________________
૩૭૭
પાલન, કરતી, ક્ષમાં રાખનારી, ઇન્દ્રિયોને દમન કરનારી, તથા સારી રીતે ઉપશાંત થયેલી, દુર્ધર અઢાર હજાર શીલાંગને ધારણ કરનારી બની નજીકમાં રહેલી ગોપાલિકા આર્યોને વંદન કરીને કહેવા લાગી કે, “જો આપ અનુજ્ઞા આપો, તો નજીકના ઉદ્યાનમાં સારી ભૂમિના ભાગમાં ઉપરા ઉપર છઠ્ઠ છઠ્ઠનું તપકર્મ કરીને સૂર્ય સન્મુખ આતાપના લેવાની ઈચ્છા રાખું છું. (૧૫) ત્યારે તેને તે આર્યાએ કહ્યું કે- હે આર્યો ! આપણ સાધ્વીને ગામ બહાર કાઉસગ્ગ કરવો યુક્ત નથી માત્ર ઉપાશ્રયની અંદર જયાં ચારે બાજુ સાધ્વીઓ વીંટલાયેલી હોય અથવા સાધ્વીજીઓની હાજરીમાં, શરીર વસ્ત્રથી આચ્છાદિત હોય, પગનાં તળિયાં સરખાં સ્થાપન કરેલાં હોય, તો ઉપાશ્રયની અંદર આતાપના કરવી યોગ્ય છે. વડીલ સાધ્વીઓનાં વચનને અવગણીને પોતાની ઇચ્છાથી આતાપના લેવા લાગી. હવે કોઈક વખત દેવદત્તા નામની પાંચ પુરુષોથી સેવા કરાતી એક વેશ્યા તે ઉદ્યાનના ઉત્તમભૂમિ ભાગની ચારે બાજુ કુદરતની શોભા દેખતી હતી. પાંચ પુરુષોમાંથી એક પુરુષ મસ્તક ઉપર પુષ્પોના શેખરની રચના કરતો હતો, એક પુરુષ તેની પગચંપી કરતો હતો, એક મસ્તકે છત્ર ધરતો હતો. એક ચામર વીંજતો હતો, એક તેણીને ખોળામાં બેસાડી હતી. આ વેશ્યાને આવો સૌભાગ્ય-પ્રકર્ષ પ્રાપ્ત થયેલો દેખીને તે સુકુમાલિકા સાધ્વી ચિંતવવા લાગી, કે, “દુર્ભગા એવી મને એક સાગર પણ આદર કરનારો ન થયો, જ્યારે આના પ્રત્યે તો પાંચ જણ આવા આદર કરનારા થયા, તેથી આનો જન્મ સફળ થયો અને જીવ્યું પણ સફલ થયું. પોતાનાં સૌભાગ્યના ગર્વના કારણે ઇચ્છા પ્રમાણે તે વર્તન કરે છે. જો મારાં તપ અને આ નિયમનું મને ફળ પ્રાપ્ત થાય, તો મારા પોતાના સૌભાગ્યના પ્રભાવથી સમગ્ર સ્ત્રીવર્ગને હું નમનીય બનું. અર્થાત્ સર્વમાં હું ચડિયાતી સૌભાગ્યવતી બનું.” આ પ્રમાણે નિયાણું કરીને અહીં લગાર પણ સૌભાગ્યને ન વહન કરતી, શર, વસ્ત્રાદિકને ધોવાના કાર્યમાં - અસંયમમાં પ્રવર્તવા લાગી. ગણિનીએ શિખામણ આપી કે, “આ પ્રમાણે તો કરવું યોગ્ય નથી.” એમ કરવાથી તારા અને તારી સાથેના બીજાને ચારિત્રનો ભંગ થાય છે, બીજું આ ચારિત્રમાં શિથિલાચાર સેવવો તને યોગ્ય નથી. આ પ્રમાણે અનેકવાર સમજાવી, પરંતુ પ્રેરણા સહન ન કરવાથી પોતાનાં ઉપકરણ સહિત બીજા જુદા ઉપાશ્રયમાં જઈને રહી. પાસત્યા વગેરે પ્રમત્ત સાધુનાં પ્રમાદસ્થાનો તે સેવન કરવા લાગી, પરંતુ યથાવૃંદસ્થાનો નહિ. ઘણાં વર્ષો સુધી તે પ્રમાદસ્થાન સેવન કરતી વિધિથી વિહાર કરતી હતી. છેલ્લા કાળમાં એક પક્ષનું અનશન કરીને કાળધર્મ પામીને ઇશાન દેવલોકમાં ગણિકાદેવીપણે ઉત્પન્ન થઈ, નવ પલ્યોપમનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ભોગવીને ત્યાંથી અવીને આ જ જેબૂદ્વીપમાં ભરતક્ષેત્રમાં પંચાલદેશમાં કાંડિલ્યનગરમાં દ્રુપદ રાજાની ચુલણિ નામની પ્રિયાની કુક્ષિમાં પુત્રીપણે ઉત્પન્ન થઈ.
ધૃષ્ટદ્યુમ્ન યુવરાજની સૌથી નાની ભગિની દ્રુપદની આ પુત્રી છે, આ કારણએ પ્રશસ્ત શાસ્ત્રોમાં તેનું નામ દ્રિૌપદી' એમ સ્થાપન કરેલું. ઉજ્જવલ પક્ષમાં ચંદ્રકલાની જેમ દરેક ક્ષણે વૃદ્ધિ પામતી કોઈક અનન્ય-અપૂર્વ તારુણ્ય પામી. તેને દેખીને તેના પિતા વિચારે છે કે-રૂપ અને યૌવનના વિષયમાં આના સમાન બીજું અહિં કોઈ નથી.” દેવાંગનાની સરખામણી કરતી એવી કોઈ સ્ત્રી આની તુલના નહિ કરી શકે. તો આનો સ્વયંવર કરવો યોગ્ય છે, જેથી તે