Page Text
________________
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
૨૯૬
પરાવર્તનથી અધિક હોતો નથી. પુદ્ગલ-પરાવર્તન કોને કહેવાય ? તો કે, ઔદારિક, વૈક્રિય, તૈજસ, ભાષા, શ્વોસોશ્વાસ, મન, કર્મવર્ગણાના તમામ પુદ્ગલોના દરેક વર્ગણારૂપે પરિણામ થાય અને એક જીવ સમગ્રરૂપે ગ્રહણ કરી તેનો ત્યાગ કરે, કોઈ પણ એક પુદ્ગલ પરિણામ ગ્રહણ-વિસર્જન રૂપે ગ્રહણ કરી તેનો ત્યાગ કરે, કોઈ પણ એક પુદ્ગલ પરિણામ ગ્રહણવિસર્જન રૂપે બાકી ન રહે, એમ કરતાં જેટલો કાળ પસાર થાય,તે શાસ્ત્રની પરિભાષાથી પુદ્ગલ-પરાવર્તન કાળ કહેવાય છે.તેટલાકાળનો અર્ધો કાળ તે અર્ધપુદ્ગલ-પરાવર્ત કાળ કહેવાય. જ્યારે તીર્થંકર આદિ મહાપુરુષોની ઘોર આશાતના કરી હોય, ત્યારે અર્ધપુદ્ગલપરાવર્તન કાળ સમજવો. આમાં ફૂલવાલક, ગોશાળો આદિકનાં દૃષ્ટાંતો સમજવાં. (૪૩૪)
૪૩૫ - આ વચન-ઔષધ પ્રયોગ પ્રાપ્ત થવા રૂપ ગ્રન્થિભેદ થયો, એટલે દેવ, ગુરુ, ધર્મ અને તત્ત્વભૂત પદાર્થ-વિષયક વિપરીતતા ઘણે ભાગે જીવ પ્રાપ્ત કરતો નથી. પ્રાયઃ-એમ કહેવાથી અવશ્ય વેદવા લાયક મિથ્યાત્વાદિ ક્લિષ્ટકર્મવાળા કેટલાકોને વિપરીતતા થવા સંભવ હોવાથી વ્યભિચારદોષ પરિહરવા માટે કહેલ છે. કહેવાનો સાર એટલો છે કે - હવે અદ્ભુત પુષ્કળ કુશલપુણ્યકર્મ જેનું નજીક આવી ગયું હોય, તે મળેલા કલ્યાણમાર્ગથી વિપરીત આચરણ કરનારો ન થાય. જેનું કલ્યાણ નજીકમાં થવાનું હોય, તે તેનાથી વિપરીત વર્તનવાળો ન થાય, તેમ ગ્રન્થિભેદ પામ્યા પછી જિનવચન ઔષધ-પ્રોયગની સાવધાનીવાળો જીવ વિપરીત મતિવાળાને ન થાય (૪૩૫) તે જ કહે છે -
૪૩૬ - “પરલોક નથી, જિનેશ્વરો નથી, ધર્મ નથી, શીલપાલન તે તો ગૂમડાની પીડા સહન કરવા સરખું નિરર્થક છે, આઠમી નારકી તો નથી ને ?” આવા પ્રકારની વિપરીત માન્યતાઓ ભિન્નગ્રંથિવાળા આત્માઓ માનતા નથી. ગાથાનો ભાવાર્થકહી હવે વિસ્તારથી અર્થ કહે છે - આ વર્તમાન ભવની અપેક્ષાએ બીજા ભવો કે તેમાં જન્મ નથી, એટલે પરલોક નથી, ત્યાંથી આવતા કે જતા કોઈને કદાપિ કોઈએ દેખ્યા ન હોવાથી. પરંતુ પાંચ ભૂતના સમુદાયરૂપ એક કલેવર છે અને તેમાં ચૈતન્યશક્તિપ્રગટ થાય છે. તેવી ક્રિયામાં પ્રવર્તે, ત્યારે આ ‘જીવ છે' એવો તેમાં વ્યવહારકરાય છે. એ પાંચ ભૂતો અંદરથી વિખરાઈ જાય,ત્યારે મરી ગયો' એવો લોકો વ્યવહારથી શબ્દ પ્રયોગ કરે છે. તથા જિનો અરિહંત ભગવંતોસર્વથા રાગ-દ્વેષ મોહ-મલિનતા-રહિત એવા કોઈ મનુષ્યો નથી. તેવા પ્રકારના કોઈનો અત્યારે ભેટો થતો નથી.કારણ કે દેખવાના અનુસારે ન દેખેલાની કલ્પના સિદ્ધ કરી શકાય છે. દુર્ગતિમાં પડતા જીવને ધારી રાખનાર એવો કોઈ ધર્મ નથી, તેમ જ સદ્ગતિમાં સ્થાપન કરનાર કોઈ જીવપરિણામ વિશેષ નથી, સાક્ષાત્ તે દેખી શકાતો નથી. તેવા પ્રકારનું ગુમડું પાક્યું હોય અને તેની પીડાની જે શાંતિ થાય, તેના સમાન બસ્તિનિરોધ-લક્ષણ શીલ છે. એટલે કે, જેમ ગુમડાની પીડા સહન કરવામાં કોઈ ગુણ નથી, માત્ર દબાવીને લોહી, પુરુ બહાર કાઢી નાખો, એટલે પીડાની શાંતિ થાય છે, એ જ પ્રમાણે ઇન્દ્રિયોના વિષયોને રોકવા રૂપ શીલની પીડા સહન કરવી નિરર્થક છે, એવી ભાવના કરવી તેમ રત્નપ્રભા નારક પૃથ્વી વગેરે સાત નાકી નીચે આઠમી નારકી તો નથી ને ? કહેવાનો અભિપ્રાય એ છે કે - સાત
| SR No. | 022151 |
| Book Title | Updeshpad Mahagranth |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay |
| Publisher | Ranjanvijay Jain Pustakalay |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 586 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |