________________
૯૮
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
જાસાસાસા સોનારની કથા છે. સહુ નગરીથી ચડિયાતી એવી ચંપા નામની નગરી હતી, ત્યાં સ્ત્રીઓમાં અતિશય લોલુપતા કરનારો એક સોની રહેતો હતો. રૂપગુણથી મનોહર એવી જે કોઈકન્યા જાણતો, તેના માતા-પિતાને પાંચસો સોનામહોરો આપીને તેને તે ગારવ-પૂર્વક પરણતો હતો. એ પ્રકારે તેને પાંચસો સ્ત્રીઓ એકઠી થઈ અને દરેક માટે તિલક-સહિત ચૌદ ચૌદ અલંકારો કરાવ્યા. હવે તે જે દિવસે જેની સાથે ભોગ ભોગવવા ઇચ્છતો, તે દિવસે જ તે સ્ત્રીને આભૂષણો આપતો, પણ બીજા દિવસોમાં આપતો ન હતો. વળી તે અત્યંત ઇર્ષ્યાલ અને શંકાશીલ હોવાથી કદાપિ ત્યાંથી બહાર જતો ન હતો, તેમ તેમને એકલી મૂકતો ન હતો. તેમ જ પોતાના મિત્રને પણ ઘરમાં પ્રવેશ આપતો ન હતો. હવે કોઈક દિવસે મિત્રનો અતિશય આગ્રહ થવાથી તેના કોઈ ઉત્સવ-પ્રસંગે બહાર ગયો. (૮૦) ત્યારે તેની સ્ત્રીઓએ વિચાર્યું કે, “ઘણા લાંબા કાળે આજ આપણને એકાંત મળેલું છે, તો આજે સ્નાન કરી વસ્ત્રાભૂષણ પહેરીએ તે સર્વે તે પ્રમાણે કર્યું અને હાથમાં આરિસો પકડી પોતાના અંગને દેખવાલાગી, ત્યારે ઓચિંતો તે આવી પહોંચ્યો. અતિક્રોધથી લાલનેત્રવાળો તેમના બીજા વર્ષો પહેરેલા રૂપને જોઈને તેમાંથી એકને પકડીને એવી તો મારી કે, તે બિચારી મૃત્યુપામી. તે વખતે બીજી સ્ત્રીઓએ વિચાર્યું કે, “તે રોષાયમાન થયેલો હોવાથી અમને પણ તેવી જ રીતે મારી નાખશે તેથી બાકીની ચારસો નવાણું પત્નીઓએ એવા આરીસાઓ ફેંક્યા કે, પેલો તેમાં મૃત્યુ પામ્યો. તે જ ક્ષણે તે સર્વે ખેદ કરવા લાગી કે, “આ તો વિપરીત બન્યું, હવે દુનિયામાં આપણી અપકીર્તિ ફેલાશે કે, “આ તો પતિને મારનારી છે. માટે આપણે મરણ એ જ શરણ છે એમ એકમતી થઈ દરવાજો સજ્જડ બંધ કરી ઘરમાં અગ્નિ સળગાવ્યો અને સર્વેએ પોતાના જીવિતનો ત્યાગ કર્યો. તે સર્વે પશ્ચાત્તાપ કરવાથી અને કંઈક દયાભાવ આવવાથી અકામનિર્જરાના પ્રભાવે એક પર્વતની અંદર મનુષ્ય જન્મ ધારણ કર્યો. પેલો સોનાર આર્તધ્યાન કરવાથી તિર્યંચભાવ પામ્યો. જે પેલી સ્ત્રીને મારી નાખી હતી, તેણે એકાંતરે-એક ભવના આંતરામાં બ્રાહ્મણકુલમાં પુત્રરૂપે જન્મ લીધો, તે પુત્ર જયારે પાંચ વર્ષનો થયો, ત્યારે તે સોનારનો જીવતિયચનો ભવ પૂરો કરીને તે જ કુલમાં અતિ સ્વરૂપવાળી પુત્રી રૂપે જન્મી. તે પુત્રીને બાલ્યવયમાં જ કામાગ્નિનો તીવ્ર ઉદય રહેતો હતો. નિરંતર શરીરમાં દાહ ઉત્પન્ન થાય. તેથી રુદન કર્યા જ કરે, કોઈ પ્રકારે શાંત થતી ન હતી.તો પેલા નાના નોકરે તેના પેટને પંપાળતાં પંપાળતાં કોઈ પ્રકારે યોનિદ્વારમાં હાથ લગાડ્યો, ત્યારે રુદન બંધ કર્યું. ત્યારે તેણે જાણ્યું કે, લાંબા સમયે પણ તેનું રુદન બંધ કરાવવાનો ઉપાય મને મળી ગયો. તે નોકર બાળક રાત્રે કે દિવસે લજ્જાનો ત્યાગ કરીને તે પ્રમાણે કરવા લાગ્યો. તેના પિતાએ જાણું, એટલે તેને મારીને હાંકી કાઢ્યો,તે બાલિકા અતિઉત્કટ સ્ત્રીવેદોદયના કારણે તરુણપણું હજુ પ્રાપ્ત ન કરેલ હોવા છતાં પણ માબાપને છોડીને ભાગી ગઈ. ત્યાંથી તે છોકરો ટૂંક સમયમાં દુષ્ટ બની ગયો અને એક ચોરની પલ્લીમાં આવ્યો કે, જ્યાં પાંચસો ચોરો એકબીજા પ્રીતિ સહિત રહેતા હતા. તે બ્રાહ્મણપુત્રી એકાંતમાં એકલી ચાલી જતી હતી. એમ કરતાં એક ગામમાં પહોંચી અને ત્યાં પેલા ચોરો ધાડ પાડવા આવ્યા.નવયૌવના એવી તેણે પોતાની ઇચ્છા બતાવી એટલે તેઓ તેને પલ્લીમાં લઈ ગયા અને ક્રમે કરી પાંચસો ચોરો તેને નિરંતર ભોગવતા હતા. આવી રીતે સમય પસાર થતો હતો. બધા ચોરો ચિંતા કરવા લાગ્યાકે, “આ