Page Text
________________
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
પ્રસ્તાવના
પરમ પુરુષાર્થ મોક્ષ મેળવવાની પ્રેરણા આપતાં પ્રસ્તુત ઉપદેશપદોથી રચના પ્રાકૃત ભાષામાં ૧૦૩૯(૪૦) જેટલી ગાથાઓમાં પરમ પ્રભાવક પ્રૌઢ ઉપદેશક તરીકે સુપ્રસિદ્ધ જૈનાચાર્ય શ્રી હરિભદ્રાચાર્ય કરી છે. જેમણે ૧૪૦૦ જેટલા પ્રકરણ - ગ્રંથોની રચના કરી હતી, જેમાંથી વર્તમાનમાં પણ ૭૫ જેટલા ગ્રંથો ઉપલબ્ધ છે, તેમાંના કેટલાક ગ્રંથો પ્રકાશિત થઈ આદર - પૂર્વક પઠન - પાઠનાદિમાં જૈન સમાજમાં પ્રચલિત છે.
આ જ ગ્રંથકારના પ્રાકૃતભાષામય “સમરીશ્વ-'નો અનુવાદ, આ જ અનુવાદક આચાર્ય શ્રી હેમસાગરસૂરિજીએ ૬ વર્ષો પહેલાં કર્યો હતો. અનેતે “સમરાદિત્ય-મહાકથા' નામે આનન્દ - હેમ ગ્રન્થમાલાના ૧૧મા પુષ્પ તરીકે સંવત ૨૦૨૨માં પ્રકાશિત થઈ ગયેલ છે. ત્યાં, મેં આ આચાર્યશ્રીનો સંક્ષિપ્ત પરિચય કરાવ્યો છે, જિજ્ઞાસુ વાચકો એને વાંચશે – વિચારશે, એથી અહિ તેની પુનરુક્તિ કરતો નથી.
ગ્રન્થકારે પ્રસ્તુત ઉપદેશપદ ગ્રન્થના અંતમાં છેલ્લી બે ગાથાઓ દ્વારા, આ ગ્રન્થની રચનાનો આધાર, પ્રયોજન એ કતજ્ઞતા-ગર્ભિત પોતાનો સ્પષ્ટ નામ - નિર્દેશ કર્યો છે.
"लेसुवएसेणेते, उवएसवाया इहं समक्खाया । समयादुद्धिरुणं मंदमति - विबोहणट्टाए ॥१०३८॥ जाइणिमयहरियाए, रइता एते उधम्मपुत्तेणं । हरिभद्दायरिएणं, भवविरह ईच्छमाणेणं ॥१०३९॥"
અર્થાતુ - આ ગ્રંથમાં લેશ ઉપદેશવડે આ ઉપદેશપદો, સમય-સિદ્ધાંતથી ઉદ્ધરીને મંદમતિઓને વિશેષ પ્રકારે બોધ થાય તે માટે જાઈણિયાકિની) મહત્તરા (પ્રવર્તિની)ના ધર્મપુત્ર ભવ-વિરહ (મોક્ષ)ને ઈચ્છતા હરિભદ્રાચાર્યે રચ્યાં છે.
ઉપદેપદની પ્રાચીન પ્રતિઓ
(૧) વિક્રમ સંવત ૧૧૭૧માં લખાયેલી ઉપદેશપદની એક તાડપત્રીય પ્રતિ, જેસલમેર કિલ્લાના બડાભંડારમાં છે. (જુઓ જે. ભ. ગ્રન્થસૂચી, ગા. ઓ. સિ. નં. ૨૧ પૃ. ૩૪. ૩૬) તથા (૨) બીજી એક તાડપત્રીય પોથી સંવત ૧૧૯૩ જ્યેષ્ઠ ૨. ૨ રવિવારે લખાયેલી છે. (જ. ભ. સૂચી પૃ. ૭) તથા (૩) ત્રીજી એક તાડપત્રીયપોથી સંવત ૧૨૧રમાં અજમેરદુર્ગમાં મહારાજ વિગ્રહરાજા રાજ્યમાં લખાયેલી છે, તે વર્ધમાનસૂરિની ટીકા સાથે છે. (જે. ભ. સૂચી પૃ. ૬/૭). (૪) સં. ૧૩૫૪માં લખાયેલી પત્તન (પાટણ)માં ગુજેરજ્ઞાતિના માલદેવે ખરતરગચ્છના જિનચંદ્રસૂરિને સમર્પણ કરી હતી (જ. ભ. સૂચી પૃ. ૨૦). એવી રીતે (૫) પાટણના સંઘવી પાડાના ભંડારમાં મૂળ ગ્રં. ૧૦૪૦ જણાવેલ તાડપત્રીય પ્રતિ છે. જૂઓ પત્તન સ્થપાવ્યર્નનાëારીયગ્રન્થમૂવી (ગા. ઓ. સિ.ભા. ૧. પૃ. ૧૧૮) અન્યત્ર મૂળ પ્રકાશિત દશાશાસ્ત્રીમાં ઉપદેશપદની ગાથા ૧૦૪૦ છે. પ્રો. પિટર્સનના રિપોર્ટ (૧, પૃ. ૩૪) અને ૩, પૃ. ૪૬માં ખંભાતના ભંડારમાંની તાડપત્રીય પોથીની નોંધ છે.
(૧) વર્ધમાનસૂરીની ટિકા
પ્રસ્તુત ઉપદેશ પદ ગ્રન્થની પ્રાચીન પ્રથમ ટીકા શ્રીવર્ધમાનસૂરિએ વિક્રમ સંવત ૧૦૫૫માં રચી હતી, જેના આદિ, અંતભાગના ગદ્ય-પદ્ય ઉલ્લેખો અમે જેસલમેર પ્રસ્થભંડારસૂચી ગા.ઓસિ.નં. ૨૧, પૂ. ૬-૭માં દર્શાવ્યા છે તથા ત્યાં અપ્રસિદ્ધ ગ્રન્થ - પ્રથકૃત્યપરિચયમાં (પૃ. ૩૭માં) સંક્ષિપ્ત પરિચય કરાવ્યો છે. છતાં દુર્ભાગ્યે તે ટીકા (વૃત્તિ) હજી સુધી પ્રકાશમાં આવી નથી.
તે ટીકાના મંગલાચરણમાં “વન્ટે ટેવ -નરેન્દ્ર -વૃન્દ્રવિત સ્થાપવામાં
| SR No. | 022151 |
| Book Title | Updeshpad Mahagranth |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay |
| Publisher | Ranjanvijay Jain Pustakalay |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 586 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |