Page Text
________________
૪૬૮
ઉપદેશપદ-અનુવાદ સરળ એવા આત્માઓ માટે આ ઉપાય દેખીને અમે આ અર્થ કહેલો છે. (૯)
મૂળગાથાઓનો અક્ષાર્થ ભાષ્યાનુસારે સમજવો. આ પ્રમાણે લોકોત્તર શાસનમાં દુષમકાળમાં ઘણા નિર્ગુણજનને આશ્રીને ઉદાહરણો જણાવ્યાં. લૌકિક મતમાં પણ તેમની રીતિ અનુસાર કલિયુગને આશ્રીને બીજાઓએ પ્રતિપાદન કરેલાં બીજા પ્રકારનાં ઉદાહરણો દેખાય છે. કૂપાવાહ-એટલે કૂવાનું પાણી વહીને જીવવૃત્તિનો નિર્વાહ કરવો, ફલ માટે આખા વૃક્ષનો છેદ કરવો, ગાય પોતાની વાછરડીને ધાવશે, લોઢાની બનાવેલી મહાકટાહી (કડાહી) તેમાં સુગંધી તેલપાક કરવો ઉચિત ગણાય, છતાં તેમાં દુર્ગધી માંસાદિક રાંધવાનું, સર્પની પૂજા અને ગરુડની અપૂજા ઇત્યાદિક પરસ્પર વિરોધી વાતો કલિયુગમાં થશે. જેનો તાત્પર્યાર્થ આગળ કહેવાશે. (૮૧૭ થી ૮૩૩) તથા –
૮૩૪-હાથીની બે આંગળી જે રૂપમાં હોય, તેના બદલે પોતાનું સ્વરૂપ પલટી નાખશે. હાથી વડે વહન કરાતાં ગાડાં કે રથને હવે ગધેડા જોડી વહન કરાશે વાળથી બાંધેલી શિલાને ધારણ કરાશે. આ વગેરે ઉદાહરણો લોકોમાં કલિકાલના દોષથી કહેવાશે. (૮૩૪) હવે કહેલાં દષ્ટાંતના દાષ્ટન્તિક અર્થો બતાવા કહે છે –
(આઠદૃષ્ટાંતનાં દ્રાન્તિક અર્થો) ૮૩૫-કૂપ-સ્થાની અર્થાત્ કૂપ સમાન રાજાઓને જે પોષવા લાયક એવા અવાડા-સ્થાન સમાન બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય હલકા શુદ્રો પાસેથી જળ સમાન અર્થ ગ્રહણ, પડાવી લેવોએ પ્રથમ ઉદાહરણનો અર્થ સમજવો. અર્થાત્ હવે રાજાઓ પ્રજા પાસેથી હદ ઉપરાંતના કર-ભારણ નાખી લોકોને નિર્ધન કરશે અને રાજયઅધિકારીઓ માલેતુજાર બનશે.
(૨) બીજા દષ્ટાંતનો પરમાર્થ એમ સમજવો કે, ફલરૂપ પુત્રો, વૃક્ષ સમાન પોતાને જ ઉત્પન્ન કરનાર પતિઓને ધન માટે, દસ્તાવેજ માટે, મિલકતના ભાગ માટે, ઉદ્વેગ પમાડનારા થશે. ત્રીજા દષ્ટાન્તમાં કન્યાવિક્રય એટલે ગાયની ઉપમા સરખા માતા-પિતા વાછરડી સમાન કન્યાને વેચીને ધન ઉપાર્જન કરશે-એટલે તેવા તેવા અયોગ્ય ઉપાયોથી આજીવિકા મેળવશે. (૪) ચોથા દષ્ટાંતમાં ઉપાર્જન કરેલ લક્ષ્મીનું આ લોક અને પરલોકની અપેક્ષાએ અનુપકારીઅસંયમી-પાપ કરનારાઓમાં દાન આપશે. (૫) પાંચમા દૃષ્ટાંતમાં હિંસાદિક પાપસ્થાનકોની પ્રવૃત્તિ કરનારા હશે, તેવા અવિરતિવાળા મિથ્યાષ્ટિઓ હશે, તેમને પાત્રબુદ્ધિથી પોતાના વૈભવનું દાન કરશે, પરંતુ દયાવાળા, બ્રહ્મચર્યવાળા, ઉત્તમ મહાવ્રતધારી સુપાત્રોમાં દાન નહિ આપશે. (૮૩૫)
૮૩૬-છઠ્ઠામાં વર - વહુના યુગલ પરણીને પછી કુટુંબમાં કજિયો ઉભો કરશે. અને માતા-પિતાની છત્રછાયાનો વિરહ પામશે. (૭) સાતમાં દષ્ટાંતમાં જે આગળ ઈક્વાકુ વગેરે ઉત્તમ કુલોની વશં-મર્યાદાઓ, વંશ-પરંપરા સુધી પળાતી હતી, કોઈ પણ તેવી મર્યાદાઓ તોડતા ન હતા અને તેનાં કારણે વંશને કોઈ દિવસે લાંછન લાગતું ન હતું, હવે પાંચમા આરાના-કલિયુગ કાળના પ્રતાપે હલકી જાતિ અને કુળોની મર્યાદા પાળવામાં ગૌરવ ગણશે. જે પુત્રવધૂઓ, લાજ – મર્યાદા, વડીલોનો વિવેક, બહાર હરવા-ફરવા જવું, ઉદ્ભટ વેષ
| SR No. | 022151 |
| Book Title | Updeshpad Mahagranth |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay |
| Publisher | Ranjanvijay Jain Pustakalay |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 586 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |