Page Text
________________
૪૯૯
રાજા ઊંધીને જાગ્યા, ત્યારે ચિંતન કરવા લાગ્યા કે, સિદ્ધ થયેલો નિધિ જતો કર્યો તે ઠીક ન કર્યું. ત્યાર પછી સર્વ મંત્રીઓ અને પુરોહિતોની અનુમતિથી નિધિ ગ્રહણ કર્યો. ત્યાર પછી તેવા પ્રારંભનો મહાઅનર્થ પ્રવર્યો, એટલે ઈષ્ટસ્ત્રીનું મૃત્યુ આદિ વિપત્તિ એકદમ આવીને ઉભી રહી માંહોમાંહે એક બીજાઓ તર્ક-વિતર્ક કરવા લાગ્યા કે, આમ અણધાર્યું કેમ બન્યું? એવી સર્વત્ર વાત ચાલવા લાગી. તે સમયે કોઈ કેવલી ભગવંત પધાર્યા. તેમને પૂછયું એટલે કહ્યું કે, કલિકાલ અહિ ઉતરી આવેલો છે, તેના દોષથી આ પ્રમાણે બન્યું છે. ત્યાર પછી રાજાએ નિધિનો ત્યાગ કર્યો. પોતાના માટે જે ભાગ ગ્રાહ્ય ન હતો, તેને ફરી ગ્રહણ કર્યો. અહિ વેદના જાણકાર બ્રાહ્મણોએ નગરનો આશ્રય કર્યો. એમ શાસ્ત્રકારે જે કહ્યું, તે એમ જ્ઞાપન કે છે કે, વેદવિદ્યાના વિશારદ બ્રાહ્મણોથી વાસિત સ્થાનમાં કોઈ પણ અનીતિ ન પ્રવર્તે, તો પણ કલિયુગના અવતરવાથી ચારે આશ્રમના ગુરુ સમાન રાજા પણ પોતાના વચનનો લોપ કરીને પણ ફરી નિધિ ગ્રહણ કરવા તૈયાર થયો. વિઘ્ન ઉભું થયું. લોકો તર્કવિતર્ક કરવા લાગ્યા અને કેવલી ભગવંતે જ્યારે સ્વરૂપનું નિવેદન કર્યું, ત્યારે પોતાના સત્ત્વથી અધિકપણે રાજાએ નીતિનો સ્વીકાર કર્યો. (૯૪૭).
૯૪૮–કહી ગયા, તે રાજાની જેમ પ્રત્યક્ષ જણાતા ફળવાળા આ દુષ્ટ કાળરૂપ દુઃષમા આરો આ ભરતક્ષેત્રમાં લાભ કે અલાભ, સુખ કે દુઃખ વગેરેમાં સમાન ચિત્તવાળા સાધુઓનાં મનના પરિણામોને મલિન કરે છે. કોઈ પ્રકારે તેવા અનાભોહોગાદિ દોષથી મનનો પલટો કરાવી નાખે છે, તો પણ કાર્યના પરમાર્થને સમજનારા રાજા સરખા કેટલાક સમજુ સાધુઓ હોય છે. (૯૪૮).
હવે આ જ ધર્માનુષ્ઠાન મતાન્તરોથી કહેવાની ઇચ્છાવાલા કહે છે –
૯૪૯–વળી બીજા આચાર્યો આ ધર્માનુષ્ઠાનના સતતાભ્યાસ, વિષયાભ્યાસ અને ભાવાભ્યાસના યોગથી ત્રણ પ્રકારો જણાવે છે. “ભીમ અને ભીમસેન આ ન્યાયથી પદના એક દેશમાં પણ પદના સમુદાયનો ઉપચાર ગણાય છે-એ ન્યાયે સતતાભ્યાસ યોગથી, વિષયાભ્યાસ યોગથી અને ભાવાભ્યાસ યોગથી એમ ત્રણ પ્રકારો જાણવા. પરંતુ દેવપૂજનાદિક લક્ષણ ધાર્મિક અનુષ્ઠાન, તે આગળ આગળના હોય, તેમ તેમ તેની ઉત્તમતા હોય છે. તેમાં હંમેશા જે ગ્રહણ કરવા લાયક લોકોત્તર ગુણની પ્રાપ્તિની યોગ્યતા પમાડનાર એવા માતાપિતાના વિનય-સન્માનાદિ કરવા રૂપ તે સતતાભ્યાસ અનુષ્ઠાન, મોક્ષમાર્ગના સ્વામી એવા જે અરિહંત ભગવંતો, તેમના વિષયક જે પૂજાદિક કરવા રૂપ વિષયાભ્યાસ, જ્યારે ભાવાભ્યાસ તો હજુ ઘણો દૂર રહેલો છે. જે ભવ-સંસાર ચાર ગતિથી ઉદ્વેગ પામેલો હોય, એવાને સમદર્શનાદિક ભાવોનો જે અભ્યાસ, તે ભાવાભ્યાસ. (૯૪૯)
૯૫–હવે અહિં શંકા કરતા કહે છે કે, આ ત્રણમાંથી પ્રથમનાં બે અનુષ્ઠાનો નિશ્ચયનયના અભિપ્રાયથી ધર્માનુષ્ઠાન તરીકે માનવા યુક્તિયુક્ત નથી. શાથી? તો કે, માતાપિતાદિકના વિનયાદિક કરવા, તેમાં સમ્યગ્દર્શન આદિની આરાધના ગણાતી નથી. તથા તેમજ ભવના વૈરાગ્યથી રહિત એવું દેવપૂજાદિક વિષયભૂત એપણ ધર્માનુષ્ઠાન કેવી રીતે ગણવું?
| SR No. | 022151 |
| Book Title | Updeshpad Mahagranth |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay |
| Publisher | Ranjanvijay Jain Pustakalay |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 586 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |