________________
૫૧૫
પડેલાં નયનાશ્રુજળ સુકાઇ જતાં હતાં અને અંદર રહેલા કામતાપનું સૂચન કરતાં હતાં. તેના મુખમાં કમલની શંકાથી ભ્રમર-પંક્તિઓ આવીને પડતી હતી. તેને વિરહાગ્નિના ધૂમ સમાન નિસાસાથી તે રોકતી હતી. મારા બિંબની શોભા આના મુખે ચોરી છે, એ કારણે રોષ પામેલો ચંદ્ર અમૃત-સમાન કિરણવાળો હોવા છતાં તેના માટે વિકિરણ સમાન બન્યો. પરિતાપની શાંતિ માટે કુંપળોની શચ્યા તૈયાર કરાવી, પરંતુ તેવી શીતળ શય્યા પણ દવાગ્નિના ભડકા સમાન તેના દેહને બાળતી હતી. વિદ્યાધર લોકોને તેના અનુરાગની ખબર પડી, એટલે તેઓ શ્રેષ્ઠ વર મેળવવાની ઇચ્છાના કારણે તેને ચીડવવા લાગ્યા કે-શું આ દેવાંગનાના સૌભાગ્યને તિરસ્કાર કરનાર ચતુર દેહવાળી, અપ્રતિમ ગુણવાળી, ખેચર લોકોને બહુમાનનું પાત્ર ક્યાં? આમ અનેક પ્રકારે નિંદા કરાતી હોવા છતાં પણ તે પતિનો અનુરાગ છોડતી નથી.ત્યારે પિતા-માતા વગેરેને ચિંતા ઉત્પન્ન થઇ કે, જેમ આ પુત્રીને તેના તરફ અનુરાગ છે, તેમ પેલાને પણ આના પ્રત્યે છે કે કેમ તે ભાવ-પ્રેમની પરીક્ષા યોગ્ય છે.
ત્યાર પછી વિશેષ પ્રકારના સુંદર આકાર યુક્ત તેનું પ્રતિબિંબ આલેખાવ્યું. હવે એક વિદ્યાધર યુવાન બીજા વિવિધ દેશનાં રૂપો તૈયાર કરીને રત્નવતી નગરીએ લઇ ગયો અને જે વખતે દેવસેન અનેક પ્રકારના ચિત્રામણની વિચારણા કરતો હતો, ત્યારે તેની પાસે અનેક ચિત્રામણનાં ફલકો હાજર કર્યાં હતાં અને મિત્રોની સાથે તે ચિત્રો દેખતો હતો, ત્યારે આ યુવાનને પણ ત્યાં લઇ ગયા, તો એકદમ અતિશય વિકસિત નેત્રયુગલથી તે ધારી ધારીને જોવા લાગ્યો અને વિસ્મય પામેલા તેણે પૂછ્યું-‘આવું આ રૂપ કોનું છે ?' ત્યારે તેણે પ્રત્યુત્તર આપ્યો કે, કોઇક ચંડાલી દેખવામાં આવી, એટલે કૌતુકથી તેનું આ ચિત્રામણ આલેખ્યું છે.
ત્યાર પછી જ્યારે તે સર્વાંગે તેનું રૂપ જોવામાં એકાંત આકર્ષિત મનવાળો થયો, ત્યારે ગ્રહનો વળગાડ વળગ્યો હોય, તેવા શૂન્યમનવાળો થઇ ગયો. વળી ક્ષણવાર પછી પૂછ્યું કે,. ‘હે સૌમ્ય ! તેં જે હકીકત જણાવી, તે જુદા પ્રકારની પણ હોઇ શકે, માટે સર્વથા જે યથાર્થ હકીકત હોય, તે જણાવ. નક્કી આ હીનજાતિનું રૂપ ઘટી શકતું નથી. આ રૂપ જુદાજ પ્રકારનું છે.રણસ્થળમાં કદાપિ અમૃતવેલડી ક્યાંય જોવામાં આવી છે ખરી ? અથવા તો આ જે હોય, કે તે હોય,પરંતુ ‘હવે આના વિરહમાં જીવી શકું તેમ નથી.' માટે આનું નિવાસસ્થાન ક્યાં છે ? તે કહે. તીવ્ર કામ વિકારથી પરાધીન બનેલા મનવાલા કુમારે આ પ્રમાણે જ્યાં જણાવ્યું, એટલામાં સર્વના દેખતાંજ તે યુવાન અદશ્ય થયો. આ સમયે કુમાર ચિંતવવા લાગ્યો કે, ‘શું આ અસુર, સુર, કે કોઇ ખેચર હશે કે, ‘અમને આમ વિસ્મય પમાડીને અણધાર્યો ચાલ્યો ગયો ?' તે યુવાન પણ મણિપતિ રાજા પાસે પહોંચીને અણધાર્યો ચાલ્યો ગયો ?' તે યુવાન પણ મણિપતિ રાજા પાસે પહોંચીને દેવસેન સંબંધી જે વૃત્તાન્ત બન્યો, તે સર્વ નિવેદન કર્યો. ત્યાર પછી રાજાએ વિચિત્રમાયા નામના એક સૈનિકને આજ્ઞા કરી કે, ‘હે ભદ્ર ! દેવસેન કુમારને આ નગરમાં જલ્દી લાવ.' ‘જેવી દેવની આજ્ઞા, તે પ્રમાણે હું કરીશ.' એમ માનીને તે તે સ્થાનથી નીકળ્યો અને પર્વત-શિખર ઉપરથી નીચે ઉતર્યો હવે તે સમયે કુમાર તેના વિષે ઉન્માદિત થવાના કારણે ઘરમાં કર્યાંય પણ રતિ ન મળવાથી નંદન નામના ઉદ્યાનમાં ગયો. (૨૨૫)