Book Title: Ratnaparikshadi Sapta Granth Sangraha
Author(s): Thakkur Feru, Agarchand Nahta, Bhanvarlal Nahta
Publisher: Rajasthan Prachyavidya Pratishthan Jodhpur
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003399/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA pradhAna sampAdaka purAtattvAcArya, padmazrI jinavijaya muni (sammAnya saJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura) granthAGka 60 Thakkura-pherU-viracita ratnaparIkSAdi sapta-grantha saMgraha sampAdaka agaracanda tathA bhaMvaralAla nAhaTA prakAzaka rAjasthAna rAjya saMsthApita rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura Rajasthan Oriental Research Institute, Jodhpur dvitIyAvRtti 1996 mUlya 67.00 ru. Jain a tion inte alls Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA pradhAna sampAdaka purAtattvAcArya, padmazrI jinavijaya muni (sammAnya saMcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura) granthAGka 60 Thakkura - pherU - viracita ratnaparIkSAdi sapta-grantha saMgraha sampAdaka agaracanda tathA bhaMvaralAla nAhaTA prakAzaka rAjasthAna rAjya saMsthApita rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura (rAjasthAna) RAJASTHAN ORIENTAL RESEARCH INSTITUTE, JODHPUR dvitIyAvRtti 1996 mUlya : 67.00 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA rAjasthAna rAjya dvArA prakAzita sAmAnyataH akhilabhAratIya tathA vizeSataH rAjasthAnadezIya purAtanakAlIna saMskRta, prAkRta apabhraMza, hindI, rAjasthAnI Adi bhASAnibaddha vividhavAGmayaprakAzinI viziSTagranthAvalI pradhAna sampAdaka purAtattvAcArya, padmazrI, jinavijaya muni (oNnararI meMbara oNpha jarmana orienTala sosAiTI, jarmanI) sammAnya sadasya-bhANDArakara prAcyavidyA saMzodhana mandira, pUnA; gujarAta sAhitya sabhA, ahamadAbAda; vizvezvarAnanda vaidika zodha saMsthAna, hoziyArapura, paJjAba; nivRtta sammAnya niyAmaka (oNnararI DAyarekTara)-bhAratIya vidyAbhavana, baMbaI; pradhAna saMpAdaka-gujarAta purAtattva mandira granthAvalI; bhAratIya vidyA granthAvalI; siMghI jaina granthamAlA; jaina sAhityasaMzodhaka granthAvalI;-ityAdi, ityAdi / granthAGka Thakkura - pherU - viracita ratnaparIkSAdi-sapta-granthasaMgraha sampAdaka agaracanda tathA bhaMvaralAla nAhaTA prakAzaka rAjasthAna rAjyAjJAnusAra saMcAlaka-rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna Director, Rajasthan Oriental Research Institute, Jodhpur vikramAbda 2017 rAjyaniyamAnusAra sarvAdhikAra surakSita khristAbda 1961 dvitIyAvRtiH 500 1996 IsavI mUlya : 67.00 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakkura - pherU - viracita ratnaparIkSAdi - sapta- granthasaMgraha vikramAbda 2017 vikramAbda 2053 samupalabdha- prAcInatama-pa - pustakAnusAra purAtattvAcArya jinavijaya muni dvArA saMzodhita evaM supariSkRta prakAzanakartA rAjasthAna rAjyAjJAnusAra saMcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna (DAyarekTara, rAjasthAna orienTala risarca insTITyUTa) jodhapura (rAjasthAna) sAmagrI-saMpAdanakartA agaracanda tathA bhaMvaralAla nAhaTA prathamAvRtti dvitIyAvRtti mudraka : rAjasthAnI granthAgAra, sojatI geTa, jodhapura 1961 1996 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nidezakIya rAjasthAna purAtana graMthamAlA ke 60veM puSpa ke rUpa meM Aja se karIba 34 varSa pUrva Thakkura pherU viracita "ratnaparIkSAdi sapta graMtha saMgraha" kA prakAzana kiyA gayA thaa| ina sAta laghu racanAoM ko jyotiSasAra, dravyaparIkSA, vAstusAra, ratnaparIkSA, dhAtUtpatti, yugapradhAna catuSpadI evaM gaNitasAra nAma se jAnA jAtA hai| jahAM gaNitasAra aura jyotiSasAra saMbaMdhita viSaya ke prAthamika jJAna hetu upayogI haiM vahIM dravyaparIkSA madhyakAlIna bhArata meM pracalita tatkAlIna vibhinna prakAra ke sikkoM aura ratna-parIkSA tatkAlIna ratnoM ke adhyayana hetu upayogI hai / saMkSepa meM jyotiSa. gaNita, vAstuzAstra, ratnazAstra aura mudrAzAstra para prAmANika lekhana isa racanAvalI kI eka vizeSatA hai / ina kRtiyoM ke praNetA Thakkura pherU 14 vIM zatAbdI meM samrATa alAuddIna khilajI ke samaya usakI TakasAla ke adhikArI the aura unhoMne tatkAlIna sikkoM va ratnoM kA vAstava meM adhyayana kara ina racanAoM kA sRjana kiyA thaa| ratnaparIkSAdi sapta-graMtha-saMgraha ke punarmudraNa kI vidvajjagat meM kAphI samaya se pratIkSA kI jA rahI thii| AzA hai pustaka ke vartamAna saMskaraNa se sudhIjana lAbhAnvita hoNge| o. pI. sainI 1.A.S. nidezaka . Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukrama pRSTha saMkhyA 30. + 5-8 1-35 1-16 17-38 1. pradhAna saMpAdakIya-kiMcit prAsaMgika 2. prAstAvika kathana - agaracandra, bhaMvaralAla nAhaTA . 3. Thakkura pherUkRta ratnaparIkSAkA paricaya ..le. DaoN. motInada-em.e. pIeca. DI. (1) ratnaparIkSA mUla grantha (2) dravyaparIkSA mUla grantha (3) dhAtUtpatti (4) jyotiSasAra (5) gaNitasAra mUla grantha (6) vAstusAra mUla grantha (7) kharataragacchayugapradhAnacatuHpadikA (8) pariziSTa - jyotiSaviSayaka sphuTapadya 39-44 1-40 41-74 75-103 104-106 107-108 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNthala paJcAstolAla maTakAI banamAsAdInAM jAvaNaDiyAdItulAI dANIkolagA kAtolI rilAI pratizatyate taNApi nadI rAyave disuddhA bhASAvida dagAnIstAmAyayAmAsa damyatravidAviddhatA dRDhamaTakA rAjasthAna purAtana granthamAlAmAlA - ratnaparIkSAdi sapta grantha saMgraha 10 mAmImadhyato 30 mA 30 imAnI matamadhyamAnamatikhi gItamA * sa saTakamava vizvApadAstevaja deNArAziya suTAva 124* e goo 205 pharaka khurA amarayukA 20 vivaraNI samAjAteAnAvidhatema mA glolIvADA pravada tarI kse| isI vidyamANA patra banne didIsagiANI kanacayA rUmamA bayAlIsa sA lavAsA sadasa varaNAviSamatAsati prakA mAviyAmA sijApa vA ht * 20 goya badamAza sAkamivatA samApana phaladiti upavara vanasevA kAra 2 koNA " 200 edI vAyA jAtAta tya 1 mAlA anya naya yarupama bAI mA kanikA sAmaDa mAnavi karAla.5 bhAsa ba sabasa Shan gon 2017 mAyA MFFICE 9. ba dravyaparIkSA grantha kA madhya kA eka pRSTha dravyaparIkSA grantha kA samAptisUcaka pRSTha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA - ratnaparIkSAdi sapta grantha saMgraha mojinAya / mayalasurAkharaviMda desaknApugAi nmi| payaratikumArIja ana mleninnnimaad|| zvodayanara diyasa triparisramAdatI mAjhe pAsAmapizriyamAhItI gula mI svAvizarija ! prazanAgatAta va mahirANI dIpAdiruma baranIrecana sabai ganumA eADa saDaDio gulakamAhamasimauttamAjANavila sahiyApIhANa kariNA pani pamANe sudayA vidarIya asudayAni raziyA) rAmamikaravivaciGahayAyAma vizvasaMka / paDhamaMta kAyama vAjatayadvidaya hai|| 6dikhAdanA niitiddiie| vahaM tila grahako kakkaDa elAU disi tiriyadala vajanase // ] vanaraMsikkikvi disAvArasalA gAThatha sAmajha tiyaevaM suzrahaM saM / iti rUmi sAtra nAnAlA // casavadi kalara lumisu bharaNI vaadikraa| rArU sara kA taMtu malla bhAga mi. sataraMyalAmagi jhaNadisahatiya simoduzridambhiyA phuTa tidiNa hA sAta bubudArava UdRcamimaDuyarI | masalA tikhiyaMvameva saMdasatiyAMvimogA kamiAMtara ke Digabala dAda mimimsama agara malayagiripazyamI miriveda gaMdha siri vedapula dacaMTa punIla vaI ekaDiyA nAitiyAM tadayama vacadaNa ithala zrI-mAekA 1400600 17 10 25 3 mAratA saka sanAvanAsayarA karuNapI paribhAvidadANedA sikaru denilayoga (kaudIkA vikalA navedaNAra zAyaparamamiyavAsa GOSAN kAnAtha vastusAra grantha kA Adi pRSTha dhAtUtpatti grantha kA antima pRSTha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradhAna saMpAdakIya - kiMcit prAsaMgika rAjasthAna purAtana granthamAlA ke 44 3 granthAMka rUpa meM, Thakura pherU racita 7 granthoM kA yaha ekatra saMgraha prakaTa kiyA jA rahA hai| Takkura pherU ke ina granthoM kI likhI huI prAcIna pothI kA patA lagAne kA zreya zrI agara candajI aura bhaMvara lAlajI nAhaTA ko hai| ina sAhityakhojI bandhuoM kI lagana ne, kalakatte ke eka kone meM paDe hue jaina granthoM ke piTAre meM se, isa mUlyavAna nidhi ko prakAza meM lAne kA abhinandanIya yaza prApta kiyA hai| Thakura pherU ke ye prabandhAtmaka grantha kaise mile aura ina ko prakAza meM lAne kA kaisA prayatna kiyA- isa viSaya meM nAhaTA bandhuoM ne, apane prastAvanAtmaka vaktavya meM yatheSTa likhA hai| isa se pahale bhI inhoM ne, kucha patroM meM lekha prakaTa karA kara isa viSaya para kAphI prakAza DAlane kA prayatna kiyA hai / isa saMgraha kI prAcIna pothI jaba ina ke dekhane meM AI, to ina kI zodhaka . buddhi ne tatkAla usa kA viziSTa mahattva pichAna liyA aura turanta usa pothI para se apane hAtha se nakala utAra kara mere pAsa dekhane ke liye bheja diyaa| maiM ne bhI grantha ke 'dravyaparIkSA' nAmaka prabandha meM varNita sarvathA ajJAta viSaya kI upalabdhi dekha kara, isa ko suprasiddha siMghI jaina granthamAlA dvArA prakaTa kara dene kI apanI icchA nAhaTA bandhuoM ko vyakta kI aura usa asala prAcIna likhita pothI ko mere pAsa bheja dene ko likhA / para usa samaya kalakatte meM sAMpradAyika mAra-pITa kI tUphAna vAlI hala - cala maca rahI thI isa liye turanta vaha prati mere pAsa na A sakI / pratikA pratyakSa avalokana kiye vinA kisI grantha ko chApa dene ke liye merI ruci saMtuSTa nahIM rahatI, isa liye maiM usa kI pratIkSA karatA rhaa| bAda meM, merA svayaM jaba kalakattA jAnA huA to maiM usa prati ko dekhane meM samartha huA aura nAhaTA bandhuoM ke saujanya se vaha prati kucha samayake liye mujhe mila gaI / baMbaI A kara maiM ne usa para se apane nirIkSaNa meM pratilipi karavAI aura use presa meM chapavAne kI vyavasthA kii| ... bAda meM baMbaI choDa kara merA adhika rahanA rAjasthAna meM hone lagA aura maiM mere tattvAvadhAna meM prasthApita aura saMcAlita rAjasthAna purAtattva mandira (aba, rAjasthAna prAcya vidyA pratiSThAna ) ke saMgaThana aura saMcAlana ke kArya meM adhika vyasta rahane lagA, to isa kA prakAzana sthamita sA ho gyaa| ' para isa grantha ko, isa rUpa meM, prakaTa karane-karAne kI abhilASA nAhaTA bandhuoM ko bahuta hI utkaTa rahI aura mujhe bhI ye bahuta preraNA karate rahe / taba maiM ne ise rAjasthAna Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSAdi prantha saMgraha - kiMcit prAsaMgika purAtana granthamAlA dvArA prakaTa karane kI vyavasthA kI aura usI ke phala svarUpa, Aja yaha grantha prakAza meM A rahA hai / nAhaTA bandhuoM kA jo satata Agraha na rahatA to maiM ise prakaTa karane meM zAyada hI samartha hotA / ataH isa ke saMpAdana ke zreyobhAgI ye bandhu haiN| isa saMgraha kI presa kaoNpI se le kara grantha ko vartamAna rUpa dene taka ke grupha vagairaha saba mujhe hI dekhane paDe aura bhASA evaM arthAnusandhAna kI dRSTi se isa ke saMzodhana meM mujhe bahuta zrama uThAnA paDA / isa liye grantha ke prakAzita hone meM apekSA se bhI bahuta adhika samaya vyatIta huaa| Thakura pherU ne apanI ye saba racanAeM prAkRta bhASA meM likhI haiM / para isa kI yaha prAkRta bhASA, ziSTa aura vyAkaraNa baddha na ho kara, eka prakAra kI prAkRta-apabhraMza kI calatI zailI vAlI bhASA hai jise hama na zuddha prAkRta kaha sakate haiM, na zuddha apabhraMza hI kaha sakate haiM / pherU ke ina granthoM ke jo viSaya haiM ve lokavyavahAra kI dRSTi se bahuta hI upayogI aura abhyasanIya haiM / isa liye usa ne apanI racanA ke liye prAkRta bhASA kI bahuta hI sarala zailI kA upayoga karanA pasaMda kiyA / usa kA lakSya apane bhAva koviSaya ke artha ko abhivyakta karanA rahA hai, isa liye vyAkaraNa ke rUDha niyamoM kA anusaraNa karane ke liye vaha prayatnavAn nahIM dikhAI detA / apanI racanA ke liye prAkRta kA prasiddha gAthA chanda usa ne pasanda kiyA hai aura vaha chanda ke niyama kA ThIka pAlana karane kI dRSTi se, kahIM hara ko dIrgha aura dIrgha ko hava rakhatA hai; aura kahIM kahIM dvitva akSara ko ekAkSara ke rUpa meM to kahIM ekAkSara ko dvitva ke rUpa meM bhI prathita kara detA hai / chanda kA bhaMga na ho isa vicAra se vaha zabdoM kA nirvibhaktika rUpa taka rakha detA hai / granthakAra kI isa zailI kA ThIka adhyayana karate karate hameM isa kA saMzodhana karanA par3A hai| isa liye hamArA samaya bhI isa meM bahuta vyatIta huaa| ___pherU ke ina granthoM meM se 'vastusAra' aura 'ratnaparIkSA' tathA 'dhAtUtpatti' ke kucha hisse ke sivA, aura granthoM kI anya koI prati upalabdha nahIM huI, ataH ukta ekamAtra prati ke AdhAra para hI saba pAThanirNaya karanA pddaa| sAtha meM prati ke lekhaka kI azuddhiyoM ne bhI kucha parizrama baDhA diyaa| prati kA likhane vAlA na saMskRta jAnatA hai na prAkRta / usa ne kahIM kahIM apanI bhASA meM jo vAkya likhe haiM una para se usa ke bhASAjJAna kA paricaya mila jAtA hai| hama ne isa ke saMzodhana meM kevala utanA hI prayatna kiyA hai jisa se arthabodha ThIka ho sake, aura vyAkaraNa ke niyama ke nikaTa zabda kA rUpa raha sake / dravyaparIkSA, ratnaparIkSA aura dhAtUtpatti ye tIna prabandha laukika zabdoM ke Upara AdhArita haiM aura ina meM ke aneka zabda aise haiM jo sarvathA aparicita se lagate haiM / ina zabdoM kA ThIka kharUpa jAnane kA koI anya sAdhana nahIM / ataH una kI sthiti jaisI likhita prati meM hai vaisI hI rakhanI Avazyaka rhii| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSAdi grantha saMgraha-kiMcit prAsaMgika _ 'vastusAra' eka prasiddha racanA hai| isakA mudraNa bhI pahale ho cukA hai aura phira isa kI anya pratiyAM bhI upalabdha hotI haiM / ataH una ke AdhAra para yaha prabandha to prAyaH ThIka zuddha kiyA jA sakA hai / isa ke to viziSTa pATha bheda bhI de diye haiN| pherU ke ina granthoM meM saba se adhika mahattva kA anya 'dravyaparIkSA' hai / isa prabandha meM, usa ne apane samaya meM bhArata ke bhinna bhinna pradezoM aura prAntoM meM pracalita, sikkoM kI jo jAnakArI likhI hai vaha sarvathA aMpUrva hai| isa viSaya para prakAza DAlane vAlI aura koI aisI prAcIna sAhityika kRti abhI taka jJAta nahIM hai| isa grantha para to bhArata ke madhyakAlIna sikkoM ke parijJAtA aise kisI viziSTa vidvAn ko, eka adhyayana pUrNa evaM pramANabhUta grantha likhanA Avazyaka hai / isa kA saMpAdana kArya prAraMbha karate samaya hamArA utsAha thA, ki hama isa viSaya meM yathAzakya jAnakArI evaM sAdhanasAmagrI prApta karake, isa ke sAtha choTA-baDA bhI vaisA koI nibandha likheMge; para samayAbhAva ke kAraNa hama vaisA nibandha likhane meM asamartha rahe / hama AzA karate haiM ki aba isa grantha kA yaha mUla svarUpa prakaTa ho jAne para, koI suyogya niSkavijJa vidvAn vaisA prayatna karane kI preraNA prApta kreNge| pherU ke 'ratnaparIkSA' grantha ke viSaya meM to prasiddha vidvAn DaoN. motI candajI ne eka acchA paricayAtmaka nibandha likha dene kI kRpA kI hai, jo isake sAtha diyA gayA hai / isake liye hama DaoNkTara sAhaba ke prati apanA AbhAra pradarzita karate haiM / 'gaNitasAra' aura 'jyotiSasAra' ye racanAeM prAthamika abhyAsiyoM ke adhyayana kI dRSTi se acchI upayogI haiM / gaNitasAra meM to Thakura pherU ne apane samaya meM dillI ke AsapAsa ke pradeza meM vyavahRta aneka dezya zabdoM aura sthAnika padArthoM kA bhI ullekha kiyA hai jina para vizeSa prakAza DAlA jA sakatA hai| . pherU ke isa grantha saMgraha kI jo ukta prAcIna prati upalabdha huI hai vaha, jaisA ki usake lipi kartA ne do tIna sthAnoM para nirdeza kiyA hai, vi. saM. 1403 aura 1404 varSa ke bIca meM likhI gaI hai| vAstava meM yaha pothI ukta saMvat ke phAlguNa aura ceta ke mahine ke bIca meM, DeTa-do mahine ke andara hI likhI gaI hai / Thakura pherU ne 'dravya parIkSA' kI racanA, saMvat 1375 meM dillI meM allAuddIna bAdazAha ke rAjya kAla meM kI thI / ataH racanA samaya ke bAda 25-30 varSa ke bhItara hI yaha pothI likhI gaI thI jisa se isa kI prAcInatA svataH siddha hai| isa prati kI kula patrasaMkhyA 60 haiM aura una meM nimna tAlikA ke anusAra pherU kI isa saMgraha vAlI sAtoM racanAeM likhI gaI haiN| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m yh khh m ratnaparIkSAdi grantha saMgraha - kiMcit prAsaMgika 1 patrAMka 1 se 18 taka meM jyotiSasAra ,, 19 se 27 A , dravyaparIkSA 3 , 28 se 35 / / vAstusAra 36 se 41 A . ratnaparIkSA 41 A se 43 A dhAtUtpatti 43 B se 44 yugapradhAna catuSpadI 7 , 45 se 60 gaNitasAra hama ne isa saMgraha meM pratisthita pranthakrama kA anusaraNa na karate hue, prathama ratnaparIkSA, dravyaparIkSA aura dhAtUtpatti nAmaka ina 3 racanAoM ko eka sAtha rakhA hai, aura phira jyotiSasAra, gaNitasAra evaM vAstusAra ina 3 racanAoM ko eka sAtha rakha kara, anta meM 'yuga pradhAna catuSpadI' racanA ko de diyA hai / isa se viSaya kA vibhAjana ThIka saMgata ho gayA hai| isake sAtha mUla prAcIna prati jo kalakatte ke jaina bhaMDAra meM prApta huI usake kucha pannoMke blAka bhI banA kara diye jA rahe haiM jisa se pAThakoM ko prati kI pratikRti kA darzana ho ske| jyotiSa, gaNita, vAstuzAstra, ratnazAstra aura mudrAviSayaka vijJAna para, isa prakAra kI viziSTa grantha-racanA karane vAlA Thakkura pherU, sacamuca apane samaya kA eka bahuta hI bahuzruta vidvAn aura anubhavI zAstrajJa thaa| usakI ye kRtiyAM hamAre prAcIna sAhitya kI bahumUlya nidhi haiM aura isa prakAra rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna dvArA ina kA prakAzita honA sarvathA samAdaraNIya hogA / ) caitra zukka 13, vi. saM. 2017 dinAMka-31, mArca, 1961 bhAratIya vidyA bhavana, baMbaI. - muni jina vijaya Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura pherU aura unake granthoM ke viSaya meM prAstAvika kathana (lekhaka-agaracanda, bhaMvaralAla nAhaTA) kanANA nivAsI Thakkura pherU kA nAma yoM to una kI suprasiddha kRti 'vAstusAra prakaraNa' ke kAraNa sarva vidita thA, parantu una ke bahumukhI pratibhAsaMpanna evaM mahAn graMthakAra hone kA aba taka patA nahIM thaa| 15 varSa pUrva, kalakatte kI zrImaNi jIvana jaina lAyabrerI kI sUcI meM 'sArA kaumudI gaNita jyotipa' nAma se ullikhita pherU graMthAvalI kI prati dekhane para Thakkara pherU kI kaI naI kRtiyA~ jJAta huii| isa prati kI prApti se kevala hamane hI nahIM, para jisa kisIne sunA parama AnaMda prApta kiyA / ina graMthoM kI upalabdhi se Thakkara pherU kI gaNanA, bhAratIya sAhitya meM, eka anUThA sthAna prApta karane vAle vidvAnoM meM kI jA sakatI hai / Thakkara pherU vikrama kI caudahavIM zatI ke rAjamAnya jaina gRhasthoM meM pramukha vyakti the| inhoMne apanI kRtiyoM meM jo paricaya diyA hai usase vidita hotA hai ki ye kannANA nivAsI zrImAla vaMza ke dhAMdhiyA (dhaMdhakula ) gotrIya zreSTi kAliya yA kalaza ke putra Thakkura caMda ke suputra the| inakI sarva prathama racanA 'yugapradhAna catuSpadikA' hai jo saMvat 1347 meM vAcanAcArya rAjazekhara ke samIpa, apane nivAsasthAna kanANA meM banI thii| inhoMne apanI kRtiyoM ke aMta meM "parama jaina" aura apane Apa ko "jiNaMda paya bhatto" likha kara apanA kaTTara jainatva sUcita kiyA hai / inhoMne 'ratnaparIkSA meM apane putra kA nAma hemapAla likhA hai, jisake liye isa graMtha kI racanA kI hai| inake bhAI kA nAma ajJAta hai parantu bhrAtA aura putra ke lie 'dravyaparIkSA' nAmaka viziSTa graMtha kI racanA kI thii| dillIpati suratrANa alAuddIna khilajI ke rAjyAdhikArI yA maMtrimaMDala meM hone ke kAraNa, pIche se inakA nivAsa sthAna adhikatara dillI ho gayA thaa| inhoMne 'dravyaparIkSA' dillI kI TaMkasAla ke anubhava se tathA 'ratnaparIkSA' graMtha samrAT ke ratnAgAra ke pratyakSa anubhava se, evaM 'gaNitasAra' meM bhI dI huI tatkAlIna rAjanaitika gaNita praznAvalI Adi se, yaha phalita hotA hai ki ye avazya zAhI darabAra meM ucca padAsIna vyakti the| saMvat 1380 meM dillI se zrImAla seTha rayapati ne mahAtIrtha zatruJjaya kA saMgha nikAlA thA, jisameM Thakkura pherU bhI sammilita hue the| 1-paM. bhagavAnadAsajI jaina ne jayapura se "vAstusAra" (gujarAtI anuvAda sahita saMskaraNa ) ke sAtha "ratnaparIkSA" aura "dhAtotpatti" kA apUrNa aMza bhI prakAzita kiyA hai| 2-dekheM hamArI "dAdA jina kuzala sUri" pustaka / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika kathana - Thakura pherU kI "yugapradhAna catuSpadikA" ke atirikta sabhI kRtiyA~ prAkRta meM haiN| bhASA baDI sarala, pravAhI aura apabhraMza yA tatkAlIna lokabhASA ke prabhAva se prabhAvita hai| granthokta katipaya vRttAnta tatkAlIna bhAratIya saMskRti evaM bhASA para mahattvapUrNa prakAza DAlate haiM / inakI kRtiyoM kA saMkSipta paricaya isa prakAra hai 1. yugapradhAna catuSpadikA- yaha kRti tatkAlIna lokabhASA apabhraMza meM 28 caupaI va eka chappaya meM racI gaI hai| isameM bhagavAna mahAvIra se lagA kara kharataragaccha ke yugapradhAna AcAryoM kI paraMparA kI nAmAvalI nibaddha hai / AcArya zrI varddhamAna sUri ke paTTadhara zrI jinezvara sUrijI se yaha gaccha kharatara nAma se prasiddha huaa| unake paravartI AcAryoM ke saMbandha meM katipaya saMkSipta aitihAsika vRttAntoM kA bhI nirdeza kiyA gayA hai| jaise 1. zrI jinezvara sUrijI ne aNahilapura meM durlabharAja ke samakSa 84 AcAryoM ko jIta kara vasati mArga prakAzita kiyaa| 2. zrI jinacaMdra sUrijI ne upadeza dvArA nRpati ko raMjita kiyA evaM 'saMvegaraMgazAlA nAmaka graMtha kI racanA kI / 3. zrI abhayadeva sUrijI ne 9 aMgoM para TIkAe~ banAI evaM staMbhana pArzvanAtha kI pratimA prakaTa kii| 4. zrI jinavallabha sUrijI ne naMdI, nhavaNa, ratha, pratiSThA, yuvatiyoM ke tAlA rAsa Adi kArya rAtri meM kiye jAne niSiddha kiye| 5. zrI jinadatta sUrijI ne ujjaina meM dhyAna-bala se yoginI cakra ko pratibodha diyA / zAsana devatA ne inheM 'yuga pradhAna' pada dhAraka ghoSita kiyaa| 6. zrI jinacaMdra sUrijI bar3e rUpavAna the| inhoMne bahuta se zrAvakoM ko pratibodha diyaa| 7. zrI jinapati sUrijI ne ajamera ke nRpati (pRthvIrAja ) kI sabhA meM padmaprabha ko parAjita kara jayapatra prApta kiyaa| 8. zrI jinezvara sUrijI ne aneka sthAnoM meM jinAlaya evaM tadupari dhvaja, daNDa, kalaza, toraNAdi sthApita kiye evaM 123 sAdhu dIkSita kiye|| inake paTTadhara zrI jinaprabodha sUri ke paTTadhara zrI jinacaMdra sUrijI ke samaya meM kanANA meM vAcanAcArya rAjazekhara gaNi ke samIpa, saMvat 1347 ke mAgha mAsa meM, isa catuSpadI kI racanA huI / isakI eka prati hameM jaisalamera ke bhaMDAra kA avalokana karate hue prApta huI thI, jisakI nakala hamAre pAsa vidyamAna hai aura usase Avazyaka pAThAntara bhI liye gaye haiN| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika kathana / 2. ratnaparIkSA- yaha graMtha 132* prAkRta gAthAoM meM hai| saMvat 1372 meM dillI meM samrAT allAuddIna ke zAsanameM khaputra hemapAla ke liye prastuta graMtha kI racanA kii| pUrva kavi agastya aura buddha bhaTa ke graMthoM ke atirikta zAhI ratnakoza kI anubhUti dvArA abhilaSita viSaya kA sundara pratipAdana kiyA hai| 3. vAstusAra-zilpa sthApatya ke viSaya meM prastuta graMtha prAmANika mAnA jAtA hai / paM. bhagavAnadAsajI ne hindI aura gujarAtI anuvAda saha jayapura se prakAzita bhI kara diyA hai| prastuta prati saMvat 1404 kI likhita hai aura mudrita saMskaraNa se pATha bheda kA prAcurya hai / isakI racanA saMvat 1372 vijayA - dazamI ko kanANApura meM huii| 4. jyotiSasAra- yaha graMtha saMvat 1372 meM 242 prAkRta gAthAoM meM racita hai, jisakI zloka saMkhyA, yaMtra kuMDalikA saha 474 hotI hai / isameM jyotiSa jaise vaijJAnika viSaya ko baDI kuzalatA ke sAtha nirUpaNa kiyA hai| 5. gaNitasAra kaumudI-yaha graMtha kula 311 gAthAoM meM hai| gaNita jaise zuSka aura buddhi pradhAna viSaya kA nirUpaNa karate hue granthakAra ne apanI yogyatA kA acchA paricaya diyA hai / isa graMtha ke parizIlana se tatkAlIna vastuoM ke bhAva, taula, nApa ityAdi sAMskRtika, sAmAjika aura rAjanaitika paristhiti kA acchA jJAna ho jAtA hai| vastroM ke nAma, unake hisAba, patthara, lakar3I, sonA, cA~dI, dhAnya, ghRta, * tailAdi ke hisAboM ke sAtha sAtha kSetroM kA mApa, dhAnyotpatti, rAjakIya kara, mukAtA ityAdi aneka mahatvapUrNa bAtoM para prakAza DAlA gayA hai| isake katipaya prazna dezya bhASA ke chappayoM meM bhI hai, jo bhASAkIya adhyayana kI dRSTi se bhI apanA vaiziSTaya rakhate haiN| 6. dhAtotpatti-prAkRta kI 57 gAthAoM meM pItala, tAMbA, sIsA prabhRti dhAtuoM ke utpatti vidhAnAdi ke sAtha sAtha hiMgula, siMdura, dakSiNAvartta saMkha, kapUra, agara, caMdana, kastUrI Adi vastuoM kA bhI vivaraNa diyA hai; jo kavi ke bahujJa hone kA sUcaka hai| 7. dravyaparIkSA-prastuta graMtha kavi kI samasta racanAoM meM advitIya hai / bhAratIya sAhitya meM purAne sikkoM ke saMbandha meM svatantra racanA vAlA yahI eka graMtha upalabdha hai * 4. bhagavAnadAsajI ke prakAzita vAstusAra (gujarAtI anuvAdasahita ) ke aMta meM ratnaparIkSA (gA0 23 se 127) chapI haiM / usake bIca kI 61 se 119 taka kI gAthAeM dhAtotpatti kI haiN| pATha-bheda bhI kAphI hai / ukta granthAnusAra ratnaparIkSA 127 gAthAoM kA hotA hai / para vAstava meM usameM bIca kI bahuta sI gAthAeM chUTa gaI haiN| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika kathana jisameM mudrAoM ke mUla upAdAna, dhAtuoM kI cAsanI, dhAtuzodhana praNAlikA, bhinna bhinna mudrAoM ( saikaDoM rakama kI) ke nAma, TaMkasAlasthAna, AkAra prakAra, taula, mApa, dhAtu ke mizraNa, rAjAoM ke nAma - ThAma Adi sabhI viSayoM para 149 gAthAoM meM, prAcIna kAla se le kara tatkAlIna samaya taka kI prApta sabhI mudrAoM para viziSTa vivecana kiyA gayA hai| prastuta prati jisake kula 60 patra haiM, saMvat 1403-1404 meM likhI huI sundara suvAcya aura acchI sthiti meM hai| kisI sA0 bhAvadeva ke putra purisar3a ne apane lie likhIM hai / prati ke hAMsiye para "pattanIya pra." likhA huA hai jisase mAluma hotA hai ki yaha prati mUlameM pATaNa ke jJAnabhaMDAra kI rahI hogI / pherU graMthAvalI kI prastuta prati se presakApI" bhaMvaralAlane svayaM apane hAtha se karake purAtatyAcArya muni jinavijayajI ko bhejI, jise dekha kara inhoMne usa samaya siMghI jaina granthamAlA dvArA ise turanta prakAzita karane kI icchA vyakta kii| sAtha meM Apane mUla prati ko bhI dekhanA caahaa| para kalakatte kI tatkAlIna sAMpradAyika viSama paristhiti vaza, vaha taba unheM nahIM bhejI jA sakI / bAdameM jaba muni jI kalakattA padhAre taba prastuta prati ko baMbaI le gye| zraddheya munijI jaise vidvAna ke tatvAdhAna meM yaha graMtha zIghra prakAzita ho aisI hamArI utkaTa icchA rahI, para siMghI jaina granthamAlA ke anekAneka granthoM ke saMpAdana kArya meM munijI atyanta vyasta rahane ke kAraNa isake prakAzana kArya meM vilaMba hotA rhaa| para aba yaha grantha, isa rUpa meM rAjasthAna purAtana grantha mAlA dvArA prakAzita ho rahA hai, jo isa viSaya ke jijJAsuoM ko parama Ananda dAyaka hogaa| prastuta saMgraha meM Thakkura pherU ke ratnaparIkSA' grantha ke paricaya rUpa meM, suprasiddha vidvAna DaoN. motI candajI ne, hamArI prArthanA para, eka vistRta nibandha likha diyA hai, jo isameM mudrita ho rahA hai| hama isake liye DaoN. sAhaba ke prati apanA hArdika kRtajJa bhAva prakara karanA cAhate haiM / __ anta meM hama AcArya zrI jinavijayajI ke prati apanA vinamra aura sAdara AbhArabhAva pradarzita karanA cAhate haiM ki inhoM ne, bahuta parizrama ke sAtha, isa grantha kA yaha sundara prakAzana, rAjasthAna purAtana grantha mAlA ke eka sundara ratna ke rUpa meM prakaTa kara, hamAre cirAbhilaSita manoratha ko saphala bnaayaa| agaracanda tathA bhaMvaralAla nAhaTA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura pherUkRta ratnaparIkSAkA paricaya MVC lekhaka - DaoN. motIcandra, em. e., pIeca. DI. ( kyureTara, prinsa oNpha velsa mujiama, baMbaI ) amarakoza (21113 - 4 ) meM pRthvI ke ar3atIsa nAmoM meM vasudhA, vasumatI aura garbhA nAma Ae haiM jinase isa deza ke ratnoM ke vyApAra kI ora dhyAna jAtA hai / plinI ne (necurala hisTrI 37/76 ) bhI bhArata ke isa vyApAra kI ora izArA kiyA hai / isameM jarA bhI saMdeha nahIM ki 18 vIM sadI paryaMta jaba taka ki, brAjila kI ratnoM kI khAneM nahIM khulIM thIM, bhArata saMsAra bhara ke ratnoM kA eka pradhAna bAjAra thA / ratnoM kI kharIda vikrI ke bahuta dinoM ke anubhava se bhAratIya jauhariyoMne ratnaparIkSA zAstra kA sRjana kiyA / jisameM ratnoM ke kharIda, beca, nAma, jAti, AkAra, ghanatva, raMga, guNa, doSa, kImata tathA utpattisthAnoM kA sAMgopAMga vivecana kiyA gyaa| bAda meM jaba nakalI ratna banane lage taba unheM asalI ratnoM se vilaga karane ke tarIke bhI batalAe ge| aMta meM ratnoM aura nakSatroM ke sambandha aura unake zubha aura azubha prabhAvoM kI ora bhI pAThakoM kA dhyAna dilAyA gayA / meM ratnaparIkSA kA zAyada sabase pahalA ullekha kauTilya ke arthazAstra ( 2 / 10 / 26 ) huA hai / isa prakaraNameM aneka taraha ke ratna, unake prAptisthAna tathA guNa aura doSa kI vivecanA hai / kAmasUtra kI cauMsaTha kalAoM kI tAlikA meM ( kAmasUtra, 1 / 3 / 16 ) rUpya-ratna-parIkSA aura maNirAgAkara jJAna vizeSa kalAe~ mAnI gaI haiM / jayamaMgalA TIkA ke anusAra rUpyaratna- parIkSA ke antargata sikkoM tathA ratna, hIrA, motI ityAdi ke guNa doSoM kI pahacAna vyApAra ke lie hotI thI / maNirAgAkara jJAna kI kalA meM gahanoM ke jar3ane ke lie sphaTika raMgane aura ratnoM ke AkaroM kA jJAna A jAtA thA / divyAvadAna ( pR0 3 ) meM bhI isa bAta kA ullekha hai ki vyApArI ko ATha parIkSAoM meM, jinameM ratnaparIkSA bhI eka hai, niSNAta honA Avazyaka thA / para isa ratnaparIkSA ne kisa yuga meM eka zAstra kA rUpa grahaNa kiyA isakA ThIka ThIka patA nahIM calatA / kauTilya ke koza- pravezya ratnaparIkSA prakaraNa se to aisA mAlUma par3atA hai ki maurya yuga meM bhI kisI na kisI rUpa meM ratnaparIkSA zAstra kA vaijJAnika rUpa sthira ho cukA thA / roma aura bhArata ke bIca meM IsA kI AraMbhika sadiyoM meM jo vyApAra calatA thA usameM ratnoM kA bhI eka vizeSa sthAna thA / isalie yaha anumAna karanA zAyada galata na hogA ki bhAratIya vyApAriyoM ko, ratnoM kA acchA jJAna rahA hogA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . Thakura-pherU-viracita aura kisI na kisI rUpa meM ratnaparIkSA zAstra kI sthApanA ho cukI hogI / jo bhI ho, isameM jarA bhI saMdeha nahIM ki IsA kI pAMcavIM sadI ke pahale ratnaparIkSA kA sRjana ho cukA thaa| yaha samajha lenA bhUla hogA ki ratna-parIkSA zAstra kevala jauhariyoM kI zikSA ke lie hI banA thA / isameM zaka nahIM ki, jaisA divyAvadAna meM kahA gayA hai, vyApAriyoM ke putra pUrNa aura supriya (divyAvadAna, pR0 26, 29,) ko aura aura vidyAoM ke sAtha sAtha ratnaparIkSA bhI par3hanA par3A thaa| hameM isa bAta kA patA hai ki prAcIna bhArata meM rAjA aura raIsa ratnoM ke pArakhI hote the| yaha Avazyaka bhI thA kyoM ki vyApAriyoM ke sivA ve hI ratna kharIdate the aura saMgraha karate the / jaisA ki hameM sAhitya se patA calatA hai, kAvyakAroM ko bhI isa ratnazAstra kA jJAna hotA thA aura ve bahudhA ratnoM kA upayoga rUpakoM aura upamAoM meM karate the, go ki ratna sambandhI unake akaMlAra kabhI kabhI atiraMjita hokara vAstavikatA se bahuta dUra jA pahuMcate the / jaisA ki hameM mRcchakaTika ke cauthe aMka se patA calatA hai, ki jaba vidUSaka vasaMtasenA ke mahala meM ghusA to usane chaDhe parakoTe ke AMgana ke dAlAnoM meM kArIgaroM ko Apasa meM vaiDUrya, motI, mUMgA, pukharAja, nIlama, karketana, mAnika aura panne ke sambandha meM bAtacIta karate dekhA / mAnika sone se jar3e (badhyante ) jA rahe the, sone ke gahane gar3he jA rahe the, zaMkha kATe jA rahe the, aura kATane ke lie mUMge sAna para car3hAe jA rahe the / uparyukta vivaraNa se isa bAta kA patA cala jAtA hai ki zUdraka ko ratnaparIkSA kA acchA jJAna rahA hogaa| kalAvilAsa ke AThaveM sarga meM sonAroM ke varNana se bhI isa bAta kA patA calatA hai ki kSemendra ko unakI kalA aura ratnazAstra kA acchA paricaya thaa| ratnaparIkSA zAstra kA jitanA hI mAna thA, utanA hI vaha zAstra kaThina mAnA jAtA thaa| isIlie eka kuzala ratnaparIkSaka kA samAja meM kAphi Adara hotA thaa| ratnaparIkSA ke graMtha usakA nAma bar3e Adara se lete haiN| agastimata' (67-68) ke anusAra guNavAna maMDalika jisa deza meM hotA hai, vaha dhanya hai| grAhaka ko use bulAkara Asana dekara tathA gaMdha mAlAdi se satkAra karanA cAhie | buddhabhaTTa (14-15) ke anusAra ratnaparIkSakoM ko zAstrajJa evaM kuzala honA cAhie / isIliye unheM ratnoM ke mUlya aura mAtrA ke jAnakAra kahA gayA hai| deza kAla ke anusAra mUlya na AMkane vAle tathA zAstra se anabhijJa jauhariyoM kI vidvAna kadara nahIM krte| Thakura pherU (106-107) kA bhAva bhI kucha aisA hI hai| usake anusAra maMDalika 1. dekhie, lelepidara AdiyAM, zrI luI phino, pArI 1896 / maiMne isa bhUmikA ko likhane meM zrI phino ke graMtha se sahAyatA lI hai jisakA maiM AbhAra mAnatA huuN| zrI phino ne apane isa mahatvapUrNa graMtha. meM upalabdha ratna zAstroM ko eka jagaha ikaTThA kara diyA hai| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya ko zAstrajJa, AMkhavAlA, anubhavI, deza, kAla aura bhAva kA jJAtA aura ratnoM ke kharUpa kA jAnakAra honA Avazyaka thaa| hInAMga, nIca jAti, satya rahita aura badanAma vyakti jAnakAra aura mAnya hone para bhI asalI jauharI . kabhI nahIM ho sakatA / agastimata (65) ne bhI yahI bhAva prakaTa kie haiN| agastimata (54-66 ) ke anusAra catura jauharI ko maMDalin kahA gayA hai / yaha nAma zAyada isalie par3A ki jauharI apanA kAma karate samaya maMDala meM baiThatA thaa| yaha bhI saMbhava hai ki yahAM maMDala se maMDalI yAnI samUha kA matalaba ho / agasti mata (61-66) ke anusAra jauharI ratnoM kA mUlya AMkatA thaa| use deza meM milanevAle ATha khAnoM tathA videzI aura dvIpoM se Ae hue ratnoM kA jJAna hotA thaa| use ranoM kI jAti, rAga raMga, varti, taula, guNa, Akara, doSa, Aba (chAyA) aura mUlya kA patA hotA thA / vaha Akara (pUrvI madhyabhArata), pUrvadeza, kazmIra, madhyadeza, siMhala tathA siMdhu nadI kI ghATI meM ratna kharIdatA thA tathA ratna becane aura kharIdane vAle ke bIca madhyastha kA kAma karatA thaa| agastimata (72) ke anusAra vaha ratna vikretA se hAtha milAkara aMguliyoM ke izAre se use ratna ke mUlya kA patA de detA thaa| usI ke eka kSepaka (13-23) ke anusAra 1, 2, 3, 4 saMkhyAoM kA kramazaH tarjanI se dUsarI aMguliyoM ko pakar3ane se bodha hotA thA / aMgUThe sahita cAroM aMguliyAM pakar3ane se 5 kI saMkhyA prakaTa hotI thii| kaniSThA Adi ke talasparza se kramazaH 6, 7, 8 aura 9 kI saMkhyAoM kA bodha hotA thA; tathA tarjanI se 10 kA / phira nakhoM ke chUne se kramazaH 11, 12, 13, 14 aura 15 kA bodha hotA thA / isake bAda hathelI chane para kaniSThAdi se 16 se 19 taka kI saMkhyAoM kA bodha hotA thaa| tarjanI Adi kA do, tIna, cAra aura pAMca bAra chane se 20 se 50 taka kI saMkhyAoM kA bodha hotA thaa| kaniSThA Adi ke taloM ko 6 vAra taka chUne se 60 se 90 taka aMkoM kI ora izArA ho jAtA thA; tathA AdhI tarjanI pakar3ane se 100, AdhI madhyamA pakar3ane se 1000, AdhI anAmikA pakar3ane se ayuta, AdhI kaniSThikA se 100000, aMgUThe se prayuta, kalAI se krodd'| mugala kAla meM tathA aba bhI aMguliyoM kI sAMketika bhASA se jauharI apanA vyApAra calAte haiN| prAcIna sAhitya meM bhI bahudhA jauhariyoM ke sambandha meM ullekha milate haiM / divyAvadAna (pR0 3) meM kahA gayA hai ki kisI ratna kI kImata AMkane ke lie jauharI bulAye jAte the| agara ve ratna kI ThIka ThIka kImata nahIM AMka sakate the to usakA mUlya ve eka karor3a kaha dete the| bRhatkathAzlokasaMgraha ( 18, 366) se patA calatA hai ki sAnudAsa ne pAMDya mathurA meM pahuMca kara vahAM kA jauharI bAjAra dekhA aura vahAM eka kretA aura vikretA ko, eka jauharI se, eka ratnAlaMkAra. kA mUlya AMkane ko kahate Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakkura -pherU-viracita sunA / sAnudAsa ko usa gahane kI ora tAkate hue dekhakara unhoMne samajhA ki zAyada yaha nigAhadAra thaa| usase pUchane para usane gahane kI kImata eka karor3a batA kara kaha diyA ki becane aura kharIdanevAle kI marjI se saudA paTa sakatA thaa| ve donoM eka dUsare jauharI ke pAsa pahuMce jisane kahA ki gahane kI kImata sArA saMsAra thA para nAsamajha ke lie usakA mola eka chadAma thA / sAnudAsa kI jAnakArI se prasanna hokara rAjA ne use apanA ratnaparIkSaka niyukta kara diyaa| prAcIna sAhitya meM aneka aise ullekha Ae haiM jinase patA calatA hai ki ratnoM ke vyApAra ke lie bhAratIya jauharI deza aura videza kI barAbara yAtrA karate the| divyAvadAna (pR0 229-230) kI eka kahAnI meM batalAyA gayA hai ki ratnoM ke vyApArI motI, vaiDUrya, zaMkha, mUMgA, cAMdI, sonA, akIka, jamuniyA, aura dakSiNAvarta zaMkha ke vyApAra ke lie samudra yAtrA karate the| niryAmaka prAyaH unheM siMhala dvIpa meM banane vAle nakalI ratnoM se hoziyAra kara detA thA tathA unheM Adeza de detA thA ki ve khUba samajha kara mAla kharIdeM / jJAtAdharma kathA (17) aura uttarAdhyayana sUtrakI TIkA (36173 ) se bhI ratnoM ke isa vyApAra kI ora saMketa milatA hai / uttarAdhyayana TIkA meM eka IrAnI vyApArI kI kahAnI dI gaI hai jo IrAna se isa deza meM sonA, cAMdI, ratna aura mUMgA chipA kara lAnA cAhatA thA / Avazyaka cUrNi (pR0 342 ) meM ranavyApAra ke lie eka banie kA pArasakUla jAne kA ullekha hai / mahAbhArata (2 / 2725-26) ke anusAra dakSiNa samudra se isa deza meM ratna aura mUMge Ate the / IsA kI prAraMbhika sadiyoM meM to bhArata se roma ko hIre, sArDa, lohitAMka, akIka, sArDoniksa, bAbAgorI, krAisApresa, jahara muharA, raktamaNi, heliyoTApa, jyotirasa, kasauTI patthara, lahasuniyAM, eveMcurIna, jamuniyA, sphaTika, billaura, koraMDa, nIlama, mAnika lAla, lAlavarda, gArneTa, turamulI, motI ityAdi pahuMcate the ( motIcandra, sArthavAha, pR0 128-129) -:2: prAcIna ratnaparIkSA kA kyA rUpa rahA hogA yaha to ThIka ThIka nahIM kahA jA sakatA, para usa sambandha ke jo graMtha mile haiM unakA vivaraNa nIce diyA jAtA hai| . 1. arthazAstra-kauTilya ne koza-pravezya ratnaparIkSA (arthazAstra, 2-10-29) meM ratnaparIkSA ke sambandha kI kucha jAnakAriyAM dI haiM / koza meM adhikArI vyaktiyoM ke salAha se hI ratna kharIde jAte the / pahale prakaraNa meM motI ke utpatti sthAna, guNa, doSa tathA AkAra ityAdi kA varNana hai / isake bAda maNi, saugaMdhika, vaiDUrya, puSparAga, indranIla, naMdaka, sravanmadhya, sUryakAnta, vimalaka, sasyaka, aMjanamUla, pittaka, sulabhaka, lohitaka, amRtAMzuka, jyotirasaMka, maileyaka, ahicchatraka, kUrpa, pUtikUpa, sugandhikUpa, Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya kSIrapaka, sukticUrNaka, silApravAlaka, cUlaka, zukrapulaka tathA hIrA aura mUMgA ke nAma Ae haiM / inameM se bahuta se ratnoM kI ThIka ThIka pahacAna bhI nahIM ho sakatI kyoM ki bAda ke ratnazAstra unakA ullekha taka nahIM karate / 2. ratnaparIkSA-buddhabhaTTa kI ratnaparIkSA kA samaya nizcita karane ke pahale varAhamihira kI bRhat saMhitA ke 80 se 83 adhyAyoM kI jAnakArI jarUrI hai / ina adhyAyoM meM hIrA, motI aura mAnika ke varNana haiM / panne kA varNana to kevala eka zloka meM haiM / buddhabhaTTa kI ratnaparIkSA aura bRhatsaMhitA ke ratnaprakaraNa kI chAnabIna karake zrI phino ( vahI pR0 7 se ) isa natIje para pahuMcate haiM ki donoM kI ranoM kI tAlikAoM tathA hIre aura motI kA bhAva lagAne kI vidhi ityAdi meM bar3I samAnatA hai| isase yaha anumAna lagAyA jA sakatA hai ki donoM graMthoM ne samAna rUpa se kisI prAcIna ratnazAstra se apanA masAlA liyaa| garur3a purANa ne bhI buddhabhaTTa kA nAma haTAkara 68 se 70 adhyAyoM meM ratnaparIkSA grahaNa kara liyaa| bahuta saMbhava hai ki zAyada buddhabhaTTa kA samaya 7-8 vIM sadI yA isake pahale bhI ho sakatA hai / 3. agastimata-agastimata aura ratnaparIkSA kA viSaya eka hote hue bhI donoM meM itanA bheda hai ki donoM eka hI anuzruti kI bahuta dinoMse alaga huI zAkhA jAna par3ate haiM / zrI phino ( pR0 11) ke anusAra agastimata kA samaya buddhabhaTTa ke bAda yAnI chaThI sadI ke bAda mAnA jAnA cAhie / zAyada usakA lekhaka dakSiNa kA rahanevAlA jAna par3atA hai / saMbhava hai ki agastimata kA AdhAra koI. aisA ratazAstra rahA ho jisakI khyAti dakSiNa meM bahuta dinoM taka thii| graMtha ke aneka ullekhoM se aisA patA calatA hai, ki ratnazAstra ke prAcIna siddhAntoM ko nibAhate hue bhI graMthakAra ne apane anubhavoM kA ullekha kiyA hai / abhAgyavaza graMthakAra ke vyAkaraNa aura zailI meM niSNAta na hone se usake bhAva samajhane meM bar3I kaThinAI par3atI hai| 4. navaratnaparIkSA-navaratnaparIkSA ke do saMskaraNa milate haiN| choTe saMskaraNa meM soma bhUbhUja kA nAma tIna jagaha milatA hai jisake AdhAra para yaha mAnA jA sakatA hai ki isake racayitA kalyANI kA pazcimI cAlukya rAjA somezvara (1128-1138, I.) thA / isa kathana kI sacAI isa bAta se bhI siddha hotI hai ki mAnasollAsa ke kozAdhyAyameM (mAnasollAsa, bhA0 1, pR0 64 se ) jo ratnoM kA varNana hai, vaha sivAya kucha choTe moTe pAThabhedoM ke navaratnaparIkSA jaisA hI hai / navaratnaparIkSA kA dUsarA saMskaraNa bIkAnera aura taMjorakI hastalikhita pratiyoM meM milatA hai / isameM dhAtugada, mudrAprakAra aura kRtrima ratnaprakAra prakaraNa adhika haiM / saMbhava hai ki smRtisAroddhAra ke lekhaka nArAyaNa paMDita ne ina prakaraNoM ko apanI ora se jor3a diyA ho| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita 5. agastIya ratnaparIkSA-agastIya ratnaparIkSA vAstava meM agasti mata kA sAra hai / para vistAra meM kahIM kahIM naI bAteM A gaI haiM / abhAgyavaza isakA pATha bahuta bhraSTa aura azuddha hai| uparyukta graMthoM ke sivAya ratnasaMgraha, athavA ratnasamuccaya, athavA samastaratnaparIkSA 22 zlokoM kA eka choTA sA graMtha hai| laghuratnaparIkSA meM bhI 20 zloka haiM, jinameM ratnoM ke guNa doSoM kA vivaraNa hai| maNimAhAtmya meM ziva pArvatI saMvAda ke rUpa meM kucha uparanoM kI mahimA gAI gaI hai| 6. pherU racita ratnaparIkSA-Thakura pherUra cita ratnaparIkSA kA kaI kAraNoM se vizeSa mahatva hai / pahalI bAta to yaha hai ki yaha ratnaparIkSA prAkRta meM hai| Thakkara pherU ke pahale bhI zAyada prAkRta meM ratnaparIkSA para koI graMtha rahA ho, para usakA abhI taka patA nhiiN| dUsarI bAta yaha hai ki graMthakAra zrImAla jAti meM utpanna Thakkara caMda ke putra Thakkura pherU kA sultAna alAuddIna khilajI (1296-1316) ke khajAne aura TaksAla se nikaTatara sambandha thaa| usakA svayaM kahanA hai ki usane bRhaspati, agastya aura buddhabhaTTa kI ratnaparIkSAoM kA adhyayana karake aura eka jauharI kI nigAha se alAuddIna ke khajAne meM ratnoM ko dekha kara, apane graMtha kI racanA kI (3-5). usake isa kathana se yaha bAta sApha mAlUma par3a jAtI hai ki kama se kama IsA kI 13 vIM sadI ke aMta meM buddhabhaTTa kI ratnaparIkSA, varAhamihira ke ratnoM para ke adhyAya aura agastimata, ratnazAstra para adhikArI graMtha mAne jAte the aura unakA upayoga usa yuga ke jauharI barAbara karate rahate the / jaisA hama Age cala kara dekheMge, Thakkura pherU ne ratnaparIkSA kI prAcIna paramparA kI rakSA karate hue bhI tatkAlIna mUlya, nApa, tola tathA ratnoM ke aneka nae srotoM kA ullekha kiyA hai jinakA patA hameM phArasI itihAsakAroM se bhI nahIM cltaa| prAcIna ratnazAstroM meM khAnoM se nikale ratnoM ke sivAya motI aura mUMgA bhI zAmila hai jo vAstava meM patthara nahIM kahe jA sakate / sAdhAraNataH javAharAta ke lie ratna aura maNi aura kabhI kabhI upala zabda kA vyavahAra kiyA gayA hai / saMskRta sAhitya meM ratna zabda kA vyavahAra kImatI vastu aura kImatI javAharAta ke lie huA hai / varAhamihira (bR0 saM0 80 / 2) ke anusAra ratna zabda kA vyavahAra hAthI, ghor3A, strI ityAdi ke lie guNaparaka hai, ratnaparIkSA meM isakA vyavahAra kevala kaMcanAdi ranoM ke lie huA hai| maNi zabda kA vyavahAra kImatI ratnoM ke lie huA hai, para bahudhA yaha zabda maniyA, guriyA athavA manake lie bhI AyA hai / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya vedoM meM rana zabda kA prayoga kImatI vastu aura khajAnoM ke artha meM huA hai / Rgveda meM tIna jagaha ( phino, pR0 15) sapta ratnoM kA ullekha hai / maNi kA artha Rgveda meM tAvIja kI taraha pahananevAle ratnoM se hai (Rgveda, 1138; a0 ve0 11292, 2 / 4 / 1 ityAdi) maNi tAge meM pirokara gale meM pahanI jAtI thI ( vAjasaneyI saM0 3017; taittirIyasaM 3 / 4 / 3 / 1 ) isameM bhI saMdeha nahIM ki vaidika AryoM ko motI kA bhI jJAna thaa| motI (kRzana) kA upayoga zRMgAra ke lie hotA thA (Rgveda, 2 / 35 / 4; 1068 / 1; atharvaveda 4 / 10 / 1-3) suvyavasthita ratnazAstroM ke anusAra nava ratnoM meM pAMca mahAratna aura cAra uparatna haiM / vajra, muktA, mANikya, nIla aura marakata mahAratna haiN| gomeda, puSparAga, vaiDUrya (lahasaniyA ) aura pravAla uparatna haiM / mAnika aura nIlama ke kaI meda ginAe gae haiM / varAhamihira ( 82 / 1 ) tathA buddhabhaTTa (114) ke anusAra mAnika ke cAra bheda yathA-padmarAga, saugaMdhi, kuruviMda aura sphaTika haiN| agastimata (173) ke anusAra mAnika ke tIna bheda haiM, yathA-paparAga, saugaMdhika, kuruviMda / navaratnaparIkSA (109-110) meM inake sivAya nIlagaMdhi bhI A gayA hai| agastIya ratnaparIkSA meM (46 se) mAnika kA eka nAma mAMsapiMDa bhI hai| Thakkura pherU ke anusAra (56) mAnika ke sAdhAraNa nAma mANikya aura cunnI hai, aba bhI mAnika ke ye hI do nAma sarvasAdhAraNa meM pracalita haiM / mAnika ke nimnalikhita bheda ginAe gae haiM- padmarAya (padmarAga), saugaMdhiya (saugaMdhika), nIlagaMdha, kuruvinda aura jAmuNiya / ratnaparIkSAoM meM nIlama ke tIna bheda ginAe gae haiM - nIla sAdhAraNa nIlama ke lie vyavahRta huA hai tathA indranIla aura mahAnIla usakI kImatI kismeM thiiN| Thakkura pherU ne (81) nIlama kI kevala eka kisma mahiMdanIla ( mahendranIla) batalAyA hai| prAcIna ratnaparIkSAoM meM panne ke marakata aura tArya nAma Ae haiN| para Thakkura pherU (72) ne panne ke nimnalikhita bheda die haiM - garuDodAra, kIDauThI, bAsautI, mUgaunI, aura dhuulimraaii| uparyukta nava ratnoM kI tAlikA prAyaH saba ratnazAstroM meM AtI hai para agastimata ( 325-29) meM sphaTika aura prabha jor3akara unakI saMkhyA gyAraha kara dI gaI hai| buddhabhaTTa ne usa tAlikA meM pAMca nimnalikhita rana jor3a die haiM - yathA zeSa (onyx) karketana (thrysobenyl ) bhISma, pulaka (garnet ) rudhirAkSa (carnelial) zeSa kA hI arabI jaja rUpAntara hai / yaha patthara bhArata aura yamana se AtA thA / isake bahuta se raMga hote haiM jinameM sapheda aura kAlA pradhAna hai / bhArata meM isa patthara kA pahananA azubha Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukura-pherU-viracita mAnA jAtA thA / bhISma koI sapheda raMga kA patthara hotA thaa| buddhabhaTTa (212-79) ke anusAra kaSAyaka pilAhaTa lie hue lAlaraMga kA patthara hotA thA jo yuktikalpataru ke anusAra sphaTika kA eka bheda mAtra thA / somalaka nIlamAyala sapheda patthara thA aura kula karketana ke kisma kA nIlA patthara thA / varAhamihira kI ratnoM kI tAlikA meM bAIsa nAma ginAe gae haiM para eka hI ratna kI aneka kismeM dekhate hue unakI saMkhyA kama kara dI jA sakatI hai| jaise zazikAnta sphaTika kA hI eka meda hai, mahAnIla aura indranIla nIlama haiM, tathA saugaMdhika aura parAga mAnika ke hI bheda haiM / isa taraha ranoM kI saMkhyA ghaTa kara unnIsa ho jAtI hai yathA sphaTika ke sahita dasa ratna, karketana, pulaka, rudhirAkSa tathA vimalaka, rAjamaNi, zaMkha, brahmamaNi, jyotirasa aura sasyaka / jyotirasa aura sasyaka kA ullekha arthazAstra (2 / 11 / 29) meM bhI huA hai / zaMkha se zAyada yahAM dakSiNAvarta zaMkha kA anumAna kiyA jA sakatA hai / jyotirasa zAyada jespara yA heliyoTropa thA / uparyukta ratnoM ke sivAya, phirojA (peroja, pIroja) lAjavarda aura lasuna yAnI lahasuniyA yA vaiDUrya ke nAma bhI Ae haiM / ratnasaMgraha / (19) meM masAragarbha (rUpamusAragarbha, musalagarbha, musAragalva; pAli-masAragalla, musAragalla ) ko dUdha pAnI alaga karane vAlA, zyAmaraMga kA, camakIlA tathA duSTa doSoM kA apahartA kahA gayA hai / zabdakalpadruma ne ise indranIlamaNi kahA hai jo ThIka nahIM / mahAbhArata (214714 ) meM bhagadatta dvArA yudhiSThira ko azmasAra kA banA pAtra dene kA ullekha hai jisakI pahacAna zAyada masAragarbha se kI jA sakatI hai / masAragarbha kI pahacAna cInI runa-ce-yU yAnI jamuniyAM se kI jAtI hai, para azmasAra yazaba bhI ho sakatA hai| kyoM ki AsAma kA par3osI barmA yazaba ke lie prasiddha hai / Thakkura pherukRta ratnaparIkSA (14-15) meM navaratna yathA pamarAga, muktA, vidruma, marakata, pukharAja, hIrA, indranIla, gomeda aura vaiDUrya ginAe haiN| inake sivAya hasaNiyA (92-93) phalaha (sphaTika, 95-96) karketana (98) bhIsama (bhISma, 99) nAma Ae haiM / Thakkura pherU ne lAla, akIka aura phirojA ko pArasI ratna batalAyA hai (173 ), isa taraha Thakkura pherU ke anusAra ratnoM kI saMkhyA solaha baiThatI hai| para varNaratnAkara ke racayitA jyotirIzvara Thakkura (AraMbhika 14 vIM sadI) ke samaya meM lagatA hai ki 18 ratna aura 32 uparatna mAne jAte the ( varNaratnAkara, pR0 21, 41, zrI sunItikumAra ceTarjI dvArA saMpAdita, kalakattA 1940) / ratnoM kI tAlikA meM gomeda, garuDodgAra, marakata, mukutA, mAMsakhaMDa, padmarAga, hIrA, reNuja, mArAsesa, saugaM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya dhika candrakAnta, sUryakAnta, pravAla, rAjAvarta, kaSAya aura indranIla ke nAma Ae haiM / isa tAlikA meM ratnaparIkSA ke mahAratnoM meM gomeda, marakata, muktA, hIrA, padmarAga, indranIla, pravAla aura sUryakAnta haiN| mAMsakhaMDa, saugaMdhika, ( zAyada cunnI), to padmarAga yA mAnika ke hI bheda haiM / isI taraha candrakAnta, sUryakAnta aura kaSAya sphaTika ke bheda haiM / mArAsesa jisakA sambandha zeSa (onyx ) se ho sakatA hai; tathA lAjavarda kI gaNanA ratnoM meM kisa prakAra kI gaI yaha kahanA sambhava nahIM / 3 upamaNiyoM kI tAlikA varNaratnAkara meM do jagaha AI hai [ pR0 21, 41] inameM [ 1 ] kUrma, [ 2 ] mahAkUrma, [3] ahichatra, [4] zyAvagaM ( saM ) gha, [ 5 ] byomarAga, [ 6 ] kITapakSa, [7] kurU [ kUrma ] viMda, [8] sUryabhA (nA) la, [9] hari (rI) tasAra, [10] jIviu ( jIvita ), [11] yavayAti ( yavajAti ), [12] zikhi (khI ) nila, [13] vaMzapatra, [14] dhU (cU) limarakata, [15] bhasmAMga, [ 16 ] jaMbukAnta, [17] sphaTika, [18] kakkaitara, [19] pAripAtra, [20] nandaka, [21] aMca (tu) naka, [22] lohitaka, [23] zaileyaka, pulaka, [26] tulya (ttha ) ka, [27] zukaprIva [29] pItarAga, [30] varNarasa (sara), [31] [24] zukticUrNa, [25] [ 28 ] gurut (Da) pakSa, kapUraka, [32] kAca / upamaNiyoM kI uparyukta tAlikA meM kucha maNiyoM para dhyAna dilAnA Avazyaka hai / isameM kUrma aura mahAkUrma to maNiyoM kI zreNI meM nahIM Ate / kachue kI khapaDiyoM kA vyApAra bahuta purAnA hai aura isakA ullekha periplasa meM aneka bAra huA hai ( zApha, periplasa Apha di erIthiyana sI, pR0 13 ityAdi ) ahichatraka kA ullekha hamArA dhyAna kauTilya ( 2 / 1 / 29 ) ke Ahicchatraka ratna kI ora le jAtA hai / dhUlimarakata se yahAM zAyada panne ke khaDa se matalaba hai aura isa taraha vaha Thakkura pherU kI dhUlimarAI bhI zAyada khar3a ho / bhasmAMga se yahAM zAyada bhISma se matalaba hai / jaMbukAnta se zAyada jamuniyAM kA matalaba hai| aMjana, pulaka, naMdaka aura zukticUrNaka ke nAma bhI arthazAstra meM Ae haiM / karketara se yahAM karketana kA tathA lohitaka se lohitAMka kA matalaba hai / tutthaka se hamArA dhyAna kauTilya ke tutthodgata cAMdI kI aura khIMca jAtA hai ( 12 / 14 / 32 ) / kAca se kAca maNi kI aura izArA hai / san 1421 meM likhita pRthvIcandra caritra ( prAcIna gurjara kAvya saMgraha pR0 95, baDodA, 1920) meM ratnoM aura uparatnoM kI nimna likhita tAlikA dI gaI haiMpadmarAga, puSparAga (pukharAja ) mANika, sIMdhaliyA, garuDodgAra, maNi, marakata, karketana, vajra, vaiDUrya, candrakAnta, sUryakAnta, jalakAnta, zivakAnta, candraprabha, sAkara prabhu, prabhunAtha, azoka, vItazoka, aparAjita, gaMgodaka, masAragalla, haMsagarbha, pulika, saugaMdhika, subhaga, 2 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita saubhAgyakara, viSahara, dhRtikara, puSTikara, zatruhara, aMjana, jyotirasa, zubharuci, zUlamaNi, aMzukAli, devAnanda, riSTaratna, kITapaMkha, kasAulA, dhUmarAi, gomUtra, gomeda, lasaNIyA, nIlA, tRNadhara, khagarAi, vajadhAra, SaTroNa, kaNI, cApaDI, pirojA, pravAlA, mauktik| uparyukta tAlikA ke adhyayana se isa bAta kA patA calatA hai ki graMthakAra ne usameM ratnoM aura uparatnoM ke sivAya unake bheda, guNa, doSa ityAdi kI bhI ginatI kara lI hai / jaise padmarAga, mANika, sIdhaliyA aura saugaMdhika mAnika ke bheda haiM / marakata ke bheda meM hI garuDodgAra, maNi, marakata, dhUmarAi aura kITapaMkha A jAte haiM / sphaTika ke bhedoM meM candrakAMta, jalakAMta, zivakAMta, candraprabha, sAkaraprabha, prabhAnAtha, gaMgodaka, haMsagarbha, kasAulA (kASAya ) A jAte haiM / pukharAja, karketana, vajra, vaiDUrya, azoka, vItazoka, pulaka, aMjana; jyotirasa, aMzukAli, masAragalla, riSTaratna, gomUtra, gomeda, lahasaniyA, nIlA, pirojA, motI, mUMgA alaga alaga ratna yA uparatna haiM / aparAjita, subhaga, saubhAgyakara, viSahara, dhRtikara, puSTikara, zatruhara, devAnanda, tRNadhara, ratnoM ke guNa se sambandha rakhate haiN| vajradhAra, SaTroNa, karNI aura cApar3I ratnoM kI banAvaTa se sambandhita haiM / ___ yahAM bauddha aura jaina zAstroM meM AI ratnoM kI tAlikAoM kI ora bhI dhyAna dilA denA Avazyaka mAlUma hotA hai / cullavagga ( 9 / 1 / 3 ) meM muttA, maNi, velariya, zaMkha, zilA, pavAla, rajata, jAtarUpa, lohitaMka aura masAragalla ke nAma Ae haiM / milindra prazna (pR0 118) meM iMdanIla, mahAnIla, jotirasa, veluriya, ummApuppha, sirIsa puppha, manohara, sUriyakaMta, caMdakaMta, bajra, kajjopamaka, phussarAga, lohitaMka aura masAragalla ke nAma Ae haiN| sukhAvatI vyUha (56) meM vaiDUrya, sphaTika, suvarNa, rUpa, azmagarbha, lohitikA aura musAragalla nAma Ae haiN| divyAvadAna meM ratnoM kI do tAlikAeM haiM / eka meM (pR0 51) muktA, vaiDUrya, zaMkha, zilA, pravAlaka, rajata, jAtarUpa, azmagarbha, musAragalla, lohitikA aura dakSiNAvarta ke nAma haiM, aura dUsarImeM (pR0 67) puSyarAga, padmarAga, vajra, vaiDUrya, musAragalla, lohitikA, dakSiNAvarta zaMkha, zilA aura pravAla ke nAma haiM / jaina prajJApanA sUtra (bhagavAna dAsa harSacandra dvArA anUdita 1, pR0 77, 78 ) meM vadUra, jaga ( aMjaNa ), pavAla, gomeja, rucaka, aMka, phaliha, lohiyakkha, marakaya, masAragalla, bhuyamoyaga, iMdanIla,, haMsagabma, pulaka, saugaMdhika, candraprabha, vaiDUrya, jalakAMta aura sUryakAMta ke nAma Ae haiM / cullavagga kI tAlikA meM zilA se zAyada sphaTika se matalaba hai / miliMda prazna kI tAlikA meM ummapuppha se zAyada jamuniyA kA; zirISapuSpaka se ( a0 zA0 2 / 11 / 29) zAyada kisI taraha ke vaiDUrya kA bodha hotA hai / kajjopamaka se zAyada cintAmaNi ratna kI ora izArA hai jo saba kAma pUrA karatA thA / varAhamihira kA (bR0 saM0 8051) brahmamaNi bhI zAyada cintAmaNi hI ho / sukhAvatI vyUha ke azmagarbha se zAyada panne kA matalaba ho ( amarakoza 2 / 9 / 92 ) / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya prajJApanAsUtra meM bhuyagamocaka se zAyada jahara muhare kA aura haMsagarbha se kisI taraha ke sphaTika kA bodha hotA hai| __ arthazAstra (2 / 11 / 29) meM jaisA hama pahale dekha Ae haiM, aneka ratnoM ke ullekha haiM / inameM motI, hIrA padmarAga, vaiDUrya, puSparAga, gomaMdaka, nIlama, candrakAnta aura sUryakAnta ityAdi ratnoM kI zreNImeM A jAte haiM / kauTa, mauleyaka aura pArasamudraka se maNiyoM ke utpatti sthAna kA bodha hotA hai / kUTa parvata kA to patA nahIM para mauleyaka ratna kA nAma zAyada balUcistAna meM jhAlAvana meM bahanevAlI mUlAnadI se par3A ho ( motIcandra je0 yU0 pI0 eca0 esa0 17 bhA0 1, pR0 63) lagatA hai ki prAcIna sAhitya meM ratnoM kI tAlikA dene kI kucha rIti sI cala gaI / thii| tamila ke suprasiddha kAvya (zilappadikAram meM bhI eka jagaha ratnoM kA ullekha AyA hai (zilappadikAram 14180-200 : zrI dIkSitAradvArA aMgrejI anuvAda, madrAsa 1939) mathurai meM ghUmatA dhAmatA kovaLUna jauharI bAjAra meM pahuMcA / vahAM usane cAra varNa ke nirdoSa hIre, marakata, pamarAga, mANikya, nIlaviMdu, sphaTika, puSparAga, gomaMdaka aura motI dekhe| prAyaH rasnazAstroM meM ( agastimata 4, 63, buddhabhaTTa 11 kA pAThameda ) ratnoM kI parakha ATha taraha se, yathA-(1) utpatti (2) Akara (3) varNa athavA chAyA (4) jAti (5) guNa-doSa (6) phala (7) mUlya aura (8) vijAti (nakala ) ke AdhAra para, kI gaI hai| isa kA vistAra nIce diyA jAtA hai| (1) utpatti-yahAM utpatti se ratnoM kI vAstavika athavA pAralaukika utpatti se tAtparya hai / ratnoM kI utpatti ke sambandha meM prAyaH saba zAstroM kA mata hai ki ve eka vajrAhata asura se paidA hue / buddhabhaTTa (2; 12) ke anusAra eka parAkramI triloka vijetA dAnava rAja bali thA / eka samaya usane indra ko jIta liyA / khulI laDAI meM usase pAra na pA sakane ke kAraNa devatAoM ne usase yajJa meM bali-pazu banane kA vara maaNgaa| usake evamastu kahane para sautrAmaNi yajJa meM devatAoM ne use staMbha se bAMdha diyaa| usakI vizuddha jAti aura karma se usake zarIra ke sAre avayava ratnoM meM pariNata ho ge| aisA hone para deva aura nAgoM meM yajJa siddha ratnoM ke lie chInAjhapaTI hone lgii| isa chInAjhapaTI meM samudra, nadI, parvata, vana ityAdi meM ratna gira kara Akara rUpa meM parivartita ho gae / ina ratnoM se rAkSasa, viSa, sarpa aura vyAdhiyoM se tathA pApalagna meM janma tathA durdina se rakSA hotI hai| agastimata (1-9) meM bhI kahAnI kA yahI rUpa hai| kevala pharaka itanA hai ki yajJa meM asura ke sira para indra ne vajra mArA aura vajAhata sira se hI ratnoM kI sRSTi huI / usake sira se brAhmaNa, bhujAoM se kSatriya, nAbhi se Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 Thakkura - pherU - viracita vaizya aura pairoM se zUdra ratnoM kI utpatti huI / navaratna parIkSA ( 8 se) meM daitya kA nAma vajra diyA gayA hai / vajrAsura ko harAne ke lie indra ne usase usake zarIradAna kA vara mAMgA / brAhmaNa veSadhArI indra kI prArthanA svIkAra kara lene para yaha jAna kara ki usakA zarIra amedya hai, indra ne usake mastaka para vajra se prahAra kiyA / usake zarIra se taraha taraha ke ratna nikale / deva, nAga, siddha, yakSa, rAkSasa aura kinnaroMne to vaha ratna jAla grahaNa kara liyA, bAkI ratna pRthvI para phaila gae / Thakkura pheru ( 6--19 ) kI ratnotpatti sambandhI anuzruti kA rUpa bhI buddhabhaTTa vAlI janazruti jaisA hI hai / eka dina asura bali indraloka ko jItane gayA / vahAM devAtaoM ne usase yajJa - pazu banane kI prArthanA kI jise usane svIkAra kara liyA / usakI haDDiyoM se hIre, dAMtoM se motI, lahU se mANika, pitta se pannA, AMkhoM se nIlama, hRt rasa se vaiDUrya, majjA se karketana, nakhoM se lahasuniyA, meda se sphaTika, mAMsa se mUMgA, camar3e se pukharAja tathA vIrya se bhISma paidA hue| asura bala ke zarIra se nikale ratnoM meM se sUrya ne padmarAga, candra ne motI, maMgala ne mUMgA, buddha ne pannA, bRhaspati ne pukharAja, zukra ne hIrA, zani ne nIlama, rAhu ne gomeda aura ketune vaiDUrya grahaNa kara lie aura isIlie ina ratnoM ko dhAraNa karane vAle uparyukta grahoM se pIr3A nahIM pAte / cokhe ratna RddhidAyaka aura sadoSa ratna daridratA dene vAle hote haiM ! para ratnoM kI utpatti ke sambandha meM uparyukta mata hI pracalita nahIM thA, isakA nirAkaraNa varAhamihira ( 80 / 3) ne kara diyA hai| unake anusAra eka mata se ratna daityabala se utpanna hue, dUsaroM kA kahanA hai ki dadhIci se / kucha isa mata ke haiM ki unakI utpatti pattharoM ke svabhAvavaicitraya se hai / Thakkura pherU ( 12 ) ke anusAra bhI kucha loga aise the jinakA mata thA ki ratna pRthvI ke vikAra haiN| jaise sonA, cAMdI, tAMbA Adi dhAtu haiM vaise hI ratna mI / eka dUsare vizvAsa ke anusAra manuSya, sarpa tathA meMDhaka ke sara meM maNi hotI thI ( agastimata, 63-67 ) varAhamihira, ( 85 - 5 ) ke anusAra sarpamaNi gahare nIle raMga kI aura bar3I camakadAra hotI thI / (2) Akara - ratnoM kI khAna ko Akara kahA gayA hai / varAhamihira ( 80 - 17 ) ke anusAra nadI, khAna aura chiTaphuTa milane kI jagaha Akara hai / buddhabhaTTa ( 10 ) ne AkaroM meM samudra, nadI, parvata aura jaMgala ginAe haiM / 1 (3) varNa, chAyA - prAcIna graMthoM meM ratnoM ke raMga ko chAyA kahA gayA hai / para bAda ke zAstroM meM varNa ke lie chAyA zabda kA vyavahAra huA hai / bahudhA zAstrakAra ratnoM ko chAyA kI upamA jAnI pahacAnI vastuoM se dete haiM / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya 13 ( 4 ) jAti - ratnazAstroM meM isa zabda kA tIna arthoM meM prayoga huA hai / yathA asalI ratna, ratna kI kisma aura jAti / aMtima vizvAsa ke anusAra ratnoM meM bhI jAtibheda hotA thA / yaha vizvAsa zAyada pahile pahala hIre taka hI sImita thA / isake anusAra brAhmaNa ko sapheda hIrA, kSatriya ko lAla, vaizya ko pIlA aura zUdra ko kAlA hIrA pahanane kA vidhAna thA / bAda meM yaha vizvAsa ora ratnoM ke sambandha meM bhI pracalita ho gayA / / (5) guNa, doSa - ratnoM ke sambandha meM ina zabdoM kA prayoga unakI zuddhatA aura camatkAra lekara huA hai / pahile artha meM ve ratna ke guNa aura doSa paraka haiN| dUsare artha meM ve ratna ke bure aura bhale prabhAva ke dyotaka haiM / 1 ratnoM ke guNa nimnalikhita haiM- mahattA ( bhArIpana ) gurutva, gaurava ( ghanatva ) kAThinya, snigdhatA, rAga-raMga, Atra (arcis dyuti kAMti, prabhAva ) aura svacchatA / " ( 6 ) phala - sabhI ratnoM ke phala kI vivecanA kI gaI hai| acche ratna svAsthya, dIrghajIvana, dhana aura gaurava dene vAle, sarpa, jaMgalI jAnavara, pAnI, Aga, bijalI, coTa, bimArI ityAdi se mukti denevAle tathA maitrI kAyama rakhane vAle mAne gae haiM / usI taraha kharAba ratna dukha denevAle mAne gae haiM / yaha dhyAna dene yogya bAta hai, ki ratnoM ke bImArI acchA karane ke guNoM kA ratna zAstroM meM ullekha nahIM hai / ratnoM ke phaloM kI jAMca par3atAla se yaha bhI patA calatA hai ki unake likhane meM dimAgI kasarata ko adhika prazraya diyA gayA hai / para isameM saMdeha nahIM ki zAstrakAroM ne ratna- phala ke sambandha meM lokavizvAsoM kI bhI carcA kara dI hai / hIre kA garbhasrAvaka phala aura panne kA sarpaviSa ko rahanA isI koTi ke vizvAsa haiM / (7) ratnoM ke mUlya - unake taula aura pramANa para Azrita hote the / prAcIna graMthoM meM ratnoM kA mUlya rUpakoM aura kArSApaNoM meM nirdhArita kiyA gayA hai / yaha patA nahIM calatA ki ratnoM kA mUlya sonA athavA cAMdI ke sikkoM meM nirdhArita hotA thA para kArSApaNake ullekha se inakA dAma cAMdIke sikko hI meM mAlUma paDatA hai / agastimata ke eka kSepaka ( 12 ) se patA calatA hai ki gomeda aura mUMge kA dAma cAMdI ke sikkoM meM hotA thA, tathA vaiDUrya aura mAnika kA sone ke sikkoM meM / Thakkarapheru ( 137 ) ne baDe hIre, motI, mAnika aura panne kA mUlya svarNaTaMkoM meM batalAyA hai / Adhe mAse se cAra mAse taka ke lAla, lahasuniyA, indranIla aura phirojA ke dAma bhI : svarNamudrAoM meM hote the ( 121-123) eka TAMka meM 10 se 100 taka caDhane vAle I yahAM yaha bAta ullekhanIya hai ki divya zarIra kA ratnoM meM pariNata hojAne kA vizvAsa vaidika hai ( je0 Ara0 esa0 1894, pR0 558 - 560 ) IrAniyoM kA bhI kucha aisA hI vizvAsa thA ( je0 Ara0 esa0 1895, pR0 202 - 203 ) . Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukura-pherU-viracita motiyoM kA dAma rUpya TaMkoM meM hotA thA ( 124-126) / usI taraha eka ratI meM 1 se 2 thAna caDhane vAle hIre kA mUlya mI cAMdI ke TaMko meM kahA gayA hai (127,28) / gomeda, sphaTika, mISma, karketana, pukharAja, vaiDUrya-ina sabake mUlya bhI dramma meM hote the (130) / / mAnasollAsa ( 1, 457-464 ) meM ratna tolane kI tulA kA suMdara varNana hai / usake tulApAtra kAMse ke bane hote the| unameM cAra cheda hote the| jinase DoriyAM piroI jAtI thIM / kAMse kI dAMDI 12 aMgula kI hotI thii| jisake donoM bagala mudrikAe~ hotI thIM / dAMDI ke ThIka bIcobIca pAMca aMgula kA kAMTA hotA thaa| jisakA eka aMgula cheda meM phaMsA diyA jAtA thaa| kAMTe ke donoM ora toraNa kI AkRti banAI jAtI thii| jisake sira para kuMDalI hotI thii| usI meM DorI lagatI thii| tarAjU sAdhane ke lie eka kalaMja taula kA mAla eka palar3e meM aura pAnI dUsare palaDe meM bharA jAtA thaa| jaba kAMTA toraNa ke ThIka bIca meM baiTha jAtA thA to tarAjU sadha gaI mAnI jAtI thii| (8) vijAti-isa zabda se kRtrima ratnoM kA tathA kImatI ratnoM kI taraha dikhanevAle uparatnoM se abhiprAya hai / aise nakalI ratna bhArata aura siMhala meM bahutAyata se banate the / navaratna parIkSA (174-183) ke anusAra sama bhAga jale zaMkha aura siMdUra ko sadyaH prasUtA gAya ke dUdha meM sAna kara phira use tRNa se bAMdha kara bAMsa meM bhara kara, miTTI ke baratana meM cAvala ke sAtha pakA kara phira use nikAla kara dhImI AMca para rakha dete the; phira use tela meM borate the| isase bAMsa ke bhItara nakalI mUMgA bana jAtA thA / indranIla banAne ke lie eka kuppe meM eka pala nIla kA cUrNa aura do pala zaMkha kA cUrNa milAkara khUba hilAte the| phira pUrvokta vidhi se nakalI indranIla banA lete the| nakalI marakata banAne ke lie maMjITha, iMgura aura nIla samabhAga meM lekara use zIze kI kuppI meM khUba milAte the| phira unake ve alaga karake unheM Aga meM pakAyA jAtA thA / mAnika zaMkha ke cUrNa aura iMgura ke mela se uparyukta vidhi se banatA thaa| -:4:- isa prakaraNa meM ratna-parIkSAoM ke AdhAra para unameM Ae ratnoM ke uparyukta ATha vizeSatAoM kI jAMca par3atAla karake yaha batalAne kA prayatna kiyA gayA hai ki Thakkura phera ne apanI ratnaparIkSA meM kahAM taka prAcInatA kA upayoga kiyA hai aura kahAM usane ratna sambandhI apane anubhavoM kaa|| hIrA-hIrA ratnoM meM sarvazreSTha mAnA jAtA hai / usakI vizeSatA yaha hai ki vaha saba ratnoM ko kATa sakatA hai use koI ratna nahIM kATa sakatA / prAyaH saba zAstroM ke anusAra hIre kI utpatti asurabala kI haDDiyoM se huI / usakA nAma vajra isalie par3A ki indra se vajAhata hone para hI vaha niklaa| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya pradhAna ratnazAstra hIrekI khAneM ATha yA dasa mAnate haiM / para kauTilya (anuvAda, pR0 78 ) meM hIre kI khAnoM ke kucha dUsare hI nAma haiM / yathA, sabhArASTraka (vidarbha yA barAra meM ) madhyama rASTraka (kosala yAnI dakSiNa kosala meM ) kAzmaka (zAyada azmaka ) [ haidarAbAda kI golakuMDA kI khAna ] indravAnaka ( kaliMga, or3IsA) kI to pahacAna TIkAkAroM ne kI hai| kAzmaka kI pahacAna TIkAkara ne banArasI hIre se kI hai / jisase banArasa kA hIre tarAzoM kA aDDA hone kI ora saMketa ho sakatA hai| zrIkaTanaka hIrA vedotkaTa parvata meM milatA thA / zrIkaTanaka kA ThIka patA nahIM calatA para zAyada isase, dhanakaTaka ( dharaNIkoTa ) jo prAcIna amarAvatI kA nAma thA, bodha hotA hai / agara yaha pahacAna ThIka hai to yahAM kRSNAnadI kI ghATI meM milanevAle hIroM kI ora saMketa ho sakatA hai / maNimantaka hIrA maNimat athavA maNimaMta parvata ke pAsa pAyA jAtA thA / isa maNimat parvata kI pahacAna zrIpArjiTara ne ( mArkaNDeya purANa, pR0 370 ) meM kazmIra ke dakSiNa kI pahAr3iyoM se kI hai| yahAM aba hIrA milanekA patA nahIM calatA / ratnazAstroM meM dI gaI hIre kI khAnoM kA patA nimnalikhita tAlikA se cala jAegA - buddhabhaTTa varAhamihira agastimata mAnasollAsa agastIya ratna -saMgraha Thakkura pherU | ratnaparIkSA surASTra himAlaya mAtaMga pauDU baMga kozala vaiNyAtaTa veNAtaTa veNu sUrpAra mAtaMga vairAgara saupAra 1001 600. magadha mAtaMga Araba 15 hemaMta himavaMtaH yahAM yaha nizcita kara lenA kaThina hai ki uparyukta yaMtra meM kitane bhaugolika nAma vAstavikatA lie hue haiM aura kitane kAlpanika haiM / para isameM saMdeha nahIM kI yaMtra meM khAnoM aura bAjAroM ke nAma mila gae haiN| yaha bhI saMbhava hai ki bahuta sI prAcIna khAneM samApta ho gaI hoM aura unakI khudAI bahuta prAcIna kAla meM baMda kara dI gaI ho / surASTra yAnI Adhunika saurASTra meM hIre kI kisI khAna kA patA nahIM calatA para yaha saMbhava hai ki yahAM se ratna bAhara bheje jAte hoN| yahAM eka ullekhanIya bAta yaha hai ki prAcIna sAhitya meM jaise mahAniddesa aura vasudevahiNDI meM surASTra eka baMdara kA nAma bhI AyA hai jo zAyada somanAtha paTTana ho / yahI bAta sUrpAraka yAnI bambaI ke pAsa sopArA baMdaragAha ke bAre meM bhI kahI jA sakatI hai| AryazUra kI jAtakamAlA meM to isa baMdara meM ratnoM lAe jAne kA ullekha bhI hai| himAlaya meM hIre kA honA to usa anuzruti kA dyotaka hai jisake anusAra merU, himAlaya aura samudra ratnoM ke Akara mAne gae haiM / yaha bAta paMDuraH (pauDUH) ar saupAraka Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita ThIka hai ki zimalA ke pAsa kucha hIre mile the para himAlaya meM hIre kI khAna hone kA patA nahIM calatA / mAtaMga se yahAM kisa pradeza se tAtparya hai isakA bhI ThIka patA nahIM calatA / zrI phino (pR0 26) cAlukyarAja maMgalIza ke eka lekha ke AdhAra para mAtaMgoM kA nivAsa sthAna golakuMDA kA pradeza sthira karate haiN| hariSeNa (bRhatkathAkoza 75 / 1-3) ke anusAra mAtaMga pAMDya deza tathA usake uttara meM parvata kI saMdhi para rahate the| zAyada yahAM selama jile ke cIvarai parvata zreNI se matalaba hai, para yahAM hIre kA patA nahIM calA hai / pauNDa deza se mAladaha, kosI ke pUrva purniyA jile kA kucha bhAga tathA dInAjapura aura rAjazAhI jile ke kucha bhAga kA bodha hotA hai| tathA pauNDavardhana se bogarA jile ke mahAsthAna se matalaba hai / zAyada kaliMga ke hIre se kaDapA, belArI, karnUla, kRSNA, godAvarI ityAdi ke tathA saMbhalapura ke pAsa brAhmaNI, saMka, tathA dakSiNI koyala nadiyoM se milane vAle hIre se hai / jahAMgIra yuga kI khokharA kI hIre kI khAna bhI isa bAta kI puSTI karatI hai / jahAMgIra ne svayaM apane rAjya ke dasaveM varSa ke vivaraNa (tujUka, aMgrejI anuvAda, bhA0 1, 316) meM isa bAta kA ullekha kiyA hai ki bihAra ke sUbedAra ibrAhIma khAne khokharA ko phataha karake vahAM ke hIre kI khAna para kabjA kara liyA / hIre vahAM kI eka nadI se nikalate the / isameM saMdeha nahIM ki kosala se yahAM dakSiNa kosala se matalaba hai / jisakI pahacAna Adhunika mahAkosala se hai. / zAyada vairAgara aura veNAtaTa yA veNu ke hIre kausala hI ke antargata A jAte haiM / veNA nadI jo Aja kala kI vena gaMgA hai cAMdA jile se hokara bahatI hai aura usI para sthita bairAgar3ha meM hIre milate haiN| mAnasollAsa ke vairAgara (saM0 vajrAkara ) kI pahacAna isI vairAgar3ha se ThIka utara jAtI hai / zAyada yahI sthAna cInI yAtriyoMkA kossala aura TAlmI kA kausala rahA ho| agastIya ratnaparIkSA meM Ae magadha se bhI zAyada choTA nAgapura kI khAnoM kA bodha hotA hai| ratnazAstroM meM hIre ke aneka raMga batAe gae haiM / inake anusAra surASTra kA hIrA lAla, himAlaya kA tamailA, mAtaMga kA pIlA, puMDU kA bhUrA, kaliMgakA sunaharA, kosala kA sirIsa ke phUla ke raMgavAlA veNA, kA candra kI taraha sapheda, tathA supArA kA sapheda hotA thaa| Thakkara pherU (22) ne hIre kA raMga tamailA, sapheda nIlA, maTamailA, haratAla kI taraha pIlA, tathA sirIsa ke phUla jaisA batalAyA hai| ye raMga khAna-paraka the / hIre ke vargoM kI ora bhI dhyAna AkRSTa kiyA gayA hai / sapheda hIrA brAhmaNa, lAla kSatriya, pIlA vaizya aura kAlA zUdra pahanane kA adhikArI thaa| para rAjA ko cAroM varNa ke hIre pahanane kA adhikAra thA / para bAda ke lekhakoM ne sapheda, lAla, pIle aura kAle hIre ko hI kramazaH brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra jAti meM bAMTa diyA hai / Thakkura pherU (26) bhI isI matake haiM / unakI rAya meM sapheda cokhA hIrA mAlavI arthAta mAlave kA kahalAtA thaa| Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya 17 jinake gharoM meM nirdoSa hIre hote haiM unakI vighna, akAla mRtyu aura zatrubhaya se rakSA hotI hai| lAla aura pIle hIre pahanane se rAjA ko vijayazrI hAtha lagatI thI / puruSa lapalapAte hIre meM bhUta, preta, vRkSa, maMdira, indradhanuSa ityAdi dekha sakate the ( 30 ) 1 hIre kA AraMbhika rUpa aThapahalA hotA thA aura hIre ke isI AkAra ko ratnazAstroM meM sabase acchA mAnA hai / prAcIna ratnazAstroM ke anusAra acche hIre meM chaH yA aSTa koNa, bAraha dhArAeM, ATha dala, pArzva yA aMga kahe gae haiN| hIre kI coTI ko koTi, tala ko vibhAjita karane vAlI rekhA ko agra, coTI kI uThAna ko uttuMga, tathA nukIlI vibhAjaka rekhAoM ko tIkSNa kahate the / taula meM kama, svaccha, zuddha aura nirmala aura bhAskara - ye hIre ke guNa mAne gae haiN| Thakkura pherU (24) ne hIre ke ATha guNa kahe haiM - sama phalaka, ucca koNI, tIkSNa dhArA, pAnI (vAritaka ), amala, ujjvala, adoSa aura laghutola / ratnazAstroM meM hIre ke aneka doSa bhI ullikhita haiN| jinameM TUTI coTI yA pahala, eka kI jagaha do koNa, dala dInatA, bartulatA, dalahInatA, capaTApana, laMbodarapana, bhArIpana, bulabulApanA, aura kAMtihInatA mukhya haiM / Thakkura pherU ( 25 ) ne nau doSa yathAkAkapada, viMdura (chIMTA ) rekhA, mailApana, cikaTa, eka zRMgatA, vartulatA, jokA AkAra, tathA hIna athavA adhika koNa batalAyA hai / usake anusAra ( 31-32 ) atyanta cokhI tIkhI dhArA putrArthI striyoM ke lie hAnikara thI / para isake viparIta cipaTA, malina aura tikonA hIrA ramaNiyoM ko isalie sukha kara hotA thA ki putraratnoM kI jananI honese ve apane ko prathama ratna mAnatIM thIM, bhalA phira unakA sadoSa ratna kyA kara sakatA thA / 1 hIre kA mUlya prAcIna ratnazAstroM meM taula ke AdhAra para nizcita kiyA jAtA thA / isa sambandha meM do mata the eka buddhabhaTTa aura varAhamihira kA aura dUsarA agastimata kA / pahilI vyavasthA meM taula taMDula aura sarSapa (1 taMDula = 8 sarSapa ) meM thI tathA mUlya rUpakoM meM / hIre kI sabase adhika taula bIsa taMDula aura dAma do lAkha rUpaka nizcita kI gaI thI / taula ke isa kramameM hara ghaTAva yA car3hAva do ikAiyoM ke barAbara hotA thA / 20 taMDula ke hIre kA dAma do lAkha thA aura eka taMDula ke hIre kA eka hajAra / dekhane meM to yaha hisAba sIdhA sAdhA mAlUma paDatA hai, para zrI kinone hisAba lagA kara batalAyA hai ki 20 taMDula yAnI cAra keraTa ke hIre kA dAma isa rIti se bahuta adhika baiTha jAtA hai / agastimata ke anusAra taulya aura sthaulya ke AdhAra para piMDa se hIre kA dAma nizcita kiyA jAtA thaa| piMDa kA mApa 1 yava sthaulya aura 1 taMDula taulya mAna liyA gayA hai / isa taraha eka piMDa ke hIre kA dAma 50; do kA 50 guNA 4; cAra kA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura - pherU - viracita. 50 guNA 12; pAMca kA 50 guNA 16 " isa taraha bar3hate bar3hate 20 piMDa kA dAma 3800 pahuMca jAtA hai| para isa mUlyAMkana meM eka hI ghanatva ke hIre Ate haiM; unake halake hone para unakA dAma bar3ha jAtA thA tathA bhArI hone para ghaTa jAtA thA / .: isa taraha eka hIrA eka piMDa ke ghanatva kA hote hue bhI 1 / 4 halake hone para usakA dAma aThAraha gunA hotA thA, 12 halake hone para chattIsa gunA tathA 3/4 halake hone para bahattara guNA ho jAtA thA / isI taraha eka hIrA eka piMDa kA ghanatva hote hue mI bhArI ho to usakA dAma 1 / 4 bhArI hone para AdhA ho jAegA ityAdi / zrI phino kI rAya meM agastimata kA hI mUlyAMkana vAstavika mAluma par3atA hai / Thakkura pherUne hIre kA mUlyAMkana alaga na dekara motI, mAnika aura panne ke sAtha diyA hai / para hIre kA mUlya nirdhAraNa karate samaya use agastimata kA dhyAna avazya rahA hogA / usake anusAra ( 33 ) samapiMDa hIre kA bhArI hone para kama dAma aura phAra tathA halake hone para jyAdA dAma hotA thA / alAuddIna ke samaya jauhariyoM kI taula kA varNana Thakura pherU ne isa taraha se kiyA hai - 1 sarasoM 1 taMDula 1 jau 3 rAI 6 sarasoM 2 taMDula 4 mAsA zrI nelsana rAiTa (di kaoNyansa 391 se ) ne apanI khoja se 16 taMDula yA 6 guMjA ( rattI ) 1 TAMka TAMka ke uparyukta taula meM kaI bAteM ullekhanIya haiN| eMDa meTrAlojI Apha di sulatAns Apha dehalI, pR0 yaha siddha karane kA prayatna kiyA hai ki sulatAna yugake TAMka meM 96 rattiyAM hotI thIM / ratI kA vajana 108 grena mAna kara unhoMne TAMka kI taula 172 prena nirdhArita kI hai| para Thakkara pherU ke hisAba se to 24 rattI 1 TAMka yAnI 172.8 brena ke barAbara huI yAnI eka rattI kA vajana karIba 6.35 grena ke karIba huA / aba yahAM prazna uThatA hai ki guMjA se yahAM sAdhAraNa guMjA kA hI artha hai athavA yaha koI taula thI jisakA vajana Adhunika rattIse karIba karIba pAMcagunA adhika thA / --- Thakura pherU (111 ) ne svayaM isa bAta ko svIkAra kiyA hai ki ranoM kA mUlya baMdhA huA na hokara apanI najara para avalaMbita hotA hai, phira bhI alAuddIna ke samaya ratnoM ke jo dAma the unakI taula ke sAtha usane varNana kiyA hai aura yaha bhI batalAyA hai kI cAra ratna yAnI hIrA, motI, mAnika aura panne kA dAma sone ke TaMke meM lagAyA 1 mAsA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya 2000 6. jAtA thaa| ina ratnoM kI bar3I se bar3I taula eka TAMka aura choTI taula eka guMjA mAna lI gaI hai / para eka TAMka meM 10 se 100 taka car3hanevAle motI tathA eka guMjA meM 1 se 12 thAna taka car3hanevAle hIre kA mUlya cAMdI ke TAMka meM hotA thaa| uparyukta ratnoM ke taula aura mUlya do yaMtroM meM samajhAe gae haiMkImatI ratna sambandhI yaMtraguMjA |12 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 15 18 21 24 hIrA 5 /12/203050 75/110/160240/320/4006001400 02800/5100/11200 **/**/**/**/**/**/************************************ motI |0 // 248 15/25 40 60 84 117/160360 700 mAnika2 5 8 |12|182640 60 85 120/160/220/420 800 14002400 panA onluk /12 3 4 5 6.8 1.13 1827 40 uparyukta yantra kI jAMca se kaI bAtoM kA patA lagatA hai| sabase pahalI bAta to yaha hai ki alAuddIna ke kAla meM aura yugoM kI taraha hIre kI kImata saba ratnoM se adhika thI / hIrA jaise jaise taula meM bar3hatA jAtA thA usI anupAta meM usakI kImata bar3hatI jAtI thI / bAraha rattI taka to usakA dAma kramazaH baDhatA thA para usake bAda hara tIna rattI ke vajana para usakA dAma duganA ho jAtA thA / agara cAMdI aura sone kA anupAta 10 : 1 mAna liyA jAya to eka TAMka ke hIre kA mUlya 1,20000 cAMdI ke TAMka ke barAbara hotA thaa| isake viparIta eka TAMka ke motI kA mUlya 2000 aura mAnika kA 2400 suvarNa TaMkA thA / panne kA dAma to bahuta hI kama yAnI eka TaMka ke panne kA dAma 60 suvarNa TaMkA thA / choTe motI aura hIroM ke taula aura dAma kA yaMtramotI(TaMka 1),10/12/15/20,25/30/405060-70/70-100 . rupyaTaMka 5040302015/12/108 vajragujA rupya TaMka 35/26/20/16/13/108 76 uparyukta yaMtra se yaha patA calatA hai ki motI aura hIre jitane adhika eka TAMka meM car3hate the utanA hI unakA dAma kama hotA jAtA thA aura isIlie unakA dAma sone ke TAMkoM meM na lagAyA jAkara cAMdI ke TAMko meM lagAyA jAtA thaa| rana zAstroM ke anusAra nakalI hIrA loha, pukharAja, gomeda, sphaTika, vaiDUrya aura zIze se banatA thaa| Thakkura pherU ( 37) ne bhI inhIM vastuoM ko nakalI hIrA banAne ke kAma meM lAne kA ullekha kiyA hai| nakalI hIre kI pahacAna amla tathA dUsare pattharoM ke kATane kI zakti se hotI thii| Thakkura pherU (48) ke anusAra takalI hIrA vajana meM bhArI, jaldI biMdhanevAlA, patalI dhAra vAlA tathA saralatApUrvaka ghisa jAnevAlA hotA thaa| 1 2 E Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-phela-viracita motI- mahAratnoM meM motI kA nambara dUsarA hai| bhAratIyoM ko zAyada isa ratnakA bahuta prAcInakAla se patA thA / motI ko jise vaidika sAhitya meM kRzana kahA gayA hai, sabase pahalA ullekha Rgveda ( 1135 / 4,1068 / 1) meM AtA hai / atharvaveda meM vAyu, AkAza, bijalI, prakAza tathA suvarNa, zaMkha aura motI se rakSA kI prArthanA kI gaI hai / zaMkha aura motI rAkSasoM, rAkSasiyoM aura bImAriyoM se rakSA karane vAle mAne jAte the| unakI utpatti AkAza, samudra, sonA tathA vRtra se mAnI gaI hai| ratnazAstroM ke anusAra motIke ATha srota - yathA sIpa, zaMkha, bAdala, makara aura sarpa kA sira, sUara kI dAr3ha, hAthI kA kuMbhasthala tathA bAMsa kI pora mAne gae haiN| yaha vizvAsa bhI thA ki khAtI kI bUMdeM sIpiyoM meM paDakara motI ho jAtI thIM / asuradala ke dAMtoM se bhI motI banane kA ullekha AtA hai| motI ke utpatti sambandhI uparyukta vizvAsoM kI jAMca paDatAla se patA calatA hai ki atharvaveda vAlI anuzruti se unakA khAsA sambandha hai| usake vRtrajAta mAnane se asurabala vAlI anuzruti kI ora dhyAna jAtA hai / isa taraha hama dekha sakate haiM ki motI sambandhI prAcIna vizvAsoM kI jaDa vaidika yuga taka pahuMca jAtI hai| __Thakura pherU ne bhI motI ke utpattisthAna, ratnezAstroM kI hI taraha kahe haiN| usake anusAra zaMkhajanya motI choTe, sapheda tathA lAla hote haiM aura unameM maMgala kA AvAsa hotA hai / maccha se utpanna motI kAlA, gola tathA halakA hotA hai aura usake pahanane se zatru aura bhUta pretoM se rakSA hotI hai / bAMsa meM paidA motI guMje ke itane bar3e tathA rAja denevAle hote haiM / sUara kI dAda se paidA motI gola cikanA aura sAkhU ke phala itanA bar3A hotA hai / usako pahananevAlA ajeya ho jAtA hai / sAMpa se nikalA motI nIlA tathA ilAyacI itanA bar3A hotA hai| usake pahanane se sarpopadrava, viSa, tathA bijalI se rakSA hotI hai / bAdala meM paidA motI to devatA pRthvI para Ane hI nahIM dete, girane ke pahile hI unheM roka lete haiN| cintAmaNi motI vaha hai jo barasate pANI kI eka bUMda havA se sUkha kara motI ho jAya / sIpa ke motI choTe aura mUlyavAna hote hai| ratnazAstroM meM motI ke AkaroM kI saMkhyA bhinna bhinna dI huI hai| eka anuzruti ke anusAra ATha Akara haiM to dUsarI ke anusAra cAra / arthazAstra (3 / 11 / 29) ke anusAra tAmraparNI se nikalanevAle motI tAmraparNika, pAMDyakavATa se pAMDyakavATaka, pAza se pAzikya, kUla se kauleya, cUrNa se caurNa, mahendra se mAhendra, kArdama se kArdamika, srotasi se srotasIya, hada se hRdIya aura himavat se haimavatIya / uparyukta tAlikA meM tAmraparNika aura pAMDyakatrATaka to nizcaya manAra kI khAr3I ke motI ke dyotaka haiN| tAmraparNa se yahAM tAmraparNI nadI kA tAtparya mAnA gayA hai| pAMDyavATa mathurai hai jahAM motI kA vyApAra khUba calatA thA / pAza se zAyada phArasa kA matalaba Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya 21 hai| cUrNa ko TIkAkAra ne kerala meM mucirike pAsa eka gAMva mAnA hai| yaha gAMva zAyada tAmila sAhitya kA muciri aura periplasa ( zApha, vahi, pR0 205 ) kA mujirisa thA jisakI pahacAna kreMganora meM muyirikoTTa se kI jAtI hai / mujirisa IsA kI AraMbhika sadiyoM meM eka bar3A baMdara thA aura bahuta saMbhava hai ki yahAM motI Ane se kisI nadI ke nAma ke AdhAra para motI kA caurNeya nAma par3a gayA ho / TIkA ke anusAra kauleya motI kA nAma siMhala kI kisI kUla nadI ke nAma para par3A, para vicAra karane se yaha bAta ThIka nahIM mAlUma par3atI / kUla se periplasa (59 ) ke kolci tathA zilappadikAram ( pR0 202 ) ke kaurakai se bodha hotA hai jo motiyoM ke lie prasiddha thA / periplasa ke samaya meM vaha pAMDya deza kA eka prasiddha baMdaragAha thA / para tAmraliptI nadI dvArA baMdara ke bhara jAne para baMdaragAha vahAM se pAMca mIla dUra haTakara kAyala meM pahuMca gayA / mAhendraka, kArdamaka, hAdIya aura srautasIya kA ThIka patA nahIM calatA / TIkAkAra ke anusAra kArdama IrAna aura srotasI barbara deza meM nadiyAM aura hRda barbara deza meM daha thA / ina saMketoM meM jo bhI tathya ho para yahAM TIkAkAra kA phArasa kI khAr3I aura barbara deza se motI Ane kI ora saMketa avazya hai / himAlaya to saba ratnoM kA ghara mAnA hI jAtA thA / varAha mihira 8132 ke anusAra siMhala, paraloka, surASTra, tAmraparNI, pArzvavAsa, kauravATa, pAMDyavATa aura himAlaya meM motI hote the / 1 siMhala - manAra kI khADI motI ke lie prasiddha hai / yaha khADI 65 se 150 mIla cauDI hinda mahAsAgara kI eka bAhu hai / motI ke sIpa siMhala ke uttara pazcimItaTa se saTa kara tathA tUtIkorina ke AsapAsa milate haiM / motiyoM ke isa srota kA ullekha plinI (954 -8), periplasa ( 35, 36,56,59), mArkopolo (di buka Apha sera mArkopholo, bhA02, pR0267, 268) phrAyara jArDenasa ( mIrAviliyA DisakripTA, iklUyeta sosAiTI, 1863, pR063 ) linazoTena ( di voyaja Apha linazoTena, haklUyeta sosAiTI, 1884, bhA02 pR0133 - 135 ) ityAdi karate haiM / 1 paraloka - isI ko zAyada Thakura pherU ne rAmAvaloka kahA hai / isa pradeza kA ThIka ThIka patA nahIM calatA para yaha dhyAna dene yogya bAta hai ki madhyakAla meM araba bhaugo lika pegU ko brahmAdeza kahate the / baramA ke samudrataTa se kucha dUra merguI dvIpa samUha ke samudra meM aba bhI motI miLate haiN| rAmA se pegU kI pahacAna kI jA sakatI hai / yahAM salaMga loga motI nikAlate haiM / surASTra kala ke ranake dakhina meM, navAnagara ke samudra taTa ke Age jodhAbaMdara ke pAsa, maMgarA se kucha kI khAr3I meM piMDerA taka, Ajada, coka, kalaMbAra aura nIrA ke dvIpoM ke AsapAsa bhI motI milate haiM ( sI0 epha0 kuMja aura sI0 0 eca0 sTivensana, di buka Apha parle, pR0 132, laMDana 1908 ) / - Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita tAmraparNI-jaisA hama Upara kaha Ae haiM yahAM tAmraparNI se manAra kI khADI se matalaba hai / tAmraparNI nadI ke muhAne para pahale korake baMdaragAha para, vAda meM usake bharajAne se usake dakkhina pAMca mIla para, kAyala baMdaragAha ho gayA / pAMDyavATa- isase zAyada mathure kA matalaba hai jahAM motI kA khUba vyApAra calatA thA / zilappadikAram (pR0207 ) ke anusAra vahAM ke jauharI bAjAra meM candrAguru, aMgAraka aura aNimuttu kisma ke motI bikate the| kauveravATa - isakA ThIka patA to nahIM calatA para saMbhava hai ki yahAM cIloM kI suprasiddha rAjadhAnI kArIpaTTInam athavA puhAra se matalaba ho / zilappadikAram (pR0 110.111) ke anusAra yahAM motIsAja rahate the aura be aiba motI bikate the| pArazavavAsa- isase phArasa kI khAr3I se matalaba hai| yahAM motI bahuta prAcIna kAla se milate haiN| isakA ullekha, megAsthanIja, ceraksa ke isiDora, niyarkasa, tathA TAlmI ne kiyA hai / TAlmI ke anusAra motI ke sIpa TAilosa dvIpameM ( Adhunika baharaina ) milate the| periplasa (35) ke anusAra kalaiI ( mazkata ke uttara pazcima daimAniyata dvIpa samUha meM kalhAto ) meM motI ke sIpa milate the| navIM sadI meM mAsUdI ne usakA varNana kiyA hai| pArI reno, 'memAyara sura leM da' 1859 / ibnabatUtA ( gibsa, ibnabatUtA ) ne isakA ullekha kiyA hai / bArthemA ne (di TrAvelsa Apha lodIviko bArthimA, pR0 95, laMDana, 1863) hurmuja kI yAtrA meM phArasa kI khAr3I ke motiyoM kA varNana kiyA hai / linzoTana aura tAvaniye ne bhI huramuja, basarA aura vaharaina ke motI ke vyApAra kA AMkhoM dekhA varNana diyA hai| ___ agastimata (109-111) aura mAnasollAsa (1, 434 ) ke anusAra siMhala, AravATI, barbara aura pArasIka se motI Ate the| siMhala aura phArasa kA to hama varNana kara cuke haiN| AravATI se yahAM araba ke dakkhina-pUrvI taTa aura barbara se lAla sAgara se milanevAle motI ke sIpoM se tAtparya mAlUma paDatA hai / araba meM adana se mazkata taka ke baMdaroM meM motI ke gotAkhora milate haiM jo apanA vyApAra sokotarA ke dvIpoM, pUrvI aphrIkA aura jaMjIbAra taka calAte haiN| lAla sAgara meM akAbA kI khADI se bAbela maMdeba taka motI ke sIpa milate haiM (kuMja, vahI, pR0 142) / Thakura perU ke anusAra (49) motI rAmAvaloi, babbara, siMhala kAMtAra, pArasa, kaisiya aura samudrataTa se Ate the| uparyukta tAlikA kucha aMza meM ratna zAstroM kI tAlikAoM se bhinna hai| rAmAvaloi se jaisA hama pahale kaha Ae haiM, zAyada meraguI ke dvIpa samUha se athavA peMgU se matalaba ho / babbara se lAla sAgara ke aphrIkI taTa se matalaba hai / yahAM barbara logoM se tAtparya nIla nadI aura lAla sAgara ke bIca rahanevAle danAkila tathA somAla aura galloM se hai| kAntAra se yahAM registAna se abhiprAya hai / mahAnidesa (lA pUsAM dvArA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ ranaparIkSA kA paricaya saMpAdita, pR0 154-55) meM maru kAntAra kisI pradeza kA nAma hai jo zAyada berenike se sikaMdariyA taka ke mArga kA ghotaka thaa| yaha bhI saMbhava hai ki Thakura pherU kA matalaba yahAM kAMtAra se araba ke dakkhina pUrvI samudra taTa se ho jahAM ke motiyoM ke bAre meM hama Upara kaha Ae haiN| agara hamArA anumAna ThIka hai to yahAM kAMtAra se agastimata ke AvATI aura mAnasollAsa ke AvATa se matalaba hai / kesiya se yahAM nizcaya ibnabatUtA (gibsa, ibnabatUtA, pR0 121, pR0 353.) ke baMdara kaisa se matalaba hai jise usane mUla se sIrApha ke sAtha meM milA diyA hai / ( vAstava meM yaha baMdara sIrApha se 70 mIla dakkhina meM hai)| sIrApha (Anudhika tahIrI ke pAsa ) patana ke bAda, 13 vIM sadI meM unakA sArA vyApAra kaisa calA AyA / karIba 1300 ke kaisa kA vyApAra huramuja uTha AyA / kaisa ke gotAkhoroM dvArA motI nikAlane kA AMkhoM dekhA varNana ibnabatUtA ne kiyA hai| jaise, bAda meM cala kara aura Aja taka basarA ke motI prasiddha haiM usI taraha zAyada caudahavIM sadI meM kaisa ke motI prasiddha the| ___ ibnabatUtA ke zabdoM meM - 'hama khuMjuvAla se kaisa zahara ko gae / jise sIrApha bhI kahate haiM / sIrApha ke loga bhale ghara ke aura IrAnI nasla ke haiN| usameM eka araba kabIlA motiyoM ke lie gotAkhorI kA kAma karatA thA / motI ke sIpa sIrApha aura baharena ke bIca nadI kI taraha zAMta samudra meM hote haiM / aprela aura maI ke mahInoM meM yahAM phArsa, baharena aura katIpha ke vyApAriyoM aura gotAkhoroM se ladI nAveM AtI hai|' buddhabhaTTa ne kevala sapheda motiyoM kA varNana kiyA hai| agastimata ke anusAra motI mahuaI (madhura ) pIle aura sapheda hote haiM / mAnasollAsa meM nIle motI kA bhI ullekha hai; tathA ratnasaMgraha meM lAla motI kA / Thakkura pherU ne bhI prAyaH motI ke inhIM raMgo kA varNana kiyA hai| ratnazAstroM ke anusAra gola, sapheda, nirmala, khaccha, snigdha, aura bhArI motI acche hote haiM / acche motI ke bAre meM Thakura pherU (51) kA bhI yahI mata hai| ratnazAkhoM ke anusAra motI ke AkAra doSa-ardharUpa, tikonApana, kRzapArzva aura trivRtta (tInagAMTha ); banAvaTa ke doSa-zuktipArtha (sIpa se lagAva ) matsyAkSa (machalI ke AMkha kA dAga), visphoTapUrNa ( ciTaka), baluAhaTa ( paMkapUrNa zarkara ), rUkhApana; tathA raMga ke doSa-pIlApana, gadalApana, kAMsyavarNa, tAmrAbha aura jaThara mAne gae haiN| motI ke prAyaH yahI doSa Thakkura pherU ne bhI ginAe haiN| ina doSoM se motI kA mUlya kAphI ghaTa jAtA thaa| . hama hIre ke prakaraNa meM dekha Ae haiM ki Thakkura pherU ne motiyoM ke taula aura dAma kA kyA hisAba rakhA thA / prAcIna ratnazAstroM meM isa sambandha meM do mata milate haiM-eka to buddhabhaTTa aura varAhamihira kA aura dUsarA agasti kA / pahale siddhAnta meM guMjA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita athavA kRSNala kI taula hai / mASa pAMca guMjoM ke barAbara hotA thA aura zANa cAra mASa ke / dAma rUpaka athavA kArSApaNa meM lagAyA gayA hai| sabase baDI taula eka zANa mAna lI gaI hai aura kImata 5300 rUpaka / taula meM hara eka mASa baDhane para dAma dugunA ho jAtA thaa| dUsare siddhAnta meM taula guMjA, maMjalI aura kalaMja meM nirdhArita hai / eka kalaMja cAlIsa guMjoM ke athavA cautIsa maMjalI ke barAbara mAnA gayA hai / guMjA kI taula karIba AdhA kereTa tathA kalaMja karIba sAr3e bAIsa kereTa ke hai / motI kI bhArI se bhArI taula do kalaMja mAnakara unakI kImata 1171173 (1) mAnI gaI hai / taula para dAma kisa AdhAra para bar3hatA thA, isakA vivaraNa ThIka taraha se samajha meM nahIM AtA / saba ratnazAstroM ke anusAra siMhala meM nakalI motI pAre ke mela se banate the / nakalI motI jAMcane ke lie motI, pAnI tela aura namaka ke ghaula meM eka rAta rakha diyA jAtA thaa| dUsare dina use eka sapheda kapaDe meM dhAna kI bhUsI ke sAtha ragaDate the| aisA karane se nakalI motI kA raMga utara jAtA thA para asalI motI aura bhI camakane lagatA thaa| mAnika-anuzruti ke anusAra padmarAga kI utpatti asurabala ke rakta se huii| mAnika ke nAmoM meM padmarAga, saugaMdhika, kuruviMda, mANikya, nIlagaMdhi aura mAMsakhaMDa mukhya haiM / buddhabhaTTa ke kuruviMdaja; sugaMdhikottha, sphaTika prasUta tathA varAhamihira ke kuruviMdabhava, saugaMdhibhava tathA sphaTika kA zAbdika artha jaise gaMdhaka se utpanna, Igura se utpanna sphaTika se utpanna liyA jAya athavA nahIM isameM saMdeha hai| yaha nahIM kahA jA sakatA ki ratnaparIkSAkAra ko jisase donoM zAstrakAroM ne masAlA liyA hai gaMdhaka, Igura aura sphaTika se mAnika kI utpatti ke kisI rAsAyanika prakriyA kA jJAna thA athavA nahIM / prAyaH saba zAstroM ke anusAra sabase acchA mAnika laMkA meM rAvaNagaMgA nadI ke kinAre milatA thA / kucha halake darje ke mAnika kalapura, aMghra tathA tuMbara meM milate the (buddhabhaTTa, 114 varAhamihira 82 / 1; mAnasollAsa, 11473-74) Thakkura pherU (55) ke anusAra mAnika siMhala meM rAmAgaMgA nadI ke taTa para, kalazapura aura tuMbara deza meM milate the| rAvaNagaMgA- Thakkara pherU kI rAmAgaMgA zAyada rAvaNagaMgA hI hai| yahAM hama pAThakoM kA dhyAna ibnabatUtA kI siMhala yAtrA kI ora dilAnA cAhate haiN| apanI yAtrA meM vaha kunakAra pahuMcA jahAM mAnika milate the (gibsa, ibnabatUtA, pR0 256-57 ) vaha nagara eka nadI para sthita thA jo do pahADoM ke bIca bahatI thI / ibnabatUtA ke anusAra (maulavI muhammadahusena, zekha ibnabatUtA kA sapharanAmA / pR0 338-39 lAhora 1898) isa zahara meM brAhmaNa kisma ke mAnika milate the| unameM se kucha to nadI se nikalate the aura kucha jamIna khodakara / ibnabatUtA ke varNana se yaha bhI patA calatA hai Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya ki yAkUta zabda kA vyavahAra mANika aura nIlama tathA dUsare raMgIna ratnoM ke lie mI hotA thA / sau phanama se UMcI mAliyata ke patthara rAjA khayaM rakha letA thA / mArkopolo (yUla, di buka Apha sara mArkopolo, 2, 154 ) ne bhI siMhala ke mAnika aura dUsare kImatI pattharoM kA ullekha kiyA hai / tAvaniye (TrAvelsa, bhA. 2, pR0 101-102) ke anusAra bhI madhyAsiMhala ke pahADI ilAkekI eka nadI se mAnika aura dUsare ratna milate the / barasAta meM yaha nadI bahuta bar3ha jAtI thii| pAnI kama ho jAne para loga isameM mAnika ityAdi kI khoja karate the| ___ uparyukta uddharaNoM se rAvaNagaMgA athavA rAmAgaMgA kI vAstavikatA siddha ho jAtI hai| sara e0 TeneMTa ke anusAra ibnabatUtA kA kunakAra yA kanakAra gaMpolA thA jisakA dUsarA nAma gaMgAzrIpura yA gaMgelI thaa| para gibsa ke anusAra kunakAra kI pahacAna kornegalle (kurUnagala) se kI jA sakatI hai jo ibnabatUtA ke samaya siMhala ke rAjAoM kI rAjadhAnI thI / (gibsa, ibnabatUtA, pR0 365 noTa 6) ka (kA) lapura-kalazapura-prAcIna ratnazAstroM meM mAnika kA eka, prAptisthAna kalapura diyA hai / yaha pATha ThIka hai athavA nahIM yaha to kahanA saMbhava nahIM, para khoTe mAnika kA varNana karate hue buddhabhaTTa (129-131 ) ne kalazapura kA ullekha kiyA hai / agara kalapura (mAnasollAsa-kAlapura ) pATha ThIka hai to zAyada usakA milAna tAmila kAvya paTTinnappAle ke kAlagam se kiyA jA sakatA hai jise zrI nIlakaMThazAstrI kaDAram athavA Adhunika kedA mAnate haiM (nIlakaMThazAstrI, hisTrI Apha zrIvijaya, pR0 26, madrAsa 1946) para kedA meM mAnika kaise pahuMce yaha prazna vicAraNIya hai / saMbhava hai ki syAma aura barmA ke mAnika yahAM bikane ke lie pahuMcate ho aura bAjAra ke nAma se hI utpattisthala kA nAma paDa gayA ho / kalazapura kI pahacAna ligora ke isthamasa para sthita karmaraMga se zrI levI ne kI hai (vahI, pR0 81) / agara yaha pahacAna ThIka hai to kalazapura meM zAyada mAnika kA vyApAra hotA rahA hogaa| aMdhra-AMdhradeza meM mAnika milane kA aura dUsarA ullekha nahIM miltaa| tuMbara-mArkaMDeya purANa (pArjiTara kA anuvAda, pR0 343 ) ke tuMbara, jaisA zrI pArjiTara kA anumAna hai, zAyada viMdhyapAda para rahanevAlI eka jaMgalI jAti ke loga the para tuMbara deza kI sthiti kA ThIka patA nahIM calatA / viMdhya meM mAnika milane kA bhI patA nahIM hai| ___ ratnazAstroM meM mAnika ke bahuta se raMga kahe gae haiM jinameM caTakIlA ( pamarAga) pItarakta (kuruviMda ) aura nIlarakta (saugaMdhika ) mukhya hai / prAcIna ratnazAstroM ke anusAra saba taraha ke mAnika eka hI khAna meM milate the| buddhabhaTTa ke anusAra siMhala kI nadI ww Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita rAvaNagaMgA meM cAra raMga ke mAnaka milate the para mAnasollAsa (475-476 ) ke anusAra siMhala kA pabharAga lAla, kAlapura kA kuruviMda pIlA, AMdhra kA saugaMdhika azoka ke pallava ke raMga kA, tathA tuMbara kA nIlagaMdhi nIle raMga kA hotA thaa| para khAnoM " ke anusAra mAnika kA raMgoM ke anusAra vargIkaraNa korI kalpanA jAna par3atI hai| agastIya ratnaparIkSA (47, 52 ) ke anusAra to mAnika ke varNa bhI nizcita kara die gae haiN| usa graMtha meM padmarAga brAhmaNa, kuruviMda kSatriya, zyAmagaMdhi vaizya aura mAMsakhaMDa zUdra mAnA gayA hai / brAhmaNa varNa kA mAnika sapheda aura lAla mizrita, kSatriya gaharA lAla, vaizya pIlA mizrita lAla aura zUdra pIlA mizrita lAla raMga kA hotA thaa| yahAM yaha bAba jAnane lAyaka hai ki yaha vizvAsa kevala zAstrIya hI nahIM thA isakA prasAra logoM meM bhI thA / ibnabatUtA ke anusAra siMhala ke mAnika ko brAhmaNa kahate bhI the| . Thakkura pherU ke anusAra (57-61) pamarAga, sUrya tape sone aura agnivarNa kA; saugaMdhika palAsa ke phala, koyala, sArasa aura cakora kI AMkha ke raMga jaisA tathA anAradAne ke raMga kA; nIlagaMdha kamala, AlatA, mUMgA aura Igura ke raMga kA; kuraviMda panarAga aura saugaMdhika ke raMga kA aura jamuniyA jAmuna aura kanera ke phUla ke raMga kA hotA thaa| mAnasollAsa (485) ke anusAra snigdha chAyA, gurutva, nirmalatA aura atiraktatA mAnika ke guNa mAne gae haiM / agastIya ratnaparIkSA ke anusAra (53, 60) bar3hiyA, mAnika gahare lAla raMga kA, lohe se na kaTanevAlA, cikanA, mAMsapiMDa kI AbhA dene vAlA, buddhidAyaka tathA pApanAzaka hotA thaa| mAnika ke ATha doSa yathA - dvicchAya, dvipada, bhinna, karkara, lazunapada (dUdha se putekI taraha ) komala, jar3a (raMgahIna ) aura dhUmra (dhumailA ) mAnika ke doSa haiM ( mAnasollAsa, 479-483) / Thakura pherU ke anusAra (62) mAnika ke ye ATha guNa haiM yathA - sacchAya, sunigdha, kiraNAma, komala, raMgIlApana, gurutA, samatA aura mahattA / isake doSa haiM (63) gatachAya, jar3a dhUmratA, bhinna lazuna karkara aura kaThina, vipada tathA rUkSa / Thakura pherU ke anusAra mAnika kI taula aura dAma ke bAre meM hama Upara kaha Ae hai| varAhamihira ke anusAra eka pala (4 kArSa) ke mAnika kA dAma 26000, 3 kArSa kA 20000, 2 kArSa kA 12000, 1 kArSa (16 mASaka) kA 6000, 8 mASaka kA 3000, 4 mASaka kA 1000 aura 2 mASaka kA 500 hai / buddhabhaTTa (144) ke anusAra samAna taula ke hIre aura mAnika kA eka hI mUlya hotA hai; para hIre kI taula taMDuloM meM aura mAnika kI taula mASakoM meM hotI hai / agastimata ke anusAra mAnika kA dAma baDhanA tIna bAtoM para avalaMbita thA / yathA-mAnika kI kisma, ghanatva ( yavoM meM ) tathA kAMti (sarSapoM meM ) mAnika kI sAdhAraNa kAMti kA mApadaMDa 20 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya sarSapoM ke utAra caDhAva meM nihita thI / isake lie Urdhvavarti, pArzvavarti, adhovarti; athavA, Thakura pherU ( 67 )ke Ulajyotis, pArzvajyotis aura adhojyotis zabda vyavahAra meM Ae haiN| agara kAMti 20 sarSapoM se adhika huI to use kAMtiraMga kahate the aura usI anupAta meM usakA dAma baDha jAtA thaa| ghanatva kI ikAI 3 yava mAnI gaI hai, isameM hara bAra ikAI baDhane para mAnika kA dAma dugunA ho jAtA thA / adhika se adhika dAma 261, 914,000 taka pahuMcatA hai| Thakura pherU ne (61) mAnika ke kismoM para dAma kA anupAta nizcita kiyA hai| usake anusAra panarAga, saugaMdhika, nIlagaMdha, kuruviMda aura jamuniyA ke dAmoM meM 20, 15, 10, 6 aura 3 bikhA mUlya kA aMtara paDa jAtA thaa| Thakura pherU ne (68) kevala urdhvavartI, adhovartI aura tiryavartI mAnikoM ko uttama, madhyama aura adhama zreNI kA mAnA hai bAkI ko miTTI / sAna para caDhAne se ghisanevAlI, tathA chUte hI dAga paDane vAlI tathA hIra meM pattharavAlI cunnI ko cippaTikA kahate the (70) / Thakkura pherU ne to nakalI mAnika banAne kI kisI vidhi kA ullekha nahIM kiyA hai para ratnazAstroM meM, jaisA hama Upara dekha Ae haiM, nakalI mAnika banAne kI vidhiyAM dI. huI haiM aura yaha bhI batalAyA gayA hai ki nakalI mAnika kaise pahacAne jA sakate the| buddhabhaTTa (129-131) ne pAMca taraha ke nakalI mAnika batAe haiM jo banAe to nahIM jAte the para ve sAdhAraNa uparatna the jo mAnika se milate julate the aura jinase mAnika kA dhokhA khAyA jA sakatA thaa| ye patthara kalazapura, tuMbara, siMhala, mukkAmAlIya aura zrIpUrNaka se Ate the / mukkAmAla kA patA nahIM calatA para zrIpUrNaka se zAyada yahAM siMhala ke zrIpura se matalaba ho| nIlama-anuzruti ke anusAra nIlama kI utpatti asurabala kI AMkhoM se huI / zAkhoM ke anusAra nIlama kI do kismeM thIM indranIla aura mahAnIla; para inake raMgoM ke bAre meM zAstrakAroM ke vibhinna mata hai / buddhabhaTTa ke anusAra indranIla kA raMga indradhanuSa jaisA hotA hai aura mahAnIla kA raMga dUdha meM nIlApana lA detA hai| para dUsare zAstroM ke anusAra yaha indranIla kA guNa hai / Thakura pherU (81) ne indranIla aura mahAnIla ko milAkara nIlama kA nAmakaraNa mahendranIla kiyA hai| buddhabhaTTa ke anusAra nIlama kevala siMhala se AtA thA / mAnasollAsa (192 ) ke anusAra nIlama siMhala dvIpa ke madhya meM rAvaNagaMgA nadI ke kinAre padmAkara se milatA thA / agastimata ne kalapura aura kaliMga ke nAma bhI jor3a die haiN| usake anusAra kalapura kA nIlama gAya kI AMkha ke raMga kA aura kaliMga kA nIlama bAja kI AMkha ke raMga kA hotA thaa| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukura-pherU-viracita hama Upara dekha Ae haiM ki ibnabatUtA siMhala ke nIlama aura usake prAptisthAna kA kisa taraha AMkhoM dekhA hAla varNana karatA hai / liMkzoTena (bhA0 2, pR0 140) ke anusAra pegU kA nIlama bhI acchA hotA thA, jo zAyada mogAke kI mAnika kI khAnoM se nikalatA thA / ( tAvaniyera, 2, pR0 101, 102) / kalapura aura kaliMga ke nIlama se zAyada barmA aura syAma ke nIlama se matalaba ho jo kaliMga aura kedA ke bAjAroM meM jAkara bikate the| ratnazAstroM meM nIlama ke dasa yA gyAraha raMga kahe gae haiN| zvetanIlAbha nIlama brAhmaNa, rakanIlAbha kSatriya, pItanIlAbha vaizya, tathA ghananIla zUdra mAnA gayA hai / Thakkura pherU ke anusAra nIlama ke nau raMga hote the yathA- nIla, meghavarNa, morakaMThI, alasIkA ila, girakarNakA phala, bhramarapaMkhI, kRSNa, zyAmala aura kokilaprIvAma / ratnazAstroM ke anusAra nIlama ke pAMcaguNa hai, yathA - gurutA, snigdhatA, raMgAbyatA, pArzvaraMjanatA aura tRNagrAhitva / Thakkura pherU ke anusAra ye guNa haiM-gurutA, suraMgatA, suzlakSNatA, komalatA aura suraMjanatA / ratnazAstroM ke anusAra nIlama ke chaH doSa haiM yathA-abhraka (dhUmila ) karkara yA sazarkara ( retIlA), trAsa (TUTA ), bhinna (ciTakA), mRdA yA mRttikA garma ( bhItara miTTI honA) aura pASaNa (hIra meM patthara honA ) / Thakkura pherU (83) ke anusAra nIlama ke nau doSa haiM, yathA - abhraka, maMdisa ( bhaddA ), sarkaragarbha, satrAsa, jaThara, patharIlA, samala, sAgAra (miTTIbharA) aura vivarNa / nIlama kA dAma mAnika kI taraha lagAyA jAtA thA / Takura pherU ke samaya meM nIlama ke dAma ke bAre meM hama Upara kaha Ae haiM / pannA-(marakata, tArkSya ) kI utpatti asura bala ke usa pitta se mAnI gaI hai jise garur3a ne pRthvI para giraayaa| prAcIna ratnazAstroM meM panne kI khAnoM kA varNana aspaSTa hai / buddhabhaTTa (150) ke anusAra jaba garur3a ne asura bala kA pitta girAyA to vaha * barbarAlaya chor3akara, registAna ke samIpa, samudra ke kinAre ke pAsa eka parvata para girakara marakata banA gayA / yaha bhI kahA gayA hai (149) kI vahAM turuSka ke vRkSa hote the| agastimata (287 ) ke anusAra vaha suprasiddha parvata samudra ke kinAre ke pAsa turuSkoM ke dezameM sthita thA / agastIya ratnaparIkSA (75) ke anusAra pane kI do khAneM thIM eka turuSka deza meM aura dUsarI magadha meM / Thakkura pherU ne (73) marakata ke utpatti sthAna avaliMda, malayAcala, barbara deza aura udadhitIra mAne haiN| marakata ke uparyukta Akara kI jAMca par3atAla se eka bAta spaSTa ho jAtI hai ki prAyaH saba zAstrakAra panne kI khAna barbara deza ke registAna meM, samudra tIra ke nikaTa, mAnate haiN| TAlamI yuga se lekara madhyakAla taka prAyaH saba vivaraNa misra meM vizeSa kara lAla Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya sAgara ke pAsa sthita 'jarbara' parvata kI panne kI khAna kA ullekha karate haiM / isa khAna kA ullekha plinI, kAsamAsa iMDiko plAyasTasa ( karIba 545 I0 ) mAsUdI aura navIM sadI ke dUsare araba yAtrI karate haiN| ala idrisI ke anusAra madhya nIla para akhAna se kucha dUra eka parvata ke pAda para panne kI khAna hai / yaha khAna zahara se bahuta dUra eka registAna meM hai / isa panne kI khAna kI duniyA kI aura koI dUsarI khAna mukAbalA nahIM kara sakatI / apane phAyade aura niryAta ke lie yahAM kAphI AdamI kAma karate haiM (pI0e0 jobartta, ala idrisI, 1, pR036), yahAM yaha bhI ullekhanIya bAta hai ki akhAna se eka mahIne kI rAha para marakatA nAmaka eka zahara thA jahAM habza ke lAla sAgaravAle kinAre para sthita jalega ke vyApArI rahate the / yaha saMbhava ho sakatA hai ki saMskRta marakata kA nAma zAyada isI zahara se paDA ho para saMskRta marakata kI vyutpatti yUnAnI smaragdosa se kI jAtI hai / yaha yUnAnI zabda asIrI barraktU, hibrU bAriketa yA bArakata, zAmI bokoM kA rUpAMtara hai / arabI jummuruda zAyada yUnAnI se nikalA ho ( lAuphara, sAino irAnikA, pR0 519) liMkzoTena ( 2, 5, 140 ) ke anusAra bhI bhArata meM bahuta kama panne milate the| yahAM panne kI kAphI mAMga thI aura ve misra ke kAhirA se Ate the / avaliMda - isa deza kA nAma aura kahIM nahIM milatA / para yahAM hama periplasa - ( 7 ) ke avalitesa kI ora dhyAna dilAnA cAhate haiM jisakI pahacAna bAbela maMdeva ke jala vibhAjaka se 79 mIla dUra jailA se kI jAtI hai / khADI ke uttara meM abalita gAMva meM prAcIna avalitesa kA rUpa baca gayA hai / bahuta saMbhava hai ki avaliMda bhI isI avalitesa - abalita kA rUpa ho / yahAM pannA to nahIM milatA para saMbhava hai ki jailA ke vyApArI mistrI pannA isa deza meM lAte rahe hoM aura usI ke AdhAra para avaliMda -avalita panne kA eka srota mAna liyA gayA ho / malayAcala - yaha dakSiNa bhArata kA malayAcala to ho nahIM sakatA / zAyada Thakura pherU kA uddezya yahAM gebela jarjara se ho jahAM buddhabhaTTa ke anusAra turuSka yAnI gugula hotA thA / barbara aura udadhi tIra kA saMketa bhI lAla sAgara kI ora izArA karatA hai / magadha - agastIya ratnaparIkSA meM magadha meM bhI panne kI khAna mAnI gaI hai / mAleTa ( rekArDas Apha di jiyAlojikala sarve oNpha iMDiyA, bhA0 7 pR0 43 ) ke anusAra bihAra ke hajArIbAga jile meM panne kI eka khAna thI / ratnazAstroM meM panne kI cAra se ATha chAyA mAnI gaI haiM / agastimata ke anusAra mahAmarakata meM apane pAsa kI vastuoM ko raMgIna kara dene kI zakti hotI thI / marakata Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita sahaja aura zyAmalika raMga ke hote the| sahaja kA raMga sevAra jaisA aura dUsarekA zukapaMkha, zirISa puSpa aura tUtIyA jaisA hotA thaa| ratnazAstroM meM panne ke pAMca guNa yathA-khaccha, guru, suvarNa snigdha aura arajaska (dhUlirahita ) haiM / Thakkura pherU ke anusAra (76) acchI chAyA, sulakSaNatA, anekarUpatA, laghutA aura vADyatA panne ke pAMca guNa haiN| ratnazAstroM ke anusAra zabalatA, jaTharatA (kAMtihInatA) malinatA, rUkSatA, sapASANatA, karkaratA aura visphoTa panne ke doSa haiM / ye hI doSa Thakkura pherU ne ginAe haiM / kevala zabalatA kI jagaha sarajaskatA A gaI hai| buddhabhaTTa ke anusAra nakalI pannA zIzA, putrikA aura bhallAtaka se banatA thaa| isake banAne meM maMjITha, nIla aura Igura bhI upayoga meM lAe jAte the / uparatna ratnazAstroM meM uparatnoM kA baDI sarasarI taura para ullekha huA hai / pAMca mahAratnoM ke viparIta Thakkura pherU ne vidruma, mUMgA, lahasaniyA, vaiDUrya, sphaTika, pukharAja, karketana aura bhISma kA ullekha kiyA hai| vidruma-arthazAstra (aMgrejI anuvAda, pR0 76) ke anusAra mUMgA AlakaMda aura vivarNa se AtA thA / yahAM AlakaMda se misra ke sikaMdariyA ke baMdaragAha se matalaba hai / TIkA ke anusAra vivarNa yavana dvIpa ke pAsa kA samudra hai / agara yaha ThIka hai to yahAM vivarNase bhUmadhya sAgara se tAtparya honA cAhie / buddhabhaTTa (249-252) ke anusAra mUMgA.zakavala, samlAsaka, devaka aura rAmaka se Ate the| yahAM rAmaka se zAyada roma kA matalaba ho sakatA hai / agastimata ke eka kSepaka (10) meM kahA gayA hai ki hemakaMda parvata kI eka khAMrI jhIla meM mUMgA pAyA jAtA thA / Thakkura pherU ke anusAra (90) mUMgA kAvera, vindhyAcala, cIna, mahAcIna, samudra aura nepAla meM paidA hotA thaa| periplasa (28, 39, 49, 56) ke anusAra bhUmadhya sAgara kA lAla mUMgA bArabArikama, berigAz2A (bharukaccha ) aura muz2irisa ke baMdaragAhoM meM AtA thaa| plinI (22 / 11) ke anusAra mUMge kA bhArata meM acchA dAma thaa| Aja kI taraha usa samaya bhI mUMgA sisalI, korsikA aura sArDIniyA, nepalsa ke pAsa legahAna aura jenevA, kArAloniyA, balerika dvIpa tathA TyUnisa alajIriyA aura morakko ke samudra taTa para milatA thA / lAla sAgara aura araba ke samudrataTa ke mUMge kAle hote the| agastimata ke helakaMda parvata ke pAsa eka khArI jhIla meM mUMgA milane ke ullekha se bhI zAyada lAla sAgara athavA phArasa kI khAr3I ke mUMgoM se patalaba ho sakatA hai| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya zrI lAuphara ke anusAra (sAino IrAnikA; pR0 524-25) cInI graMthoM meM IrAna meM mUMgA paidA hone ke ullekha haiM / sukuna ke anusAra mUMgA phArasa, siMhala aura cInaM ke dakSiNa samudra se AtA thA / tAMga itivRtta se patA calatA hai ki mArasa kI pravAla zilAe~ tIna phuTa se UMcI nahIM hotI thiiN| isameM saMdeha nahIM ki phArasa ke mUMge eziyA meM saba jagaha pahuMcate the / kAzmIra ke mUMge kA varNana jo eka cInI itihAsa kAra ne kiyA hai, vaha phArasI mUMgA hI rahA hogA / mArkopolo (bhA0 2, pR0 32) ke anusAra tibbata meM mUMge kI bar3I mAMga thI aura usakA kAphI dAma hotA thaa| mUMge striyAM gale meM pahanatI thI athavA mUrtiyoM meM jar3e jAte the / kAzmIra meM mUMge iTalI se pahuMcate the aura vahAM unakI kAphI khapata thI (mArkopolo; 1, pR0 159) / tAvaniye ( bhA0 2, pR0 136) ke anusAra AsAma aura bhUTAnameM mUMge kI kAphI mAMga thii| kAvera-yahAM dakSiNa ke kAberI paTTInam ke baMdaragAha se matalaba ho sakatA hai| zAyada yahAM mUMgA bAhara se utaratA ho / viMdhyAcala meM mUMgA milanA korI kalpanA mAlUma paDatI hai| cIna, mahAcIna lagatA hai cIna aura mahAcIna se yahAM kramazaH cIna deza aura keMTana se matalaba ho / saMbhava hai ki cInI vyApArI isa deza meM bAhara se mUMgA lAte hoN| samudra-isase bhUmadhya sAgara, phArasa kI khAr3I aura lAla sAgara ke mUMgoM se matalaba mAlUma par3atA hai| nepAla-jaisA hama Upara dekha Ae haiM tibbata aura kAzmIra kI taraha nepAla meM bhI mUMge kI bar3I mAMga thI / ho sakatA hai ki nepAlI vyApAriyoM dvArA mUMgA lAe jAne para nepAla usakA eka utpatti sthAna mAna liyA gayA ho / lahasaniyA-nIle, pIle, lAla aura sapheda raMga kI lahasaniyA Thakkura pherU (92-93 ) ke anusAra siMhala dvIpa se AtI thI / ise biDAlAkSa athavA billI ke AMkha jaisI raMgavAlI bhI kahA gayA hai / usameM sUta par3ane se use koI koI pulakita mI kahate the| . vaiDUrya-sarva zrI gArbe, saurIndra mohana ThAkura aura phino kI rAya hai ki vaiDUrya kA varNana lahasaniyA se bahuta kucha milatA hai / buddhabhaTTa (200) ne bhI vaiDUrya ko billI kI AMkha ke zakla kA kahA hai| ___ pANini 4 // 3 // 84 ke anusAra vaidUrya ( vaiDUrya ) kA nAma sthAna vAcaka hai / pataMjali ke anusAra vidUra meM ya pratyaya lagAkara use sthAna vAcaka mAnanA ThIka nahIM; kyoMki Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukura-pherU-viracita vaidUrya vidUra meM nahIM hotA, vaha to bAlavAya meM hotA hai aura vidUra meM kamAyA jAtA hai / para zAyada bAlavAya zabda vidUra meM pariNata ho gayA ho aura isIlie usameM ya pratyaya lama gayA ho| isake mAne yaha hue ki vidUra zabda bAlavAya kA eka dUsarA rUpa hai / isa para eka mata hai ki vidUra bAlavAya nahIM ho sakatA; dUsarA mata hai ki jisa taraha vyApArI vArANasI ko jitvarI kahate the usI taraha vaiyyAkaraNa bAlavAya ko viduur| uparyukta kathana se yaha bAta sApha ho jAtI hai ki vaiDUrya bAlavAya parvata meM milatA thA aura vidUra meM kamAyA aura becA jAtA thA / yaha parvata dakSiNa bhArata meM thaa| buddhabhaTTa (199) ke anusAra vidUra parvata do rAjyoM kI sImA para sthita thA / pahalA deza koMga hai jisakI pahacAna Adhunika selama, koyaMbaTUra, tinnevelI aura TrAvankora ke kucha bhAga se kI jAtI hai / dUsare deza kA nAma bAlika, cArika yA tolaka AtA hai, jise zrI phino colaka mAnate haiM jisakI pahacAna colamaMDala se kI jA sakatI hai / isI AdhAra para zrI phino ne bAlavAya kI pahacAna cIvarai parvata se kI hai| yaha bAta ullekhanIya hai ki selama jile meM sphaTika aura koraMDa bahutAyata se milate haiM / , Thakkura pherU ( 94 ) kA kuviyaMga koMga kA bigaDA rUpa hai / samudra kA ullekha korI kalpanA hai / Thakkura pherU ne lahasaniyA aura vaiDUrya alaga alaga ratna mAne haiN| saMbhava hai ki dezabheda se eka hI rana ke do nAma paDa gae hoN| sphaTika prAcIna ratnazAstroM ke anusAra sphaTika ke do bheda yAnI sUryakAMta aura candrakAMta mAne gae haiM / Thakkura pherU (96) ne bhI yahI mAnA hai para agastimata ke kSepaka meM sphaTika ke bhedoM meM jalakAMta aura haMsagarbha bhI mAne gae haiM / pRthavIcandra caritra (pR0 95) meM bhI jalakAMta aura haMsagarbha kA ullekha hai| sUryakAMta se Aga, candrakAnta se amRtavarSA, jalakAMta se pAnI nikalanA tathA haMsagarbha se viSa kA nAza mAnA jAtA thaa| buddhabhaTTa ke anusAra sphaTika kAverI nadI, viMdhyaparvata, yavana deza, cIna aura nepAla meM hotA thaa| mAnasollAsa ke anusAra ye sthAna laMkA, tAptI nadI, viMdhyAcala aura himAlaya the / Thakkura pherU ke anusAra nepAla, kazmIra, cIna, kAverI nadI, jamunA, aura viMdhyAcala se sphaTika AtA thA / pukharAja pukharAja kI utpatti asura bala ke camar3e se mAnI gaI hai / isakA dAma lahasaniyA jaisA hotA thA / buddhabhaTTa ke anusAra pukharAja himAlaya meM, agastimata ke anusAra siMhala aura kalahastha (1) meM tathA ratnasaMgraha ke anusAra siMhala aura karka Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya meM hotA thaa| Thakkura pherU ne himAlaya ko hI pukharAja kA udgama sthAna mAnA hai para yaha bAta prasiddha hai ki siMhala apane pIle pukharAja ke lie prasiddha hai| karketana-karketana ke utpatti sthAna kA kisI ratnazAstra meM ullekha nahIM hai| para Thakkura pherU ne pavaNuppaTThAna deza meM isakI utpatti kahI hai| yahAM zAyada do jagahoM se matalaba hai pavaNa aura uppaTThAna / pavaNa se saMbhava hai zAyada aphagAnistAna meM gajanI ke pAsa parvAna se matalaba ho aura umpaTThAna se pari-aphagAnistAna se / agara hamArI pahacAna ThIka hai to yahAM parvAna se zAyada vahAM karketana ke vyApAra se matalaba ho| uppaTThAna se rUsa meM urAla parvata meM ekATerina barga aura TAkovAz2A kI karketana kI khAnoM se matalaba ho (jI0 epha0, harbarTa smitha, jema sTonsa, pR0 236, laMDana 1923) / yaha bhI saMbhava hai ki upapaTTAna meM paTTana zabda chipA ho| ibnabatUtA ne (263-64) phaTTana ko cola maMDala kA eka baDA baMdara mAnA hai para isa baMdara kI 'ThIka pahacAna nahIM ho sktii| saMbhava hai ki isase kAverI paTTInam athavA nAgapaTTInam kA bodha hotA ho| agara yaha pahacAna ThIka hai to zAyada siMhala kA karketana yahAM AtA ho| Thakkura pherU ke anusAra isakA raMga tAMbe athavA pake hue mahue kI taraha athavA nIlAbha hotA thaa| bhISma-Thakkura pherU ne bhISma kA utpatti sthAna himAlaya mAnA hai| yaha raMgameM sapheda tathA bijalI aura Aga se rakSA karanevAlA mAnA gayA hai / gomeda-ratnazAstroM meM isakA vivaraNa kama AyA hai / agastimata ke kSepaka meM (4-5) gomeda ko khaccha, guru, snigdha aura gomUtra ke raMga kA kahA gayA hai| agastIya ratnaparIkSA ( 83-86 ) meM gomeda ko gAya ke meda athavA gomUtra ke raMga kA kahA gayA hai| usakA raMga dhavala aura piMjara bhI hotA thaa| Thakkura pherU (100) ne isakA raMga gaharA lAla, sapheda aura pIlA mAnA hai| __ aura kisI ratnazAstra meM gomeda ke utpattisthAna kA patA nahIM cltaa| para Thakkura pherU ne isakA srota, sirinAyakulaparevaga desa tathA narmadA nadI mAnA hai| sirinAyakulapare meM kauna sA nAma chipA huA hai yaha to ThIka nahIM kahA jA sakatA para golakuMDA se masulIpaTana ke rAste meM puMgala ke Age nagulapAda paDatA thA jise tAvaniye ne nagelapara kahA hai ( tAvaniye, 1, pR0 173) saMbhava hai ki nAyakulapara yahI sthAna ho| baga desa se zAyada baMgAla kA bodha ho sakatA hai, bahuta saMbhava hai ki 14 vIM sadI meM siMhala se gomeda vahAM jAtA rahA ho| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakkura - pherU - viracita pArasI ra la Thakkura pherU ne (103 ) lAla, akIka aura pirojA ko pArasI ratna mAnA hai / isakA yaha artha huA ki ye ratna yA to phArasa meM hote the athavA unakA vyApAra phArasa aura araba ke vyApArI karate the / 34 1 lAla - Aga kI taraha lAla - yaha ratna baMdakhasANa deza yAnI badakhzAM se AtA thaa| mArkopolo ( bhA0 1, pR0 149-50 ) ke anusAra badakhzAM ke balAsa mAnika prasiddha the / ve signAna ke eka pahADa se khoda kara nikAle jAte the aura una para vahAM ke zAsaka kA pUrA adhikAra hotA thA / lAla kI khAneM baMkSu nadI ke dAhine kinAre para irAkAzama jile meM ziganAna ke sImA para sthita haiM (vuDa, e jarnI Tu Akzasa, bhUmikA pR0 33 ) akIka-Thakkura pherU ne ise pIle raMga kA kahA hai aura isakI utpatti jamaNa deza yAnI araba meM yamana deza mAnA hai / yamana deza ke akIka kA ullekha ibnabaitara ( 1197 - 1248 ) ne kiyA hai ( pherAM, teksat relAtIpha a la eksaprema oriyAM, 1, pR0 256 ) aura ise kaI bImAriyoM kI auSadhi mAnI hai / Aja dina bhI yamanI akIka baMbaI meM prasiddha hai / isakA dAma Thakkura pheru ke anusAra bahuta kama hotA thA / phirojA -Thakkura pherU ke anusAra nIlAmla raMga kA phirojA nIsAvara aura muvAsIra kI khAnoM se AtA thA / nisAvara se yahAM phArasa ke nizApura se matalaba hai / tAvarniye (2, pR0 103-04 ) ke anusAra phirojA phArasa meM do khAnoM se pAyA jAtA thA / purAnI khAna mazada se tIna dina ke rAste para nizApura ke AsapAsa thI aura naI mazada se pAMca dina ke rAste para thI / muvAsIra se yahAM IrAka ke mosula yA alamausila se bodha hotA hai / lagatA hai phArasI phirojA yahAM vyApAra ke liye AtA thA / Aja dina bhI mosula meM phiroje kA vyApAra hotA hai / lAla, lahasaniyA, indranIla aura phiroje kA dAma Thakkura pherU ke anusAra taula se sone ke TAMkoM meM hotA thA / nimnalikhita yaMtra se yaha bAta sApha ho jAtI hai: mAsA lAla lhasaNI 0 // 1 1|10 indranIla i perojA i 1 2 // 1 // // -2 // oll 0 // 1 // 6 4 // 0||| 0||| 2 9 6 // 1 1 dUsare mahAratnoM ke mukAbile meM kAphI kama thI / 2 // 15 11 // 1 2 3 24 18 3 // 4 34 50 25 // 37 // V uparyukta yaMtra ke adhyayana se patA cala jAtA hai ki lAla ityAdi kI kImata 8 15 15 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kA paricaya upasaMhAra prAcIna ratnazAstroM ke AdhAra para hamane Upara yaha dikhalAne kA prayatna kiyA hai ki ratnazAstra prAcIna bhArata meM eka vijJAna mAnA jAtA thA / usa vijJAna meM bahuta sI bAteM to anuzruti para avalaMbita thIM para isameM saMdeha nahIM kI samaya samaya para ratnazAkhoM ke lekhaka apane anubhavoM kA bhI saMkalana kara dete the| Thakkura pherU ne bhI apanI 'ratnaparIkSA meM prAcIna graMthoM kA sahArA lete hue bhI caudahavIM sadI ke ratna vyavasAya para kAphI prakAza DAlA hai / Thakkura pherU ke graMtha kI mahattA isaliye aura bhI bar3ha jAtI hai ki ratna sambandhI itanI bAteM, sultAna yuga ke kisI phArasI athavA bhAratIya graMthakAra ne nahIM dI hai| kucha ratnoM ke utpatti sthAna mI, Thakkura phera ne 14 vIM sadI ke ratnoM ke AyAta niryAta dekha kara nizcita kie haiM / ratnoM kI taula aura dAma bhI usane samayAnusAra rakhe haiN| prAcIna zAstroM ke AdhAra para nahIM / pArasI ratnoM kA vivaraNa to Thakkura pherU kA apanA hI hai; padmarAga ke prAcIna bheda to usane ginAe hI haiM para cunnI nAma kA bhI usane prayoga kiyA hai jisakA vyavahAra Aja dina bhI jauharI karate haiM / usI taraha ghaTiyA kAle mAnika ke lie dezI zabda cippar3iyA kA vyavahAra kiyA gayA hai| hIre ke lie phAra zabda bhI Ajakala pracalita hai| lagatA hai usa samaya mAlavA hIre ke vyavasAya ke lie prasiddha thA, kyoMki Thakkura pherU ne. cokhe hIre ke lie mAlavI zabda vyavahAra kiyA hai / panne ke bAre meM to usane bahuta sI naI bAteM kahI haiN| kucha aisA lagatA hai ki Thakkura pherU ke samaya meM naI aura purAnI khAna ke pannoM meM bheda ho cukA thA aura isIlie usane pannoM ke tatkAlIna pracalita nAma garuDodgAra, kIDauThI, vAsavatI, mUgaunI aura dhUlimarAI die haiM / ina saba bAtoM ke AdhAra para yaha kahA jA sakatA hai ki Thakkura pherU ratnoM ke sacce pArakhI the| unhoMne dekha samajha kara hI ratnoM ke varNana likhe haiM kevala paraMparAgata siddhAntoM ke AdhAra para hI nahIM / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama * pR. 1-16 1. ratnaparIkSA 2. dravyaparIkSA 3. dhAtUtpatiH " 17-38 " 39-44 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAlavaMzIya Thakkura - pherUviracitA prAkRta bhASAbaddhA ratnaparIkSA sayalaguNANa nivAsaM namiuM savvannaM tihuyaNapayAsaM / saMkhevi parappahiyaM rayaNaparikkhA bhaNAmi ahaM // 1 // sirimAla kuluttaMso Thakkara caMdo jidipayabhatto / tassaMgaho pherU jaMpai rayaNANa mAhappaM // 2 // puvviM rayaNaparikkhA suramiMti - agattha - buddhabhaTTehiM / vihiyA taM daNaM taha buddhI maMDalIyaM ca // 3 // allAvadINakalikAla - cakkavaTTissa kosamajjhatthaM / rayaNAyaru vva rayaNuccayaM ca niyadiTThie huM // 4 // paJcakkhaM aNubhUyaM maMDaliya- parikkhiyaM ca satthAyaM (I) / nAuM rayaNasarUvaM patteya bhaNAmi savvesiM // 5 // loe bhAMti evaM AsI baladANavo mahAbalavaM / so patto annadiNe sagge iMdassa jiNaNatthaM // 6 // tahiM patthio surehiM janne amhANa tuM pasU hoha | teNa pasanne bhaNiyaM bhaviohaM kuNasu niyakajjaM // 7 // so pasu vahiu surehiM tassa sarIrassa avayavAo ya / saMjAyA vara rayaNA sirinilayA surapiyA rammA // 8 // asthissa jAya hIraya muttiya daMtAu ruhira mANikkaM / maragayamaNi pittAo nayaNAo indanIlo ya // 9 // iDujjo ya rasAo vasAu kakkeyagaM samupapannaM / lhasaNIo ya nahAo phaliyaM meyAu saMjAyaM // 10 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukurapherUviracitAvihumu AmissAo cammAo puMsarAu nippnno| sukkAu ya bhIsammo rayaNANaM esa uppattI // 11 // evaM bhaNaMti ege bhU[mi]vikAraM imaM ca savvaM ca / jaha ruppa kaNaya taMba ya dhAU rayaNA puNo taha ya // 12 // taTThANAo gahiyA niya niya bannehiM navahi sughehiN| tatto jattha ya jattha ya paDiyA te AgarA jAyA // 13 // sUreNa paumarAyaM muttiya caMdeNa vihumaM bhuume| maragayamaNIu buddhe jIveNa ya puMsarAyaM ca // 14 // sukkeNa gahiya vajaM saNiMdanIlaM tameNa gomeyaM / keeNa ya veDujaM mukkA tattheva sesa tahiM // 15 // iya rayaNa nava gahANaM aMge jo dharai sccsiiljuo| tassa na pIDati gahA so jAyai riddhivaMto ya // 16 // puNu jaha satthe bhaNiyA adosa aicukkhayA guNaDDA ya / te rayaNa riddhijaNayA sadosa dhaNa - putta - riDiharA // 17 // jai uttimarayaNaMtari ikko vi sadosu kUDu samalu have / tA sayalauttimANaM kaMtipahAvaM haNei dhuvaM // 18 // bhaNiyA mUluppattI ao ya vucchAmi AgarAINi / vanna guNa dosa jAI mullaM savvANa rayaNANaM // 19 // vajaM jahA hemaMta sUrapAraya kaliMga mAyaMga kosala surddhe| paMDura visaesu tahA veNunaI vajaThANAI // 20 // taMba siya nIla kukkusa hariyAla sirIsakusuma ghaNarattA / iya vajavannachAyA kameNa AgaravisesAo // 21 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA paraM vizeSo'yam - kosala kaliMga paDhame duie hemaMta taha ya maayNge| paMDura suraTTha taIe veNuja sopAraya kaliMmi // 22 // cha koNa aTTha phalahA vArasa dhArA ya huMti vajjA ya / aTTha guNA nava dosA cau chAyA caura vanna kamA // 23 // samaphalaha uccakoNA sutikkhadhArA ya vAritara amalA / ujjala ar3osa lahu tula iya vaje hA~ti aTTha guNA // 24 // kAgapaga biMdu rehA samalA phuTTA ya egasiMgA ya / vaTTA ya javAkArA hINAhiyakoNa nava dosA // 25 // siya vippa aruNa khattiya pIya vaissA ya kasiNa suddA y| iya cau vanna dujAI cukkhA taha mAlavI neyA // 26 // nidosa saguNa uttima cattAri vi vanna huMti jassa gihe| tassa na havaMti vigdhaM akAlamaraNaM na sattubhayaM // 27 // cattAri vi vanna tahA pIyAruNa naravarANa riddhikarA / sesA niyaniya vanne suhaMkarA vaja nAyavvA // 28 // lacchIe AyaDDI thaMbhai ariNo pari(ra)kama samare / teNaM aruNaM pIyaM naresaro dharai varavajaM // 29 // jaha dappaNeNa vayaNaM dIsai taha uttameNa vajeNa / nara tiriya rukkha maMdira tahiMdadhaNuhAI dIsaMti // 30 // aicukkha tikkhadhArA puttatthIitthiyANa hANikarA / cappar3i maliNa tikoNA ramaNINaM vajja suhajaNayA // 31 // bhaNiyaM caahameva paDhamarayaNaM suputtarayaNANa khANi muha kucchI / koNa varAo vajjo iya dosaM dAu dhara itthI // 32 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukurapherUviracitAsamapiMDa saguNa nimmala gurutullA hINapiMDa lahumullA / phAra lahutulla vajA bahumullA sama samA mullo // 33 // vajaM lahu phalaha siraM vittharacaraNaM tilovari kAuM / jo jar3ai aha jar3Avai tassa dhuvaM havai bahu dosaM // 34 // jassa phalahANa majjhe vuDDo vuDDo huti bhinna vnnaaii| kAgapaya rattabiMdU taM vajaM hoi puttaharaM // 35 // vajeNa savvi rayaNA vehaM pAvaMti hIrae hiiraa| kuruviMdo puNa vehai nIlassa na annarayaNassa // 36 // ayasAra kacca phalihA gomeyaga puMsarAya veDujjA / eyAu kUDavajjA kuNaMti je hoMti kalakusalA // 37 // kUDANa iya parikkhA guru vinnAyA ya suhamadhArA ya / sANAyaM suha ghasiyA duha ghasiyA rayaNa jAibhavA // 38 // // iti vjrpriikssaa|| atha muttAhalaM - gayakuMbha 1 saMkhamajhe 2 macchamuhe 3 vaMsa 4 koladADhe ya 5 / sappasire 6 taha mehe 7 sippaur3e 8 muttiyA huMti // 39 // maMdava(pa)ha pIya rattA iya uttima jaMbuchAya majjhatthA / vaTTAmalayapamANA gayaMdajA huMti rajjakarA // 40 // dAhiNavatte saMkhe mahAsamudde ya kaMbujA huMti / lahu seyA aruNapahA naradulahA maMgalAvAsA // 41 // macche ya sAma vaTTA lahutulA vimaladivisaMjaNayA / ari - cora - bhUya - sAiNi - bhayanAsA huti riddhikarA // 42 // guMjasamA maMdapahA havaMti kaccha vana savva bhUmIsu / rajakarA dukkhaharA supavittA vaMsauddharaNA // 43 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA sUvaradADhe vaTTA ghiyavannA taha ya saalphltullaa| ciTThati jassa pAse iMdeNa na jippae sovi // 44 // sappassa nIla nimmala kaMkolIphalasamANa lacchikarA / chala - cchidda - ahi - uvaddava - visavAhI- viju nAsayarA // 15 // mehe raviteyasamA surANa kIlaMta kahava nivaDaMti / giNhaMti aMtarAle apatta dharaNIyale devA // 46 // vAyaM chijjai kovi hu jalabiMdU jalaharaMmi varisaMte / su vi muttAha[lAlacchI bhaNaMti ciMtAmaNI viusA // 17 // ee huMti avehA amullayA pUyamANa riddhikraa| loe bahumAhappA lahu bahumullA ya sippibhavA // 48 // rAmAvaloi vavvari siMghali kaMtAri pArasIe ya / kesiya desesu tahA uvahitaDe sippijA hu~ti // 49 // savvesu Agaresu ya sippauDe sAirikkha jalajoe / jAyaMti muttiyAiM savvAlaMkArajaNayAiM // 50 // tAraM varlDa amalaM susaNiddhaM komalaM guruM cha gunnaa| . lahu kaDhiNa rukkha karaDA vivanna saha biMdu chaha dosA // 51 // sasikiraNasamaM saguNaM dIhaM ikkaMgi kalusiyaM havai / tassa ya khaDaMsa hINaM mulaM niMbaulie addhaM // 52 // aharUva paMkapUriya asAra vipphoDa macchanayaNasamaM / karayAbhaM gaMThijuyaM guruM pi varlDa pi lahumullaM // 53 // pIyaddha ayaTTha tihA sakhudda chaTuMsu kharaDa jaha juggaM / sadose ya dasaMsaM iyarANaM diTThae mulaM // 54 // // iti muttAhalaparIkSA // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracitAatha padmarAgamaNiryathA rAmA gaMganaI tar3i siMghali kalasauri tuMvare dese / mANikkANuppattI vihu vihu puNa dosa guNa vannA // 55 // paDhamittha paumarAyaM sogaMdhiya nIlagaMdha kuruviMdaM / jAmuNiya paMca jAI cunniya mANikka nAmehiM // 56 // sUru vva kiraNapasarA susaNiddhaM komalaM ca agginihA / jaM kaNayasamaM kaDhiyA akkhINA paumarAyaM sA // 57 // kiMsuya kusuma kasuMbhaya koila - sArisa - cakora - akkhisamaM / dADimabIjanihaM jaM tamittha sogaMdhiyA neyA // 58 // kamalAlattaya - viduma - hiMguluyasamo ya kiMci nIlAbho / khajjoyakaMtisariso iya vanne nIlagaMdho ya // 59 // paDhama taha sAva gaMdhayasamappahaM raMgabahula kuraviMdA / puNa sattAsaM lahuyaM sajalaM ca iya sahAva guNaM // 6 // jAmuNiyA vinneyA jaMbU kaNavIrarattapupphasamA / mullassaMtarameyaM vIsaM panarasa dasa cha tiga visuvA // 61 // succhAyaM susaNiddhaM kiraNAbhaM komalaM ca raMgilaM / suruyaM samaM mahaMtaM mANikaM havai aTThaguNaM // 62 // gayachAyaM jaDa dhUmaM bhinnaM lhasaNaM sakakkaraM kaDhiNaM / vipayaM rukkhaM ca tahA aDa dosA bhaNiya mANikaM // 63 // guNapuvunna jahuttaM mANikaM dosavajjiyaM amalaM / jo dharai tassa rajaM puttaM atthaM havai nUNaM // 64 // guNasahiya paumarAyaM dharie naranAha AvayA Talai / sahoseNa uvajjai na saMsayaM ittha jANeha // 65 // aguNa vivannacchAyaM lhasaNa juyaM thaDayaM ca khaggaM ca / iya mANikkaM dhariyaM sudesabhaTuM naraM kuNai // 66 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA kara-caraNa - vayaNa - nayaNaM supaumarAyaM paissa jaNayaMtI / to vahai paumarAyaM paumiNi suyapaumajaNaNatthaM // 67 / / ahavaTTi uDDavaTTI tirIyavaTTI ya jA havai cunnI / sA ahamuttima majjhima kUDA puNa savvavaTTI ya // 68 // jo maNi bahippaese muMcai kiraNaM jahaggi gayadhUmaM / sA iMdakaMti neyA caMdo vva suhAvahA saghaNA // 69 // sANAi paumarAyaM jo chijjai aMgulI chiviya ksinnaa| taM ca pahAu sagabbhA cippiDiyA havai sA cunnI // 70 // // iti mANikyaparIkSA samattA // atha marakatamaNiryathA avaliMda malayapavvaya vavvaradese ya uvahitIre ya / garuDassa ure kaMThe havaMti maragaya mahAmaNiNo // 71 // garuDodagAra paDhamA kIDauThI duIya taIya vAsautI / mUgaunI ya cautthI dhUlimarAI ya paNa jAI // 72 // garuDodagAra rammA nIlAmala komalA ya visaharaNA / kIDauThi suhama NiddhA kasiNA hemAbhakaMtillA // 73 // vAsavaI ya sarukkhA nIla hariya kIrapucchasama NiddhA / mUgaunI puNa kaDhiNA kasiNA hariyAla susaNehA // 74 // dhUlamarAI garuyA taha kaDhiNA nIlakacca sAricchA / mulaM-vIsa visovA dasaTTha taha paMca dunni kamA // 75 // rukkha viphoDA pAhaNa mala kakkara jaThara sajjarasa taha ya / iya satta dosa maragayamaNINa tANaM phalaM vocchaM // 76 // rukkhA ya vAhikaraNI viSphoDA satthaghAyasaMjaNaNI / maliNa vahiraMdhayArI pAhANI baMdhunAsayarI // 77 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uDarapherUviracitAkakkara sahiya auttA jaTharA jANeha savva dosagihaM / sajjarasA mAmicU maragaidosAI tANa phalaM // 78 // succhAyaM susaNiddhaM aNeruyaM taha lahuM ca vannaDuM / paMca guNaM visaharaNaM maragaya masarAla lacchikaraM // 79 // sUrAbhimuhaM ThaviyaM kara uyare maragayami ciMtijA / vipphurai jassa chAyA punnapavittA dhurINA sA // 80 // // iti marakatamaNiparIkSA samatA // atha indranIlamsiMghaladIva samubhava mahiMdanIlA ya cau suvannA ya / cha dosa paMca guNAhi ya taheva nava chAya jANeha // 81 // siyanIlAbhaM vippaM nIlAruNa khattiyaM viyANAhi / pIyAmanIla vaisaM ghaNaNIlaM havai taM suddhaM // 82 // abbhaya maMdi sakakkara gabbhA sattAsa jaThara pAhaNiyA / samala sagAra vivannA iya nIle haoNti nava dosA // 83 // abbhaya dosa dhaNakkhaya sakakara vAhiu maMdie kuTuM / pAhaNie asighAyaM bhinnavivanne ya siMhabhayaM // 84 // sattAse baMdhuvahaM samala sagAre ya jaThara mittakhayaM / nava dosANi phalANi ya mahiMdanIlassa bhaNiyAiM // 85 // guruyaM taha ya suraMgaM susaNiddhaM komalaM suraMjaNayaM / iya paMca guNaM nIlaM dharati maNi kova pasamaMti // 86 // nIla ghaNa morakaMTha ya alasI girikannakusumasaMkAsA / alipaMkhakasiNa sAmala koilagIvAbha nava chAyA // 87 // hIraya cunniya mANika maragaya nIlaM ca paMca rayaNamayaM / iya dharie jaM punnaM havai na taM koDidANeNa // 88 // // iti indranIlamahApaMcarayaNuccayaM // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA aha vihuma lhasaNiyayaM vaiDujo phaliha puMsarAo y| kakeyaga bhIsammo bhaNiyaM iya satta rayaNANaM // 89 // vidumaM jahA kAvera viMjhapavvai cINa mahAcINa uvahi nayapALe / vallIrUvaM jAyai pavAlayaM kaMdanAlamayaM // 9 // [pAThAntara-vallIrUvaM kaccha(ttha)vi pavAlaya hoi uyahimajjhammi / bahuratta kaDhiNa komala jaha nAlaM savvasusaNehaM // 50] bahuraMgaM susaNiddhaM supasannaM taha ya komalaM vimalaM / ghaNavanna vannarattaM bhUmiya payaM vidumaM paramaM // 91 // cha / lhasaNiyao jahA nIlujala pIyAruNa chAyA kaMtIi phirai jssNge| taM lhasaNiyaM pahANaM siMghaladIvAu saMbhUyaM // 92 // ikkovi ya lhasaNiyao adosa ai cukkhao viraalkkho| navagaharayaNa samaguNo bhaNaMti taM sapuliyaM kevi // 93 // vaiDujaM jahA kuviyaMgaya desovahi vaiDUranagesu havai vaiDujaM / vaMsadalAbhaM nIlaM vIriya-saMtANa- posayaraM // 94 // [pAThAntara-rayaNAyarassa majjhe kuviyaMgaya nAma jaNavao tattha / vaiDranage jAyai vaiDujaM vaMsapattAbhaM // 51] phalihaM jahA nayavAla kAsamIre cINe kAveri jauNanaitIre / viMjhagiri huMti phalihaM ainimmaladappaNu vva siyaM // 95 // [pAThAntara-nayavAle kasamIre cINe kAveri junnnikuule| viMjhanage uppajai phalihaM ainimmalaM seyaM // 54] ravikaMtAo aggI sasikaMtAo jharei amiya jalaM / ravikaMta -caMdakaMte dunni vi phalihAu jAyaMti // 96 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakkurapherUviracitA [pAThAntara-uppatIo aggI sasikaMtio jharei amiyajalaM / ___ ravikaMta-caMdakaMte dunni vi phalihAo jAyaMti // 55] puMsarAyaM jahA bahupIya kaNayavanno samaNiddho puMsarAo himavaMte / jAyai jo dharai sayA tassa gurU havai supasanno // 97 // [pAThAntara-bahupIya ruhiravaNNo sasiNeho hoi puMsarAo ya / bhIsamu viNa caMdasamo dunni vi jAyaMti himavaMte // 56] kakeyaNaM jahA pavaNuppaTThANa dese jAyai kakeyaNaM sukhaanniio| taMbaya supakka mahuvaya nIlAbhaM sadiDha susaNiddhaM // 98 // cha / [pAThAntara-pavaNutthaThANadese jAyai kakkeyagaM sukhANio / taMbaya supakkamahuya caya nIlAbhaM sudiDha susaNehaM // 52] bhIsamaM jahA bhIsamu diNacaMdasamo paMDurao hemavaMtasaMbhUo / jo dharai tassa na havai pAeNaM aggi- vijubhayaM // 99 // // iti rayaNasaptakaM // sirinAyakula parevaga dese taha navyA naImajjhe / gomeya iMdagovaM susaNiddhaM paMDuraM pIyaM // 10 // [pAThAntara-sirinAyakulaparevamadese taha jammalanaImajjhe / gomeya iMdagovaM susaNehaM paMDuraM pIyaM // 53] guNasahiyA malarahiyA maMgalajaNayA ya lacchiAvAsA / vigghaharA devapiyA rayaNA savve vi sapahAyA // 101 // muttiya vaja pavAlaya tinni vi rayaNANi bhinnajAINi / vannavi jAiviseso sesA puNa bhinnjaaiio|| 102 // iya satthuttara(sattuttama) rayaNA bhaNiya bhaNAmittha pArasIrayaNA / vannAgara saMjuttA lAla akIyA ya perujjA // 103 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA [pAThAntara-iya satthuttayarannA bhaNiya bhaNAmittha pArasI rayaNA / vaNNAgara saMjuttA anne je dhAusaMjAyA // 57] aiteya-aggivannaM lAlaM vaMdakhasANa desaMmi / jamaNadese yakIkaM lahu mulaM pillusamaraMgaM // 104 // [pAThAntara-aiteya aggIvaNNaM lAlaM vaddakkhasAe desmmi| . yamaNadese yakIkaM lahu mullaM pillusamaraMga // 58] nIlAmala perujaM dese nIsAvare muvAsIre / uppajjai khANIo diTThissa guNAvahaM bhaNiyaM / / 105 // [pAThAntara-nIlanihaM peruja dese nIsAvare guvAsIre / __uppajai khANIo didvissa guNAvahaM bhaNiyaM // 59] // iti vajrAdisarvaratnAnAM sthAnajJAtisvarUpANi samAptaH (1) // arthateSAmeva mUlyAni vakSyaMte jthaagaahaa| punaH bhAvAnusAreNa jathA je sattha -diTThikusalA aNubhUyA desa -kAla-bhAvannU / . jANiya rayaNasarUvA maMDaliyA te bhaNijaMti // 106 // hINaMga aMtajAI lakkhaNa - sattujjhayA phuDakalaMkA / aya jANamANayA vihu maMDaliyA te na kaIyAvi // 107 // maMDaliya rayaNa daTuM paropparaM meliUNa karasannaM / jaMpati tAma mullaM jAma sahAsammayaM hoi // 108 // dhaNio amuNiyamullo hINahiyaM muNai tassa nahu doso| maMDaliya aliyamullaM kuNaMti je te na naMdati // 109 // . ahamassa ahiyamullaM uttamarayaNassa hINamulaM ca / je mayalohavasAo kuNaMti te kuTThiyA hoti // 11 // rayaNANa diTTha mullaM niruddha vaddhaM na hoi kaIyAvi / tahavi samayANusAre jaM vaTTai taM bhaNAmi ahaM // 111 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracitA tihu rAiehiM sarisama chahi sarisama taMdulo ya biuNa javo / solasa javehi chahi guMji mAsao tehiM cahu TaMko // 112 // egAi jAva [bA] rasa tiga vuDDI jAma guMja cauvIsaM / cau rayaNANaM mulaM tolINa suvannaTaMkehiM // 113 // paMca duvAlasa vIsA tIsA pannAsa paMcasayarI ya / dasahiya causaTThi sayaM do cAlA ti saya vIsA ya // 114 // cAri saya taha ya chaha saya caudasa saya uvari viuNaviuMNa jaa| ikAra sahasa dugasaya mullAmiNaM ikka hIrassa // 115 // aDa iga du cau aTThaya panarasa paNavIsa yAla saTThI ya / culasIi caudasuttara sayaM ca kamaso ya saTThisayaM // 116 // tinni saya sahi samahiya satta sayA tahaya vArasa sayA ya / do sahasa kaNaya TaMkA muttiyamullaM viyANehiM // 117 // do paMca aTTha bArasa aDDAra chavIsA ya [yAla] saTThI ya / paMcAsI vIsA sau saTThi sayaM dusaya vIsA ya // 118 // cau saya vIsA aDa saya naudasa cauvIsa pihu pihu sayANi / guMjAi [mAsa ?] TaMkaM uttima mANikka mullu varaM // 119 // pAyaDa ega divaDhaM du ti cau paNa chacca aTTha daha terN| ThAra sagavIsa cattA sahi mahAmaragayamaNINaM // 120 // __ asyArthaM eSa patrapUThijaMtreNAha // cha // guMjA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 15 18 21 24 motI // 32 406084114160 360 7001200 2000 mANika 2 51 1826 8001400 2400 1827 40 marAi 0 0 // 3 // 2 3 4 5 asya yaMtrasya artha gAha 112 upare gAha 120 jAva jANatIyaM // cha / marpaewwarve- -- AL Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rataparIkSA adamAsAya ahiyaM mAsaya addhaddha jAma cau mAsaM / tolINa hemaTaMkihiM mullu kameNa surayaNANaM // 121 // egaM dusaDha cha navagaM panarasa cauvIsa tahaya cautIsaM / pannAsa lAlamullaM pauNaM eyAu lhasaNiyayaM // 122 // pA addha pauNa egaM du paMca aTeva tahaya pannarasaM / iya iMda[nIla] mullaM taheva perojayassa puNo // 123 // asyArthaM jaMtre jathA mAsA 24 lhasaNI // 1 // 6 // 1 // 18 30 // iMdranIla perojA // // // 2 5 . 15 siri vaddhaM guNa ahaM pAyaM aNusAra pAya karaDaM ca / TaMkiki je tulaMtI muttAhala taM bhaNAmi ahaM // 124 // dasa vArasa pannarasA vIsaM paNavIsa tIsa cAlIsA / pannAra(sa?) sattara sayaM caDaMti TaMkikki taha mullaM // 125 // pannAsaM cAlIsaM tIsaM vIsaM ca tahaya pannarasaM / bArasa dasa Dha paNa tiya iya mulaM ruppaTaMkehiM / / 126 // iti muttaahlN| atha vajaM jathA egAi jAma bArasa tulaMti guMjiki vaja tANamimaM / mulaM maMDaliehiM jaM bhaNiyaM taM bhaNissAmi // 127 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ motI TaMka 1 rupaya TaMkA lg- vajra guMjA rUpya TaMkA ThakurapherUviracitA paNatIsaM chavvIsa vIsaM solasa terasa [ya] dasevA / aTThe ca ega UNA jAtiya kami ruppaTTaMkAya // 128 // cha // asyArthaM jaMtreNAha - M 10 12 15 20 25 30 40 50 70 100 50 40 30 9 2 Or mAsA hIrA cUnI motI 35 26 20 16 20 15 12 10 = 7 20 4 iMdranIla / // lhasaNIyA / // 5 6 1 13 10 // // mudrita pratimeM 123 vIM gAthAkA pATha bhinna rUpameM milatA hai aura usake nIce yaMtrarUpa koSThaka diyA gayA hai usakI aMkagaNanA bhI bhinna prakArakI hai / gAthA aura koSThaka nimna prakAra haiM [ addhati chaha ] daha terasa solasa bAvIsa tIsa TaMkAI / lAlassa mullu eyaM perujaM iMdanIla samaM / / 123 asyArtha yaMtrakeNAha - 11 // 3 | 3 // 4 16 30 60 100 150 220 340 11 // // = 7 8 18 30 60 120 | 240 480 | 960 2 | 9 | 30 80 220 280 200 401 marAi 4 6 10 15 22 34 50 70 ov 2 // 1' 2 1 2 1 8 8 9 5 lAla // 3 6 10 13 16 22 30 | | perojA AW 9 10 11 6 5 5 7 10 5 7 10 2 5 7 10 20 4 12 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaparIkSA za + mudrita pratimeM 124, 125, 126 ina 3 gAthAoMke sthAnapara pAThabhedavAlI bhinna gAthAeM haiM tathA unake nIce yaMtrarUpase jo koSThaka diye haiM unameM aMkAdi bhI bhinna ginatI batAte haiM / gAthAeM aura koSTaka nimna prakAra haiM bArasa caudasa solasa vIsAI dasahiyaM ca jAva sayaM / TaMkikki je turaMtI muttAhala tANa mullamimaM / / 124 / cAlIsaM paNatIsaM tIsaM cauvIsa solasikAraM / aTTa cha igega hINaM jAba dukami ruppa TaMkANaM / / 125/ egAi jAva bArasa caDaMti guMjikki vajra tANamimaM / vIsAya sola terasa gArasa nava igUNa jAva dugaM / / 126 asyArtha punaryatrakeNAha motI TaMka prati 12 14 16 20 30 40 50 60 70 80 90 100 rUpya TaMkaNa 40 35 | 30 | 24 16 11 8 6 3 2 hIrA guMjA rUpya TaMkaNa 1 2 3 4 20 | 16 | 13 | 11 5 6 7 8 8 7 ac 5 4 9 10 11 12 ai cukkha nimmalA je neyaM savvANa tANa mulu mimaM / nahu iyara raNagANaM kaNayaddhaM viddume mulaM // 129 // 5 4 | 3 | 2 gomeya phaliha bhIsama kakkeyaNa puMsarAya veDujje / eyANa mullu dammihi jahiccha kajjANusAreNa // 130 // cha // * [ pAThabheda - a cukkha nimmalA je neyaM savANa tANa mullamimaM / sose sayamaMsaM bhamAlae muchu dasamaMsaM // / 27 gomeya phaliha bhIsama kayaga purasarAya vaiDuje / uka paNa cha TaMkA kaNayaddha vidduse mulaM // 28 // iti sarveSAM mUlyAni samAptAni // ] Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracitA siri dhaMdhakule AsI kannANapurammi siTThi kaaliyo| tassuva Thakkura caMdo pherU tasseva aMgaruho // 131 // teNiha rayaNaparikkhA vihiyA niyataNaya hemapAlakae / kera muNi guNa saMsi varise ( 1372 ) allAvadI vijayarajjammi // 132 // [pAThabheda-teNaya rayaNaparikkhA raiyA saMkhevi Dhilliya purIe / kara muNi guNa sasi varise allAvadINassa rajammi // 126] * // iti paramajaina zrIcaMdrAMgaja Thakkura pherU viracitA saMkSiptaratnaparIkSA smaaptii|| 1 pAThAntara --pherUviracite saMkSepyaratnaparIkSA smaaptH|' Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura pherU viracitA prAkRta bhASAbaddhA dravyaparIkSA OM namo kamalavAsiNI devI / kamalAsaNa kamalakarA chaNasasivayaNA sukamaladalanayaNA / saMjuttanavanihANA namivi mahAlacchi riddhikarA // 1 // je nANA muddAI siri Dhilliya TaMkasAla kajjaThie / aNubhUya kariva pattiu vanhi muhe jaha payAu ghiyaM // 2 // taM bhai kalasanaMdaNa caMdasuo phira'NubhAya taNayatthe / tiha mulchu tullu davvo nAmaM ThAmaM muNaMti jahA // 3 // paDhamaM ciya cAsaNiyaM, vIyai kaNagAi ruppa sohaNiyaM / taie bhaNAmi muhaM cautthae savva muMdAI // 4 // dAraM // cAsaNiyaM jahA - sukkaM palAsakaTThe gomaya ArannagA ajA asthi / kami tiya ige gi bhAyaM egaTThe dahiya taM rakkhaM // 5 // chANi sera savAyaM vaMdhi gahaM vaMkanAli dhami maMdaM / dhava aMgAra savA maNi sauhiya uttarai cAsaNiyaM // 6 // taM puNaravi sohijjai paNa tolA rakkha vaMdhiUNa gahaM / tA havai sahaM kUraM ai nimmala cAsaNiya ruppaM // 7 // // iti sarva cAsanikA mUlasodhanavidhiH // sIsassa amala pattaM karevi lahu khaMDa tulivi sohijjA / nIsarai ruppa sayalaM sIsaM gacchei kharaDi mahe // 8 // 3 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura pherUviracitA saya tolAmajjheNaM vAraha jaba sIsae havai rUpaM / pacchA puNa puNa sohiya tahAvi nikaNaM na kaiyAvi // 9 // // iti nAgacAsanikA // rupassa vIsa mAsA chaTaMka nAgaM ca dei sohijjA | jaM jAya te visuvA evaM hui ruppa cAsaNiyaM // 10 // // iti ruppacAsanikA // nAya hakka harajaya rINI cakkaliya TaMka dasa gahiuM / panaraha guNa sIseNaM sohiya nIsarai jaM rUppaM // 11 // tarasAo pADijjai rupaM sIsassa jaM rahai sesaM / taM cAsaNiya sarUvaM annaM jaM kharaDi majjhi have // 12 // nIcucca nANayAo kameNa cau du java kiMci hINahiyA / saMgahai kharaDi rUppaM avassa cAsaNiya samayaMmi // 13 // harajaya cAsaNiya dugaM daha daha TaMkassa meli gahi addhaM / paNa du javaMtaresu hadu javaMtari vAhuDai nUNaM // 14 // // iti dravyacAsanikA // cAsaNiya java dahagguNa ji TaMka mAsA havaMti tassuvare / aggarasa bhuti dIyai TaMkappai je javA hoMti // 15 // taM saya majjhe rupaM tahacchamANassa pUraNe jaMtaM / taMvaahiyassa puNa jaya sallAhI sA bhaNijjei // 16 // // iti sallAhikAvidhiH // * sAmantreNa suvanno vArahi vannIya bhitti kaNao ya / paMca java hINa cippaM piMjari bannI ya paMca tule // 17 // siya khaDiya lUNa kallara sama missiya cunna sA saloNIyaM / hear are cippa karevi teNa saha paiyavvaM // 18 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyaparIkSA tihu aggika saloNI satti salUNIhi sujjhae cippaM / ikkArasIya vannI ikkArasa java bhave sukasaM // 19 // saya tola kaNaya paie jaM ghaTTai sA salUNiyaM cippe / cippe dahaggi pakke jaM ghaTTai taM ca kAyariyaM // 20 // cippassa tinni mAsA patta karivi bhitti kaNaya saha paie / sa tihAu jao ghaTTai bhittIo paDhama cAsaNiyaM // 21 // pacchA ti aggi pakke puNo vi tiya mAsa bhitti saha paie / teraha visuva javassa ya iya aMtaru vIya cAsaNie // 22 // parapunna dahaggi pAi?]e bhitti samaM havai taiya cAsaNiyaM / TaMkANa cakkalIyaM gahijjai ya kaNaya cAsaNiyaM // 23 // // iti suvarNazodhanA cAsanikA ca // melagai ruppa visuvA daha teraha sola ThAra uNavIsA / paMca uNa cauNa tiuNaM viuNaM sama sIsayaM dijA // 24 // sayala kudavvaM gacchai kharaDiMtari rahai sesa ruppavaraM / taM puNa divaDDa sIsai sohiya hui vIsa visuva dhuvaM // 25 // ||iti ruppasodhanA // tuliya salUNIyAo aDDAi guNIya kharaDi ruppassa / vaTTevi meli piMDiya karija komaM sa cunna sahA // 26 // tatto karevi kuTTiya dhamija ghaTTei taIya aMsumalaM / havai dubhAmissa dalaM tassAo aDDayaM kujjA // 27 // nIsarai sayala ruppaM sIsaM taMbaM ca jAi kharaDi mahe / sA kharaDi puNa dhamijai pihu pihu nIsarahi dunnevi // 28 // kAiriya puNo evaM kIrai tassAu taMba saha kaNayaM / nIsarai tassa cippaM hui sIsaM kharaDi majjhAo // 29 // ||iti mizradala shodhnaa|| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracitA kajaliya mUsi thUriya topAla niyArayassa suhama kaNaM / sohagga phakka sajiya dasaMsa juya kaDhiya havai dalaM // 30 // ||iti kaNacUrNa shodhnaa|| cau bhAya amala taMbaya vara pittala sola bhAya saha kaDhiyaM / iya rIsaM kAyavvaM ruppassa visova karaNatthe // 31 // vIsa visovA ruppaM mAsA vIsAu jaM ji kaDijjA / tittiya mAsA rIsaM dijja havai te visova kasaM // 32 // ||iti ruppavanamAlikA // ai cukkha ruppa taMbaya kami panaraha saTTa saDU cau rIse / iya bhAya vaMniyatthe solasa cau kaNaya ghaDaNatthe // 33 // jArisa vannI kIrai tittiya du javahiya bhitti kaNao ya / sesa du javUNa rIsaM evaM tolikku havai paraM // 34 // rIsa sama ruNaya paDhamaM gAlivi puNa thova kaNaya saha kaDhiyaM / puNa sesa sahA vaTTiya tA havai jahiccha vannAbhaM // 35 // athavArAma kara bhAya sulabhaM tAraM muNi satta bhAya saha kaDhiyaM / eyaM sayaMsa rIsaM suvanna vannassa haraNa varaM // 36 // seyAlIsa vibhAyaM dhura kaNaya karavi ega egUNaM / tattulli dija rIsaM kameNa pAUNa hui vannaM // 37 // // iti kanakavanamAlikA // javi solasehi mAsau cahu mAsihi TaMku tolao tiunno| solahi javehi vannI vArahi vannI mahAkaNao // 38 // vannI tulleNa hayaM bhitti suvannassa aggha saha guNiyaM / vArasa bhAge pattaM jahicchamANassa taM mullaM // 39 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 dravyaparIkSA nANA vannI kaNao nANA tulleNa jAma gaalijjaa| kerisa vannI jAyai aha erisa vanni kiM tullo // 40 // jasu vannI jaM tullo so tassariso guNevi kari piMDaM / tulli vihatte vannaM icchA vannI hare tullaM // 41 // // iti svarNa vivahAraM // ugghADa mUsi duga sau paDiya sao Dhakka mUsi uddeso / AvaTTa khae gacchai harajai taha rINa vaTTe ya // 42 // cheyaNi ghaDaNu jjAlaNi sahassi tolehi ruppu cumaasaa| kaNao savAu mAsau TaMka? sahassi dammehiM // 43 // ||iti hAsyaM // cahu saya Thuttari kaNao cahu saya vattIsa kaNaya TaMko y| tevanni saGka ruppau saTThi Takau nANau ti vanne // 44 // tolikkassa salUNI dammihi vattIsi cau hu kAyariyaM / ruppassa kharaDi sIsaya pamANi chaha TaMka dammike // 45 // sIsassa malI sIsassa addhae taha ya Daula kharaDi puNo / lohaddhi loha kakkara iya agdhaM tera vAsaTTe // 46 // ruppaya kaNaya ti dhAuya iya tiya muddANa mulla dammehiM / vanniya tulla pamANe sesa du dhAUya TaMkeNa // 7 // nANA muddANa kae jArisu TaMko pamANio hoi / TaMkeNa teNa mullaM gaNiyavvaM sayala muddANaM // 48 // bhaNisu hava nANavaDhaM dammittihi jAma ittiyaM mudaM / iya aggha pamANeNaM ittiya muMdANa kaiM mulaM // 49 // . rAsiM tigAi guNiyaM majjhima hariUNa bhAu jaM laDaM / taM tANa muMda mulaM na saMsayaM bhaNai pheru tti // 50 // // iti maulyam // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracitA atha mudrA yathA savA igavanna dammihiM puttaliyA khImalIya cutiise| tolA ikku kajAniya vAvani Adaniya igavanne // 51 // rINI je muddA laga sa tihA guNacAsi tolao tevi / saDDhaDayAla ruvAI khurAjamI saDDa paMcAse // 52 // vAliTTha pAu ovama ruppa mayA tinni hoti tihu tulle / saTTha sau asI cattA tolA ikko ya vAvanno // 53 // siri devagiriu vanno siMghaNu tulleNa mAsao ikko / sataraha visuvA saDDA ruppau tArAya mAsaddho // 54 // annaM jaM ji karAriya khaTTA laga narahaDAi rINIya / tahaM sayala dihi mullu ahavA cAsaNiya aggimuhe // 55 // // iti ruupymudraa|| pUtalI to0 51 // khImalI 0 34 kajAnI . 52 AdanI 0 51 rINImudrA 0 ruvAI 0 48 // khurAjamI 0 50 // vAliSTa ji 3 prati 52 160 vA. 1 80 vA. 1. 40 vA. 1 sIghaNamudrA '04 tArA maa0||502 rINI khaTiyA laga narahaDAdi karArI ete dRSTi athavA cAsanI pramANe mUlyaM / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyaparIkSA kaNaya maya sIyarAmaM duvihaM saMjoya taha vioyaM ca / daha vannI dasa mAsA abhannaNIyA sapUyavarA // 56 // caukaDiya taha sirohiya aTThI vannI savA cau mmAsA / tulle kumaru puNevaM aTThI vannI dhuvaM jANa // 57 // paumAbhihANa muddA bAraha vannI. ya tassa kaNao ya / tulleNa TaMku ikko satta javA sola visuvaMsA // 58 // devagirI hemacchU savAdasI siMghaNI mahAdevI / ThANakara lohakuMDI aTThI vANakara pauNa dasI // 59 // khaggadhara cukkharAmA saDDanavI kesarI ya chaha sddddaa| satta java dasI vannI kaulAdevI viyANAhi // 6 // je ani acchu bahuviha tharehi taha mulla tullu najei / caumAsA dInAro jahiccha vannI NusAri phalo // 61 // ||iti varNamudrA // vA. 10 sItArAma mAsA 10 . 1 saMyogI 1 viyogI vAnI 8 caukaDIyA 4 // vA. 8 sirohiyA / vA. 8 kumaru tihuNagiri mAsA 4 // vA. 12 padamA TaM 1 java 7700 AchU devagirI mudrA svarNamaya vAnI viurApramANe 10 / siMghaNa 10 / mahAdevI 8 ThANAkara 8 lohakuNDI 9 // rAmavANa 9 // khaDgadhara. coSIrAma 6 // kesarI . 10 ja 7 kauladevI . dInAru mA.4 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakkurapherUviracitA vANArasIya muddA paumA nAmeNa ikki saya mjhe| tinneva dhAu tulle tolA saitIsa jANeha // 62 // paMca java hINa vAraha vannI kaNao ya TaMka igayAlA / chattIsa amala ruppaM taMba cautIsa TaMkavaM // 63 // 10 padamA 100 madhye dhAtu 3 TaMka 111 TaM 41 sonAvAnI 11 jaba 11 cIpA TaM 36 rUpA coSA navAtI vizvA 20 TaM 34 tAmbA coSA amala pradhAna ikki paumassa majjhe ruppa kaNaya taMba maasokikko| satta daha paMca java kami sunna cau panara visuvahiyA // 64 // iya egi pauma tullo muNi 7 jaba visuvaMsa sola TaMku igo| jANeha tassa mullo jaithala uNasaTThi aha saTThI // 65 // hai 0 padamA 1 saMtolye TaM1 java 770 // 1 // mAsA 1 ja 7 30 // rUpA cokhA // hai mAsA 1 ja 10 '4|| 1 kanaka cokhaaH|| mAsA 1 ja 5 // 074 tAMbA nirmala bhagavA tighAu saMbhava paumA samatulla vivihamullA ya / bhagavaMdasaNiya nAme kAriya jiyasatta rAyarasa // 66 // LAN -- bhagavA nAnAvidha maulya mudrA 11 tolye mAsA 4 java 7 bhagavaMta nAme jitasatra nRpa kAritaM // mudda vilAI koraM mAsA nava tulli tinni dhAU ya / taMbaM divaDDamAsaM sesa kaNaya ruppa addhaddhaM // 67 // pauNa ti TaMkA mulaM imarasa sesANa kamiNa pAUNaM / jA pAya TaMkao hui ikkArasa mudda tulli samA // 68 // vilAI kora mudrA 11 tolye| mAsA 9 mUlye TaMkA 32 // 2 // 52 / 2 sms1 // 5 // 71 500 500 50 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyaparIkSA mAhovayassa muddA tullo ikkassa sar3a caumAsA / saMjoya tinni dhAU pihu pihu nAmehi taM bhaNimo // 69 // ruva kaNaya guMja cau cau taMvau guNavIsa vIravaMbho ya / mullu cauvIsa jaithala hIrAvaMbhassa vAvIsaM // 70 // taMbu aDhAi mAsA ruppu muvanno ya ikku ikko ya / tiyaloyavaMbha mulaM chattIsaM viviha bhojassa" // 71 // 24 vIravaramu mAsA // tRdhAtu 0 sonau .rUpaDa trAMbA 0 rAtI 4 .rAtI4 rA. 19 / 22 hIrAvaramu mAsA 4 // tRdhAtu hai 0 0 sonau rUpau tAMbA 0 0 rA. // rA. 3 // 19 // , 10 136 trilokavaramu 1 mAsA 4 // mA. 0 mA 1 sona mA 1 rUpau mA 2 // tAMbA hai 0 bhoja nAnA taulya vividha mUlya 0 tRdhAtu sNbhv| vallaha tiya kami dhAU ruppa kaNaya guMja aTTha paNa ahuTuM / taMbu bhava 11 satara 17 vIsaM 20 mulle cAlIsa tIsa vIsa dhuvaM // 72 // vAlambha mAsA sonA rUpA tAMbA 40 1 4 // rA.8 rA.8 rA.11 , 130 1 4 // rA.5 rA.5 rA.17 1 120 1 4 // raa.3|| raa.3|| rA.20 // iti tridhaatumishritmudraaH|| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracitA atha dvidhAtumudrAH je tolA je mAsA ji TaMka ullaviya sayala muddehiM / taM sayamajhe ruppau jANijjahu sesa taMbo ya // 73 // khurasANa desa saMbhava cinhakkhara pArasIya turukIya / taMbaya ruppa dudhAU imehi nAmehi jANeha // 74 // bhaMbhai ya egaTippI sikaMdarI kurulukI palAhaurI / sammosIya lagAmI peri jamAlI masUdIyA // 75 // saya mudda majjhi ruppau ti cau ti du igega dudu iga du tolA / suna ti 3 suna cha 6 du 2 savApaNa 5 / _cha 6 du 2 saDhanava 9 // pauNadui 1 // mAsA // 76 // cautIsaM tevIsaM cautIsigayAla asI saTThi kme| igayAla sattayAlaM paNapanna 'DayAla TaMkike // 77 // // iti khursaanniimudraaH| vivaraM jaMtraNAha 13 34 bhAMbhai mudrA 100 madhye rUpA to 3 mA. . 23 igaTIpI 100 madhye rUpA to4 mA. 3 34 sikandarI 100 madhye rUpA mA.. 41 kurulukI 100 madhye rUpA mA.6 80 palAhaurI 100 madhye rUpA 60 samosI 100 madhye rUpA 1 mA. 5 // 41 lagAmI 100 madhye rUpA 2 mA.6 hai 47 perI 100 madhye rUpA 2 mA. 2 hai 55 jamAlI 100 madhye rUpA 1 mA. 9 // / 48 masUdI karArI 100 madhye rUpA 2 mA. 1 // avadullI taha kutulI tulli saMvApaNa dumAsiyA mulle / saTTi asI taha ruppaM du du java cau sola vivakamme // 8 // m maror mA. 2 0 abadullI 1 mAsA 5 / madhye rUpA java 274 pra060 * kutulI 1 mAsA 2 madhye rUpA java 2 // pra080 / ||iti aThanArImudrAH // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyaparIkSA vikkama nariMda bhaNimo gojiggA auNatIsa tola ruvA / daurAhA paNavIsaM savA rume ahuTha cau mulle // 79 // bhImAhA chavvIsaM tolA mAsaDu cAri TaMkikke / / corI morI tolA paNavIsaM mulli cAri savA // 80 // karaDa taha kuMmmarUvI kAlAkaccari ya chakka kari mulle / saya majjhi aTTamAsA sataraha tolA ya khalu ruppaM // 81 // // iti vikrmaarkmudraaH|| hai . gojigA 100 madhye rUpA tolA 29 mAsA 9 prati // 0 daurAhA 100 madhye rUpA tolA 25 mAsA 3 prati 4 0 bhImAhA 100 madhye rUpA tolA 26 mAsA 0 // prati 4 0 corI morI 100 madhye rUpA tolA 25 mAsA. prati 4 // 0 karaDa 100 madhye rUpA tolA 17 mAsA 8 prati 6 . kUrmarUpI 100 madhye rUpA tolA 17 mAsA 8 prati 6 * kAlAkacAri 100 madhye rUpA tolA 17 mAsA 8 prati 6 gujjaravai rAyANaM bahuviha muddAi viviha nAmAI / tANaM ciya bhaNimohaM tullaM mullaM nisAmeha // 82 // kumara ajaya bhImapurI lUNavasA ruppu TaMka paNavannA / paMca nava visuva mullo tulle caumAsa tera javA // 83 // vIsalapurIya chaha kari kuMDe gugguliya TaMka pannAsaM / Dullahara panara tolA ahuTTha mAsA cha saDDa kare // 84 // ajuNapurIya tolA vAraha saDDhAya mulli aTTha kre| kaTTAriyA cauddasa tolA mAsA ti satteva // 85 // nava kari asapAlapurIgArasa tolA aDDAiya mAsA / sAraMgadeva naravai tassa imaM saMpavakkhAmi // 86 // soDhalapurI cha tolA mAsA aTThava mullu pannarasA / paNamAsA dahatolA dasa kari lAkhApurI jANa // 8 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracitA 6 100 wriram acccccc 5 / 4 kumarapurI 100 madhye tolA 18 mA0 4 5 / 4 ajayapurI 100 madhye tolA mA0 4 54 bhImapurI madhye tolA 18 mA0 4 54 lAvaNasApurI madhye tolA 18 8 arjunapurI 100 madhye tolA 12 mA0 6 6 vIsalapurI . tolA mA0 8 1 kuMDe 1 gUgale 6 // Dolahara - 100 madhye tolA 15 mA0 // 7 kaTAriyA mA0 3 9 AsapAla pu 100 madhye tolA 11 mA0 2 // 15 soDhalapurI 100 madhye tolA 6 mA0 8 10 lAkhApurI 100 madhye tolA 10 mA0 5 gavikA ya paMca tolA ruppau sayamajjhi vIsa kari mulle / paDiyA rajapalAhA solaha kari cha tola ahuTha masA // 8 // vevalaya saDDa solasa ruppu cha tolAya mAsao pauNo / iya ittiyANa tullo mAsA paMceva ikiko // 89 // aTTha karivi saha sayA tolA saDhavAra tulli maashutthaa| dasa tola satta mAsA varAha nava saDa TaMkINa // 9 // vAraha saGka kareviNu tolaTTha ruvA vinAikA cNdii| kanhaDapurI cha saDDA kaNu panaraha tola ahuTha masA // 91 // vANa igavIsa tolA adhamAsau ruppu paMca igi ttNke| machavAha cha kari solaha tolA mAsaTTha ruppu sae" // 92 // cautIsA paitIsA chattIsA taha ya sattatIsAya / mAlavapuri chArIyA cAsaNie mullu eyANaM // 93 // // iti gurjriimudraaH|| padA / wwwwwwwwww 20 gavikAH 16 paDiyA 16 rajapalAhA 16 // vevalA 8 sAThasayA 9 // varAha muMda 12 // vinAyakA 6 // kAhaDapurI 5 vANa mudrA 6 machavAhA 100 madhye tolA 5 mA0 . 100 madhye tolA 6 mA0 3 // 100 madhye tolA 6 mA0 // 100 madhye tolA 6 mA0 // 100 madhye tolA 12 // mA0 3 // 100 madhye tolA 10 mA0 7 100 madhye tolA 8 mA0 0 100 madhye tolA 15 mA0 3 // 100 madhye tolA 21 mA0 // 100 madhye tolA 16 mA0 8 wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww.rimurrammarwarrammarrim Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyaparIkSA mAlaviya caukkaDiyA tolA aTThAya saDDa vAri kare / diupAlapurI panaraha tolA paNa mAsa chaha saDDA // 94 // kuMDaliyA chaha tolA pauNa cha mAsA ya muhi pannarasA / mAsa paMca tolA vAraha jaba kauliyA sataraM // 95 // vAvIsa TaMka davvo teraha saDDA chaDuliyA hoMti / lakkI tuMgaDa paNa tolA tiyamAsa cauvIsaM (uNavIsaM?) // 96 // iya ittiyANa tulaM caumAsA daha javA havaMti dhuvaM / jAnIyA cittauDI vIsaM davvo ya paNa tolA " // 97 // 18 prati nAma 100 ma rUpA to0 mA0 tolye TaM0 12 // caukaDiyA 6 // 15 17 diupAlapurI kuMDaliyAH kauliyA mudra 13 // chUDuliyA selakI togaDa jAnIyA citauDI 19 20 8 15 39 39 prati nAmAni 100 madhye 22 jakArIyA nAma 100 madhye 30 galahuliyA 56 rakhAlagA mudrA zata 1 madhye 75 sivagaNA zata 1 madhye 7 vApaDA nAma mudrAmadhye 17 malItA nAma mudrA madhye 7 sIhamAra nAma mudrA ma0 7 coramAra nAma 100 ma0 0 1 5 5 // ra 4 1 5 jakkariyA galahuliyA vAvIsaM tIsa mulu taha davvo / kama cAri tinni tolA cha java caummAsa caumAsA // 98 // mATTha iku tolau ruppo ya rakhAlagA ya chappannA / sivagaNaya paMcahattara mulli savA tolao ruppo // 99 // caudasa savA caudasI tolA vapaDAya malita satta kare / siha cora mAra maluvA teraha tolAya satta satta savA 9 // 100 // // iti mAlavImudrAH // 19 0 1 1 1 rUpA to0 mA0 tolye TaM0 4 14 // 4 8 14 0 14 13 0 13 0 0 O O java 10 10 10 10 10 10 0 'ovov 29 0000 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracitA cAhaMDI tinni kamaso duuttarI aMkakI purANIya / ti ti du tola daha ti daha mAsa 'DavIsa vatIsa paNatIsaM // 11 // Asaliya satarahuttari du tola chammAsa davvu caaliisN| AsallI ThegA mahi cha TaMka kaNu mulli pannAsaM // 102 // Asaliya naviya tulle sataraha tolA savAya igi TaMke / TaMka aDhAI ruppau saya majjhe vIsa mAsAya // 103 // ||iti nalapuramudrAH // . 20 pra028 cAMhaDI duottarI 100 madhye to0 3 mA0 10 pra0 32 cAMhaDI AMkakI 100 madhye to0 3 mA0 3 pra0 35 cAhaDI purANI 100 madhye to0 2 mA0 10 pra0 40 AsalI satarahottarI madhye to0 2 mA0 6 pra0 50 AsalI TheMgA 100 madhye to0 2 mA0 pra0 17 AsalI navI ThekA 1 prati tulita tolA 17 madhye rUpA tolA 2 // sata 1 madhye rUpA to 5 (?) caMderiyassa muddA mulle kolhApurIya chaha saDDA / panaraha tolA satihA tulle cau visuva TaMku igo // 104 // saTTaTTha saDDha vAraha tolA jIrIya hIriyA syge| vAraTTha karivi su kame TaMkai ikke viyANeha // 105 // davvu aDhAI tolA akuDA saya majjhi mullu cAlIsA / jaita aDa mAsa nava java davo mulleNa divaDha sayaM // 106 // saTTa sau vIra TaMkai java teraha satta mAsa saya majjhe / lakkhaNa savA cha mAsA ruppu saeM mullu asI sayaM // 10 // rAma du java caumAsA dunni sayA mulli TaMkae ike| vavvAvarA masINA khasaraM ca sayaM navai ahiyaM // 108 // // iti caMderikApurasatkamudrAH" / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra0 6 || kolhApurI 'pra0 12 jIriyA do 8 hIrIyA pra0 40 aMkuDA pra0 150 jaita pra0 160 vIramuMda pra0 180 lakSmaNI pra0 200 rAma pra0 190 vavvAvarA pra0 190 masINA pra0 990 khasara pra0 150 pra0 200 pra0 300 pra0 400 dravyaparIkSA 19 19 19 19 100 madhye 100 madhye 100 madhye 100 madhye 100 madhye 100 madhye 100 madhye 100 madhye 100 madhye 21 prati nAmAni mudrAnAM aNagapalAhe madanapalA he pithaupalAhe cAhaDa palA * to0 15 to0 8 to0 12 to0 2 to0 0 to0 0 to0 0 to0 to0 sata 1 sata 1 sata 1 0 to0 0 to0 0 100 madhye 100 madhye // iti caMderikApuramudrAH // zata 1 madhye sata 1 0 99 33 mA0 4 mA0 6 mA0 6 mA0 6 jAlaMdharI vaDohiya jaitacaMdAhe ya rUpacaMdA | ruppa cau tini mAsA divaDha sayaM du saya TaMkike // 109 // tinni saya ikki TaMke sIsaDiyA hui tiloyacaMdAhe / saMtiurIsAhe purNa cAri sayA ikki TaMkeNaM // 110 // // iti jAlaMdharImudrAH // 22 jaitacaMdAhe 100 madhye rUpacaMdAhe 100 madhye trilokacaMdAhe 100 madhye sAMtiurI sAhe // madhye 93 33 mA0 8 mA0 7 mA0 6 mA0 4 mA0 5 mA0 5 mA0 5 rUpA to0 39 33 "" atha DhillikAsatkamudrA yathA aNaga mayaNappalAhe pithaupalA he ya cAhaDapalA he | saya majjhi TaMka solaha ruppau uNavIsa kari mullo // 111 // // etA mudrA rAjaputra- tomarasya // 23 97 53 33 java 0 java 'o java 0 java 0 33 0 ja0 9 0 ja0 13 0 ja0 4 0 mA0 4 ja0 2 ja0 8 ja0 8 ja0 8 rUpya tolA mAsA 5 4 0 31 4 4 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakkurapherUviracitA sUjA sahAvadINI taheva mahamUda sAhi cukddiyaa| TaMka cauddasa ruppau saya majjhe mullu igavIsaM // 112 // kaDagA saravA makhiyA savA cha tolA ya ruppu sola kre| kuMDaliyA paNa tolA cha mAsa aTThAra igi TaMke // 113 // churiyA jagaDapalAhA cautola du mAsa ruppu paNavIsaM / dukaDITegA ahiyA igi mAsai ruppi tevIsaM // 114 // kuvvAicI jajIrI taha ya pharIdIya parasiyA majjhe / dasa mAsA tiya tolA mulle TaMkkikki chanvIsA // 115 // cauka kuvAcIya vaphA savA ti tolA ya mulli igatIsA / satihAya tinni tolA khakAriyA tIsa kari jANa // 116 // uNatIsa nivadevI mulle tolA ti saDa caumAsA / dhamaDAha jakArIyA ahuTTha tolA'DavIsa kare // 117 // paDhamA alAvadINI sayagA samasIya cAri TaMka savA / igasaTTi iki TaMkai sattari cau TaMka momiNiyA // 118 // duka selA paMca ravA tolA tiya divaDha mAsao ruppo| battIsa karivi mulle TaMkai ikke viyANijjA // 119 // titimIsi kuvvakhANI khalIphatI adhaca~dA sikNdriiyaa| nava TaMka ruppu mulle cautIsa karevi iya samasI // 120 // samasaddINa suyANaM rukuNI perojasAhi paNatIsaM / taha vArasuttarI puNa iga mAsA hINa tiya tolA // 121 // samasadi suyA radIyA tassa radI dunni Dhilliya vudauvA / saDha sola pauNa teraha TaMkaka uNavIsa igatIsA // 122 // navagA paNagA maujI mAsA nava saDa tolao ikko / paNapanna solahutarI dui tolA mulli paMcAsaM // 123 // uNacAsa panarahutarI dui tolA iku mAsao ruppo / chakA du tola du mAsA sai~tAla maujiyA evaM // 124 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyaparIkSA / peraujasAhi naMdaNa alAvadINassa eya muddAI | valavANIya ikaMgI aDDA tiya TaMka mulli asI // 125 // valavANi vAmadevI tissUliya caukaDIya sagavannA / mule divaDa tolau saya majjhe davvu nAyavvo // 126 // terahasaI maruTTI navai kariSi ikku tolao ruppo / ucca mUlatthANI navamAsA ruppu tIsa sayaM // 127 // marakuTTIya sukArI vAraha nava navai 1299 aMkitassa mahe / tolika aDa mAsau sattAsI mulli jANeha // 128 // sIrAjI dui tolA chammAsA ruppu mulli igayAlA / caupanna mukkhatalaphI mAsA dasa tolao ikko // 129 // kAlhaNI taha nasIrI dakkArI satta cha paNa 7/6/5 TaMka kaNo / sagayAlIsa pacAsaM paNapannA kamiNa TaMkikke // 130 // sattAvIsa gayAsI duti hiyaM sayamajjhi 102 103 TaMka dasa ruppaM / maujI sai paNa tolA samasI huya ruppa TaMkAya // 131 // jalAlI taha rukuNI saDDA paNa TaMka ruppu saya majjhe / mullaM savAu damaM lahaMti vagti vivahAre // 132 // annaMna desasaMbhava amuNiyanAmAI jaM ji muddAI | te panaraha guNa sIsai sohivi kaNu mullu najjei // 133 // 24 prati nAmAni mudrAnAM sujAnAma mudrA sahAvadInI mudrA mahamUdasAhI mudrA caukaDIyA mudrA kaTakA nAma mudrA saravA nAma mudrA makhiyA suMda kuMDaliyA muMda churiyA muMda 21 21 21 21 16 16 16 18 25 23 26 zata 1 madhye rUpya tolA mAsA sata 1 sata 1 sata 1 sata 1 sata 1 sata 1 33 33 "" "" jagaTapalAhA nAma "" dukaDIyA ThegA kuvAhacI jajIrI mudrA 33 39 33 95 "" 33 35. "" 95 39 "" "" "3 39 39 95 39 25 39 "9 39 "" 35 "" 20 30 30 30 5 20 20 20 m 4 4 4 4 33 v v v v mm m v vs m 2 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAM 30 sh sm sm sm sm sm sm sm m m .o.mmon swarrao 0 0 0 0 70 32 m sh sm sm sm sm sr h h h ThakurapherUviracitA prati nAmAni mudrAnAM zata 1 madhye rUpya tolA mAsA 26 pharIdI nAma mudrA , " 26 parasiyA mudrA ". " 31 cauka nAma mudrA sata 1 vaphA nAma mudrA dardU , khakAriyA nAma mudrA, 29 nIMvadevI nAma mudrA , dhamaDAhA nAma mudrA , 28 jakArIyA nAma mudrA " alAvadInI mudrA , satakA samasI mudrA / mominI alAI mudrA, selA samasI , titimIsI nAma mudrA kuvvakhAnI , khalIphatI adhacaMdA sikaMdarI nAma rukunI nAma mudrA, peroja sAhI , , vArahottarI, , , radI dillikA TaMkasAlasaM madhye ,, radI vudauvAM TaMkazAla vudAU vAra0 navakA maujI panakA maujI nAma mudrA solahottarI mudrA sata 1 madhye panarahottarI mudrA sata 1 madhye chakA nAma mudrA sata 1 madhye valavANI ikAMgI sata 1 madhye , valavANI vAmadevI sata 1 madhye, caukaDIyA terahasaI maroTI sata 1 madhye , uccaI mulathANI sapta 1 madhye, maroTI iMgAnI mudrA sata 1 madhye" sukArI nAma mudrA sata 1 madhye sIrAjI nAma mudrA sata 1 madhye mukhtalaphI mudrAH sata 1 madhye . kAlhaNI nAma mudrA sata 1 madhye nasIrI DhilyAM TakasAlahatA dakArI nAma mudrA sata 1 madhye gayAsI dugANI nAma mudrA maujI nAma mudrA tigAnI sata 1 jalAlI nAma mudrA vartamAnA 48 rukunI nAma mudrA pravarttamAna // iti zrI dilyA rAjye vrssmaanmudraaH|| h h m h m m m m m m m m m m m m m m m 35 on our w 0. 0 0 20 m m m m BA000 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyaparIkSA saMpai pavaTTamANA muddA allAvadINa rAyassa / duviha dugANI davvo pauNA dasa aTTha TaMka sae // 134 // chaggANI puNa duvihA saDA paNavIsa pauNa paNavIsA / TaMka saya majjhi ruppau saDDA cau du java nava visuvA // 135 // iggANI saya majjhe taMbau paNa navai TaMka paNa davyo / rAyahare vivahAre gaNijja iggANiyA sayalaM // 136 // iga paNa daha pannAsaM saya tolA tulli hema ttNkaaii| cau mAsA dInAro ruppaya TaMko ya tolINo // 137 // cau mAsa jAva ghaDiyaM sahAvadINassa tuccha muddAI / damma chagANI TaMkA ruppa suvannassa tolINA // 138 // // iti azvapati mahAnarendra pAtisAhi alAvadI mudrAH // ....................... 0 rupya TaMkA 1 alAI prati gaNyate // 10 chagAnI sata madhye to8 mA 6 ja 4 // 1. chagAnI satamadhye to8 mA 3 ja24 6 30 dugAnI sata madhye to3 mA 3 ja0 3 30 dugAnI sata madhye to 2 mA 8 ja0 1 60 hagAnI . sata madhye to 1, mA 8 ja0 . zeSa tAMbA sata 1 TaMka pUraNe sarva mudra itto bhaNAmi saMpai kudubuddI raayvNdichoddss| cauraMsa vaTTa muddA nANAviha tulla mullo ya // 139 / / battIsaM kaNayamayA ruppamayA vIsa damma sattavihA / cauviha taMbaya sAhA muddA savvevi tesaTThI // 140 // dAraM // iga paNa daha tolAI dasa hiya jA sau divaDDa sau du sayaM / iya vaTTa hema TaMkA cauraMsa puNovi emeva // 141 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakkurapherUviracitA teraha mAsA satihA suvanna TaMko ya soniyA tivihA / iga mAsiyA dumAsiya cauguMjA eya battIsaM // 142 // // iti varNamudrAH // ....26.. hema TaMkA nAnA taulye 0 ika toliyA 1 paMca toliyA 1 ... dasa toliyA 1 paMcAza toliyA 1 0 saya toliyA TaMkA 1 hemadInAru mAsA 4 rUpya TaMkA sarvepi ika toliyaaH| 27 29. TaMkAka mudrA 32 yaza 29. TaMkA nAnAvidhA tolo yathA14. vRttAkAra nAnA to to 1 5 10 20 30 / 40 50 60 70 80 / 90100150 200 14. catuHkoNa tolye vRttakAra vat nishcit| 1. mAsA 137 sNvRttaakaar| 3. apara nAnA vRtta laghumudrA: 1mAsA 1 / 1 mA0 2|1guN04 32. aaaaaaaaaaaaaaaaaai -AMAN ruppiga tolI vaTTA caudasa cauraMsa hema sama tullA / paMca vihA ruppaiyA iga duti caumAsi addha tulA // 13 // // iti rupyamudrAH // 28 marmun.. rUpyamudrA 20 vivaraNam / 15. TaMkA mudrA nAnAvidha to| 1. saMvRttAkAru to01 14. ctuHkonnH| tolo yathA1 5 10 20 30 40 50 60 70 80 10 100 150 2003 evN| 5. rupIyA mudrA nAnA tolo| 1 mAsA 11 mAsA 21 mA0 3 , 1 mAsA 4|1mAsA 6/ saMvRttA0 20. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyaparIkSA duggANI ya chagANI tule mulle ya ruppa taMbe ya / allAI sama jANaha anne anne vi hI bhaNimo // 144 // caugANI vaTTa sae sola savA TaMka nava javA ruppaM / caumAsA tulleNaM na saMsayaM ittha nAyavvaM // 145 // cavIsa vArasa ya aDayAlIsANa mudda cauraMsA / tulleya ruppa taMbaya saMkhA kami aTThagANIo // 146 // ticIsa TaMka nava java cau visuvA ruppu sesa taMbo ya / saya aTThagANiehiM igegi tullo ya caumAsA // 147 // // iti dvaMma mudrAH // 29 drammA mudrA ta 7 nAnAvidha tolo mUlo / vRttAkAra mudrA 3 tolye TaM 1 1. dugANI 100 madhye dhAtu 2 TaM. 8 navAtI rUpya / TaM. 92 tAMna 1. caugAnI 100 madhye dhAtu 2 1. chagAnI 100 madhye dhAtu 2 caturasra mudrAH 4 TaM. 16 mA0 1 java 9 rUpya rTa. 83 mA0 2 java 7 trAMbA TaM. 24 mA0 3 java 1 // rUpya TaM. 75 mA0 java 14 // tAMna 1. aThagAnI 100 madhye TaM. 33 mA0 java 984 ru0 TaM. 66 mA0 3 ja0 6. 1 tAM0 1. vArahagAnI 100 TaM0 150 mA0 1 ja0 15 ||. 1 284 rU0 mA0 4 ja0 9 3 || 2||. 1 tAM0 1. caDavIsagAnI to TaM0 3 (3001) mA0 3 ja0 15/1. 2 // 41. 3 rU0 mA08 ja0 / 250 150 // tAMo 1. aDatAlIlagAnI TaM0 6 (6001) caDavIlagAnIto dviguNa dravyaM / tAna mudrA 4 sAhA saM / os 1 mAsA 1 * S 1 / mAsA 1 / 072 // mAsA 2|| 075 mAsA 5 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukurapherUviracitA visuvA savAya visuvA adhavA paikA ya taMba cauraMsA / tulleNa kami caDatA mAsAo jAma paNa mAsA // 148 // // iti sAhe mudraaH|| evaM davvaparikkhaM disimittaM caMdataNayaphereNa / bhaNiya suya -baMdhavatthe teraha paNahattare varise // 149 // iti zrIcandrAMgaja Thakkura pherU viracitA dravyaparIkSA smaaptaa| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakkurapherUviracitA dhAtU tpattiH / atha dhAtUtpattimAharuppaM ca maTTiyAo nai - pavvayareNuyAu kaNao ya / dhAuvvAo ya puNo havanti dunnivi mahAdhAU // 1 // paTuM ca kIDayAo miyanAhIo havei katthUrI / goromayAu duvvA kamalaM paMkAu jANeha // 2 // mauraM ca gomayAo goroyaNa honti surhipittaao| camaraM gopucchAo ahimatthAo maNI jANa // 3 // unnA ya bukkaDAo danta gaiMdAu piccha romaa(moraa?)o| cammaM pasuvaggAo huyAsaNaM dArukhaNDAo // 4 // selAu silAicaM malappavesAu hui javAi varaM / iya saguNehi pavittA upattI jaiya nIyAo // 5 // ityutpttiH| atha karaNIyamAhapittaliM jahAve maNa adhA(?)vaTiyaM kuTTivi raMdhijja guDamaNegeNa / jaM jAyai niccIDhaM tayaddha taMbaya sahA kaDhiyaM // 6 // sA vIsa visuva pittala dubhAya taMbaNa panara visuvA ya / tulleNa taMbayAo savAiyA Dhakka mUsIhiM // 7 // tambayaM jahAbabberaya khANIo ANavi kuTTija dhAhu maTTI ya / gomayasahiyaM piDiya karevi sukkavi ya paiyavvaM // 8 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracitA pacchA khuDDui khiviyaM dhamija nIsaraI savva malakaDaM / jaM hiDhe rahai dalaM taM puNa kuTTevi dhamiyavvaM // 9 // tassAu vahai payaraM taM taMbamiTThayaM viyaanneh| . vuDDANae puNevaM guTuM guliyaM tao havai // 10 // atha sIsayaM jahAnA(na)gakhANIo pAhaNa kaDDivi kuTTevi pIsi dhoijA / jaM hoi taM maladalaM dubhAya taiyaMsa lohajuyaM // 11 // saya saya palassa mUsI te cADivi tIsa aMgae ikke / AvaTTiya tulleNaM cautthabhAgUNa hui sIsaM // 12 // lohaM sAraM ca puNo uppattI dhAhupAhaNAo ya / pittalakaMsAINaM viNaTThae hoi bhiMgArI // 13 // atha raMgayaM jahAraMgassa dhAhu kuTTivi karija komaMsa cuNNa saha piMDaM / dhamiya nisaraI jaM taM puNa gAliya kaviyA honti // 14 atha kaMsayaM jahAkaMbiya serakArasa maNega tambaM ca payara guTuM vA / AvaTTa ghaDiya suddhaM kaMsaM hui vIsayaMsUNaM // 15 // atha pArayaM jahApArassa dhAhu ThaviyaM tassovari gomayahakuDhi kujjA / maMdaggidhamiyamANo uDDavi saMcarai tassa mahe // 16 // ___ahavA rasakUva bhaNantege taruNatthI tattha karavi siMgAraM / turiyArUDhaM jhakivi apuTThapayarehi nassei // 17 // kUvAo tassa kae pAraM ucchalavi dhAvae pcchaa| bAhuDai dahamakAo puNovi nivaDei. tatthe va // 18 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtUtpattiH jaM rahai niyaTThA katthava kattheva khaDDa khaDDIhiM / tatthAu gahai sAtiya uppattI pArayassa imaM // 19 // atha hiMgulayaM jathA - egamaNa pAraha tahA gandhaya cunnaM ca sera dasa khiviuM / dUrAo AsannaM maMdaggI kIrae missaM // 20 // kuTTeva tahiM khivijjai maNasila hariyAla sera pA pAye / pUrivi kacca karAvaM daTTijai khoracunne // 21 // maDhi maTTiya sadaNaM tinni ahorati vahni jAlijjA / jAva sugaMdhaM tA hui sera chayAlIsa hiMgulayaM // 22 // atha sindUraM jahA - , sIsayama gamajjhe vaMsayarakkhA daha serAI / gAlivi melivi kuTTavi chANavi jali gholi dhariyavvaM ||23|| nittAriUNa nIraM jaM hiTThe tassa vaDiya kaya sukaM / ghaNi kuTTi haMkhi chANiya Thavi bhaTTI aggi kAyavvaM // 24 // jaha jaha laggai tAvaM taha taha raMgaM caDei jAti diNaM / serUNaM sindUraM taggAliya havai puNa sIsaM // 25 // evaM ca bhaNiya saMpai kudhAumajjhe sudhAu bhaNimohaM | kaMviya raMge kaNayaM tolaya saya jaba cauttIsaM // 26 // sayatolAmajjheNaM bAraha java sIsae havai rupaM / pacchA puNa puNa sohiya tahAvi nikaNaM na kaiyAvi // 27 // atha dhAtokaraNI vidhi:- kappUra- agara caMdaNa- mRganAbhItyAdi / dAhiNavattaM saMkhaM igamuha rudakkha sAligAmaM ca / devAhiTTiya tinnivi amulla sapahAya bhaNiyanti // 28 // da 41 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracitA khIrovahisaMbhUyaM vibhUsaNaM sirinihANa rAyANaM / dAhiNavattaM saMkhaM bahumaMgalanilayariddhikaraM // 29 // vaTTanti rehakaliyaM paMcamuhaM subbha solasAvattaM / iya saMkhaM viddhikaraM saMkhiNi hui dIhahANikarA // 30 // sirikaNayamehalajuyaM vasThANe Thaviya nicca sui kAuM / duddhi nhaviUNa candaNi kusumAgari manti pUijjA // 31 // pUjAmatraH OM hrIM zrIM zrIdharakarasthAya payonidhijAtAya lakSmIsahodarAya ciMtitArthasaMpradAya zrIdakSiNAvarttasaMkhAya / OM hrIM zrIM jinapUjAyai nmH|| iti puujaavidhiH| dAhiNavatto ya saMkhoyaM jassa gehami ciTThai / maMgalANi pavaTTante tassa lacchI sayaMvarA // 33 // tassaMkhi khiviya caMdaNi tilayaM jo kuNai puhavi so ajio| tassa na pahavai kiMcI ahi-sAiNi-viju-aggi-arI // 34 // naranAhagihe saMkhaM vuDDikaraM raji rahi bhaNDAre / iyarANa ya riddhikaraM aMtimajAINa hANikaraM // 35 // dAhiNavatte saMkhe khIraM jo piyai kaya kulacchI ya / sA vaMjhA vi pasUva guNalakkhaNasaMjuyaM puttaM // 36 // iti dakSiNAvarttasaGkhaH / dIvaMtari sivabhUmI sivarukkhaM tattha honti ruddakkhA / egAi jA [ca]uddasa vayaNA savve vi supavittA // 37 // para uttamegavayaNA sirinilayA vigdhanAsaNA suhayA / kaNayajuya kaNTha savaNe bhuya sIse saMThiyA sahalA // 38 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtUtpattiH dumuhA maMgalajaNayA timuhA rivaharaNa cA majhatthA / paMcamuhA punnayarA sesA supavitta sAmannA // 39 // iti rudraakssaaH| gaNDuyanaisaMbhUyaM sAliggAmaM kumArakaNayajuyaM / cakkaMkiya sAvattaM vaTuM kasiNaM ca supavitvaM // 40 // loyA taIyabhattA hari vva pUyaMti sAligAmassa / seyasthi muttiheU pAvaharaM karivi jhAyaMti // 41 // - iti zAligrAmam / mahabhUmi dakkhiNovahi kelivaNaM. tattha keliguNdaao| kaharantrao ya jAyai kappUra keligambhAo // 42 // kappUra tinni kittima ikkaDi taha bhImaseNu cINo ya / kaccAu sukami mullo vIsa dasa cha visu va visuvaMso // 43 // kAyAsugandhakaraNaM tahatthimajjAya bheyagaM sIyaM / vAya-salesama-pittaM tAvaharaM AmakappUraM // 44 // iti krpuurH| agaraM khAsaduvAraM kiNhAgara tilliyaM ca seMvalayaM / vIsaM dasa tiya egaM visovagA sukami antarayaM // 45 // aikaDhiNa gavalavannaM majhe kasiNaM sarukkha garuyaM ca / uNhaM ghasiya suyaM, dAhe simisimai agaravaraM // 46 // . ityagaram / malayagiri pavvayaMmi siricaMdaNataruvaraM ca ahinilayaM / aisIyalaM sudhaM taggaMdhe sayalavaNagaMdhaM // 47 // siricaMdaNu taha caMdaNu nIlavaI sUkaDissa jAi tiyaM / taha ya malindI kauhI vavvaru iMya caMdaNaM chavihaM // 8 // vIsaM vAraTTha igaM tihAu pA visuva caMdaNaM seraM / paNa tiya du pAu TaMkA jaithala cau tinni kami mullaM // 49 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakkurapherUviracitA siricandaNassa ciNhaM vanne pIyaM ca ghasiya rattAbhaM / sAe kaDuyaM sIyaM sagaMThi saMtAva nAsayaraM // 50 // iti candanam / nayavAla-kAsamIrA kAmaruyA miya caranti sukameNa / mAsI mutthagaThi unaM katthUriya aruNa pIyaghaNA // 51 // nayavAla-kAsamIre miyanAhI havai vIsa visuvA ya / / paMci uramAi pavvaya saMbhUya dahaTTa jANeha // 52 // miyanAhi vINao hui paNa tolA jAma camma saha tullo / tassa kaNu vAra visuvA cammo visuvaThTha uddeso // 53 // miyanAhi uNhamahuraM kaDuyaM tikkhaM kasAyasuggaMdhaM / duggandhi chadi tAvaM tiyadosaharaM ca susaNehaM // 54 // iti mRganAbhIkatthUrikAH / / kasamIri javaDi kesari dese hui kuMkumaM sugandhavaraM / vIsa vAraTTha visuvA paNa AdaNa hurumayassa bhavaM // 55 // iti kuMkumam / mura mAsa kuTTha vAlaya naha candaNa agara muttha challIraM / silhArasakhaMDajuyaM sama missa dahaMga vara dhUvaM // 56 // iti dhuupH| kApUrasurahivAsiya candaNasaMbhUya parama siya vAsA / mAsIvAlayasaMbhava katthUriya vAsiyA sAmA // 57 // __ iti vaasH| iti ThakurapherUviracite dhAtotpattikaraNIvidhiH smaaptH| zrIvikramAditye saMvat 1403 varSe phAguNa zu0 8 candravAsare mRgasiranakSatre likhitam / sA0 bhAvadevAGgaja purisaDa / __ AtmavAcanapaThanArthe subhamastu / . Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakkura pherU viracita jyotiSa sAra Mammam // OM svasti // // AdityAdigrahA nmH|| sayalasurAsura namiuM joisasAraM bhaNAmi kiM pi ahaM saMkhevi parappahiyaM nirikkhiuM puvvasatthAI // 1 haribhada-nAracaMde paumappahasUri-jauNa-vArAhe / lalla-parAsara-gagge kayagaMthAo imaM gahiyaM // 2 diNasuddhi bayAlIsaM vivahAre sahi gaNiya aDatIsaM / gAha duhiyasau lagge dusaya bayAlIsa juya savvau // 3 // daarN|| [prathamaM dinazuddhidvAram ] diNazuddhi jahAravi' sasi kujai buha~ gure sirya saNivArA rAha keye sahiya ghaa| sasi buha gura siya somA kUra tti buho ya jeNa juo // 4 naMdA bhaddA ya jayA rittA punnA ya paDivayAi tihI / nakkhatta joya rAsI. cakaM avakahaDa supasiddha // 5 taM jahA-azvinI 1, bharaNi 2, kRttikA 3, rohiNI 4, mRgaziraH 5, AdrA 6, punarvasu7,puSya 8, azleSA 9, maghA 10, pUrvaphAlgunI 11, uttaraphAlgunI 12, hasta 13, citrA 14, khAti 15, vizAkhA 16, anurAdhA 17, jyeSThA 18, mUla 19, pUrvASADhA 20, uttarASADhA 21, abhIci 22, zravaNa 23, dhaniSThA 24, zatabhiSA 25, pUrvabhAdrapada 26, uttarabhAdrapada 27, revati 28 // iti nakSatranAmAni // 42 diNasuddhi, 60 vyavahAra, 38 gaNita, 102 lagna,242 gAhA / -TippapI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracita jyotiSasAra . viSkaMbha 1, prIti 2, AyuSmAn 3, saubhAgya 4, sobhana 5, atigaMDa 6, sukarmA 7, dhRti 8, zUla 9, gaMDa 10, vRddhi 11, dhruva 12, vyAghAta 13, harSaNa 14, vajra 15, siddhi 16, vyatIpAta 17, variyAnu 18, parigha 19, ziva 20, siddhi 21, sAdhya 22, zubha 23, zukla 24, brahmA 25, aiMdra 26, vaidhRti 27 // iti yoganAmAni // meSu 1, vRSu 2, mithunu 3, karku 4, siMghu 5, kanyA 6, tulA 7, vRzciku 8, dhanu 9, makaru 10, kuMbhu 11, mInu 12 // iti raashinaamaani|| - cu ce co lA ashvinii| li lu le lo bhrnni|ai u e kRttikaa| o va vi vu rohiNI / ve vo ka ki mRgaziraH kugha Ga cha AdrA ke ko ha hi punarvasu / hU he hoDa puSya / Di Du De Do azleSA / ma mi mu me mghaa| moTa Ti Tu pUrvaphAlgunI / Te To pa pi uttaraphAlgunI / puSa Na Tha hstH| pe po ra ri citraa|ru re ro ta khAti / ti tu te to vizAkhA / na ni nu ne anuraadhaa| no ya yi yu jyeSThA / ye yo bha bhi mUla / bhUdha phaDha puurvaassaaddhaa| bhe bho ja ji uttraassaaddhaa| ju je jo khA abhijit / khi khu khe kho zravaNa / ga gi gu ge dhaniSThA / go sa si su zatabhiSak / se so da di pUrvabhadrapadA / du za jha tha uttarabhadrapadA / de do ca ci revatI / iti nakSatrAvakahaDacakram // ___azvinI bharaNI kRttikApAde meSaH 1 / kRttikANAM trayaH pAdA rohiNI mRgazirArddha vRSaH 2 / mRgazirArddha AdrA punarvasupAdanayaM mithunaH 3 / punarvasupAdamekaM puSya azleSA karkaTaH 4 / maghA pUrvAphAlgunI uttarA phAlgunIpAde siMhaH 5 / uttaraphAlgunInAM trayaH pAdA hasta citrArddha kanyA 6 / citrArddha svAti vizAkhApAdatrayaM tulA 7 // vizAkhApAdamekaM anurAdhA jyeSThA vRzcikaH 8|muul pUrvASADha uttarASADhapAde dhanaH 9 / uttarASADhANAM trayaH pAdA zravaNa dhaniSThAI makaraH 10 / dhaniSThAI zatabhiSa pUrvabhadrapadapAdatrayaM kuMbhaH 11 / pUrvabhadrapAdamekaM uttarabhadrapada revatI mInaH 12 / iti. nakSatre raashyH|| ravi paDiva'hami navamI kara mUla puNavvasU dhaNiTThA ya / assiNi pusso ya tahA ti-uttarA revaI siddhaa|| 6 some navamI vIyA miyasiri aNurAha pussu rohiNiyA / savaNa iya paMca rikkhA mayaMtare jayA tihi suhayA // 7 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama dinazuddhidvAra timi terasi mUlassaNi revaI ya asalesA / misira uttarabhava iya siddhA bhUmavAraMmi // 8 bIyA sattami bArasa asalesA pussu savaNa aNurAhA / kittiya rohiNi miyasiri buddhadiNe iya suhA bhaNiyA // 9 paMcami dasamikArasi punnima aNurAha puvvaphaggu karaM / pussu puNavvasu reva assaNi ya visAha guri siddhA // 10 suke terasi naMdA aNurAhA savaNa puvvaphaggu tiyaM / uttarasADha puNanvasu revai assiNiya riddhikarA // 11 saNi navami cauthi aTThami caudasI savaNa sAi rohiNiyA / maha sayabhasa puvvaphaggu tihi vAra- bhi siddhijoya suhA // 12 // iti vAra- tithi-nakSatra - siddhiyogaH // chaTTikkArasi caudasi ravi bArasi terasI ya somadi / bhUme paDiva gArasi te'TThami caudasI buddhe // 13 guri du cau satta bArasi namvi bIya cautthi caudasI suke / paNa satta puMna daha saNi tihi vAra viruddha jANeha // 14 // iti tithi - vAra- viruddhayogaH // sUrAi bArasIo igUNajA chaTTi kakkajogo'yaM / ravi sasi satta buhirga tiyai saMvattaya cha guri sukki tiyA // 15 // karkaTa - saMvarttayogI // bhara cittattarasADhA dhaNa-uttara phaggu-jiTTa -revaiyA / sUrAi jammarikkhA muNeha taha vajramusala puNo // 16 // iti janmanakSatra vajramuzalaM ca // 1 dRzyatAM prathamaM kokam / 2 dRzyatAM dvitIyaM koSTakam | tRtIyaM ko prakam / 4 dRzyatAM caturtha koSTakam | 3 zyatAM Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakkurapherUviracita jyotiSasAra ravi maha ti visAhAI caMdi visAhA ti-puvvsaaddhaaii| kuji adda dhaNitiyaM buha mUla ti revayAIyA // 17 guri kittiya rohiNi tiya bhigu rohiNi pussa tiya saNe hatthaM / uttaraphaggu tiyaM taha jmghNttuppaay-miccukmo|| 18 // iti jamaghaMTaH / utpaataaditryyogH|| vikkhaMbha mUla gaMDe aigaMDe vajju taha ya vAghAe / vaidhii sUrAi kame aiduTThA sUlajogA e // 19 // iti shuulyogH|| ravi satta paNa ti cau vasaM caMde rasa veya nayeNa muNi rAmA / paNa tiya iga du cha bhUme cau~ kara muNi paMce ega buhe // 20 rAma iga cha varsa cau guri bhigu ? mu~Ni sera'ggi muMNi saNi rsaa| cau cha du kuli-uvakuliyA kaMTaya pahara'ddha kAlakame // 21 // iti kulika upakulikAditrayam // iga dunni cha ca raviNo caMde paDhamaDha paMcamI suhyaa| cau-satta'TThA bhUme tinni khaDa'TThA buhammi suhA // 22 do paMca satta jIve sukke cau par3hama cha cca aTTha varA / saNi sattaTThama paMcama paharaddhapamANa suhavelA // 23 // zubhavelA idam // dupahara ghaDie UNe dupahara ghaDi egi ahiya majjhaNhe / vijayaM nAma muhuttaM pasAhagaM sayalakaja sayA // 24 ||vijyaaymuhuurtm // jai puNa turiyaM kajaM havija laggaM na labbhae suI / tA chAyAdhuvalaggaM gahiyavvaM sayalakajjesu // 25 5 dRzyatAM paJcamaM koSThakam / 6 dRzyatAM SaSThaM koSThakam / 7 dRzyatAM saptamaM koSThakam / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama dinazuddhidvAra ravi vIsa caMdi solaha kuji panaraha saDa buddhi caudasagaM / guri tera sukki saNiNo vAraha vAraMgule saMko // 26 athavA saNi sukki somavAre saDDaTTha payA buhiSTa nava bhUme / guri satta ravikArasa niyataNu chAyA u suhakajje // 27 ||chaayaalgnm // maha ya dhaNiTThA udae uDDo kittiya'NurAha dhU tirio| uDDe dhayAi kIrai tirie dikkhA-payaTThAI // 28 ||dhruvlgnm // muNi ghaDiya sUlagaMDe vikkhaMbhe paMca tinni vAghAe / vaja aigaMDa nava nava pariha valaM vaji sesa suhA // 29 ||yogH|| jANeha kAla horA paDhamA vArAhivassa tatto ya / chaTTe chaThe ThANe ghaDiyA aDDAiyA jAva // 30 ||kaalhoraa // dhaNa-mINe visa-kuMbhe aja-kake mihuNa-kanna ali-siihe| . miya-tula ravi daDDakame ducau cha aDa dasami bArasiyA // 31 // iti sUryadagdhatithayaH // kuMbha-dhaNe aja-mihuNe tula-sIhe mayara-mINa visa-kakke / vicchiya-kanne sukame puvvuttatihI ya sasidaDDA // 32 // iti caMdradagdhatithayaH" // mesAi kami caukke paDivAI paMcamissa pA pAyaM / evaM tapparae puNa jA puMnima kUradaDDatihI // 33 // iti krUradagdhAstithayaH // 8 dRzyatAM aSTamaM koSThakam / 0 dRzyatAM navamaM koSThakam / 10 dRzyatAM dazamaM koSThakam / 11 dRzyatAM ekAdazaM koSThakam / 12 dRzyatAM dvAdazaM koSThakam / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracita jyotiSasAra cau cha? nava dasame terasame vIsame ya nakkhatte / / ravirikkhAu gaNijjai ravijoyaM sayalakajjakaraM // 34 ravi-kuja-buha-siyavArA dugaMtare bharaNimAi rikkhaaii| punnima tiya bhaddA tihi nivajoyA taruNajogA ya // 35 naMdA paMcami navamI assaNimAI dugaMtare rikkhA / buha-bhUma-soma-sukkA kumArayogA muNeyavvA // 36 ravijoya-rAyajoe kumArajoe susuddhadiyahe vi / jaM suhakajaM kIrai taM savvaM bahuphalaM havai // 37 // iti ravijoga"- rAjajoga - kumArayogatrayam // gura kuja saNi tihi bhaddA miya citta dhaNi jamalajogo'yaM / tippAe nakkhatte iya sahiya tipukkharaM jANa // 38 jamala-tipukkharajoe suhakajaM putvajamma-vIvAhaM / naTTha-viNaTuM savvaM havei taM biuNa-tiuNa kame // 39 // iti jamala"-tripuSkarayogau // . ve vAra saNi vihappai dudu aMtari kittigAi nakkhattA / tihi rattA tera'hami nAyavvA thavirajogA ya // 40 juI jaNAvaNIyaM jalAsae buMva aNasaNAINaM / jaM puNa vi akaraNIyaM taM kIrai thavirajogeNa // 41 // iti sthviryogH"|| saNi sasi buha abhiseyaM buha-gura-sukkesu vatthapahiraNayaM / sUre kajjAraMbhaM pura naMgala maMgale kujjA // 42 iti zrIcaMdrAMgajaThakurapherUviracite jyotiSasAre dinazuddhirnAma prathamaM dvAraM samAptam ||gaathaa 42 // 1 sUryanakSatrAt caMdranakSatraM jAma gaNanIyam / 4 / 6 / 9 / 10 / 13 / 20 / raviyoga uttmH| "ikkassa bhae paMcANaNassa bhajati gayaghaDasahassA / taha ravijogapaNaTThA gayaNammi gahA na dIsaMti // " 13 dRzyatAM trayodazaM koSThakam / 14 dRzyatAM caturdazaM koSThakam / 15 dRzyatAM paJcadarza koSTakam / 16 dRzyatAM SoDazaM koSThakam / 17 dRzyatAM saptadazaM koSThakam / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etairyatreNAha vAra tithisiddhiyoga ravi 11819 caMdra 912 mataM0 jJeyA maMgala 326|8|13 budha 27/12 guru zukra 1 / 6 / 11 / 13 zani 9|4|8|14 5/10/11/15 ravi 6 / 11 / 14 12 soma 12/13 11 maMgala 1111 10 budha | 13|8|14 guru | 24|7|12 zukra | 9|2|4|14 zani 5/7/10/15. dvitIyaM koSTakam vAra tithiviruddha karkaTa saMvarta vajramuzala yamaghaMTa utpAta mRtyuyoga kANayoga bharaNI maghA vizA anu pU0SA u0 SA jyeSThA abhi citrA vizA ArdrA budha guru zukra zani 9w5 20 m 7 8 7 5 nakSatra siddhiyoga hamU pu dha a / pu / u 3 / re / mRga / anu / puSya / ro / zra / ashvire| azle | mR / ubha / azle | puSya / zra | anu / kR / ro / mR / anu / pU0 phA| ha / puna / pu / vi / re / azvi / anu / zra / pU0 phaa| u0 phaa| u0 SA / puna / re / azvi / ha / zra / svA / ro / maghA / zata / pUrvAphAlgunI 1 I y 7 prathama dinazuddhidvAra 0 13 3 0 prathamaM koSTakam 1905 20 4 u0 SA dhani0 tRtIyaM koSTakam vAra | kulika upakulika kaMTaka arddhaprahara kAlavelA zubhavelApraharArddha ravi caMdra maMga u0 phA jyeSThA revatI hastu 2095 dhani zata revatI mUla kRtti rohi 4 rohi puSya ale u0phA hastu vm wov 2091 pU0 bhA azvi bhaNIra 8 mRga ArdrA maghA citrA 112/6 1185 478 368 2/5/7 41168 jATA5 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakkurapherUviracitA jyotiSasAra caturtha koSThakam paJcamaM koSThakam chAyAlagnau(nam) horA 24 bhavanti / prathamavArAdhipasya / zaMkuaMgula tanuchAyApAda yAvat ghaTI 2 // kAlahorA ahorAtre'pi horA vAra PERTREE SaSThaM koSThakam sUryadagdhAstithayaH tithiH saptamaM koSThakam caMdradagdhAstithayaH rAzayaH rAzayaH tithiH dhana / mIna vRSa / kuMbha meSa / karka mithuna / kanyA vRzcika / siMha makara / tula kuMbha / dhana meSa / mithuna tulA / siMha makara / mIna vRSa / karka vRzcika / kanyA - aSTamaM koSThakam ___ete krUradagdha(gdhA)stithayaH meSasaMkrAntyAdiH siM kaM tu vRzci dha ma | kuM mI 4 6 7 8 9 11 12 13 14 c iiiii! Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama dinazuddhi dvAra navamaM koSThakam dazamaM koSTakam rAjayogaH, taruNayogaH-dau kumArayogaH tithi nakSatra tithi nakSatra 15 bhr| mRg| puSya 1 | azvi / ro 3 | pU0 phaa| citraa|anu ..6 puna / ma 2 pU0SA / dh| 11 / ha / vizA 7 | uttarA bhA 5 mUla / zra 10 | pU0 bhA vAra vAra 12 ekAdazaM koSThakam yamalayogaH tithi nakSatra | vAra dvAdazaM koSTakam tripuSkarayogaH G. FREE tithi nakSatra kRtti / puna | guru 7 u0 phaa| vi | maMga 12 u0 ssaa|puu0bhaa zani tithi prayodazaM koSThakam sthavirayogaH / nakSatra vAra kRtti ArdrA AzleSA utta0 phAlgunI | ra | khaatii| jyeSThA bRuttarASADhA zanai mv0 0 PAayor Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hi . ThakkurapherUviracita jyotiSasAra caturdazaM koSThakam sUryAdigraha ravi caMdra | maMga budha guru zukra rAzisthiti mAsu dina mAsu mAsu mAsa udayadina saM0 astadina saM0 . vakradina . . mAsa - paJcadarza koSThakam 3 / 4 / 8 / 11 | uttima 5 / 9 / 10 / 12 madhyamaH 67 / 12 adhamaH SoDazaM koSTakam ravi caMdra maMgala 3 / 6 / 10 / 11 1 / 3 / 6 / 7 / 10 / 3 / 6 / 11 11 sita0 2 / 5 / 9 rAhu gocarakuMDalikA 3 / 6 / 10 / 11 | zubhA grahA shaa68|10|11 zani zuka 3 / 6 / 11 112 / 3 / 4 / 5 / 2 / 5 / 7 / 9 / 11 8 / 9 / 11 / 12 vivAhe bhavya grahaNarAha phalaM iti guruH saptadazaM koSThakam | ghum anum ghum al m >> m h & " orm ans.60 m h m ravi vedhaH zanivAmave. bhUmasya caMdravedhaH | budha vedhaH | bRhaspatiH| zukrasya zani vinA dhaH ravivinA| vAmavedhaH | budha vinA | caMdra vinA vAmavedhaH | vedhaH Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya vyavahAra dvAra [ dvitIyaM vyavahAradvAram ] * saNi tIsa gurU teraha aTThArasa rAhu divadu mAsu kujo / buha - siya-vegu mAso sivA du diNa caMdu rAsiTiI // 1 khaDu saiMya saTTha chatIsa tinni behattara du-ega-vanAsI / tinni vaiyolaM gAraya (ha) Ai kame udayadiNasaMkhA // 2 sunne- ravi soleM dasaNI naMde vayAlIsa pacchimattha diNA / bhUmAI taha puvve buha yi battIsa saga~sayarI // 3 paNa saiTThi egaivIsa vAresa ahiyaM sayaM ca bAvannA / caitIsa sayaM diyA vakkagayA maMgalAi kame // 4 // iti grahANAM rAzi-sthiti- udayAsta-vaRdinasaMkSA (khyA) | ravi tiya chaTTo dasamo caMdo tiya satta cha iga dasamo ya / siyapakkhi du paNa navamo guru paMcama du nava sattamao // 5 bahu du caukhaDa dahaTTho kuju saNi ti cha bhigu cha satta dasarahio / rAhU tiya dasa chaTTo goyari savi gArahA suhayA || 6 ravi maMgalu pavisaMtA caMdu saNI nissaraMta guru aMte / 1 majjhagayA buha sukkA suha- asuha phalaM payacchaMti // 7 bahu vijjA-gamaNi sio saNi dikkhA guru vivAhi juddha kujo / nivadaMsaNaMmi sUro savvasukajje balI caMdo // 8 nava satta paMca bIo divAyaro' suragurU yati cha dahamo / ee jahuttapUya havaMti supasanna vIvAhe // 9 // iti janmarAzito grahANAM gocaraH // gahaNe rAsIo jAniya rAsI ti cau aTTha gAra suhA / paNa nava dahaM ta majjhima, cha satta iga dunni aiahamA // 10 // iti grahaNarAziphalam // 11 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 . ThakkurapherUviracita jyotiSasAra caMdabalaM siyapakkhe kasiNe tArAbalaM surikkhaao| cau cha navuttima ? iMga? manjhimA ti paNe satta'hamA // 11 // iti tArAbalaM janmanakSatrAt // jo gahu goyari abalo tassamasuhamaMki jai gaho koi / hui vAmavehi su gaho asuho vi suhassa phalu dei // 12 ravi saNi viNu saNi ravi viNu caMda viNA buDu buha viNA caMdo / asuhaMka samasuhake sesassa gahANa vehasuhA // 13 gAraha tiya daha cha suho paNa nava cauraMtimo ravI asuho| saNi kuja ti gAra cha suhA asuhaMtima paMcamA navamA // 14 sattega cha ikkArasa daha tiya caMdo suhaMkaro bhnnio| du paNaMtima'TTha cau nava asuMdaro vAmavehaMmi // 15 du cau cha aDa daha gArasa ThANe buddho mahAbalI hoi / paNa ti navega'TuMte asuho viya hoi nAyavvo // 16 . bIo ikArasamo nava paMcama sattamo ya viddhikro| vAra'TTa daha cauttho taio ya asuMdaro jIo // 17 .. sukko igAi jA paNa aTTha navikkAra aMtimo suho| aDa sattiga daha nava paNa ikArasa cha tiya viddha suho // 18 // iti sUryAdigrahANAM janmarAzito vAmavedhaH, phalAphalam // puvAMgI jame neraI pacchima vAyavva uttarIsANaM / / iya aTThadisA sukamaM pAyAlA''yAsasahiya dasaM // 19 // iti disAkramam // siri' muhi kaMdhe ya bhuryoM kaeNri hiyae nAhi gurDsa jANu paie~ / ti ti du du du paNa igegaM du cha ravi rikkhA u gaNa sukame // 20 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya vyavahAra dvAra eyarasa phalaM kamaso sirivai miyahAra suheDa presN| corI sara la~hutuTTo tiyarattu videsa appA~U // 21 // iti ravinakSatrAd ravicakram // muhi dAhiNekara pAe vAmakare hiye sire nayaNa gujjhe / irga cau~ cha cau~ paNe ti du ? saNi nakkhattAu sukameNaM // 22 royaM lAha videsaM baMdhaNe lAhaM ca pUryaM suha~ miyU~ / bhaNiyA ei guNAguNa gaNija tA jAva niyarikkhaM // 23 . // iti zanicakram // cau siri cau~ dAhiNakari kaMThiga paNa hiye cha pArya vaamkreN| cau, ti nayaNi gurarikkhA paya vAmakaraM vajji sesa suhA // 24 // iti guracakaM // tama rikkhu muhi ti phulliya cau phaliya ti ahale ti jhaDiye guDikkaM tiya rAyasa tiya tAmaisa cau suha~ tiya amu~ha tamacakaM // 25 phulliya phalie lAhaM aSA(khA)Ni lacchI suhaM ca suhi rikkhe / muha ahala jhaDiya rAyasa tAmasa asuhe ya asuhatamaM // 26 ||raahunksstraad gaNanIyam // rAhatanucakaM-pubbA vAyavbo viya dAhiNe IsANa pacchima'ggI y| uttara-nerei sukame caughaDiyaM rAhu diNamANaM // 27 // iti rAha dinacakram // . puvvuttara'gginerai dAhiNa pacchimma vAyavIsANe / siyapaDivayAi joiNi kami saMmuha dAhiNe vajA // 28 // iti yoginIcakram / / kasiNe sattami caudasi diNa bhaddA dasami tIya rayaNIe / siya punnimaTThadiyahe cautthi ikkArasI ya nise // 29 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracita jyotiSasAra paNa ghaDiya dhaNaharA''ima bhayaMkarI daha duvAlasaMtakarI / viTThI tiyaghaDiyaMtima dhaNa-kaNayasuhaMkarI jANa // 30 maNu vasu mu~Ni tihi veyA~ daha rudai ti puvvayAi aTTha dise / paDhamapaharAi bhaddA piTTi suhA saMmuhA asuhA // 31 . // iti bhadrAcakram // gihabhUmi sattabhAyaM paNa daha tihi tIsa tihi dahikka kme| iya diNa saMkha ca[u]disi sira puMcha samaMki vacchaThiI // 32 ravicakra koSThakam zanicakra koSTakam mastake 3 zrIpati mukhe 1 miSTabhojana da0 kare lAma kaMdhe skaMdhapati pAdayoH videza paradesI vAmahaste baMdhana taskara . hRdaye hRdaye Izvara nAbhiH alpatuSTa netrayoH saubhA strIrata mRtyu jAnubhyAM videsa pAdayoH alpAyu zaninakSatrAt gnnniiym| ravinakSatrAt ravicakram / jAva janmarikSam / zanicakram / bhujA hastayoH lAbha pUjA zIrSe guhye guhyeH rAhucakra koSThakam azubha | lakSmI zubha gurucakra koSTakam mastake 4 rAjya dA0 haste kaMThe vibhUti hRdaye rAjyazrI pAdayoH pIDA vA haste 4 mRtyu netrayoH sukhaprApti azubha azubha zubha ayu azubha ormmmmmmmmm mukha nakSatra puSphita nakSatra phalita nakSatra aphalita nakSatra jhaDita nakSatra guDi nakSatra rAjasa nakSatra tAmasa nakSatra zubha nakSatra bhazubha rikSa bRhaspatinakSatrAt gaNanIyam / jAva jnmRkssm| zubha azubha rAhunakSatrAd / rekhaashubhaashubhH| Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 28 dvitIya vyavahAra dvAra rAhaghaDIcakra koSTakam tithiyoginIcakra koSTakam / pUrva agni IzA Agneya 119 3 / 11 utta rAhaghaDI dakSiNa tithiyo- dakSiNa cakram 2010 ginI cakra 5.13 vAyu pazcima naiRtya vAyu pazcima naiRtya 20 32 / / 725 614 / 4 / 12 bhadrAcakra kosstthkm| pUrva Agne dakSiNa naiRtya pazcima vAyavya uttara kRSNe | zukle kRSNe | zukle zukle | kRSNe | zukle. kRSNe divA | divA divA rAtri | rAtri rAtri praha 8 prahara 1 praha 2 praha 3 | praha 4 | praha 5 | praha 6 praha 7 // iti bhadrAcakraM sanmukhaM varjA praharamAne // vatsacakra koSTakam / .. kanyA tulA vRzcika 10 / 15 / 30 15 thur E A - siMha dhanu iti vatsaM makara mithuna . karka | 10 kuMbha | vA nai bhigu saNi tamu sattu rave, tamu caMde, buhu kuje, sasI buddhe / buha bhigu jIve, sukke ravi sasI, maMde raviMdu kujA // 34 caM maMgu mitta sUre, bu ra caMdi, ra caM gu bhUmi su ra buddhe / caM maM ra guri sa bu sie, bu su maMde, mitta sesa samA // 35 // iti zatrumitraudAsInAH / / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakkarapherUviracita jyotiSasAra zatru-mitra-udAsIna grahakoSTakam / graha ravi | caMdra maMga budha | bRha | zukra | zani zatru zu.za.rA rAhu budhaH caMdra bu.zu. ra.caM. ra.caM.maM. mitra caM.maM.gu. bu.ra. ra.caM.gu za.ra. caM.ma.ra. za.. va.za. | sama budhaH ma.gu.zu.za. zu.za.ra.maM.gu.za.rA. za.rA. maM.ba.rA. gu.rA. mesa visa mayara kanne kake mINe tule ya mihuNe ya / / sUrAi kameNuccA nIcA uccA u sattamagA // 36 // iti uccanIcau // savaNa'dda pussu rohiNi ti-uttarA saya dhaNi? uDDamuhA / rAyAbhiseya maMdira chattAlaMbAiM kAyavvA // 37 bharaNi'salesa ti-puvvA mU ma vi kittI ahomuhA rikkhA / nImva sara kUva vAvI pakIrae bhUmikhaNaNAI // 38 citta aNu jiTTha revai miya kara puNa sAi assa tiriyamuhA / gaya turaya karaha damaNaM jaMta sagaDa arahaTa kujjA // 39 // iti Urdhvamukha-adhomukha-pArzvamukhA nksstraaH|| mU sa ssA ha ti-puvvA miya dhaNa savaNa'dda citta asalesA / pussu puNa'ssiNi gura buha sasi ravi bhigu iya suhA vijjA // 40 ||vidyaarNbhe shresstthaaH|| dhaNa puNa rohiNi revai ti-uttarA pussu paMca htthaaii| assiNi buha-guru-sukkA vatthAlaMkAri purisasuhA // 41 / hatyAi paMca revai dhaNi? assiNi gura'ka bhiguvAre / cUDAikaNayarayaNaM vatthaM pahirei nArivarA // 42 // iti puruSastriyo vastrAlaMkAre pradhAnAH // pANigahaNAu gamaNaM paDhame taie ya paMcame varise / gura sukka caMda sabale vivAhalaggo va melaggo // 43 rohiNi mUla ti-uttara maha miya kara citta pussu dhaNa sAI / suhavAre navavahuyA sugihipaviTThA havai suhayA // 44 // nUtanavagRhapravese shubhdinnksstraaH|| Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya vyavahAra dvAra kittiya bharaNi salesA puNavvasU citta savaNa mUla mahA / addA pusso ya tahA na kuNai nhANaM pasU ya tiyA // 45 ||prsuutaastriilaane ete nakSatrA niSedhAH // paMcaga dhaNiTThagAI jA revai paMcarikkha tAva dhuvaM / dakkhiNadise na gammai na kaTTha-tiNagahaNa gihachAyA // 46 hattha-savaNAi tiya tiya aNuhAra(rAha)ssiNi abhIi miya mUlaM / pussu puNavvasu revai suhayA gura caMda bhesijje // 47 // iti bhaikhje(ssjye)||. je icchaMti susahalaM navavahuya sabAla gumviNI te vi / na hu gacchaMti paegaM dAhiNa taha saMmuhe sukke // 48 dukkAla-desabhaMge rAyabhae ikki nayari vIvAhe / je tiya tivAra Agaya tANaM sukko na hannei // 49 / / poDhatiya sukki dAhiNa Agacchai saMmuhaM ca vajjei / kannaa ceya tavassiNI dAhiNa-samuho na dUsei // 50 . // iti zukraphalam // siMghaTThiya jai jIve mahabhuttaM hoi ahava ravi - mese / tA kuNahu nivvisaMkaM pANiggahaNAi kannANaM // 51 // iti mate gurasiMghasthaphalam // jo kanju jeNa rikkhe bhaNio so tassa muhuti kaayvvo| diNa-nisi panarasamaM so jaM hui taM muhutaparimANo // 52 aI ahi mi(ci?)ttai maha~ dhaNe puvuttara - sADha 'bhII rohinniyoN| jiTTha visaMha mUla saMyaM puvuttara.- pha] diNamuhutA // 53 rayaNimuhuttaM addI puvvAbhaddAi aTuM nakkhattA / puNavasu pussu savarNa kara cittA sAI ya pannarasA // 54 // iti dina-rAtrimuhUrttanAma // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ukkurapherUviracita jyotiSasAra mUla miya savaNa hatthe pussu puNavvasu kuja - 'kka - guruvAre / ghaNapakkhi suddhAdiyahe sImaMtayaunnayaM kujjA // 55 ||siimNtonnynm // savaNAi tinni hatthaM revai aNurAha sAi assiNiyA / pussu puNavvasu'bhII ti-uttarA suhadiNe caMde // 56 nAmaka[ra]Na - 'nnapAsaNa nayaNaMjaNa jAyakamma vayabaMdhaM / sippAi cUDakaraNaM taNubhUsaNamAi kAyavvaM // 57 // iti nAmakaraNa - annaprAsana - cUDAkaraNaM ca // kara savaNa citta revai rohiNi aNurAha pussu jiTThA ya / assiNi puNavvase vi ya karija sisukannaveha suhA // 58 pussu puNavvasu rohiNi ti - uttarehi kusuMbhavatthAI / jatteNa pariharijjahu jai vaMchahu supaisohaggaM // 59 // iti kusuMbhavastre nissedhH|| rohiNi pamuhAINaM aMdhaya kANaM ca cippaDaM amalaM / sayalahasuddhisunnaM gayavattha kameNa uvaesaM // 60 // iti zrI candrAGgaja - ThakkurapherU-viracite jyotiSasAre vyavahAradvAra dvitIyaM samAptam // 2 // [tRtIyaM gaNitapadadvAram / ] ujjaNi dAhiNuttara jattha Thie suhamu kIrae laggo / tatthaMtarassa joyaNa paMca uNa rasehiM jaM pattaM // 1 bi-saiya cha uttara piMDe hINajuyaM dAhiNuttare kamaso / sasi-veya bhAi laddhaM aMgula - paDiaMgulaM jaM ca // 2 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya gaNitapada dvAra ravi aMgula saMkarasa ya visava cchAyAi taM ca mesa - tule / ayaNaM sUNadiNehiM jahicchaTThANassa nAyavvaM // 3 // iti viSavacchAyA // egUNaM sayaM paiNasaTTi se hi visavacchAyayaM / solaiha vasu rAma phalaM sadesacarakhaMDiyapalAI || 4 323 // carakhaMDikAnayanam // vasu - rikkha naMda - naivaM - kara ti dasaiMNa tiya- dete naMda - guNatIsaM / vasu - rikkhaM carakhaMDiya kamukkame riNadhaNaM kujjA // 5 sAi kama uvaka icchiyaThANassa laggapalasaMkhA / bhaNiyaM ca ao vucchaM takkAliya jaM phuDaM laggaM // 6 || lagnAnayanam // sthApanA likhyate 278 299 323 323 299 278 laMkodayalagnamAna DhIlI jojana 74 AsI jojana 81 viSavacchAya aMgula viSama cchAyA aMgula aMgu 6 pra. 30 carakhaMDika 64 52 22 paramadinaM gha0 34 pa0 36 6 39 carakhaMDikA 66 54 22 paramadinaM gha0 34 pa0 44 lagnapramANaM palasaMkhyA / DhIlI saM0 me 214 vRSu 247 mithu 301 karka 345 siMdhu 351 kanyA 342 dhaNa - mihuNagae sUre jitiya bhoyaMsi phirai saMkapahA / tittiya ayaNaMsa dhuvaM ani pavAhiya imaM jANa // 7 paNa kha - hU~Na sAgaM saTThiphalaM ddasahiyaM ayaNaMsA / * M te sUre dAyavvA lagge kaMtI carANayaNe // 8 // ityayanAMzaH // 19 AsI saM0 212 mInu 245 kuMbha 301 makara 345 dhanu 353 vRzci 344 tula Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracita jyotiSasAra saMkaMtIbhuttaMsA saMkamaNaM sohi sahi ghddiyaao| sesakala - viyalajaM taM mesAiu desa phuDasUraM // 9 // sphuttsuuryH|| phuDasUra'yaNaMsajuyaM tIsAo sesa jaM ca aMsAI / teNa haya udayalaggaM taM ravirAsIu nAyavvaM // 10 hiTThAo saTThiphalaM uDDaDDe juya kha - rA~ma phalajaMtaM / hINaM hiTupalAo sesAo lagga sAhijjA // 11 sesaM tIsauNaM khalu asuddhalagge phalaMsagAINi / mesAibhuttasahiyaM ayaNaMsavihINa phuDu laggaM // 12 // iti iSTakAlajanmAdi sphuTalagnam // evaM ca phuDiyalaggaM bhaNiya, bhaNAmittha sattavaggavihiM / giha horoM devANaM nava vAraha satta tIsaMsA // - dAraM // 13 ravi sIho sasi kako kuja ali meso ya vuha mihuNa knnaa| gura dhaNa mINo siya visa tulo ya saNi kuMbha mayara gihA // 14 // iti gRhakhAmI // laggaDa paDhama horA visame sUrassa taha ya caMdasame |-horaa / dikkANo ya tibhAgo sapaMca nava ahivaI kmso||-drekaannH| 15 aja sIha dhaNu ajAI visa mayara tthI navaMsa mayarAI / tula mihuNa ghaDa tulAI kakko ali mINa kakkAI ||-nvaaNshkH / 16 niyaahivayAi sukame vArasa aMsA muNeha ikkike| evaM ca sattamaMso gaNijjae jammalaggami // 17 // iti dvAdazAMzAH khraashau|| sera boNa vasu muNidiye maMgala saNi jIva sukkassa / visame lagge sukame uvakkame sa miNa taMsaMsA // 18 // iti triNshaaNshH|| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya gaNitapada dvAra phuDalaggasaMsAI kalapiMDaM nava cha durmIya divaDhasae~ / saTTi phalaM cauThANaM iya khaDuvaggassa khaDuvaggaM // 19 // iti saptaSaDvargazuddhiH // atha cAyamupAya:igavIsa puvva sataraha aDa aTharaha aTTha jiNa ravI sataraM / caudaha chavIsa aTThaya mesAI sukami guNayArA // 20 guNAkAra| 21 | 14 | 17 | 8 | 18 | 8 |24| 12 | 17 | 14 | 26 | 8 | jo laggo ThAvijjai tIsaMso tassa guNaha guNayAre / jaM hui taM pala uvariM havai cha paNa vaggasuddhI ya // 21 aha jaM laggaM suhagaha navaMsagegUNa taM guNeyavvaM / naMdaM phala uvari suddhaM viNAvi khaDuvagga bhaNahi ige|| 22 // iti ssttvrgsyopaayH|| iya cha paNa vaggasuDI somagahANaM ca sayalakajjakarA / kUraggahANa asuhA suhayA udayatthasuddhi puNo // 23 / dattanavaMsagasAmI jA pikkhai lagga udayasuddhi imaM / dikkhA - payaTTamAI suhAvahA savvakajjesu // 24 / ... // iti udyshuddhiH|| joi navaMsagu lagge tassa kalattassaM sAmi jai picche / laggassa ya jA mittaM havija tA addha(stha ? suddhI ya // 25 astazuddhiH strINAM shubhkrii| dasama-tie nava - paNage cau - aTTha gahA kltttthaannaao| pikkhaMti pAyavuDDI laggaM diTThINusAri phalaM // 26 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ThakurapherUviracita jyotiSasAra muttegaurasaThANe saMThiya pikkhaMti punnadiTThi ghaaN| laggaM gahANa diTThI gaNija vAmaM viNA rAhU // 27 ana punaH kecidevamAhuHdo vArahaMdhA ya chahaTTha pAo, diTThI ya addhaM tiya gaarsaao| paMco navaM ThANa gahANa pauNaM, caukiMda diTThI para(ri)punna nUNaM // 28 athavAtiya dasamago ya maMdo tikoNago 5 / 9 jIo~ aTTha-cau bhuumo| sukka-ravI buha-caMdA punnaM pikkhaMti jAyAo // 29 // iti grahANAM dRssttiH|| jA tiya tA na vikappaM tiyahiya kiMdaM khaDAu hiilijjaa| khaDu khaDahiyAu hINA navahiya cakkAu sohi bhujaM // 30 __||iti bhujam // carakhaMDapiMDaviuNaM kha-cha laddhaM tIse jutta paramadiNaM / kakkayaNaM sUNadiNe nisiddha diNamANu missu bhave // 31 // iti prmdin-mishrii|| ayaNaMsajuttasUraM bhujakaMmaM karivi sesa jaM rAsI / taM carakhaMDiyabhuttaM bhujehi guNijja aMsa kalA // 32 hariUNa tIsi bhAyaM laddhapalaM jutta bhutta khaMDicaraM / taM panarahijuya hINaM aja tula kami biuNa diNarayaNiM // 33 // iti dina-rAtrimAnam // paramadiNAo hINaM icchipaya diNamANu sesa sattihayaM / paMce phala bArasaMgule saMkassa diNaddhachAya dhuvaM // 34 // iti madhyAhnacchAyA // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha lagnadvAra jA jahi kAle chAyA diNaDachAyA vi hINa saMkajuyA / diNamANaM cha ca guNateNa phalaM divasagayasesaM // 35 // gatazeSadinam // divasaddha saMkajuyaM gayaghaDiyaphaleNa majjhachAyajuyaM / saMkUNe sesaaMgula jahicchakAlassa chAyavaraM // 36 ||iti iSTacchAyA // saMkapahAvaggajuyaM tassa pae kaMnu knnvggaao| sohevi saMkavaggaM sesassa pae havai chAyA // 37 // karNacchAyA // vAsarabhutta ghaDI pala saMpai tihi vAra rikkha joyajuyaM / taM takAliyavAraM tihirikkhaM joya jANeha // 38 ||tithyaaditkaalik yoga / // iti paramajaina zrI candrAGgaja-ThakurapherU-viracite jyotiSasAre gaNitapadaM tRtIyaM dvAraM samAptam // [caturtha lanadvAram] gurakhittagae sUre ravikhitte jIu gura-ravikki gihe| .. suke ya suragure vA bAle vuDDe ya atthamie // 1 tinni daha diyaha bAle pakkhaM paNa diyaha bhigu sue vuDDe / puvyAvarasukameNaM tidiNa gurU bAla paNa buDDhe // 2 harisayaNa ahiyamAse ravi-sasigahaNAu jAva satta diNA / saMkaMti paDhama aggima iya ti diNa diNattayAIe // 3 jiTThassa jiTThamAse vaidhii vitipAya viTThi sasi naTTe / na hu laggaM dAyavvaM jammadiNe jammabhe mAse // 4 // iti vrss-maasaadinissedhH|| Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakkurapherUviracita jyotiSasAra latto pAyeM vehaM juI jaoNmittaM galagagahu ppahaM / ikkaggarla diNadosA caya dikkha paiTTha vIvAhe // 5 // cakram // paMcurehA paNa tiriya rehA, patteya caukUNihi binni rehA / vAmassa kUNaggahi bIyarehA, kittIyamAI muNi lattavehA // 6 // paMcazalAkAcakram // ravi- kuja - gura - saNikamaso bAraha ti cha aTTha purau lattaM ti / punnima sasi buha bhigu tama pacchA bAvIsa satta paMca navaM // 7 vittaheraM bhayajaNaNe maraNeM kalaha ca baMdhunAsayaraM / kajavirNAsaM gamaNa maraNaM sUrAilattaphalaM // 8 // iti laatH|| maha cittA asalesA revai aNurAha savaNa iya paao| ravirikkhAo Thavijai assiNimAINi joijjA // 9 // iti pAtam / vajrapAtakaram // sasiharanakkhattAo jai hui gahu ikki reha bIyadise / tA jANijahu vehaM parihariyavaM jao bhaNiyaM // 10 ravi - kujavehe vihavA buhi vaMjhA bhigu autta saNi dAsI / guraveheNa tavassiNI vilAsiNI rAhaveheNaM // 11 uttarasADhaMtapae savaNAimaghaDiya cAri abbhiiii| tatthaTThie gaheNaM uppajjai rohiNIbheyaM // 12 pariharivi viDapAyaM karija kajaM asaMkiyaM nRNaM / sappassa daTTha aMgulichee tA havai kattha visaM // 13 // iti vedhH|| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 caturtha vyavahAra dvAra ' saNi sukka rAha keU ravi kuja rAsikki caMdasahiya juii| buddha - vihappaisahiyaM na havai kattheva juidosaM // 14 // iti yutiH // laggasasi jo navaMsagu jAmittanavaMsago ya jeNa gho| cauvanna jAva suddhaM uvare jAmitta juidosaM // 15 sasi lagga sattamo jai kUragaho taM ca cayahu jAmittaM / jatthubhayadise kUrA caMde aha laggi galagahayaM // 16 // iti yAmitra-galagraho dvau // ravirikkhAu uvaggaha vajaha paMcATTa cau dasa'dvAraM / uNavIsaM vAvIsaM tevIsaimaM ca cauvIsaM // 17 vijumuMha sUle asaNI keu~ko vaja kaMpa' nigghArya / iya nAma phalaM kamaso aTeva uvaggahANaM ca // 18 // iti upagrahaH // eguDa tiriya terasa rehAcakami visamajogikaM / samaM jae aDavIsaM tayaDa tullaM ca sirarikkhaM // 19 sirarikkhAu kameNaM aTThAvIsaM Thavija nakkhattA / jai ikki reha ravi -sasi ikkaggalu taM viyANAhi // 20 // iti ikvaggala / iti lttyaadidosaaH|| saNi pavaNu aMsu pAyaM buha gura kalaha kuja'ggi ravi rattaM / sukkeNa ya saMtAvaM ahicakke kittiyAi sasinADiM // 21 // iti ahickrdossH|| udayAo gaya laggaM saMkaMtIbhuttadiyaha juyaseyaM / taM paMcahA ThaveuM tihi" ravi dahaM '? muNi sahiyaM // 22 navasesaM jattha paNaM tattha phalaM kalaha agni rAyabhayaM / corabhayaM miccu kame paiTha-vivAhe ya tA'riTuM // 23 // iti budhpNckdossH|| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ThakurapherUviracita jyotiSasAra mutti kalatte ravi saNi khaDa'Ta iga sasi cha satta aDa sukke / iga satta'Da kuji aDa guri sattADa buhi kiMdi rAhu na vivAhaM // 24 udaya - 'TThamage mammaM nava - paMcama kUra kaMTayaM bhaNiyaM / dasama - cautthe sallaM kUrA udaya- 'tthitaM chidaM // 25 mammaNadose maraNaM kaMTayadose kulakkhayaM havai / salleNa rAyasattU chidde puttaM viNAsei // 26 // iti lagne bhNgkraaH|| arigaya nIe vakke athamie laggarAsi nisinaahe| abale ravi-guru-caMde adivasAmI sayA vaje // 27 // iti lgndossaaH|| caralaggeNa ya jattA ducciyabhAve vivAha -suraThavaNA / thiralaggi gihapavesaM mesAI cara-thira du bhAvaM // 28 taNu dharNa sahaye sumittaM surya sattuM kalatta mi, dhammaM ca / kamma lauhaM ca vaiyeM laggAI sukami iya bhAvaM // 29 / sasi bIu kusumva laggo navaMsago suphalu taha ya bhAuraso / laggo maggaNahAro bhAvAhivaI ya dAyAro // 30 ju ju bhAu sAmi - mitte suhaggahe diDa juttu so sahalo / pAvagahe hANikaro asesakajjehi nAyavvo // 31 bhAvAhivaI bhAvaM laggavaI lagga laggavaibhAvaM / bhAvAhivo ya laggaM pikkhai sasidiTTha sayalasuhaM // 32 laggAhivaI jahiM jahiM bhAve saMcarai taM tahA kunni|. mittagihucavisese iya tattaM savvakajjesu // 33 / / bhAvaMtagao ya gaho parabhAvaphalaM ca dei picchAsu / jAvaMtima ika ghaDI jamma-vivAhAi tattha phalaM // 34 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha vyavahAra dvAra paNa sasi ahuTTha sUro tinni gure du du vuhe ya sukke ya / saDDa saNi bhUmi rAhe iya lagge vIsa visuvA ya // 35 // iti lgnbhaavH|| . atha lagnaM yathAiga duti cau paNa nava dasa suhayA somA ti gArahA savve / kUra khaDA sasi bIo muNi majjhima ahama aTuMtA // 36 asuhaTThANaThio vi hu laggo kUro na dosakaraNakhamo / kiMdu-tikoNaThiehiM jai diTTho suraguru- bhigRhi // 37 iya jamma-jatta - dikkhA-rAyabhiseyAi-sUripayaThavaNe / biMbapaiTTha-vivAhe suhalaggo sayalakajjehiM // 38 // iti janma-yAtrA-rAjyAbhiSeka-sUripadAdisarvasAmAnyalagnam // atha vizeSakAryamAharikkha-tihi lagga sukame nava paMca cautthayaM ti purima dhure / dunnega addha ghaDiyA vajaha gaDuMta aiduTThA // 39 / ||iti gNddaaNtH|| mUle tad challi sAhA~ patte kusumva phala sihaM ca iya rukkhaM / cau~ sattU a1 deha nave paNe rasa bhave ghaDiya sukami phalaM // 40 mUle mUlaM taNi gheNu sahova(ya)rI challi sAha mAkkhaM / patte'pattakkhayaM kami maMtI rajjaM ca cirajIvI // 41 // iti mUlanakSatrajAtaphalam // cha paNa'TuM'ta viNA vuhu du ti kiMdi - tikoNa sukka -guru-caMdA / iya jammalaggi suhayA ti gArahA savvi kUra khaDA // 42 sugihucca-mittagihajuya saNi kuja sUro ya mutti dasama suhA / arigaya aNucca riujuya vinneyA atthahANikarA // 43 // iti janme // 2 3 1.4 / 7 / 10 / 9.5 . Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 Thakkura pherUviracita jyotiSasAra savaNa dhaNiTTha visAhA dakkhiNa avareNa mUla puraso ya / kara puvvaphaggu uttara puvve puttarAsADhA // 44 soma -saNI puvvadise guru dAhiNa pacchimeNa sukka - ravI / uttara buha - bhUmo viya gamaNe vajjeha digasUlaM // 45 // iti nakSatravAra - dikzUlam // kittIu satta satta ya puvvAi caudisehiM parighaThiI / aggI vAyava koNe rehA ullaMghi na calijjA // 46 // iti paridhacakram // puvvAidasadisehiM kameNa siyapaDivayAi hui pAso / tarasammuhoM ya kAlo gamaNe dunni vi samuhavajjA // 47 diNavAraM puvvAI kameNa saMghAri jattha ThANi saNI / kAlaM tattha viyANasu tassaMmuhu pAsu bhaNahi ige // 48 // kAla - pAzau sanmukhau vajya // jiTThA ya puvvabhaddaba rohiNiyA taha ya uttarAphaggU / puvvAi sukami kIlA saMmuha gamaNe vivajjijjA // 49 // iti kIlAH // dhaNa sIha mesa puvve, visa kannA mayara dAhiNe caMdo / tula kuMbha mihuNa avare, uttara ali mINa kakke ya // 50 vAmo caMdo 'suho nicaM, dAhiNo'hANikArago / piTThei ca asuho caMdo, saMmuho aisuMdarI // 51 1 // iti caMdracAra // nisi aMtimadughaDIo paharu paharu puvvayAi hui sUro / gamaNe dAhiNa piTThI pavesage vAmu piTTi suho // 52 // iti ravicAra // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha vyavahAra dvAra jA nADI vahai dhuvaM. taM caraNa'gge karevi caliyavvaM / sijhaMti sayalakajaM iya laggaM sayalalaggANaM // 53 ||iti haMsacAra // paDivaTTha punnimA'vama rattA tihi kUra vAra bharaNi'ddA / maha kitti visAhuttara -ti salesA jatta iya asuhA // 54 saya sAi citta rohiNi dhaNa savaMNa ti - puvva majjhimA jatvA / puNa pussa mUla revai miya kara jiTTa'ssiNI'NurAha suhA // 55 // iti adhm-mdhymottmprsthaanaaH|| ravi - kuja ti chaha daha lAhe buha - gura -sukkA khaData rahiya suhA / iga cha aDaM'ta viNA sasi jattA lagge ti chAyu saNI // 56 // yAtrAlagnam // .. iya maMDalIya naravai patthANe paMca satta daha diyahA / paMcasayadhaNuhamajhe daha uvari Thavija sattha - vatthAI // 57 revai mUla ti - uttara saya sAi'NurAha puvvabhaddavayA / pussu puNavvasu rohiNi savaNa'ssiNi hatthu dikkhasuhA // 58 ||tithivaarnksstrprdhaanaaH // du paNa cha ravi du ti cha sasI kuja ti cha daha buddha ti du cha paNa dhmo| kiMda tikoNe ya gurU sukko tiya cha nava bArasamo // 59 maMdo du paNa cha aDamo sukka viNA savvi gArahA suhayA / / caMdAu kUra sattama ai asuhA dikkhasamayaMmi // 60 ravi ti saMsi satta dahamo buhega cau satta nava gurU ti cha do| sukko du paMca saNi tiya majjhima sesA asuha sesA // 61 // iti dIkSAlagnakuMDalikA uttamamadhyamAdhamAH // siyapakkhi paDiva bIyA paMcami daha tera punnimA suhayA / kasiNe paDiva du paMcami biMbapaiTThAi suhavArA // 62 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ThakkarapherUviracita jyotiSasAra savaNa dhaNi puNavvasu pussu mahA mUla sAi rohiNiyA / hatthu aNurAha revai ti - uttarA hariNi supaiTThA // 63 // iti pratiSThAyAM tithinakSatravAra zubhAH // atha lagnam - duti cha sasI ti cha kUrA du cha kiMda - tikoNa guru paiTThasuhA / bahu daha igAI jA paNa iga cau nava daha sio savikArI // 64 // iti uttimA // majjhima ravi kuja paMcama du paNa cha muNi sukku cha nava satta buho / kiMda - tikoNe caMdo dahaTTa paNa saNi guru taIo // 65 // madhyamA // somagaha'TThama ti sio maMgalu sUro du aTTha nava kiMde / saNiga du ca nava sattama paTTa savi vArahA asuhA // 66 // aMdhamA iti pratiSThAdinazuddhiH // gaNe nADi rausi vegaM paMcama vairaM ca joNivaIraM ca / rAsivaINaM bhAvaM kannA vara sattahA pII // dAraM // 67 pussu puNassiNi revai kara sAi'NurAha miya savaNa devA / bharaNi ti - puvva ti - uttara rohiNi adA ya maNuyagaNA // 68 dhaNa citta jiTTha maha saya mUla visA kitti rakkhasasa lesA / sukulattima nara rakkhasa maraNaM majjhimma sesagaNA // 69 // iti deva-manukSa (Sya- ) rAkSasagaNAH // ahicakki assiNAI varakanna bha eganADi taM vehaM / kannA varaNe asuhaM suhayaM hisAmi - mittAI // 70 // iti nADivedhaH // samarAsIo aTTama vairaM visamAo aTTame pII / sattu khaDa'TTa asuhaM du vArasaM taha ya annasuhaM // 71 // iti SaDASTaka - du(dvi )rdvAdazakau // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha vyavahAra dvAra dunhaarikaMThaviDaM vasuM bhAe sesa aggimo lahai / bahu kAiNi maggaMto puriso tiyapAsi so sahalo // 72 // riNalabhyavargaH // garuDa maMjora sIhe sANe ahi uMdare ' ya miya~ miMDhe / i avaggajoNI paMcamaThANe haMvai vayaraM // 73 // iti paMcame vairam // 9 .4 tureya gaye mese ahi" ahi" sArNaM birAla' ca mersa maMjAraM / bhUsuMdure pasu 'mahisaM vaidhaM mahisI " ya vaidhaM ca // 74 miya~ hariNa sANe vanareM nirDeladugaM vAnaro ya hari 4 tureyaM / sI pesu hathe evaM assiNimAINa joNikamaM // 75 // nakSatrANAM jo (yo ) nayaH // sIha gaye mahisa-turayaM mUsa - maMjAra vanaraM - mesaM * / ahi-nilaM prasu-gghaM miya-sANa viruddha annonnaM // 76 // iti yonivaraM // vara - kannarAsi sAmi ya sattU asahAya sesa suha varaNe iya sattabheya pII bhaNiya, bhaNAmittha vIvAhaM // 77 // iti varaNe saptadhA prItiH // 1 1 aTTi varisehi gaurI, navi rohiNi, dasahi kanna, uvaritthI / evaM jAva gaNijjai, bArahavarivari na gaNijjA // 78 gura - ravi - sasi laggabale gaurI sesA igegi rahiyakame / iya bhaNiya suha vivAhaM na vivAhaM sattavarisatale // 79 paMca ghaDI tihi aMte chaha rikkhaMte ya ti diNa mAsaMte / duhiya auta vihava kami havei tiya pANigahaNakae // 80 revai maha miya rohiNi mUla ti - uttara'NurAha kara sAI / buha gura siya sasi vArA pANiggahaNe suhA bhaNiyA // 81 31 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 atha lagnam - bhigu sasi viNu sahi (Ni) chaTThA iMga du cau navaM'ti paMca daha somA / vIvAhe sasi bIo savve tiya gArahA suhayA // 82 buha - gura - chaTTA saNa - sUru aTTamA suhaya bhUma - ravi navamA / ha - gura - sukkA aMta karagahaNe sayaNasukkhakarA // 83 bhigu sassU ravi susaro suha duha laggaM pasUi suyaThANaM / jAmittavaI bhattA tiyassa jANehu valemANo // 84 // iti vivAhe lagnam // ThakkarapherUviracita jyotiSasAra atha kSaurakam - chaTThami nambi caudasi amAvasa cauthi viTThi gate / saMjhA nisi majjhanhe ee vajjeha khurakamme // 85 pussu puNavvasu revai savaNa dhaNiTTA miya'ssiNI hatthA / citta buha somavArA khauraM suhalaggi kAyavvA // 86 du paNa navate somA suhapAvA asuha tiya cha gAra suhA / buha gura siya kiMdi suhA sasi kUrA asuha sesa khauri samA // 87 // iti kSaurakarmmaphalAphalam // rohiNi mahA visAhA ti - uttarA bharaNi kittiya'NurAhA / iya muMDaNa loyaka iMdo vi na jIvae varisaM // 88 // iti nakSatrAH muMDana - loce varjanIyAH // suhalagge caMdabale khaNijja nImA ahomuhe rikkhe | uDDamuhe nakkhatte ciNijja suhalaggi caMdavale // 89 cittaNurAha ti - uttara revai miya rohiNI ya saya puraso / sAi dhaNi suhaMkara hippavese ya Thiisamae // 90. kurA ti cha gArasagA somA kiMde tikoNage suhayA / kUrasma aiasahA somA majjhima gihAraMbhe // 91 kiMdamaM ti kurA ahA tiya gArahA suhA saMbe / krUrA bIyA asuhA sesa samA gihapavese ya // 92 4 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . caturtha vyavahAra dvAra sUru gihittho gihiNI caMdu dhaNaM sukku surugurU sukkhaM / jo sabalu tassa bhAvaM sabalaM hui natthi saMdeho // 91 // iti gRhanImva-nivesa-pravese ca // caMdabalahINadiyahe caralaggi tikoNa kiMdi pAvagahaM / tihi ritta kUra vAre royavimukkaraMsa hrANa varaM // 92 // iti rogIrogavimukte lAnadinam / iti kuMDalikAlanAni // phuDu godhUliyalaggaM diNaMti dive dubhAya ravibiMbe / abbhacchanne jANasu dudalatarUpattamilamANe // 93 . phullaMti ya vallIo sauNA nilayatthi ucchagA hoti / rAisiNi - sirisa-kikkiri - pavADapattA milaMti godhUle // 94 jaMmi godhUliyAlagge caMdo muttI khdd'tttthmo| kulio kaMtisammo ya, taM ca vajeha jattao // 95 ravi-caMdabhuttarAsI piMDe hui jattha cha ca vArasa vaa| tattha kami katisaMmo saNiccharate havai kulio // 96 jai savvadosarahiyaM guNabalasahiyaM ca labbhae laggaM / tA godhUliya suhamavi buhi eki sayA vi vajijjA // 97 . ajApAla [ya] govAlA luddhA jhIvara koliyaa| je dharati puNo tesiM, laggaM godhUliyaM varaM // 94 // iti godhUlikalagnam // AsI saDakulesu siTThikalaso ThANe sukannANae, tassaMgassa ruho suThakuravarI caMdu va caMdo iha / pherU tattaNao ya teNa raiyaM joissasAraM imaM, dosatta'ggiga (1372) vacchare dugasayaM gAhA du cattAhiyaM // 242 // iti zrI caMdrAMgaja ThakkurapherU viracite jyotiSkasAre lagnasamucaya dvAraM caturtha samAptam // jyotiSasAra gAthA 242 / graMthAnaM zloka 414 / yaMtra kuMDalikA sahitam / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurarUviracita jyotiSasAra jyotiSasAra granthanirdiSTAnAM yatra - cakra - kuNDalikAdInAM sthApanA yathA 24 tame patrAGke sUcitaM paJcazalAkAyantramidam 25 tame patrAGke sUcitaM 'ikaragala' cakramidam / kR ro mR A pu pu a dhaza pU u re ghazapU ure abha 7 pazcima Kabble parighacakramidam ! karo mR Apu puA 7 pUrva parigha * cakram lbn e ma pU u . ka ha ci svA vi dakSiNa mapU uha ci svA vi 7 28. 27 2625 24 23. 20mo 22 21 20 19 18 17 1615 -4 krAMtisAmyacakram | 12 - 11 -12 -13 -14 11 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , yantra-cakra-kuNDalikAdi 4. bu bR zu 060808/08/08/08/02/02 # 1 m w | wrmw9 w NMom 9s . Smamimammmmmamirmirman can AVMNNNN mwwwwwwwwwwwwanmmmmwwwwnwww srvsaamaanylgnkuNddlikaayNtrmidm| % wwAM mA bha janma kuMDalikA bhaG mA a.a. a. a. a. a. a.a. 88888/8/88 hai 1212/12/1212 121212 hai wowww yAtrAkAkuMDalikAyaMtramidam / wwwwand rA |graha hai za zu 25 patrAGke sUcitalagna-bhaMgakarakuMDalikAyantramidam / bu maM caM 26 IA www.wwwwww torm . s . I 36. 36. Gsc mom 64 . Gonomba 0 0 . 6s CWN 23 . o a Lawwwwwwwwwwws Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracita jyotiSasAra | m hm mhmh uttimA or marr22 |arva .vo.0 | murar Marovar | 2012m w.. wowwwwwwwwwwnwa madhyamA 0 or wrvar | tvve |vo. adhamA dIkSAkuMDalikA uttama-madhyama-adhamA pratiSThAkuMDalikAcakram Mw hai |A | ` m mm mh | | 0.00 0710 0 | 59 07 25suvavra vwwwwwwwwwwwwwwwwwww adhama kuMDali madhyama kuDali uttima kuMDalikA rA8 : 8 | rA8 8 1 91 12 114 | 12 1 47 09 / 10 0 110 / 11 0 7 // 12 . 123 0 12 7 // 12 . Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra A caM 0 caM zu rAke 6 1/2 1/2 112 3 91123 kArI kAra dAra 11 5/10 11 12/5 125 125 8 3 / 11 9 10/3 10/3/ 10/3 9 | 116 / 116 11/6 vivAha kuMDaliyA 2 5 maM 36 8/11 maM yantra - cakra kuNDalikAdi - tr bu bR zu za 3 225 225 225 3 6 6 9/12 9/129/12 6 11 9 11 1/4 114 14 11 12 710 7110 7 10 8 kSaura karmmakuMDalikAyaMtra bu bR 7 14 7 10 10 7 10 25 1 2/5 9 / 12 4 9 / 12 0 114 fav 36 | 36 | 3|6 8/11 8/11 8 / 11 Co P 000 0 000 0 za rA 000 3 3 d 6 11 11 0 mo 8 rA 11 25 25 9/129/12 114 114 0 710 7110 V uttima kuDalI madhyama adhama 37 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakkurapherUviracita jyotiSasAra gRhanImvanivesapraveza kuMDalikA www ~ uttama 2 || 2 || zakIza? rU | vara0 20 20 20 6 | ~~~~~~~~ ~~~~ rarara rarara rarararara 2 |DhAra | 2 |dAra dvArA tAra pA dara la kara dAravAra 0 | 0 Aira | kAcha0i ki75 0 0 0 | | rabara - gA - | * |- 2012 | 2 | deg| 2 deg deg | | 2 | 2 ? ~~~ Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA. 3 dvAragAthA "" 29 39 " 33 39 39 "" 33 a 33 99 39 35 99 O 7 vAra tithi nakSatra si0 / ,, 2. viruddhayogaH / 1 karkaTa saMvarttakayogaH 33 33 atre vivaraNa jyotiSasArasya vivaraNam - dvAra 4, gAthA 242 prathamaM dinazuddhi dvAraM gAthA 42 2 vAra tithinAmAni / 0 nakSatra 28 nAmA' | 0 yoga 27 nAmAni / rAsi 12 nAmAni / * nakSatra avakahaDa cakaM / nakSatre rAzayaH / dvitIyaM vyavahAradvAraM gAthA gA0 4 grahANAM rAzisthiti gA0 1 yoginI cakra / udayAstava dina | 39 39 35 5 grahagocara zuddhi / 1 tArAbala janmana / / 1 graha gocara rAzi | 7 grahANAM vAmavedha | 1 disAcakraM jathA / 2 ravica jathA / 2 zanicakraM jathA / 1 bRhaspati jathA / 2 rAhatanu cakra / 1. rAhadina cakra / | gA01 janma nakSatra vajramuza0 || gA0 1 yogAnAM azubha ghttiiN| 1 caMdradagdhAstithayaH / 1 sUryadagdhAstithayaH / 1 krUradagdhAstithayaH "" yamaghaMTa utpAtAdiyo0 | 1 zUlayogaH / 99 12 zubhavelA jaMtra / "" "" 2 kulika upakulikAdi jaMtra / 1 vijayAhvaya muhUrta / 1 dhruvalagnaM jaMtra / 3 chAyAlagno jathA / 1 kAla horA gha 2 / 99 22 "" evaM gAthA 42 dinazuddhidvAra 39 "" 95 35 35 92 99 "" "" 59 39 3 bhadrA cakra / 2 vatsagati cakra | 2 zatru mitrodAsIna | 1 uccanIcau / 3 UrdhvAdho tiryak / 1 vidyAraMbhe zreSTa / 2 puruSastriyo va0 / 2 vadhUgRhapraveza0 / 1 striyaH snAne varjA0 / 1 paMcaka nakSatrA / 1 bheSaja nakSatrA / 60 35 59 39 33 39 "" 39 35 93 39 39 35 | gA0 3 zukra phalAphalaM / 9 guru siMhasthaphalaM / 3 dinarAtri muhUrtta / 1 sImaMtonnayana0 "" "" 95 39 "" 1 kumArayogaH / 1 rAjataruNayogaH / 1 ravijogaH / 1 yogatrayaphalaM / 2 yamala tripuSkara | 2 sthavirayoga | 1 vAra guNa / 39 2 nAmakaraNamannaprA0 / 1 karNavedhadina / 1 kusuMbhavastraniSe0 / 1 aMdhakANAdinakSa0 / iti vivahAradvAra dvitIyaM / gAhA 60 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThakurapherUviracita jyotiSasAra tRtIyaM gaNitapadadvAraM gAthA 38 gA03 vissuvcchaayaaH| gA04 grahANAM dRsstti| , 1 carakhaMDiAnayanaM / . ,, 1 bhuja krm| , 2 lagnAnayanaM / , 1 paramadina / , 2 aynaaNsaanynN| , 2 dinarAtrimAnaM / , 1 sphuttsuuryH| , 1 mdhyaahncchaayaa| , 3 sphuttlgnaanynN| ,, 1 gtshessdinN| , 7 ssddvrgaanynN| ,, 1 issttcchaayaa| , 3 ssddvrgupaayH| ,, 1 krnncchaayaa| " 2 udayazuddhi / ,, 1 tithyAditakAlika , 1 astshuddhi| iti gaNitapadaM tRtIyaM dvAraM gAthA 38 caturtha lagnasamuccayadvAraM gAthA 102 gA04 vrssmaasaadinissedh| gA014 yaatraakuNddlikaa| ,16 lattApAtAdidoSa 8 / , 5 diikssaakuNddlikaa| 1 ahicakre naaddiidoss| , 5 prtisstthaakuNddli| 12 budhpNckdossH| , 18 vivaahkuNddli| 3 lagne bhNgkraaH| , 3kssaurkmmkuNdd0| 1 lgndossaaH| , 1 muNddnlockrm| 7 lagnasya bhaavH| , 5 gRhniimvprvesh| 1 lgnvishopkaaH| , 1 rogiisnaandin| ,3 srvsaamaanylgnN| 6 godhuuliklgnN| ,5 jnmkuNddlikaa| 1 sNpuurnnkrnnN| iti lagnasamuccayadvAraM caturthe / gAha 102 iti zrI caMdrAMgajaThakUrapherUviracitajyotiSkasAra dvAra 4, gAhA 242 saM0 bIjakavivaraNam / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // OM namaH sarvajJAya // Thakkara- pherU-viracita gaNita sAra [ prathamo'dhyAyaH / ] namiUNa tijayanAhaM lacchIsa - girIsa sayala - devajjaM / lehANa gaNaNapADI puvvAyariehi jaha vRttA // 1 tatto va (? vi) kiMci gahiyaM kiMci vi aNubhUya kiMci suNiUNaM / taM sayalaloya heU pherU pabhaNei caMdasuo // 2 paDikAiNi taha kAiNi paDivissaMsA taheva vissaMsA / jAvaya hoMti visovA vIsa uNa kameNa nAyavvA // 3 vIsi visoihi dammodammihi paMcAsi TaMkao iko / vIsa kama dIha vitthari aha kaMvI saTTi vIgahao // 4 pavvaMguli caDavIsihi battIsa karaMgulI ya vineyA / aTThi javi tiriyagehaM pavvaMgulu ikku jANeha // 5 cavIsaMgula hattho paMDiya cahuM hatthi havai DaMDu igo / bihusaha sidaMDi koso cahu~ko sihi joyaNo ikko // 6 i bhaNiyaM sarahatthaM vikkhaMbhAyAma guNiya paDahatthaM / bitthArahu udaya guNaM taM ghaNa atthaM viyANAhi // 7 cahu~ karapuDehi pAI cahu~ pAI egu mANao bhaNio / cahu~ mAha vi seI solasa seI bhave pattho // 8 chahi palihi iku chahi~ guMji mAsao hui tehi vi cahu TaMku TaMki dasahi palo / sero serihi cAlIsi ikku maNo // 9 6 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanA Thakura-pherU-viracita adhinasolasahi masiu tehivi cahu TaMku tolao tiuNo / solahi javehi vannI bArahi vannI mahAkaNao // 10 saTThi pali ega dhaDiyA ghaDiyA saTThIhi egu diNu-rayaNI / diNi rayaNi tIsi mAso bArahi mAsaMmi varisu igo // 11 egaM daha saya sahasaM dasahasa lakkhaM taheva dasalakkhaM / koDiM taha dasakoDI avvaM dasaavva jANeha // 12 khavaM taha dasakhavvaM saMkhaM dasasaMkha pauma dasapaumaM / nIlaM taha dasanIlaM nIlasayaM nIlasahasaM ca // 13 dasasahasa nIla taha puNa nIlaM lakkho vi nIla dasalakkhaM / taha koDinIla iccAi saMkha aMkAI nAmAiM // 14 // iti 25 gaNitAGka // parikammaM paNavIsaM tahaTa jAI ya aTTha vivahArA / ahigArA cAreyaM paNayAlIsAi dArAiM // 15 ............ / icchAegi juyaddhe icchA guNiyaM havei saMkaliyaM // 16 1. atha saMkalitamAha sama diNa dala magga guNaM visamaM aggimadaleNa saMguNiyaM / jaM hui taM saMkaliyaM na saMsayaM ittha nAyavvaM // 17 icchA paNha'kkharihiM guNijai, panhu meli puNu iccha haNijjai / biuNihiM paNhihiM bhAu harijailaddhakihi saMkaliu kahijai // 18 eggAI jAva dasaM saMkaliyaM pihagu dasa guNANaM ca / eguttara vuDDikame bhaNeha eyANa mUla puNo // 19 saMkaliyaTTha guNigi juya tassa payaM egi hINa addheNa / aha biuNa vaggamUle sesa samaM saMkaliyamUlaM // 20 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra-prathamAdhyAya 2. aha(tha) vyavakalitamAha jaha saMkaliyapaeNaM ikkikaM egayAi vaDDei / taha vimakalie chijjai ikikaM mUlarAsIo // 21 segaM vimakaliyapayaM saMkaliyapayaM ca kIrae sahiyaM / dunha payaMtari guNiyaM dalIkayaM vimakaliyasesaM // 22 saMkaliya sahassAo dasAi dasa-dasa'hiyassa saMkaliyaM / sAhevi bhaNasu paMDiya jaM hui vimakaliyasesaMkaM // 23 . vimakaliyasesa sohi vi saMkaliyadhaNAu sessa biuNajuyaM / tassa payaM sesasamaM taM hui vimakaliyamUlapayaM // 24 saMkaliyapayaM biuNaM segaM vimaliyapayavihINadalaM / vimakaliyajuyaM jaM hui taM uvarAo ya vimakaliyaM // 25 sayasaMkaliyadhaNAo uvarAo tIi jAma vimakaliyaM / tA kiM jAyai taM bhaNi, jai vimakaliyaM viyANAhi // 26 3. atha guNAkAramAhaThavi gunnarAsi hiDhe kavADasaMdhi va uvari guNarAsI / anuloma-vilomagaI guNijja sukameNa guNarAsI // 27 vIsA sau battIsihi nava sai causa? sattavIsehiM / aDahiya sau sadviguNaM kiM kiM patteya hoti phalaM // 28 aha guNarAsI khaMDivi igega aMkeNa guNavi kari piMDaM / parakami caDaMti paMtI cheya karavi sukami guNiya puNo // 29 dutIka guNAkAra satyAlIka parijJAnaguNarAsi gunnarAsI pihu pihu piMDaM navassa sesaguNaM / taha guNiyarAsipiMDaM navasesasamaM havai suddhaM // 30 khevasamakhaMjoe rAsi avigayakkhaM joDaNe hINe / sunna guNANai sunnaM sunnagaNe sunna sunneNa // 31 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU - viracita sunnassa ya guNayAraM sunnassa ya bhAgaharaM tahA vaggaM / sunnassa vaggamUlaM ghaNAi bhaNi jai viyANAsi // 32 4, atha bhAgAharamAha jassAo pADijjai saMharaNIo ju harai suji hare / uvari lihi hAraNIya hiTi haraMsaM bhave bhAyaM // 33 5. atha vargaHpaDhamaMku vaggu ThaviyaM avarakame viuNaAi aMkehiM / guNi puvvasahiya puNa taha vaggajuyaM ThANahiyavaggaM // 34 jo aMku tiNaya aMke guNija so vaggu ahava iccha duhA / daTThaNa juya guNeviNu tahiTThavaggahiya iya vaggaM // 35 egAi navaMtANaM solasa cauvIsa aTThavIsANa / patteya vaggarAsI jaM jAyai taM bhaNaha sigdhaM // 36 6. atha vargamUlamAha jaM havai vaggarAsI tassaMtAo gaNija jAva dhuraM / visama -sama-visamaTThANe vagaM sAhevi mUlaMkaM // 37 viuNu kari cAli bhAyaM phalapaMtI tassa vaggi sohi puNo / puvvavihi jAva carimaM viuNa tamaDiyaM mUlaM // 38 7. atha ghanamAha dhurimaMkaghaNaM ThAviya tasseva dhuraMka vaggu tihu guNiyaM / vIyaMke gaNiUNaM ThANAhiya sukami joDijjA // 39 puNu vIya aMkavaggaM dhurimaMkihi guNivi tiuNa kari juttaM / puNu tassa ya aMsassa ya ghaNaM karivi sahiya ghaNameyaM // 40 icchiya aMku tihA Thavi uvaruSpari guNiya jaM havai sa ghnno| aggimu puvaMki hayaM tiuNaM puvvaghaNajuyasesaM // 41 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra-prathamAdhyAya egAI jAva navaM taha solasa dusaya paMcavIsANa / tinni saya nava'hiyANaM patteyaM kiM havei ghaNaM // 42 8. atha ghanamUlamAha ghaNapaya doa ghaNapae ghaNapayabhAyaM ghaNeNa pADijaM / taM laddhakaM mUlaM cAlivi taIyaMkatali dijjA // 43 tavaggu tiuNu tasseva pacchae dharivi bhAu pADijjA / .laDaM paMti Thavijai haraMkavigamo ya kAyanvo // 44 paMtissa aMkavaggaM tiuNaM puvvaMki guNivi sohijjaa| aMti payassa ghaNaM puNa sohiya taM ladda puNa evaM // 45 9. atha abhinnaparikarmASTakamAha bhinnaMku ima Thavijai rU(U)vari aMsassa majjhi cheytle| hINaMse biMducayaM accheyaM jattha tatthegaM // 46 cheya haya rUvarAsI aMsA juya gaya sarvanaNaM havai / . annonnacheyaguNiyA havaMti kami sadisacheyaMsA // 47 sadisaccheya kareviNu tA kIrai joDa hINa aMsANaM / na havai cheyANa juI kayAvi iya bhaNiya satthehiM // 48 cheyaMke viuNa kae uvarimarAsI havei addhIya / savvevi pAyarehiM bhinnaThiI esa nAyavvA // 49 10. atha bhinnasaMkalitamAha sadisaccheyaMsajuI cheeNa vihatta bhinnasaMkaliyaM / ti cha paNa navaMsa piMDaM taha pauNa ti diuDha satihAyaM // 50 AdAyassa vayassa ya savaMnaNaM karavi sadisacheya puNo / pihu pihu aMsANa juI tayaMtare bhinna vimakaliyaM // 51 addha tihAya khaDaMsA navaMsu aTThAu sohi kiM sesaM / saDa tiya paMca satihA navaMsa khaDaMsAu sohijjA // 52 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 11. atha bhinnaguNAkAramAha aMseNa aMsaguNiyaM cheeNa vi cheya guNivi hariyavvaM / jaM havai laddhamaMkaM taM jANaha bhinnaguNayAraM // 53 pAUNa paMca dammA guNijja satihAya aTTha dammehiM / addhaM khaDaMsi guNiyaM pahu pihu kiM havai tassa phalaM // 54 12. atha bhinnabhAgAharamAha kariUNa cheya aMsA harassaM vivarIya na hAraNIyassa / puvvavihi guNi vibhAyaM esa vihI bhinnabhAyassa // 55 aDDAiehi bhAyaM harijjae pauNasattamehiM / cahu satihAi vittaM savA cha kiM tANa laddha phalaM // 56 13. atha bhinnavargamAha aMsANa vaggarAsI hiTTima cheyANa vaggabhAeNa / pADevi jaM jiladdhaM taM jANa [] bhinnavaggaphalaM // 57 aDDAiyassa vaggaM satihA paMcarasa pauNasattassa / bhaNi aDa tihAya puNo jai vaggavihI viyANAsi // 58 Thakkara- pherU-viracita 14. atha bhinnavargamUlamAha aMsassa vaggamUle cheyaNamUleNa bhAu pADijjA / visama-sama-simakaraNe hui mUlaM bhinnavaggassa // 59 15. atha bhinnaghanamAha aMsarasa ghaNaM kujjA cheyassa ghaNANa bhAu hariUNaM / ja kiMpi tattha laddhaM bhinnaghaNaM taM viyANAhi // 60 sahaya-sattarasa ghaNaM savAya panarasa pA tihAyarasa / jaM jAyai ghaNarAsI patteyaM taM bhaNijjAsu // 61 16. atha bhinnaghaNamUlamAha | aMsaghaNamUlarAse cheyaNaghaNa mUlabhAu pADijjA / ghaNapaya doa ghaNapa iya karaNe havai ghaNamUlaM // 62 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 gaNitasAra-prathamAdhyAya 17. atha trairAsikamAha* Ai aMtekajAI Thavijae annajAimajheNa / aMteNa majjhi guNiyaM AimabhAgaM tirAsiyagaM // 63 . jA ikkArasa daMmihi dosiya kara satta kappaDo hoi| tA cauvIsihi dammihi kai hattha havaMti te kahasu // 64 bhaNisu hava nANavaDheM nava muMda lahaMti damma paNavIsaM / iya agghapamANeNaM solasa muMdANa kai mullaM // 65 caMdaNa palaM savAyaM satihA nava damma mulla pAvei / tA cha pala khaDaMsUNA kittiya dammAiM pAvaMti // 66 dammi savA sattehiM pippali dui sera chaTThamaMsa'hiyA / labbhai tA nava dammihi tihAya UNehiM kiM havai // 67 pAuNavIsA saehiM dammihi satihAya paMca patthA ya / tA taMdulAi annaM kai labbhai ikki dammeNa // 68 bArahavannI kaNao satihA saya dammi tolao ikko / jai hui ta iki mAsaya dasaMsahINassa kai mullo // 69 jai joyaNachaTuMsaM paMgulao calai satta divasehiM / tA saTThi joyaNAI kittiya kAleNa gacchei // 70 aMgulasattaMso jai diNassa chaTuMsi kIDao cli| gacchihai aTThajoyaNa niyattaI keNa kAleNa // 71 atha paMcarAsikamAha-; saptanavaikAdasarAsiko ya (?) hiTThima phalaMka vivariya pihu pihu kami do vi pakkha guNiUNaM thovaMka-rAsibhAyaM paNa satta navAi rAsINaM // 72 18. atha paMcarAzikamAhamAseNa paMcagasae varise sadvissa kiM phalaM havai / aha no najjai kAlaM phala mUlaM taha pamANaMtraNaM / / 73 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RA Thakura-pherU-viracita mAse tihAya UNe saDasae divaDhu dammu vvhaaro| tA satarahi pAUNihiM savAyanavamAsa kiM havai // 74 saDaTTha maNahaM bhADai joyaNa satihAi damma pauNadue / tA nava savA maNANaM kiM hui dasa joyaNe pauNe // 75 jai vArasa kammayarA cahu divasihi tIsa damma pAvaMti / paNayAlIsa diNehiM tA kiM pAvaMti aTTha jaNA // 76 jai kiri bhitti suvanno guMjUNa timAsa pauNavIsa dhaNe / tA saDDhadasI vannI guMjahiya dumAsa kai mulaM // 77 19. atha saptarAzikamAha cha dIha tikara vitthara dui kaMvala navai damma pAvaMti / nava dIha paMca vitthari tA kaMvala satta kai mullaM // 78 20. atha navarAzikamAha cIra vAraha paMca vannehi, te dIhaNa satta kara tinni hattha vitthAru acchai / tahaM savvahaM mullu kiu cha saya damma dosiyahi nicchai / jai cahuM vannihi aTTha kara dIhi paMca vitthAri / tA nava cIraha mulla kaiM, kahi dosiya viccAri // 79 21. atha ekAdaza rAzayo(?zIn ) Aha du cha ti du iga patthAI jA kara puDa muMga saTThi dammehiM / tA nava ti duga tikame patthAI muMga kaI mulaM // 80 . 22. atha vyastatrairAziko(ka)mAhamajhaM ca AiguNiyaM aMteNa vihRtta vittha tiyarAsI / aMtAi ega jAI Thavi majjhe aMta jAIya // 81 daha seiyaMmi patthe maviyA sattahiya vIsa patthAI / solasi seI patthe kaha pattha havaMti te kahasu // 82 chAsahi TaMkatulle tuliyA maNa vIsa vakkharaM taiyA / jai vAhattari tulle tuliyaM ti havaMti kitiya maNA // 13 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra-prathamAdhyAya saDikkArasa vannI tolA cAlIsa sar3a kaNao ya / tA dasa savAya vannI pavaTTaNe havai kevaio // 84 nava AyAma tivitthara dui sai vIsahiya kaMbalA savve / paMcAyAma du vitthara kai kaMbala hoti te kahasu // 85. 23. atha krayavikrayamAha- . . majjhaMta gaNiya mUlaM aMtAI guNiya savva uppattI / vikaya kayaMtari bhAyaM nAijjai mUlalAhadhaNaM // 86 sataraha maNa TaMkeNaM lijahi pannarasa vikkiNijaMti / jai dasa TaMkA lAhe tA kahu TaMkANa te mUle // 87 tihu dammi paMca vatthU lijahi navi dammi satta vikijjA / daMma duvAlasa lAhe kittiya dammANa sA mUle // 88 uvari damma tali vatthu Thavijahi vaMkai vinni vi rAsi guNijai / Aima rAsi lAhi tADijai vihU rAsi aMtari pADijjai // 89 24. atha bhAMDapratibhAMDakamAha- . ___ bhaMDa - paDibhaMDakaraNe vivariya mullaM phalaM ca vivarIyaM / kami guNavi dovi rAsI harija lahu rAsiNA bhAyaM // 90 sai dammi dumaNa pippali tihu saya dammehi paMca maNa suMThI / tA pippali satta maNe pAvijjai soMThi kitiya maNA // 91 25. atha jIvavikrayakaraNamAha jIvassa vikkaeNa ya varisa vivarIya phalaMka vivarIyaM / sesaM ca puvvavihiNA jANijahu jIvavaramullaM / / 92 dasa varisA tiya karahA TaMkA sau aTTha ahiya pAvaMti / tA nava varisA karahA kai mullaM havai paMcANa // 93 // iti paramajaina zrIcandrAGgaja ThakurapheruviracitAyAM gaNitasArakaumudIpATyAM paMcaviMzatiparikarmasUtra (trANi ) samAptAni // // iti prthmo'dhyaayH|| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dvitIyo'dhyAyaH / ] 1. atha bhAgajAta kalAsavarNanamAhasamacheya karavi pacchA aMsajuI havAi bhAga jAI yA / addhassa adhu (Da) tassa ya paNaMsa - chaTuMsu kiM havai // 1 2. atha prabhAgajAtimAha cheeNa cheya guNiyaM aMse aMsA pabhAgajAI ya / asa adhu (Da) tassa ya paNaMsa - chaTThesu kiM havai // 2 3. atha bhAgabhAgajAtimAha cheeNa rUvaguNie cheyagame havai bhAgabhAgavihI / aMsANa juI bhAyaM dhaNeNa pihagaMsa guNavi phalaM // 3 egi tibhAya dubhAyaM egi su nava bhAya sattabhAyaM ca / egi chabhAya tibhAyaM kiM sayadammANa pihagu phalaM // 4 vAvi cha kara cau nAlaya bharaMti kami diNigi dala ti cauraMso / jai samakAli timuccahitA pUrahi keNa kAlena // 5 4. atha bhAgAnubaMdhamAha ahahari uvarimu haru gaNi sa aMsi hiTThimahareNa guNi rUvaM / jA havai carima cheyaM esA bhAgANubaMdhavihI // 6 saDa tiya tassa pAyaM sahiyaM jaM tassa chaTTamaMsajuyaM / tassaddha jutta kiM hui tahaddha satihAya tassa pAyajuyaM // 7 5. atha bhAga (? gA ) pavAhamAha hiTTima hari uvarimaharu guNijja hiTTima hare gayaMseNa / uvarima va guNajahi evaM bhAgApavAhaM ca // 8 tiya ahUNaM pauNaM tassa khaDaMsUNa taya addhaM ca / taMsa - cauraMsarahiyaM kiM kiM patteya hoM ( ho ) ti phalaM // 9 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra - dvitIyAdhyAya 6. atha bhAgamAtRjAtI Aha bhAgAI paMca jAI samAsaNaM taM ca bhAgamattIya / pihU pahuhuttakaraNaM karevi samaya aMsajuI // 10 arddha payassa bhAyaM tibhAyabhAyaM tahaddha addhahiyaM / taiyaM ahINaM egaTThe kiM havei dhaNaM // 11 7. atha vallIsavarNane AhavallIsavannaNavihI hiTTima cheeNa guNavi cheyaMsA / uatise raNu dhaNu pakIrae hiTThimaMsANa // 12 dui tolA tiya mAsA taheva cau guMja paMca visuvA ya / te sattasahINA savannaNe kiM havai vallI // 13 8. atha bhaMsa (staMbhAMza) kajAtI Aha samacheya aMsa piMDaM rUvAo sohi jaM havai sesaM / teNa paccakkhabhAyaM laDaMke thaMbhaparimANaM // 14 addha khaDaMsa dubAsa aMsA jala paMka vAluyatthakame / paJccakkha tinni kaMviya bhaNi paMDiya ! thaMbhaparimANaM // 15 bhAU paMcamu gayau puddhi, dakkhiNa aTTama solasaMsu pacchima paNaTThau, cAu u uttaraha sIhabhaiNa ima chaTTu naTThau | talai rahiu paMDiya ! nisuNi gorU sau paNayAlu, te ikaTThA jai karahi kai loDai thaNavAlu // 16 adhu satihAu viMjhe khaDaMsu sattaMsa ahiu jalatIre / ahaM navaMsahiu thaligaya causesa kiM jUhe // 17 // iti paramajaina zrIcandrAGgaja ThakkarapherUviracite gaNitasAre kaumudIpATyAM aSTau bhAgajAtayaH // // iti dvitIyo'dhyAyaH // 5.1 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ tRtIyo'dhyAyaH / ] 1. atha vyavahAragaNanAyAM mizrakavyavahAre AhaniyakAli pamANadhaNaM phaleNa parakAlu vi tajjoyaM / missi guNiUNa donnAvi joyAviha tammi phalamUlaM // 1 mAseNa paMcagasae cahu mAsihi damma paMcasai vIsA | tarasa phalaM kiM mUlaM jai muNasi ta bhaNasu siggheNa // 2 2. atha bhAvyake AhaniyakAli pamANadhaNaM guNijja phalakAli kamiphalAINi / aMsANa juIbhAyaM missi guNavi laddha mUlAI // 3 mAse sayasa paNa phalu egaM vippassaM addhu vittIya / lehagapAyaM varise navasayapaMcahi missadhaNaM // 4 3. atha ekapatrIkaraNe Aha gayakAla phalasamAse mAsaphalakkeNa bhAi kAlo ya / mAsaphalu piMDu sayaguNi ghaNapiMDe hari sayassa phalaM // 5 dugi tigi cau paMcaga sai mAse dhaNu dinnu ega du ti cha sayaM / cahu chaha dasa mAsihi evaM pattaM kahaM havai // 6 4. atha madhye (1kSe )pake Aha samaccheyaMsajuI hara missaM patteyaaMsi guNiUNa / pakvakaraNameyaM missAu phalaM muNijjei // 7 duMni tiya paMca cau maNa bIyaM pakkhaviya taM ca nippannaM / bisaya dahattara hala hari dinnANa vi kimaha bhinnaphalaM // 8 TaMka chaha buNihi mulle dasa TaMka paMci dammehiM / TaMka chayAsI paTTe kiM vuNiyaM kiM vuNAvaviyaM // 9 kaMcolu satta udae sattovari egu hiTThi vikkhaMbhA / dasi dammi bhariu caMdaNi aMguli ikvikki kai mullo // 10 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra - tRtIyAdhyAya 5. atha samaviSamakrayayoH Ahamulle vatthu vi hattho pihagaMsa guNeya aMsa juvabhAvaM / davveNa aMsaguNio samavisamakayaM tirAsi vihi puvaM // 11 dammikki seru haraDai tinni baheDA cha sera aamlyaa| bho vija ! dehi phakkiya samamattA ikka dammassa // 12 . tihu~ aDa seru pippali satihA navi dammi miriya seru igo / cahu~ pauNu seru suMThI igassa tiuDU samaM dehi // 13 dami nava sera taMdula ikkArasa muMga seru iku ghio| ti du iga aMsa vaNiya ! kami savAya dammassa me dehi // 14 6. atha suvarNavyavahAre Ahaja suvannA jaM tuLalaM taM teNa guNevi kIrae piNddN| tulli vihatte vannI vannI bhAe havai tullaM // 15 nava dasa aDhikkArasa vannI tolAya tiya cha paNa juyalaM / egattha gAliyaM taM kerisa vannI havai kaNayaM // 16 7. atha suvarNe bhinnodAharaNamAha aTTha savA nava pauNa cha vannI tulleti paMca dui mAsA / tiya cha paNa aMsa sahiyA AvaTe kiM havai kaNayaM // 17 8. atha pakasuvarNasya Aha vanna suvanna guNikaM vipakka kaNae vihattavannAya / icchA vannIbhAe pakkasuvannassa tulkaM // 18 cha paNa? satta tolaya nava satta dasaTTha vannapakkAya / saMjAyavIsatolA kerisa vannI havai kaNayaM // 19 dutIkaHsattaTTha nava cha vannA cau paMca ti satta tolayA kmso| ikkArasIya vannI tulle kiM havai pakkavio // 20 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakkura -pherU-viracita 9. atha naSTasuvarNavarNamAhaupannavannaeNaM suvannapiMDaM guNevi sohijjA / vannasuvannavahikkaM gayavanna suvannae bhAyaM // 21 tiya paMca satta mAsA navaTTha dasavanna aTTamAsanne / upannA dasa vannA kA vannI aTThamAsANaM // 22 upannavannatADiya kaNayajuI vannakaNayavahapiMDaM / sohivi bhAyaM gayakaNayavanni uppannavannUNe // 23 ahiyassa hINacheyaM hINassa ya ahiya iccha vnniio| cheyaMka tulla bhAgA iya icchAkaraNavannavihI // 24 paNa satta nava igArasa vannIo pihagu pihagu kiM lijjaa| jeNa hui dasI vannI tulle tolikku taM bhaNasu // 25 // iti mizrakavyavahAram (1raH) / 1. atha seDhIvyavahAro yaH (? yathA-) gacchegUNuttara haya sahAi aMtadhaNu puNavi Ai juyaM / duvihatta majjhima dhaNaM gaccha guNaM havai savva dhaNaM // 26 vIsAi paMca uttara sattadiNe turiya haraDaImANaM / taM bhaNi taha naTThAI uttara gacchaM puNo bhaNasu // 27 2. atha naSTAdyAnayane karaNamAhanaTThAijANaNatthe savvadhaNaM gaccha bhttlhaao| egUNa gacchiu tarU guNevi dali sohi sesAI // 28 3. atha naSTottarAnayane karaNasUtramAhauttaranaTThANayaNe gaccheNa vihattasavvadhaNarAsI / AivihINaM kAuM niraregaccha dala laDa cayaM // 29 4. atha naSTagacchAnayane Aha aDauttara hayaguNiyaM duguNAI vuDDi hINavaggajuyaM / mUlaM dhaNa vi uNUNaM sacayaM cayaviuNa hari gacchaM // 30 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra-tRtIyAdhyAya 5. atha saMkalityaikyAnayane Ahaiga caya saMkaliyaMkaM vi jueNa paeNa guNivi tihu bhAyaM / laDaM saMkaliya juI na saMsayaM ittha nAyavaM // 31 saMkaliya vagga taha ghaNaM pihu pihu paMcANa kiM havai ikaM / gaNiUNa bhaNasu sigghaM jaya gaNiyavihiM viyANAsi // 32 6. atha vargakaghanaikyAnayanamAhaicchapaya biuNasegaM ti hariya saMkaliya guNiya vaggajuI / saMkaliyavaggu jaM hui taM ghaNapiMDaM viyANehi // 33 7. atha saMkalitavargaghanaikyAnayane Ahasega biuNa paya paya guNa sega payaddheNa guNiya hui jaM taM / saMkaliyavagga taha ghaNa tinhANa juI muNeyatvaM // 34 // iti seDhIvyavahAre sUtragAthA sammattA / / atha kSetravyavahAramAhacauraMsa dIha caurasa vikkhaMbhAyAmu guNiya taM khettaM / cauraMse cha kara bhuyA ti paMca kara dIha cauraMse // 35 bhuva piMDaddhaM cauhA kameNa bhuvahINa sesa guNa sukame / tassa pae taM khittaM tibhue a caubbhue jANa // 36 muhabhuva kara paNavIsaM bhUmibhuvaM sahi vAma vAvannaM / / dAhiNa uNayAlIsaM kiM jAyai tassa khittaphalaM // 37 bhUmibhuva hattha caudasa terasa egaM ca bIya pannarasaM / evaM visama tikoNaM khittaphalaM assa kiM havai // 38 sayalANa caurasANaM bhUmuha joyaddha laMba guNakhittaM / taMsANa bhUbhuvaI laMbaguNaM havai khittaphalaM // 39 bhuvajuva terasa panarasa bhUbhuva igavIsa paMca hattha muhe / majhe laMbu duvAlasa erisakhittassa kiM mANaM // 40 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakkura phela-viracita tikoNaphalaM viulaM bhUbhattaM majjha laMbao havai / bhuvalaMba vagga aMtari sesassa pae havai ahavA // 41 bhuvalaMba vaggapiMDaM tassa pae havai nicchayaM kannaM / savvattha khittagaNaNe esa vihi havai nAyavA // // 42 vikkhaMbha vagga daha guNa tammUle vaTTakhitta parihi dhuvaM / vikkhaMbha pAya guNiyA parihI tA havai khittaphalaM // 43 dasa vikkhaMbhe khitte samavaTTe kiMpi jAyae prihii| guNiUNa bhaNahi paMDiya! tasu khittaphalassa kiM havai // 44 vaTTassa ya vikkhaMbhaM tiuNaM taha chaTThamaMsajuya prihii| vikkhaMbhaddhe guNiyA parihi dalaM tassa khittaphalaM // 45 jIvA sara piMDadaM sara guNiyaM vagga dahaguNaM kaauN| nava bhAe jaM laddhaM tassa pae havai dhaNuha phalaM // 46 dhaNupiMDe igavIsaM jIvA panarasa chaka chaka jassa saraM / bhaNi paMDiya ! gaNiyaphalaM kiM jAyai tassa dhaNu khittaM // 47 saravaggaM chaguNakiyaM jIvA vaggahiya mUla dhaNu piMDaM / dhaNuvaggAo jIvA vaggUNa chabhAya mUla saraM // 48 dhaNu sara jubaDahINaM dhaNuhAo vagga cauNa paya jIvA / patteya gaNiyamANaM eyANa phalaM havai nUNaM // 49 bAliMde tibhuva dugaM muruje do dhaNuha caurasaM majjhe / do dhaNuha javAkAre kulise caubhuva du kapijjA // 50 tibhuvaM gayadaMtovama caubbhuvaM sagaDacakkavaTTasamaM / caMdassa sarisa dhaNuhaM varse paripunnacaMdasamaM // 51 bAliMdovama khittaM vitthAre paMcavIsa kara dIhe / dala laMbaM tinni dharA gayadaMte kiM havei phalaM // 52 nimmAgAre khitte ubhayamuhe tikara paMcakara lNbe|| * dharAmuhe paNa hatthaM ti majjhi daha laMba kulisuvamo // 53 ||iti kSetravyavahArasUtraM samAptaM // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - gaNitasAra-tRtIyAdhyAya 1. atha khAtavyavahAramAhatalamuha majjhe visamaM uDDuttaM ahava dIha-visamaM vA / taM egaTuM kAuM visamaTThANehiM hariya samaM // 54 sama - vitthara -dIhaguNaM uMDDatte gaNiya havai khittaphalaM / khAttaM samabhuvavehe ghaNovamaM jAyae gaNiyaM // 55 duti cau kara uDDutte pukkharaNI paMca hattha vitthAre / solasa hatthAyAme kiM jAyai tassa khattaphalaM // 56 dIha kara saDDa solasa vitthAre dasa savAya aGadae / aha vittharu dIhudae sama navakara kimiha pihagu phalaM // 57 2. atha kUpasya phalAnayanamAhakuvavitthAraM vaggaM tiuNa khaDasahiya vehi guNiyavvaM / cahuM bhAe jaM laddhaM taM karasaMkhA havai savvaM // 58 kUvassa ya vikkhaMbhaM cha hattha kara vIsa jassa uDDuttaM / kUvassa tassa paMDiya ! khattaphalaM kiM havei dhuvaM // 59 . tikoNayAI khittA punvuttA khittaphalasamA jANa / te vi guNiyaM tivehe havaMti ghaNahattha khattaphale // 60 3. atha pASANaphalAnayanakaraNasUtram dIhaMgulANi vitthara piMDaMgula tADiyANi vibhaehiM / / jiNeM aTTha terasahiM havaMti pAhANaghaNahatthA // 61 satiya hattha vitthari karaddha piMDe silAsaha jassa / satihAya paMca dIhe kamittha hui tassa gaNiyaphalaM // 62 jaM havai viviharUvaM vaTTa-tikoNAi sayalapAhANaM / khittaphalu vva guNeviNu piMDaguNaM havai tassa phalaM // 63 dasa hatthe vikkhaMbhe gharaTTapaTTa vva vaTTapAhANe / divaDhakaramANapiMDe kiM hoi imassa gaNiyaphalaM // 64 golassudayaghaNaDaM sanavaMse ahiya taM havai selaM / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pherU-viracita parihi cautthaM bhAyaM haya parihi navaMsahiya khitaM // 65 chakara dIhudaya vitthara samavaTTaM golayassa pAhANaM / kiM gaNiyaM kiM khittaM jaM hui taM bhaNahi patteyaM // 66 4. atha pASANasya taulyamAha ghaNakaMbiya ikkeNaM DhilliyasaMbhUya pAhaNaM savvaM // paMcAsa maNaM jAyai tulio cauvIsa tullo [ya] // 67 vaMsI aDayAlIsaM mammANI saTTi kasiNu bAsaTThI / jajjAvaya kannAya uNavannakuDukkaDo saThThI // 68 // iti khAtavyavahArasUtragAthA 15 sammattA // atha citivyavahAramAhagomaTTe pAyasevaM caurase vaiTTaM munarayaM tokaM / sovaNa pulaM kuvaM vavI iya navavihA bhittI // 69 paDhamamavi suddhabhittI vitthara dIhudaya guNiya jaM havai / tarasAu vAra vArI Alaya kaTThAu sohijjA // 70 sesAo dasamaMsaM divaDUyaM maTTiyassa ghaTTe / sesA pAhaNasaMkhA havaMti ghaNahatyamANeNa // 71 paMca kara bhitti udaye dasa dIha duvitthare ya tammajjhe / bArUti udai du vitthari kA saMkhA havai pAhANe // 72 atha idvAnAM gaNanA dI vitrapiMDe aDu tihA aTTamaMsu iTTa kame / ruda diva vitthari daha dIhe bhitti ke iTTA // 73 1. atha goMmadamAha - gaumaTTamUlaparihI addhaM pA parihi guNiya sanavaMsaM / bhitti (ti) gabbhAo cayaNaM bAhira majjhAu taM khittaM // 74 bhitti (ti) ganbhAo parihI uNavIsa cha vittharassa kiM cayaNaM / bAhira parihI paMDiya ! cauvIsaM kiM havai khettaM // 75 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra-tRtIyAdhyAya parihIvikkhaMbhaDe guNiya navaMsahiya khallu guMmaTTe / aNubhavasahiyaM bhaNiyaM na saMsayaM ittha nAyavvaM // 76 2. atha pAyasevamAha cauraMsa pAyasevaM bAhira bhittI ya majjhimaM thaMbhaM / vitthara dIhudaya guNaM jaM hui taM kaviyA jANa // 77 bhitti taha thaMbha aMtari kamucca maggaM phiraMta taM dIhaM / tala uvara juyahudayaM vitthara guNiyaM havai pUraM // 78 3. atha varTataha vaTTapAyaseve thaMbhaM bhittI ya gaNahu kUvu vva / pUraMtara chattidalaM taM cauraMsu vva jANeha // 79 4. atha munArayAvaTTapAsevasarisA munArayA hoti sayala mjjhaao| puNu ittiyaM visesaM tikoNadala vaTTadalabhittI // 80 5. atha tAkavArissuvarima tAkaM dIhudae guNiya bhittipiMDaguNaM / sattaMsa divaDDaNaM sihAjuyaM jAyae khallaM // 81 satta kara tAka dIhaM sihAsahiya hattha cAri jassudayaM / hatthega bhittipiMDaM kiM jAyai tassa khallaphalaM // 82 6. atha sopAnamsovANahiTThauvarima joyaddhaM udayavitthare guNiyaM / nava hihi uvari egaM du pihula chaha udai kimiha phalaM // 83 7. atha pulabaMdhamAhavitthara dIhaM udae guNiyaM, tAkavihINaM bhuvajuvasahiyaM / . niggama ahiyaM taha khallUNaM, jalapulabaMdhaM taM hui nUNaM // 84 8. atha kUpakuvabhisimajjhi parihI vitthara udaeNa guNiya havai phalaM / dasa udai du kara vitthari aTThArasa parihi kiM cayaNaM // 85 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 atha vApI SaTa bhedi cauraMsa dIha vaTTA khaDaMsa aTThasa saMkhavattAI / bahuchaMdi hoMti vAkI(vI) te diTThapamANi guNiyaMti // 86 // iti citivyavahArasUtra gA0 18 sammattA // Thakura - pherU - viracita atha krakacavyavahArasUtrakaraNamAhadAru jahacchiyamANe tarasAu jahiccha phaliha kIraMti / duha dala dIhu vitru guNijja phalahehiM bhAgu ti // 87 aTTa kara dIhu dAro karahu vitthAri dali tihAu kare / dIgu pAu vithari navaM dali kimiha phalaheNa // 88 atha karavate dAruccheditagaNanA karavata lIha je huI te dIhiNa guNiya hoMti hatthAiM / trivasA koDI cirAvaNI agghamANeNa // 89 iga divaDha visva sai gaji duti vitthari gaji asIhiM koDI ya / cahuM vivahi saTThi gaje paMcAi navaMti cAlIse // 90 dassAi jAva terasa visuvA vitthAri tAva tIsehiM / uvaraMte jA solasa tA vIsi gajehi koDI ya // 91 uvari jA vIsa visuvA tA koDI dasi gajehi jANeha / uvari karavattu na calai iya bhaNiyaM suttahArI hiM // 92 dAru gaja santa dIhe visovagA aTTha satta vitthAre / dasa lIha phalaha gArasa cIriya kai koDiyA hoMti // 93 aTTha jaba kaMviyaMguli javegu karavatta lIha phalahi ige / vaTTasa khaMDakaraNe piMDaM taM dIhu jANeha // 94 mahuva vaDa sAla sIsama niMva sirIsAi sama cirAvaNiyaM / khayaraMjaNa kIra savA seMvalu suradAru guNi pauNaM // 95 // iti RkacavyavahAro samatto // gAhA 9 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra - tRtIyAdhyAya atha rAzivyavahAramAha samabhuvi kayannarAsI tapparihi khaDaMsa vaggu udayaguNe / jaM hui te ghaNahatthA ghaNahatthe ikki patto ya // 96 tila - kuddava dhannANaM navaMsu udao ya rAsi parihIo / dasamaMsu mugga gohuma vora kulatthA igArasamo // 97 siharu vva vaTTarAsI caurudayaM tassa parihi chattIsaM / bhittisaMlaggaaddhA kRNaMtari pAya parihI ya // 98 bAhirakUNe paDaNaM parihI udao saha jANeha / kiM jAyai karasaMkhA pihu pihu rAsINa taM bhaNasu // 99 dala pAya paNa parihI guNivi kame du cau sattihAeNa / puvvu vva phalaM pacchA niyaniyaguNayArae bhAyaM // 100 // iti rAzivyavahArasUtraM sammattaM // gAhA 5 // 61 atha cchAyAvyavahArasUtrakaraNamAhathaMbhAi bhitti cchAyA daMDi miNavi guNahu daMDamANeNa / tasseva daMDacchAyA harijja bhAyaM phaleNudayaM // 101 cauvIsaMgula daMDe cchAyA thaMbhassa tinni daMDa savA / daMDa savA aTThArasa aMgula kiM thaMbhu uccattaM // 102 atha sAdhanAnayenakaraNamsamabhUmi du kara vitthari dureha vaTTassa majjhi ravisaMkaM / paDhamaMta chAya gabbhe jamuttarA addhi udayatthaM // 103 cau cau iga mayarAI paNa tiya iga kakkaDAi dhruva rAsI / sattaMgula paha mu~Nijuva phala rUgayajutta divasa gaya sesaM // 104 // iti cchAyAvyavahArasUtraM sammattaM // gAthA 4 // ekatra gAthA 104 // // iti paramajaina zrIcandrAGgaja ThakurapherUviracitAyAM gaNitakaumudIpATyAM aSTau vyavahArANi (rAH) samApta : (1ptAH) // // iti tRtIyo'dhyAyaH // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [cturtho'dhyaayH|] atha desA(zA)dhikAramAhaDhilliya rAyaTThANe kajaM bhUya karaNa majjhami / jaM desalehapayaDI taM pherU bhaNai cNdsuo||1 jasu jasu vaMTivi dijai tasu tasu jIvalai jaM bhave dvyo| so guNivi laddha dammihi savvANa ya jIvalai bhAyaM // 2 seva rAyaha, [seva rAyaha ] paMca jaNa gae ya, taha savvaha jIvalai tIsa sahassa egattha rAsiNa, tiya terasa paMca dui satta sahasa iya bhinna rUviNa, vaya kAraNi jA navasahasa te savvivi pArvati / niya niya jivalA kaDDatahaM kiM kiM kasu AvaMti // 3 upakkhai jaM davvaM hui taM paMDiya! karija sayaguNiyaM / caTTIhare vi bhAyaM jaM labbhai taM saI hoi // 4 gAmi nayari dese jai navi lakhi paMcAsa sahasi caTTI ya / sattari sahasa upakkhai tA tassa kisA saI hoi|| 5 jisA saI bheijjai jittiya dhaNa kaDDa tahi sa vaTTijjA / juyalaM taMka phusivi taha paNabhAge hoti visuvA ya // 6 sahaseti aMtimaMkA phusavi kame lihasu du cauraTTha guNA / te visuvAI jANaha evaM dasa sahasi lakkhe vA // 7 jai caTTI mUladhaNaM du lakkhaM nava sahasa paMca i[? ga] tIsA / cauka saI bheijjai tAma dhaNaM.kittiyaM havai // 8 (1) atha dezAMkedhaNarAsi aMtimaMko phusija taM biuNa visuva dsmNso| do aMtimaMka phusie paNaMsi taha visuva sayamaMso // 9 rAsirasa aMtimaMke visuvA visuvaMsagAi sesa kamA / Aima aMkANaDhe dammA jANeha vIsaMse // 10 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra-caturthAdhyAya (2) atha mukAtayamAha mukkAtai jaM varise taM gaya diNa guNavi varisa diNibhAyaM / paMci sahassi mukAtai navi diNi caumAsi kiM havai // 11 jittA damma maseliya dijahi mAsikki te tibhAgUNA / sesa havaMti visovA divase divase muNeyavvA // 12 (3) atha dhAvakagato lahugaidiNasaMkhaguNaM lahu-dIhagaissa aMtare bhaayN| laDadiNehi milaMtI appagaI lahugaI do vi // 13 cau joyaNIya pacchA navama diNe satta joyaNI clio| tassa bahoDaNa heU milei so kaiya divasehiM // 14 paMcAi du vaTuMtA joyaNa divaseNa callae karaho / joyaNa caudasa karahI kittiya divasehi so milai // 15 Ai - majjhaMta rAsI aMtAo Ai hINa majjheNa / bhAe laddhaM biuNaM egajuyaM karaha diNamANaM // 16 (4) atha saMvatsarAnayanamAhavikkamAi je varisa mAsa cittAi karivi diNa, cha muNi naMdeM laDahiya mAsa te vacchara juya puNa, neva nihIMNa rasa varisa mAsa dui dui diNa UNaya, tAjiya vaccharu havai mAsa muharama mAINaya, tAjikku puNevaM karivi para ahiya mAsa sohevi puNi / neva muMNi cha varisa dui diNa ahiya paMDiya! vikkamasamau bhaNi // 17 // iti dezAdhikArakaraNasUtraM sammattaM // . (5) atha vastrAdhikAramAha juja paTTolaya atalasa sArAI paTTa vattha emAI / kara vAsaka tANAI iya suhamA thUla sADAI // 18 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakkura - pherU-viracita saya hatthi sayala kappaDi sIvANi kara divadu egu kattaraNe / iga dutiya kora dhuvaNe ghaTTa paTTayAi kame // 19 sayala khImehiM kappaDa samasaMkha navAra kiMci hINahiyA / dahalI javiNA savve thaMbhAu savAiyA udae / 20 udayarasa vAra visuvA kamaratale aTTha uvari savvehi / iga bhi du thaMbhe vA itto siya kappaDaM bhaNimo // 21 savvANa paDatovara juddha udae guNijja jA kamaraM / piTThI vitthara dIhaM haya ahaMsa hiya jaya vatthaM // 22 majhima DaMDassAo cauNaM khImassa kaDayalapaveso / tassa divar3A parihI bArasamaMsUNa cauraMse || 23 ca kara majjhima thaMbhaM solasa kamaraM ca parihI bAvIsaM / tassa khImassa paMDiya ! kiM jAyai vatthaparimANaM // 24 ahaMsa taha ya vaTTe tiuNaM kamaraM tayaddha jaya dauraM / iya ghara haya sImANaya thaMbhAu tanAva cauguNiyaM // 25 taMgoTI iga thaMbhA hihuvara juyaddha udaya guNa vatthaM / thaMbhA parihi paNaguNa dugathaMbhA majjha paDa ahiyA // 26 kharigaha maMDava uvaraM ubhayadise ji kara tassa adbhudayaM / tatto paNaguNa parihI parihidalaM udaya guNa vatthaM // 27 bhittivalaya paDa donniva duvAra paDa bevi udayadIhaguNA / iya vatthaM addhaddhaM maMDava saha vAra taha bhittiM // 28 vArigaha khaDaTuMsA cchattAgArA ya* maMDavAgArA / eyANaM ca tarakkA hiDavara juddha udayaguNA // 29 iga thaMbha chaguNa parihI duthaMbha parihI ya majjha paDa ahiyaM / ahaMsa jutta udae thaMbhAu tanAva paMcaguNA // 30 mIrANa vAriga hui cilaMga caurasa du ega thaMbhA ya / sama udaya cauNa kamaraM viuNa parihi aTThamaMsa hiyaM // 31 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra-caturthAdhyAya vallahali pattavallI jhuMbukkAkaliya majjha jhallariyA / eyANa ya kappaDao taha taiya puDassa puNa ahio // 32 chAyApaDa caMdovaya sarAi cAjamaNiyAi bhittipaDA / vitthara dIhe guNiyA sujhaMti viNoyacitta viNA // 33 dahalI jarUi tAkA chajjaya kutrAya carakha paDirUvA / chattAlaMva nisANA te TippapamANi nAyavvA // 34 uddesa siyAvaNiyaM sai gaji nAvAra damma solasagaM / cittaM gajiki pacchA dahalI jasarAi ceti dugaM // 35 kimisaM gajiki citte suhame cauvIsa thUli vIsA ya / cattAri TaMka DorI iga suttaM aruNa nIlaM vA // 36 nAvAra saraja cammaM nIlAruNa kasiNa vattha taM payarDa / suttaM navAra sai gaji niva pauNaM iyara seraddhaM // 37 . // iti vastrAdhikAre gAhA 21 smmttaa|| tha jaMtrAdhikArakaraNasUtramAhadiNayaraggi rasa tere caeNu[da]siMdiye jugeM Isara / iya kuTThihi kha(0) igAi igigi samahiya lihi maNahara / kaira nihi solarsa taha ya uvaihi vasu tihi disi sasihara / icchAdalirU harivi kamiNa Thavi jaMtu muNahi para / jA sunnu vAri tANukkamihi jaMtari tabivarIu dhuya / jA savvi gehi visama hava sama, sama-visamAi samaMka juya // 38 .. ||sstt gRhe jNtr|| dAhiNa kannagAI sattahi ya khaDAi paMcahi ya vAme / dete cau~tIsa surai sare mu~Ni uNavIsa ThAra paNevIsaM // 39 . paNatIsa ti cau~ hu~ ravI terahe jiNa tIseM rikhe saga~vIsaM / maNu sataraha dasaiM navaM navaM tevise punbAi jana chagihaM // 40 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura - pherU- biracita lihi dhurAu pAoli a aha mela puNuvarima | pAyaoli iya kamihiM jAva pA jaMtu havai ima / majjhimaddhu uvakamiha carima pA jaMtu puNu vikami / cau gihAI cau vuDi jaMta iya hui iga caya kami // 41 tihi" nihi' rarsaM juryai vasuM kareM tera gare / saisi muNi ravi" marNai disi karle guNa sare adhu para cahu cahuThe causaThi gihi | rUti de ca kami'NukamegAi lihi // 42 10 1 66 atha viSamajaMtrAnayane kha igAi jahiccholiMgiha saMkhiga juya saputra paDhamoliM / tato majjhima majjhima gihAu giha jutta sukamehiM // 43 dhuri paMti carima aMkAu jattha ahiyaMku havai tittha gihe / savvagihasaMkha sohivi lihijja iya visamagihajaMtaM // 44 jurge he loyaNe haranayaNai iMdiye muNi ahiM / saisi ra jaMtu igAi lihi, ikkAsI kuTThehi // 45 // iti jaMtrAdhikAro sammatto // gAhA 8 // atha prakIrNakAdhikAra mAha (1) kusumAnayanamAha duguNA duguNa ji uccarahi, vAra vAra tihu jutta / aha jai ko kusumu na ubbarai, tA dhuri tinni nirutta // 1 ikka suragihu cahu duvArehiM, patteya tahi jakkhu igu vAra tulla tasu majjhi suravai / dhammau kusumANa vi vahala sayala biMba addhaddha suThavai / jaMtAvaMta igegu de savahi vAri jakkhassa / sesa vIsa jahi uvvarahi savve kaI hui tassa // 2 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra caturthAdhyAya (2) atha AmrAnayanamAha je pattA te aMsi guNijahi, Ai hINa kari buDDi harijahi / laDA biuNa rUvasaMjuttA, paMDiya ! te jaNa gayA niruttA / seDhiya saMkaliye phalasaMkhA, laddha vihatte hui phalasaMkhA // 3 aMsu aTThamu kaTaka majjhAu, . gau aMba toDaNa vaNihi bhakkhaNattha Aesi rANaya / caurAdi vaDta chaha eNa parihi savvehi ANiya / jaM kaTakku thiu laddha tihi, vIsa vIsa svvehi| kaya jaNa gaya kittau kaTaku, kaI aMbANiya tehi // 4 (3) atha jamAtrika varisolA nayanamAhaguNaka thappivi kamiNa egAi, uvaruppari guNivi guNi vAra vAra ikikku dIjai / varisolA je havai savvi tei paDhamaha bhaNijjahi / tevi aMka rUvAha viNu, puvva parihi gunniyNti| hui ti ti bhakkhahi savvi jaNa, paMDiya iu pabhaNaMti // 5 gaya jamAiya paMca sAsurai, varisolA'Nukamihi diyai sAsu taTThiya bhrevinnu| tahaM bhuMjiya rahahi ji te biuNa ti cau paNa guNa krevinnu| aMtima sahi bhakkhahi avari, bhaNahi eNa bahu khaddha / savihi egu sA bhakkhiyA, kai thAkai kai khaddha // 6 (4) atha vastraphalAnayanamAha je jaNa mahaMti hatthaM te cauNa guNijja laddha vatthakare / taM vatthu dIhu vitthara kara jaNa guNa cauNa savvi jaNA // 7 vara vatthu igu caudisi igegu karu ThAhiu tihuM tihu jaNehiM // nava nava kari jaNi pattA kai jaNa varavatthu kai hatthA // 8. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita (5) atha karabhagatyAmAha Ai-majhaMtarAsI aMtAo Ai hINa majheNa / bhAe laDaM biuNaM egajuyaM karaha diNamANaM // 9 cau joyaNAi tiya tiya vaDUMto nicca callae karaho / solasa joyaNa karahI kittiya divasehi sA milai // 10 (6) atha viparItoddezakamAha sesUNa jutta vagaM gaya ahiyaM tassa mUlabhAya guNaM / guNayAreNa vihattaM so amuNiya rAsi nAyavvo // 11 paMcaguNa navavihattaM tavaggaM navahiyassa mUlaM ca / / do hINa tinni sesaM viviriya uddesago rAsI // 12 (7) atha patracintAjJAnamAha sattari guNa tiunehiM paMcahi igavIsa panara sattehiM / piMDeNa sau paNuttaru devi harivi muNaha paracittaM // 13 ciMtiya suyakarasahiyaM biuNigi juya paMcaguNa suyAsahiyaM / daha guNa kha paNaka rUvaM sesa kame muNaha sunna viNA // 14 (8) atha marditAMkajJAnamAha sayalaMkapiMDu sohivi rAsissaMtAu sespiNddaao| jaM hINu navasu pADai pUrai maliyaMku sunnu navaM // 15 (9) atha sadRzAMkAnayanamAhaegAI ya navaMtA aTTa viNA icchiyaMku navi gunnio| puvvaMkarAsi guNiyA havaMti egAi sarisaMkA // 16 (10) atha gosaMkhyAnayanamAha uvarAo jA hiTTi huI, tANukkamihi Thavija / uvaruppari sabvevi guNi, gAvi ema jANija // 17 cahuM duvArihiM gAvi nIsariya, gaya pANI paMca sari santa rukkha tali te bitttthiy| . AvaMti vArihi navihi paisi chacca vADihi niviTThiya / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra - caturthAdhyAya rakkhahi aTTha guvAla tahaM, sAricchiya sahi tevi / paMDiya ! kittiya gAvi huI, tammi nayari savve vi // 18 (11) atha godugughavaMTanamAha go jaNa samabhAgeNaM jaNasaMkha igAi Thavi kamu kamaso / jA aMtima goaMkaM samapahe duhu aMkasamaM // 19 iti zrIcandrAGgajaThakura pherUviracite gaNitasAre dezAfuareer: catvAri (1raH) adhikArAni (? rAH) sammattA // gAhA 64 // atha uddezapaMcagaM sUtramAha paNameviNu siTTikaraM bhaNAmi niSpattipaMcagusaM / dhannikkhucuppaDANaM desakaragghANamANANaM // 1 savvattha anna nippai bhUmiviseseNa aMtaraM bahuyaM / dilliya Asiya narahaDa varuNa paesA imaM jANa // 2 aara ata- vitthara viggahayA guNiya havai bhUsaMkhA / vIsa kama dIha - vitthari aha kaMviya saTThi vIgahao // 3 annarasa phalaM jAyai nippanne vIsa visuva vIgahao / saTThi maNa dhanna kuva cauvIsa mauTTha jANeha // 4 caulA maNa bAvIsa tila solasa mugga mAsa aTThAraM / vIsa kaMguNiya cINaya panaraha kUrI savAIyA // 5 solasa maNa kappAsA cAlIsa juvAri dasa saNo taha ya / ikkhu savANiya sAhA itto AsAdiyaM jANa // 6 gohuva paNayAlIsaM kalAva massUra caNaya battIsaM / java chappana maNAI sarisama alasIi karaDa dasaM // 7 vaTulA tori kulatthA caudasa maNa hoMti savtra kaNa tuliyA / jIrA dhaNiyA dasa maNa para sikya majjhi gaNiyaMti // 8 69 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita savve vi vesavArA hAlima methI ya saggavattI ya / * kora dhannAi seMkkaya sau damma karassa viggahae // 9 ||iti dhAnyotpattiphalam // nava khAri pacAsa maNI ikkhuraso tassa paMcamaMsu gulo / sakara chaTuMse hui solasamaMse ya khaMDA ya // 10 tassa divaDDA ravvA hINAhiya puNa havei nIravasA / puNu ittiyaM navi calai jA bhaNiyaM diTTha patteNaM // 11 khaMDAu tibhAgUNA nivAta varisolagA bhave punnaa| aicukkha sesa sIro iga vArA hoi khaMDasamA // 12 // iti ikSurasaphalam // tila-sarisama karaDa maNe tillaM nava satta paMca visuva kame / duddhi aDaMsu navaMso lUNiu tatto ya pauNa ghio // 13 // iti snehaphalam // dasi chAlIehi gAvI mahisI taviuNa cahu vayalli hlo| culhi pavANe kuDhiyA nAviya valahAra mahara viNA // 14 'devai kannacalA taha nIlI kavilIya go adaMtIya / vippa savAsaNi ya puNo karaM caraM natthi eyANaM // 15 TaMkA battIsa halo tiviha kuDhI ega dIvaDha du TakIya / mahisikku gAvi addho vuDDiya vasahassa TaMko ya // 16 iya bhaNiyaM uddesaM hINAhiya hoti caTTiyaNusAre / addha tihA pA annaM tiNa cara pA hINa bhA sakaraM // 17 // iti dezakaraphalam // je pAI dammakkihi bhavaMti te tiuNa nicchae seI / annevi viuNa pAI TaMkai ikkevi jANijjA // 18 ji kivi sera bhaNiyahi dammikihi, te vi savAyA maNa TaMkikihi / maNaha bhAu paMcamu pADijahu, sesa sera dammiki muNijahu // 19 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra-caturthAdhyAya jittihi kitihi dammihi paMDiya ! maNu egu vakkharo hoi|| tassaddhehiM visoihi sero iko viyANAhi // 20 . gaNimavatthUNa jittihi dammehiM hoi koDiyA ikkA / tAvaiya visovehiM labbhai egA gaNima vatthU // 21 // iti arghasya phalam // atha mAnAnivaTTassa ya vikhaMbhaM tiuNaM taha chaTThamaMsa juya prihii| sA pAya vitthare guNi jaM jAyai taM ji khittaphalaM // 22 -darzanaM (6) paridhi 19 kSetra phalaM 28 iti vRttaM // vaTTAo cauraMsaM bArasa visuvA havei svisesN| cauraMsAo vaTuM taha vaTTaDa paMcamaMsUNaM // 23 tikkoNayAo vaTai saDDaduvAlasa visova hui khittaM / vaTTAo ya tikoNaM visovagA satta aDahiyA // 24 0 // 27 01 (0 // 1 // 2 // // 20 // // iti kSetramAnam / / vizeSa eSAM darzanamAha golassa ya udayaghaNaM pauNaM pauNaM va havai pAhANaM / parihicautthaM bhAyaM hayaparihi navaMsajuyakhittaM // 25 nyAsa (6) labdhaM golakaphalaM 120 kSetraphala 100''6, ghani 216 paurNa 162 puNu pauNaM 120 phalaM // parihi 4 // guNita 19 jAta 90 / asya navAMsa 10 evaM 100 kSetraphalaM // ghaNa kaviya ikkeNaM Dhilliya saMbhUya pAhaNaM savvaM / pannAsamaNaM jAyai tulio cauvIsasaya tulle // 26 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 Thakura - pherU - viracita vaMsI aDayAlIsaM saTTi mamANIya kasiNu bAsaTThI / jajjAvara kannANaya uNavanna kuDakuDo saTThI // 27 maTTI maNa paNavIsaM tusaMnna maNa aTuMbArasa varNannaM / daha maNa tila ghayaM taha solasa maNa lavaNa uddesaM // 28 rAjuigu tijaNasahio vArasa gaja bhitti pAhaNe ciNai | caudasasayAI iTTA udesa jala gaggarI tIsA // 29 sagavIsa maNA hakkaM nava cunnaM biuNu khoru ikki gaje / pAhANa bhitticijjai nava maNai imeva jANeha // 30 leve kevaNa cunnaM paNa maNaM pAyasera saNa sahiyaM / taiyaMsa khora juttaM talavaTTe addhu jalaThANe // 31 // | chANaya maNa cAlIsaM taha kakkara saTThi pakka hui cunnaM / rakkha pavAhiya saTThI arakkha cAlIsa kaliyA ya // 32 uddesa paMcagamimaM caMdAsuya pheruNA ao bhaNiyaM / jaha desakaruppattI caTTiya samae muNijjei // 33 // iti uddesapaMcagaM sammattaM // // iti paramajaina zrI candrAGgajaThara pherUviracita gaNitasAra kaumudIpATyAM sUtraM samAptaH (tam) | // sarve vastubaMdha tathA gAthA mizrita 399 // likhitaM caitra sudi 5 saMvat 1404 / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasAra-bIjaka sUtra saM0 gAthA tathA vastubaMdha gaNita 311 / gA015 mUla prabandha sthaapnaa| gA0 2 bhinna vargasya gaNanA 13 gA0 78 parikarmANi pATI 25 , 1bhinna vargamUla gapAnA 14 gA0 5saMkalita utpatti vidhi 1 " 2 bhinna ghanasya gaNanA 15 gAha 6vimala kalita gaNanA 2 , 1 bhinna ghana mUla gaNanA 16 6 guNAkAra bheda 2 gaNanA 3 9 trairAzika gaNanA 4 1 bhAgAhara gaNanotpatti 17 , 3 vargasaM0 utpatti gaNanA 5 6 paMca rAzika gaNanA 18 , 2vargamUla saM0utpattigaNanAda 1 sapta rAzika gaNanA 19 4 ghana utpatti gaNanA 7 1 nava rAzika gaNanA 20 , 3 ghanamUlotpatti gaNanA 8 1 ekAdaza rAzika gaNanA 21 , 4 abhinna parikrama gaNanA 9 ,, 5 vyasta trairAzika gaNanA 22 ,, 3 bhinna saMkalita gaNanA 10 , 4 kraya vikraya bheda gaNanA 23 , 2 bhinna guNAkAra gaNanA 11 , 2 bhAMDa pratibhAMDa gaNanA 24 , 2bhinna bhAgAhara gaNanA 12 , 2 jIva vikraya gaNanA 25 // iti gAthA 78 parikamoNi 25 sUtrasya bIjakaM yathA zubhamastu / . aparabhAga jAti 8 aSTa nAmAni . . sUtra gAthA017 1 kalAsavarnanu gAthA 2prabhAgajAti gAthA / 3 bhAga bhAgajAti gA0 4 bhAgAnubaMdhAjA0 5bhAga pravAha gaNanA 6bhAga mAtR jAti gA0 7 vallI savarNanu gAthA 8 sthaMbhoisa jAti gAthA narmadar: 2 dutIka seDhI vyavahAra gAthA 9 gA0 2 seDhI vyavahAra gaNita , 1 naSTAdyAnayana , 1 naSTottarAnayana , 1 naSTagacchAnayana , 2 saMkalitaikyAnayana , 1 vargakaghanAnayana , 1saMkalita varga ghanaka0 7 Goc wom apara vyavahAra 8 gnnnaa| sUtra gA0 1.04 1 prathama mizraka vyavahAra gA0 25 gA0 2 mizraka gaNanA pratha. 1 , 2bhAvyaka gaNanA dutI 2 , 2 egapatrI karaNa sUtra 4prakSepaka 4 sama visama 2 suvaNNI vyava0 4 suvarNa bhinno 5 naSTa suvarNa varNa aSTama 8 3 kSetra vyavahAra sUtra gAthA 19 1 samacaurasa 2 dIrgha caurasa 3 ekAdi sAlaMba 4 trikoNa kSetra 5paMcakoNa kSetra 6 trikoNa vikaTa 7 vRttamaMDala 8dhaNuhAkAra 9gajadaMtAkAra 10 vajrAkAra 11 mRdaMgAkAra 12 nAnAvidhi GScm Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 4 khAta vyavahAra gAthA 15 gA0 4 khAtanAnAvidhi gaNana 39 "" " "" 39 35 33 5 citi vyavahAra gAthA 19 gA0 1 mUlaprabaMdha gA0 4 bhitti ITapASANa 3 gomaTa ciNaNa ga0 " 33 39 35 39 3 kUpasya phalAnayana 6 pASANa phalAnayana 12 pASANa tolya gaNana ----0-- Thakura - pherU - viracita gaNitasAra- bIjaMka 2 pAyasevabhitti 2 munArA gaNita saMkhyA 2 tAka gaNanA suddha 1 sopAna gaNanA 1 pulabaMdhanaga0 1 kUpa saMgaNanA 1 vApIsaMgaNanA O 1 2 4 1 2 4 5 7 8 9 6 krakaca vyavahAra gAthA 9 * kASTha dIrgha vi0 karavattI cheda0 nAnAkASTha etA gAthA 9 7 rAsi vyavahAra gAthA 5 anna rAsi dIrghodaya vistara gaNitasAri 8 chAyA vyavahAra gAthA 4 * chAyA sAdhanA digasAdhanA // iti aSTa vyavahAra sUtra gAthA 104 // 0 - Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakkura - pherU-viracita vAstu sAra / [ prathamaM gRhalakSaNaprakaraNam / ] namo jinAya / sayalasurAsuravidaM daMsaNa-vainnANugAi namiUNaM / payaraNa ti vatthusAraM jahutta saMkhevi bhaNimo ha // 1 gehe panarahiya sayaM, biMbaparikkhassa gAha tIsAIM / pAsAi saTThi bhaNiyaM, paNahi saya dunni savve // 2 // dAraM // vattIsaMgula bhUmI khaNevi pUrijja puNavi sA gattA / teNeva maiTTieNaM hINAhiya sama phalaM neyaM // 3 ahava taM bhariya nIre N caraNasayaM gacchamANa jA susai / ti-du-iga aMgula kami dharra ahaM majjhima uttamA jANa // 4 siya vippa, aruNa khattiya, pIyala vaisANa, kasiNa suddANa / maTTiyavannapamANe suhayA vivarIya asuhayarIM // 5 // iti bhUmiparIkSA // samabhUmi dukara vitthari du rahecakassa majjhi ravi 12 saMkaM / paDhamaMta chAya gabbhe jamuttarA addhi udayatthaM // 6 pAThAntare - 1 vaNNANugaM paNamiUNaM / 2 hAi vatthusAraM saMkheveNa bhaNissAmi / 3. igavannasayaM ca gihe biMbaparikkhassa gAha tevannA / taha sattari pAsAe dugasaya cauhuttarA savve // 2 // 4 caDavIsaMgula | 5 maTTiyAe / 6 phalA neyA / 7 ahasA bhariyajaleNa ya / 8 bhUmI / 9 ahama / 10 liya vippi aruNa khattiNi pIya vaisI a kasiNa suddI a / maTTiyavaNNapamANA bhUmI niyaniyavaNNa sukkhayarI // 11 duha / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ukkura -pherU-viracita // digusAdhanAcakraM // samabhUmI tiTThIe vaha~ti cha aTTa koNa kkkdde| kUNa du disi sataraMgula majjhi tiriya hatthu cauraMse // 7 cauraMsikkikki dise bArasa bhAgAu paMce bhA maJjhe / kUNehiM saDDa tiya tiya evaM hui suddha aTuMsaM // 8 . // iti bhUmisAdhanA // cauraMsa adisimohI avammiyA'phuTTa tidiNavIyaruho / akkallara bhUmisuhA puvvesANuttaraMbuvahA~ // 9 vammaiNI vAhikarA rorUsara phuTTabhUmi maccuyarI / sasallA bahudukkhA taM vucchaM sallanANamima // 10 va ka ca ta e hai sa pa ya iya nava vannI kameNa lihiNaM / nava kuTThA bhUmikayA puvAi muNaha panheNe // 11 va ppanhe narasallaM saDDakare micukAragaM puvve / ka ppanhe kharasallaM aggi duhatthehi nivadaNDaM // 12 / dAhiNa ca ppaNheNaM narasallaM kaDitalaMmi micukaraM / ta ppanhisANa nerai DiMbhANa ya miccu saDDakare" // 13 e panhe avaradise sisusallaM saDahatthi paradesaM / vAyavi ha panhi caukari aMgArA mittanAsayarA // 14 1 atttth| 2ttrNgul| 3 bhAga pnn| 4 iya jAyai / 5diNa tiga bIyappasavA. cauraMsA'vAmmiNI aphuTTA y| 6 bhU suhayA / 7degbubuhA / 8 vammaiNI vAhikarI Usara bhUmIi havai rorkrii| ___ aiphuTTA micukarI dukkhakarI taha ya sasallA // * 9 hspjaa| 10 vnnnnaa| 11 lihiyvvaa| 12 pubvAi disAsu tahA bhUmi kAUNa navabhAe // 11 // ahimaMtaUNa khaDiyaM vihipuvvaM kannAyA kare daao| ANAvijai paNhaM paNhAima akkhare sallaM // 12 // 13 aggIe dukri| 14 jAme / 15 tappaNhe niraIe sahakare sANu sallu sisuhANI // 14 // 16 pacchimadisi e paNhe sisusalaM kara dugammi presN| Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAstulAra-prathamaprakaraNa 77 sa panhi uttareNa ye daya varasallaM kaiMDIi rorakaraM / pappaNhe gosallaM saDakarIsANi dhaNanAsaM // 15 ya ppanhi majjhakuThe kesaM chAraM kavAla aisallA / vacchatthalappamANA miJcukarA hoMti nAyavvA // 16 iya evamAi annivi je puvvagayAiM hoMti sallAI / te savve vi ya sohivi bacchabale kIrae gehaM // 17 taM jhaa| vacchacakraM kannAiM tinni puve dhaNAi tiya dAhiNe bhave vaccho / pacchima mINAi tiyaM uttara mihuNAI tiya NeyaM // 18 gihabhUmi sattabhAyaM paNa 5 daha 10 tihi 15 tIsa 30 tihi 15 dasa 10 ddha 5 kme| iya diNasaMkhe cauddisi siri puMcha samaMki vacchaThiI // 19 aggimao Ayuharo dhaNakkhayaM kuNai pacchimo vaccho / vAmo ya dAhiNo vi ya suhAvaho hoI nAyavo // 20 dhaNa mINa mihuNa kanne ravi Thiya gehaM na kIrae kahavi / tula vicchiya mesa vise puvvAvara sesa sesa dise // 21 // iti vatsaM // soya 1 dhaNa 2 miccu 3 hANI 4 atthaM 5 sunnaM ca 6 kalaha 7 uvvasiyaM 8 / pUyA 9 saMpaI 10 aggI 11 suha ca 12 cittAi mAsaphalaM // 22 // iti gRhAraMbhe mAsaphalAphalam // 1 uttaradisi sppnnhe| 2 diy| 3 kddimmi| 4 kare dhaNaviNAsamIsANe / 5 jappaNhe majjhagihe aicchAra kavAla kesa bhusllaa| vacchacaulappamANA pAeNa ya huMti mijhukarA // 17 // 6 kannAitige puvve vaccho tahA dAhiNe dhaNAi tige| pacchimadisi mINa tige mihuNa tige uttare havai // 19 // 7 bhaae| 8 dhkkhkmaa| 9 saMkhA caudisi / 10 aauhro| 11 havai / 12 dhaNa mINa mihuNa kaNNA saMkaMtIe na kIrae gehN| 13 sNpii| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukura-pherU-viracita / kanyA tula vRzci | A | ||5|10|15|30|15|10|5 isANA parva Agneya IF mithuna karka siMha na | 10/15/30/1510|| 10/1530/1510 dhana makara kuMbha dhananAza nRpadaNDa uttara ya / / dakSiNa mRtyukara / daridra mRtyU vAyavya pazcima naiRtya kAkAkAkA mittanAsa paradeza DimbhamRtyU vaisAhe maggasire sAvaNi phagguNi mayaMtare pose| siyapakkhe suhadIhe kae gihe havai suha riddhI // 23 suhalagge caMdabale khaNijja nImA ahomuhe rikkhe / uDDamuhe nakkhatte ciNijja suhalaggi caMdabale // 24 savaNa'dda pussu rohiNi ti uttarA saya dhaNiTTha uDDamuhA / bharaNi'salesa ti puvvA mU-ma-vi kittI ahovayaNA // 25 puvvuttara nIMvatale ghiya akkhaya rayaNa paMcagaM ThaviyaM / / silAnivesaM kIrai sippINa samANaNApucvaM // 26 lagnaM yathAbhimulagge buhadasame diNayaru lAhe 11 vihappaI kiMde sh471| jai gihanIMvAraMbhe tA varisasayAu~ tammi gihaM // 27 dasama cautthe guru-sasi-saNi___ kuja-lAhe 11 ( varisa. tAma asI / iga ti cau cha muNi. 1 / 3 / 4 / 6 / 7 kamaso guru-saNi-siya-ravi-buhaMmi sayaM // 28 1 divase / 2 niimiiu| 3 nIma / 4 ThaviuM / 5 bihphii| 6 nImAraMme / 7 sayAuyaM hvii| 8 alacchi varisa asii| 9bhigu / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstusAra- prathamaprakaraNa sukudae ravitaie maMgali chaTThese paMcame jIve / iya laggakae gehe dhaiNa-kaNa dusaya varisAU // 29 sugihattho sasilagge gurukiMde balajue viddhirau / karaTThama aiasahA somA majjhima gihAraMbhe // 30 ikkeMvi gihe' nicchai paraMgehi paraMsi satta-vArasame / hisAmi vaNanA avale parahatthi huIM gehaM // 31 baMbhaNa sukka-bihapha ravi-kuja khattiya maiMyaMku vaiso ya / bahu sudu miccha saNi tamu gihasAmiya vanna jANeha // 32 kurA ti cha-gArasagA somA kiMde tikoNage suhayA | 1|4|7|10|9/5 jai aTThamo ya kUro avassa gihasAmi mArei || 33 // iti gRhanIMva niveza lagnam // cittaNurAha ti uttara revai - miya-rohiNI ya viddhikarA / mUladdA asalesA jiTThA puttaM viNAsei // 34 bhairaNI mahA ti puvtrA gihasAmiyA visAha tiyanAsaM / kittiya aggibhayaMkare gihappavese ya Thii samae // 35 tihi rita 4/9/14 vAra kuja- ravi caralagga viruddha joya diNacaMdaM / vajjijja gihapavese sesA tihi - vAra- lagga suhA // 36 kiMde'TThamaMti kurA 14/7/10/8/12 ahA ti chagArahA 3 | 6 | 11 suhA bhaNiyA / savve aTThama asuhA iya laggaM gihapavesassa // 37 79 4 karo / 5 gahe / 1 a / 2 dorisasAuyaM riddhI / 13 balajuo / 6 hoi hi / 7 mayaM vaiso a / 8 vaNNa nAha ime / 9 sayala suhajoyalagge nImArame ya gihapavese a / 10 puvvatigaM maha bharaNI gihasAmivahaM visAhatthI - nAsaM / 11 samatte / 12 kiMdu du aData kUrA / 13 kiMdutikoNatilA he suhayA somA sabhA sese| Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakkura-pherU-viracita sUru gihattho gihiNI caMdu dhaNaM sukku suragurU sukkhaM / jo sabalu tassa bhAvaM sabalaM hui natthi saMdeho // 38 // iti gRhapravezalagnaM // . . rAyA 1 seNAhivaI 2 amacca 3 juvarAya 4 aNuja 5 raNNINaM 6 / naimittiya 7 vijANa ya 8 uvarohiye 9 paMca paMca gihA // 39 egasayaM aTThahiyaM causaTThI saTThi asIa caaliisN| tIsaM cAlIsa tige kameNa karasaMkha vitthAro // 40 cau chacca aTTha tiya tiya aTTa cha tiyagesu aNsjuydiihe| sesagihANa ya mANaM vitthArAo muNeyavaM // 41 aDa chacca cau cha cau chaha cau tiya gehINa hINa sukameNa / vitthArAo sesA sesagihA huMti eyANaM // 42 asyArtha yaMtreNAhahasta saMkhyA rAjA senAdhipa amAtya yuvarAja anuja rAzInAM naimittika vaidya uparo . vistara 108 64 / 08040 30404040 || dI 235 74 // 6 // 10 // 53 // 33 // 46 // 46 // 46 // 5 2/ vistara 100 58 / 56 / 74 | 36 / 24 / 36 / 36|3E dIrgha 125 67 // 63 , 98 // 48 | 27 - 424242 vistara 92 52 / 52 68 | 32 / 18 / 32 / 32 32 3 dIrgha 115 60 // 6 // | 90 // 42 // 20 // 377 377 37is vistara 84 46 / 48 / 62 | 28 12 / 28 28 28 4ii 105 53 // s 54 / 82 // 5 377 13 // | 32 // 32 // 32||' 40 44 / 56 / 24 46 // 49 // / 74||s 32 6 // vanna caukkasa giha battIsa karAiM vittharaM bhaNiyaM / cau cau hINaM sukame jA khoDasa aMtajAINaM // 43 1 suur| 2 cNdo| 3 bhAvo sabalu bhve| 4 purohiyANa iha paMca gihA / 5cha cha cha bhAga jutta vitthro| 6 sesagihANa ya kamaso mANaM dIhattaNe neyaM / 7 aDa chaha cau chaha cau chaha cau cau cau hINayA kameNeva / mUlagiha vittharAo sesANa gihANa vitthArA // 42 // 8 gihesu / 9 vittharo bhnnio| 10 hINo kmso| 11 sols| 6. 5 28 / C - Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vAstusAra-prathamaprakaraNa dasamaMsa-aTThamaMsaM khaDaMsa cauraMsa vittharassahiye / dIhaM savvagihassa ya diya-khattiya-vaisa-sudANaM // 44 hasta vipra kSatriya vaizya zUdra aMtyaja asyArtha punaH yantreNAha vistara 32 | 28 24 | 20 16 dIrgha 356432 // 28 | 25 | 16 | aMgula sattahiya sayaM udae ganbhe ya hoi pnnsiiii| gaNiyANusAra dIhe sugihAliMdassa iya mANaM // 451 pavvaMguli cauvIsihiM vaittIsi karaMgulehi kaMvIyA / ahi javi tiriya gehaM pavvaMgulu ikku jANeha // 46 pAsAya-rAyamaMdira-taDAga-pAyAra-vatthabhUmAI / iya kaMbIhi gaNijjahi gihasAmikarahiM gihavatthU // 47 gihasAmisuhattheNaM nImva viNA miNasu vitthr-diihN| guNi aTehi vihattaM sesa dhayAI bhave AyA // 48 dhaya 1dhUma 2 sIha 3 soNe 4 visa 5 khara6 gaya7 dhaMkhi 8eiatttthaayaa| puvvAi dhayAi ThiI phalaM ca nAmANusAreNa // 49 vippe dhayAu dijjA khattiya sIhAu vaisi vshaao| suddANe kuMjarAyA dhaMkhAyu muNINa dAyavvA // 50 dhaya gaya sIhaM dijjA saMte ThANe dhao ya savvattha / gaya paMcAiNe vasahA kheDaya taha kabaDAIsu // 51 1 gihANa ya / 2 ikvika gaiMdaM ia parimANaM / / isake bAda mudrita meM ninokta gAthAeM haiM-jaM dIhavitvarAI bhaNiyaM taM sayalamUlagihamANaM / sesamaliMdaM jANaha jahatthiyaM jaM vahIkammaM / / 46 // ovaraya sAla kakkho varAIyaM mUlagihamiNaM savvaM / * aha mUlasAlamajjhe jaM vaTTai taM ca mUlagihaM // 47 // 3 chattIsiM / 4 kNviaa| 5 aTTahiM java majjhehiM / 6 bhUmIya / 7 gaNijai / 8 gihasAmiNo kareNaM bhitti viNA / 9 sANA / 10 aTTha Aya ime| 11 khitte / 12 sudde akuMjarAo dhaMkhAu muNINa nAyavvaM / 13 paMcANaNa / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita vAvI- kUva - taDAge sayaNe a gao a AsaNe siiho| vasaho bhoyaNapatte chattAlaMbe dhao siTTho // 52 visa-kuMjara-sIhAyA nayare pAsAya-savvagehesu / sANaM micchAINaM ghaMkhaM kAruyagihAIsu // 53 dhUmaM rasoiThANe taheva gehesu vahnijIvANaM / rAsahu vesANa gihe dhaya-gaya-sIhAu rAyahare // 54 dIhaM vitthariguNiyaM jaM hui taM mUlarAsi nAyavvaM / vasu 8 haya rikkha 27 vihattaM, gihanakkhattaM bhave sesaM // 55 giharikkhaM veyadhhayaM navabhAe laddha bhuttarAsi dhuvaM / giharAsi sAmirAsI chakkaTTha duvAra(la)saM asuhaM // 56 rikkhaM vasu 8 sesa vayaM taM ca tihA jakkha-rakkhasa-pisAyaM / AyaM kAu kameNaM hINAhiya sama muNeyavvaM // 57 . jakkha vao viddhikaro dhaNanAsaM kuNai rakkhasa vao ya / majhima vao pisAo tahaya jamaMsaM ca vajijjA // 58 mUlarAsissa (mUlaMssa rAsi ?) aMkaM gihanAmakkhara vayaMkasaMjuttaM / tiye 3 sesa muNahu aMsA iMda-jamA tahaya rAyANo // 59 giharikkha sAmirikkhaM piMDaM nava sesa cha cau nava suhayA / majjhima do paDhamaTThA ti paMca sattA'hamA tArA // 60 jaha kannA-barapII gaNijae taha ya sAmiya gihAya / joNi-gaNe-rAsi-savvaM taM jANaha joya(i)sAo ya // 61 1 micchaaiisuN| 2 taM neyaM / 3 aTTha guNa uDu bhattaM / 4 hvi| 5giharikkhaM cauguNioM navabhattaM laddha bhuttraasiio| 6 sddtthtthdu| 7 vasubhatta rikkhasesaM vayaM / 8 Au aMkAu kmso| 9tivihuttu sesa aMsA iNds-jmNsraayNsaa| 10 gehabhasAmibhapiMDaM navabhattaM sesa cha cau nava suhyaa| majjhima duga iga aTThA ti paMca sattahamA tArA // 60 // 11 gihANa / 12 joNi-gaNa-rAsi pamuhA nADI veho ya gnniybvo| Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstusAra prathamaprakaraNa + mudritapustake etadantaraM nimnalikhitA gAthA labhyante ovaraya nAma sAlA jeNega dusAlu bhaNNae gehaM / gar3a nAmaM ca aliMdo iga du ti'liMdoha paTasAlo / / 65 paTasAla bAra duhu disi jAliya bhittIhiM maMDavI havai / piTThI dAhiNa vAme aliMda nAmehiM guMjArI // 66 jAliya nAmaM mUsA thaMbhaya nAmaM ca havai khaDadAraM / bhAra paTTo ya tirio pIDha kaDI dharaNa egaTThA // 67 ovaraya- paTTasAlA - parjataM mUlageha nAyavvaM / eassa caiva gaNiyaM raMdhaNa gehAr3a gihabhUsA / / 68 ovara - aliMda gaI gujAri - bhittINa paTTathaMbhANa / jAliya maMDavANa ya bheeNa gihA uvajaMti / / 69 caudasa guru patthAre lahugurubheehiM sAlamAINi / jAyaMti savva hA sola sahassa ti saya culasIA // 70 tato yajaM kivi saMpavati dhuvAi saMtaNAINi / tANaM ciya nAmAI lakkhaNaciNhAI vucchAmi // 71 dhruva 1 dhanna 2 jayaM 3 naMM 4 khara 5 kaMta 6 maNoramaM 7 sumuha 8 dumuhaM 9 / kUra 10 supakkha 11 dhaNada 12 khaya 13 akkaMda 14 viula 15 vijaya 16 giTTI // 62 SoDaza gRham Ssss ghuya 1555 dhanya SISS jaya. 11 ' ' naMda 5 S15 khara 1 SIS kaMta S11S manorama / / / ' sumuha 1 Sss | dumuha 15 51 krUra SIS supakSa // ' / dhaNada SS 11 kkhayaUNehiM guru evaM / 5 / / akaMda | 5 || viula / / vijaya 1 cattAri guruThaviu~ / 2 jAva / 83 vi ca gurAi sukame lahuo guru hiTThi sesa uvara samA / puNo puNo joma savvalahU // 63 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukura-pherU-viracita taM dhuva-dhannAINaM puvvAi lahUhiM sAla nAyavvA / guruThANi muNaha sunnaM nAmasamaM bhAve jANeha // 64 + // iti SoDazagRham // SoDazagRhakoSThakAnantaraM mudritapustake etA nimnagatA gAthA lbhynte| saMtaNa 1. saMtida 2 vaDDamANaM 3 kukuDA 4 satthiyaM 5 ca haMsaM 6 ca / vaddhaNa 7 kabbura 8 saMtA 9 harisaNa 10 viulA 11 karAlaM 12 ca // 75 vittaM 13 cittaM 14 dhanaM 15 kAladaMDaM 16 taheva baMdhUdaM 17 / puttada 18 savvaMgA 19 taha vIsaimaM kAlacakaM 20 [ca] // 76 tipuraM 21 suMdara 22 nIlA 23 kuDilaM 24 sAsaya 25 ya satthadA26 sIla 27 / kuTTara 28 soma 29 subhadA 30 taha bhaddamANaM 31 ca kUrakaM 32 // 77 sIhira 33 ya savvakAmaya 34 pudvida 35 taha kittinAsaNA 36 naamaa| siNagAra 37 sirIvAsA 38 sirIsobha 39 taha kittisohaNayA 40 // 78 jugasIhara 41 bahulAhA 42 lacchinivAsaM 43 ca kuviya 44 ujoyA 45 / bahuteyaM 46 ca suteyaM 47 kalahAvaha 48 taha vilAsA 49 ya // 79 bahU nivAsaM 50 puhida 51 kohasanihaM 52 mahaMta 53 mahitA ya 54 / dukkhaM 55 ca kulaccheyaM 56 payAvaddhaNa 57 ya divvA 58 ya // 80 bahudukkha 59 kaMThaccheyaNa 60 jaMgama 61 taha sIhanAya 62 hatthIjaM 63 / kaMTaka 64 ii nAmAI lakkhaNabheyaM ao vucchaM // 81 . kevala ovaraya dugaM saMtaNa nAmaM muNeha taM gehaM / tasseva majjhi paDheM muhega'liMdaM ca satthiyagaM / / 82 satthiya gehassagge aliMdu vIo a taM bhave saMtaM / . saMte gujAri dAhiNa thaMbha sahiya, taM havai vittaM // 83 vittagihe vAmadise jai havai gujAri tAva baMdhUdaM / / gujAri piTTi dAhiNa purao du aliMda taM tipuraM / / 84 piTThI dAhiNa bAme igega guMjAri purau du aliMdA / taM sAsayaM AvAsaM savvANa jaNANa saMtikaraM // 85 1 bhitti| 2 havai phala mesi| Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstusAra-prathamaprakaraNa dAhiNa vAma igegaM aliMda jualassa maMDavaM puro| ovaraya majjhi thaMbho tassa ya nAmaM hanai somaM // 86 purao aliMda tiyagaM tidisiM ikkikka havai gujaarii| thaMbhaya paTTa sameyaM sIdhara nAmaM ca taM gehaM // 87 . guMjAri juala tihuM disi duliMda muhe ya thaMbha parikaliyaM / . maMDava jAliya sahiyA sirisiMgAraM tayaM viti // 88 tini aliMdA purao tassagge bhahu sesa puvvu vva / taM nAma juggasIdhara bahumaMgala riddhi-AvAsaM // 89 du aliMda-maMDavaM taha jAliya piDhega dAhiNe du gii| bhittiri thaMbha juA ujjoyaM nAma dhaNanilayaM // 90 ujoageha pacchai dAhiNae dugai bhitti aMtarae / jai huMti do bhamaMtI vilAsanAmaM havai gehaM // 91 ti aliMda muhassagge maMDavayaM sesaM vilAsu vya / . taM gehaM ca mahaMtaM kuNai mahaDDhei vasaMtANaM // 92 muhi ti aliMda samaMDava jAliya tidisehi du du ya guMjArI / majjhi valaya gaya bhittI jAliya ya payAvavaddhaNayaM // 93 payAghavaddhaNae jai thaMbhaya tA havai jaMgamaM sujasaM / ia solasa gehAI savvAiM uttaramuhAI / / 94 eyAI ciya puvvA dAhiNa pacchima muheNa bAreNa / nAmaMtareNa annAI tini miliyANi causahi // 95 saMtaNamuttaravAraM taM ciya puvamuhu saMtadaM bhaNiyaM / jammamuha vaDDamANaM avaramuhaM kukuDaM tahannesu // 96 agge aliMda tiyagaM ikkikaM vAma dAhiNovarayaM / : thaMbhajuyaM ca dusAlaM tassa ya nAmaM havai sUraM // 97 vayaNe ya cau aliMdA ubhayadise iku ikku ovarao / nAmeNa vAsavaM taM jugaaMtaM jAva vasai dhuvaM // 98 muhi ti aliMda du pacchai dAhiNa vAme a havai ikikaM / taM giha nAmaM vIyaM hiyacchiyaM causu vannANaM // 99 do pacchai do purao aliMda taha dAhiNe havai iko| kAlakkhaM taM gehaM akAli daMDaM kuNai nUNaM // 10 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakkara-pherU-viracita aliMda tinni vayaNe jualaM jualaM ca vAmadAhiNae / egaM piDhidisAe buddhI saMbuddhi vaguNayaM // 101 du aliMda caudisehiM suvvaya nAmaM ca savvasiddhikaraM / purao tini alidA tidisi dugaM taM ca pAsAyaM // 102 cauri aliMdA purao pihi tigaM taM gihaM duvehakkhaM / iha sUrAI gehA aTThavi niyanAmasarisaphalA // 103 vimalAi suMdarAI haMsAi alaMkiyAi pabhavAI / pammoya siribhavAI cUDAmaNi kalasamAI ya // 104 emAiAsu savve solasa solasa havaMti giha ttto| ikikAo cau cau disibhea-aliMda ehiM // 105 tialoyasuMdarAI causaTTi gihAi huMti rAyANo / te puNa avaTTa saMpai micchANa ca rajabhAveNa // 106 purvadise atthANaM aggIya rasoi dAhiNe sayaNaM / nerai nIhAraThiI bhoyaNaThii pacchime bhaNiyaM // 65 vAyavve savvAyuha kosuttara dhammaThANu IsANe / puvvAivinideso mUlagihaddAravikkhAo // 66 puvveNe vijayavAraM jamavAraM dAhiNeNe nAyavvaM / / avareNa mayaravAraM kuveravAruttare pAse // 67 nAmasamaM phalameyaM vAraM na kayAvi dAhiNe kujjA / kAraNavasAu jai hui caudisi bhAgar3ha kAyavvA // 68 suhavAru aMsamajhe cau~hiM disehiM pi atttthbhaagaao| cau tiya 1 dunni cha 2 paNa tiya 3 tiya paNa 4 puvvAi sukammeNaM // 69 vArAu gihapavesaM sovANa karija siTThimaggeNaM / payaThANaM sUramuhaM jalakuMbha rasoi AsannaM // 70 1 puvve siihduvaarN| 2 aggiih| 3 savvAuha / 4 vikkhaae| 5 puvvAha / 6 dAhiNAi / 7 bAraM uiiciie| 8 mesiN| 9 jai hoi kAraNeNaM tAu caudisi aTTha bhAga kAyavvA / 10 causuM pi disAsu atttthbhaagaasu| Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suImuhAi geho kAyannA siNi mhAta vAvamuddA / gihavArAu kamuccA haTuccA purao majjhasamA // 71 puvvunnaye atthaharaM jamunnayaM maMdiraM dhaNasamiddhaM / avarunnaye viddhikaraM uttarannaya hoi uvvasiyaM // 72 mUlAo auraMbha kIrai pacchA kame kame kujjA / mUlaM gaNiyavisuddhaM vehaM savvattha vajijA // 73. talaveha 1 koNavehaM 2 tAluyavehaM 3 kavAlavehaM 4 ca / taha thaMbha 5 tulAvehaM 6 duvAravehaM ca 7 sattamayaM // 74 samavisama bhUmikuMbhiya jalapUraM paragihassa talavehaM / kUNasamaM jai kUNaM na hoi tA kUNavehaM tu // 75 ikkakhaNe nIcuccaM pIDhaM taM muNaha tAluyAvehaM / vArassuvarimapaTTe ganbhe pIDhaM ca siravehaM // 76 gehassa majjhi bhAe thaMbhegaM taM muNeha urasallaM / aha analo vinalAI havijja jA thaMbhaveha taM // 77 hiTThama uvaraMmi khaNe hINAhiya pIDha taM tulAvehaM / pIDhaM pIDhassa samaM havei jai tattha nahu dosaM // 78 kuva-thaMbhu-dumeM koNaya kIle viDhe duvAraveho ya / gehucaviuNa bhUmI taM na viruddhaM buhA viti // 79 talavehi kuTTharoyA havaMti uvveya koNavehami / tAluyavehesu bhayaM kulakkhayaM thaMbhaveheNa // 80 1 sagaDamuhA vrgehaa| 2 thy| 3 pubunycN| 4 dAhiNa uccagharaM / 5 avaruJca / 6 uvvasiyaM uttarAuccaM / 7 aarNbho| 8 savvaM / 9 veho| 10 veho| 11 veho| 12 veho so| 13 hiTrima uvari khaNANaM / 14 pIDhA samasaMkhAo havaMti jai tattha nahu doso| 15 duumkuuv-thNbh| 16 veheNa / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 Thakura- pherU - viracita kAvAlu tulAve he dhaNanAso hoI rorabhAvo ya / iya vehaphalaM nAuM suddhaM gehaM sukAyavveM // 81 vehegeNa ya kailahaM kameNa hANi ca jattha 've huMti / tihu~ bhUyANa nivAso cahuM kkhayaM paMci savvariyaM // 82 // iti vedhaH // aTTuttaru sau bhAyA paDimArUvu vva karivi bhUmi tao / siri hiyai nAhi sirhaNe thaMbhaM vajjeha jatteNaM // 83 vAraM vArassa samaM aha vAraM vAramajjhi kAyavvaM / aha vajjiUNa vAraM kIrai vAraM tahAlaM ca // 84 kUNaM kuNassa samaM Alai AlaM ca kIlae kIlaM / thaM thaMbha kujjA aha vehaM vajji kAyavvA // 85 AlayasiraMbhi kIlo thaMbho vAruvari vAru thaMbhuvare / vAddhi vAru samakhaNi visamA thaMbhA mahA asuhA // 86 thaMbhahINaM na kAyavvaM pAsAyaM maMDheM - maMdiraM / kUNa- kakvaMtare'vassaM deyaM thaMbhaM payattao // 87 kuMbhIsiraMmi siharaM vai ahaMsa bhaddagAyeoraM / rUvagapalluvasaihiyaM thaMbherisagihi" na kAyAM // 88 khaNamajjhe kAyavvaM kIlAlaya gaikhamukkha samasamuhaM / aMtara chattI maMcaM karijja khaNa taha ya pIDhasamaM // 89 gihamajjhi aMgaNe vA tikoNayaM paMcakoNayaM jattha / tattha vasaMtassa puNo na hoi suha - riddhi kaIyAvi // 90 1 havai / 2 kareavvaM / 3 igaveheNa ya kalaho / 4 do / 5 tihu bhUANa nivAso cauhiM khao paMcahiM mArI / 6 sihiNo / 7kIlA / 8 dvi / 9 khaNa / 10 maTha / 11 vaTTA / 12 bhadagAyArA / 13 sahiA / 14 gehe thaMbhA na kAyavvA / 15 okha / 16 muhaM / 17 chattA / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstusAra-prathamaprakaraNa mUlagihe pacchimadisi jo kArai tinni vAra ovre| so taM gihaM na bhuMjai aha bhuMjai dukkhio havai // 91 kamalegi jaM duvAro ahavA kamalehiM vajio hoii|| hiTThAu uvari pihalo na ThAi thiru lacchi tammi gihe // 92 valayAkAraM kUNehiM saMkulaM ahava ega du ti krUNaM / dAhiNa-vAmaya dIhaM na vAsiyavverisaM gehaM // 93 sayameva je kivADA pihiyaMti ya ugghaDaMti te asuhA / citta-kalasAi-sohA-savisesA mUlavAri suhA // 94 chatitari bhittiri maggaMtari dosa je na te dosA / sAla-ovaraya-kukhI-piTi-duvArehiM bahu dosA // 95 . joiNi naTTAraMbhaM bhAraha-rAmAyaNaM ca nivajuI / risicariya-devacariyaM ia cittaM gehi nahu juttaM // 96 phalihataru kusumavallI sarassaI nvnihaannjualcchii| kalasaM vaddhAvaNayaM sumiNAvaliyAi suhacittaM // 97 purisu vva gihassaMgaM hINaM ahiyaM na pAvae sohaM / tamhA suddhaM kIrai jeNa gihaM havai riddhikaraM // 98 vajijai jirNapuTThI ravi Isara dihi vinhu vAmo ya / savvattha asuha caMDI vamhI puNa savvahA cayaha // 99 arihaMtadihi dAhiNa hara puTThI vAmae sukallANaM / vivarIe bahu dukkhaM paraM na maggaMtare dosaM // 100 paDhamaMta jAma vajjiya dhayAi du-tipaharasaMbhavA chAyA / duhadAyoM nAyavvA tao ya jaitteNa vajijjA // 101 1 muhi| 2bArada dunni bArA ovre| 3 havaha / 4 DhAi / 5 vAmaha / 6 daari| 7 gehu / 8 pitttthii| 9 viNDa vaambhuaa| 10 baMbhANaM caDadisi ghayaha / 11 doso| 12 heuu| 13 payatteNa / 12 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukura -pherU-viracita sama kaTThA visama khaNAM savvapayAresu iya vihI kujA / puvuttareNa pallava jamAvarA mUla kAyavvA // 102* hala-ghANaya-sagaDa-maI-arahaTTajaMtANi kaMTaI taha ya / paMcuMbari khIratarU eyANa ya kaTTha vajjijjA // 103 bijauri keli dADima jaMbhIrI do halidda aMbiliyA / babbUli bori mAI kaNayamayA tahavi no kujjA // 104 eyANaM jaIye jaDA pADavasAo pavissaI ahavA / chAyA vA jaMmi gihe kulanAso havai tattheva // 105 saMsukke bhagga daDDA masANa khaga nilaya khIra ciradIhA / niMba baheDaya rukkhA nahu kaTTijaMti gihaheU // 106 pAhANamayaM thaMbhaM pIDhaM paTTaM ca baaruttaaii| ee gehiviruddhA suhAvahA dhammaThANesu // 107 pAhANamae ka8 kaTThamae pAhaNassa thaMbhAiM / pAsAe ya gihe vA vajjiyavvA payatteNaM // 108 pAsAya-kUva-vAvI-masANa-maTha-rAyamaMdirANaM ca / pAhANa-iTTa-kaTThA sarisamamattA vi vajijjA // 109 sugihajalo uvarimao khivija niyamajjhi nannagehassa / pacchA kahavi na khippai iya bhaNiyaM puvvasatthaMmi // 110 IsANAI koNe nayare gAme na kIrae gehaM / saMtaloyANa asuhaM aMtimajAINa riddhikaraM // 111 deva-guru-vahi-godhaNa-samuhe caraNe na kIrae sayaNaM / uttara siraM na kujjA na naggadehA na allapayA // 112 *mu. pu. pAThabhedo yathA-'savvevi bhAravaTA mUlagihe egisutti kIrati / pIDha puNa egamutte uvryguNjaari-aliNdesu||145|| 1 jaivi / 2 pADivasA; paaddosaa| 3 susukka / 4 pArauttANaM / 5vidhikaraM / 6 sNmuh| Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstulAra-prathamaprakaraNa dhuttAmacAsanne paravathudale cauppahe na gihaM / giha-devalapubbilaM mUladuvAraM na cAlijjA // 113 go-vasaha-sagaDaThANaM dAhiNae vAmae turaMgANaM / gehasse vArabhUmI saMlaggA sAla aiyANaM // 114 gehAu vAma dAhiNa aggima bhUmI gahija jai krj| pacchA kahava na lijjai iya bhaNiyaM paramainANIhiM // 115 // iti zrIcandrAGgaja-Thakura-pherU-viracite vAstusAre gRhalakSaNaprakaraNaM prathamaM samAptam // 1gihbaahirbhuumie| 2 sAlae tthaannN| 3 puvvanANIhiM / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dvitIyaM bimbaparIkSAprakaraNam / ] iya gilakkhaNabhAvaM bhaNiya bhaNAmittha biMbaparimANaM / guNa-dosa lakkhaNAI suhAsuhaM jeNa najjeI // 1. chattattayauttAraM bhAla- kavolAu savaNa - nAsAo / suhayaM jiNacaraNagge navaggahA jakkha-jakkhiNiyA // 2 biMbaparivAramajjhe selarasa ya vaNNasaMkaraM na suhaM / samaaMgulappamANaM na suMdaraM havai kaiyAvi // 3 anunnajANu- kaMdhe tirie kesaMta aMcalaMte yaM sutegaM cauraMsaM pajjakAsaNa suhaM biMbaM // 4 nava tAla havai rUvaM rUvarasa ya vArasaMgulo tAlo / aMgula aTThahiyasayaM ur3e cAsINa chappannaM // 5 bhAlaM 1 nAsA 2 vayaNaM 3 gIva 4 hiyaya 5 nAhi 6 gujjha 7 jaMghAiMTa / jANu 9 ya piMDi 10 ya caraNA 11 ikkArasa ThANa nAyavvA // 6 ca 4 paMca 5 veya 4 rAmA 3 ravi 12 diNayara 12 sUra 12 taha ya jiNa 24 veyA 4 / jiNa 24 veya 4 bhAyasaMkhA kameNa iya uDDarUveNa // 7 bhAlaM 1 nAsA 2 vayaNaM 3 gIva 4 hiyaya 5 nAhi 6 gujjha 7 jANU ya8 / AsINabiMbamANaM puvva vihI aMka saMkhAI // 8 1 jANijjA / 2 bAsINa / + mudritapustake pAThAntararUpeNa uddhRtaH pAThaH bhAlaM nAsAvayaNaM thaNasuttaM nAhi gujjha urU ya / jANua jaMghA caraNA iya daha ThANANi jANijA // 6 // caDa paMca veya terasa caudasa diNanAha taha ya jiNa beyA / jiNa beyA bhAyasaMkhA kameNa iya ugurUveNa // 7 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstusAra- dvitIyaprakaraNa muhakamalu caudasaMgula kannaMtari vitthare daha ggIvA / chattIsa urapaeso solaha kaDi sola taNupiMDaM // 9 kannu dai sola vitthari cau uvare tinni hiTTi lauli khaNaM / nak ti vitthari duda sirivaccho du dai tiya pihulo // 10 [ etadantaraM mudritapustake nimnalikhitA gAthA adhikA upalabhyantenakkasihAganbhAo egaMtari cakkhu cauradIhate / divaDhudai ikku Dolai dubhAi bhauhadu chaddIhe // 1 nakku ti vitthari duda piMDe nAsaggi iku addu sihA / paNa bhAya ahara dIhe vitthari egaMgulaM jANa // 2 paNa udaha cau vitthari sirivacchaM baMbhasuttamajjhaMmi / divaDhaMgula thaNavaGkaM vittharaM uData nAhegaM // 3] sirivaccha sihiNa kakkhaMtaraMmi taha musala paNa saraTTha 5/5/8 kaime / muNi 7 cau 4 ravi 12 TThe 8 veyA kuhuNI maNibaMdhu jaMgha jANupayaM // 11 [ atra punaH mu0 pu0 etaddvAthAnantaraM adhogatA adhikA gAthA vidyantethasutta ahobhA ya bArasa aMsa uvari chahi kaMdhaM / nAhIu kira va kaMdhAo kesa aMtAo / / 1 kara - uyara - aMtaregaM ca vitthari naMda dIhi ucchaMgaM / jalavahu dudaya ti vitthari kuhuNI kucchitare tini // 2 bhasuttAo piMDiya cha jIva daha kannu du sihaNa du bhAlaM / du cibuka satta bhujovari bhuyasaMdhI aTTha payasArA // 3 jANua muhasutAo caudasa solasa aDhAra paisAraM / samasutta jAva nAhI payakaMkaNa jAva chanbhAyaM // 4 paisAra gabbharehA panarasabhAehiM caraNa aMguDaM / dIhaMgulIya solasa caudasi bhAe kaNiTTiyA // 5 mudritapustake pAThabhedo yathA kanu daha tini vitthari aDDAI hiDi iku AdhAre / saMta vaDDa samasiru soyaM puNa nayaNareha samaM // 10 1 musala cha paNa aTu kame / 93 2 vasuveyA / 3 kuhiNI / Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita. . karayala gambhAu kame dIhaMguli naMde pakkhimiyA / chaJca kaNiTTiya bhaNiyA gIvudae tini nAyavvA // 6 majjhi mahatthaMguliyA paNa dohe pakkhimia cau cauro / lahu aMguli bhAya tiyaM naha ikikaM ti aMguTuM // 7] aMguTThasahiyakarayala vaDheM sattaMgulassa vitthAre / caraNaM solasa dIhe tayaddhi vitthinna cau udae // 12 // [ etadgAthAnantaraM mudritapustake nimnagataikA gAthA adhikA labhyategIva taha kana aMtari khaNe ya vitthAri divaDDu udai tigaM / aMcaliya aTTa vitthari gaddiya muha jAva dIheNa // 1 chabbhAya aharadIhe cakkhUpaNa dIha addhapihulatte / tinni sihiNa cau nAhI nAsA ura nAhi suttega // 13 kesaMta sihA gaddiya paMcaTTha kameNa aMgulaM jANa / paumuDarehacakkaM karacaraNa vihUsiyaM niccaM // 14 . [ mudritapustake etadgAthAnantaraM nimnoddhRtA gAthA adhikA labhyantenaka sirivaccha nAhI samaganbhe baMbhasuttu jANeha / tatto a sayalamANaM parigarabiMbassa nAyavvaM // 1 siMhAsaNu biMbAo divaDao dIhi vitthare addho| piMDeNa pAu ghaDio rUvaga nava ahava satta juo // 2 ubhayadisi jakkha-jakkhiNi kesari gaya camara majjhi ckkdhrii| caudasa bArasa dasa tiya cha bhAya kami ia bhave dIhaM // 3 cakkadharI garuDaMkA tassAhe dhammacakka ubhydisN| hariNaju ramaNIyaM gaddiyamajhami jiNaciNhaM // 4 cau kaNai duni chAi bArasa hasthihiM dunni aha kaNae / aDa akkharavaTTIe evaM sIhAsaNassudayaM // 5 gaddiya-sama-vasubhAyA tatto igatIsa camaradhArI ya / toraNasiraM duvAlasa ia udayaM pakkhavAyANa // 6 solasa bhAe rUvaM dhumuliyasamaye chahi varAlIya / ia vitthari bAvIsaM solasa piMDeNa pakhavAyaM // 7 . 1 vitthaaro| mu.pu. nAstIya gAthA / Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstusAra- dvitIyaprakaraNa chattaddhaM dasabhAyaM paMkayanAlega tera mAladharA / do bhAe zuMbhulie tadu vaMsadhara - vINadharA // 8 tilayamajjhami ghaMTA dubhAya thaMbhuliya chaci magaramuhA / ia ubhayadise culasI dIhaM Daulassa jANeha // 9 cauvIsi bhAi chatto bArasa tassudai aTThi saMkhadharo / chaha veNupattavallI evaM uladae pannAsaM // 10 mAladhara solasase gaIda aTThArasaMmi tAvare / hariNiMdA ubhayadi tao a duMduhia saMkhI ya / / 11 chattattaya vitthAraM vIsaMgula niggameNa daha bhAyaM / bhAmaMDala vitthAraM, bAvIsa aTTha paisAraM // 12 biddhi DaulapiMDaM chattasamaM gehavai nAyavyaM / thaNasuttasamA diTThi cAmaradhArINa kAyavvA // 13 jai huMti paMca titthA imehiM bhAehiM tevi puNa kujA / ussaggiyassa jualaM biMbajugaM mUla biMvegaM / 14 ] varisasayAo uDUM jaM biMbaM uttamehiM saMThaviyaM / vilayaM (laM) guvi pUijjai taM biMbaM nikkalaM na jao // 15 muha-nakka- nayaNa - nohiM kaDibhaMge mUlanAyagaM cayaha / AharaNa-vattha-parigara-cinhA hagi pUijjA // 16 dhAulevAi biMbaM vilaya (yalaM ) gaM puNavi kIrae sajjaM / kaTu-raNa- sIlaimayaM na puNo sajjaM ca kaIyAvi // 17 pAhANalevakaTThA daMtamayA citta lihiya jA paDimA / apparigara - mANAhiya na suMdarA pUyamANa gihe // 18 ikaMgulAI paDimA ikkArasa jAma gehi pUijjA / uDUM pAsAi puNo iya bhaNiyaM puvvasUrIhiM // 19 naha-aMgulIya-vAhA-nAsA-paya bhaMgiNukameNa phalaM / sattubhaya desabhaMgaM baMdhaNa-kulanAsa - davvakhayaM // 20 1 niSphalaM / 2 nAhI / 3 sel| 5 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura - pherU - viracita payapIDha - cinha - parigarabhaMge jaNa - jANa - bhiccahANi kame / chatta - sirivaccha-savaNe lacchI - suha-baMdhavANa khayaM // 21 paDimA rau jA sA kArAvaya haMti sippi ahiyaMgA / duvvaNNe davvaviNAsA kisoyarA kuNai dubbhikkhaM // 22 bahudukkha vakkanAsA harasaMga khayaMkarI ya nAyavA / nayaNanAsA kunayaNA appamuhA bhogahANikarA // 23 kaDihINAyariyahayA suya - baMdhava hAi hINajaMghA ya / hINAsaNa riddhihayA dhaNakkhayA hINakara-caraNA // 24 utANA atthaharA kaggIvA sadesabhaMgakarA | ahomuhA ya saciMtA videsagA havai nIcuccA // 25 visamAsaNa vAhikarA rorakara'nnAyadavvanippannA | hINAyaMgapaDimA sapakkha- parapakkhakaTThakarA // 26 uDDamuhI dhaNanAsA appUyA tiriyadiTThi vinneyA / aithadiTThi asuhA havai ahodiTThi vigdhakarA // 27 bhuva surANa Ayuha havaMta kesaMta uppare jar3a tA / karaNa-karAvaNa-thappaNahArANappANa dehayA // 28 cavIsa jiNa navaggaha joiNi causaTThi vIra bAvannA / cauvIsa jakkha-jakkhiNi daha dihavai sole vijjasurI // 29 nava nAha siddha culasI hari-hara-babhida - dANavAINaM / vannaka - nAma- Ayuha vittharagaMthAu jANijA // 30 // iti paramajaina - zrIcandrAGgaja- Thakura - pheruviracite vAstusAre fararekSAprakaraNaM dvitIyaM samAptam // 1 dubbala / 2 caubhava; caubhea / 3 solasa / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ tRtIyaM prAsAdavidhiprakaraNam / ] | bhaNiya gilakkhaNAiM biMbaparikvAi~ sayalaguNadosaM / saMpai pAsAyavihI saMkheveNaM nisA mehe // 1 paDhamaM gaDDAvarayeM jalate aha kakkara bhariyan / kuMmanivesaM aTTha khurassilA tayaNu suttavihI // 2 pAsAyAo addhaM tihAyapAyaM ca pIDha- udao ya / tassaddhi niggamo huIM uvavIdu jahiccha mANaM tu // 3 aDatharaM 1 phulliyao 2 jADamuho 3 kaNau 4 taha ya kayavAlI 5 / gaya 1 assa 2 sIha 3 nara 4 haMsa 5 paMca thara iya bhave pIThaM // 4 sirivijau 1 mahApaumo 2 naMdAvatto ya 3 lacchitilao 4 ya / naraveya 5 kamalahaMso 6 kuMjara 7 pAsAya satta jiNo // 5 [ ito mudritapustake nimnoddhRtA adhikA gAthA labhyantebahumeyA pAsAyA assaMkhA vissakammaNA bhaNiyA / tato ya kesarAI paNavIsa bhaNAmi mulillA // 1 // kesari sabhI sunaMdaNI naMdisAlu naMdIso / taha maMdiru sirivaccho amiabbhuvu hemavaMto a // 2 // himakUDa kaIlAso puhavijao iMdanIla mahanIlo / bhUru a rayaNakUDo vajjo paumarAgo a // 3 // jaMgo muuDuala aharAvao rAyahaMsu garuDo a / East a taha ya merU ee paNavIsa pAsAyA // 4 // paNa aMDayAi sihare kameNa caubuddhi jA vaha merU / merUpAsAya aMDayasaMkhA igahiya sayaM jANa // 5 // ehi uvaaMtI pAsAyA viviha siharamANAo / nava sahassa cha saya sattara vittharagaMthAo te neyA // 6 // cauraMsaMmi u khitte aTThAi du buDDi jAva bAvIsA / bhAyavirADaM evaM sarvvasu vi devabhavaNesu // 7 // 1 NisA0 / 2 gaDDAvivaraM / 3 jalaMtaM / 4 kakkaraMtaM / 5 kunnh| 6 hoi / 13 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita caukUNA caubhaddA savve pAsAya hoti niyameNa / kUNassubhayadisehiM dalAI jA hoMti' bhaddAiM // 6 paDiraha 1 boliMjarayA 2 naMdI 3 sukameNa ti paNa satta dlaa| pallaviyaM karaNikaM avassa bhaddassa duNha dise // 7 // do bhAya kUNao hu~i kameNa pAUNa jA bhave nNdii| paayN0|, ega 1, dusarlDa 2 // , pallaviyaM karaNiyaM bhadaM // 8 bhaddaddhaM dasa bhAyaM tassAo mUla nAsiyaM egaM / pauNAti tiya savAtiya 2 // ) 33) dailehiM sukameNa nAyavvaM // 9 kUNaM paDiraha ya rahaM bhadaM muhabhadda muulaNgaaii| naMdI karaNika pallava tilaya tavaMgAi bhUsaNayaM // 10 // iti vistaraM // khura1 kuMbhara kalasa3 kaivali4 maccI5 jaMghA ya6 chaji7 urajaMghA 8 / bharaNi 9 siravaTTi 10 chajjaya 11 vairADu 12 pahAru 13 tera thraaN||11 | 13 // 1 // | iga tiya divaDa tihu~Dhe __ paNa saDDA iga du divaDhu divaDho ya / do divaDhu divaDhu bhAyA 1 // 1 // 2 | 1 // | paNavIsaM tera tharamANaM // 12 | 1 // | pAsAyassa pamANaM gaNijja sahabhitti kuMbhagatharAo / tassa ya dasa bhAgAo do do bhittIhi rasa 6 gabbhe // 13 iga du ti cau paNa hatthe pAsAi khurAu jA phaarthro| nava satta paNa ti egaM aMgulajuttaM kameNuyaM // 14 iccAi kha-bANate 50 paDihatthe caudasaMgula vihiinnaa| iya udayamANa bhaNiyaM ao ya udraM bhave siharaM // 15 . 3 1 paDihoMti 1 dunni| 2 do bhAya havai kuunno| 3 krnnikN| 4 kameNa eyapi pddirhaaiisu| 5tisukmi| 6 phaaruu| . Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstusAra-tRtIya prakaraNa pAUNe dUNa bhUmaju nAgaru satihAra divaDhu sppaao| devaDa siharo divaDDo sirivaccho pauNe dUNo ya // 16 chajjauDa uvari tihu disi rahiyA juyabiMba uvari urasiharA / kUNehiM cAri kUDA dAhiNa - vAmaggi do tilayA // 17 urasihara kUDamajhe sumUlarehAya uvari cAri lyaa| aMtari kUNehi risI AvalasAro ya tassuvare // 18 piDiraha bikannamajhe AmalasArassa vittharabudae / gIvaMDayacaMdikomalasAriya pauNu savA igigo|| 19 AmalasAraya majjhe caMdaNakhaTTAsu seyapaTTavuyA / tassuvari kaNayapuriso ghayapUra tao ya varakalaso // 20 / pAhaNakaTThiTTamao jArisu pAsAu tAriso klso| jahasatti paiTha pacchA kaNayamao rayaNajaDio vA~ // 21 [etadgAthAnantaraM mudritapustake nimnagataM gAthAdvayamadhikaM vidyatechajAo jAva kaMdhaM [bhAyaM] igavIsa karivi tatto / nava Ai jAva terasa dIhudaye havai sauNAso // 1 . udayaddhi vihiyapiMDo pAsAyanilADa tikaM ca tilau ya / tassuvari havai sIho maMDapakalasodayassa samA // 2] suhayaM igadArumayaM pAsAyaM kalasa-daMDa-makaDiyaM / suhakaTTha sudi kIraM sIsama khayaraMjaNaM mahuvaM // 22 nIrataradala vibhattI bhadda viNA caurasaM ca pAsAyaM / paMsAyAraM siharaM karaMti je te na naMdati // 23 1 dUNu paauunnu| 2 daavidd| 3 puunn| 4 aNtr| 5cNddikaa| 6paUNa svaaikiko| 7 a| 8 sudiTTa / +paDiraha bikannamajjhe AmalasArassa vittharo hoi / tassaddheNa ya udao taM majjhe ThANa cattAri // gIvaMDaya caMDikA AmalasArIya kameNa tbbhaagaa| pAUNa savAu igego AmalasArassa esa vihI // -iti pAThAntaraM mudritpustke| Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura-pherU-viracita ahaMgulAi kamaso pAyaMgula vuDDi kaNayapuriso ya / kIrai dhuva pAsAe iga hatthAI kha-bANaM te (50) // 24 igahatthe pAsAe daMDaM pauNaMgulaM bhave piNddN| . . abaMgula buDDi kame jA kara pannAsa kannudae // 25 nippanne varasihare dhayahINasurAlayaMmi asurtthiii| teNa dhayaM dhuva kIrai daMDasamA mukkhasukkhakarA // 26 pAsAyAo duvAraM hetthappai solasaMgulaM udae / naiva paMcama vitthAre ahavA pihulAu dUNudae // 27 [atra mudritapustake eSA gAthA adhikA vidyate udayaddhi vitthare bAre Ayadosa visuddhae / aMgulaM saDDamaddhaM vA hANi vuDDi na dUsae // 1] nillADi vArautte biMbaM sAhehi hiTThi paDihArA / kUNehi aTTha disivai jaMghA-paDirahai pikkhaNayaM // 28 pAsAyaturiya 4 bhAgappamANabiMbaM sauttamaM bhaNiyaM / rAuTTai rayaNa viduma dhAumaya jahicchamANa varaM // 29 dasa bhAya kayaduvAraM uDuMvara uttaraMga majjheNa / paDhamase sivadiTThI vIe sivasatti jANeha // 30 sayaNAsaNa sura taie lacchInArAyaNaM cautthe yaH / vArAhaM paMcamae chaTuMse levacittassa // 31 sAsaNa sura sattamae sattama settaMmi vIyarAgassa / caMDiya bhairava aDame navamidA chatta- camaragharA // 32 dasame bhAe sunnaM jakkhA gaMdhavva-rakkhasA jeNa / hiTThAu kami Thavijai sayalasurANaM ca diTThI ya // 33 1 pAsAyasla / 2 hatthaMpai / 3 jA hattha caukA iMti tigaduga buDi kamAu pnaasN| 4 raavtt| 5 stsNsi| 6 aDaMsi / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstusAra tRtIya prakaraNa . bhAgaTTha bhaNaMtege sattama sattaMmi diTThi arhtaa| gihadevAle puNevaM kIrai jaha hoi buDDikaraM // 34 gambhagiha? paNaMsA jakkhA paDhamaMsi devayA biie| . jiNa-kinha-vI taie baMbhu cautthe sivaM paNage // 35 nahu gambhe ThAvijai liMgaM gabbhe caija no kahavi / tilaaddhaM tilamattaM IsANe kiM pi Asari // 36 bhittisaMlaggabiMbaM uttimapurisaM ca savvahA asuhaM / . cittamayaM nAgAiM havaMti ee sahAveNaM // 37 // jagaI pAsAyaMtari rasa 6 guNa pacchA navagguNA puro| dAhiNa-vAme tiuNA iya bhaNiyaM khittamajjAyaM // 38 pAsAyakamaliyagge gUDhakkhayamaMDavaM tau chakaM / puNu raMgamaMDavaM taha toraNa - suvalANamaMDavayaM // 39 / / dAhiNa-vAmadisehiM sohAmaMDava gaukkhajuya sAlA / gIyaM naTTaviNoyaM gaMdhavvA jattha pakuNaMti // 40 pAsAyasamaM viuNaM divaDDaya pauNa dUNa vitthAre / sovANa tinni" udae caukIo maMDavA hoti // 41 kuMbhI thaMbha bharaNa sirapaTTe iga paMca pauNa sappAyaM / iga iya nava bhAga kame maMDava pihulAu~ aTThadae // 42 pAsAyaaTThamaMse piMDaM makaDiya-kalasa-thaMbhassa / dasamaMsi bArasAhA sapaDigghahu kalesa~ dUNudae // 43 paTTassa Ayahihra chajjayahiTuM ca savvasuttegaM / uduMbarasama kuMbhiya thaMbhasamA thaMbha jANeha // 44 1 sttNsi| 2 arihaMtA / 3 devaalu| 4 gihdddd| 5 talamitaM / 6 Asario / 7 samAseNa / 8 gunnaa| 9 majjhAyaM / 10 kamala agge| 11 puNa / 12 sblaann| 13 diuDDhayaM / 14 vitthaaro| 15. ti udae caudae paNa / 16 vaTTAu adbhudp| 17 kalasu divaTThadae / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura -pherU-viracita jalanAlayAu pharisaM karaMtare cau javA kameNuccaM / jagaIya bhitti udae chajaye sama caudisehiM pi // 45 agge dAhiNa-vAme aTThaTTha-jiNiMda-geha cauvIsaM / mUla sailAgAu imaM pakIrae jagai majjhami // 46 risahAI jiNapaMtI pAsAyAo ya vaamiydisaao| ThAvija piTThimagge savvehi jiNAlae evaM // 47 cauvIsatitthamajjhe jaM egaM mUlanAyagaM havai / paMtIi tassa ThANe sarassaI Thavasu nibhaMtaM // 48 cautIsa vAma-dAhiNa nava piTThI aTTha purau dehuriyaM / pAsAya mUla egaM vAvannajiNAlayaM evaM // 49 paNavIsaM paNavIsaM dAhiNa-bAmesu piTTi ikkAraM / daha agge nAyavvaM iya vAhattari jiNiMdAlaM // 50 aMgavibhUsaNasahiyaM pAsAyaM siharabaddha-kaTThamayaM / nahu gehe pUijjai na dharijai kiMtu jatta varaM // 51 jatta kae puNu pacchA Thavijja rahasAla ahava surabhavaNe / jeNa puNo tassariso karei jiNajatta vara saMgho // 52 gihadevAlaM kIrai dArumaya vimANa pupphayaM nAma / uvavIDha pIDhapharisaM jahutta cauraMsa tassuvareM // 53 cau thaMbha cau duvAraM cau toraNa cau disehi chajauDaM / paMca kaNavIra siharaM IMga ti duvArega siharaM vA // 54 aha bhitti-chajja ovama surAlayaM Ayusuddha kAyavvaM / sama cauraMsaM gabbhe tassAu savAyao udae // 55 / - 1nAliyAu / 2 chji| 3 silaagaau| 4 sIhaduvArassa daahinndisaao| 5 putttti| 6 deharayaM / 7 mUla paasaay| 8 jttu| 9 tssuvriN| 10 ega duti baareg| 11 tatto a savAyao udesu| ' Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstusAra-tRtIyaM prakaraNa gabbhAu chajao hui savAu satihAu divaTu vitthAre / vitthArAu savAo udaeNa ya niggame aho // 56 chajja-uDa-thaMbha-toraNajuya uvare maMDaovamaM siharaM / Alayamajjhe paDimA chajjayamajhaMmi jalavaDheM // 57 gihadevAlayasihare dhayadaMDaM no karija kaiyAvi / AmalasAraya kalasaM kIrai iya bhaNiya satyehiM // 58 siridhaMdhakalasa-kulasaMbhaveNa caMdAsueNa phereNa / kannANapuraThieNa ya nirakkhiuM puvvasatthAI // 59 siparovagAraheU nayaNa-muNi-rAma-caMda (1372) varisammi ! vijayadasamIi raiyaM gihapaDimAlakkhaNAINaM // 60 iti paramajainazrIcandrAGgajaThakurapherUviracite vAstusAre prasAdavidhiprakaraNaM tRtIyaM samAptaM // // evaM vAstu prayaraNaM traya gAthA 205 // 1 havaha chaju / 2 karijai kyaavi| 3 AmalasAraM / + mudritapustake iyaM gAthA pUrva likhitA, pazcAd uparitanagAthA vidyate / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thakura pherU racitA kharataragacchayugapradhAnacatuH padikA / namo jinAya / sayala surAsura vaMdiya pAya, vIranAha paNamavi jagatAya / sumareviNu siri sarasai devi, jugavaracariu bhaNisu saMkhevi // 1 suhamasAmi gaNahara pamuha, siri jugapavara nAma vara maMta, sumarahu aNudiNu bhattijaya / lIlai tarivi bhavovahi jema, kami kami pAvahu siddhisuha // dhUvakaM vaddhamANajiNapaTTi pasiddhu, kevalanANIguNihi samiddhu | paMcamu gaNaharu jugavaru paDhamu, namahu suhaMmasAmi guru amamu // 2 bhajjA aTTha paMca saya teNa, ikki rayaNi paDivohiya jeNa / sugurapAsi liu saMjamabhAru, sarahu sarahu so jaMbukumAru // 3 pabhavasUri sijaMbhau suguru, jasobhaddu sUrIsaru pavaru / siri saMbhUyavijau muNitilau, paNamahu bhaddavAhu guNanilau // 4 bhaddavAha sUrIsarapAsi, caudasa puvva paDhiya guNarAsi / bhaMjiu jeNa mayaNabhaDavAu, jayau su thUlibhaddu muNirAu // 5 dUsamakAli tuliu jiNakappu, ajja mahAgiri guru mAhappu / ajja suhatthi thuNahu dhari bhAu, jiNi paDibohiu saMpai rAu // 6 saMtisUra kaya saMghaha saMti, caudisi pasariya jasu varakitti / tAsu paTTi haribhadu muNiMdu, mohatimirabhara haraNa diNiMdu // 7 saMDilasUri taha ajja samudu, ajja maMgu jaNakairavacaMdu | 'ajja dhammu ghara payaDiya dhammu, bhaddaguttu daMsiya sivasammu // 8 vayasAmi bhAviya titthu, ajja rakkhiu vohiya jaNasatthu / ajja naMdi guru vaMdahu narahu, ajja nAgahatthIsaru sarahu // 9 revayasAmi sUri khaMDila, jiNi ummUliya bhavaduhasalla / hemavaMtu jhAyahuvahu bhatti, tarahu jema bhavasAyaru jjhatti // 10 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugapradhAna-catuHpadikA nAgajjoyasUri goviMda, bhUidinna lohicca muNiMda / dusamasUri ummAsaya sAmi, taha jiNabhaddasUri paNamAmi // 11 siri haribhaddasUri muNinAhu, devabhaddasUri vara jugavAhu / nemicaMda caMdujjalakitti, ujjoyaNasuri kaMcaNaditti // 12 payaDiya sUrimaMtamAhappu, rUvijjhANi nijiyakaMdappu / kuMdujala jasa bhUsiya bhavaNu, salahahu vaddhamANasuri rayaNu // 13 aNahilapuri dullaha atthANi, jiNasarasUri siddhaMtu vkhaanni| . caurAsI Airiya jiNevi, lau jasu vasahimaggu payaDevi // 14 jiNi viraIya kahA saMvega-raMgasAla taha sattha anneg| niyadesaNa raMjiya nararAya, tasu jiNacaMdasuri sevahu pAya // 15 vara nava aMga vitti uddharaNu, thaMbhaNi pAsa payaDa phuDakaraNu / abhayadevasuri muNivararAu, disi disi pasariya jasu jasavAu // 16 naMdi nhavaNu vali rahu supaiDa, tAlArAsu juvai muNi sitttth| nisi jiNahari jiNi vAriya avihi, thuNuhu su jiNavallahasuri suvihi // 17 joiNicakku ujeNiya jeNa, vohiu jiNi niyajhANavaleNa / sAsaNadevi kahiu jugapavaru, so jiNadattu jayau gurapavaru // 18 sahajarUvi nijiya amariMda, jiNi paDibohiya sAvayaviMda / paMca mahavvaya duddhara dharaNu, naMdau jiNacaMda surimuNirayaNu // 19 ajayameri naravaipaJcakkhi, kari vivAu vuhiynnjnnskkhi| jiNi paumappahu lau jayapattu, jiNavaisUri jayau sucarittu // 20 . nayari nayariM jiNamaMdira Thaviya, toraNa daMDa kalasa dhaja sahiya / tevIsA sau dikkhiya sAhu, jiNasarasUri jayau gaNanAhu // 21 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 Thakura- pherU - viracita tasu paya paramajjoyaNu bhANu, jasa nimmalu guNagaNaha nihANu / jugapavarAgama saMsayaharaNu, jiNapavoha surisuhaguru saraNu // 22 // tasu paTTuddharu guru muNirayaNu, mayaNaviNAsaNu sivasuhakaraNu / bhaviyaloyajaNa maNaANaMdu, saMpai jugapahANu jiNacaMdu // 23 iya ittiya suhaguru Amanai, jiNacaMdasuri jugavara jo manai / sujji ramai sAsaya sivanAri, balavi na paDai ittha saMsAri // 24 jakkhiNi jakkha viuNa cauvIsa, vijjAdevi cahUNI vIsa / iya cau (sa) Thi mili dehi asIsa, jiNacaMdasuri jiu koDi varIsa // 25 saMghasahiu pherU ima bhai, ittiya jugapahANa jo thuNai / paDhai guNai niyamaNi sumarei, so sivapuri vara rajjukarei // 26 teraha saitAlai mahamAsi, rAyasihara vANAriya pAsi caMda taNubbhavi iya caupaIya, kannANai gurubhattihi kahiya // 27 suragiri paMca dIva savvevi, caMda sUra gaha rikkha ji kevi / rayaNAyara ghara avicala jAma, saMghu cauvvihu naMdau tAma // 28 // iti jugapradhAna catupadikA samAptA // 6 // jiNapaboha gurarAya calaNapaMkaya vara alivalu / navaviha jiya dayakaraNu mayaNa gaya siMha mahAbalu / caMdujjalu guNavimalu kitti dasa disihi pasiddhau / davaNu padiya cau kasAya guNagaNihi samiddhau / suriMdu paNaya vaNa jaNa sahiu, vaMchiu suhiyaNa niru narahu / riu aMtaraMga maya avaharaNu paya paDhamakkhari guru sarahu // 1 // // saM0 1403 phA0 zu0 8 li0 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam / mUlapratau vyotiSasAragranthAnte nimnalikhitAni jyotiSaviSayasambaddhAni kAnicit sphuTapadyAni prAptAni tAni pariziSTarUpeNAtra mudritAni / * lAbha - vikramaM khaM zatruSu sthitaH zobhano nigadino divAkaraH khecaraiH / sute tapo jalAyeM gairvyAkiMbhiryadi na vidhyate tadA // 1 - - dyUna - janmaM - ripuM - lAbha - khaM ciMgazcandramAH zubhaphalapradastadA / svAtmajAn mRtibandhuM dharmagairvidhyate na vibudhairyadi grahaiH // 2 vikramArya ripurgaH zubhaH kujaH syAttadAnyaM sutai- dharmagaiH khagaiH / cena viddha inasUnurapyasau kiMtu marma ghRNinA na bidhyate // 3 vIryu - zatru mRti khai ssyegaH zubho jJastadA na khalu vidhyate yadA / Atmaje - triM- nava-Adhe - naidhanaM prAtyaMgairviSubhirnabhazvaraiH // 4 svAye dharma tanaya yU~nasthito nAkinAyakapurohitaH zubhaH / riphe - randhra -- jalainiMgairyadA vidhyate gaganacAribhirna hi // 5 AsutASTamasuto vyeyAyego viddha AsphujidazobhanaH smRtaH / naidharnAstaM tanuM karma - dharmadhI lAbha - vairi' - sahajai sthakhecaraiH // 6 evamatra khacarA vyadhAnvitAH satphalaM nahi dizanti gocare / bAmavedhavidhinA tvazobhanA apyamI zubhaphalaM dizantyalam // 7 - - - * - - // iti grahANAM vAmavedha - dakSiNavedhayoH phalam // sarveSAmeva doSANAM varjayed ghaTikAdvayam / utpAta mRtyukANAnAM sapta SaT pazca nADikA // 1 bahavo'pyevaM jagaduH siMhArUDho'pi vRtrazatrugurum / samatikrAntamaghakSa na viruddhaH sarvakAryeSu // 2 AtmopekSaka - poSaka vadhakAniha janmarAzi- candrAbhyAm / ghaTikAstithirasarudrArddhasArddhadvayazakalacaramAntAH // 3 * yoginIcakraM pravakSyAmi divyaM paramamuttamam / jayaM ca vijayaM caiva yena jAyanti bhUtale // 1 indrANI pUrvabhAgeSu yoginI nAma nAmataH / pratipadAnavamyAM ca udayaM kurute sadA // 2 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ThakurapherUviracita jyotiSasAra granthAnte likhitAni kAnicit padyAni uttarAyAM mahiSInAma yoginI yoganAminI / dazamyAM ca dvitIyAyAM udayaM kurute sadA // 3 ekAdazyAM tRtIyAyAM meSarUdA tu yoginI / kumArI nAmavijJeyA AgneyI dRzyate yathA // 4 zvAnapRSThigatA devI caturthI dvAdazI tthaa| nairRtyAM dizamAsRtya siMhanArAyaNI sadA // 5 vArAhI yoginI nAma siMhArUDhA sudurdhraa| paMcamyAM trayodazyAM ca dakSiNe udayaM sadA // 6 vAruNyAM dizamAsRtya brAhmaNI ghRSagAminI / caturdazyAM tu SaSThayAM ca udayaM kurute sadA // 7 caTitvA tu kharapRSThiM cAmuMDI caNDarUpiNI / saptamyAM pUrNimAyAM ca vAyavye udayaM sadA // 8 mahAlakSmI mahAdevI IzAnyAM vRSasaMsthitA / kAke rUDhA sadA devI amAvAsyASTamIdine // 9 evaM tu yoginIcakraM jJAyate yastu mAnavaH / vijayaM labhet saMgrAme yuddheSu rnnsNktte|| dyUte vA vivahAre vA vivAde jAyate zubham // zvAnakurkuTanAlAnAM meSeNa mahimAdiSu / vijayaM jAyate tasya yasya pRSThe tu yoginI // atha sanmukhayoginyAM saMgrAmeSu raNeSu ca / gamyate yujyate puMsAM na siddhirjAyate kacit // // yoginI cakram // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ry.org