Madhyakalin Gujarati Shabdakosha

Author(s): Jayant Kothari
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/016071/1

Page #1
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza saMpAdaka jayaMta koThArI Wwwsamanarthi AP gaha Now BRA carasAra 201 Reg sonal Use Only KUMA

Page #2
jayaMta koThArI (ja. 28-1-1930) amadAvAdanI kaoNlejomAM gujarAtI bhASAsAhityanA adhyApaka tarIke varSo sudhI kArya karI nivRtta thayA che. bacce gujarAtI sAhitya pariSadamAM 'gujarAtI sAhityakoza (madhyakAlIna) 'nA saMpAdaka tarIke ( 1981 - 1984) ane mAnArha saMpAdaka tarIke (1984-1987) kArya karyu. emanI bIjI mahattvanI kAmagIrI te mohanalAla dalIcaMda dezAI saMyojita 'jaina gUrjara kavio' nuM navasaMskaraNa. enA sAta bhAga prasiddha thaI cUkyA che (1986-1991) ane AThamo bhAga mudraNAdhIna che. eka ja viSayanI cha madhyakAlIna gujarAtI kRtione samAvatI ne emano tulanAtmaka abhyAsa rajU karatI 'ArAmazobhA rAsamALA' (1989) emanuM eka namUnedAra saMpAdana che. sAhityanA tattvavicAra, vivecana, saMzodhana ne AsvAdanI emanI pravRtti 'bhAratIya kAvyasiddhAMta' (naTubhAI rAjaparA sAthe, 1960)thI mAMDIne Aja sudhI anavarata cAlatI rahI che ane A prakAranA 15 graMtho emanI pAsethI maLyA che. 1994mAM pAMcamI AvRttimAM pravezela 'bhASAparicaya ane gujarAtI bhASAnuM svarUpa' (1974) snAtaka kakSAnA zikSaNanI AvazyakatA pUrI pADanAra ananya graMtha banI rahyo che. zALAkakSAnAM vyAkaraNomAM paNa emaNe potIkI sUjhathI kAma kartuM che. A uparAta emaNe zaikSaNika jarUriyAtane anulakSIne temaja bIjAM ghRNAM sAhityika saMpAdano paNa karyAM che. 2010_03 www.jalnelibrary.org

Page #3
kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNa nidhi 2010_03 zrI hemacandrAcArya

Page #4
ekaH zabdaH samyak jJAtaH samyak prayuktaH svarge loke ca kAmadhug bhavati / yogya rIte jANelo ane yogya rIte prayojAyelo eka zabda svargamAM ane pRthvImAM icchita sarva ApanAra nIvaDe che. pataMjali idam andham tamaH kRtsnaM jAyeta bhuvanatrayam / yadi zabdAhvayaM jyotiH AsaMsAraM na dIpyate // jo samasta saMsAramAM zabda nAme jyoti prakAze nahIM to A tribhuvana AkhuM gADha aMdhakAra rUpe pariName. daMDI 2010_03

Page #5
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza saMpAdaka jayaMta koThArI prakAzaka kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNa nidhi amadAvAda 2010_03

Page #6
Madhyakalina Gujarafi Sabdakosa (Medieval Gujarati Dictionary), ed. Jayant Kothari, Pub. Kalikala-Sarvajna Sri Hemcandracarya Janma-Satabdi Smrti Samskara Siksana Nidhi, Ahmedabad, 1995 (c) jayaMta koThArI, rohita koThArI prathama AvRtti : jUna 1995 nakala : 1000 kiMmata : rU. 300.00 prakAzaka : kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNa nidhi, lAlabhAI dalapatabhAIno vaMDo, pAnakoranAkA, amadAvAda 380001 vikretAo : 9. gUrjara sAhitya bhavana, gAMdhI mArga, amadAvAda 380001 2. Ara. Ara. zeThanI kaMpanI, gAMdhI mArga, amadAvAda 380001 tathA zAmaLadAsa gAMdhI mArga, muMbaI 400 002 3. ke. bI. bukaselarsa, bAlAhanumAna, gAMdhI mArga, amadAvAda 380 001 4. sarasvatI pustaka bhaMDAra, hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda 380001 lesara TAipaseTiMga ane nirmaLA bahena ThAkoralAla zAha mudraNasthAna : zAradA mudraNAlaya jummA masjida sAme, gAMdhI mArga, amadAvAda 380001 2010_03

Page #7
sadgata bhRgurAya aMjAriyAne A kAma karatI vakhate satata sAme rahyA te tame ja, potAthIye jaladI rAjI na thanArA, viSayane saMlagna sarva kaMI khUdI vaLanArA ne saMpUrNatA mATe mathyA karanArA tame. ___ 2010_03

Page #8
Arthika sahayoga zrI prAkRta jaina vidyAvikAsa phaMDa, amadAvAda * zrI zAhapurI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, kolhApura zrI vizvanaMdIkara jaina saMgha, pAlaDI, amadAvAda zrI premavardhaka ghaMTAkarNa mahAvIradeva TrasTa, dharaNIdhara sosAyaTI, 2010_03 amadAvAda

Page #9
prakAzakIya nivedana kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryanI navamI janmazatAbdInI maMgala smRtimAM, pUjyapAda AcArya zrI vijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjanI zubha preraNAthI sthapAyelA A TrasTanA mAdhyamathI, bhAratIya saMskRtinA aNamola vArasArUpa aneka granthonA prakAzana rUpe samyagjJAnanI bhakti karavAno avasara prApta thato rahe che te TrasTa mATe dhanya anubhava che. paM. zrI zIlacandravijayajI gaNinI preraNAthI ApaNA sAhityanA tathA ApaNI bhASAnA nAmAMkita mUrdhanya vidvajjano dvArA sarjita ane saMzodhita-saMpAdita prakAzanone mudrita karavAnuM zreya A TrasTane maLatuM rahe cha te paNa gauravanI vAta che.. ApaNA, madhyakAlIna gurjara sAhityanA prakAMDa abhyAsI vidvAna prA. zrI jayaMtabhAI koThArIe, varSonA sUjhabUjhabharyA parizramanA aMte 'madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza' nAme A eka sundara sandarbhagraMtha taiyAra karyo che. "madhyakAlIna sAhityanA adhyetAo mATe A koza eka mArgadarzaka dIvAdAMDIrUpa banI rahe tema che, ane tethI TrasTa dvArA enuM prakAzana karavA yogya che," evI preraNA amane paM. zrI zIlacandravijayajI dvArA prApta thatAM ja, amoe te preraNAne vadhAvI lIdhI, ane prA. jayaMtabhAIe tathA prAkRta jaina vidyAvikAsa phaMDanA DaoN. ke. Ara. candrAe amArI vinaMti svIkArIne A prakAzanano lAbha amArA TrasTane Apyo te badala amo teonA khUba RNI rahIzuM. prAkRta jaina vidyAvikAsa phaMDe A graMthanA prakAzanakharcamAM rU. 30,0004 mAtabara yogadAna Apela che tenI paNa ame sAbhAra noMdha laIe chIe. ____ ApaNA mUrdhanya kavi zrI umAzaMkara jozIe "je janmatAM AziSa hemacandranI pAmI virAgI jina-sAdhuo taNI" ema kahIne gurjarI girAno anubandha zrI hemacandrAcArya sAthe joDI Apyo che e ja gurjara sAhitya-gata zabdono koza zrI hemacandrAcAryanA nAma sAthe joDAyelA eka TrasTa dvArA prakAzita thAya tyAre eka subhaga yogAnuyoga sahajapaNe racAto anubhavAya che. A prakAzana mATe vividha dharmasaMsthAoe Arthika sahayoga Apyo che te sauno hArdika AbhAra mAnIe chIe. A kozano jijJAsuo khUba upayoga kare tevI bhAvanA sAthe mArca, 1995 kalikAla sarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI lAlabhAI dalapatabhAIno vaMDo smRti saMskAra zikSaNa nidhino TrasTIgaNa pAnakora nAkA amadAvAda 380 001 2010_03

Page #10
saMpAdakanuM nivedana madhyakAlIna gujarAtI sAhityanI kRtio sAthe kAma pADavAnuM thatuM hatuM tyAre madhyakAlIna gujarAtI zabdakozanI khoTa hamezAM sAlatI hatI. keTalAMka madhyakAlIna kRtisaMpAdanomAM zabdakoza che enI madada levAno prayAsa huM karato hato. paNa ekAda zabda mATe Ama judAjudA graMthonA zabdakozo jovAnuM ghaNuM agavaDabharyu hatuM. e zrama pachIye kazuM hAthamA na Ave ema bane. A parathI vicAra Avyo ke saMpAdita graMthomAM rahelA zabdakozone saMkalita karI levAnuM to, ochAmA orcha, tharbu joIe. enI vyavasthita yojanA karavAnI to mane anukULatA nahotI paNa mArA aMgata rasathI ane aMgata upayoga mATe meM madhyakAlIna saMpAdita kRtionA zabdakozonAM kArDa karAvavAnuM zarU kayu. e kAma ghaNuM dhImuM cAlatuM kemake keTalAka graMthomAM 'karai' jevA sAmAnya uccArabhedavALA temaja Aje jANItA ghaNA zabdo paNa zabdakozamAM samAvAyA hatA te bAda karIne kArDa karavA ApavAnuM mAre thatuM. A kAma zarU karyA pachI eka vakhata DaoN. harivallabha bhAyANI sAthe mAre vAta thaI. emaNe Ane badale kRtiomAMthI sIdhA ja zabdo levAnuM ane prathama tabake caudamI-paMdaramI sadI sudhInI kRtione ja samAvavAnuM sUcana karyu; emanI pAse AvAM keTalAMka kArDa taiyAra hatAM te teo mane Apaze ema paNa kaDaM. mane e kAma mArI zakti bahAra- lAgyu. kRtiomAM to aneka evA zabdo paDelA hovAnA (ne saMpAdake jo zabdakoza karyo hoya to emAM samAveza na pAmelA hovAnA) jenA artho nirNIta karavAnuM atyaMta kapalaM hovA. AraMbhakALanI kRtiomAM to svAbhAvika rIte apabhraMza zabdonuM ghaNuM bharaNuM hoya. mArA jevA prAkRta-apabhraMzathI anabhijJa mANasanu emAM zuM gajuM ? aMdhArAmAM athaDAvAnu ja thAya, khovAI javAnu ja thAya. meM kA, "e kAma to DaoN. bhAyANI ja karI zake." taiyAra zabdakozomAM keTalIka takalIpho to hovAnI, paNa emAM je-te graMthanA saMpAdake karelA zramano lAbha maLe ane ene sahAre AgaLa vadhavAnuM sukara bane. DaoN. bhAyANI mArI sAthe saMmata thayA hatA evaM to nahIM, paraMtu emaNe emanI lAkSaNika udAra vidyAprItithI mane mAre mArge javA dIdho. eTaluM ja nahIM, huM gujarAtI sAhitya pariSadanA sAhityakozanA kAryamAMthI paravAravAmAM hato tyAre me 1987mAM to emaNe prAkRta jaina vidyAvikAsa phaMDanA maMtrI DaoN. candrAno prastAva mArI samakSa mUkyo ke huM mArI rItano madhyakAlIna zabdakoza taiyAra karI ApuM. tyAM sudhImAM to bahu ochAM pustakonAM kArDa taiyAra thayAM hatAM ne cakAsaNInuM kAma to AraMbhAyu ja nahotuM, paraMtu 2010_03

Page #11
[8] sAhityakozanA kAryamAMthI huM paravAravAmAM hoI have A yojanA pAchaLa vadhu samaya ApavAnI sthitimAM huM hato tethI meM e prastAva hoMzathI svIkArI lIdho. prApta zabdakozone kevaLa saMkalita karI levAno Azaya to nahoto. eka zakya teTalo pramANabhUta koza racavAno Azaya hato. je te saMpAdake potAne prApta sAdhano ne potAnI sajjatA tathA samajane AdhAre artha ApyA hoya. anumAnathI artha ApavAnuM banI gayuM hoya ane kyAMka gerasamaja paNa pravartI hoya. AjanI ApaNI samaja ane Aje prApta sAdhanathI arthone cakAsIe to ja pramANabhUta koza Ubho thaI zake. arthone tyAre ja cakAsI zakAya jyAre zabdano jyAM prayoga thayo hoya e sthAna sudhI ApaNe pahoMcI e. AthI AyojanAmAM evI maryAdA pahelethI ja svIkArI hatI ke AmAM evA zabdakozo ja saMkalita karavA jemAM zabdo varNAnukrame apAyelA hoya ane zabda kRtimAM je sthAne vaparAyo hoya teno nirdeza hoya. badhA zabdArtho kaI cakAsI zakAya nahIM, cakAsavAnA hoya nahIM, jyAM zaMkA jAya tyAM ja cakAsI zakAya. paNa cakAsIne sudhAravA paDe evA zabdArtho dhAryA karatAM ghaNA vadhAre nIkaLyA. DaoN. bhAyANIne A prakAranA saMkalana sAme je vAMdhI hato ke emAM sAphasUphInI mahenata vadhI paDe ne enA karatAM to kRtimAMthI ja svataMtra rIte koza karavAnuM sugama paDe enuM vAjabIpaNuM samajAya evI paristhiti sAme AvI. Ama chatAM meM joyuM ke kRtimAM to zabdakozamAM na samAvAyelA hoya evA ghaNA kUTa zabdo paDelA hatA ane zabdakozomAM paNa vidvAnoe ghaNe sthAne, huM sahelAIthI jyAM pahoMcI zakyo na hota evA artho nirNIta karI ApelA hatA. cakAsavA paDe evAM ghaNAM sthAno maLavA chatAM mane je taiyAra sAmagrI maLatI hatI e ochI na hatI ane svataMtra rIte koza karavAnuM kAma to AthI anekagaNuM mahenatabharyuM banI gayuM hota, mArA gajA bahAranuM banI gayuM hota e pratIti to mArI chevaTe rahI ja. kRtimAMthI sIdhA zabdo laIne taiyAra karelA zabdakozanuM mahattva svayaMspaSTa che. enaM sthAna A saMkalita koza na ja laI zake. paNa ekadAca eka vyaktinuM kAma na hoI zake, e eka vyavasthita vibhAga dvArA ja vadhAre sArI rIte thaI zake. emAM paNa DaoN. bhAyANI vicArya hatuM ma bAramI sadIthI saikAvAra javAnuM ja ThIka paDe. mane to ema lAge che ke pahelAM eka-eka kRtinA vistRta ne sarvagrAhI kozo taiyAra karavA joIe. 'SaDAvazyaka bAlAvabodha' ke 'vimalaprabaMdha' jevI kRtionA keTalAbadhA lAkSaNika madhyakAlIna zabdo tyAM ApelA zabdakozanI bahAra rahyA che ! AvI eka kRtino saMpUrNa zabdakoza paNa zramabharyo prakalpa banI rahe. paNa ApaNI pAse DaoN. bhAyANIe emanAM saMpAdanomAM ApelA ane prAcya vidyAmaMdiranI . 2010_03

Page #12
[20] graMthamALAmAM DaoN. sAMDesarAnA zabdakozo che ja. DaoN. bhAyANInI pramANabhUtatA to ananya jevI che. AdhAra vinA ke aTakaLe e kazuM na Ape. DaoN. sAMDesarAe paNa potAnI saghaLI sajjatA kAme lagADIne ne pramANamAM vistRta zabdakozo ApelA che. 'gurjara rAsAvalI' mAM madhusUdana modIe paNa kevo moTo zabdakoza Apelo che ! A badhuM aMke karI levA jevuM kharuM ja. A sAmagrI Amatema veravikhera paDI rahe tenA karatAM AvA koza rUpe saMkalita thAya tyAre ja enI kharI upayogitA siddha thAya. A kozanI A eka sArthakatA che. Ama A koza pAse keTalIka uttama sAmagrI AvI che ane cakAsavA-sudhAravAnI moTI kAmagIrI paNa ene karavAnI thaI che. kAma karatA-karatAM saMpAdakanI najara ghaDAtI gaI ane zaMkAnAM sthAno vadhAre ne vadhAre pakaDAvA lAgyAM. bhegAM thayelAM ghaNA saMdarbho ane kozI vageremAMthI cAvIo jaDatI gaI ane DaoN. prabodha paMDita, DaoN. bhAyANI ane DaoN. sAMDesarA jevA ApaNA prathama paMktinA vidvAnoe ApelA arthone chor3avA-sudhAravAnuM paNa kyAMka -kyAMka emanAthI ghaNA nAnA A saMpAdakane hAthe banyuM je A koza-racanA mATe svIkArelI paddhatinI sArthakatAnI nizAnIrUpa gaNAya. cakAsaNI ane zuddhinI prakriyA kevI jhINavaTa ne tIvratAthI cAlI che e e parathI samajAze ke mArA potAnA tAjA ja saMpAdana 'ArAmazobhA rAsamALA' nA thoDAka zabdArtho paNa ahIM sudhAravAnA thayA che. Ama thatAM kozanuM kAma saMkalana karatAM vadhAre to saMzodhananuM banI gayuM. keTalIka vAra to ekaeka zabda mATe aneka sAdhano phaMphosavAnAM thayAM. DaoN. bhAyANI mane satata thoDoka vAratA rahyA. keTalAka zabdo pAchaLa mahenata karavI vRthA hatI ema e sUcavatA rahyA, paraMtu hAthavagAM sAdhanomAM pharI vaLavAno lobha huM khALI zakyo nahIM, bhale keTalIka vAra enuM pariNAma zUnya ja AvyuM. saMpAdakIya kAmagIrI Ama vistaratI gaI tema mAro zrama vadhato gayo ane samaya laMbAto gayo. eka varSamAM je kArya karavA dhAryuM hatuM ne sAta varasa thayAM ! keTalA kalAko meM A kozaracanA pAchaLa ApyA che teno to koI hisAba ja nathI. keTalIka vAra to divasanA AThadaza kalAka paNa kozanA kAma pAchaLa maMDyo rahyo puM. paNa mane eno thAka kadI varatAyo nathI. UlaTuM, madhyakAlIna zabdonI duniyA meM Azcaryavat joI che ne enI galIkUMcIomAM bhaTakavAno meM AnaMda mANyo che. mAre mATe to mArA kAmanuM A ja kharuM vaLatara banI rahyuM che. eka saMzodhita ne zakya teTalo pramANabhUta koza ApI zakyAno mane umaMga che. mArI jiMdagI A eka moTuM ane vaghu TakAu kAma huM gaNuM huM chatAM mArA kAmane maryAdAo vaLagelI che e huM samajuM chaM. DaoN. bhAyANInI jevI najara pahoMce tevI mArI na ja pahoMce. bhraSTa pATha pakaDAyo na hoya, artha barAbara na hovAnI zaMkA ja na gaI hoya ke meM sudhArelA 2010_03

Page #13
[11] arthomAM paNa saratacUka ke gerasamaja kAma karI gaI hoya. mArI sajjatA ane samajanI maryAdAo A kozaracanAmAM bhAga bhajave ja. eTale A kozamAM paNa keTaluka cakAsaNIpAtra hovAnuM ane vidvAno evAM sthAnonI carcA karaze to ApaNA madhyakAlIna zabdArthajJAnamAM niHzaMka vadhAro thaze temaja bhaviSyanA AthIye sadhdhara koza mATeno mArga racAto jaze. saMzodhanAtmaka kozaracanA jevU AIM moTuM kAma aneka prakAranAM sAdhana, sagavaDa ane samaya vinA na thaI zake. e pUrA pADanAra sauno hu~ RNI chu. emAM sauthI moTuM RNa DaoN. bhAyANInuM che. DaoN. bhAyANI hoya nahIM ne A ane Avo koza hoya nahIM. emaNe prAkRta jaina vidyAvikAsa phaMDane A kozanA prakAzanane mATe bhalAmaNa karI ane pachIthI paNa satata mArgadarzana-madada pUrAM pADyAM. kozanuM kAma vyavasthita zarU karatAM pahelA emAM kayA prakAranA zabdo samAvavA e meM emane pUchIne ja nakkI karyu ane pachI mArI saghaLI mathAmaNa pachI kUTa rahelA zabdonA artha mATeye vAraMvAra doDI gayo emanI pAse ja. A chello kacaro hato ane emAthI sAra zodhavAnuM muzkela hatuM (AvA zabdo emanA hAthamAM AvavAthI ja huM kaMIka vRthA zrama karI rahyo chu ema DaoN. bhAyANI mAnatA thayA hatA), paNa be sthAne paNa DaoN. bhAyANI pAsethI prakAza sAMpaDato hato e mAre mATe ghaNo mUlyavAna hato. eka zabdano paNa nizcita rUpe sAco artha hAthamAM Ave eno mane romAMca paNa hato. manamAM to evaM thatuM ke kozanA haju ghaNA zabdo para DaoN. bhAyANInI najara paDe to kevU sAruM ! paNa, emanA atyaMta premotsAhabharyA sahakAra chatAM, mane emano vadhu samaya levAno hamezAM saMkoca rahyo. je zabdo hu~ emane tapAsavA Apato e paNa emane ema kahIne Apato ke tame bahu zrama na lezo, sahajapaNe sUjhe e ja noMdhazo.. Ama chatAM e ghaNI vAra saMdarbho, AdhAro paNa pUrA pADatA. pAchaLathI kaI yAda Ave ke hAthamAM Ave to tarata phonathI jaNAve. huM paNa cAlu kAme kaI mUMjhavaNa UbhI thAya to emane phonathI ja pUchI lauM. A kozakAryamAM DaoN. bhAyANInAM hUMphALo sAtha ne zILI chAyA meM hamezAM anubhavyAM che. aMte, A graMtha- protsAhaka purovacana lakhI ApIne emaNe emanA sadbhAvane jANe zaga caDAvI che. zabdArtha paratve anya keTalIka vyaktionI madada paNa maLI che. munizrI pradyumnavijayajIne jaina paraMparAnA zabdo vize vAraMvAra pUchavAnuM thayuM ane munizrI zIlacandravijayajI samakSa paNa paNa thoDAka zabdo mUkelA. DaoN. bhogIlAla sAMDesarAne mArI 'ArAmazobhA rAsamALA' jovAnI thatAM emaNe keTalAka zabdo vize noMdha lakhI mokalelI te A kozamAM mane kAmamAM AvI ! ukela mAgatA zabdo vize je-te kSetranA anubhavI ne jANakAra mitro-snehIo sAthe taka maLye goSThI karI che. yajJavidhinA beeka zabdo zrI zarada paMDite AbAda khullA karI ApelA enuM sukhada smaraNa atyAre thAya che. 2010_03

Page #14
[12] paNa AvA badhA prasaMgo kaMI atyAre yAda na Ave. TIpeTIpe sarovara bharAya evaM A kozaracanAmAM thayuM che. A sau pratye huM UMDI kRtajJatA anubhavU chu. evI ja kRtajJatA huM meM je zabdakozo vagere sAdhanono A koza racavA mATe upayoga karyo che emanA nirmAtAo pratye paNa anubhavU chu. A kozane sAdhAra banAvavAmAM emano phALo ghaNo che. ane jemanA graMthonI zabdArthasAmagrI ahIM lIdhI che emane kema bhulAya ? emanA khabhA para to huM Ubho chu. A graMthanAM ghaNAMkharAM kArDa ane presakaoNpI dIpti zAhe, eka vANijyanA vidyArthI pAse sahelAIthI AzA na rAkhI zakAya evI cokasAIthI ane evA rasathI taiyAra karI ApyAM che. kAMtibhAI zAha, kIrtidA jozI, nItA koThArI, lipi koThArI, gAbhAjI ThAkora vagere keTalAke paNa prasaMgopAtta A kozanA kAmamAM hAtha baTAvyo che. A prakAranI snehabhAvabharI sevA meLavavA mATe huM mArI jAtane sadbhAgI gaNuM chu. __AvA saMdarbhagraMthanA nirmANane graMthAlayo ne graMthapAlonI kRpA vinA kema cAle ? zrImatI sadguNA sI. yu. ArTsa kaoNlejalA AcAryazrIo ane graMthapAlikA zrI mRdulAbahena mahetAe graMthAlaya mAre mATe hamezAM khullaM rAkhyu. ne evaM ja jI. ela. esa. ArTsa kaoNlejanA AcArya zrI madhusUdana bakSI tathA graMthapAla zrI bhoIvAlAe karyu. AmaNe koIe mane virala pustako ApatAM paNa saMkoca na anubhavyo ne mAre jeTalo samaya rAkhavAM paDe eTalo samaya rAkhavA dIdhAM. lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranuM graMthAlaya to saMzodhako-vidvAno mATernu ja graMthAlaya che. enI udAra vyavasthAno meM bharapUra lAbha uThAvyo che. gAbhAjI ThAkora mAraphata gujarAta yunivarsiTInA paNa adeya vibhAganAM pustako mane prApya banyAM. ATalA lAMbA samaya sudhI cAlelu kozakArya graMthAlayonI A udAra madada na maLI hota to kevI rIte cAlyuM hota evo vicAra saheje Ave che ane hRdaya atyaMta AbhAravaza banI jAya che. vidyAprIti ane vizvAsanuM A pariNAma hatuM ema huM samajuM . A kozanI yojanA mane soMpanAra prAkRta jaina vidyAvikAsa phaMDa ane enA maMtrI DaoN. ke. Ara. candrA, ene mATe prAraMbhika Arthika jogavAI pUrI pADanAra kastUrabhAI lAlabhAI TrasTa, eka tabakke enA prakAzanamA rasa baDhAvanAra zAradAbahena cImanabhAI ejyukezana risarca senTara tathA enA niyAmaka DaoN. jitendra zAha, ane chevaTe e moTI javAbadArI potAne mAthe lenAra kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama zatAbdI smRti saMskAra zikSaNa nidhi tathA emAM preraka bananAra munizrI zIlacandravijayagaNI - A sauno hu~ khare ja upakAravaza chu. emaNe mane eka uttama vidyAkArya karavAnI ne ene jAheramAM 2010_03

Page #15
mUkavAnI taka pUrI pADI che. AvA graMtha- chApakAma paNa ghaNI sUjha, cIvaTa ane mahenata mAge. zAradA mudraNAlaya (lesara vibhAga)nA rohita koThArIe aMgatabhAvathI saghana, suMdara TAipaseTiMga ne le-AuTa karI ApyA ne bhAgye ja bhUla hoya evAM prapha mArA sudhI pahoMcAiyAM e eka virala anubhava che ne rohita mAro putra hovAthI hu~ eno ullekha na karUM to huM naguNo kahevAuM. presane to mArI mAMdagIne kAraNe, thayenu kampojha dhaNo samaya sAcavI rAkhavA, paNa thayuM. ___AjubAju taiyAra thayelA kArDanAM baoNksa, jemAMthI zabdo levAmAM AvyA hoya e pustako ane zabdakozo tathA anya saMdarbhagraMthono pathAro karI gharamAM kalAko sudhI besI rahenAra mane sahana karI lenAra svajanonA snehane paNa dAda ApavI ja joIe ne ? ___A kozaracanAe, Ama, aneka rItanA samRddha anubhavarnu bhAthu pUruM pADyuM che. mArI vidyAyAtrAmA - ane jIvanayAtrAmA - paNa e hameza prerakapoSaka banI raheze - banI raho ! 20 mArca, 1995 jayaMta koThArI 2010_03

Page #16
eka nUtana zikharanuM saphaLa ArohaNa mitra jayaMta koThArI eka pIDha ane khaDatala parvatArohaka che. temanI atyAranI kRza kAyA ane kAMIka Dagamaga cAla joIne mAru Aq vidhAna vAMcatAM 'tamArI mati to ThekANe che ne ?' evo prazna keTalAka jarUra kare. paNa jayaMtabhAIe 'gujarAtI sAhityakoza (madhyakAlIna)' ane 'jaina gUrjara kavio'nuM navasaMskaraNa - evAM be unnata zikharo sara karyA pachI have A trIjuM zikhara paNa sara karyu che - nAnImoTI TkonuM temarnu ArohaNa to te sAthe cAlu ja hoya che - te jotAM mArA vidhAnanI sArthakatA avazya pratIta thaze. mane yAda che te pramANe eka vAra amArI bacce jUnI gujarAtIno zabdakoza taiyAra karavo ghaNo jarUrI che evI vAta thayelI. paNa sAtasoeka varasanA gALAnI hajAro kRtiomAMthI zabdasaMcaya karavAnuM bhagIratha kAma to jo ApaNI pAse jUnI gujarAtInA jANakAronuM temaja kozavijJAnanA jANakAronuM eka jUtha hoya, ane koI mAtabara saMsthA e yojanA hAtha dhare to ja pAra paDI zake e dekhItuM hatuM. sadgata vidvAna DaoN. bhogIlAla sAMDesarA dvArA vaDodarA yunivarsiTI taraphathI je yazasvI prAcIna gUrjara graMthamALA saMpAdita-prakAzita karavAmAM AvI hatI, teno eka hetu, pachIthI, te graMthamALAmAM prakAzita thayelI kRtionA mahattvanA zabdo, saMkalana karIne saMkSipta prAcIna gujarAtI koza taiyAra karavAno paNa hato evo mAro khyAla che. te pachI huM jyAre gujarAta yunivarsiTInA bhASAbhavana sAthe saMkaLAyelo hato tyAre meM paNa e dizAmAM eka cALo sadgata umAzaMkarabhAInI preraNAthI ko hato, ane vIzapacIza jUnI gujarAtI kRtiomAMthI noMdhapAtra zabdono saMcaya, prayogavAkyonAM uddharaNo sAthe taiyAra karavAnuM AraMbhyu hatuM. paNa vividha kAraNe temAMthI kazuM nIpajI na zakyu. jayaMtabhAInI vidyAprIti jeTalI gADha, teTalI ja temanI dRSTi paNa vyavahAru. temaNe amArI vAtacIta daramiyAna kahyu ke jUnI gujarAtInI aneka prakAzita kRtiomAM aMte mahattvanA zabdonI je sasaMdarbha, sArtha sUcio ApelI hoya che te sUcione saMkalita karavAnuM kAma upayogI ane vyavahAru che. thoDAka sahAyakonI madadathI te dhAryA samayamAM avazya pAra pADI zakAya. eTalu ja nahIM, e kAmano pote zubhAraMbha karI dIdho hovArnu paNa temaNe mane jaNAvyu ! A to thoDAMka varasa pahelAMnI vAta. aneka vidyAkAryo vacce temanuM A kAma paNa cAlatuM rA, DaoN. caMdrAe prAkRta jaina vidyAvikAsa phaMDa dvArA jayaMtabhAIna e kAma puraskAyu, ane sAhityasaMzodhana ane pAMDitya pratye satata sakriya Adara sevatA ane 2010_03

Page #17
[15] tenA protsAhana mATe dattacitta munizrI zIlacaMdravijayagaNinA ananya sadbhAvane pariNAme have e koza adhyetAonA karakamaLamAM paNa Ave che. jayaMtabhAIe mAtra zabdasUcionuM saMkalana ja nathI karyu. ema kare to jayaMtabhAI zAnA ? temaNe jyAMjyAM artha vagere bAbata zaMkAspada jaNAI tyAMtyAM cokasAI ane zuddhi karI che, ane te mATe aneka kozo uthalAvyA che, aneka mULa kRtio ke saMlagna kRtione tapAsIne yathAzakya prAmANya sAdhavAnI mathAmaNa karI che. A kozathI mULa kRtione samajavAmAM sahAya maLaze, te uparAMta ghaNI arthaghaTananI gUMco paNa Ukalaze, ane tulanAtmaka sAmagrI gujarAtI zabdonA itihAsa mATe paNa sahAyabhUta banaze. svAsthya atyaMta khakhaDI gayuM hatuM, kAryazakti luptaprAya thavAnAM DarAmaNAM eMdhANa varatAtAM hatAM, te badhA sAme Takkara jhIlIne dRDha saMkalpabaLe AvA kozanuM parizramasAdhya kAma pAra pADavA mATe 'dhanyavAda' zabda to ghaNo moLo lAge. paNa zabdaprayoga hIro bane ke kathIra teno AdhAra to prayojakanI bhAvanA para ja hoya che. jayaMtabhAIe je nAno chor3a ucheryo che mAMthI AgaLa jatAM vRkSa bane evI AzA ane zraddhA ApaNe kema na rAkhIe ? 1 mArca 1995 harivallabha bhAyANI 2010_03

Page #18
na vIsaravA jevo vAraso bAramI sadIthI ogaNIsamI sadI pUrvArdha sudhInuM gujarAtI sAhitya, jene ApaNe prAcIna ke madhyakAlIna gujarAtI sAhitya tarIke oLakhIe chIe e ApaNo eka na vIsaravA jevo, mUlyavaMto vAraso che. Ama kahevAnuM prApta thAya che te eTalA mATe ke e sAhitya ApaNe mATe have keTaluM prastuta rahyuM che e vize ApaNane zaMkA che ane zALA-mahAzALAnA ApaNA abhyAsakramomAM enuM sthAna ghaTatuM jaI rahyuM che. madhyakAlIna sAhitya eTale bhaktivairAgyanuM gANuM ane UcharatI peDhIne enA pATha bhaNAvavAnuM aucitya keTalaM evo prazna karavAmAM Ave che ane mahAzALAnI kakSAe paNa enA abhyAsanI sArthakatA ApaNane jhAjhI varatAtI nathI. zALAkakSAnAM pAThyapustakomAM madhyakAlIna kRtionuM pratinidhitva atyAre cAracha kRtio pUratuM pAThyapustakanA pAMcamA-chaThThA bhAga je thaI gayuM che ane gujarAta yunivarsiTInA dvitIya varSa bI.e. nA madhyakAlIna gujarAtI sAhityanA praznapatramAM hamaNAM ja narmadayugane joDI daIne madhyakAlIna sAhityanA abhyAsane pAMkho banAvI devAmAM Avyo che. pAzcAtya prajAnA saMparka pachI, ApaNane evaM lAge che ke, ApaNAM jIvana ane sAhityanI dizA eTalIbadhI badalAI gaI che ke ApaNe pUrvakALathI jANe vicchinna tha gayA chIe. ApaNI raheNIkaraNI, ApaNAM sAdhanasagavaDa, ApaNAM vizvAso - mAnyatAo, ApaNAM jJAnavijJAna, ApaNAM taMtro saMsthAo - A badhAMmAM krAntikAraka parivartana AvyAM che ane ApaNA sAhitye judAM ja Adarzo, prayojano ane racanArItio dhAraNa karyAM che. pUrvakALanA sAhityamAM rasa levAnuM, tethI, ApaNe mATe bahu ochu zakya rahyuM che ane e sAhityapraNAlikA Aje ApaNane kaI kAmamAM AvI zake evaM paNa ApaNane khAsa dekhAtuM nathI. madhyakAlIna sAhitya dharmanA saMkucita vADAmAM baMdhAyeluM che jIvananI vizALatA emAM vyakta thatI jaNAtI nathI, e paraMparAniSTha che - emAM maulikatAno anubhava ApaNane khAsa thato nathI, e hetulakSI che - emAM kaLAsarjananI svAyattatA pratIta thatI nathI. - evAta sAcIche ke madhyakAlIna sAhitya bahudhA kaMIka ne kaMIka dhArmika-sAMpradAyika saMdarbha laIne Ave che. AnuM kAraNa e che ke madhyakALamAM dhArmika-sAMpradAyika saMsthAoe sAhityane Azraya Apyo che ane vadhAre agatyanuM to e che ke madhyakALamAM prajAjIvana dharmasaMpradAyabaddha hatuM. keTalIka vAra jaina sAhityane ja sAMpradAyikatAnI chApa lagAvavAmAM Ave che, jANe ke jainetara sAhityamAM sAMpradAyikatA na hoya. A yathArtha darzana nathI. brAhmaNadharma ke hindudharmanAM tattvo vizAla janasamAjamAM phelAyelAM che ane itara prajAvargoneye 2010_03 -

Page #19
[17] eTalAMbadhAM paricita che ke emAM sAMpradAyikatA bhAsatI nathI. jainadharmIoe paNa emAMgeM ... keTaluka svIkArI lIdhuM che. tyAre jaina dharmanAM tattvo eTalAM anyaparicita nathI. navakAramaMtrano mahimA, navapadapUjA, dAnamahimA, karmavAda, dIkSA vageremAM sAMpradAyikatA che, to avatAravAda, advaitavAda, yajJayAgAdi karmo, kRSNa-ziva-zaktibhakti, varNAzramadharma vageremAM sAMpradAyikatA nathI ema kema-kahevAya? zAmaLanI kautukarasapradhAna lokavArtAomAM paNa AvI rekhAo to jaDavAnI. hiMdu saMskAra bahumatI saMskAra che, enAthI alipta bIjA prajAvargo bhAgye ja rahI zake. tyAre jaina, muslima, khristI vagere laghumatI saMskAra che. e alaga paDI javAnA ane tethI emAM sAMpradAyikatA saheje pratIta thavAnI. sAMpradAyikatAnuM orchavattuM bhAraNa e judI cIja che ane sAMpradAyikatAne vaTI jatI bauddhika pratibhA ane kAvyazakti pravarte e paNa judI bAbata che. ethI kRtimAM dhArmika-sAMpradAyika saMskAranI bhUmikA hovAnuM mithyA thatuM nathI. madhyakALamAM prajAjIvana dharmasaMpradAyabaddha hatuM eno artha evo thato nathI ke e samayanA loko, munazI kahe che tema, paralokaparAyaNa thaI gayA hatA, bhaktivairAgyamaya jIvana jIvatA hatA ne aihika jIvanaraso paratve anAsakta hatA. prajAjIvananA kendramAM dharma hato, paNa enI AjubAju saMsAra - enA sarva raMgo sAthe - vistarelo hato. madhyakALamAM jJAnabhaktivairAgyanAM gANAM ja maLe che evaM thoDuM che ? AkhyAno, lokavArtAo, rAsAo AdinuM sAhitya paNa vipula pramANamAM maLe che, jemA aihika jIvananA ghaNA raso vyakta thayA che, bhale emAM ochovatto dhArmika saMdarbha rahelo hoya. ane bhaktisAhitya - khAsa karIne kRSNabhaktinuM sAhitya laukika mAnavabhAvo - sahaja mAnavasaMvedanothI nathI dhabakatuM zuM ? madhyakAlIna sAhitya jIvanarasathI anabhijJa prajAnuM sarjana nathI ja, bhale enA jIvanAdarzo judA hoya. ane ApaNuM jIvana pAzcAtya saMskRtine raMge | eTaluMbadhuM raMgAI gayuM che ke ApaNe madhyakAlIna sAhitya sAthe kazo anubaMdha na anubhavI zakIe ? AkAzavANI vahelI savAramA ja (ane pachIthI paNa) bhajanasaMgIta relAve che, lokasAhityanA DAyarAomAM loko UmaTe che ane gujarAtI philma udyoga madhyakAlIna kathAvArtA para ja nabhe che enuM zuM ? samAjano eka moTo varga kayA vAtAvaraNamAM zvase che eno e saMketa nathI zuM ? hiMdI philmomAM nirupAtuM paraMparAgata kuTuMbajIvana ane enI samasyAo lokone potIkAM nathI lAgatAM ? vastutaH ApaNuM Adhunika jIvana pAzcAtya saMskAro ane paraMparAgata bhAratIya saMskAronA ajaba mizraNa samuM che. saMyogoe ApaNA kuTuMbane vibhakta karyu cha, paNa vicchinna karyu nathI. haju ApaNe sAmAjika prasaMgothI, kartavyothI, apekSAothI, bhAvanAothI baMdhAyelA rahyA chIe ane sAMsArika-sAmAjika-kauTuMbika sukhaduHkhonA Jairt Education International 2010_03

Page #20
[94] anubhava ApaNe mATe azeSa thaI gayA nathI. ApaNI jJAtisaMsthAnuM astitva maTyuM nathI, eNe navAM kAryo svIkArI potAnI jAtane TakAvI rAkhI che. dhArmika saMsthAo haju majabUta ane prabhAvaka rahI che, ane dhArmikatA - AdhyAtmikatAnA navAM mojAM paNa laherAtAM dekhAya che. madhyakAlIna sAhityanI duniyA ApaNe mATe sarvAMze parAyI thaI gaI hoya evaM lAgatuM nathI. emAM evA aMzo jarUra che jenI sAthe ApaNuM citta anubaMdha joDI zake. UlaTuM Adhunika sAhityanA keTalAka manobhAvo bahujanasamAjane parAyA jevA lAge che ane emAM rasa levAnuM emanAthI thatuM nathI. madhyakAlIna sAhityamAM keTalAka jIvanapradezo anubhavakSetro bAkAta rahyAM che jarUra, paNa enI duniyA ApaNe mAnI lIdhI che eTalI sAMkaDI che ke kema e vicAravA jevuM che. sthULa rIte ja joIe to jJAna-bhakti-vairAgyanA vipula padasAhitya uparAMta emAM phAgu- bAramAsA jevAM kevaLa prakRtivarNana ne manobhAvavarNananAM kAvyo che, paurANikalaukika-aitihAsika kathAkAvyo che, caritakAvyo che, rUpakakAvyo che, tattvavicArAtmaka ne khaMDanamaMDanAtmaka kRtio che, vivAdakAvyo che, tathA aneka prakIrNa prakAranI kRtio che. ApaNA sAhitya - itihAso madhyakALanA sAhityanA sarva AviSkAronI pUratI noMdha bhAgye ja laI zake che. jemake, ApaNe gaNatara aitihAsika kAvyonI noMdha laI, e prakAranA sAhityanI ochapanI phariyAda karatA hoIe chIe, paNa jaina kavione hAthe zreSThIo tathA sAdhuonAM caritra temaja tIrthayAtrAo varNavatA je aneka rAsAo racAyelA che emAM paDelI itihAsasAmagrI ApaNA lakSa bahAra hoya che. RSabhadAsakRta 'hIravijayasUri rAsa 'mAMthI maLato mogalakALano keTaloka itihAsa Ano eka dAkhalo che. samakAlIna prajAjIvananI ghaNI rekhAo paNa A rAsAomAM gUMthAyelI hoya che. vaiSNava AcAryonAM keTalAMka caritakAvyomAM paNa AvI sAmagrI che, jene vize ApaNe lagabhaga kazuM jANatA nathI. svAminArAyaNa saMpradAyamAM sahajAnaMda svAmI vizanAM aneka kAvyomAMthI paNa A prakAranI sAmagrIno abhyAsa karavAnuM haju bAkI che. sAMskRtika adhyayananI to bharapUra sAmagrI madhyakAlIna sAhityamAM verAyelI paDI che. varNakone rUpe evI sAmagrI saMcita paNa thaI che. bhogIlAla sAMDesarA - saMpAdita 'varNakasamuccaya' nA be bhAgamAM varNako ne eno abhyAsa prastuta thayAM che e AnA namUnArUpa che emAM AvarI levAyelA viSayo keTalAbadhA che : bhojanasAmagrI, vastro, AbhUSaNo ane suzobhano, ratno, vidyAkalA ane maMtra, lipi, vAjiMtra - vAdya, dezapradeza sthAnavizeSa Adi, nagararacanA ane sthApatya, rAjaloka ane pauraloka, rAjavaMza, zastrAstro ane yuddhasAmagrI, azvajAti, karaverA, nauyAna, roga, vrata, labdhi. A viSayonI keTalI vIgato prApta che e joIe to Azare 350 jeTalA khAdya padArtho ane vAnagIo noMdhAyela che; padArthonI judIjudI jAtio 2010_03

Page #21
[29] ane banAvaTa paNa emAM che, jemake cokhAnI 30 jeTalI jAto, lADunA 50 jeTalA prakAro ane 100 jeTalAM zAka. keTalIka vAnagIo kema banAvAya che tenI prakriyA varNavAI che temaja bhojananI beThakavyavasthA ane pirasaNavidhinAM manorama citro AlekhAyAM che. A varNako uparAMtanoM bIjo ghaNo rasika sAMskRtika saMbhAra madhyakAlIna kRtiomAM sacavAyelo che. paNa sAmAnya rIte ene bAju para rAkhIne ja kRtino AsvAda karavA ApaNe ThevAyelA chIe tethI ghaNI vIgato ApaNA lakSa bahAra rahe che. narasiMha mahetA jevA ApaNA priyatama kavinAM padomAM rahelI vaiSNava paraMparAnI keTalIka lAkSaNika sAMskRtika rekhAone oLakhavA ApaNe prayAsa karyo nathI ne ethI kAcAM ardhaghaTano para nirbhara adhUrA kAvyAsvAdothI ApaNe rIjha pAmIe chIe. madhyakAlIna gadyasAhityanI samRddhithI to ApaNe ajANa jevA chIe. moTA bhAganI kRtio to haju prakAzanI rAha jotI hastapratabhaMDAromAM daTAyelI paDI che. emAM kathAvArtA, caritra, tIrtha- itihAsa, gacchA-paraMparA, dharmopadeza, AcAravidhi, tattvajJAna, yoga, gaNita, jyotiSa, sAmudrikazAstra, zakunazAstra, kokazAstra, ramalataMtra, vaidaka, zilpa, alaMkArazAstra, vyAkaraNa, koza, saMgItavidyA Adi aneka viSayo kheDAyelA jovA maLe che. gadyasAhitya bahudhA bAlAvabodho rUpe - saMskRta - prAkRta - gujarAtInA koI mUla graMthanA vivaraNa rUpe - jaina sAdhukavio pAthI prApta thAya che eTale jaina zAstronI emAM pradhAnatA hoya e samajAya evaM che paNa upara noMdhelA vividha viSayonA ane 'bhagavadgItA' 'amaruzataka' jevI kRtionA bAlAvabodhonI paNa emAM samAveza che e A gadyasAhitya dvArA kevI vyApaka jJAnopAsanA thaI che ane lokazikSaNano kevo moTo udyama thayo che e batAve che. madhyakAlIna sAhityanI dekhItI ekavidhatAnI nIce jivAtA jIvananAM ane jagatajJAnanAM kevAM vaividhyone avakAza maLyo che enuM A digdarzanamAtra che. hastapratabhaMDAromAM daTAyeluM madhyakAlIna sAhitya haju bahAra Avaze ane eno sUkSmatAthI, gahanatAthI ane sarvAMgIpaNe abhyAsa thaze tyAre enA vaividhyanI ApaNane kadAca vadhAre pratIti thaze. bAramAthI ogaNIsamA saikA sudhInA sAtaso varasanA gALAmAM saikAvAra je vipula sAhitya gujarAtI bhASAmAM maLe che e jagatasAhityamAM eka virala ghaTanA che. bhASAvikAsanuM ane bhASAbhivyaktinI kalAnuM eka samRddha citra emAMthI ApaNane maLe che. enAM zabdarAzi, rUDhiprayogo, vAkyachaTAo, vAgbhaMgio - sarva kaMImAM ApaNA rasaviSaya banavAnI kSamatA che. e bhASAjagatano vihAra kautukabharyo bane tema che. ApaNe akhAbhagata ke premAnaMdanI vAkzaktine pichAnIe chIe ane enA para vArI jaIe chIe, paNa sAtaso varasanA sAhityanA bhASAvaibhavane pratyakSa karavo ApaNe bAkI che. e moTo puruSArtha mAge paNa e puruSArthanuM pUratuM vaLatara maLI rahe tevo e vaibhava che. enA zabdajagatanI kaMIka jhAMkhI ahIM rajU 2010_03

Page #22
[20] thayelA madhyakAlIna gujarAtI zabdakozathI thaze, to bhASAvikAsa, rUDhiprayogo, vAgbhaMgio vagereno eka nAnakaDo dastAveja harivallabha bhAyANInA gujarAtI bhASA aitihAsika vyAkaraNa mAthI sAMpaDaze paNa aneka prakAzita-aprakAzita kRtiomAM sAvadhAnapaNe viharavU ane enA bhASAvaibhavane jhIlavo e judI vAta che. bAlAvabodhonI gadyAbhivyakti, je vadhAre jIvaMta ane vAstavika cha eno to ApaNane aMdAja ja nathI. ApaNe ema mAnIne cAlIe chIe ke madhyakALamAM gadya kAM to 'pRthvIcaMdracaritra' jevU padyakalpa gadya che, kAM to vivaraNa- zAstrIya gadya che. vAstavika vyavahAru gadya to jANe pahelI vAra ja 'vacanAmRta mAM sAMpaDe che. paSA madhyakALamAM zAstrIya bAlAvabodhomAM paNa - khAsa karIne emAM AvatI dRSTAMtakathAomAM taLapadA zabdo ne rUDhiprayogo tathA bolAtI vANInI laDhaNo dharAvataM jIvaMta gadya ApaNane maLe ja che. bAramAthI ogaNIsamA saikA sudhI- je vipula sAhitya ApaNane maLe che te jaina saMpradAye UbhA karelA jJAnabhaMDArone AbhArI che. svAbhAvika rIte ja emAM jaina sAhitya vadhAre sacavAyu hoya. prApta madhyakAlIna sAhityamAM jaina saMpradAyano hisso ghaNo moTo - lagabhaga 75 TakA jeTalo - che enuM kaMIka kAraNa emAMthI ApaNane jaDI Ave che. A jaina sAhityamAthI ghaNuM ApapI sAMpradAyika gaNIne ApaNA abhyAsanI bahAra rAkhyu che. paNa te uparAMta puSTisaMpradAyamA saghaLA sAhityane paNa ApaNe lakSamAM lIdhuM nathI, bhale, narasiMha, mIrA, dayArAma jevAM kRSNabhaktinA kaviomAM ApaNe ghaNo rasa lIdho hoya. svAminArAyaNa saMpradAyanA sAhityano ApaNo abhyAsa bahu thoDA sAdhukavio pUrato maryAdita che to ravisAheba jevA kabIraparaMparAnA saMtakavio, muslima saMtakavio vagere aneka dhArmika sAMpradAyika sAhityapravAhonA kaviono ApaNe saMpUrNa abhyAsa karyo che evaM kahevAya ebuM nathI. khojA kavio ne aneka rUkhaDiyA saMtakavio ane bhajaniko tarapha to ApaNe najara paNa karI nathI. praNAmI saMpradAyanA pravartaka prANanAtha svAmI ane emanA sAhityika pradAnanI haju hamaNAM ja ApaNane khabara paDI che. AvA aneka nAnAmoTA dharmasaMpradAyo ane paraMparAoe madhyakALanA gujarAtI sAhityanuM ghaDatara karya che ane emane jyAre yogya nyAya maLaze tyAre madhyakAlIna sAhityanuM ApaNuM darzana badalAze, paripUrNa banaze ane aneka nUtana prAptio ApaNane thaze. jayaMta gADIta ghaNA vakhatathI madhyakALanA dhArmika-sAMpradAyika sAhityapravAhono abhyAsa karavAnI abhilASA sevI rahyA che, te emanI abhilASA vahelAsara phaLIbhUta thAya evaM ApaNe icchIe. - madhyakAlIna gujarAtI sAhitya bahudhA paraMparAgrasta che ane emAM maulika sarjakatAno anubhava ocho thAya che e phariyAdanA saMdarbhamAM betraNa bAbato lakSamA rAkhavI joIe. eka to e ke aupacArika zikSaNavyavasthA nahIMvat hatI evA e samayamAM sAhitya para ___ 2010_03

Page #23
[21] lokazikSaNanI ane paraMparAnA sAtatyane nabhAvavAnI javAbadArI AvI paDI hatI. A kAraNe maulikatAnuM AjanA jevU mUlya ke mahattva e vakhate UbhuM thayu nahotuM ane anusarjana, anukaraNa ke UchIna levAmAM kazo bAdha manAto na hato. premAnaMda jevA prathama paMktinA AkhyAnakAra AluM ne AluM kaDavU purogAmImAMthI uThAvI levAmAM kazuM anucita na mAne. sarjakatA. paraMparAno lAbha laIne AgaLa vadhavAmAM jANe dhanyatA anubhavatI hatI. maulikatA karatAM pariNAmanI uttamatA ene mATe jANe vadhAre mahattvanI hatI. chevaTe, paraMpasane jhIlavAnAM sUjha-sAmarthya hoya che ane paraMparAnA sarjanAtmaka kalAtmaka viniyoga jevI paNa koI cIja hoya che, tethI paraMparAniSThatA pote koI apamUlya nathI, jema kevaLa maulikatA paNa, kadAca, ApoApa koI mUlya nathI. 'vasaMtavilAsa', jayavaMtasUskRita 'zRMgAramaMjarI' ane gaNapatikRta 'mAdhavAnalakAmakaMdalAprabaMdha' para saMskRta-prAkRta sAhityaparaMparAno prabaLa prabhAva che, paraMtu A paraMparA to bIjAo pAse . paNa hatI. AQ pariNAma anya koI siddha karI zakatuM nathI e zuM batAve che ? A kRtionA racayitAo pAse paraMparAnI je abhijJatA ane rasajJatA che te kaMIka ananya che ane potAnI sarjakatAne emaNe paraMparAnI bhUmimAM ropI che ema kavAya. akhAbhagatamAM jJAnamArgI kavitAdhAsano to premAnaMdamAM AkhyAnakavitAnI paraMparAno utkarSa che. ane dayArAma pAse to kRSNabhaktinI paraMparAno keTalo lAMbo vAraso che ! paNa e vArasAne, rAmanArAyaNa pAThaka kahe che tema, emaNe dIpAvyo che, ujALyo che. madhyakAlIna sAhitye paraMparAbaddha rahIne paNa bhAvavicAradravya, kathAghaTako, varNanarUDhio, padyabaMdho, prAsa, dhruvA, vAgbhaMgionI je samRddhi nipajAvI che e asAdhAraNa che ane akhAbhagata, premAnaMda vagere thoDA kavionA jevA pratibhAvaMta sarjako to Aja sudhInA gujarAtI sAhityamA ApaNane gaNatara ja sAMpaDe cha. gujarAtI bhASA jemane mATe hamezAM gaurava anubhavI zake evA e sAhityasvAmIo che.. bezaka, madhyakAlIna sAhitya bahudhA hetulakSI che - pachI e hetu vaicArika matanI sthApanAno hoya, dharmabodhano hoya, sAMpradAyika mahimAgAnano hoya ke lokazikSaNano hoya. madhyakALanA racayitAo potAne kavi tarIke ochu oLakhAve che, e bhakto cha, jJAnIo che, saMto cha, kathA kahenArA "bhaTo' che. kavikarmanI sabhAnatA emanAmAM keTalI haze e kahevU muzkela che. paNa e yAda rAkhavU joIe ke koI paNa prakAranI hetulakSitAthI sAva alipta, kevaLa rasalakSI kahevAya evI thoDIka, 'vasaMtavilAsa' 'mAdhavAnalakAmakaMdalAprabaMdha' jevI kRtio ApaNane madhyakALamAM maLe ja che. jaina sAdhukavine hAthe paNa 'virATaparva' ke 'vasaMta phAgu' jevI dharmabodhanA ne sAMpradAyikatAnAye sparza vinAnI kRtio maLe che. evI to aneka kRtio maLe che, jenI bhoMya cokasa dharmasaMskAranI 2010_03

Page #24
[22] paraMparAnI hoya paNa samagra nirUpaNa rasalakSI ja hoya. rAdhAkRSNaviSayaka bAramAsA vagere prakAranI ghaNI kRtio AmAM Ace, to jayavaMtasUrinA "sthUlibhadrakozApremavilAsa phAga' jevI kRtimAM paNa vastu jaina paraMparAnuM che, e bAda karIe to e zuddha virahakAvya ja banI rahe che. emAM jainatvanI bIjI kazI chAyA paDelI nathI. ane 'dharmopadezano ke evo hetu gauNa ke AnuSaMgika banI jato hoya ane kavikauzala- pravartana ne rasadRSTi mukhya banI jatAM hoya evI kRtiono to madhyakALamAM toTo nathI. AkhyAnakavitA ane jaina rAsAo nirmAyelA to che kazAka dhArmika-sAMskRtika bodha mATe, evI sAmagrI 'emAM ochIvattI hoya che, chatAM enI sAthasAthe emAM kathArasa, janasvabhAvarasa, varNanarasa ane padyarasa paNa vahe che. zAmaLa bhaTTamAM kavitva kaI UMcI koTinuM nathI, ne emanI vAratAono eka mahattvano hetu lokazikSaNa che, tema chatAM kathAkautukarasathI e vArtAo chalakAya che ane AsvAdya bane che. kavinI pratijJA ke enA pragaTa hetuthI ApaNe bhrAntimAM paDI enAthI vimukha thaI javA jevU nathI. chevaTe, sAhityanI zuddhatA e kaI kalAtmakatAno paryAya nathI ane hetuniSThatA kaI anivAryapaNe kalAtmakatAne avarodhaka nathI. jJAnavairAgyabhaktinA bhAvo ne upadezavRtti sudhdhAM kAvyoMcita viSaya hoI zake che. kAvyabhAvanI vyAkhyA saMkucita karavAnI jarUra nathI. bhAratIya kAvyazAstre bhAvo(saMcAribhAvo)nI lAMbI yAdI karI che ane ApaNe emAM umero karI zakIe. bhaktino bhAva to madhyakALamAM vAraMvAra hRdayaMgama abhivyakti pAmyo che ane jJAnavicArane paNa akhAbhagata jevAmAM kevI adbhuta mUrtatA sAMpaDI che ! hetuniSThatA hovA chatAM ane kavipaNAno dAvo na karavA chatAM madhyakAlIna sAhityanA racayitAoe je anekavidha prakAranAM kavikarmo ane kAvyasiddhi pragaTa karyAM che te kAvyarasikone mATe moTI vasa samAna che ne aMke karI levA jevAM che. mANikyasuMdaranA 'pRthvIcaMdracarita'nI gadyalIlA, jayavaMtasUrinAM bhAvapravaNatA ane subhASitakauzala, gaNapatinA 'mAdhavAnalakAmakaMdalA prabaMdha'mo varNanavaibhava, vizvanAtha jAnInA 'premapacIzI'nI nATyagItAtmaka bhAvAbhivyakti, yazovijayajInu buddhicAturya ane alaMkAracAturya - AIM to keTakeTaluM, madhyakAlIna sAhityasRSTimAM ApaNe ApaNI kAvyarasikatAne mokaLI mUkIe tyAre, ApaNI sAme Ave che ! bezaka koI paNa samayanI cokkasa sAhityika paripATIo hoya che ane eno AsvAda enI zaratoe ja levAno hoya che. madhyakALanAM prAsacAturya, dhruvAnAcInya, padyagAmachaTAvaividhya vagere keTalAMka kavikauzalo paNa che ane emAM ApaNe rasa laI zakIe to madhyakAlIna sAhityano ApaNo AsvAda vadhAre samRddha bane. ApaNe jANIe chIe ke madhyakAlIna sAhitya kaI ekAMtamAM aMgata vAcana mATernu ___ 2010_03

Page #25
[23] sAhitya na hatuM. pratyakSa rajUAta ane samUhabhogyatAnI dRSTithI e racAtuM hatuM ane eno enA svarUpanirmANanAM mahattvano phALo hato. lokonI madhyakAlIna sAhityanA sarjanamA parokSa sAmelagIrI hatI. lokonI vividha jarUriyAto saMtoSavA nirmAyekheM, sarva prakAranAM kAvyacAturyono Azraya letuM ane gAnAdi kaLAne paNa potAnI sahAyamAM letuM madhyakAlIna sAhitya zuddha sAhitya nahotuM paNa, kaho ke, saMpUrNa sAhitya hatuM. hA, jema saMpUrNa raMgabhUmi (ToTala thieTara) jevI koI vastu che, tema saMpUrNa sAhitya (ToTala liTarecara) jevI koI vastu paNa hoI zake. madhyakAlIna sAhityane saMpUrNa sAhityanAM dhoraNothI mANavU-nANavU joIe. __madhyakALathI ApaNe Aje ThIkaThIka dUra paDI gayA chIe. Aje ApaNe judI havAmAM zvasIe chIe. madhyakALanA sAhityano rasa mANavAmAM, tethI, ApaNane avazya keTalAMka vighno naDe - bhASAprayogothI mAMDIne sAMskRtika pariveza sudhInAM, tema chatAM A vighnonuM ApaNe nivAraNa na karI zakIe evaM nathI, kemake e ApaNI ja pUrva parAMparA che. saMskArabhUmikAnI keTalIka samAnatA enI sAthe ApaNe zodhI zakIe, enI sAthe AtmIyatA sAdhI zakIe temaja eno rasa mANI zakIe. jarUra che mAtra enA pratye bhimukha thavAnI. aMgrejI sAhityathI prabhAvita kavi kAntane eka vakhate premAnaMda mAtra padyajoDu lAgelA, paraMtu nhAnAlAle emanI pAse premAnaMdanAM AkhyAno vAMcyA pachI emano abhiprAya badalAyelo. Adhunika bodhanA gujarAtI Adikavi niraMjana bhagata hamaNAM madhyakAlIna kavio vize niyamita rIte vyAkhyAno ApI emane potIkI rIte prakAzita karA rahyA che ane ApaNA Adhunika kavi lAbhazaMkara ThAkara paNa premAnaMdanA AkhyAnanA paThananA jAhera kAryakramo karI lokone eno rasAsvAda karAvo rahyA che ne e rIte madhyakAlIna sAhityavArasAnI mUlyavattA sthApita karI rahyA che. sarjako mATe to madhyakAlIna sAhitya kharekhara eka akhUTa khajAno che. Aje ApaNA sarjako lokabhASA, lokajIvana ane taLapadI sAhityapraNAliono kAryasAdhaka viniyoga karI potAnAM sarjanomAM tAjagI ane nUtanatA nathI ANI rahelA dekhAtA ? to e rIte madhyakAlIna sAhityaparaMparAno paNa nUtana sarjanAtmaka viniyoga jarUra thaI zake. enAM zabdarAzi, rUDhiprayogo ne vAkchaTAomAMthI to ghaNuM punarjIvita karavA jevU maLI rahe. meM akhAbhagatanA chappAonA arthavicAranA lekho lakhelA emAM Adhunika sAhityanA sarjaka koIkoI kavimitroe rasa lIdhArnu meM jANyuM tyAre pahelA to mane Azcarya thayeluM paNa pachI e svAbhAvika lAgelaM (joke e lekhornu, 1989nA varSanA vivecanaviSayaka sandhAna kriTiksa evaoNrDane pAtra banelaM pustaka ghaNuM orcha vecAya che ne ey kaze avalokana thayuM nathI e paNa eka vAstavikatA che). A saMdarbhamAM bhRgurAya aMjAriyAe yuvAkavi harIndra davene ApelI zIkha 2010_03

Page #26
yAda Ave che : "tame navIna kavionuM ja vAcana karo cho. ethI bahu to A jamAnAnI kAvyapratibhAnA anuyAyI (kaeNmpa - phaoNloara) banI zako tame jo narasiMha, premAnaMda, akho, dayArAma barAbara vAMcI zako to sAlaM. arvAcInamAM ThAkora, kAnta ane nhAnAlAla . [24] madhyakAlIna kavitA bane teTalI kAvyadohananAM pustako dvArA vadhAre vAMco. " badhA ja loko madhyakAlIna sAhityamAM rasa letA thAya ke eno abhyAsa karatA thAya evI apekSA rAkhavAnI na ja hoya. paNa sAhityanA rasiyAo ane adhyetAo pAse e oghuMvattuM rahe evI icchA rAkhavAmAM kaI vadhu paDatuM nathI. zikSaNamAM madhyakAlIna sAhityanuM sthAna TakI rahevuM joIe alabatta, vivekapUrvakanuM ane sUjhabUjhapUrvakanuM. hamaNAM dhoraNa 11 ane 12nAM gujarAtI pAThyapustakonA madhyakAlIna vibhAga jovAno prasaMga Ubho thayo hato. dhoraNa 11mAmAM to chApabhUlo ne pAThadoSo eTalAMbadhAM hatAM ke AmAM bhaNanAra bhaNAvanAranuM zuM thAya e prazna gaMbhIrapaNe upasthita thato hato. te uparAMta banne pAThyapustakomAMthI bIjA mahattvanA muddA paNa sAme AvatA hatA. ApaNe madhyakAlIna sAhityakRtinI pasaMdagI kevI rIte karIe chIe ? jUnAM pAThyapustakomAMthI kRtio upADI laIe chIe ke navesarathI zrama karIne yogya kRtio khoLIe chIe ? hAthamAM AvI te vAcanA svIkArI laIe chIe ke zuddha ane uttama vAcanAno Agraha rAkhIe chIe ? pasaMda karelI kRtiomAM arthaghaTananI koI mUMjhavaNa nathI enI ApaNe khAtarI karI hoya che ? vidyArthIo ane zikSakone bhaTakavAnuM na thAya e mATe zabdArthanI paryApta sahAya pUrI pADelI hoya che ? meM joyuM ke kadAca saMpAdako paNa saMtoSakAraka rIte artha na karI zake evI paMktio A saMpAdanomAM najare paDatI hatI, zabdArtha ne samajUtI kyAMka khoTAM hatAM, to ApakA joItA ghaNA zabdArtho apAyA na hatA, keTalAka zabdonI madhyakALI viziSTa arthachAyA pakaDI zakAI na hatI. A rIte to ApaNe madhyakAlIna sAhitya pratyenI abhimukhatA nahIM vimukhatA keLavavAmAM ja phALo ApI zakIe. - 2010_03 zALAkakSAe madhyakAlIna kRtione kevI rIte rajU karavI e paNa have navesarathI vicAravA jevuM lAge che. dhoraNa 12nA pAThyapustakamAM rAjenuM eka pada rameza jAnInA tAjetaramAM prasiddha thayelA saMpAdanamAthI levAyeluM. rameza jAnIe ukta saMpAdanamAM hastapratamAM je grAmya uccAraNa- lekhana maLyAM te yathAvat rAkhela che. ghaNA zabdo emAM eve svarUpe maLe che je madhyakALamAM paNa mAnya ke vyApaka hatA ema na kahevAya. ethI avabodhamAM moTo aMtarAya Ubho thAya che ne abhyAsIe paNa jarA vicAra karavA thobhavuM paDe evaM thayuM che. vizALa zikSakavarganuM to AmAM zuM gajuM ? ApaNe zabdArthanI madada pUrI pADIe, paNa e zrama pachIye zuM ? mULa kRti sAthe manano meLa racAvo muzkela. A kakSAe to

Page #27
kRtine mAnya zabdasvarUpothI ja rajU karavAnuM iSTa nahIM ? aMgrejI bhASAmAM to zekspiara paNa zALAkakSAe Adhunika lebAsamAM ne saMkSipta rUpe rajU thAya che. ApaNe madhyakAlIna sAhityane paNa thoDA saMmArjana-saMpAdanapUrvaka na mUkavU joIe ? alabatta, madhyakAlIna sAhityanI madhyakAlInatA naSTa na thAya enI kALajI rAkhavI joIe. vadhAre jUnAM ke grAmya uccAraNarUpone sthAne pAchaLanA samayanAM uccAraNarUpo svAkArI zakAya, paraMtu madhyakAlIna zabdone sthAne arvAcIna zabdo, bharaNuM na karI zakAya. durbodha rahetA aMzone choDI daI zakAya, paNa aNasamajamAM kaMI agatyanuM nIkaLI na jAya enI kALajI rAkhavI joIe. sarerAza zikSaka sahelAIthI gati karI zake ane vizALa vidyArthIvarganuM mana jemAM lAgI zake evAM madhyakAlIna kRtionAM saMpAdana-rajUAta hovAM joIe. A adhikAra game te vyaktine na ja hoI zake, e kAma e mATenI sajatA ane sUjha dharAvatI vyaktine hAthe ja thavAno Agraha rAkhavo joIe. kaoNleja ane yunivarsiTIkakSAe alabatta madhyakAlIna kRtionI zAstrIya rIte saMpAdita thayelI adhikRta vAcanAo ja niyata karavI joIe. kaoNlejakakSAe madhyakAlIna sAhityanA eka pUrA praznapatramA kApa na ja mUkI zakAya. e pagaluM to madhyakAlIna sAhityanI vizALatAthI ApaNe bekhabara chIe ema ja batAve. madhyakAlIna sAhityAbhyAsane sAMskRtika abhyAsa sAthe sAMkaLI ene jIvaMta banAvavo joIe, ane madhyakALanA nAnAmoTA sarva sAhityapravAhonI abhijJatA keLavAya evo prayatna karavo joIe. pAMca-cha moTA kavionA abhyAsamAM ja madhyakAlIna sAhitya sImita thaI jAya che e nivAra, joIe. Ama karavA jatAM kadAca eka praznapatra paNa ochu paDe evo saMbhava che. to e mATe paNa kaMIka vyavasthA vicAravI joIe. paNa madhyakAla na sAhityanI viziSTa tAlIma pAmelo eka nAnakaDo varga ApaNe Ubho nahIM karI zIe to upara sUcavelI vyavasthAo pAra paDavA saMbhava nathI. jemanI pAse saMskRta-prAkRta e pUrvaparaMparAnuM paNa jJAna che evI madhyakAlIna sAhityanI pAraMgata peDhI to have lupta vAmAM che, nava-abhyAsIo ghaNA ochA prApta thaI rahyA che, emanI sajjatA pAMkhI paDI rahI che - UNI UtarI rahI che ne sUMThane gAMgaDe gAMdhI gaNAI javAya evI sthiti pravartavA mAMDI che. videzomAM madhyakAlIna gujarAtI sAhityakRtionAM saMpAdano thAya che, madhyakAlIna paraMparAo vize parisaMvAdo yojAya che ane madhyakAlIna sAhityanA abhyAsanI sagavaDo paNa UbhI thAya che tyAre ApaNe ApaNA A samRddha vArasA paratve jANe udAsIna chIe. haju to hastapratabhaMDAromAM abhyAsIonI rAha jotuM vipula sAhitya paDelu che. eno uddhAra koNa karaze ? Ano kaMIka nakkara upAya ApaNe vicAravo joIe. 2010_03

Page #28
ema lAge che ke madhyakAlIna sAhityanA abhyAsane ja varelI eka vidyAsaMsthA joIe ane yunivarsiTIomAM anusnAtaka kakSAe madhyakAlIna gujarAtI sAhityano be praznapatrono - bhale vaikalpika rUpe paNa - alAyado abhyAsakrama joIe. emAM hastapratavAcana, pAThasaMpAdana, bhASAvikAsa, saMskAraparaMparAo, padyabaMdho ane anya sAhityapraNAlionA UDA jhINavaTabharyA abhyAsano samAveza hoya. madhyakAlIna kRtionA ane ene vizenA abhyAsonA prakAzananI eka mAtabara vyavasthA joIe ane nava-abhyAsIonA udyamane satkAratuM, nAnInAnI madhyakAlIna kRtione tathA abhyAsalekhone prakAzita karatuM eka sAmayika paNa joIe. vaDodarAnI mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTImAM eka vakhate prAcIna gUrjara granthamAlAnI pravRtti sadhdhara rIte cAlI hatI e Aje to eka romAMcaka smaraNa ane bhaviSyanuM svapna banI gayela che, ene punarjIvana maLavU joIe. zabdakozAdi sAdhano paNa UbhAM thavAM joIe. hA, ahIM rajU karelI apekSAo zamaNAMo samI bhAse ema che. paNa madhyakAlIna sAhityanA samRddha vArasAne ApaNe vIsaravA na mAgatA hoIe to e zamaNAMo sAcAM pADavAM paDaze. bhale e dizAmAM eka pachI eka nAnAMnAnAM Daga bharIe. A madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza paNa e dizAmA eka nAnakaDaM Daga che. e madhyakAlIna sAhityanA avabodhamAM sahAyarUpa thaze ane madhyakAlIna sAhityanA ApaNA abhyAsone vadhu arthapUrNa banAvaze to emAM enI sArthakatA haze. 14 mArca 1995 jayaMta koThArI 2010_03

Page #29
saMpAdakIya bhUmikA A koza eka saMkalita koza che. emAM madhyakAlIna kRtionA aneka saMpAdita graMthonA zabdakozanI sAmagrI bhegI karavAmAM AvI che. paNa e sAmagrI jema maLI che tema mUkI devAmAM nathI AvI. emAM hAnopAdAnano viveka karavAmAM Avyo che, sAmagrIne saMzodhita karavAmAM AvI che ane emAM pUrti paNa karavAmAM AvI che. dekhItI rIte ja, A mATe keTalIka nItirItio pahelethI nakkI karavI par3e ane sAmagrInI rajUAtanI paNa cokkasa paddhati nipajAvavI paDe. evaM ahIM karavAmAM AvyuM che paNa, kAma ghaNo lAMbo samaya cAlyuM ane saMpAdakanI mAMdagIno paNa moTo vikSepa pAmyuM tethI, emAM so TakA ekarUpatA rahI zakI nathI, joke e mATe zakya saghaLo prayAsa karavAmAM Avyo A kozanI sAmagrInI pasaMdagI, zuddhivRddhi vagerenI nItirIti ane rajUAtanI paddhati evI viziSTa che ke enI vIgate ane sadRSTAMta samajUtI ApavI Avazyaka che. kozanA cAra vibhAgo - zabdasAmagrI, AdhAragraMtho, zabdArtha ane zabdamULa -- ne anulakSIne e samajUtI ApIzuM. zabdasAmagrI ahIM AraMbhe ghATAM bIbAMmAM je zabda che te AdhAragraMthanA zabdakozamAMthI prApta thayelo madhyakAlIna zabda che. eka niyama tarIke ahIM evA zabdakozo samAdhyA che, je varNAnukramika hoya, jemAM zabda kRtimAM kyAM vaparAyo che eno nirdeza hoya ane zabdano artha paNa sAthe ja noMdhavAmAM Apyo hoya. evA saMpAdita graMtho paNa maLe che ke jemAM zabdakoza varNAnukramika na hoya, jemake ke. kA. zAstrI ane caitanyabALA ja. diveTiyA saMpAdita 'premAnaMdanAM traNa AkhyAna', zivalAla jesalapurA saMpAdita 'prAcIna madhyakAlIna bAramAsA saMgraha' vagere (AmAM zabdo emanA prayoganA sthAnanA kramamA che), athavA zabdakoza varNAnukramika hoya paraMtu zabdanA prayogasthAnano nirdeza na hoya, nemake ha. cU. bhAyANI, ra. ma. zAha ane gItAbahena saMpAdita merusuMdaragaNiviracita 'zAlopadezamAlA bAlAvabodha' vagere, athavA zabdakoza varNAnukramika hoya, sthAnanirdeza paNa hoya paraMtu artha darzAvavAmAM Avyo na hoya, ene mATe TippaNano havAlo ApavAmAM Avyo hoya, jemake ke. ha. dhruva saMpAdita bhAlaNakRta 'kAdaMbarI : uttara bhAga', maMjulAla majamudAra saMpAdita premAnaMdakRta 'raNayajJa' vagere. AvA zabdakozo A saMkalita kozamAM samAvyA nathI ane paMktikrame apAyelA TippaNomA rahelA zabdArthono samAveza to svAbhAvika rIte ja na hoya. AmAM 2010_03

Page #30
[28] eka apavAda karyo che te 'uktiratnAkara' no. emAM varNAnukramika zabdasUci che ne sthAnanirdeza praNa che paNa artha to nirdiSTa sthAne ApaNe jovAno rahe che. A graMthano apavAda karavAnuM kAraNa e hatuM ke e madhyakALamAM ja racAyelo zabdakoza che ane tethI madhyakALamAM A zabdo kayA arthamAM vaparAtA hatA tenI pramANabhUta mAhitI emAMthI maLe che. enA A rItanA mahattvane anulakSIne, DaoN. bhAyANInA sUcanathI, A apavAda karyo che. chevaTe, A kozamAM pAchaLa yAdI ApI che te mujaba 66 saMpAdita graMthonA 71 zabdakozoM (cAra graMthomAM alagaalaga kRtionA alaga zabdakozo ApelA che) saMkalita karelA che. be graMthonI bIjI AvRttinA zabdakozone paNa upayogamAM lIdhA che. A badhA zabdakozo eka dRSTithI taiyAra thayelA na ja hoya. e graMthono have pachI paricaya Ayo che te mujaba keTalAka saMpAdakoe udAratAthI zabdo lIdhA cheM - sAmAnya uccArabhedavALA zabdo lIdhA che ane atyAre vaparAzamAM hoya evA thoDA zabdo paNa AvavA dIdhA che, to keTalAka saMpAdako zabdapasaMdagI custa madhyakAlInatAnA dhoraNe karI che ane sAmAnya uccArabhedavALA zabdo TALyA che. koIe vibhakti ke kALa- arthanA rUpabhedone paNa kozamAM dAkhala thavA dIdhA che to koIe vibhaktipratyayo TALyA che ane kriyApadonuM koI eka ja rUpa vidhyartha- kRdaMtanuM rUpa ('karavuM') ke dhAturUpa ('kara') - ApacAnuM rAkhyuM che. AnI pAchaLanAM prayojano judAMjudAM paNa rahyAM che. aMgrejI bhASAnA mAdhyamathI graMtho taiyAra thayA che tyAM saMpAdakanI najara sAme gujarAtI bhASA na jANato hoya evo varga paNa hovAthI emaNe sarvagrAhI thavAnI nema rAkhI che, to bIjA keTalAke sahaja udAratAthI, sarvasaMgrahanI vRttithI Ama kartuM che. upayogamA levAyelA graMthomAM bhale zabdasAmagrI paratve ekarUpatA na hoya, A zabdakozanA saMpAdake to e nipajAvavI ja rahe. ema karavA jatAM keTalAka koyaDAo UbhA thAya eno sAmano paNa karavo rahyo ane ghaTato ukela zodhavo rahyo . eka niyama tarIke ahIM (1) AjanA zabdathI sAva sAmAnya uccArabheda darzAvatA ne tethI sahelAIthI samajAI jatA zabdo choDI devAmAM AvyA che. jemake, aMtya sthAne 'e' 'o' 'au'ne badale 'ai' 'au' vALA zabdo ( anai, ghoDau), 'za'ne sthAne 'sa' vALA zabdo ( nirAsa, prakAsuM), 'La'ne sthAne 'la'vALA zabdo ( ujalauM), saMyukta vyaMjananA vizleSavALA zabdo (niramale), 'ha' zrutivALA zabdo ( ahmAru) vagere. Ama chatAM AvA ekathI vadhu uccArabhedo ekasAthe hoya ke anya koI zabda sAthe saMbhrama thavAnI zakyatA hoya ke zabda kaMIka aparicita banI jato hoya tyAM AvA zabdo sAcavyA paNa che. 2010_03

Page #31
[29] (2) anya keTalAka uccArabhedavALA zabdo sAcavI lIdhA che. jemake anaMtya sthAne 'e' 'o' 'au' ne badale 'ai' 'au' vALA zabdo ( paIsai, kauNa), 'na'ne badale 'Na'vALA zabdo ( aNasaNa, aNusarai), 'ya' zrutivALA zabdo ( atya = ati), 'i'kAravALA zabdo (likhai, rAti), 'aya' ne badale 'e' vALA zabdo (atize), saMyukta vyaMjanane badale ekavaDA vyaMjanavALA zabdo ( ucheda, udhAra), aMtya sthAne aMgavistAravALA zabdo ( amIa) vagere. AdhI vadhAre varNabhedavALA zabdo to svAbhAvika rIte ja ahIM hoya. (3) sahelAIthI samajAya paNa atyAre e rUpe na vaparAtA zabdo paNa sAcavyA che. jemake 'karatau' zabda nathI lIdho paNa 'akaratau' lIdho che. e ja rIte 'acIMtaviu ' zabda rAkhyo che, kemake ApaNe atyAre 'aNaciMtavyuM' bolIe chIe paNa 'aciMtavyuM' nahIM. sAmAnya rIte jene kriyApada tarIke ApaNe vAparatA nathI tevA 'AnaMda' jevA zabdo paNa lIdhA che. 'ujalauM' nahIM paNa 'ujala' ahIM maLaze te paNa A kAraNe. (4) atyAre vyApaka rIte pracalita zabdo to na ja levAnA hoya paNa eno viveka eTalobadho saraLa nathI banyo. atyAre pracalita zabdo viziSTa arthachAyA dharAvatA dekhAyA che te sAcavyA ja che. ahIM 'aTakavuM' 'AdaravuM' 'AchauM (-Achu)' 'akhADau' 'aMga' 'aMta' vagere zabdo jovA maLaze te A kAraNe. je saMskRta zabdo atyAre kAvyamAM vaparAtA hoya paNa vyApaka rIte paricita hovAnuM zaMkAspada hoya te choDavAnuM yogya gaNyuM nathI. sAme, taLapadA vyavahAramAM A ke te pradezamAM atyAre vaparAtA paNa ziSTa vargane ajANyA hovAno saMbhava jaNAyo tevA zabdone paNa choDyA nathI. A kAraNe, atyAranA zabdakozomAM jovA maLatA keTalAka zabdo paNa A kozamAM maLaze. keTalIka vAra to evaM banyuM che ke atyArano zabdakoza paNa A zabda noMdhe che e saMpAdakane moDethI jANavA maLeluM. eTaleke e zabda haju sudhI kyAMka Takelo che evI eneya khabara nahotI. atyAre pracalita keTalAka jaina zabdo sAcavavAnuM rAkhyuM che samAjane e paricita na paNa hoya evA khyAlathI. samagra jainetara (5) 'AnaMdaghana bAvIzI' paranA jJAnavimalasUrinA stabakamAM jovA maLatA bauddha, nyAya vagere darzanonA atyaMta pAribhASika zabdo ahIM lIdhA nathI kemake sAhityamAM anyatra e jIvA maLavAno saMbhava bhAgye ja che ane e zabdo viziSTa samajUtI mAge evA che. brAhmaNa ane jaina paraMparAnA keTalAka pAribhASika zabdo upayogI jaNAvAthI sAcavyA paNa che - jaina darzananA khAsa, kemake e vizALa janasamAjane ajANyA hovAnI zakyatA che. (6) pAtranAmo sAmAnya rIte lIdhAM nathI. aitihAsika nAmo ne sthaLAdinAM nAmo mahattvanAM hoya te rAkhavAnuM valaNa rahyuM che paNa emAM pUrI susaMgatatA sAcavI zakAI nathI. 2010_03

Page #32
[30] jemake, mahIrAjakRta 'naladavadaMtI rAsa'mAM AvatAM badhAM ja dezanAmo A kozamA samAveza pAmyAM che. (7) hiMdI bhASAnA 'isauM' 'isiuM' jevA Aje paricita zabdo paNa madhyakAlIna bhASAnA aMgabhUta gaNI rahevA dIdhA che. (8) saMpAdita graMthomAM evI kRtio paNa saMgrahAI che jenI bhASA prAkRta ke apabhraMza che. enA zabdo paNa te-te graMthanA zabdakozamAM AvelA che. A zabdone gujarAtI bhASAnA zabdo keTale aMze gaNavA e eka vicAraNIya muddo che. Ama chatA, gujarAtI bhASAne e bhASAsvarUpa sAthe nikaTano saMbaMdha cha, saMskRta, prAkRta, apabhraMzanA anusaMdhAnamA madhyakAlIna gujarAtI vikasI che, tethI evA zabdone A saMkalita kozamAM sthAna ApavAnuM iSTa gaNyuM che. paraMtu 'premAnaMdanI kAvyakRtio'mAM saMgrahAyela 'zAmaLadAsano vivAha' jevI koI kRti arvAcIna hovAnuM nizcita thAya che tenA zabdone A saMkalita kozamAM sthAna Apyu nathI, kemake arvAcIna kRtionA zabdo levAnuM A kozanI mULabhUta kalpanAthI viruddha gaNAya. (9) mULa saMpAdita graMthomA je zabdonA artha ApI zakAyA na hoya ne saMkalita kozanA saMpAdaka paNa ApI zake tema na hoya tevA zabdo prAthamika tabake choDI dIdhA hatA. pachI ema lAgyuM ke A zabdo to sAcavI levA joIe. ethI, choDI dIdhelA zabdo pAchA dAkhala karavAno zrama karyo che, paNa e kAma pUrI cokasAIthI thaI zakyuM haze ke kema te vize zaMkA che. (10) evaM to bane ja ke judAjudA graMthomAMthI rUpabhede eka ja zabda prApta thAya (koI saMpAdita graMthamAM to eka ja zabdanA evA rUpabhedo alaga noMdhAyelA che). AvA rUpabhedo sAcavavA jatAM A saMkalita kozamAM moTuM jaMgala ja UbhuM thAya. e rUpabhedonuM saralIkaraNa karavaM anivArya hatuM. e mATe eka sAmAnya rUpa ja svIkAravAnuM dhoraNa ahIM apanAvyuM che. nAmika rUpo paratve sAmAnya rIte vibhaktipratyaya vinAnuM rUpa ApavAnu rAkhyuM che. paNa koI eka ja graMthamAMthI, koI eka ja vibhaktipratyayavALu rUpa AvyuM hoya to te ema ne ema rahI gayAnuM paNa dekhAze. uparAMta, thoDI badalAtI arthachAyA, bIjA koI zabda sAthe saMbhrama thavAnI sthiti ke evA koI kAraNathI vibhaktipratyayaM vinAnuM ne vibhakta pratyayavALu ema banne rUpa sAcavyAM che. jemake 'akAja' ane 'akAji'. kriyApadonAM rUpono koyaDo jarA vadhAre aTapaTo banyo che. vividha kALa-arthanAM rUpo emAM prApta thAya, jemake 'bhilai' 'bhiliuM' 'bhilI' 'bhilyau'. keTalAka saMpAdakoe vidhyarthakRdaMtanAM 'vu'vALAM rUpo (jemake 'bhilavu') ApyAM che, to koIe mULa dhAtu ja ___ 2010_03

Page #33
('bhila-') Apela che. A sthitimA sAmAnya rIte koI eka ja rUpa svIkAravAna rAkhyu che, bahudhA 'bhilai' e vartamAnakALa, rUpa, to keTalIka vAra vidhyarthakRdaMtavADhU rUpa ke mULa dhAtu. Ama chatAM ahIM paNa koI eka ja rUpa prApta thayuM che tyAM ema ne ema rAkhyaM che ane AvazyakatA jaNAI tyAM ekathI vadhu rUpo paNa rahevA dIdhAM che. eka ja rUpa aMtya svaranA bhedathI paNa AvI zake che, jemake 'pUgaI' 'pUge' 'pUrNa'. Aq banyu che tyAM sAmAnya rIte jUnuM 'pUgai' e rUpa ApavA- rAkhyuM che ne AvazyakatA jaNAI tyAM rUpabheda sAcavyA paNa che. rUpabheda ke joDaNIbhedanuM AIM saralIkaraNa ke ekIkaraNa karIe eTale eka koyaDo to Ubho thAya. ekIkRta rUpanI sAme AdhAragraMtho to badhA nirdezAya, jemAM vAstavika rIte e ekIkRta rUpa nahotuM, judAM rUpo hatA. ethI je-te graMthamA e zabda zodhavAmAM agavaDa UbhI thAya. 'bhilyau' 'bhilai'mAM samAI jAya eTale je graMthamAM 'bhilyau' hoya tyAM paNa ApaNe 'bhilai' ja zodhyA karIe ane e ApaNane na maLe. ApaNe yAda rAkhavU paDe ke kriyApadarUpa anya paNa hoI zake che. A agavaDamAMthI bacavAno koI rasto nahoto ne saMkalita kozathI AgaLa janAra jUja abhyAsIone ja A agavaDa veThavAno vAro Avaze evI samajaNa rahI che, tethI rUpavaividhya TALIne koI eka ja rUpa ApavAmAM kazo bAdha mAnyo nathI. kriyApadomAM, alabatta, karmaNi, preraka ne kRdaMtanAM rUpo alaga sAcavyAM che. mULabhUta rIte zabda atyAre vaparAzamAM hoya tyAM paNa A rUpo atyArathI judAM paDatAM dekhAyAM to e khAsa sAcavyAM che. jemake 'rahai' levAnI jarUra nahIM, paNa 'rahatau' (atyAre 'raheto'), 'rahitauM' "rahItUM' 'rahIi' (karmaNi), 'rahivauM' 'rahAviu' e rUpo lIdhAM che. (11) jyAM eka ja liMga, rUpa maLyuM che tyAM ema ne ema rAkhyuM che, paraMtu bhinnabhinna liMganAM rUpo maLyAM tyAM eka ja liMganU - sAmAnya rIte napuMsakaliMga, rUpa rAkhyuM che. Ama chatAM AvazyakatA lAgI tyAM bhinnabhinna liMganAM rUpo sAcavyAM che. eka niyama tarIke Aq badhuM vicAreluM che, chatAM, AraMbhamAM kayuM tema, emAM so TakA ekarUpatA rahI haze evI khAtarI ApI zakAya tema nathI. thayuM che evaM ke sAva prAthamika tabakke mArA aMgata rasathI huM prApta zabdakozomAMthI kArDa karAvato hato tyAre uccArabhedavALA tathA saMskRta ane anya ghaNA mane paricita lAgatA zabdo kADhI nAkhato hato. pachIthI prAkRta jaina vidyAvikAsa phaMDane Azraye meM vidhisara rIte yojanA hAthamAM lIdhI tyAre zabdapasaMdagInI bAbatamAM DaoN. harivallabha bhAyANInI sAthe carcA karI. emaNe thoDA udAra thavAnI bhalAmaNa karI. khAsa karIne eTalA mATe ke ApaNe tyAM madhyakAlIna bhASAnuM jJAna ghaNuM orcha che ne thoDA vadhu zabdo haze to e upayogI thaze ja. Ama je ___ 2010_03

Page #34
[32] pustakonAM kArDa thaI gayAM hatAM emAM keTalAka zabdo pharIne dAkhala karavAnI sthiti AvI. eno prayatna to karyo che, paNa e prayatna pUro saphaLa thayo haze, ekasarakho niyama pravartyo haze ema kahevuM muzkela che. saMpAdita graMthomAMthI zabdo levA jatAM sauthI vadhu mUMjhavanArI bAbata to e banI che ke emAM kRtipAThanA bhUlabharelA vAcanane kAraNe athavA pAThanI bhraSTatAne kAra keTalAka khoTA zabdo AvI gayA che. zabda ja khoTo hoya to A saMkalita kozamAM kevI rIte AvI zake ? eTale AraMbhamAM to AvA zabdo choDI devAnuM rAkhyuM hatuM. paNa pachI dekhAyuM ke keTaleka sthAne pAThadoSa ke vAcanadoSa to pakaDAya che, pAThAMtaranI madadathI ke tarkathI pAThane sudhArI zakAya che, ne pariNAme madhyakALano eka lAkSaNika zabda hAthamAM Ave che. e zabda keTalIka vAra anyatrathI bhAgye ja maLato hoya. AvA zabdane jato karavAnuM jigara kema cAle ? paNa A rIte hAthamAM Avelo zabda kaI mULa saMpAdita graMthamAM na hoya. to ene A saMkalita kozamAM mULa graMthano AdhAra ApIne kevI rIte mUkI zakAya ? mathAmaNa karatAM A gUMcano mArga maLyo. mULa graMthano zabda to rAkhavo ja ne kauMsamAM sAco zabda mUkavo. e sAcA zabdane pAcho enA varNakramamAM mUkavo ane tyAM mULa graMthanA zabdano pratinirdeza karavo. dakhalAothI AvAta barAbara samajAze. mULa AdhAragraMthamAM 'uthau' zabda noMdhAyelo che. paNa saMdarbhamAM 'ogho', jaina muninuM rajoharaNa' e artha spaSTa che tethI pATha 'ughau' ja hovo joIe. 'uthau' e hastapratano bhraSTa pATha hoya ke saMpAdakano vAcanadoSa hoya. A hakIkata A saMkalita kozamAM A rIte rajU karI che : ughau juo utha * ughau [ughau ] * upabA. [ ogho, jaina muninuM rajoharaNa ] zabdanI pUrva mUkelI phUdaDI * te pATha khoTo ke zaMkAspada hovAnI nizAnI che. ] corasa kauMsamAM mUkela che te pATha A saMkalita kozanA saMpAdake vicArelo [ che. saMkalita kozanA saMpAdakane pote vicArelA pAThanI khAtarI na hoya evaM paNa bane. paNa mULa pATha saMgata na lAgatAM eka tarka rUpe bIjo pATha mUkyo hoya. tyAM enI pUrve paNa phUdaDI kI che. jemake, * ANi [*ArADi] *upavI ["upacI] keTalIka vAra pAThAMtaramAMthI ja sAco pATha sAMpaDyo che. te ( ja mUkela che. 2010_03 ) goLa kauMsamAM

Page #35
jemake, karami (karamaitA) ghADi saInI (ghADi saInI) khoTA vAcanamA keTalIka vAra khoTo zabdabhaMga rahelo hoya che. jemake, 'anubhAva' te kharekhara 'anu bhAva' (ane bhAva) che. 'ghaDI aradha ghaDI Ala ja kare' e paMktimAM saMpAdake 'Ala' zabda vAMcyo che te kharekhara 'ghaDIAla' (=samaya darzAvavA vagADavAmAM AvatI jhAlara) vAMcavAno che. ahIM paNa kharaM vAcana ( ) goLa kauMsamAM Apela che: anubhAva (anu bhAva) Ala (ghaDIAla) koI vAra khoTo zabdabhaMga be zabdone sparze che. 'tapi utArIu acaTa' ema vAMcI saMpAdake 'acaTa' zabda zabdakozamAM lIdho hoya, paraMtu 'tapi utArI uacaTa' ema 'uacaTa' zabda vAMcavo vadhu yogya hoya. 'dIvaTI AkaDii' ema saMpAdake vAMcyuM hoya ane e be zabdone zabdakozamAM dAkhala karyA hoya, paraMtu 'dIvaTIA kaDii' ema vAMcaq yogya hoya tethI banne zabdo badalAI jAya. A chellA dAkhalAmAM zabdo A rIte ApavAnA thayA che : AkaDii (dIvaTIA kaDii) kaDai juo AkaDii dIvaTI (dIvaTIA) keTalIka vAra evaM banyuM che ke mULa graMthanA saMpAdake Apelo zabda Ama barAbara hoya paraMtu eTalAthI artha barAbara na thato hoya ke khoTo thato hoya ne mULamAMthI vadhAre saMdarbha levo jarUrI hoya. 'ika AchaNa pAmI chAMDatI'mAM saMpAdake 'ika AchaNa'ne zabdakozamAM lIdhela hoya paNa 'AchaNa'no saMbaMdha 'ika' sAthe nahIM, 'pANI' sAthe vAstavika rIte hoya, 'AchaNa pANI' eTale 'nitarAmaNa- pANI' evo artha hoya. tyAM 'ika AchaNa'ne sthAne 'ika AchaNa pANI chAMDatI' pUrI ukti ApavAnI jarUra paDe. keTalIka vAra zabdane alaga jovA karatAM rUDhiprayoganA bhAga rUpe jovAnuM vadhAre arthapUrNa hoya che. tyAM ema karavAnuM paNa A saMkalita kozamAM iSTa gaNyuM che. jemake, aule (aule khAle vahe) adhara (adhara kiyA) alajo (alajo jAya) ahIM noMdhaq joIe ke koI vAra kauMsamA uktino vadhArAno aMza mUkavAnuM ke 2010_03

Page #36
pATha sudhAravAnuM mULa saMpAdake paNa karyu hoya che. joke jhAjhe ThekANe to AI A saMkalita kozanA saMpAdake ja karavAnuM thayuM che. prAthamika tabakke choDI devAyelA khoTA zabdo badhA ja cokasAIthI pAchA dAkhala nahIM thaI zakyA hoya. te uparAMta jenAM pAThAMtaro kazo prakAza pADanArAM nahotAM ke jeno koI artha besADI zakAto nahoto evA bhraSTa jaNAyelA keTalAka zabdo to A saMkalita kozamA choDyA ja che. jyAM bhraSTa pAThane sudhAratAM hAthamA Avato zabda atyAre paricita hoya tyAM e paNa na ja levAno hoya. jemake 'sIgarine sthAne 'sAgari' pATha nakkI thato hoya, to 'sIgari' zabda ahIM levAnI jarUra hoya nahIM. mULa AdhAragraMthonA zabdakozomAM keTalIka chApabhUlo ne saratacUko paNa pakaDAI che. zabdakozamAM 'akhara', 'utarIa', 'kaDaka' ne 'jaTAjUTI' hoya paNa kRtipAThamAM 'akhera', 'uttarIa', 'kaTuka' ne 'jaTAjUTA' hoya. AvAM sthAnoe keTalIka vAra zabda A saMkalita kozamAM sIdho sudhArIne ja mUkyo che; to keTalIka vAra mULa zabda rAkhI sudhArelo zabda bAjumAM ( ) kauMsamAM mUkyo che. jyAM zabda sIdho sudhArI levAmAM Avyo che tyAM mULa graMthamAM zabda e rUpe na maLe e dekhItuM che. paNa abhyAsIne mULa zabda pakaDI pADatAM muzkelI nahIM paDe. jyAM saMbhramanI zakyatA hoya tyAM mULa zabda ne sudhArelo zabda banne ApyA ja che. ___madhyakAlIna lekhanapaddhatimAM 'kha' 'Sa' tarIke lakhAto, 'ja'ne sthAne 'ya' lakhAto ane 'ba'-'va' vacce abheda jevU hatuM. 'vIsaLadeva rAso'nA saMpAdake 'kha' uccAraNavALA zabdo 'Sa'mAM ja ApyA che, to 'uktiralAkara'mAM evA zabdo 'kha'mAM temaja 'Sa'mAM paNa apAyelA che. alabatta, moTA bhAganA kozo AvA zabdo 'kha' mAM ja batAve che. A saMkalita kozamAM AvA zabdo 'kha'mAM laI lIdhA che, sivAya ke 'Sa' uccAraNa ja jyAM abhipreta hoya. A saMkalita kozamAM 'kha' thI AraMbhAtA zabdo mULa graMthamAM zodhatI vakhate A sthiti lakSamA rAkhavAnI raheze. 'va'ne sthAne 'ba' ke 'ba'ne sthAne 'va' mUkavAthI zabda vadhAre spaSTa thato hoya to ahIM evaM karyu che, mULa zabdanI bAjumAM sudhArelo zabda mUkyo che ne sudhArelo zabda enA varNakramamAM mUkI pratinirdeza karyo che. jemake, abaMjha [avaMjha avaMjha juo abaMjha 'ja'ne sthAne 'ya' lakhAyo hoya tyAM paNa Abu kayuM che. jemake, jamivauM juo yamivauM jasau juo yasau ___ 2010_03

Page #37
[35] yamikuM [jamivauM] yasau [jasa] chelle, A saMkalita kozamAM zabdono je varNAnukrama goThavavAmAM Avyo che te vize thoDI spaSTatA jarUrI che. eka mahattvano pheraphAra karavAmAM Avyo che te 'La'nA sthAna paratve. gujarAtImAM 'La' varNamALAmA chelle mukAya che. paraMtu ghaNA zabdomAM 'la' 'La' vaikalpika che. jemake kala - kaLa, kaliyuga - kaLiyuga, ghaDiyAla - ghaDiyALa. uparAMta, madhyakALanI lipimAM to 'la' ja hato ne 'La' paNa 'la' cihnathI darzAvAto. keTalAka saMpAdakoe 'la'no 'La' ko hoya, keTalAke na karyo hoya. 'vIsaLadeva rAso'mAM to rAjasthAnI uccArane anulakSIne sarvatra 'La' ja che, 'la' nahIM. 'la'-'La'nA bhede zabdone alaga rAkhIe to vastutaH eka ja che te zabda be ThekANe noMdhAya. ene kAraNe eka ja zabdanA saMdarbho paNa be ThekANe vaheMcAI jAya ane zabda temaja zabdArthanuM samagra citra UpasavAmAM aMtarAya Ubho thAya. AthI, A saMkalita kozamAM 'La'ne 'la'nI sAthe ja mUkyo che. AthI nIcenA jevo zabdakrama najare paDaze. - atalibaLa, atalIbala, atulIbala - amala, amaLa -- Agalithu AgaLo Agalyo - Alati, AlatI ALapaMpALa AlarAM madhyakALanI gujarAtI kRtionI hastaprato joDaNInI ekarUpatA darzAvatI nathI. keTalIka vAra alpazikSita, aNaghaDa lahiyAone hAthe lakhAyelI hastaprato joDaNInI arAjakatA pragaTa kare che. madhyakAlIna kRtionA saMpAdako paNa joDaNInI ekarUpatA bhAgye ja UbhI kare che. sAmAnya rIte ApaNe tyAM hastaprata mujaba ja joDaNI rAkhavAnuM svIkArAyaM che. emAM pheraphAra karavA jatAM aneka koyaDAono sAmano karavAno Ave. AthI evaM bane che ke eka graMthamA je zabda isva 'i' ke 'u'vALo hoya te bIjA graMthamAM dIrgha 'I' ke 'U'vALo hoya; eka graMthamAM sAnusvAra zabda hoya te bIjAmAM niranusvAra hoya; eka graMthamAMno 'za'vALo zabda bIjA graMthamA 'sa'vALo hoya, vagere. AvA zabdo veravikhera ja rahe to emanA vizenI mAhitI paNa veravikhera rahe, je koI vAra zabdArthanI pramANabhUtatA pragaTa karavAmAM bAdhaka bane. AvA zabdone koI paNa rIte sAMkaLI zakAya 2010_03

Page #38
e jarUrI hatuM. eka rasto jema 'la'-'La'no bheda avagaNyo hato tema 'i'-'I' vagereno bheda avagaNI emane eka ja varNakramamAM mUkavAno hato. paraMtu A kozamAM Aq vArevAre karavAnuM thAya to ethI eno upayoga karanAranA manamAM gUMca UbhI thAya ane emanI agavaDamAM khAsso vadhAro thAya. ethI je zabdo AvA joDaNIbhedathI AvyA hoya temane eka sthAne bhegA karI, bIje sthAne pratinirdeza karavo evI paddhati svIkArI. jemake, AliMghana, AlIghana, AlIghana AlIdhana juo AliMghana AlIpana juo AliMghana Ama bhegA karavAnu saLaMgasUtra rUpe thayuM nathI ne banne ThekANe pratinirdeza karI be zabdone sAMkaLavAroM paNa karyu che. 'za'-'sa'nA bheda paratve to ema ja karyu che. A bemAMthI ekeya prakriyA na thaI hoya evA zabdo paNa rahI gayA haze. paraMtu viralapaNe maLatA ke arthadRSTie dhyAna khecatA zabdo jyAre uccAraNabhedathI AvyA hoya tyAre emane koI ne koI rIte sAMkaLI levAnI kALajI rAkhI che. pUrve anunAsika vyaMjanavALo joDAkSara gujarAtImAM anusvArathI darzAvavAnI vyApaka rUDhi cha - 'aGka'ne sthAne 'aMka', 'anta'ne sthAne 'aMta'. madhyakALamAM paNa vyApaka rIte sAnusvAra rUpa ja maLyuM che. tethI banne rUpo maLyAM che tyAM eka ThekANe ekaThAM karI bIjA rUpane ene sthAne mUkI pratinirdeza karyo che. jemake, antari juo aMtari aMtari, antari jyAM ekaluM anunAsika vyaMjanavALu rUpa maLyuM hai tyAM paNa anusvAravALA rUpamA ene darzAvI pratinirdeza karavAnuM valaNa rAkhyuM che, jethI anusvAravALA rUpe to AvA zabdo badhA maLe ja. jemake, candrodaya caMdrodaya juo candrodaya Ama chatAM, je zabdo enA anunAsika vyaMjanavALA rUpamAM sahelAIthI samajI zakAya tevA hoya ne enuM sAnusvAra rUpa anyatrathI maLatuM ja hoya tyAM be rUpone joDavAno ke pratinirdeza karavAno hamezAM Agraha rAkhyo nathI. A saMkalita kozamA samAvAyelA zabdakozo je kRtione Avare che te bAramAthI aDhAramA saikA sudhImAM racAyelI che. ATalA lAMbA samayagALAmAM bhASAsvarUpa khAssuM parivartana pAmyuM hoya ane e parivartanane jhIlatA zabdo A kozamAM dAkhala thayA hoya. eTaleke eka ja zabda bhinnabhinna svarUpa prApta thayo hoya. jemake, aukhadha, ukhadha, 2010_03

Page #39
[30] okhadha; aulavai, ulavai, olavai, khaiDAM, kheDaM, kaili, kayali, keli; kiNa, keNa; upanauM, upanyuM ubbhai, Ubhai vagere. 'ha', svArthika 'la', 'i', 'u'nA prakSepo ke lopathI zabdasvarUpa badalAyuM hoya, ke bIjAM keTalAMka dhvaniparivartano paNa thayAM hoya. jemake, uzaMkala, ozaMkala, oziMkaLa; Ulakhau, Ulikhau; umAhau, umAhalau; kautiga, kutama, kutika, kuhutaga, kautaga, kautika, kautuka; kiyArai, kivArai, kihAri, kihAre, kihivAri vagere. AvA zabdo ahIM judIjudI rIte rajU thayelA dekhAze. keTalIka vAra AvA zabdone eka sthAne ekaThA karI levAmAM AvyA che ne pachI dareka zabdane ene sthAne paNa mUkyo che ne pratinirdeza karyo che. keTalIka vAra AvA zabdone alaga ja rAkhI pratinirdeza karyo che. to keTalIka vAra zabdone alaga rAkhyA cha ne pratinirdeza paNa karyo nathI. khAsa karIne je zabdasvarUpa ane artha paratve kazI bhrAntine avakAza na hoya te paratve pratinirdeza karavAnu anivArya lekhyuM nathI. ane jyAM zabdasvarUpornu maLatApaNuM jaladI khyAlamAM Ave evaM na hoya ke jyAM arthanI lAkSaNika chAyAo vikasI hoya ke lIdhelA. arthane ghaNA AdhArothI puSTa karavAno hoya tyAM e zabdasvarUpone bhegA karavAnuM athavA judA rAkhI pratinirdeza karavAnu Avazyaka lekhyuM che. ahIM e noMdhavU joIe ke keTalIka vAra AvAM zabdasvarUpo mULa graMthanA saMpAdake ja bhegAM karelAM hoya che. AdhAragraMtho __A zabdakozamAM dareka mULa zabdo pachI tarata e jyAMthI prApta thayo che te saghaLA AdhAragraMthono nirdeza trAMsAM (iTaeNlika) bIbAMthI karavAmAM Avyo che. e mATe AdhAragraMthonA niyata karelA saMkSepAkSaro vAparavAmAM AvyA che (je saMkSepAkSaro pAchaLa mUkelI AdhAragraMthonI sUci sAthe joDavAmAM AvyA che). keTalIka vAra eq banyuM che ke mULa AdhAragraMthanA zabdakozamAM zabdano je artha ApavAmAM Avyo hoya te pachI zuddhipatrakamAM sudhAravAmAM Avyo hoya. A saMkalita kozamAM e zuddhipatrakano artha Ameja karavAmAM Avyo che ane tethI AdhAragraMthanA saMkSepAkSarane 'zu' joDIne darzAvavAmAM Avela che. jemake, ArArA-zu. keTalIka vAra mULa AdhAragraMthamAM zabdakoza uparAMta TippaNa ke anuvAda paNa hoya che. zabdakozamAM artha ApavAmAM na Avyo hoya te TippaNa ke anuvAdamAMthI maLe athavA zabdakozanA artha karatAM TippaNa ke anuvAdamAM kaIka judo artha hoya ane e vadhAre baMdhabesato hoya evaM paNa banyuM che. A sthitimAM TippaNa ke anuvAdano AdhAra levAnuM thayuM che ane e 'Ti' ke 'anu' joDIne darzAvyuM che. jemake, gurjarA-Ti., harivi-anu. ___ AdhAragraMthanA nirdeza pUrve * nizAnI Ave che te ema sUcave che ke e AdhAragraMthamAM noMdhAyelo artha yathAyogya nahIM hoI ahIM choDI devAmAM Avyo che. jemake, 2010_03

Page #40
[38] aNagAla "abhiU. [akAla, kharAba samaya] corasa kauMsamAMnA artho saMkalita kozanA saMpAdake ApelA artha che. acavyuM akhAkA. akhAcha. akhegI. "narakA. na kahelu, avarNanIya A dAkhalAmAM narakA.no artha choDavAmAM Avyo che paNa bAkInA traNa graMthomAM to zabdano ahIM noMghelo sAco artha ja maLe cha ema samajavAnuM che. ajamAla *akhAkA. "akhAcha. cittasaM. ?, ["ujamALa, "ujjvala, *prakAzamAna, *prakAzita A dAkhalAmAM akhAkA. ane akhAcha.nA artho choDavAmAM AvyA che, jyAre cittasaM.mAM arthane sthAne "?' che ema samajavAnuM che. corasa kauMsamAM saMkalita kozanA saMpAdake ApelA artho paNa kevaLa tarkarUpa ne tethI saMdehAspada che ema phUdaDInI nizAnI batAve che. AdhAragraMthamAM zabda je sthAne hovAnu nirdezAyuM hoya tyAM e ghaNI vAra maLyo nathI. AnuM kAraNa, alabatta, pRSTha ke kaDI-paMktinA aMkomA thayelI chApabhUla hoya che. A kozanA saMpAdake sAco sthAnanirdeza zodhavA prayatna karyo che ane ghaNI vAra maLI paNa gayo che. to sthAnanirdeza ghaNA prayalo pachI paNa na maLyo hoya eva'ye banyuM che. keTalIka vAra AdhAragraMthanA saMpAdakadhI sthAnanirdeza karavAnuM cukAI gayuM hoya che. sthAnanirdeza na jaDyo hoya tyAM zabdArthanI cakAsaNI na thaI zakI hoya e svAbhAvika che. A sthitine darzAvavA AdhAragraMthanA saMkSepAkSara pUrve 0 mIMDAnI nizAnI karela che. jemake, kilichu 0aitikA. kliSTa ahIM ema samajavAna che ke aitikA.mAM A zabdano sthAnanirdeza nathI athavA khoTo che ne sAco sthAnanardeza meLavI zakAyo nathI. artha, alabatta, svIkArya ja lAgyo DuDI kAmA(tri). 0kAmA(zA). dAMDI, DhaMDhero ahIM ema samajavAnuM che ke Apelo artha to kAmA(zA).mAthI maLyo che, paraMtu emAM sthAnanirdeza nathI athavA sAco nathI. e dhyAnamA rAkhavAnuM che ke A saMkalita kozanA saMpAdake ghaNe sthAne sAco sthAnanirdeza zodhI lIdho che paNa e kaI A kozamAM ApI na zakAya. eTale mULa AdhAragraMtha sudhI janArane ahIM 0 nizAnI na hoya tevA graMthamAM paNa nirdiSTa sthAne zabda na jaDe evU banaze. te uparAMta je zabdano artha cakAsavAnI jarUra paDI hoya tenuM sthAna ja A saMkalita kozanA saMpAdake zodhyu hoya. anya zabdo paratve khoTA sthAnanirdezo 2010_03

Page #41
hoya topaNa ahIM 0 nizAnI na hoya. A saMkalita kozamAM amuka prakAranA uccArabhedothI AvelA zabdo keTalIka vAra sAthe laI lIdhA che ne badhA AdhAragraMthone ekasAthe mUkI dIdhA che. tyAM kayA uccArabhedavALo zabda kayA AdhAragraMthamAthI che enI spaSTatA nathI thatI. tethI mULa graMtha sudhI janArane e badhA vikalpono prayala karI jovAno raheze. jemake, adhakeru, adhike upabA. prabopra. SaDAbA. A dAkhalAmAM nirdiSTa graMthomAMthI koImAM adhakeru ne koImAM adhikeru haze, koImAM banne paNa hoI zake. e hakIkatane lakSamA rAkhIne mULa graMtha sudhI janAre emAM zabda zodhavAno raheze. keTalIka vAra uccArabhedone lupta karI zabdanuM koI sAmAnya rUpa svIkAryu che tyAM mULa graMthamAM zabda zodhavAnuM thoDuM vadhAre muzkela banavA- e vAta AgaLa karI che. eno dAkhalo laIe to A saMkalita kozamAM paDakhai uktira. kAdaM(zA). "gurjarA. jinarA. nalarA. nalAkhyA. premAkA. virApa. zRMgAmaM. rAha jue, thobhe; "akhAkA. [thobhe, vicAre] Ama maLe che, temAM nirdiSTa AdhAragraMthomAM vastutaH paDakha-, paDakhai, paDakhatau, paDakhi, paDakhI, paDakhIne, paDakhe ema judAjudA zabdo che. (paDikhai, alabatta, alaga rAkhela che.) mULa AdhAragraMthamAM zabda zodhanAre A sthiti lakSamA rAkhavAnI raheze. ___'kha'vALo zabda mULa AdhAragraMthamA 'Sa'mAM hoya evaM paNa banavAnuM te vAta paNa ApaNe AgaLa karI gayA chIe. uktira. upabA. devarA. vIsarA. e graMthomAM 'kha'vALA zabda 'Sa'mAM mukAyelA che. uparAMta, judAjudA graMthanI zabdakramanI thoDI judIjudI paddhati jovA maLI che. jemake, prabopra.mAM 'kSa' varNamALAne cheDe che, 'ka'nA joDAkSaranA sthAne nahIM. aitirA.mAM anusvAravALA zabdo anusvAra vagaranA zabdo pUrve mukAyA che, jemake 'A' pUrve 'AM'. (joke 'aM'mAM A niyama jaLavAyo nathI.) SaDAbA.mAM anusvAravALA zabdo je-te varNanA sarva svarAMta rUpo pUrA thayA pachI Ave che. jemake, 'kA', 'ki', 'ku' vagere pachI 'kAM' 'kiM' 'kuM' vagere. mULa AdhAragraMthonI varNakramanI AvI bhinnabhinna rItane kAraNe paNa emAM zabda zodhavAmAM thoDI mahenata paDavAnI. challe, mULa AdhAragraMthomAM avAranavAra saratacUkathI varNakramabhaMga paNa thayo che, koI vAra to moTo. e sthiti paNa A saMkalita kozano zabda AdhAragraMthomAM zodhavAmAM ADe AvavAnI. paNa A saMkalita kozano upayoga karanAre eTalI khAtarI rAkhavAnI che ke ahIM 2010_03

Page #42
[40] noMdhAyelo zabda AdhAragraMthamA uccArabhedathI, kramabhedathI ke kramabhaMgathI paNa jarUra maLavAno. tethI e mATe e jarA Amatema khAMkhAMkhoLAM kare e jarUrI che. AdhAragraMthonI keTalIka khAsiyato A pachI e graMthono saMkSipta paricaya Apyo che emAMthI jANavA maLI zakaze. zabdArtha AdhAragraMthonA nirdeza pachI zabdArtha sAdAM ane sIdhAM bIbAMmAM Apela che. keTalAka AdhAragraMthomAM zabdArtha aMgrejImA cha - jemake upabA., gurjarA., vasaMvi(brA)., vIsarA. ane SaDAbA.mAM; keTalAkamAM hiMdImAM che - jemake aitikA. tathA jinarA.mAM; tathA koIkamAM saMskRtamA - jemake uktira. ane prAcIsaM.mAM. ahIM A zabdArthono gujarAtImAM anuvAda karI lIdho che, sivAya ke hiMdI ke saMskRta zabda gujarAtImAM paNa vaparAto hoya. A eka saMkalita koza hoI eno mukhya Azaya to zabdo temaja zabdArtho banne mULa AdhAragraMthomAM hoya te ja ApavAno hoya. paraMtu mULa AdhAragraMthamAM jema khoTA pAThavAcanane kAraNe ke bhraSTa pAThane kAraNe khoTA zabda AvI gayA che ema ene lIdhe ke saMpAdakanI samajapherane lIdhe khoTA zabdArtha paNa AvI gayA che. A kozane mAtra saMkalita koza nahIM paNa saMzodhita koza banAvavAno Azaya rahyo hovAthI jema pAThasudhAraNA karavAnI thaI tema zabdArthasudhAraNA paNa karavAnI thaI che. pAThasudhAraNA karatAM mULa graMthano zabda badalAyo, chatAM mULa graMthano zabda rAkhIne ja sudhArelo zabda Apyo, kemake mULa graMthamAM zabda jema hoya tema rAkhavo anivArya hato. e dvArA ja mULa graMthanA prayoga sudhI pahoMcI zakAya. paNa zabdArtha badalAto hoya tyAM mULa zabdArtha sAcavavo anivArya na hato kemake ethI mULa graMtha sudhI pahoMcavAmAM koI bAdhA UbhI thatI nahotI. ne mULa zabdArtha | hato e jANavA icchanAra mULa graMtha sudhI pahoMcIne e sahelAIthI meLavI zake tema hatuM. bIjI bAjuthI khoTA zabdArthothI A kozane bharI devAthI eno upayoga karanAra moTA bhAganA varga upara nirarthaka bojo paDe ne ene nirarthaka gUMcavAvA- thAya ebuM banatuM hatuM. vaLI, zabdArtha sAco hovA vize zaMkA jAya paNa e khoTo hovAnuM khAtrIpUrvaka kahI na zakAya athavA to e aparyApta hoya ane enI pUrti ja karavAnI jarUra hoya evU paNa keTalAka dAkhalAomAM dekhAtuM hatuM. Ama zabdArthanI kaMIka saMkula paristhiti sAme AvI ane zabdArthane kema rajU karavA te jarA koyaDArUpa banyu. uparAMta, mULa graMthanA zabdArtha choDavAnA thAya ke e zaMkAspada lAge ke emAM pUrti karavAnI thAya tyAre kozanA saMpAdaka potAnA artha ApI zake ke na ApI zake, ke ___ 2010_03

Page #43
khAtarIpUrvaka na ApI zake - kevaLa tarka rUpe ja ApI zake, Ama vividha sthitio saMbhavatI hatI. A badhI sthitiomAM zuM karavU ane zabdArthane kema rajU karavA e vize cokkasa nItiniyama nakkI karavA jarUrI hatA. keTalIka mathAmaNane aMte zabdArtha rajU karavAnI nIce pramANenI paddhati nIpajI AvI : (1) mULa graMthamA spaSTa rIte khoTo zabdArtha hoya te A zabdakozamAM na ja levo. A kozanA saMpAdaka potAnA taraphathI artha ApI zake tema hoya tyAM e [ ] corasa kauMsamAM mUkavo, eNe Apelo artha khAtarIpUrvakano na hoya, tarkarUpa hoya tyAM enI AgaLa * phUdaDI karIne e sthiti darzAvavI ane e koI prakArano artha ApI zake tema na hoya tyAM praznArtha ja mUkavo. koI eka graMthamAMthI eka zabdano khoTo artha choDavAno thAya ane bIjA graMthomAMthI eno sAco artha maLI raheto hoya tyAM, dekhItI rIte ja, A kozanA saMpAdake kaI karavAnuM na rahe. eNe je graMthano artha choDyo hoya tenA saMkSepAkSaranI pUrve * phUdaDI mUkIne paristhitino nirdeza mAtra karavAno rahe. thoDA dAkhalA joIe : paDa (paDa pitarAI) * premAkA. [pitarAInA pitarAI, vadhu eka peDhI dUranA pitarAI] paDa-pitarAI * narakA. [dUranA pitarAI] premAkA.mAM 'paDa' zabda che ne eno artha Apyo che 'raNapaTa, yuddhanuM medAna'. kRtimAM zabdano prayoga Ama maLe che - mela mela re paDa, pitarAI ! duryodhanaputra lakSmaNa abhimanyunA sakaMjAmAM AvatAM e AMkhamAM AMsu sAthe A ukti bole che. mULa graMthanA saMpAdake Apelo artha pahelI dRSTie besato lAge, paNa jarA vicAra karatAM ApaNane zaMkA thAya che ke lakSmaNa abhimanyune yuddhamedAna choDavAyU~ kahe ke potAne choDavAna kahe ? A ja kRtimA anyatra thayelo 'paDa pitarAI' prayoga paNa ApaNI najara sAme Ave che : mastaka chedavA Avato dITho jyAre paDa-pitarAI paDyAM paDyAM abhimanyune krodha Avyo bharAI. duHzAsanaputra kALaketu abhimanyu sAme Ave che teno ahIM ullekha che. dekhItI rIte ahIM kALaketune ja 'paDa-pitarAI' kahyo che. hiMdImAM prapautra mATe parapotA, paDapotA evA zabdo che te jotAM 'paDapitarAI mAM 'paDa' 'pra'mAMthI Avelo che enI zaMkA rahetI nathI. prapautra, parapotA ke paDapotA eTale pautrano putra, to 'paDapitarAI' eTale pitarAIno pitarAI, vaMdhu eka peDhI dUrano pitarAI. arjuna ne duryodhana ke duHzAsana e pitarAI, tethI abhimanyu ane lakSmaNa ke kALaketu e paDapitarAI. tethI 'melamela re, paDa-pitarAI' ema pATha sudhArI lakSmaNa potAnA paDapitarAI abhimanyune potAne choDI devA vInave cha 2010_03

Page #44
[ 42 ] ema artha levAno thAya. pariNAme mULa graMthano artha choDI A kozanA saMpAdakane potAno artha mUkavAno thayo che. mULa graMthanA saMkSepAkSara pUrve * phUdaDI karIne ane kozanA saMpAdakano artha corasa kauMsamAM mUkIne A darzAvavAmAM AvyuM che. narakA.mAM 'paDapitarAI'no 'pitarAI ono samudAya' evo artha ApavAmAM Avyo che, paNa kRtimAMnI paMkti A pramANe che : paDa- pitarAI bhojAI vahevAInAM zodhI zodhI dIghAM vastra potI. kuMvarabAInA mAmerAprasaMge thatI paherAmaNInuM A varNana che. bhagavAna paherAmaNI karavA beThA eTale kuMvarabAInAM sAsariyAMne keTalo lobha lAgyo te darzAvatI A paMkti che. eTale emAM 'pitarAIono samudAya' nahIM, 'dUranA pitarAI' evo artha ja ghaTita gaNAya, ane upara joyuM tema e arthane ja bhASAdRSTie Teko maLe tema che. 'samudAya' no artha ApanAra A zabdamAM kazuM nathI. eTale e artha choDavo ja paDe. ahIM paNa mULa graMthanA saMkSepAkSara pUrve * phUdaDI karI ane kozanA saMpAdakano artha [ ] corasa kauMsamAM mUkIne A sthitino nirdeza karyo che. paDocA * uSAha. [* apekSA ] [ prA. paDuccA, saM. pratItya ] uSAha.mAM A zabdano artha 'vilApa' Apyo che. karI paDocA kuMvarI raDai e paMktimAM e artha besI jAya che mATe anumAnathI e ApavAmAM Avyo jaNAya che paNa A zabdano e artha levA mATe kazo AdhAra nathI. 'vilApa karIne raDe che' ema AmAM punarukti paNa thAya che. tethI saMkalita kozanA saMpAdake prAkRta kozanA zabdane AdhAre 'apekSA' evA arthano tarka karyo che. svapnamAMthI jAgelI ane aniruddhano saMga gumAvyo che evI uSAnI A ukti hoI "aniruddhanI apekSA karIne raDe che" ema kadAca artha hoI zake. A artha khAtarIpUrvakano nahIM, paNa eka aTakaLa rUpe hoI enA pUrve phUdaDI mUkI che. * paragaDa ArArA. * aitikA. aitirA. prAcIphA. prakaTa, prasiddha ahIM ema samajavAnuM che ke aitikA. mAM Apelo artha choDavAno thayo che ane sAco artha anya nirdiSTa graMthomAMthI maLyo che te ja che. (2). mULa graMthano artha khAtarIpUrvaka sAco ke khoTo kahI zakAya tevuM na hoya eTaleke zaMkAspada lAgato hoya tyAM e artha ApI enI pUrve * phUdaDI karavI. saMkalita kozanA saMpAdaka artha umerI zake tyAM umere - khAtarIpUrvaka ke aTakaLe. jemake, parajiyo narakA. * parajiyo sonI, [* koI alaMkAra ] ahIM narakA. no ' para jiyo sonI' e artha zaMkAspada lAgyo che, te sAthai saMkalita kozanA saMpAdake Apelo 'koI alaMkAra' e artha paNa aTakaLarUpa che ema samajavAnuM che. 2010_03

Page #45
parAbhava gurjarA. apamAna, tiraskAra] (saM.); lAvala. *parAjaya, [tiraskAra, anAdara] ahIM lAvala.no 'parAjaya' artha zaMkAspada che, paNa 'tiraskAra, anAdara' e artha saMdarbhamAM barAbara bese che ema samajavAnuM che. ___ *parAle [paDALe] narapa. *rAte, [parasALe] ahIM mULa graMthano 'parAleM' pATha ane teno 'rAte' e artha banne zaMkAspada che temaja 'paDALe' pATha ane eno 'parasALe' artha letAM saMdarbhamAM barAbara bese che ema samajavAna (3) mULa graMthamA ja ApelA artha sAme praznArtha mUkI saMzaya vyakta karyo hoya tyAre jo artha sAdhAra Tharato hoya to praznArtha rada karavo; e artha sAva khoTo ja sAbita thato hoya to choDI devo; anyathA ema ne ema rAkhI saMkalita kozanA saMpAdakathI khAtarIpUrvakano ke aTakaLe artha ApI zakAto hoya to Apavo. jemake, parIkarI premapa. vIMTALI ? ahIM mULa graMthanA saMpAdake ja pote ApelA artha paratve saMzaya vyakta karyo che ne saMkalita kozanA saMpAdakane emAM kaMI sudhAravA jevU lAgyuM nathI ema samajavAnuM che. parIbhava kAmA(tri). hAra, apamAna ?, [kaSTa, pIDA] ahIM mULa graMthanA saMpAdake saMzayapUrvaka ApelA artha khoTA che ema khAtarIpUrvaka kahI zakAtuM nathI, paNa 'kaSTa, pIDA' e artha yogya rIte besI jAya che ema samajavAnuM rahe che. puMcha siMhA(zA). jhaDapI ?, [*pahoMca, *gati] ahIM mULa graMthano artha to zaMkAspada rahyo ja che te sAthe saMkalita kozanA saMpAdake ApelA artha paNa aTakaLapUrvakanA ja che ema samajavAnuM che. (4) mULa graMthanA saMpAdakane zabdArtha beTho na hoya tethI eNe koI zabdArtha Apyo ja na hoya ke kevaLa praznArtha mUkI calAvyu hoya ema paNa jovA maLe che. mULa graMthamAM zabdArtha na hoya tyAM -' gururekhA mUkI e sthiti darzAtavI ane praznArtha hoya tyAM ema ne ema rAkhavo tathA saMkalita kozanA saMpAdakathI artha ApI zakAya to Apavo. (jo ke AraMbhamAM '_' ke '?' mUkavAne badale mULa graMthano artha choDyAnI nizAnI karI hatI je pachI sudhArI lIdhuM che, paNa kyAMka sudhAravAnu rahI gayuM paNa haze.) dAkhalA tarIke. araMNa (araMNa mUke) madamo. -, [*araNyamAM mUke, *dUra rAkhe, *choDe] ahIM mULa graMthanA saMpAdake artha Apyo nathI ane saMkalita kozanA saMpAdake ___ 2010_03

Page #46
arthanI aTakaLa karI che ema samajavAna che. pAMDara prAcIsaM. ?, ["phikku ahIM mULa graMthamAM zabdArthane sthAne kevaLa praznacihna che. saMkalita kozanA saMpAdakane 'phikkuM' e arthanI zakyatA jaNAI che ema samajavAna che. pihiti ArArA. ?, [rAMdhelI dALa, lacako] ahIM paNa mULa graMthanA saMpAdake koI zabdArtha na ApatAM praznacihna mUkyuM che, paNa saMkalita kozanA saMpAdakane 'rAMdhelI dALa, lacako' e nizcita artha jaNAyo che ema samajavAnuM che. uktira.nA zabdArtha A saMkalita kozamAM rajU karavAmAM jarA judI rIta apanAvavAnI thaI cha e tarapha khAsa dhyAna dora, joIe. uktira.mAM saMskRta paryAyo ApavAmAM AvyA che, eno ahIM gujarAtI anuvAda karI levAnu rAkhyuM che, paNa emAM mUMjhavaNabharI paristhitio sAme AvI che. keTalAka saMskRta zabda ekathI vadhAre artha dharAvatA hoya, keTalAka zabda saMskRta zabdakozomAM maLe nahIM ane prAkRta ke dezya zabdane saMskRta rUpa apAyu hovAno saMbhava lAge, keTalIka vAra mULa zabdanu ja kRtrima saMskRtIkaraNa karI nAkhavAmAM Avyu hoya. AthI uktira.ne kayo artha abhipreta haze te nakkI karavAnuM muzkela banI jAya. uktira.mAM jUja apavAdo bAda karatAM zabda vAkyamAM vaparAyelo nathI. tethI e cAvI to ahIM ApaNA hAthamAM nathI. uktira.nA je zabdo anya graMthomAM paNa vaparAyelA maLe che tyAM enA artha paNa ApoApa maLI jAya che. te uparAMta, uktira.nA ghaNA zabdo amukaamuka jUthamAM noMdhAyelA che, jemake khAdyapadArthane lagatA zabdo, jIvajaMtuone lagatA zabdo, gharavakharIne lagatA zabdo, vividha prakAranI sthitione lagatA zabdo vagere. AmAMthI keTalIka vAra sUcana maLe che ne arthanirNaya thaI zake che. paNa badhI vakhate ema thaI zakatuM nathI. ane jUthamAM na goThavAtA hoya, chUTA rahI jatA hoya evA zabdo paNa ghaNA hoya che ja. AthI uktira.nA zabdArtha rajU karavAmAM AvI paddhati apanAvavI par3I (1) jyAM apAyelo saMskRta zabda paricita ja hoya tyAM e ne ema ja rAkhI devo. jemake, audha uktira. ayodhyA (2) jyAM saMskRta zabdano eka artha nizcita thaI 'zakato hoya tyAM e mUkavo ane gujarAtI zabdanI vyutpattinI ke evI koI dRSTie Avazyaka hoya to saMskRta zabda kauMsamAM batAvavo. jemake, audhAri uktira. avadhAra, dhyAnamA levU 2010_03

Page #47
[45] aulavai uktira. oLave, kapaTathI paDAvI le (saM. apalapati) 3. jyAM eka arthanI aTakaLa ja thaI zakatI hoya ke ekathI vadhu arthanI zakyatA dekhAtI hoya tyAM evA artho saMpAdakanA [ ] corasa kauMsamAM phUdaDI karIne ja darzAvavA. jemake, pATalau uktira. [*pATale besADI karAto satkAra ] (saM. pATAcAraH ) bako uktira. [*zora, hAMsI ] (saM. barkarikA) [de. bakkara ] (4) jyAM apAyelA paryAyano koI artha pakar3I ja na zakAya tyAM saMkalita kozanA saMpAdaka taraphathI [ ] corasa kauMsamAM ?' mUkavo A saMyogomAM paryAyazabda kRtrima saMskRtIkaraNavALo hoya topaNa kauMsamAM mUkI sAcavavo. jemake, UsalasIdhuM uktira. [?] ( saM . ullAsita - saMdhikam / uta zalaMdhraM ) judAjudA graMthomAMthI eka ja zabdanA artha ekathI vadhu paryAyo rUpe maLyA hoya tyAre ahIM ene saMkalita karI lIdhA che. ne jarUra lAgI tyAM paryAyomAMthI pasaMdagI karI lIdhI che temaja kyAMka zAbdika pheraphAra karI lIdho che. AthI nirdiSTa graMthomAMthI koImAM zabdano ahIM apAyelo artha barAbara e ja zabdarUpamAM na maLe ema bane, paNa e tyAM tattvataH to joI ja zakAze. tattvataH eka ja artha judAjudA paryAyazabdothI darzAvAto hoya tyAre e paryAyazabdo alpavirAma-cihnathI judA pADI ekasAthe lIdhA che; paNa je artho ke arthachAyAo tattvataH bhinna che temanI vacce ardhavirAmacihna mUkyuM che. AmAM jyAM judAjudA AdhAragraMtho judAjudA artho ApatA hoya tyAM emane paNa judA pADyA che. jemake, upharATu, upharA, UpharAhUM, UpharAMtuM dazaskaM ( 9). premAkA. UMcuM kareluM, ulALeluM; *kAdaM (zA). *nalAkhyA. "prabopa. *premAkA. [parAGmukha, avakuM, pITha pheravelUM ]; zRMgAmaM, siMhA (zA). avakuM, [pratikULa]; zRMgAmaM. ADuM, avaluM [UlaTI dizAmAM] ; [ avaLo bhAga, pUMchaDuM ] ardhavirAmacihna ';' thI judI pADelI A zabdanI pAMca arthachAyAo ahIM noMdhAyelI che ema kahevAya. bIjI rIte joIe to A zabda premAkA. mAM be arthachAyAomAM ane zRMgAmaM. mAM traNa arthachAyAomAM vaparAyelo maLyo che. A saMkalita kozamAM ghaNA arthanirNayo karavAnA thayA che emAM mukhya paribaLa ane cAvI to zabdonA kRtiomAM thayelA vAstavika prayogo che. prApta artha, zabda kRtimAM je te vaparAyo hoya e jotAM asaMgata ke zaMkAspada lAge eTale sAco artha zodhavA tarapha vaLavAnuM thAya. keTalIka vAra to zabdanA ghaNA prayogo ekaThA thavAthI emAMthI ja kharA arthano saMketa thayo che pachI saMskRta, prAkRta, apabhraMza, dezI, phArasI, urdU, hiMdI, 2010_03

Page #48
[ 46 ] rAjasthAnI ane gujarAtI kozonI bharapUra madada lIdhI che. A kozoe koI vAra zabdanA arthane AbAda ughADI Apyo che. alabatta, zabda tyAM uccArabhedathI paDelo hoya ne enA sudhI pahoMcavA mathAmaNa karavI paDI hoya evaM banyuM che. DaoN. bhAyANInI zabdacarcAo-zabdakathAo, DaoN. sAMDesarAnAM leksikogrephikala sTaDijha ina jaina saMskRta ne varNakasamuccaya jevAM saMpAdano, vanaspatikozI, jainadharmavicAranA graMtho vagere prakAranAM kelAMka itara sAdhanono paNa vAraMvAra upayoga karyo che ane e upayoga sArthaka paNa thayo che. DaoN. bhAyANInA parAmarzanano lAbha vAraMvAra lIdho che te uparAMta judAjudA viSayanA keTalAka jANakArone pUchavAnuM paNa avAranavAra banyuM che. A saMpAdakanI potAnI madhyakAlIna bhASAsAhityanI jANakArI paNa keTaleka sthAne kAma AvI hoya. eka ja zabda mATe aneka sAdhanomAM khAMkhAMkhoLAM karavA paDyA che ne aMte saMpAdake potAnAM sUjha ane viveka vAparavA paDyAM che evaM paNa banyuM che. A AkhI prakriyA ahIM batAvI na zakAya temaja A saMkalita kozamAM mULanA artho jyAM badalyA che tyAM kayA AdhAre ema kartuM che e paNa kozamAM na darzAvI zakAya. paNa saMpAdake jyAM artha badalyA che tyAM AdhArapUrvaka ja ema kartuM che enI khAtarI jarUra ApI zakAya. jyAM navA artha vize pUrI khAtarI thaI zakI nathI tyAM zaMkAcihna mUkavAnI paNa kALajI rAkhI che. Ama chatAM saMpAdakanI saratacUka ke gerasamaja kAma nahIM karI gaI hoya evaM to sAva na kahI zakAya. A kozamAM arthanirNayanI prakriyA kevI rIte cAlI che eno thoDo aMdAja A graMthamAM pAchaLa thoDIka zabdArthacarcA mUkI che tenA parathI Avaze. kozamAM arthanirNaya mATe upayogamAM lIlA graMthonI yAdI paNa pAchaLa joDavAmAM AvI che. zabdamULa zabdArtha ApyA pachI kauMsamAM zabdamULa eTaleke vyutpatti ApavAmAM Avela che. goLa kauMsa ( ) mAM che te mULa graMthamAMthI prApta thayela zabdamULa che, corasa kauMsamAM che te A saMkalita kozanA saMpAdake Apela che. A vize AraMbhe ja spaSTatA karavI joIe ke kauMsamAM badhe custa rIte vyutpatti abhipreta nathI. keTaleka sthAne maLatApaNuM ja abhipreta che. eTale madhyakAlIna gujarAtI zabdane maLato zabda anyatra prApta thato hoya to e paNa nodhyo che. kauMsamAM bhIlI, kacchI, hiMdI, marAThI, paMjAbI, pAli vagere bhASAnA zabdo nodhyA che tyAM samAntaratA ja samajavAnI che. Ama to, DaoN. bhAyANIno abhiprAya evo hato ke vyutpattinA viSayamAM bahu paDavA jevuM nathI. ApaNe tyAM ghaNI vAra vyutpatti apAya che te AdhArabhUta hotI nathI, e ga 2010_03

Page #49
[40] tema besADI devAmAM AvelI hoya che ke aTakaLe mukAyelI hoya che. chatAM vyutpatti ApavI ja hoya to atyaMta pramANabhUta hoya tevI ja ApavI. khoTI vyutpattinA prasAra-pracAramA ApaNe sAdhanarUpa na thaq. kharI vAta che ke vyutpatti e eka svataMtra ne alAyadu viSayakSetra che ane e judI ja sajjatA ne judo prayAsa mAge. A koza mukhyatve zabdArthakoza che, e ne mATe vyutpatti ApavI anivArya nathI. eTale DaoN. bhAyANInI e salAha yogya ja hatI ke vyutpatti maryAdita rUpe ne ekadama pramANabhUta hoya te ja ApavI. paraMtu prApta vyutpattinI pramANabhUtatA cakAsavAnI A kozanA saMpAdakamAM pUrI yogyatA nahotI ane hAnopAdAnano viveka karavo ene mATe muzkela hato. bIjI bAjuthI ema jovA maLatuM hatuM ke nirdiSTa vyutpattio ke samAntaratAothI ghaNI vAra zabdane vadhAre sArI rIte oLakhI zakAto hato ne enA arthane Teko prApta thato hato. ghaNI vAra zabdanA arthano nirNaya karavAnI prakriyAmAM saMskRtAdi bhASAnA zabdo maLI AvyA che. ema paNa lAgyuM ke zabdamULa aMgenI je kaMI sAmagrI prApta thatI hoya e eka vakhata saMkalita thaI jAya to emAM kaI khoTuM nathI. mULa saMpAdita graMtho sivAyanAM sAdhanomAMthI evI sAmagrI maLatI hoya to eneye, A dRSTie, Ameja karavI joIe. Ama, A kozamAM zabdanA svarUpa ane prayoga para prakAza pADanAra vyutpattinI ke evI sAmagrI ApavAmAM saMkoca rAkhyo nathI. paNa sAthesAthe DaoN. bhAyANInI pramANabhUtatA mATenI jikarane avagaNI paNa nathI. mULa graMthomAM ke anyatrathI prApta vyutpattio potAnA maryAdita jJAnathI paNa saMpAdakane nirAdhAra jaNAI tyAM e choDI ja dIdhI che. jyAM saMpAdakathI nirNaya thaI zakyo nathI tyAM phUdaDI mUkI zaMkA darzAvI che. mULa graMthamAMnI ane anyatrathI prApta ke saMpAdake vicArelI ema banne vyutpattio sAthe mUkavAnuM paNa ghaNI vAra banyuM che. saMskRtanAM kalpita rUpo paNa enA saMketa sAthe sAcavI lIdhA che - e mAnya praNAlikA hovAthI. uktira.nA saMskRta zabdo to vyutpattinI dRSTie TakI zake tema na hoya tyAM paNa, arthaprakAzaka hovAne kAraNe sAcavI levAnuM banyuM che. e hakIkata dhyAnamA rAkhavAnI che ke madhyakAlIna zabdanI vyutpatti darzAvatI vakhate e ja vibhaktirUpa ke kriyApadarUpa ApavAno Agraha rAkhyo nathI. zabda- mULa koI paNa rIte sUcavAya e ja paryApta lekhyuM che. jyAM zabdArtha rUpe ja saMskRtAdi bhASAno mULa zabda AvI jato hoya tyAM pachI vyutpattinA vibhAgamA e zabda pharI batAvavAna rAkhyuM nathI, kemake A kaI vyutpattikoza nathI ne ahIM to game te rIte mULa zabda darzAvAya te cAlI zake. thoDAka dAkhalAothI A badhA muddA samajIe : 2010_03

Page #50
[ 48 ] akkhar3a SaSTipra. kahe che (saM. AkhyAti) ahIM goLa kauMsamAnI vyutpatti mULa graMthamAMthI che ema samajavAnuM che. ajavi aitikA. Aja paNa [ saM . adyApi ] ahIM corasa kauMsamAMnI vyutpatti saMpAdake pUrI pADelI che ema samajavAnuM che. auganAi uktira. dhyAnamAM na le (saM. apakarNayati) [saM. avakarNayati ] goLa kauMsamAM ApelI vyutpatti mULa graMthamAMthI che paNa ene mATe pUro AdhAra nathI ema phUdaDI karIne darzAvyuM che. corasa kauMsamAM mUkelI vyutpattine mATe AdhAra che ema samajavAnuM che. ata SaDAvA. "ahIM, [*A bAbatamAM] (saM. atra), [*kadAca, saMbhavataH ] [saM. uta] A dAkhalAmAM mULa graMthamAM atane saM. 'atra' mAMthI vyutpanna karI artha ApavAmAM Avyo che, je zaMkAspada jaNAyo che. AthI saMpAdake enI saM. 'uta' mAMthI vyutpatti sAdhI bIjA arthano tarka karyo che. atAMDa premAkA. khUba UMcethI [*saM.uttAna ] ahIM mULa graMthamAM vyutpatti ApavAmAM AvI nathI, ne A kozanA saMpAdake paNa tarka karyo che. Aphariu gurjarA. virApa. Apharo caDeluM, [unmAda caDelUM]; pradyucu. ApharocaDelUM, phUleluM (saM. A + sphur) [saM. A+sphar] ahIM mULa graMthamAM apAyelI vyutpatti uparAMta saMpAdake umerelI vyutpatti paNa zakya che ema samajavAnuM che. vastutaH saMskRtamAM ja ' A + sphur' parathI 'A+sphar' thayela che. A te eka karatAM vadhu graMthomAMthI zabda maLelo hoya tyAM vyutpatti emAMnA koI eka ke vadhu graMthamAM apAyelI samajavAnI che, enI tarata pUrve nirdiSTa graMthamAMthI ja che ema samajavAnuM nathI. AkhaDe pracu. Thokara khAya; * akhAkA. kAdaM (zA). nemichaM. * premAkA. lathaDI paDe; "narakA. [laDe] (saM. Askhalati ) [saM. * AkSuTati ] ahIM mULa graMthamAM apAyelI vyutpatti sAmAnya rIte svIkRta vyutpatti che saM. 'AkSuTati' mAMthI zabda vadhAre sArI rIte vyutpanna thaI zake tema hovAthI saMpAdake e vyutpatti umerI che, paNa 'AkSuTati' e saMskRtamAM prayojAtuM rUpa nahIM paNa kalpita rUpa che ema enI pUrve phUdaDI karI che te parathI samajavAnuM che. saMskRtamAM 'kSuT' zabda maLe che, 'AkSuT' zabda maLato nathI. AmalIya tarakA. AMbaLo (saM. *AmalikA, apa. AmalIya) ahIM ema abhipreta che ke saMskRtamAM 'AmalikA' zabda maLato nathI, paNa evA 2010_03

Page #51
[ 49 ] zabda parathI ja apabhraMzamAM maLato 'AmalIya' zabda AvI zake. AmoDau prAcIsaM. aMboDo (saM. AmramukuTa) [de. AmoDo] mULa graMthamAM vyutpatti ApI che te barAbara che, paNa sAthe 'AmoDo' zabda dezya zabda tarIke paNa noMdhAyelo maLe che e saMpAdakanA umeraNanuM tAtparya che. ajamANa narakA. ajamo [hiM. ajavAina ] ahIM saMpAdake hiMdI zabdanI samAntaratA darzAvI che ema samajavAnuM che eTaleke 'sarakhAvo hiM. ajavAina' e tAtparya che. aDasIlA "nemichaM [haThIlA] [rA.aDasAlA ] ahIM rAjasthAnImAM 'aDasAlA' zabda A arthamAM prApta thAya che eTaluM ja tAtparya che. aDasIlAmAM pAudoSa joI zakAya evaM nathI tethI banne zabdo ema ja rAkhyA che. kaNa ArArA. kanyA, putrI (rA. ; saM. kanI ) ahIM ema darzAvavAmAM AvyuM che ke kaNinuM mULa saM. 'kanI' mAM che, paNa rAjasthAnImAM paNa kaNi zabda noMdhAyelo che. A sAthai ja e spaSTatA karavI joIe ke jyAM zabdane rAjasthAnI, hiMdI vagere kahyo che tyAM e kevaLa rAjasthAnI ke hiMdI che ema haMmezAM tAtparya nathI, bhagavadgomaMDala jevo koza paNa ghaNI vAra e zabda Apato hoya che ane ghaNI gujarAtI kRtiomAM e prApta thato hoya che, paraMtu rAjasthAnI ke hiMdI kozamAMthI e zabdane samarthana maLe che e tAvavAnuM tAtparya hoya che. ArADi SaDAbA. AkraMda, cIsa, barADA (saM.AraTate) ahIM, joI zakAya che ke, saMjJArUpanA mULa tarIke kriyApadarUpa apAyeluM che. saMskRtamAM saMjJArUpa maLatuM na hovAthI kriyApadarUpa parathI e sadhAyuM hovAnI dhAraNA enI pAchaLa che. akayattha ArArA. eke; aitikA. akRtArtha, [jenuM jIvana sArthaka nathI evo ] ahIM akayatthanuM mULa saM. 'akRtArtha' che, je zabdArtha tarIke ja Avela che tethI vyutpatti-vibhAgamAM ene darzAvela nathI. aNagAla * abhiU. [ akAla, kharAba samaya ] [prA. ] aNagAla saM. 'akAla' mAMthI Avela che, je zabdArthamAM AvI gayela che. paNa prAkRtamAM 'aNagAla' maLe che te ahIM darzAvavAmAM AvyuM che. azAbo narapa asabAba, sarasAmAna, alaMkAra ahIM azAbonuM mULa arabI / phArasI 'asabAba ' zabdArthamAM AvI gayela che. tethI alaga darzAvela nathI. 2010_03

Page #52
[50] saMpAdake vyutpatti ke samAntaratA darzAvI che emAM anya sAdhanonI ghaNI madada levAmAM AvI che. vyutpattinI bAbatamAM, sAmAnya rIte, DaoN. bhAyANIe emanA graMthomAM ApelI vyutpattio vadhu sAdhAra lekhavAnuM valaNa ramu che. chatAM saMpAdaka potAnA A prayAsanI adhUrapathI sabhAna che ja. ethI ja evI vinaMtI karavAnI che ke abhyAsIo ahIM apAyelI vyutpattione kAmacalAu rIte apAyelI lekhe ane pramANabhUta vyutpatti mATe mAnya lekhAtAM sAdhanono Azraya le. have to DaoN. harivallabha bhAyANInA gujarAtI bhASAno laghu vyutpattikozamAM ghaNI vyutpattio hAthavagI paNa thaI che. alabatta, e arvAcIna gujarAtI zabdono vyutpattikoza che, tethI kevaLa madhyakALamAM pracalita zabdonI vyutpatti emAMthI nahIM jaDe. jevI che tevI A saMkalita kozamAM apAyelI vyutpattio thoDI paNa kAma Avaze to saMpAdake e mATe karelo zrama lekhe lAgaze. AdhAragraMtho (zabdasAmagrI mATe upayogamAM lIdhelA saMpAdita graMthono paricaya, emanA saMkSepAkSarone krame) akhAkA. akhAnI kAvyakRtio khaMDa 2, saMpA. zivalAla jesalapurA, prakA. sAhitya saMzodhana prakAzana, amadAvAda, 1988. __ A saMpAdana akhAbhagatanAM pado uparAMta bIjI keTalIka kRtione samAve che. koI kRti racanAvarSa dharAvatI nathI, paraMtu akhAbhagatano kavanakALa sattaramI sadI madhyabhAga nizcita che. AmAM Azare 1500 zabdone samAvato koza che. emAM saMskRta zabdo ane rUDhiprayogo paNa noMdhavAmAM AvyA che. 'zuddhi ane vRddhi'mAM paNa zabdakozane lagatI zuddhivRddhi che. akhAcha. akhAnA chappA, saMpA. umAzaMkara jozI, prakA. vorA, amadAvAda, trIjI AvRtti 1977. A kRtine paNa racanAvarSa nathI, paraMtu akhAbhagatano kavanakALa sattaramI sadI madhyabhAga sunizcita che. ___AmAM 4500 jeTalA zabdoMne samAvatI zabdasUci che te uparAMta chappAonI sAthe TippaNa rUpe paNa artha ne samajUtI ApelA che, TippaNamAM apAyelA zabdArthomAMthI keTalAka zabdasUcimAM AvyA na hoya ebuM dekhAya che. zabdakozamAM zabdo paratve ekadhI vadhu sthAnanirdeza karyA che. akhegI. akhegItA, saMpA. umAzaMkara jozI ane ramaNalAla jozI, prakA. gujarAta yunivarsiTI, amadAvAda, bIjI AvRtti 1978. 2010_03

Page #53
A kRtinuM racanAvarSa 1649 (saM.1705) maLe che. 200 uparAMta mahattvanA zabdono koza AmAM che. AmAM paNa zabdo paratve ekathI vadhu sthAnanirdeza karyA che. zabdakoza uparAMta vistRta TippaNa paNa che. abhiU. dihalakRta) abhivana-Ujhaj, saMpA. zivalAla jesalapurA, prakA. pote, amadAvAda, 1962. kRtino racanAsamaya nathI, paNa enI hastapratanuM lekhanavarSa 1624 maLe che. kartA 1500 AsapAsa hayAta hovArnu anumAna thayuM che. zabdakozamAM 400 uparAMta zabdo che. zabdonA vyAkaraNI padaprakAra darzAvela che ane ghaNA zabdonI vyutpatti ApI che. aMgavi. (kIku vasahIkRta) aMgada-viSTi, saMpA. harinArAyaNa AcArya. juo kRSNabA. aMbarA. (vAcaka maMgalamANikya viracita) aMbaDa vidyAdhara rAsa, saMpA. balavaMtarAya ka. ThAkora, prakA. ena. ema. tripAThI limiTeDa, muMbaI, 1953. kRtinuM racanAvarSa 1583 (saM.1639) maLe che. kRtino mULa pATha chapAyA pachI balavaMtarAya ThAkoranuM avasAna thayekheM. emanI AMkhanI takalIphane kAraNe praphavAcananI ghaNI bhUlo rahI jatAM bhogIlAla sAMDesarAe vistRta pAThazodhana ApyuM che ane zabdakoza paNa umeryo che. emAM 250 jeTalA zabdo nodhAyelA che. keTalAka zabdo paratve ekathI vadhu sthAnanirdeza karela che. 'Sa'ne 'kha'nA kramamA makela che. jemake 'SAsara' (-khAsara). AnaMsta. 'AnaMdaghana bAvIsI' para jJAnavimalasUrikRta stabaka, saMpA. kumArapALa desAI, prakA. kauzala prakAzana, amadAvAda, 1980. stabakanuM racanAvarSa nathI, paraMtu sauthI jUnI hastaprata 1713 (saM.1769)nI lakhAyelI maLe che je jJAnavimalasUrinA jIvanakALa (1726 sudhI hayAta)nI che. eTale e varSe ke enI pUrvenAM thoDAM varSomAM stabaka racAyo haze ema anumAna thaI zake. ___ Azare 700 zabdone samAvato vistRta zabdakoza AmAM che. 'nIpajai' 'padArthanaI' jevA aMtya sthAnanA sAmAnya uccAraNabhedavALA ghaNA zabdo ne 'akasmAta bhaya' jevA cAlu zabdo noMdhAyA che, je A saMkalita zabdakozamAM choDI dIdhA che. te uparAMta, jaina, bauddha, nyAya vagere darzanonA ghaNA pAribhASika zabdonI samajUtI paNa emAM che. e zabdo paNa cAlu bhASAnA 2010_03

Page #54
na hoI ane dArzanika saMdarbha dharAvatA hoI sAmAnya rIte choDI dIdhA che. Ama chatAM jaina darzananA keTalAka zabdo anya madhyakAlIna kRtiomAM sAmAnyapaNe vaparAtA jaNAyA te sAcavavAnuM paNa banyuM che. zabdo paratve ekathI vadhAre sthAnono nirdeza thayo che.. saMpAdake zabdakozamA mAtra stabaka-aMtargata zabdo ja samAvyA cha, stavanomA rahelA zabdo lIdhA nathI paNa stabakomA mULa zabda ApI eno artha noMdhavAnI eka rUDhi che tethI stavananA keTalAka zabdone sthAna maLyu che. jemake stabakamAM gaMjI jIti na sakai ema che tyAM 'gaMjI' mULa stavanano zabda che ne eno stabakakAre 'jIti' artha Apyo che. paNa stabakamAM mULanA badhA zabdo AvyA nathI ane tethI keTalAka lAkSaNika madhyakAlIna zabdo stavanomAM ja rahyA che, emane zabdakozamAM sthAna maLyuM nathI. stabakakAre pote zabdanA artha karyA che ne kyAreka paryAye kathana karyu che tethI madhyakAlIna zabdArtha ke kartAne abhipreta zabdArtha pramANabhUta rIte ApaNA hAthamAM Ave evaM ahIM banyuM che. joke saMpAdaka eno lAbha na laI zakyA hoya evAM sthAno paNa dekhAya che. jemake 'vRSa'no artha saMpAdaka 'zreSTha' Ape che, paraMtu 'RSabha' (vRSabha) zabda samajAvatAM stabakakAre Ama lakhetuM che : "vRSa kahetAM AtmabhAvarUpa dharma... bha kahetAM zobhai..." saMskRta kozo paNa 'vRSa'nA 'dharma, nIti, satkarma' vagere artho noMdhe che. ArAmazobhA rAsamALA, saMpA. jayaMta koThArI, prakA. prAkRta jaina vidyAvikAsa phaMDa, amadAvAda, 1989. ahIM samAviSTa ArAmazobhA kathAnakane varNavatI cha kRtio 1479thI 1705 sudhInAM racanAvarSoM dharAve che. zabdakoza 2000 uparAMta zabdone samAve che. ekathI vadhAre sthAnono nirdeza paNa che. zuddhipatrakamAM thoDAka zabdonA artha sudhAravAmAM AvyA che, jeno ahIM lAbha levAyo che. zabdakozamAM kyAMka kramabhaMga che. ArArA (va). uparyukta graMthano vanaspatikoza. emAM Azare 250 zabdo che. uktira. (sAdhusundaragaNI viracita) uktiralAkara, saMpA. jinavijaya muni, prakA. rAjasthAna purAtattvAnveSaNa mandira, jayapura, 1957. kRti, racanAvarSa nathI, paraMtu kartAno sarjanakALa 1624thI 1627 jANavA maLe che. graMthamAM A kRti uparAMta anya be ajJAtakartRka auktiko paNa che. ArArA. ___ 2010_03

Page #55
upabA. A kRtio gujarAtI bhASAnAM zabdo, vyAkaraNarUpo ane vAkyone saMskRta paryAyo ApIne samajAve che. chelle sarva sAmagrIne AvarI leto vistRta zabdAnukrama che, jemAM 4000 uparAMta zabdo ne zabdasamUho noMdhAyA che. A kevaLa zabdAnukrama che, tyAM artha noMghela nathI, paNa nirdiSTa sthAne artha - alabatta saMskRtamA - maLe che. sattaramI sadInA zabdArthonA eka pramANabhUta dastAveja tarIke A graMthanI sAmagrI, moTuM mUlya che. tethI saMskRtanA AdhAre gujarAtI artha karIne A graMthanA zabdakozano lAbha levAnuM iSTa maNyuM che. sattaramI sadImAM vaparAtA zabdomAM Aje vaparAtA zabdo paNa hoya ja. e ahIM levAnA na hoya e spaSTa che. madhyakALamAM 'kha' mATernu lipicihna paNa 'Sa' hatuM. A pustakanA zabdAnukramamAM 'kha'thI AraMbhAtA zabdo 'kha'mAM temaja 'Sa'mAM ema banne sthAne mukAyelA che. 'Sa'mA 'Sa(kha)II' ema karIne zabdo noMdhyA che. A saMkalita zabdakozamAM badhA zabdo 'kha'nA kramamA ja lIdhA che. . a sTaDI oNv dha gujarAtI laiMgvija ina dha siksTintha sencyurI (vI.esa.) vitha speziala repharansa Tu dha emaesa. bAlAvabodha Tu upadezamAlA, triMbakalAla ena. dave, dha raoNyala aeNziATika sosAyaTI, lanDana, 1935. AmAM nannasUricita bAlAvabodha samAviSTa che. e 1487mAM racAyelo che. bAlAvabodhanA lagabhaga 1600 zabdone samAvato zabdakoza AmAM che. kRtipATha, zabdakoza vagere saghaLu romana lipimAM che. zabdo paratve lagabhaga azeSapaNe sthAnanirdeza karavAno prayala dekhAya che ane dareka sthAne vaparAyelA zabdanA vyAkaraNI rUpane paNa oLakhAvyuM che. zabdonA artha aMgrejImAM che, jeno ahIM gujarAtI anuvAda karavAmAM Avyo che. zabdonI vyutpatti darzAvavAmAM AvI che. 'kha' 'Sa' rUpe lakhAyelo hovAthI enAthI AraMbhAtA zabdo (jemake 'khaurau') 'Sa'nA kramamA ja mUkelA che, je A kozamAM 'kha'nA kramamAM laI lIdhA che. (vIrasiMhakRtaM) uSAharaNa, saMpA. bhogIlAla ja. sAMDesarA, prakA. phArbasa gujarAtI sabhA, muMbaI, 1938.. kRtinuM racanAvarSa nathI paNa prApta pratanuM lekhanavarSa 1513 (saM.1569) che ne eno racanAkALa paMdaramI sadInuM trIjuM caraNa hovAnuM anumAna thayuM che. zabdakozamAM Azare 400 zabdo che. mULa saMskRta-prAkRta-dezya zabdo uSAha. 2010_03

Page #56
tathA samAMtara hiMdI, marAThI, Adhunika gujarAtI zabdo paNa noMdhyA che. aitikA. aitihAsika jaina kAvyasaMgraha, saMpA. agaracaMda nAhaTA, bhaMvaralAla nAhaTA, prakA. zaMkaradAna zubhairAja nAhaTA, kalakattA, saM.1994. AmAM bAsmI sadI pUrvArdhathI ogaNIsamI sadI pUrvArdha sudhInI kRtio saMgharAyelI che. zabdakozamAM lagabhaga 1300 zabdo che. atyAre gujarAtImAM atyaMta aparicita evA 'aDhaLaka dAna' jevA koIka zabdo paNa noMdhAyA che, te rAjasthAnI pradezamAM atyAre vaparAzamAM nahIM hoya te kAraNe haze. A graMthamAM artha hiMdI bhASAmAM ApavAmAM AvyA che, teno A kozamAM sAmAnya rIte anuvAda karI lIdho che. aitirA. aitihAsika rAsasaMgraha, bhAga pahelo, saMpA. vijayadharmasUri, 'prakA. yazovijaya graMthamALA, bhAvanagara, saM.1972. graMthamAM paMdaramI sadI uttarArdhathI sattaramI sadI pUrvArdha sudhInI kRtio saMgRhIta thaI che. zabdakozamAM Azare 350 zabdo che. prathamAkSaramAM "aM' kAravALA zabdo ('bhaMti') judAjudA krame mukAyA che paNa 'o'kAravALA zabdo 'A'kAranI pUrve ja mukAyA che. 'kha'thI AraMbhAtA zabdo 'Sa'mAM che, je A kozamAM 'kha'mAM laI lIdhA che. (matisArakRta) karpUramaMjarI, saMpA. bhogIlAla ja. sAMDesarA, prakA. phArbasa gujarAtI sabhA, muMbaI, 1941. kRti 1549 (saM.1605)mAM racAyela che. zabdakoza Azare 100 zabdoMne samAve che. saMskRta-prAkRta-dezya ne kvacita phArasI zabdamULa temaja hiMdI, marAThI, arvAcIna gujarAtI, prAdezika gujarAtI vagaire prakAsnAM samAntara rUpo darzAvyAM che. 'e' 'ni' bagere pratyayo lIdhA che te A saMkalita kozamAM choDI dIdhA che.. kastuvA. (zAmaLa bhaTTa kRta) kasturacaMdanI vAratA. juo naMdaba. kAdaM (dhu). (kavizrI bhAlaNakRta) kAdaMbarI, pUrva bhAga, saMpA. kezavalAla ha. dhruva, prakA. pote, amadAvAda, 19.16. kRtino racanAsamaya maLato nathI. paNa bhAlaNano jIvanakALa soLamI sadI pUrvArdha AsapAsano hovAnuM anumAna thayuM che. 'keTalAka asAdhAraNa zabdo' e zIrSaka nIce 200 uparAMta zabdonA / karpUmaM. 2010_03

Page #57
[ 55 ] artha ApavAmAM AvyA che. zabdoM paratve kAvyapaMktino temaja TippaNanA pRSThano saMdarbha Apela che. AthI, kyAMka artha noMdhyA nathI ('potR' 'praNItA' jevA khAsa zabdonA) tyAM TippaNamAMthI meLavI zakAya che te uparAMta keTalAka zabdonI vizeSa samajUtI paNa tyAMthI meLavI zakAya che. kAdaM (zA). (kavi bhAlaNakRta) kAdaMbarI, pUrva bhAga, saMpA. kezavarAma kA. zAstrI, prakA. bhArata prakAzana, amadAvAda, bIjuM saMskaraNa 1969; (kavi bhAlaNakRta) kAdaMbarI, uttara bhAga, saMpA. prakA. e ja, prathama saMskaraNa 1969. bane graMthomAM banne bhAgone AvarI leto samAna zabdakoza ApavAmAM Avyo che. e zabdakozamAM Azare 600 zabdo che. thoDA zabdo paratve ekathI vadhu sthAnanirdezo che. vyutpattiviSayaka ne vyAkaraNaviSayaka noMdho badhA zabdamAM ApI che. kAmA (tri). (lokavArtAkAra zivadAsakRta ) kAmAvatI, saMpA. bhUpendra bA. trivedI, prakA. phArbasa gujarAtI sabhA, muMbaI, 1972. kRtinuM racanAvarSa 1517 (saM. 1573) maLe che. kRSNaca. kRSNabA. zabdakozamAM Azare 200 zabdo che. uccAraNabhedathI AvatA zabdo sAthai ja laI lIdhA che. jemake, 'oholAsa, holAsa [ 590 va.] - ullAsa'. AdhI thoDAka zabdo emanA varNAnukramathI alaga sthAne noMdhAyA hovAnI sthiti UbhI thAya che. kAmA (zA). kAmAvatInI kathAno vikAsa ane kavi zivadAsakRta 'kAmAvatInI vArtA', pravINa a. zAha, prakA. pote, viramagAma, 1976. zabdakozamAM 200 uparAMta zabdo che. ahIM paNa uccArabhedavALA zabdo sAthe lIdhA che. thoDAka zabdo paratve sthAnirdeza ApavAno cukAI gayo che. ( ajJAta kavikRta) kRSNacaritra. juo kRSNabA. (kIku vasahIkRta) kRSNa - bAlacarita tathA anya madhyakAlIna racanAo, saMpA. harivallabha bhAyANI, prakA. phArbasa gujarAtI sabhA, muMbaI, 1992. anya madhyakAlIna racanAomAM kIku vasahIkRta aMgadaviSTi, ajJAta kavikRta kRSNacaritra ane ajJAta kavikRta rAvaNacaritano samAveza che. ekeya kRti racanAvarSa dharAvatI nathI. paraMtu kIku vasahI paMdaramI sadInA aMte ke soLamI sadInA AraMbhe hayAta hovAnuM anumAna thayuM che ane ajJAtakartRka be kRtio anukrame paMdaramI sadI aMtabhAga ane teramI 2010_03

Page #58
zatAbdI lagabhaganI hovAnuM anumAna thayuM che. rAvaNacarita sivAyanI traNe kRtionA alaga zabdakoza ApavAmAM AvyA che, je anukrame 100, 50 ane 100 zabdone samAve che. aMgadaviSTinA zabdakozane mathALe bhUlathI kRSNaviSTi chapAyuM che. gurjarA. gurjararAsAvalI, saMpA. bI. ke. ThAkora, ema. DI. desAI, ema. sI. modI, prakA. oNrienTala insTiTyUTa, baroDA, punarmudraNa 1981. A graMthamAM 1354(saM.1410)thI 1429 (saM.1485) sudhInI kRtio saMgharAyelI che. 226 pAnAMmAM vistaratA zabdakozamAM 3500 jeTalA zabdo che. zabdonAM vividha vibhaktio ke kALa-arthanAM rUpo noMdhyAM che, emanAM prayogasthAno pracuratAthI nirdezyAM che ane dareka zabda paratve vyutpattiviSayaka, vyAkaraNaviSayaka, arthaviSayaka noMdha vIgate AdhAro sAthe ApI che. keTalAka zabdonA artha TippaNamAM sudhAryA che, jeno A saMkalita kozamAM upayoga karI lIdho che. zabdakozamAM sarvagrAhI banavAno hetu hovAthI 'draupadIa' 'dhaNiyANI' 'nAgiNI' 'nAcaI' jevA zabdo paNa ApyA che, je A saMkalita kozamAM choDI dIdhA che. graMthamAM artho aMgrejImAM ApelA che tenuM ahIM gujarAtI karI lIdhuM che. catucA. (vizvanAtha jAnIracita) caturacAlIsI, saMpA. mahendra a. dave, prakA. ka. lA. svAdhyAyamaMdira, amadAvAda, 1986. A kRti racanAvarSa dharAvatI nathI, paNa vizvanAtha jAnI, 1652nI anya racanAo maLe che. ka zabdasUcimA 250 uparAMta zabdo che. caMdravA. (zAmaLa bhaTTakRta) caMdra-caMdrAvatI vAratA, saMpA. hIrA rA. pAThaka, prakA. gUrjara graMtharana kAryAlaya, amadAvAda, 1968. kRtinuM racanAvarSa nathI, paraMtu zAmaLanI anya kRtio 1718thI 1765nAM racanAvarSo batAve che.. zabdakozamA 300 jeTalA zabdo che. ekathI vadhu sthAnanirdezo thayA che ne uccArabhedavALA zabdo ekasAthe laI lIdhA che. artha nizcita na thaI zakyo hoya tevAM sthAnoe praznArtha mUkyo che. zabdakozane mathALe "pahelo krama pRSThano che, bIjo kaDIno che' ema kahyu che te bhUla che. pahelo aMka kaDIno ne bIjo caraNano che. cAraphA. paMdaramA zatakanAM cAra phAgukAvyo, saMpA. kAntilAla ba. vyAsa, prakA. ___ 2010_03

Page #59
.. [57]. cittasaM. phArbasa gujarAtI sabhA, muMbaI, 1955. saMgRhIta kRtio racanAvarSa dharAvatI nathI, paNa e 1400thI 1475nA AsapAsanA gALAmAM racAyelI hovAnuM nakkI thaI zake che. zabdakozamAM 150 jeTalA zabdo che. zabdonA saMskRta-prAkRta-dezya mULa dAvyAM che. (akhAjIkRta) cittavicArasaMvAda, saMpA. kIrtidA jozI, prakA. pote, amadAvAda, 1992. ___ kRti racanAvarSa dharAvatI nathI, paraMtu akhAbhagatano kavanakALa sattaramI sadI madhyabhAga nakkI thaI zake che. zabdakoza be vibhAgamAM vaheMcAyelo che - sAmAnya zabdakoza tathA pAribhASika ane paurANika koza. A saMkalita zabdakozamAM sAmAnya zabdakozanA zabdo ja lIdhA che, paraMtu emAM pAribhASika kozano havAlo Apyo che tyAM pAribhASika kozane AdhAre A saMkalita kozamAM artha Apyo che. sAmAnya zabdakozamAM 600 uparAMta zabdo che. zabdo paratve prApta badhA saMdarbho noMdhyA che. thoDAka zabdo varNakramabhaMgathI mukAyA che. jinarAjasUri-kRti-kusumAMjali, saMpA. agaracanda nAhaTA, prakA. sAdUla rAjasthAnI risarca insTiTyUTa, bikAnera, saM.2017. ___ AmAM samAviSTa be dIrgha kRtio 1608 ane 1622nAM racanAvarSoM dharAve che, paNa bIjI ghaNIbadhI laghu kRtio racanAvarSo dharAvatI nathI. te uparAMta jayakIrtigaNino jinarAjasari rAsa paNa AmAM samAvAyo che. jinarAjasUrino jIvanakALa 1591thI 1643 ane kavanakALa 1608thI 1643 prApta che. jinarAjasUri rAsa emanI hayAtImAM ja racAyo che. zabdakozamAM Azare 500 zabdo che. saMgRhIta kRtiomAM koIka prAkRta che ne ghaNA jaina pAribhASika zabdo dharAve che tenA zabdo paNa A kozamAM che. ekathI vadhu sthAno nirdezAyAM che, paNa keTalAka zabdonA artha ApavAnA rahI gayA che. artha hiMdI bhASAmAM ApyA che tenuM A saMkalita kozamAM, jarUra lAgI tyAM, gujarAtI karI lIdhuM che. zabdo kvacita varNakramabhaMgathI mukAyA che. teramA-caudamA zatakanAM traNa prAcIna gujarAtI kAvyo, saMpA. harivallabha cU. bhAyANI, prakA. phArbasa gujarAtI sabhA, muMbaI, 1955. saMgRhIta kRtio jinarA. terakA. ___ 2010_03

Page #60
[58] teramI sadI pUrvArdhathI caudamI sadI pUrvArdhanA gALAnI che. zabdakozamAM Azare 1250 zabdo che. lagabhaga azeSapaNe zabdo noMdhavAnuM valaNa jaNAya che, tethI 'Aso' 'AhAra' 'iMdramaMDapa' jevA zabdo jovA maLe che, jenA artho ApavAnI saMpAdakane jarUra jaNAI nathI. badhA zabdonI vyutpatti ApI che ne saghaLA sthAnanirdeza karyA che. kriyApado mULa dhAtu rUpe ja darzAvyA che, jemake 'avagann'. graMthapATha zaMkAspada lAgyo che tyAM praznArtha mUkyo che. te ja rIte jyAM artha ApI zakAyo nathI tyAM paNa praznArtha mUkyo che. traNe kRtionA anuvAda ApavAmAM AvyA che tyAM AvAM sthAnono artha besADavAnI koziza karI che, jeno A saMkalita kozamAM laI zakAyo tyAM AdhAra lIdho che. dazaska(1). dazamaskaMdha-1, saMpA. umAzaMkara jozI ane harivallabha cU. bhAyANI, prakA. gujarAta yunivarsiTI, amadAvAda, 1966. premAnaMdanI A kRtimAM racanAvarSa nathI, paNa A adhUrI rahelI kRti emanI chellI kRti hovAnuM samajAya che tethI eno racanAsamaya sattaramI sadInuM bIjaM caraNa gaNAya. zabdasUcimAM 500 uparAMta zabdo che. keTalAka zabdo paratve ekathI vadhu sthAnanirdeza che. A zabdasUci uparAMta kRtinAM paMktivAra TippaNo karelAM cha temAM paNa zabdArtho ApelA che. A saMkalita kozamAM enI kvacit madada lIdhI che. dazaska(2). dazamaskaMdha-2, saMpA. umAzaMkara jozI ane harivallabha bhAyANI, prakA. gujarAta yunivarsiTI, amadAvAda, 1971. A graMthanI zabdasUcimAM Azare 250 zabdo che. ahIM paNa TippaNo devarA. (ajJAta kavikRta) devakIjI cha bhAyAro rAsa, saMpA. bipinacaMdra jI. jhaverI, prakA. gUrjara graMtharatna kAryAlaya, amadAvAda, 1958. kRtimAM racanAvarSa nathI paNa enI racanA aDhAramI sadI pUrvArdhanI anumAnavAmAM AvI che. zabdasUcimAM Azare 700 zabdo che. kAvyanI zarUAtanI betraNa DhALomAMthI pratyeka zabda noMdhyo che, tethI jeno artha ApavAnI jarUra nathI lAgI tevA 'acaraja' jevA zabdo paNa sUcimAM jovA maLe che. uccArabhedathI AvelA zabdone emanA kramamA ja mUkyA che, paNa A eka ja zabdanA ____ 2010_03

Page #61
uccArabhedo cha e darzAvatI nizAnI karI che. 'kha'thI AraMbhAtA zabdo 'kha'nA tema 'Sa'nA kramamAM paNa mukAyA che. zabdonI vyutpatti saMskRta, arabIphArasI vageremAMthI noMdhI che. vistRta TippaNo che temAM paNa zabdArtho noMdhAyA che. zuddhipatrakamAM zabdasUcinA koI zabdArthano ne keTalIka vyutpattiono sudhAro noMdhAyo che. narakA. narasiMha mahetAnI kAvyakRtio, saMpA. zivalAla jesalapurA, prakA. sAhitya saMzodhana prakAzana, amadAvAda, 1981. narasiMha mahetAnI koI kRtimAM racanAvarSa maLatuM nathI, paNa narasiMha mahetAno samaya paMdaramI sadI mAnavAmAM Avyo che. joke narasiMhane nAme pAchaLathI ghaj umerAyuM hovAnI zakyatA che tethI A graMthano zabdakoza paMdaramI sadIno ja cha ema kahevU muzkela che. zabdakoza Azare 1300 zabdone samAve che. kvacita pAThAMtaramAthI paNa zabda lIdhela che. 'aMtarAya' "AbharaNa' jevA atyAre vaparAtA thoDA zabdo paNa emAM jovA maLe che. narakA-2. narasiMha mahetAnI kAvyakRtio, saMpA. zivalAla jesalapurA, prakA. sAhitya saMzodhana prakAzana, amadAvAda, bIjI saMzodhita AvRtti, 1989. A AvRttimA pahelI AvRttimAM lIdhelI keTalIka kRtio choDI devAmAM AvI che ne tethI zabdakozamAM paNa keTaloka pheraphAra thayo che. pahelI AvRttinA thoDA zabdo AmA nathI, thoDAka navA saMdarbho dAkhala thayA che ne kyAMka arthano pheraphAra paNa jovA maLe che. A pheraphAro pUrato, AvazyakatA jaNAI seTalo, A bIjI AvRttinA zabdakozano A saMkalita kozamA upayoga karyo che. zabdakozanI zabdasaMkhyA pahelI AvRttithI khAsa pharaka batAvatI nathI. narasaiM mahetAnA pada, saMpA. kezavarAma kA. zAstrI, prakA. gujarAta sAhitya sabhA, amadAvAda, 1964. ___ A graMthamAM Azare 1650 sudhInI be hastapratomAMthI ja pado levAmAM AvyAM che. zabdakoza nAnakaDo - Azare 75 zabdono che. zabdonI vyutpatti ApelI che. koIka zabda kramabhaMgathI mukAyA che. 'jyovana nADA' zabda cheka "dheDI pachI Ave che ! 'cAukhane badale 'ukha' chapAyuM che. ___ 2010_03

Page #62
nalarA. narapa(da). narasiMha mahetAnAM pada (aprakAzita), saMpA. ratilAla vi. dave, prakA. lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda, 1983. A saMgrahanAM ghaNAM padonuM bhASAsvarUpa e ghaNA moDA samayanI racanAo hovAno saMketa kare che. __ zabdakozamAM Azare 150 zabdo che. (mahIrAjakRta) naladavadaMtI-rAsa, saMpA. bhogIlAla ja. sAMDesarA, prakA. mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA, 1954, bIjI AvRtti, 1977. __ kRti 1556(saM.1612)mAM racAyelI che. enI sAthe joDavAmAM Avela ajJAta kavikRta naladavadaMtI-caritramuM racanAvarSa nathI. paNa enI ekapratanuM lekhanavarSa 1483 (saM.1539) che. e kRti paMdaramA zatakanA trIjA caraNamAM racAyelI hovAnuM anumAna thayuM che. banne katione AvarI letA zabdakozamAM lagabhaga 1200 zabdo che. zabdo vize vyutpattiviSayaka temaja arthaviSayaka noMdho ApavAmAM AvI che ane madhyakAlIna gujarAtI vagerenA prayogonA AdhAro paNa ghaNA zabdo paratve darzAvyA che. uccArabhedathI AvelA zabdo eka mukhya zabdanA peTAmAM darzAvyA che. jemake 'pariSa'no artha ApI pachI enA peTAmA 'pariSI' 'parIkhaDI' noMdhyA che. AthI, dekhItI rIte ja, varNakramabhaMga thAya. 'kha' uccAravALA paNa 'Sa'nI joDaNIvALA zabdo 'kha'nA kramamAM ja mUkyA che. nalAkhyA.: (bhAlaNakRta) nalAkhyAna, saMpA. kezavarAma kA. zAstrI, prakA. mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA, AvRtti bIjI 1965. A kRti racanAvarSa dharAvatI nathI, paraMtu bhAlaNano jIvanakALa soLamI sadI pUrvArdha AsapAsano hovAnuM anumAna thayuM che. . 110 pAnAM sudhI vistaratA zabdakozamAM Azare 900 zabdo che.. lagabhaga azeSapaNe zabdakoza ApavAnuM dhAryu jaNAya che, kemake emAM 'ajagara', 'aDhAra', 'adhamuA', 'apAra', 'abhirAma' jevA Aje jANItA ghaNA zabdo jovA maLe cha (je A saMkalita kozamAM lIdhA nathI). zabdo vize vyutpattidarzaka, vyAkaraNaviSayaka ane arthaviSayaka vIgate noMdha che. naMdaba. (zAmaLa bhaTakRta) naMdabatrIsI ane kasturacaMdanI vAratA, saMpA. iMdirA maracaMTa, rameza jAnI, prakA. bhAratIya vidyAbhavana, muMbaI 1967. bemAMthI ekeya kRti racanAvarSa dharAvatI nathI paNa kasturacaMdanI vAratA, 2010_03

Page #63
nemichaM. paMcavA. pradhucu. [ 61] siMhAsana batrIsInI 23mI vArtA hoI e 1729thI 1745 sudhImAM racAyelI gaNAya. zAmaLanI anya kRtio 1718thI 1765nAM racanAvarSo batAve che. banne kRtionA alaga zabdakozo che. naMdabatrIsInA zabdakozamAM Azare 90 tathA kasturacaMdanI vAratAnA zabdakozamAM Azare 75 zabdo che. ( kavi lAvaNyasamayaviracita) nemi raMgaratnAkara chaMda, saMpA. zivalAla jesalapurA, prakA. lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda, 1965. kRti 1490 (saM. 1546) mAM racAyelI che. zabdakozamAM 900 jeTalA zabdo che. 'aNAvai' 'kari' (=karamAM, kara vaDe) jevA kevaLa madhyakAlIna aMtya pratyayavALA zabdono samAveza che ane 'gayaNaMgaNa' 'gayaNaMgaNaM' 'gayaNaMgaNi' e judAM vibhaktirUpovALA zabdo paNa alaga noMdhyA che. zabdonAM vyAkaraNI rUpo ghaNe sthAne oLakhAvyAM che ne vyutpatti paNa darzAvI che. ( ajJAta gujarAtI gadyakAra viracita) paMcadaMDanI vArtA, saMpA. somAbhAI dhU. pArekha, prakA. mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA, 1974. kRtinuM racanAvarSa nathI, paraMtu enI hastapratanuM lekhanavarSa 1682 (saM. 1738) maLe che. zabdakozamAM Azare 200 zabdo che. '0kA' jevA koI pratyayano paNa emAM samAveza che. zabdo vize vyutpattidarzaka vistRta noMdha che te uparAMta keTalAka zabdonA arthane pUrvaparaMparA ApIne vIgatathI samajAvyA che. lekhanamAM 'Sa' paNa uccAramAM 'kha' thI AraMbhAtA zabdo 'kha'nA kramamAM ja lIdhA che. 'uNe' (= eNe), 'uvA' (=9), 'ka' (=ke), 'kaNe' (=koNe), 'kyu' (ka) vagere zabdo batAve che ke kRtinI hastaprata taddana laukika, grAmya uccAraNone anusare che. (vAcaka kamalazekharakRta) pradyumnakumAra cupaI, saMpA. mahendra bA. zAha, amadAvAda, 1978. kRtinuM racanAvarSa 1550 (saM. 1626) che. zabdakoza Azare 200 zabdone samAve che. ghaNA zabdonI vyutpatti ApI che ane keTalAka zabdonA artho mATe AdhAro ApyA che. 2010_03

Page #64
prabopra. prAcIkA. (bhImakRta) prabodhaprakAza, saMpA. kezavarAma kA. zAstrI, prakA. mujarAta vidyAsabhA, amadAvAda, 1936. kRtinuM racanAvarSa 1490 (saM.1546) che. zabdakoza Azare 250 zabdone samAve che. zabdamULa davila che ne kvacit zabdanuM vyAkaraNI rUpa oLakhAvela che. madhyakALamAM 'ja'ne sthAne keTalIka vAra 'ya' lakhAto. ahIM evA zabdo 'ya'mAM ja rahevA dIdhA che. jemake, "yizu' (=jizu) 'yIva' (=jIka), "yIvatA' (=jIvatAM). 'kSa'ne 'ka'nA joDAkSaranA kramamAM nahIM, paNa aMte 'ha' pachI mUkela che. sattaramA zatakanAM prAcIna gUrjara kAvya, saMpA. bhogIlAla ja. sAMDesarA, prakA. gujarAta vidyAsabhA, amadAvAda, 1948. samAviSTa kRtio 1604 (saM.1660)thI 1698(saM.1754)nAM racanAvarSo batAve che. zabdakozamAM Azare 400 zabdo che. zabdonAM saMskRta-prAkRtAdi mULa darzavela che, samAMtara hiMdI, baMgALI, marAThI, arvAcIna gujarAtI, prAdezika gujarAtI zabdarUpo noMdhyAM che ne kvacit anya prayoga paNa Apela che. prAcIna phAgusaMgraha, saMpA. bhogIlAla ja. sAMDesarA, somAbhAI dhU. pArekha, prakA. mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA, bIjI AvRtti 1960. saMgraha 1285 AsapAsathI 1682 AsapAsanI kRtione samAve prAcIphA. prAcIsaM. zabdakozamAM Azare 600 zabdo che. emAM '0caI' jevA keTalAka pratyayono paNa samAveza che. zabdo vize paMcavA.ne dhoraNe noMdho thayelI che. prAcIna gUrjara kAvyasaMcaya, saMpA. ha. cU. bhAyANI, agaracaMda nAhaTA, prakA. lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda, 1975. saMgRhIta kRtio bAramIthI caudamI sadI sudhImAM racAyelI che. jUnA samayanI keTalIka kRtionI bhASA apabhraMzapradhAna che. zabdakozamAM Azare 800 zabdo che. zabdonA artha saMskRtamA ApyA che. te pachI ghaNe sthAne gujarAtI, hiMdI, marAThI vagerenA maLatA AvatA zabdo noMdhyA che. A saMkalita kozamAM saMskRtanuM gujarAtI karI lIdhuM che. kriyApado dhAtu rUpe ja noMdhyA che - 'khija' vagere. uccArabhedavALA zabdo sAthe laI lIdhA che - 'vacha' 'vAcha' 'vAchaDau' - tethI varNakramabhaMga thAya che. zabdonI vyutpatti paNa ApI zakAI tyAM ApI che. ____ 2010_03

Page #65
premapa. (vizvanAtha jAnIracita) premapacIsI, saMpA. mahendra a. dave, prakA. gUrjara graMtharala kAryAlaya, amadAvAda, 1992. kRti racanAvarSa dharAvatI nathI, paraMtu kavinI anya be kRtio 1652 (saM.1708)mAM racAyelI maLe che. zabdakoza 150 jeTalA zabdono che. emAM kyAMka varNakramabhaMga thayo premAkA. premAnaMdanI kAvyakRtio khaMDa 1 ane 2, saMpA. kezavarAma kA. zAstrI, zivalAla jesalapurA, prakA. sAhitya-saMzodhana prakAzana, amadAvAda, 1978 ane 1979. premAnaMdanI kRtio 1667 (saMbhavataH) ke 1671thI 1690nAM racanAvarSoM darzAve che. A saMgrahamAM zAmaLazAno vivAha premAnaMdanI adhikRta racanA nathI, e arvAcIna samayanI sarajata hoya evaM ja jaNAya che. zrAddha paNa premAnaMdanI kRti nathI paNa e madhyakAlIna to cha ja, premAnaMda pachInA samayanI. RkmiNIharaNa, saptamaskaMdha jevI bIjI thoDIka kRtio paNa premAnaMdanI hovA vize zaMkA che. e paNa pAchaLanA samayanI hovA saMbhava che. A graMthamAM Azare 3200 zabdone ane rUDhiprayogone samAvato moTo koza che. emAM 'ANe' (=lAve), 'AdarUM' (zarU karU), 'ANu jevA atyAre pracalita thoDA zabdo che te A saMkalita kozamAM choDI dIdhA cha, te uparAMta zAmaLazAno vivAha madhyakAlIna kRti na hoI enA zabdo paNa choDI dIdhA che. madamo. (zAmaLa bhaTakRta) madanamohanA, saMpA. harivallabha cU. bhAyANI, prakA. bhAratIya vidyAbhavana, muMbaI, 1955. kRtimAM racanAvarSa nathI. paraMtu zAmaLanI anya kRtio 1718thI 1765nAM racanAvarSoM batAve che. graMthamAM 500 uparAMta zabdone samAvato zabdakoza che. keTalAka zabdonI vyutpatti ApI che. madamo-2. (zAmaLa bhaTakRta) madanamohanA, saMpA. harivallabha cU. bhAyANI, prakA. pArzva prakAzana, amadAvAda, 1989. pahelI AvRtti tarIke oLakhAyelI A vastutaH bIjI AvRtti che. A AvRttino zabdakoza ekabe sthAne arthano sudhAro batAve che teTalA ___ 2010_03

Page #66
[64] pUrato ahIM eno upayoga karyo che. mosAca. (vizvanAtha jAnIracita) mosALAcaritra, saMpA. mahendra a. dave, prakA. parimANa prakAzana, amadAvAda, 1987.. A kRtinuM racanAvarSa 1652 (saM.1708) che. zabdakozamAM Azare 80 zabdo che. (zivadAsakRta) rUpasena catuSpadikA, saMpA. kanubhAI, vra. zeTha, prakA. phArbasa gujarAtI sabhA, muMbaI, 1968. kRtimAM racanAvarSa nathI, paraMtu kavi zivadAsa soLamI sadInA aMtamAM ke sattaramI sadInA AraMbhamAM thayA hovAnuM anumAna thayuM che. zabdakozamA 70 jeTalA zabdo che. emAM kvacit varNakramabhaMga dekhAya rUpaca. rUstasa. lalirA. (kavi zAmaLa bhaTTaracita) rUstamano saloko, saMpA. harivallabha cU. bhAyANI, prakA. phArbasa gujarAtI sabhA, muMbaI, 1956. kRtinI racanA 1725 (saM.1781)mAM thayelI che. zabdakozamA 80 jeTalA zabdo che. ekathI vadhu sthAnanirdeza karyA che. pariziSTa rUpe eka pratamAMnI TippaNIo noMdhI che temAM keTalAka zabdArtho che te zabdakozanA zabdo paratve paNa kyAMka mArgadarzaka bane che. (kSamAkalazakRta) lalitAMgakumAra rAsa, saMpA, kanubhAI vra. zeTha, dhanavaMta ti. zAha, prakA. samatA prakAzana, amadAvAda, 1982. kRtinuM racanAvarSa 1497 (saM.1553) che. zabdakozamAM Azare 80 zabdo cha. emAM chApabhUlo cha ne sthAnanirdezamAM paNa kyAMka bhUla thayelI che. kavi lAvaNyasamayanI laghu kAvyakRtio, saMpA. zivalAla jesalapurA, prakA. pote, viramagAma, 1969. saMgRhIta kRtio 1497(saM.1553)thI 1531 (saM.1587) AsapAsanAM racanAvarSo darzAve che. zabdakozamA 1400 uparAMta zabdo che. emAM 'gaDha' 'doTa' jevA atyAre jANItA koI zabdo cha, 'naI' 'navau' 'naDai' jevA atyAranA zabdathI kevaLa aMtya svarano ja uccArabheda darzAvatA zabdo che, ne 'paiThau' 'paiThA' jevA kevaLa vyAkaraNI rUpe karIne judA paDatA zabdo paNa che. lAvala. 2010_03

Page #67
[ 65 ] zabdonAM vyAkaraNI rUpo oLakhAvyAM che ane kvacit zabdamULa darzAvela che. sthAnanirdeza ekathI vadhu karela che. vasaMphA., vasaMtavilAsa phAgu, saMpA. madhusUdana modI, prakA. rAjasthAna prAcya vidyA vasaMphA (la). pratiSThAna, jodhapura, 1960. vasaMvi. kRtinuM racanAvarSa nathI, paNa enA racanAsamaya vize 1250thI 1350 sudhInAM anumAno thayAM che. A saMgrahamAM vasaMtavilAsanI bRhad vAcanA tathA laghu vAcanA banne ApavAmAM Avela che ane bannenA alaga zabdakoza ApavAmAM Avela che. laghu vAcanAnA zabdakozamAM Azare 500 ane bRhad vAcanAnA zabdakozamAM Azare 800 zabdoM che. emAM 'ati' 'apAra' 'avatAra' 'udara' jevA atyAre pracalita zabdo paNa che te batAve che ke zabdakoza lagabhaga azeSapaNe karavAnI nema che. zabdonI vyutpatti darzAvavAmAM AvI che. artho aMgrejImAM che, jeno A saMkalita kozamAM anuvAda karI levAmAM Avyo che. zuddhipatrakamAM zabdakozaviSayaka zuddhio paNa che ne kRti vize TippaNI che temAM paNa zabdArtha samajUtI che. vasaMtavilAsa, saMpA. kAntilAla ba. vyAsa, prakA. ena. ema. tripAThI prA. li., muMbaI, punarmudraNa 1969. AmAM paNa bRhad ane laghu banne vAcanA samAviSTa che. zabdakoza banne vAcanAne AvarI leto bhego ja che. emAM 900 jeTalA zabdoM che. 'aMga' 'adhIra' 'anai' jevA zabdo batAve che ke zabdakoza lagabhaga azeSapaNe ApavAnI nema rAkhI che. zabdonAM vyAkaraNI rUpa oLakhAvyAM che, ekathI vadhu vyAkaraNI rUpa noMdhyAM che ane vyutpatti paNa ApI che. artha gujarAtI temaja aMgrejI banne bhASAmAM ApyA che, jeno A saMkalita kozamAM lAbha lIdho che. kRtinAM TippaNa ane anuvAda ApelAM che te paNa madadarUpa thaI zake. koIka upayogI zabdo peTAmA jatA rahyA che tethI zabdakozamAM sIdhA jovAna maLe evaM banyuM che. jemake 'ali'nA peTAmA 'alijana' 'alirAja' zabdo che, 'navI 'nA peTAmAM 'navaneha' 'navaraMga' vagere zabdo che. vasaMvi (brA). dha vasaMtavilAsa, saMpA. DabalyU. naoNrmana brAuna, prakA. amerikana oNrienTala, nyUhevana, 1962. AmAM paNa banne vAcanA che. zabdakoza banneno bhego ja che. anya 2010_03

Page #68
vAgbhavA. vikraca. vikrarA. vimapra. virApa. [ 66 ] saMpAdanomAM pAThAMtara rUpe ja rahelAM padyonA zabdo paNa ahIM zabdakozamAM sthAna pAmyA che. zabdakoza sarvagrAhI che ane 1000 jeTalA zabdone samAve che. zabdonAM vyAkaraNI rUpa oLakhAvyAM che ane zabdamULa darzAvela che. samAsAtmaka zabdo samAsa rUpe noMdhAyA che, te uparAMta pAchaLano zabda ghaNI vAra alaga paNa Apyo che. 'vaMdaravAla' jevo zabda to be TukaDe 'vaMdara' ane 'vAla' ema ja maLe che. (merusundara upAdhyAya kRta) vAgbhaTAlaMkAra bAlAvabodha, saMpA. bhogIlAla ja. sAMDesarA, prakA. mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA, 1975. bAlAvabodhanI racanA 1479 (saM. 1535) mAM thayela che. zabdakozamAM 130 jeTalA zabdo che. '0tu' jevA pratyayono paNa emAM samAveza che. sthAnanirdeza ekathI vadhu - kyAMka badhA ja - karelA che. mULa saMskRta kRti paNa Apela hoI arthone cakAsavAnI eka sagavaDa maLe che. (rAjazIlakRta) vikramakhAparAcaritra, saMpA. kanubhAI vra. zeTha, dhanavaMta ti. zAha, prakA. samatA prakAzana, amadAvAda, 1982. kRti 1507 (saM. 1563) mAM racAyelI che. zabdakozamAM 120 jeTalA zabdo che. keTalAka zabdo paratve zabdamULa darzAvela che. (udayabhAnukRta) vikramacaritra rAsa, saMpA. balavaMtarAya ThAkora, prakA. mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA, 1957. kRti 1509 (saM. 1565 ) mAM racAyelI che. balavaMtarAya ThAkoranA A maraNottara prakAzanano zabdakoza raNajita paTele taiyAra karyo che. emAM Azare 300 zabdo che. uccArabhedavALA zabdo eka mukhya zabdanA peTAmAM noMdhyA che. tethI 'bhAroTa' nA peTAmAM 'bhAravaTTi' maLe che. (lAvaNyasamayaviracita) vimalaprabaMdha, saMpA. dhIrajalAla dhanajIbhAI zAha, prakA. gujarAta sAhitya sabhA, amadAvAda, 1965. kRti 1512 (saM. 1568 ) mAM racAyelI che. zabdakozamAM 700 uparAMta zabdo che. emAM '0hi' vagere keTalAka pratyayono paNa samAveza thAya che. (zAlisUriviracita) virATaparva, saMpA. cimanalAla trivedI, kanubhAI zeTha, 2010_03

Page #69
vIsarA. prakA. gUrjara graMtharala kAryAlaya, amadAvAda, 1969. kRti paMdaramI sadImA 1422 pUrve racAI jhaivAnuM nakkI thAya che. zabdakozamA 450 jeTalA zabdoM che. 'rakhe "raDavaDai' rUpaI' 'rUDa' jevA sAmAnya uccArabhedathI atyAre pracalita zabdoM paNa noMdhAyA che. zabdonAM vyAkaraNI rUpo oLakhAvyAM che ne vyutpatti darzAvI che. dha vIsaLadeva rAsa, e resTorezana oNbdha TeMkasTa, jhaoNna DI. smitha, prakA. kembrija yunivarsiTi presa, kembrija, 1976. kRtimA racanAvarSa nathI, paNa enI racanA 1450 AsapAsamAM thaI hovAnu anumAnavAmAM AvyuM che. zabdakoza Azare 1450 zabdone samAve che. ekeeka zabda ane ekeeka prayoga noMdhavAmAM Avyo che.. emAM atyAre pracalita ghaNA zabdo paNa hoya ja. dekhItI rIte ja A badhA zabdone A saMkalita kozamAM sthAna na hoya. zabdonA vyAkaraNI padaprakAra darzAvavAmAM AvyA che. kriyApado dhAtu rUpe ja noMdhyAM che. zabdamULa darzAvyAM che ane zabdonI vizeSa samajUtI mATe TippaNano havAlo Apyo che. kRtino anuvAda che te paNa arthane spaSTa karavAmAM kAma Ave tema che. artho aMgrejImA che teno A saMkalita kozamAM gujarAtI anuvAda karI lIyo che. rAjasthAnI bhASAnI eka lAkSaNikatA tarIke ahIM sarvatra 'La' rAkhavAmAM Avyo che, 'la' nahIM, joke varNakramamA e 'la'ne sthAne ja che. 'kha' uccAravALA zabdo 'Sa' lipicihnathI ane 'Sa'nA ja kramamAM mukAyA che. A saMkalita kozamAM ene 'kha'nA kramamA laI lIdhA che. (zAmaLa bhaTTakRta) vetAlapacIsI, saMpA. aMbAlAla sa. paTela, prakA. bhAratIya vidyAbhavana, muMbaI, 1962. kRtinuM racanAvarSa 1745 (saM.1801) che. zabdakozamAM Azare 175 zabdo che. zabdakoza harivallabha bhAyANIe taiyAra karelo che. (udayakalazakRta) zIlavatI kathA, saMpA. kanubhAI vra. zeTha, dhanavaMta ti. zAha, prakA. samatA prakAzana, amadAvAda, 1982. kRtinuM racanAvarSa 1552 (saM.1618) che. zabdakozamAM Azare 100 zabdo che. thoDA zabdomAM vyutpatti darzAvI che. koIka zabdo varNakramabhaMgathI mukAyA che. vetApa. zIlaka. 2010_03

Page #70
[ac] zRMgAmaM. SaDAbA. (jayavaMtasUrikRta) zRMgAramaMjarI (zIlavatIcaritra rAsa), saMpA. kanubhAI vra. zeTha, prakA. lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda, 1978. kRti 1558 (saM.1614)mAM racAyelI che. zabdakozamA 500 uparAMta zabdo che. keTalAka zabdomAM vyutpatti darzAvI che. zabdakozamA keTalIka chApabhUlo rahI gaI che. asaMgata zabda ane artha paNa eka sthAne AvI gayela che ne varNakramabhaMga paNa thayo che. (taruNaprabhAcAryakRta) SaDAvazyaka bAlAvabodha, saMpA. prabodha be. paMDita, prakA. bhAratIya vidyAbhavana, muMbaI, 1976. kRti 1355 (saM.1411)mAM racAyelI che. zabdakozamA Azare 2300 zabdo che. zabdakoza sarvagrAhI karavAno Azaya jaNAya che tethI 'amuka' 'araNya' 'Adityu' 'AkarSai' jevA zabdo jovA maLe che, joke chatAM kRtimAMnA aneka madhyakAlIna zabdo kozamAM AvI zakyA nathI. zabdonA artha aMgrejImAM che ne emane vize vyAkaraNa tathA vyutpattiviSayaka vIgate noMdha che, anyatra maLatA samAMtara prayogo paNa noMdhyA che. anusvAravALA zabdo jete varNamAM chelle lIdhA che, jemake 'kauzAmbI' pachI 'kaMpAvatau' 'kAMguNa' vagere Ave che, joke 'kRmi' e pachI che. zabdonA rUpabhedo peTAmAM mUkyA che ne ekathI vadhu sthAnanirdeza karyA che. (nemicandra bhaMDArIviracita) SaSTizataka prakaraNa (traNa bAlAvabodha sahita), saMpA. bhogIlAla ja. sAMDesarA, prakA. mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA, 1943. mULa prAkRta kRti paranA traNa bAlAvabodho 1440(saM.1496)thI 1469 (saM.1525)nAM racanAvarSoM batAve che. zabdakoza svAbhAvika rIte jatraNa gujarAtI bAlAvabodhono che. emAM 275 jeTalA zabdo che. zabdonAM vyAkaraNI rUpo oLakhAvyAM che, vyutpatti ApI che ane arthaviSayaka vistRta noMdho karI che. sthAnanirdeza badhA ja karavAnI nema jaNAya che. 'rulai' pachI 'kuTakaI' ane 'i' Ave eTalo moTo varNakramabhaMga paNa thayela che. uccArabhedavALAM zabdo eka mukhya zabdanA peTAmAM darzAvyA che. traNa bAlAvabodho lagabhaga samAMtara cAlatA hoI, eka bAlAvabodhanA zabdano khulAso bIjA bAlAvabodhamAMthI maLe evaM bane che. SaSTipra. 2010_03

Page #71
samyaco. (yazovijayajIviracita) samyaktva SaTrasthAna caupai (svopajJa bAlAvabodha sahita), saMpA. pradyumnavijayajI gaNi, prakA. aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI, saM.2046. __kRti tathA bAlAvabodha banne mujarAtImAM che. bAlAvabodha 1685 (saM.1741)mAM racAyo hoya ema samajAya che. yazovijayajInI anya kRtio 1655thI 1683nAM racanAvarSoM batAve che. zabdakoza nAnakaDo - 33 zabdono ja - che, jemA svAbhAvika rIte ja ghaNA madhyakAlIna zabdo bAkAta rahyA che. ahIM lAbha e cha ke mULa gAthAnA zabdano svopajJa vRttimAM ja artha karelo che. tethI tatkAlIna zabdArthanI sIdhI mAhitI maLe che.. siMhA(ma). (malayacandrakRta) siMhAsanabatrIsI, saMpA. raNajita mo. paTela ('anAmI') prakA. mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA, 1970. kRti 1463 (saM.1519)mAM racAyelI che. zabdakozamA 120 jeTalA zabdo che. ghaNA zabdonI vyutpatti ApI che, ekathI vadhu sthAnanirdeza karyA che ane arthaviSayaka noMdho paNa che. kriyApado dhAtu rUpe ApI pachI kRtimAMgeM enuM vyAkaraNI rUpa paNa Apyu che. kvacit uccArabhedavALo zabda peTAmAM mukAyo che, jemake 'akhatra'nA peTAmAM 'akhaMtra'. siMhA(zA). (zAmaLa bhaTTakRta) siMhAsanabatrIzI, saMpA. harivallabha bhAyANI, prakA. bhAratIya vidyAbhavana, muMbaI, 1960. AmAM saMgharAyelI siMhAsana-batrIzInI vArtAo 1729thI 1745nA gALAmAM racAyelI che. zabdakozamA 250 jeTalA zabdoM che. sthAnanirdeza badhA karyA hoya evaM jaNAya che. keTalAka zabdonI vyutpatti darzAvI che. sthUliphA. (halarAjakRta) sthUlibhadra phAgu - eka paricaya, saMpA. kanubhAI vra. zeTha, svAdhyAya pu.8 aM.3, eprila 1971. kRti 1353 (saM.1409)mAM racAyelI che. zabdakozamAM Azare 70 zabdo che. kvacit varNakramabhaMga thayo che. hammIpra. (amRtakalazakRta) hammIraprabaMdha, saMpA. bhogIlAla ja. sAMDesarA, somAbhAI dhU. pArekha, prakA. mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA, 1973. kRti 1518(saM.1575)mAM racAyelI che. 2010_03

Page #72
harikhyA. harivi. [00] zabdakozamAM 200 uparAMta zabdo che. uccArabhedavALA zabdo peTAmAM mUkyA che. keTalAka zabdomAM sthAnanirdeza ekathI vadhu karyA che. (raladAsakRta) harizcandrAkhyAna, saMpA. kezavalAla ha. dhruva, prakA. gujarAta vidhAsabhA, amadAvAda, 1927. kRti 1648 (saM. 1704) mAM racAyelI che. zabdakozamAM Azare 275 zabdoM che 'dAridrya' 'dinakara' jevA ghaNA jANItA saMskRta zabdo emAM che. zabdamULa darzAvala che. ( ajJAtakartRka) harivilAsa : rAsalIlA, saMpA. harivallabha bhAyANI ane anya, prakA. pote, amadAvAda, 1988. kRtinuM racanAvarSa nathI, paNa eno racanAsamaya 1450thI 1550 (vikramanI soLamI zatAbdI) anumAnavAmAM Avyo che. saMgrahamAM bIjI kRtio paNa che, paraMtu zabdArtha harivilAsanA ja ApavAmAM AvyA che. emAM 90 jeTalA zabdI che. thoDA zabdamAM vyutpatti ApI che. kRtino anuvAda ApavAmAM Avyo che temAMthI keTalAka zabdArthanI cAvI maLe che. zabdakoza mATe upayogamAM levAyelA graMthonI samayAnukramaNI Ama to, keTalAka graMtho samayanA lAMbA gALAne Avare che, chatAM bhASAnA vikAsaitihAsano abhyAsa karanArane A samayAnukramaNImAMthI keTaloka AdhAra avazya sAMpaDI raheze. graMtha ke kRti prAcIna gUrjara kAvyasaMcaya aitihAsika jaina kAvyasaMgraha teramA-caudamA zatakanAM traNa prAcIna- gujarAtI kAvyo vasaMtavilAsa (phAgu) samaya 12mIthI 14mI sadI 12 mI pUrvArdhathI 14 mI pUrvArdha 13mI pUrvArdhathI 14 mI pUrvArdha 1250thI 1350 daramyAna 1285 AsapAsathI 1682 1353 1354thI 1429 1355 1400thI 1475 AsapAsa 15mI sadI 2010_03 prAcIna phAgusaMgraha sthUlibhadra phAgu gurjara rAsAvalI SaDAvazyaka bAlAvabodha paMdaramAM zatakanAM cAra phAgukAvyo * narasiMhanI kAvyakRtio, nassaiM mahetAnAM pada, narasiMha mahetAnAM pada

Page #73
[71] 15mI paheluM caraNa 1440thI 1490 1450 AsapAsa 1450thI 1550 daramyAna 15mI trIjuM caraNa 15mI uttarArdhathI 17mI pUrvArdha 1463 1479 1479thI 1705 1487 1490 1497 1497thI 1531 15mI aMtabhAga 15mI aMta ke 16mI AraMbha 1500 AsapAsa 16mI pUrvArdha AsapAsa 1507 1509 1512 1517 1518 1549 virATaparva 'SaSTizataka prakaraNa'nA traNa bAlAvabodha vIsaLadeva rAsa harivilAsa uSAharaNa aitihAsika rAsasaMgraha siMhAsanabatrIsI (malayacaMdra) vAgbhaTAlaMkAra bAlAvabodha ArAmazobhA rAsamALA upadezamAlA bAlAvabodha nemiraMgaralAkara chaMda, prabodhaprakAza lalitAMgakumAra rAsa lAvaNyasamayanI laghu kAvyakRtio kRSNacaritra aMgadaviSTi, kRSNa-bAlacarita abhivana-Ujhaj kAdaMbarI, nalAkhyAna vikramakhAparAcaritra vikramacaritra rAsa vimalaprabaMdha kAmAvatI hammIraprabandha karpUramaMjarI pradyumnakumAra cupaI zIlavatI kathA nala-davadaMtI rAsa zRMgAramaMjarI aMbaDa vidyAdhara rAsa rUpasena catuSpadikA uktiralAkara, jinarAjasUri-kRti-kusumAMjali sattaramA zatakanAM prAcIna gurjara kAvya 1550 1552 1556 1558 1583 16mI aMta ke 17mI AraMbha / 17mI pUrvArdha 1604thI 1698 ___ 2010_03

Page #74
[72] 17mI madhyabhAma akhAnI kAvyakRtio, akhAnA chappA, cittavicAra saMvAda, caturacAlIzI, premapacIsI 1648 harizcandrAkhyAna 1649 akhegItA 17mI uttarArdha premAnaMdanI kAvyakRtio 1652 mosALAcaritra 17mI cothu caraNa dazamaskaMdha 1682 pahelAM paMcadaMDanI vArtA 1685 ke 17mI uttarArdha samyaktva SaTsthAna caupai 18mI pUrvArdha devakIjI cha bhAyAro rAsa 1713 ke te pUrve AnaMdaghana bAvIsI stabaka 1718thI 1765 AsapAsa caMdra-caMdrAvatI vAratA, naMdabatrIsI, madanamohanA 1725 rUstamano saloko 1729thI 1745 daramyAna kasturacaMdanI vAratA, siMhAsanabatrIzI (zAmaLa) 1745 vetAlapacIsI saMdarbhagraMtho (zabdArthanirNaya tathA vyutpattinA viSayamA sahAyarUpa thayelA mahattvanA graMthono paricaya) anuzIlano, harivallabha cU. bhAyANI, prakA. dhI paoNpyulara pabliziMga hAusa, sUrata, 1965. A graMthamAM pR.78-92 para prAkRta-apabhraMza ane prAcIna gujarAtInA 25 jeTalA zabdonI prayogonI noMdhapUrvaka carcA che te ahIM upayogI thaI che. abhidhAna cintAmaNi koza (hemacandracAryaviracita), anu. saMpA. vijayakastUrasUrijI, prakA. jasavaMtalAla giradharalAla zAha, amadAvAda, vi.saM.2013. A nAmakoza che. nAmo judAjudA vargomAM rajU thayAM che, jemake devAdhidevo, devo, manuSyo, tiryaMco, nArakI, sAdhAraNa padArtho vagere. emAM ghaNA peTAvargo paNa paDe che jemake tiryaMcomAM pRthvIkAya, vanaspatikAya, kRmio, sthalacAro, khecara, jalacara, vagere; sAdhAraNa padArthomAM cIjavastuo, bhAvo, guNo, kriyAo vagere. vaLI nAmonA saghaLA paryAyo paNa ApavAmAM AvyA che. A rIte, A koza saMskRta bhASAnAM sarva nAmone azeSapaNe saMghare che. tema prAkRta-apabhraMza-dezya bhASAthI prabhAvita nAmo paNa emAM che. kula 15000 jeTalAM nAmo emAM che. anuvAdamAM enA gujarAtI paryAyo noMdhAyA che. pAchaLa saMskRta zabdonI temaja gujarAtI zabdonI ema be varNAnukramikasUcio che. keTalAka virala zabdArthomAM A koza cAvIrUpa banyo che. 2010_03

Page #75
[ 73] urdU-hindI zabdakoza, saMpA. muhammada mustaphAM khAM 'maddAha', prakA. uttara pradeza hindI saMsthAna, lakhanaU, 1989 (SaSTha saMskaraNa) sAnusvAra varNo pahelAM ane niranusvAra pachI e varNakrama ahIM che. eTaleke 'kaM' pahelAM ane 'ka' pachI. madhyakAlIna gujarAtImAM vaparAyelA keTalAka phArasI-arabI zabdo mATe temaja keTalAka zabdonI emanI Aje aparicita arthachAyA mATe A koza kAmamAM Avyo che. A kozamAM 35000 uparAMta zabdoM che. gujarAtI bhASAno laghu vyutpattikoza saMpA. harivallabha bhAyANI, prakA. gujarAta sAhitya akAdamI, gAMdhInagara, 1994. atyAre pracalita gujarAtI zabdonI vyutpatti AmAM AvI che. vyutpattimAM prAkRta ane saMskRta bhUmikAnAM zabdarUpI noMdhyAM che. Tarnarane anusarI saMskRta - prAkRtanAM kalpita rUpono paNa Azraya lIdho che. Azare 3000 zabdo AmAM samAveza pAmyA che. pAchaLa keTalAka zabdo vize vyutpatti tathA prayogaviSayaka TraMkI noMdha ApI che temAM mULa zabdakozamAM nahIM AvelA prAcIna zabdo paNa jovA maLe che. A kozanA ThIkaThIka zabdo uccArabhede madhyakALamAM maLe che eTale vyutpattinA viSayamA A graMtha ghaNo mArgadarzaka banyo che. gujarAtImAM pracalita phArasI zabdono sArtha vyutpatti koza, bhAga 1thI 4, saMpA. choTubhAI raNachoDajI nAyaka, prakA. gujarAta yunivarsiTI, amadAvAda, 1972 - 1988. A kozamAM gujarAtImAM pracalita zabdonAM mULa arabI-phArasI rUpa temaja artha darzAvavAmAM AvyAM che ane gujarAtImAM zabda je artha ke arthomAM pracalita hoya te paNa ApavAmAM Avela che. keTaleka ThekANe zabdanA prayoga darzAvatI paMktio paNa uddhRta thaI che. kozamAM Azare cha hajAra zabdoM che. uddhRta thayelI keTalIka paMktio madhyakAlIna kRtiomAMthI che, te uparAMta paNa madhyakALamAM vaparAyelA keTalAka phArasI zabdo ahIM jaDe che, tethI arthanirNayamAM A koza paNa upayogI thayo che. dezI zabdakoza, saMpA. muni dulaharAja, prakA. jaina vizvabhAratI, lADanUM, 1988. A graMthamAM dezI zabdo enA artha ne prayoganA sthAnanirdeza sAthe ApavAmAM Avela che. keTaleka sthAne ukti paNa uddhRta thaI che. artha hiMdI bhASAmAM ApavAmAM AvyA che. Azare 11000 zabdono emAM samAveza che. pariziSTa rUpe uttarakAlIna prAkRta graMthomAM emanA saMpAdakoe ApelA zabdakozone saMkalita karI leto eka koza ApavAmAM Avyo che, jemAM Azare 3000 zabdo che. bIjA pariziSTamAM dezI dhAtuono artha sAno ane keTaleka sthAne AdhAra paNa nirdezato koza che, jemAM 1600 2010_03

Page #76
[74] jeTalA dhAtuzabdo che. pariziSTanA banne kozonA ghaNA zabdo, svAbhAvika rIte ja, mULa kozamAM maLe che. varNakrama A pachInA prAkRta koza pramANe che. madhyakALamAM vaparAzamAM rahelA dezI zabdo paratve A koza ghaNo upayogI thayo che. pAiasaddamahaNNavo, paMDita haragoviMdAsa tri. zeTha, prakA. prAkRta graMtha pariSad, vArANasI, 1963 (dvitIya saMskaraNa). prAkRta bhASAnA A kozamAM zabdArtha AdhAragraMthanA nirdeza sAthe ApavAmAM AvyA che. kvacit paMkti paNa uddhRta thaI che. artha hindI bhASAmAM che. samAviSTa zabdomAM saMskRtamAthI UtarI AvelA temaja dezya bhASAnA zabdo paNa che. sAnusvAra varNo niranusvAra varNonI pUrve che, paNa pAchaLa svaravALA varNo pahelAM mukAyA che. jemake, ka, kai vagere, pachI kaM, kaMi vagaire, pachI kaMka, kaMkaDa vagere, pachI kakANi, kaDudha vagere. kozamAM Azare 57000 zabdo che. prAcIna gujarAtI bhASAno prAkRta bhASA sAtheno saMbaMdha ghaNo gADha hoI keTalAka zabdonI cAvI ukelavAmAM A koza khAsa kAmamAM Avyo che. bRhad gujarAtI koza khaMDa 1-2, kezavarAma kA. zAstrI, prakA. yunivarsiTI graMthanirmANa baoNrDa, amadAvAda, 1976 ane 1981. sArtha gujarAtI joDaNIkoza uparAMta bhagavadgomaMDala Adi kozonI sahAya laIne racAyelA A kozamA 75000thI 80000 zabdo samAviSTa che. joke saMskRta tatsama zabdone bAda karatAM A koza sArtha gujarAtI joDaNIkozathI khAsa vizeSa sAmagrI Apato jaNAto nathI. zabdanA artha noMdhavA uparAMta zakya banyuM tyAM, zabdanAM mULa paNa darzAvela che. sAdhita ane sAmAsika zabdo svataMtra rAkhyA che, paNa rUDhiprayogo zabdanA peTAmAM mUkyA che. bRhad hindI koza, saMpA. kAlikAprasAda vagere, prakA. jJAnamaMDala li., vArANasI, 1984 (paMcama saMskaraNa). A kozamAM hindI zabdo enA hindI paryAya sAthe ApavAmAM AvyA che. kvacit zabdano prayoga darzAvatI paMkti TAMkavAmAM AvI che. sAmAsika zabdo ane rUDhiprayogo zabdanA peTAmA lIdhA che. AmAM saMskRta zabdo moTA pramANamAM samAvI levAyA che. ane keTalAka madhyakAlIna zabdo paNa jovA maLe che. sAnusvAra varNo pahelA ane niranusvAra varNoM pachI evo varNakrama chai. kula zabdasaMkhyA 1,40,300 che. noMdhAyelA keTalAka jUnA hindI zabdo, keTalAka phArabI-arabI mULanA zabdo ane keTalAka saMskRta zabdonA A kozanA artho madhyakAlIna gujarAtI zabdonA 2010_03

Page #77
arthanirNayamA upayogI thayA che. bhagavadgomaMDala maga thI 9, bhagavatasiMhajI, prakA. pravINa prakAzana, rAjakoTa, 1986 (punarmudraNa). aneka saMskRta zabdo, madhyakAlIna zabdo, vividha vidyAzAkhAnA pAribhASika zabdo, aitihAsika nAmo- vyaktio vagairenAM - ne samAvato A koza mAtra zabdArthakoza nahIM paNa kaMIka aMze sarvasaMgraha banavA tAke che. joke emAM pUrI adhikRtatA sAdhI zakAI nathI. zabdonA aneka artho noMdhAya che te ghaNI vAra to kAcAMpAkA sAdhanomAMdhI bhegA karelA jaNAya che. madhyakAlIna zabdo paratve ghaNI vAra etA prayoga darzAvatI paMkti uddhRta karavAmAM AvI che. paraMtu karavAmAM Avelo artha emAM baMdha besatI na hoya evU paNa koIkoI vAra jovA maLyuM che. tema chatAM kALajIpUrvaka upayoga karIe to A graMthamAMthI kAcI sAmagrI avazya maLI rahe che. A graMthamAM 2,81,000 uparAMta zabdo che. rAjasthAnI sabada kosa khaMDa 1thI 4 graMtha 1thI 9, sItArAma lAlasa, prakA. rAjasthAnI zodha saMsthAna, (pachIthI) upasamiti, rAjasthAnI sabada kosa, jodhapura, 1962-1978. A koza rAjasthAnI zabdonA artha hiMdI bhASAmAM Ape che. sAnusvAra varNo niranusvAra varNonI pUrve mukAyelA che te uparAMta varNakramanI eka dhyAna kheMcatI lAkSaNikatA e che ke emAM la-Lane ekarUpa gaNI 'la'nA kramamA sAthe ja rAkhela che. 'za' ne 'Sa' nathI, ekalme 'sa' che. eTale 'za'vALA zabdo 'sa'mAM ja zodhavAnA rahe che. zabdArthonI sAthe ghaNI vAra udAharaNarUpa paMktio - ekathI vadhu paNa - TAMkI che. cAraNI bhASAnA ghaNA zabdono samAveza che, te uparAMta ghaNA uccArabhedone samAvI levAyA che. apAyelA artho so TakA pramANabhUta nathI, paNa kadAca bhagavadgromaMDala karatAM A kozanI pramANabhUtatA vadhAre che. A kozamAM Azare 2,00,000 zabdo madhyakAlIna gujarAtanA jaina sAdhukavio rAjasthAna-gujarAtamA vihAra karanArA hatA. tethI rAjasthAnImAM TakelA ane gujarAta lupta thayelA ghaNA zabdArthoM emanI kRtiomAM jovA maLe che. evA zabdArthoM paratve A koza khUba upayogI thayo che. ema paNa kahI zakAya ke madhyakAlIna gujarAtI zabdakozane sauthI vadhu upayogI thayelo A koza che. leksikograeNphikala sTaDijha ina jaina saMskRta, bI. je. sAMDesarA ane je. pI. ThAkara, prakA. oNrienTala insTiTyUTa, baroDA, 1962. AmAM traNa jaina prabaMdhonA zabdo, kRtivAra alagaalaga ApavAmAM Avela che. 2010_03

Page #78
rahI gayelA zabdo pUrti rUpe ApavAmAM Avela che. saMskRta zabdonA aMgrejImA artha ApavAmAM AvyA che ane ghaNe sthAne zabdano prayoga darzAvatI mULanI paMktio uddhRta karI che. zabdo nAgarI lipimA ane saMskRta kozanA varNakramamA che. badhI kRtionA thaIne kula 4000 jeTalA zabdo noMdhAyelA che, paraMtu eka zabda ekathI vadhu kRtiomAM maLato hoya evA dAkhalA paNa ghaNA che. jaina saMskRta dezI zabdonA saMskRtIkaraNa mATe jANItuM che. keTalAka zabdomAM viziSTa arthachAyAo paNa vikasI che. madhyakAlIna gujarAtImAM paNa AmAMnA keTalAka zabdonuM anusaMdhAna dekhAya che ne tethI keTalAka lAkSaNika zabdaprayogomAM A koza mArgadarzaka banyo che. vanauSadhikoza, saMpA. kezavarAma kA. zAstrI, prakA. prAcyavidyA maMdira, mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA, 1982. A graMthano mukhya bhAga te vanaspationAM saMskRta nAmono koza che. mULa zabda, enA eka ke vadhu gujarAtI paryAyo mULa zabdanA anya saMskRta paryAyo, laeNTina pAribhASika paryAya ane maLI zakyA te marAThI, hiMdI, paMjAbI, baMgALI, tAmiLa ane aMgrejI paryAya - e rIte badhAM vanaspatinAmo akAdikrame ApavAmAM AvyAM che. A kozamAM Azare 4500 vanaspatinAmo che. cAra pariziSTomAMthI pahelAmAM kacchI nAmo gujarAtI paryAya sAthe, bIjAmAM laeNTina nAmo saMskRta paryAya sAthe, jIjAmAM gujarAtI nAmo saMskRta paryAyo sAthe ane cothAmAM 'soDhala-nighaMTu'mAM maLatAM navAM vanaspatinAmo samAvAyAM che. madhyakAlIna gujarAtI vanaspatinAmone ukelavAmAM A koza upayogI thayo varNakasamuccaya bhAga 1 ane 2, (bhAga 1) saMpA. bhogIlAla ja. sAMDesarA, (bhAga 2) bhogIlAla ja. sAMDesarA ane ramaNalAla nA. mahetA, prakA. mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA, 1957 ane 1959. ___ pahelA bhAgamAM varNako che ane bIjA bhAgamAM ene AdhAre karavAmAM AvekheM sAMskRtika adhyayana ane zabdasUcio che. zabdasUcio be prakAre che - viSayavAra ane sAmAnya. viSayavAra zabdasUcimAM bhojanasAmagrI, vastra, alaMkAra, dezapradeza, nagararacanA ane sthApatya, rAjaloka ane pauraloka, zastrAstro, azvajAti vagerenAM nAmonI sUcio che ane sAmAnya zabdasUcimA e sivAyanA sarva zabdonI sUci che. zabdasUcimA pahelA bhAgano sthAnanirdeza mAtra che, artho nathI, paraMtu judAjudA viSayonA je zabdo che tenI samajUtI e viSayonA sAMskRtika adhyayanomAMthI moTe bhAge maLe 2010_03

Page #79
[ 77] che, joke A zabdo paratve A bIjA bhAganA sAMskRtika adhyayanano pRSThAMka ApI zakAyo nathI e agavaDa rahI gaI che. sAmAnya zabdonA artha mATe to e jyAM vaparAyo che te sthAna jotAM saMdarbha parathI ghaNI vAra artha Ukale che. pahelA bhAgamAM pariziSTa 2 tarIke mukAyela krayANaka-vastra AbharaNa nAmAvalinA zabdo sUcimAM AvyA nathI.. viSayavAra zabdasUcimAM AvavA joItA thoDA zabdo sAmAnya zabdasUcimAM rahI gayA che. viSayavAra zabdasUcimAM 3500 jeTalA ane sAmAnya zabdasUcimAM 2800 jeTalA zabdo The. madhyakAlIna gujarAtInA keTalAka zabdonA uktiprayogo A graMthamAMthI maLe che e rIte eNe arthanirNayamA ghaNI vAra madada karI che. vyutpattivicAra, harivallabha bhAyANI, prakA. yunivarsiTI graMthanirmANa baoNrDa, amadAvAda, 1975. A graMthanA bIjA khaMDamAM saMskRtathI arvAcIna gujarAtI sudhInA dhvanivikAsamAM jovA maLatA niyamo udAharaNa sahita ApavAmAM AvyA che ane trIjA khaMDamAM keTalAka zabdo vize vyutpatti ne arthaviSayaka noMdho che bannemAM AvatA gujarAtI zabdonI akArAdi sUci pAchaLa pRSThAMkanirdeza sAthe ApI che. te dvArA zabdanAM vyutpatti ne artha sudhI pahoMcI zakAya che. zabdasUcimAM 1400 uparAMta zabdo che. AmAMnI ghaNI vyutpattio to 'gujarAtI bhASA laghu vyutpattikoza' mAM have akArAdikrame prApta thaI che, paNa zabdArtha-viSayaka noMdhonI potAnI judI upayogitA che, jeno lAbha A saMkalita kozamAM levAmAM Avyo che. zabdakathA, harivallabha bhAyANI, prakA. ka. lA. svAdhyAya maMdira, gujarAtI sAhitya pariSada, amadAvAda, 1983. A pustakamAM zabdonAM svarUpa, itihAsa ane arthachAyAviSayaka noMdho che. emAM saMskRta, prAkRta, gujarAtI, hiMdI, marAThI vagere bhASAomAM jovA maLatA zabdArtharUpone AvarI levAyAM che. 150 jeTalI noMdho che paNa eka noMdhamAM ekathI vadhu zabdo vize paNa carcA thaI che. pAchaLa ApelI zabdonI sUcimAM ullekhAyelA saghaLA zabdo che ne e 2800 jeTalA che jemAM eka zabdanA uccArabhedono paNa samAveza che. AmAM apAyelo zabdanA svarUpa ane arthano itihAsa A saMkalita kozamAM avAranavAra sahAyarUpa thayo che. zabdaparizIlana, harivallabha bhAyANI, prakA. gUrjara graMtharana kAryAlaya, amadAvAda, 1973. A pustakanA vibhAga bIjAmAM keTalAka prAcIna zabdaprayogo vize noMdho che. noMdho 12 che paNa emAM samAviSTa zabdaprayogo 22 jeTalA che. e noMdho A saMkalita 2010_03

Page #80
[8] kozamAM arthanirNaya paratve madadarUpa thaI che. saMskRta-iMgliza DikzanarI,sara maoNniera-viliamjha, prakA. mAravAha pablikezansa, nyU dilhI, 1966 (punarmudraNa). A kozamAM saMskRta zabdo nAgarI temaja romana lipimAM ApelA che, joke mukhya zabdanA peTAmAM AvatA sAmAsika zabdo kevaLa romana lipimA ApelA che. artho aMgrejI bhASAmAM che. zabda je-te arthamA jyAM vaparAyo che te kRtio paNa nirdezI che. uparAMta, anya zabdakozo vageremAthI maLatA zabdo paNa samAvI lIdhA che. Ama A koza sarvagrAhI thavA jAya che. A kozanA zabdakramanI eka lAkSaNikatA khAsa dhyAnamA rAkhavA jevI che ke emAM mULa dhAtu parathI sAdhita thayelA zabdo, enA varNAnukramane badale, dhAtu pachI tarata ApavAmAM AvyA che. jemake kRpachI karaNa, kartR vagaire. A saMvardhita AvRttimAM Azare 1,80,000 zabdo che. thoDA zabdo pUrti rUpe che. sarvagrAhI koza hovAne kAraNe keTalAka virala zabdonAM svarUpa ane arthanI cAvI emAMthI maLI che. saMskRta sAhityamAM vanaspati, bApAlAla ga. vaidya, gujarAta vidyAsabhA, amadAvAda, 1953. Ama to, AmAM judIjudI vanaspatio saMskRta sAhityamA kyAMkyAM nirdezAI cha e paMktio uddhRta karIne darzAvyuM che. sAthe e vanaspatinI lAkSaNikatAo varNavI che, enAM saMskRta nAmAntaro noMdhyAM che ane gujarAtI vagere bhASAoNAM e vanaspati kaye nAme oLakhAya che te paNa batAvyuM che. anukrama akArAdi krame che temAM 190 vanaspatio ullekhAya che, paraMtu pAchaLanI zabdasUcimA saMskRta uparAMta gujarAtI vagairenAM vanaspatinAmo AvarI levAyAM che. emAM 1800 uparAMta zabdo che, jemAM thoDA graMtha, vyakti vagairenAM nAmo che. __ varNanAtmaka hovAne kAraNe A graMtha keTalAMka vanaspatinAmone oLakhavAmAM vizeSa upayogI thayo che. saMskRta-hindI koza, (chAtra-saMskaraNa), vAmana zivarAma ApTe, prakA. nAga prakAzaka, dillI, 1988 (punaH mudrita saMskaraNa) __ A kozamAM saMskRta zabdonu ghaDatara darzAvavAmAM AvyuM che, enA hindI artho ApavAmAM AvyA che ane zabdo jyAM vaparAyA che e kRtionA nirdezo paNa che. keTalIka vAra paMkti paNa uddhRta thaI che. kozamAM Azare 25,000 zabdo che. zabdanA peTAmAM mukAyelA sAmAsika vagere zabdo judA. pariziSTa rUpe 5000 zabdo pAchaLathI umerAyelA che. khAsa karIne saMskRta mULanA madhyakAlIna zabdonA yogya Adhunika paryAyo ___ 2010_03

Page #81
[79] meLavavAmAM A koza upayogI thayo che. sArtha gUjarAtI joDaNIkoza, prakA. gUjarAta vidyApITha, amadAvAda, 1967 (pAMcamI AvRtti). zabdonA gujarAtI paryAyo ApavA uparAMta enA saMskRtAdi mULano zakya hoya tyAM nirdeza karyoM che. sAdhita zabdo mULa zabdonA peTAmAM lIdhA che ne rUDhiprayogo paNa tyAM laI lIdhA che. kozanI A pAMcamI AvRttimA 68467 zabdo che. ___A kozanA keTalAka taLapadA zabdo madhyakALa sAthe samAna che, tethI artha nizcita karavAmAM A kozano upayoga thayo che. A uparAMta, zabda ane artha (bhogIlAla sAMDesarA), lokasAhitya zabdakoza tathA saMtasAhitya zabdakoza (jeThAlAla trivedI), DikzanarI oNv inDo-Aryana laiMgvejIjha, anya keTalAka kozo temaja keTalAka jainadharmaviSayaka graMthono prasaMgopAtta upayoga karavAno thayo che. sAMketika cihno ane sAmAnya saMkSepAkSaro [ ] A kauMsa sarvatra saMpAdakIya noMdhane nirdeze che. (1) A kauMsamAM mukAyelA madhyakAlIna zabda mULa kRtimAM pAThAMtara rUpe maLe che ema samajavAna che. (2) A kauMsamAM mukAyelI vyutpattio mULa AdhAragraMthamA che ema samajavAnuM che. phUdaDInI nizAnI (9) madhyakAlIna zabdanI pUrve hoya tyAre e zabdanu e rUpa zaMkAspada hovAnuM darzAye che; (2) AdhAragraMthanA saMkSepAkSaranI pUrve hoya tyAre e AdhAragraMthano artha choDavAmAM Avyo che ema darzave che; (3) ApelA arthanI pUrve hoya tyAre e artha vizeno saMzaya darzAve che ane (4) apAyelI vyutpattinI pUrve hoya tyAre e vyutpattinI pramANabhUtatA zaMkAspada hovArnu darzAve che, paNa saMskRta zabdarUpanI tarata pUrve hoya tyAre e kalpita rUpa cha ema darzAve che. mIMDAnI nizAnI AdhAragraMthanA saMkSepAkSaranI pUrve ja Ave che ane madhyakAlIna zabda e AdhAragraMthamAM nirdiSTa pRSTha para maLato nathI, athavA to emAM pRSThAMkano nirdeza nathI ema darzAve che. arabI apabhraMza urdU kanaDa 2010_03

Page #82
[40] kAThiyAvADI gujarAtI dezya ## paMjAbI pAlI prAkRta phArasI bahuvacana bhIlI marAThI sarakhAvo saMskRta # 2010_03

Page #83
anukrama prakAzakIya nivedana * [7] saMpAdaka nivedana * [8] eka nUtana zikhara- saphaLa ArohaNa * harivallabha bhAyANI * [14] na vIsaravA jevo vAraso * jayaMta koThArI * [16] saMpAdakIya bhUmikA * [27] madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza * 1-564 thoDI zabdArthacarcA * 565-627 1. aule khAle vahai * 568; 2. aulhAi * 568; 3. auganAi * 568, 4. augau, ugau * 569; 5. akhADo * 569; 6. achUtau * 570; 7. akaja, akAja * 571; 8. akhatra, akhaMtra, akhatara, khatra * 572, 9. agama, nigama . 573; 10. agAja * 575; 11. aghATa (AghATa) Ubho * 575; 12. acchauM, Archa * 576; 13. aja ubhAM* 576; 14. ajaMNa * 577; 15. aDasAlA/aDasIlA * 577; 16. aNagAla/agAla * 577; 17. aNAtha, aNAthi, Atha, Athi, Athya * 578; 18. aNikha * 579; 19. aNia/aNIya Akhai * 579; 20. aNIsara * 579; 21. aNUrUM, aNUrati * 580; 22. ata * 581; 23. atidhaja * 582, 24. atisaMtA * 582, 25. adharAsa, olava, UlavayU~ * 582; 26. anivaDa, nivaDa * 584; 27. anubhAva, anu bhAva * 586; 28. apramANa * 586; 29. abAha * 587; 30. abhokhau, Abhokhau, abhokhaNa, abhokhaj, aMboSaNa, abokhaNa * 587; 31. amalImANa, amalImAna * 589, 32. amAi, amAmo, amAj, amAna, amAnI * 589; 33. aniAu, anyA, aMnA, annayo, anyAI . 590, 34. araja * 593; 35. alaguM, alagerI * 593; 36. aMka bharavo * 595; 37. Adhu, AghelaM * 596; 38. ADai, ADau * 597; 39. Adara, AdaraQ * 598; 40. karo * 601, 41. khagAM, khagamaMDala, khagAkAra * 601, 42. kharApa * 602, 43. gAna, kiNa gAnai * 602, 44. uzaMkala, usaMkala, usIkala, usIMkala, oziMgaLa, ozIMkala, ozIMgala, osaMkala, osIkala * 603, 45. kANa, kANi, kANI, kAMNi, kulakANi, muhakANi * 613 2010_03

Page #84
aMgreja, phrenca vagere pAzcAtya prajAoe potAnA vAparamAMthI ke zabdakozomAMthI junavANI zabdo ke rUDhiprayogo para DhAMkaNa daIne bhASAnA kalevarane zoSAvA na detAM temane jIvatA rAkhyA ane temAM navA ane naravA arthabhAva (kanTenTa)nAM TaoNnika pUrIne bhASAnA hADane puSTa rAkhyuM che, jyAre ApaNe tyAM Ajano ApaNo ziSTa varga evI sAmagrInA vApara sAme moM macakoDe che. ___ bhASA e dharatI parano pANIvIraDo che. janavANI e enI akhUTa saravANI che. ghaDA pANInA vIraDAne vADakI ke chAliyAthI ulecye jAo ne so beDA pANI bharI lyo. na uleco to vIraDAnuM pANI ghaDo ja raheze. ema vADakI-chAliyAthI ene ulecavAnI prakriyA paNa janavANI ja che. enAthI rojeroja ulecAyA vagara vIraDo melo ne baMdhiyAra banI jaze. bhASArUpI vIraDA, pANI janavANIne vATake caDe tyAre ja e philTara ane klaoNrineTa thaIne prajAnA vApara mATe naravU thayuM gaNAya. svAmI AnaMda 2010_03

Page #85
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza zabda thakI citta paMkhAkuM banI jAya che. risTaoNphanIjha 2010_03 .

Page #86
jUnI vastuo vecanAra eka dukAnadArane tyAM meM eka Tebala joyelaM. lAgatuM hatuM to sAmAnya paNa enI kiMmata hajAro rUpiyAmAM aMkAI hatI. enuM kAraNa pUchatAM eNe kA : "jUnuM che eTale moMdhU che. enA upara ghaNA hAtha beThA che, ena kASTha ghaNI AMgaLIonA sparzathI suMvALu banyuM che... A Tebala upara peDhIono itihAsa beTho che eTale mUlyavAna che. jANakAra gharAka e barAbara jANe che." bhASA e purANI cIjavastuono bhaMDAra. dareka zabda jJAnano ratnajaDita nAnakaDo koza che. jJAnI gharAkanI jema enI kadara karatAM zIkhIzuM to eno pahelo lAbha ApaNane ja maLaze. phAdhara vAlesa 2010_03

Page #87
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza a SaSTipra. nizcayArtha avyaya, [ja] (saM.ca) ai terA. ai aiThi lAvala. eMTha, ucchiSTa [saM. * AcaSTa] airAvaNa terakA. airAvaNa, [ iMdrano hAthI ] aisA narapa AvA (saM. IdRza) [ hiM . ] aisiuM nalarA. evaM (saM. IdRza) aihavi gurjarA-Ti. saubhAgyavatI strI (saM. akayattha ArArA. eke; aitikA. akRtArtha, [jenuM jIvana sArthaka nathI evo] akaraNi SaDAbA. nahIM karavAmAM akaratau SaDAbA. nahIM karato akali aitirA nahIM kaLAtuM, nahIM samajAtuM akaha prAcIphA. akathya, avarNanIya (saM. akatha ) avidhavA) au uktira. A (saM. ayam) auAraNe karpUmaM. ovAraNe [saM. apavAraNa] aukhadha prAcIsaM. auSadha auganAi uktira. dhyAnamAM na le (*saM. apakarNayati) [saM. avakarNayati ] auganiyA juo aDaganiyA, avaganiyAM, uganiyuM augI * terakA. prAcIsaM. mUgI; juo ugau auja uktira. ayodhyA auTha, aUTha aMbarA. uktira. nalarA. sthUliphA. sADA traNa (saM. ardhacaturtha) Auta madamo. ayuta, daza hajAra audhAkhiM uktira. avadhAravuM, dhyAnamAM levuM aDalavai uktira. oLave, kapaTathI paDAvI le (saM. apalapati); juo olavai aule (aule khAle vahe) * jinarA. [ avaLI khALe vahe, UbharAya, chalakAya ] aulevevaraM SaDAbA. oLavavuM (saM. apalapU) aulhAi jinarA. * saMkucita thAya, [ pArchu paDe, khinna dhAya] [da. ohulla] ahaTai jinarA. dUra thAya, [AdhuM khase] auMgau-mugau uktira. UgomUgo, mUgo 2010_03 a / akekalAM (saM. avAGmUka); juo ugaumugau aUTha juo auTha akaja akhAkA. na karavA jevuM kAma, [na thavA jevuM, aghaTita] dazaskaM (2). premAkA. siMhA (zA). nakAmuM, vyartha (saM. akArya) akAcIna siMhA (zA). ? [*akiMcana, * karmazUnya] akAja akhAcha. ArArA. zIlaka. nakAmuM, vyartha, khoTuM; akhAkA. akArya, na karavA jevuM kAma, [hAni]; upabA. catucA. * rUpaca. aghaTita kArya akAji gurjarA. virApa. akAraNa, [khoTI rIte, kharAba rIte, khoTuM karIne] (saM. akArya) akAma akhIkA. niSkAma [apayaza akArima prAcIphA. akRtrima, svAbhAvika (saM.a + kArmika ?) akittI jinarA. akIrti, apAvanAra nAmakarmabheda] [jai. ] akIdhai SaDAbA. vaNakIdhe, vaNakarye akupya vAgbhabA. sonaM-cAMdI [saM.] akuLINau vIsarA. akulIna [rA. ] akekalAM kAdaM (zA). ekeka, pratyeka

Page #88
akoTaDo/akhevapaNai 2 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza .. spA (saM.ekaika) akhaMca vimapra. khacakAyA vinA akoTaDo, akoTI narakA. premAkA. strIo- akhaMja abhiU. akSaya, [akhaMDa] [saM.a+ nuM kAnamA paheravAnuM eka ghareNuM [saM. khaMja] arkapatrikA]; juo akhUTI akhaMtra juo akhatra akkhai SaTipra. kahe che (saM.AkhyAti) akhaMpa abhiU. [khAMpa - khAmI vagara], akkharu SaTipa. akSara puSkaLa, [pUrepUruM] [saM.] akkhINa SaDAbA. akSINa, anazvara akhA uSAha. okhA (saM.uSA) akratya devarA. akRtya, [duSkRtya] akhADau uktira. *gurjarA. "virApa. [zauryaakrita premAkA. akRtya, duSkRtya spardhA], zauryaspardhA- medAna (saM.akSaakSara premAkA. vidhinA lekha, bhAgyalekha pATaka) akSurasa vimapra. zeraDIno rasa [saM.ikSurasa] akhADAmaMDapa * SaDAbA. [krIDAbhUmi, ramatarnu akSANuM ArArA. zubha kAryamAM bharavAmAM medAna] (saM.akSapATa+maMDapa) AvatuM cokhA vagere akhaMDa anAjanuM akhADe akhAkA. athaDAve, aphaLAve pAtra, pUjAno upahAra (saM.akSatavAyana) akhiyAta jinarA. AkhyAta, yaza, [saM.akSatadAna]; juo akhyA' prasiddhi]; aitikA. [prasiddha, yazasvI akSoda kAdaM (zA). akhoDanA vRkSanuM lAkaDu akhI jinarA. akSaya, [amara] (saM.) ___ akhIU gurjarA. kaDaM (saM.AkhyAtam) akhai lalirA. akSaya, *akhUTa, [anazvara, akhINamahANasa aitikA. laI AvanAra pote hAnirahita] na jame tyAM sudhI bhikSAnna khUTe nahIM akhauna ArArA. pUjAnI sAmagrI (saM.. evI zakti [saM.akSINa+mahAnasa], akSatapAtra) akhUTai gurjarA. pradyucu. AyuSya khUTyA akhaDAya premAkA. athaDAya, aphaLAya. vagara akhaDAvakhaDI upabA. khADAkhabaDAvALI akhUTI nemichaM. akoTI, kAna- eka akhata juo jhakhata ___ AbhUSaNa; juo akoTaDo akhatra, akhaMtra ArArA. uktira. gurjarA. akhe akhAcha. dazaskaM(1). premAkA. akSaya, *siMhA(ma). "harikhyA. ayogya, niMdya, na khUTe ebuM kharAba, aniSTa (saM.akSAtra); juo khatra akhetariyA utarAvo * narakA. [dANA akhaya nemichaM. lAvala. akSaya jovaDAvI zuM vaLagyuM che te nakkI karAvo] akhayavAna AnaMsta. akSayadAna, [abhaya- akhedapaNai AnaMsta. akhedapaNe, [takalIpha dAna] vinA, sahajapaNe 2010_03

Page #89
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza akhepada cittasaM. akSayapada, brahmapada akhepAtra akhegI. akSayapAtra akhera kAmA (tri). kAmA (zA). caMdravA. akSara akhelA akhAkA. khelyA vagara aitikA. akhoDa ArArA (va). uktira. akharoTanuM vRkSa (saM.akSoTaka) akhyANAM premAkA. maMgaLa prasaMge bharavAmAM AvatuM akhaMDa anAjanuM pAtra [saM. akSatavAyana, akSatadAna]; juo akSANuM agaDa narakA. premAkA pratijJA, bAdhA [* a. akda] agaDa nalarA. sAThamArInuM medAna agaDI aitikA abhigraha, [ vrata, bAdhA ] [a. akda] agatya dazaskaM ( 1 ). agamya gati agathIu ArArA (va). vRkSavizeSa, agathiyo, segaro (saM. agasti) ani-jhAlA lAvala. agninI jvALA ani sAdhI juo sAdhI agama dazaskaM (2). amaMgaLa bhAvinA saMketa, * akhAkA. * narakA. [Agama, mULa zAstra veda]; juo agaMma, Agama agara Ar2ArA (va). uktira. RSirA. kAmA (zA). terakA. narakA. nalarA. vasaMvi (brA). aguru, eka jAtanuM sugaMdhI lAkaDuM agaraja vasaMvi. aguruvRkSa, agarajA agararasa narakA. aguru (sugaMdhI lAkaDuM)no rasa 2010_03 akhepada / agurulahu agaru premAkA. e nAmanA vRkSanI chAlano bhUko agaru ukheva- prAcIsaM. agara ukhevayuM agarano dhUpa uDADavo; juo ukheve agavANi vIsarA. AgevAna, agraNI (saM. agrayAvan) agasti virApa. agatsya RSi agaMjiu aitikA. aparAjita [saM. agaMjita ] agaMjI nemichaM. gAMjyo na jAya tevo agaMma madamo. Agama, * zaiva zAstro, [ paraMparA prApta mULa zAstro - veda]; juo agama agAja ArArA. duSkara, zRMgAmaM. agrAhya, [asvIkArya ]; premAkA. agrAhya, agAdha, [ pAra na pAmI zakAya evaM ]; * vimapra. [*agrAhya - moTo utsava ]; juo agharAja agAdha samyaco. nistaraMga, [sthira ] agAla prabopra. prAcIphA. akALa, ayogya samaya, kavakhata AgAvatI caMdravA . vRkSavALI (saM. aga parathI ) agAza, agAsa gurjarA. vimapra. virApa. AkAza agAhA ArArA. agAdha, UMDI agi gurjarA. Aga (saM. agni) agiara, agiyara nalAkhyA. premAkA. ajagara agiyA premAkA. AgiyA agilau vIsarA. agraNI, mahAna ( saM . agra) aguNa terakA. eka vanaspati agurulahu jinarA. agurulaghuparyAya, [zarIra

Page #90
agevANa/aciraja 4 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nI aguru (sthULa ke bhAre nahIM) tathA agharAja narakA. agrAhya, grahaNa na karI alaghu (kRza ke haLavI nahIM) sthiti, zakAya eTalobadho, agAdha; juo sapramANatA, e prApta karAvanAra nAmakarma- agAja bheda] [jai.] aghATa (ubho aghATa) * naMdaba. [cAre AghATa agevANa uktira. AgevAna (saM.agra parathI) - sImA vacce Ubho rahIne, jAheramAM, agevANu uktira. AgaLa rahenAra, mokharAnu khullekhullaM]; juo AghATa gurjarA. netRtva aghAtI AnaMsta. aghAtI karma, jIvanA mULa agocaranI gatya premAkA. adRzya rahevAnI guNono ghAta nathI karatuM te karma [jai.] zakti aghorA aitikA. je ghora nathI hotuM te, agopa dazaskaM(1). premAkA. gopya, gupta saumya, suMdara]; juo uacaTa aggali terakA. AgaLa, [pAse, samakSa] *acaTa ("uacaTa) * cAraphA. [garva] (saM.agra parathI) [saM.uccaTA]; juo uacaTa aggalI nalarA. AgaLa paDatI, viziSTa, acarata madamo. acaraja AgalI acarija, acarija, acarIja ArArA. aggi prAcIsaM. agni, Aga uktira. RSirA. devarA. narakA. pradyucu. aggima uktira Agala rahe agima prAcIphA. vikrarA. acaraja, Azcarya aggevANi ArArA. AgaLa cAlanAra. acala juoM avala agresara acavyuM akhAkA. akhAcha. akhegI. *narakA. aggevANu uktira. AgaLa rahenAra, mokharAnuM na kahelu, avarNanIya; akhAcha. brahma agyara catucA. aguru, agara acaMbha ArArA. AzcaryakAraka, navatara agha narakA. harikhyA. pApa [saM.] (saM.atyadbhuta); juo asaMbhi aghau vimapra. zobhyo acaMbhau, acaMbhU RSirA. pradyucu. prAcIsaM. agha-ogha premAkA. pApasamaha [saM.] acabI (sa.atyadbhuta) agha-ogha-dahana dazaskaM(1). pApasamahane acAlaniu SaDAbA. aDaga, dRDha (saM. bALe te, [saM.] __ acAlanIya) aghagama siMhA(zA). Agama ne nigama sAthe acAle naMdaba. anivAryapaNe, [na cAlatAM] gaNAvelo eka zAstraprakAra, [*aghamarSaNa acitta kAdaM (dha). bAvarUM maMtra (saM.agha+gama pApavinAzaka) aciraja, acirata, acIrIja AnaMsta. aghamarSaNa kAdaM (zA). pApano nAza karanAra prAcIphA. vetApa. siMhA(zA). acaraja, maMtra ke maMtravidhi (saM.) Azcarya ___ 2010_03 For Private &Personal Use Only

Page #91
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza acireNa zRMgAmaM. tarata (saM.) aciMtu gurjarA. aNaciMtavyuM, ociMtuM (saM. aciMtita) acIrIja juo aciraja acIMtabiu gurjarA. aNaciMtavyuM acoriDaM SaDAbA. vaNacoreluM * acharAyaNa acyaMta cittasaM. aciMtya, ghaNuM accharI juo acchara accherA SaSTipra. acaraja (saM. Azcarya) acyaMta cittasaM. aciMtya, ghaNuM achai juo acchai achatau uktira. hoto, raheto achato akhAkA, akhAcha. jinarA. prabopra. jenuM astitva nathI tevo, asat, mithyA abhu gurjarA. atyaMta vismayakAraka (saM. achi juo acchai achivauM uktira. hovuM, rahevuM atyadbhuta) aJcabhuya prAcIsaM. ati AzcaryakAraka (saM. achIuM uktira. rakhAtuM atyadbhuta) acchai, achai achi ArArA. uktira. uSAha. gurjarA. terakA. nalarA. nemichaM. prabopra.. prAcIphA. prAcIsaM. virApa. harivi. che (saM.AkSeti); prAcIsaM. rahe * acchaka (ucchaka) jinarA. utsuka acchaya terakA. Achu, [suMdara ] (saM. accha) acchara, accharA, accharI terakA. prAcIsaM. apsarA; juo kaiccharI accharaka hammIpra. AjJAbhaMga accharA juo acchara accharAyaNa cAphA. [nRtya]; juo aja (ajaubhAM) siMhA (zA). ?, [* atyAre Jain Cation International 2010 03 acireNa / ajayaNAvaMta (saM. acharAyaNa prAcIphA. nRtya apsarAyana ?); juo accharAyaNa achaM ArArA. kuM achA dazakaM (1). pachADavuM (da. acchoDa ) achANi SaDAbA. gALyA vagaranuM (saM.kSaN parathI); juo aNachANiyAM achUtau uktira. sparzadoSanA abhAvavALu, nirmala (saM. acchupta) acheda AnaMsta. achedya achepa jinarA. aspRzya acheruM SaSTipra. acaraja [bharI ghaTanA], [apUrva ghaTanA ] (saM. Azcarya) acheha ArArA. cheDA vagaranuM, pAra vagaranuM, khUba [saM. a+cheda ] achopAdi * SaDAbA. [aspRzyatA vagere ] aja akhAkA. akhegI. narakA. brahmA [ saM . ]; premAkA. bakaruM [saM.] ja, UbhAUbha] ajai vIsarA. hajI, have (saM. adyaiva ) ajamANa narakA. ajamo [hiM. ajavAina ] ajamAla * akhAkA. *akhAcha: cittasaM. ?, ujjvala, prakAzamAna, [* ujamALa, * prakAzita ] ajayaNAi upabA. [jIvarakSAnI] jatana saMbhALa vinA ajayaNAvaMta SaSTipra. jayaNA vinAnA, [hiMsA -

Page #92
ajara / ajiu TALavAnI kALajI vinAnA ] ajara abhiU. kastuvA. caMdravA. premAkA. madamo. siMhA (zA). DhIla, vilaMba (a. ajU) [saM. adyApi] ajira kAdaM (zA). AMgaNuM (saM.) ajI ArArA. uktira. gurjarA. SaDAbA. hajI (saM. adyApi ) ajara akhAkA. premAkA. jarA ajIu gurjarA. hajI (saM. adyApi ); juo aja vinAnuM, jIrNa na thAya tevuM pacyuM nathI evaM [TakyuM nathI evaM mAluM naSTa] [saM.] ajaraNa-jaraNa akhAkA. ajIrNatA ane ajuAlI zRMgAmaM. ajavALI, [zukla ajIya gurjarA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). hajIye, hajI paNa (saM. adyApi ) jIrNatA pakSanI]; aitikA. ujjvala [karI] - vRddhatva narakA. ajasa upabA. gurjarA. apayaza ajasra narakA. satata, [niraMtara ] [ saM . ] ajaMNa madamo. ajaMpo, [asvasthatA, valovATa] [a.ajna] ajA akhAkA. akhegI. premAkA. mAyA [saM.]; premAkA. mAyA, [jogamAyA ]; bakarI [saM.] ajAcika ArArA. ayAcaka, ajAcaka, na mAgavuM paDe vA ajANato upabA. virApa. SaDAbA. nahIM jANato, ajANa (saM. a + jJAna parathI ) ajANi vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). ajJAna, mUrkha (strI) ajANivauM upabA. SaSTipra. [na jANavuM te], ajJAna ajApati akhAkA. akhegI. mAyAno pati, brahma [saM.] ajAro naMdaba. ijAro 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ajUAlauM RSirA. SaSTipra. ajavALuM (saM.ujjvAlayitam) (saM. ujjvAlakam ) ajUAle lAvala. ajavALe, prakAzita kare ajUTuM dazaskaM ( 1 ). premAkA. ajIThaM, eTuM [*saM. AjuSTa] ajUyAlauM virApa. *ajavALu, gurjarA. [ujALAyeluM] (saM.ujvalayitam) ajogI jinarA. ayogI [kevalI ], sarvavyApArarahita kevala - zuddha jJAnanI AtmAvasthA] [jai.] ajja terakA. Arya [AdaravAcaka] aja-kala prAcIsaM. AjakAlamAM, [ thoDA samayamAM] [saM. adya+kalya] ajavasANa jinarA. adhyavasAya, [AtmAno] pariNAmavizeSa, [bhAvotkarSa] [jai.] ajavi aitikA. Aja paNa [ saM . adyApi ] ajjA nemichaM. AryA, sAdhvIo ajiu terakA. hajI (saM. adyApi + khalu); ajiu, ajjiya, ajiu, ajIya, ajIu prAcIsaM. haju, hajI, [saM. adyApi ] juo ajiu ajiya vasaMphA (la). vasaMvi (brA). hajI ajIu gurjarA. hajI (saM. adyApi )

Page #93
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 7 ajo/aDaganiyA saptatiH ) ajjo prabopra. mahAnubhAva (saM.AryaH) aTThotaru sau gurjarA. SaDAbA. ekaso ATha aTakaNa akhAkA. aMtarAya; narakA. na (saM.aSTottarazata) bolI zakAya evaM, [AkuMteDu, manaphAvatuM aTThottaru sahassu SaDAbA. eka hajAra ATha (vacana)] (saM.aSTottara-sahasra) aTakalI ArArA. anumAna karI, vicArI, aTha ArArA. gurjarA. terakA. ATha (saM.aSTa) nakkI karI aThatAlIsa uktira. aDatAlIsa (saM.aSTaaTakavU dazaskaM(1). yuddha karavA bAtha catvAriMzat) / bhIDavI; premAkA. aTakI javaM, coMTavU, aThatrIsa uktira. ADatrIsa (saM.aSTAtriMzat) lubdha banavU aThama ArArA. saLaMga traNa divasanA upavAsa aTakANau jinarA. aTakI rahyo, [thaMbhI aThami, ami ArArA. AThamano (saM. gayo] aSTamI) aTaNAtA prAcIkA. athaDAtA (saM.a) aThasaTThi SaDAbA. aDasaTha (saM.aSTASaSTiH) aTATa akhAkA. akhAcha. nakAmuM, phogaTa; aThahattari uktira. aThyotera (saM.aSTa nakAmI pravRtti aTAraDaM, aTAruM narapa(da). narakA. premapa. aThaMgI premAkA. aDhelI, Teko daI prAcIkA. zRMgAma. vAMkuM, aTakacALu aThAra uktira. aDhAra (saM.aSTAdaza) [*saM.aTTa] aThAhI uktira. aThAI, ATha divasanu tapa aTAla, aTAli, aTALI dazaskaM(2). [saM.aSTAhnikA] prAcIphA. premAkA. rUpaca. aTArI, bArI, aThitAlIsa SaDAbA. aDatAlIsa (saM.aSTAjharUkho (saM.aTTAlikA) catvAriMzat) aTTha terakA. nemichaM. ATha (saM.aSTa) aThIla SaDAbA. beDI aTThama tapa jinarA. eka sAthe traNa divasanA akRmi juo aThami upavAsa [saM.aSTama+tapas] asaSThA vimapra. aDasaTha [saM.aSTASaSTiH] aTThami, aTThamI gurjarA. nemichaM. AThama aThotera so premAkA. ekaso ne ATha [saM. (saM.aSTamI) ___aSTottarazata aTThANaU sau SaDAbA. ekaso aThThANuM aSTottara so AnaMsta. ekaso ne ATha (saM.aSTAnavati+zata) aDa aitikA. jinarA. prAcIsaM. aSTa, ATha aTThAvaya gurjarA. terakA. aSTApada [parvata] aDakavaDaka premAkA. daDI javAya - gabaDI advaitAlIsa SaDAbA. aDatAlIsa (saM.aSTa- paDAya tevI catvAriMzat) *aDaganiyA [auganiyA] aitikA. kAnanuM 2010_03

Page #94
aDanauya sayaM / aNakhAiya eka AbhUSaNa aDe cittasaM, naDe anaya sayaM SaDAbA. ekaso aThANuM (saM. aDolI jinarA. AbharaNahIna, [aDavI ] aDDiya prAcIsaM. ADI [saM. aDDa]. aSTAnavatizata) aDayAlA SaDAbA. aDatAlIsa [saM. aSTa- aDyaM rAkhe premAkA. vinAnuM rAkhe, aTakAvI catvAriMzat ] rAkhe aDavaDe uktira. kAdaM (zA). gurjarA. nemichaM. premAkA. DagaDagato paDI jAya, lathaDiyAM khAya, gothAM khAya (de.) aDavaNa premAkA. joDA vagaranA, ughADA (saM. anupAnaha); juo aNavaNa aDavana jinarA. aThThAvana [ saM . aTAnavati ] madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza aDavuM dazaskaM ( 1 ). premAkA. athaDAmaNamAM aNa *jinarA. [anaMtAnubaMdhI, anaMtakALa bhramaNa AvavuM laDavuM caMdravA. siMhA (zA). vaLagavuM, coMTavuM; caMdravA. narakA. madamo. aTakavuM, aTakIne rahevuM, thayA vinA rahevuM; madamo. rUstasa. lAvala. pahoMca, thavuM; premAkA. aTakAvavuM; madamo. naDavuM aDasIlA * nemichaM. [haThIlA] [rA. aDasAlA ] aDAgara aMbarA. prAcIphA. nAgaravelanAM pAna aDAgara pAna vasaMvi (brA). nAgaravelanAM pAna aDANA vimapra. [gIrave lIlA ], bhADethI ] aDuyo vetApa. aDavo, [AbhUSaNa vagarano aDuyo- paDuyo vetApa. aDavo- paDavo, sAva aDavo, [AbhUSaNa vagarano ] saMsAramAM sudhI AtmAne karAvanAra ] [ prA.] [jai.] aNaAdhAriiM upabA. AdhAra madada vinA aNaAloI RSirA. AlocanA vinA, samakSa doSano svIkAra karyA vinA aNaAlocI * SaDAbA. [vicAryA vinA ] (saM. Aloc) guru aDAyA lAvala. lagADyA aNaUgii upabA. vaNaUgye, UgyA pahelAM aNaUThI SaDAbA. UThyA vinA, barakhAsta thayA vinA aDIala madamo. chaMdavizeSa aDI besavuM premAkA. haTha, jIda karavI; aNakaratau upabA. vAgbhabA. nahIM karato aNakahiuM upabA. gurjarA. vaNakAM juo aNakIdhai upabA. vaNakarye, karyA vinA aNakha vIsarA. roSa [de. aNakkha; saM. anIkSA ] aNakhaliu upabA. na cUke evo (saM. an+ skhalita) aNakhAiya prAcIsaM. aprasanna, ruSTa aDUI vimapra. aDave (khAlI), [AbhUSaNa vagaranA ] aDdhuM rahetuM cittasaM. aTakI rahe che aDhAI SaDAbA. aDhI (saM. ardhatriyaH) aDhAra bhAra ArArA. premAkA. aDhAra jAtanI, badhI jAtanI (vanaspati) aDhArotaru sau SaDAbA. ekaso aDhAra [saM. aSTottarazata ] 2010_03 Azraya

Page #95
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 9 - aNakhi/aNamaj aNakhi, aNakhI narakA. nemichaM. krodha, aNatthiI nemichaM. anarthathI, [aniSTatAthI, roSa, aNagamo (da.aNakkha) [saM. burAIthI] anIkSA] aNadIghauM upabA. SaDAbA. vaNadIg, na aNakhUTi aMgavi. AyuSya khUTe te pahelAM dIdhenuM aNagamI gurjarA. na gamI (aNa+saM.gamyate) aNadevauM upabA. na devA jevaM, [na devU te] aNagala abhiU. puSkaLa (saM.anargala) aNanamatau upabA. nahIM namato aNagAra ArArA. RSirA. aitikA. devarA. aNapaDihiM ji SaDAbA. na paDyu [na nAkhyaM] ghara vinAnA, parivrAjaka, sAdhu (saM. hoya tyAre ja / anAgAra) 'aNa parI garjarA. A rIte aNagAla *abhiU. [akAla, kharAba aNaparIchiuM upabA. [vaNapArakhyu], barAbara samaya [prA.] na jANelu [saM.an+parIkSa] aNaguka uktira. aNago, rAMdhyA vinAnuM aNapaloTa premAkA. paloTyA vinAnA bhojana(saM.anagnipakvaH) aNapAmiu upabA. vaNapAmyaM, nahIM pAmelu aNaghAtii SaDAbA. nAkhyA vinA aNapagaDa SaDAbA. AvI pahoMcyA vagara, aNacavyuM akhAkA. akhAcha. akhegI. na [(prahara) caDyA vagara, thayA vagara] kaheluM, avarNanIya, brahma aNapUchiu upabA. SaDAbA. vaNapUchyuM aNachatuM akhAkA. akhAcha. akhegI. aNapUMjatau upabA. na vALanAro, sAphasapha cittasaM.jenuM astitva nathI tevU, asat, na karanAro mithyA; upabA. na hoya tevU aNaprIchiI, aNaprIchaviiM nemichaM. lAvala. aNachANiyAM SaDAbA. gALyA vinAnAM, . prIyA ke jANyA vagara juo achANii aNabIha jinarA. nirbhaya aNachADII upabA. vaNachADye, chADyA vinA aNabIhatau garjarA virApana bIto nirbhaya aNachediuM upabA. vaNachedyu, chedyA vinA- (aNa+saM.bibheti) aNajasa upabA. apayaza aNabhiDiu aitikA. sAme nahIM Avelo, aNajANavU upabA. gurjasa. na jANavU ___ mukAbalo karyA vinA aNajhUjhatau gurjarA. yuddha na karato aNabhogavatA upabA. nahIM bhogavatA aNaDahI gurjarA. gAya (saM.anaDuhI) aNamaNatAM narakA. mana vagara [udAsa - aNateDiuM gurjarA. vaNateDyu, vaNanotaryu khinna - asvastha thatAM] aNatochaDakaM upabA. tochaDuM nahIM tevU (saM. aNamaNuM narakA. prAcIphA. mosAca. mana an+tuccha) vinAnu, udAsa (saM.an+manas) ___ 2010_03

Page #96
aNamavI/ ahUM aNamavI akhAcha. aNamApI, amita aNamAre gurjarA. virApa. vaNamArye aNamilatuM kAdaM (dhu). ajugatuMH upabA. aNasarakhuM, [maLatuM na AvatuM ] aNamUu gurjarA. vaNamUuM, na mUeluM aNaramivauM upabA. AnaMda na par3avo te 10 aNarasa prAcIphA. arasika (saM. an + rasa ) aNarahivauM upabA. na rahevuM te aNarAgiya gurjarA. anurAgI SaDAbA. anazana, upavAsa aNalahatau SaSTipra. nahIM meLavato (saM. an + aNasaNIA upabA. upavAsI labh) aNalaMga akhegI. aNaliMgI, [ brahmajJAnI] aNalAgai upabA. na lAgeluM hotAM, lAgyA vinA aNalAjamaNauM upabA. lajjA nahIM karAvanAruM aNalAdhau SaSTipra. aNalAdhyo, [vaNa meLavyo] aNaliMga akhegI. liMga vagaranuM, brahma cittasaM. aNaliMgI, jJAna, brahmasvarUpa aNaliMgI akhAkA. dehabhAvadhI mukta, brahmajJAnI aNalekhe premAkA hisAba vagarano, ghaNo aNalehetuM prAcIkA. mosAca. aNasamaju, bALakabuddhi madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza aNavANe caMdravA. aDavANe, khulle, joDA vara [saM. an + upAnah ] aNavAMchata upabA. na icchato aNavimAsiuM gurjarA. vaNavicArya (aNa+ saM. vimarzitam) aNaviharatAM SaDAbA. vihAra na karatAM aNavUThi zRMgAmaM. varasyA vagara aNasaNa ArArA. RSirA. nalarA. pradhucu. aNavaTa abhiU. dazaskaM (1). narakA. prAcIphA. premAkA. strInA paganA aMgUThAnuM eka ghareNuM aNavaNa vetApa. siMhA (zA). aDavANuM, [pagarakhAM vinAnuM] (saM. an+upAnaha) aNavarI narakA. varyA vinAnI, apariNIta 2010_03 aNasanna nalarA. AhAratyAga, upavAsa (saM. anazana) aNasarai, aNisarai nalarA. prabopra. pAchaLa jAya; abhiU. prabopra. anusare, anuyAyI thAya, [-nuM pAlana kare ]; RSirA. anusare, [-nI pramANe kare ] ; nalAkhyA. anusare, [-nI dizA le ] aNasaMdahitu zRMgAmaM. azraddhAvAna, aMdezo karato aNasAra, aNasAro dazaskaM (1). premAkA. izAro nizAnI [saM. anusAra ] aNasIjhatai upabA. asiddha thatAM, pAra na paDatAM aNahArau uktira. anukaraNarUpa (saM. anuhAraH); juo aNuhAra aNahitUA upabA. ahita karanArA aNahuti * aitirA. [na hovA chatAM ] aNahuMNI ArArA. na thanAra aNahUtu akhegI. je thayuM nathI te aNahUtuM SaDAbA. nathI tevuM

Page #97
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza aNahUMtIi/aNuhANa aNahUMtIi upabA. na hotAM aNu prAcIsaM. ane [saM.anyad] aNaMgu gurjarA. vasaMphA (la). anaMga, kAmadeva aNuAMNe vetApa. aDavANe, [joDA vagarane, aNaMta gurjarA. anaMta khulle] [saM.an+upAnah] aNaMtakAI *gurjarA. [jemAM anaMta jIvo che aNukkami aitikA. anukrame, [eka pachI tevI (vanaspati)] (saM.anaMtakAyika) eka] aNaMtara terakA. pachI (saM.anaMtaram) aNujaNAvai upabA. anujJA - rajA Ape aNAtha, aNAthi, aNAyya dazaskaM(1). aNuThANu SaDAbA. anuSThAna dazaskaM(2). premAkA. lalirA. aNuttari gurjarA. anuttara, jainonA pAMca siMhA(zA). dAridrya, garIbI; ArArA. devalokamAna eka naMdaba. daridra, garIba (saM.an+asti) aNudiNa gurjarA. dararoja (saM.anudina) aNAdi gurjarA. anAdi aNupubbi jinarA. AnupUrvI, [nAmakarmano aNAvaNa ArArA. aNAvaq te, teDAvaq te eka bheda, vartamAna zarIra mUkyA pachI ene aNAha ArArA. uSAha. prAcIkA. anAtha, UpajavAnA sthaLa tarapha kheMcI janAra raMka, garIbaDu, dIna; gurjarA. virApa. karma] [jai.] anAtha, asahAya aNurattau prAcIphA. anurakta, Asakta aNia Akhai lAvala. AkhI aNIe, aNurAu nalarA. anurAga, prema aNIzuddha, [akhaMDa] [saM.anIka+ aNurAgu terakA. anurAga akSata; juo aNIya AMkhai aNuvAi SaDAbA. abhyAsa karanAra (saM. aNikha *abhiU. [*suMdara, *adbhuta, anuvAcina) *bhayAnaka, "tejasvI] [a.anIka; rA. aNuvANo madamo. aDavANo pigarakhAM aNIkha] vinAno] (saM.anupAnah) . aNi pari gurjarA. A rIte aNusarai ArArA. anupAlana kare; aitikA. aNimA zRMgAmaM. sUkSmatA, [pAtaLApaNuM] gurjarA. anusaraNa kare, [anupAlana kare, _(saM.) seve] aNisarai juo aNasarai *aNuhaNa (aNuhANa) vimapra. aDavANuM, aNIiM abhiU. senAmAM (saM.anIka) ughADu, [pagarakhAM vinAnuM] [saM. *aNIya AMkhai [aNIya Akhai] * lAvala. anupAna) [akhaMDapaNe, saMpUrNapaNe] [saM.anIka+ aNuhara- terakA. anusaravU (saM.anu+har) akSata]; juo aNia Akhai aNuhANa, aNuhANuM prAcIkA. lAvala. aNIsara * vikrarA. [ArapAra] harikhyA. aDavANuM, ughADu, pagarakhAM 2010_03

Page #98
aNuhAra/atisaya jJAnI 12 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vinAnu (saM.anupAna); juo aNuhaNa atikuMala, atikuMali, atikUvalI aNuhAra, aNuhAri, aNuMhAra ArArA. vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi(brA). atijinarA. devarA. anukaraNarUpa, -nA jevAM; komaLa / juo anuhAra atikramyu ArArA. vaTAvyu, choDyu aNUra ArArA. nalarA. vimapra. nyUna, ochu, atikramAvai SaDAbA. vitAve, pasAra kare adhUruM (saM.an+pUra); * nemichaM. gurjarA. atikhUta RSirA. atyaMta khUpI gayelo [ochapavALu], vaNapurAyelI AzAvALa, atighaNa abhiU. gurjarA. atighaNuM (saM. asaMtuSTa atighana) aNUrati ArArA. adhUrApaNuM, ochApaNuM, aticaritraM SaDAbA. bhaMga karyo (saM.aticara) nyUnatA, khoTa] (aNa+sa.pUrti) aticAra upabA. vrita ke niyamano] bhaMga aNUvAMNe devarA. aDavANe, joDA vinA (saM.) (saM.anupAna) atijANa gurjarA. ghaj jANanAra aNUhANa nalarA. page joDA paheryA vinA, atidhaja "vikrarA. [bhAre moTo, bhavya aDavANA (saM.anupAna) (saM.atidhvaja) aNUhAra, aNUMhAra devarA. -nA jevA (saM. atilAla atilIla RSirA. atisuMdara anuhAra) ativaMkuDa vasaMvi(brA). ghaNI vAMkI (saM. aNUMara nalarA. aNavara (saM.anuvara) _ ativakra) aNosarUM uSAha. udAsa ativisa uktira. ativakha, eka vanauSadhi ata catucA. ati (saM.ativiSA) ata SaDAbA. *ahIM, [*A bAbatamA] (saM. atizi, atisi nalAkhyA. ghaNaM, khaba __ atra), [*kadAca, *saMbhavataH] [saM.uta] (saM.atizaya) atayAna zRMgAma. atijANa, samaju atize cittasaM. atizaya atalibaLa, atalIbala, atulIbala narakA. atisau, atisaya SaDAbA. atizaya vadhAre madamo. premAkA. siMhA(zA). atulita- pramANa; [camatkArika prabhAva; devarA. bala, atula - apAra baLavALo mahimA, prabhAva [prabhAvaka camatkArika ataMtara devarA. bekAbU, pAra vinAno (saM. lakSaNa] (saM.atizaya); juo yatisaya ataMtra) atisayavaMta nalarA. mahimAvaMta, prabhAvazALI atAMDa premAkA. khUba UMcethI, jematema, atisaya jJAnI ArArA. viziSTa jJAna [khullekhullaM] [*saM.uttAna dharAvatA, khAsa karIne anya kALay atikALa premAkA. moDaM jJAna dharAvatA jJAnI 2010_03

Page #99
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza atisaMtA * RSirA. [vizrAMta, atyaMta ArAma pAmela] (saM. atizrAntA) atisaMmadA RSirA. ghaNo harSa [saM. atisaMmudA] atisi juo atizi atisI SaDAbA. aLasI (saM. atasI) atihi, atihiM upabA. gurjarA. virApa. khUba ja atIta akhAkA. para thayelo, alipta [saM.] atIta akhAcha. premAkA. atithi, bhikSuka, sAdhu-saMnyAsI atulya attAgama AnaMsta. AtmAgama, [bhagavAna mahAvIra pAsethI prApta thayelo siddhAMta ] [jai.] 13 attha jinarA. artha, [tAtparya] atthattha aitikA. artha-artha, [vibhinna artha ] atthamaNa zRMgAmaM. AthamavuM te ( saM . astamana) atthi aitikA. che (saM.asti) atya caMdravA. cittasaM, premapa. madamo. ati atyAratAi paMcavA. atyAra sudhI (saM. atra + vAra) atisaMtA / addesau athagI RSirA. aTakyA vinA, [ thAkyA vinA ] [ de.atthakka ] atra - amutra paralokamAM [saM.] atulI ArArA. atulya, amApa atulIbala juo atalIbala atola akhAkA. kastuvA. premAkA. atula, athA akhAcha. athAga, [ atyaMta] [saM. asthAgha ] 2010_03 athAha uktira. agAdha, UMDuM (saM. asthAgha) athira jinarA. asthira, [ nAmakarmano eka bheda, jenA udayathI kAna, pAMpaNa, jIbha vagere avayavo capaLa hoya] [saM.] athira, adhIra abhiU. aitirA. devarA. asthira athiratA AnaMsta. asthiratA athIra juo athira adapaDiyALI premAkA. aDadhI mIMcelI; juo adhapaDiyALa akhAcha. adabada, adabadA akhAkA. akhegI. cittasaM. narakA. adbhuta, alaukika, parama tattva adabuda, adabhuda prAcIphA. prAcIsaM. Azcaryajanaka, adbhuta adabhUya gurjarA. adbhuta adaMsaNa zRMgAmaM. adarzana, [na dekhAvuM te] adApa dazaskaM ( 9). premAkA duHkha, vedanA, RSirA. A lokamAM ane adRSTAyakA kRSNaca. adhiSTAtrI adekhatA SaDAbA. nahIM dekhatA trAsa adikerUM rUstasa. adakeruM, adhikatara adINa ArArA. adIna, gauravavALo atrisuta premAkA. sUrya [saM.] adekhavA premAkA. adekhA, IrSALu atha kiMvA dazaskaM (2). to zI gaNanA ? addesau uktira. upadezaka, mArgadarzaka (saM. [saM.] uddezaka)

Page #100
adyaku/anairuM 14 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza rahIne abaku madamo. adhika aghasastA premAkA. adhamUA [saM.ardha+ adyApa akhAkA. adyApi, haju sudhI zvas) ayApika premAkA. adyApi, haju sudhI adhAra vIsarA. AdhAra adri cittasaM. parvata adhAzaNa pradyucu. ardhAsana, ubhaDaka besabuM advIta dazaskaM(2). advaita, ananya adhakI catucA. vadhAre [saM.adhika aghAMdha narapa(da). "puSkaLa adhakeraDI *madamo. adakerI, ghaNIbadhI] adhikarI uktira. adhiSThita karIne, -mAM (saM.adhikatara+DI) adhakeru, adhikarau~ upabA. prabopra. SaDAbA. adhikAra upabA. aitirA. nalarA. lAvala. adakelaM, vadhAre (saM.adhikatara) vRttAnta, viSaya, vibhAga- (saM.) adhanna ArArA. adhanya, pApI adhikerauM juo adhakelaM adhapaDiyALI dazaskaM(1). premAkA. aDadhI adhirAtii ArArA. adharAte, ardhI rAtre bIDelI; juo adapaDiyALI adhivadhirA juo adhavadharA adhara akhAkA-zu. dhAraNa na karI zakAya adhivAsiyAM SaDAbA. [dhUpa ApI aA] __evaM; 0akhAkA-zu. nirAlaMba; cittasaM. (sN.adhivaasit)| adhdhara, UMce adhiSTata ArArA. adhiSThita, -mAM rahelo adhara vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi(brA). nIcuM adhIkAra kAmA(tri.) kAmA(zA). adhika adhara (adhara kiyA) vasaMvi. nIce (utArI saMkhyAmAM pADyAM) adhura kAmA(tri). caturA. narakA. madamo. adharai gurjarA. dhAraNa kare che (saM.Adharati) adhara, nIcalo hoTha, hoTha adharavaTe premAkA. Urdhva vATe, [svarge] adhena devarA. adhanya, [kharAba] (kArya) adharAsa * narakA. *narapa. [adharAsava, aghopacAra akhAkA. adhakacarA upacAra ke __ adharAmRta] upAya adhalauM, adharau~ upabA. nalarA. adhuM adhyAru nalarA. premAkA. siMhA(zA). adhavadharA, adhivadhirA ArArA. narakA. adhyApaka, zikSaka, guru (saM.adhvaryu) __ adhakacarA, ochI samajavALA adhyAsa cittasaM. vastunuM anya rUpe bhAsavaM adhavAruM *akhAkA. [bhAgIdArI, sahiyArA- te ___ paNuM, samakakSatA] [saM.ardha+vAraka] ana catucA. anya adhavici upabA. adhavacce [saM.ardha+ ana vIsarA. anna *vyacya] anaikai vAgbhabA. aneruM, bIjuM [saM. 2010_03

Page #101
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 15 anakuLa/anITha anyatara] anAma nalarA. hammIpra. inAma, bakSisa anakuLa *premAkA. [pratikULa] anAmika harikhyA. caMDALa (saM.anAmaka) anakha narapa(da). IrSA, [roSa]; juo anArija gurjarA. anArya aNakhI anAdhiSNi kRSNaca. anAdhRSTi [eka nAma] anaDAM aitikA. anamra, [udaMDa, nibaMdha] anAzAtanA AnaMsta. AzAtanA na karavI anaDuhI virApa. gAyo (saM.) te, vinaya anapatya kAdaM(zA). apatya -- saMtAna vinAnuM anAzaMsA AnaMsta. niSkAma bhAva, (saM.) kAmanAthI aliptapaNuM] [saM.] anapurAMNa siMhA(zA). annapUrNA anAhUta premAkA. pUchyA vinAnu, [vaNaanabhe akhAkA. premAkA. abhaya, nirbhayatA bolAvyuM] [saM.] a-namaNA premAkA. asuMdara, na game tevA aniAu * uSAha. [doSa]; juo anyA, anamAna ArArA. apamAna anyAya anamiSa ArArA. animeSa, apalaka . anika abhiU. aneka anamI kastuvA. premAkA. aNanama animiSa aitirA. [jene AMkhano palakAro *anaya gurjarA. ane [saM.anya] nathI tevA], deva [saM.] anarata siMhA(zA). anRta, asatya animeSI gurjarA. virApa. jenI AMkhamAM anala akhAkA. akhAcha. aganapaMkhI, eka palakArA nathI thatA te, devI / paMkhI, je potAnI meLe baLI mare che ane aniyaTa jinarA. anivRtti, [jIvonI tenI bhasmamAthI bIjaM analapaMkhI utpanna vizuddhimAM tAratamya na hoya evI thAya che . AtmAvasthA] [jai.] anahAta * uSAha. [asaMbhava - vadhAre paDatI anirvAcI narakA. varNavI na zakAya evo, vAta] [*rA.aNahoto; *hiM.anahotA] [anirvacanIya] anaMtara juo ghanaMtara anivaDa *ArArA. "jinarA. [niHsnehI, anaMtarAgama AnaMsta. bhagavAne potAnA a rAgI] [saM.a+nikaTa/nibiDa] ziSyane sIdhuM zIkhavelu zAstra [jai.] anivAra ArArA. anivArita, apAra; anAghAta premAkA. *tAju, *sabaLa nemichaM. *satata, [khUba] anADa uktira. jAra, upapati ("saM.anATa) anI gurjarA. ane (saM.anya parathI) di.aNADa] anITha, anIThauM *akhAcha. lAvala. vasaMphA. anANI prAcIkA. ajJAnI vasaMvi. vasaMvi(brA). zRMgAmaM. anaMta, anAdeya juo nAdeya apAra, akhUTa (saM.aniSThita) ____ 2010_03

Page #102
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza caMdravA. nalAkhyA. premAkA: anupama, uttama; juo anupa anekapa gurjarA. hAthI (saM.) aneki pari gurjarA. aneka rIte anetai, aneti uktira. anyatra anethai, anethi, anyethi uktira. aitirA. jinarA. nalarA. vAgbhabA. *vimapra. SaSTipra. baje sthAne, bIje sthaLe [saM. anyatra ] akhAkA. [anukrame, -nA aneraDaM AnaMsta. ArArA. upabA. RSirA. aitikA. gurjarA. cittasaM. terakA. devarA. nalarA. prAcIsaM. lAvala. vAgbhabA. vimapra. SaSTipra. SaDAbA. bIjuM; juduM (saM. anyataraka); uktira. bIjuM, vaLI aneraDau jinarA. bIjo anIta / anyA sApa anIta premAkA. anItiibharyu anIrA SaSTipra. bIjA (saM. anyatara) anIlabhrakhaka caMdravA. pavanano bhakSaka, anu gurjarA. cAraphA. terakA. prAcIphA. ane (saM. anyat); juo anubhAva anukAra ArArA. jevA [ saM . ] anukramI premAkA. [ eka pachI eka] pasAra karI * anukramye anukramamAM, vagere ] 16 * anukhaLa premAkA. khAMDaNiyo; juo Ukhala anugraha premAkA. harikhyA. zApa pAcho khaMcavAnI kRpA ke e mATeno upAya, daMDanuM nivAraNa, mAphI (saM.) anucAra premAkA. sevaka, nokara ( prAsa mATe aneri pari uktira. bIjI rIte 'anucara' nuM rUpa) anudina lAvala. dareka divase, haMmezAM [saM.] anupa cittasaM. anupama, juduMjuduM, juduM: juo 2010_03 anerisiu uktira. anokhuM, (saM. anyAdRzaH) anerI vAra, anyerI vAra uktira. bIjI vakhate anesau uktira. prAcIsaM. anokho (saM. anyAdRzaH ) anUpa anubhAva gurjarA. pratApa, [gaurava, mahimA ] anopama nalAkhyA. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). anupama anubhAva [anubhAva ] * AnaMsta. [ane bhAva] "anohaka gurjarA. vRkSa (saM. anokaha) anumata devarA. anumati (saM.) antari juo aMtari anumana SaDAbA. mAne (saM. anumanyate) anteura juo aMteura anna juo aMna anumiNai SaDAbA. anumAna kare, anumAnapUrvaka jANe (saM. anumimAna) anusAri ArArA. jevatI anuhAra devarA. -nA jevA (saM.) anuMdha kRSNaca. amaryAda, atyaMta [rA. anaMtau] anUpa * akhAkA-zu. ArArA. kAdaM (zA). anna gurjarA. ane (saM. anya parathI) annati gaDhiu aitikA. annala rAjAno gaDha annaiyo narakA. * vAMkAbolo, aNaciyo, [aLavItarI, tophAnI ] anyA, anyAya * kastuvA. catucA. *nalarA.

Page #103
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 17 anyAi/appANa premAkA. "vetApa. doSa, vAMka, duSkarma; [saM.apavarga] juo annA apavAda narakA. ALa, AkSepa, doSAropaNa anyAi nalAkhyA. anyAyI, anyAya [saM.] karanAra, [khoTuM karanAra] apasosa ArArA. aphasosa, viSAda anyethi juo anethi apaharai SaDAbA. laI le, lUMTI le; gurjarA. anyerI vAra juo anerI vAra .. .. apaharaNa kare, upADI jAya (saM. apa cittasaM. pANI apaharati) apaghAta devarA. muzkelI (saM.upaghAta) apAi SaDAbA. duHkhamAM, muzkelImAM (saM. apAya) apachara, apacharA ArArA. uktira. gurjarA. apAna AnaMsta. gudA [saM.] dazaskaM(1). pradyucu. "vimapra. vIsarA. apAya kaamaM. upAya apsarA apAyA RSirA. saMkaTo (saM.apAya) apajata jinarA. aparyApta, [nAmakarmano eka apAri kAdaM (zA). huM pAra pADu chu (saM. prakAra, svayogya pudgaLono saMcaya pUro na thayo hoya evI jIvadazA, karmadazA] ApAraye), hukama bajAvI lavAya che (saM.ApAryate) [jai.] apAri kAdaM(zA). apAra, ghaj apaNau abhiU. vIsarA. ApaNo, potAno apAMgaraMga kAdaM(dhU). kaTAkSalIlA [saM.] (saM.Atmanaka) apuNIka nalarA. puNya vinAnA (saM. apatthiya jinarA. vaNamAgyu [mota], (saM. *apuNyika) aprArthita) apUraNu SaDAbA. paripAlana na karavU apatya cittasaM. bALaka, saMtAna [saM.] apUraba vIsarA. apUrva, asAdhAraNa apabhrAjanA kRSNaca. niMdA [saM.] apUrava ArArA. navaM apamatta jinarA.apramatta [virata], [apramAda- apopA *abhiU. pote. jao ApopaM pUrvakanI virati jemAM hoya evI appa ArArA. ApaNI. potAnI (saM.Atma) AtmAvasthA] [jai.] appau ArArA. potAne apara pAkha prAcIsaM. apara pakSa, [kRSNa appaNa terakA. ApaNuM; potAne (saM.AtmanaH) pakSa, vada], [ahIM] zrAddha pakSa appaNauM prAcIsaM. ApaNuM, potAnuM (saM. aparAdhai uktira. -no aparAdha kare, [-ne AtmanaH) hAni kare] (saM.aparAdhyati) appathui SaDAbA. potAnI jAtanI prazaMsA aparAThI virApa. vimukha; juo uparAThI (saM.Atmastuti) apavaraga, apavarga ArArA. cittasaM. mokSa appANa prAcIsaM. lalirA. potAne (saM. 2010_03

Page #104
appiyauM/abhidhyAna 18 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza AtmAnam) ___ abuha aitikA. abodha, [ajJAnI] appiyauM aitikA. nemichaM. Apyu [saM. abUke [habUke] narapa. dhabakArA kare, arpita] _[dhaDake] apramANa, apramANa ArArA. asiddha, [nahIM abUjha, abUjhaNA, abUjhyA abhiU. bananArI hakIkata]; *gurjarA. [asiddha, ArArA. lAvala. zIlaka. ajJAnI, nakAmuM] (saM.) samaja vinAnA (saM.a+budh parathI) aprArthaka AnaMsta. icchArahita [saM.] abUjhI ArArA. ajJAnI (strI) a-projana kAdaM (zA). kAraNa vinA (saM. abokhaNa siMhA(zA). apozaNa, [bhojana __ aprayojana) __vakhate Acamana karavUte] (saM.ApozAna) apharATAM catucA. pITha pheravelu, [avaLu] abbuya prAcIsaM. arbuda, AbU parvata aphU aMbarA. aphINa abhavya SaSTipra. mokSano anadhikArI (jai.) apheDaNu SaDAbA. naSTa na thaq te abharAkha nemichaM. abharakho, [abhilASA, abacharA madamo. apsarA tRSNA] [rA.abhalASa] abada madamo. varasa (saM.abda) abhare bharyu premAkA. puSkaLa [bharelu] abala vasaMphA. vasaMphA(la). abaLA, strI abhaMDa vimapra. asabhya, [azobhanIya] [saM. abalakha, abalakhA madamo. hammIpra. ghoDAnI ubhAMDa; de.ubbhaMDa eka jAta, kAbaracItaro (ghoDo) abhAvaDi SaSTipra. abhAva, aNagamo abaliya * aitikA. [abaLA] abhikha prAcIphA. abhakSya, nahIM khAvA jevU abaMjha [avaMjha] aitirA. avaMdhya, saphaLa abhigama devarA. [jinadevane vAMdavA jatAM abAha *gurjarA. [abAdha, antarAya vinA, pALavAnA] zuddhi ne vinayanA niyamo __khUba] abAhu gurjarA. abAdha, aMtarAya vinA, abhiggaha, abhigraha aitikA. terakA. nalarA. khUba; [jene kazI aMtarAya naDato nathI prAcIphA. pratijJA, dhArmika niyama (saM. evo vIra puruSa abhigraha) abAMdhatau SaDAbA. na bAMdhato, bAMdhyA vagara abhicAra kAdaM (zA). tAMtrika-mAMtrika abIra nalarA. nemichaM. eka prakAra- sugaMdhI- dhamAtra dAra sapheda carNa abIla (a) abhi-dAna devarA. abhayadAna, jIvatadAna abIha, abIho akhAkA. RSirA. jinarA. abhiSA aitikA. nAma vimapra. sthUliphA. bIka vinAnu, nirbhaya abhidhyAna aMbarA. abhidhAna, nAma (saM.a+bhI); (juo aviha) abhidhyAna samyaco. abhimukha dhyAna, 2010_03

Page #105
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza abhinaverau/amaratAM [ciMtana (anubhavyA) vinAno abhinaverau aitikA. [sAva] navaM abhyasai uktira. RSirA. kAdaM(zA). abhiprAu SaDAbA. abhiprAya, mata, vicAra abhyAsa kare, tAlIma le, zIkhe; SaDAbA. abhimAna-tana dazaskaM(1). abhimanyapatra abhyAsa kare, prayoga kare, kare; cittasaM. parIkSita sevana kare abhivanu gurjarA. abhimanyu abhyaMtara premapa. aMtaramA [saM.] abhiSecana premAkA. abhiSeka, snAna [saM.] abhyAkhyAna RSirA. aitikA. ALa. khoTaM abhisiMcAvai SaDAbA. abhiSeka karAvaDAve tahomata, aDhAra pApasthAnakamAMnuM eka abhihANa aitikA. nAma (saM.abhidhAna) (jai.) abhItara, abhItara kAmA(zA). kAmA(tri). ___ abhyAsa ArArA. hamezAM banatI kriyA; gurjarA. punarAvartana (saM.) abhyaMtara, aMdara, aMtaramA amakai SaSTipra. amukamAM (saM.amuke); abhIyAMna, 'avIghAMma kAmA(zA). nAma / juo umaku abhIrAMma kAmA(tri). kAmA(zA). AnaMda amaggau aitikA. kumArga, mithyAtva [jai.] [saM.abhirAma] amathu *akhAkA. dazaskaM(1). emarnu ema; abhIru SaDAbA. nirbhaya (saM.) premAkA. [ema ne ema ja], kAraNa vagara abhItara juo abhItara amathAM nAkhIe premAkA. nakAmAM gaNIe, abhUmIyau *vIsarA. [a-bhomiyo, mArga / [nakAmAM gaNI ema ne ema rAkhIe] nahIM jANanAro] amatho rahyo premAkA. [ema ne ema rahyo], abhUla akhAcha. bhUlacUka vagara nakAmo thaI paDyo abhedAna narakA. abhayanuM dAna amana, amana akhAkA. akhAcha. eSaNA abhepada narakA. abhayapada ke icchA vinAnuM mana; mananI pAranI abhokhau, abhokhu uktira. "vikraca. (atimanasa) sthiti; evI sthitie [satkAra rUpe pANI- siMcana, chaMTakAva pahoMcelu (saM.abhyukSaNa); juo Abhokhai amamA devarA. amamadeva, AvatI covIsInA abhokhaNa, abhokhaNuM uktira. "vimapra. eka tIrthaMkara *lAvala. [satkAra rUpe pANI- siMcana, amayA uSAha. umiyA chaMTakAva (saM.abhyukSaNam) juo amarakha nalarA. vimapra. adekhAI (saM.amaSa) aMboSaNa amarakha akhAcha.*vyartha, mithyA] [saM.*mRSA abhokhu juo abhokhau parathI]; *kharekhara [saM.a+mRSA] abhogata akhAcha. cittasaM. bhogavyA amaratAM upabA. na maratAM 2010_03

Page #106
svarga amaravimANa/amUjha 20 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza amaravimANa ArArA. devavimAna, devaloka, saraLa] amAri, amArI ArArA. upabA. aitikA. amarasAla gurjarA. devaloka, [svarga] (saM. gurjarA. vikrarA. ahiMsA, hiMsAniSedha, amarazAlA) jIvitadAna (saM.) amarAuri gurjarA. amarApurI, devanagarI, amAvasa, amAvasi uktira. amAsa (aM. [svarga] ___amAvAsyA) amarikha prabopra. krodha (saM.amaSa) amia-vANI cAraphA. amRta samI vANIamarI pradyucu. prAcIphA. vikrarA. devAMganA vALA __ (saM.amara parathI) __amita cittasaM. amApa, UMDo [saM.] amarI prAcIphA. kasabI vastra (saM.aMbara) amiya, amIya aitirA. gurjarA. terakA. devarA. amaresara terakA. amarezvara, divono prAcIphA. vasaMphA (la). amI, amRta adhipati indra] amiya-kalaza, amIya-kalasA vasaMvi. amala, amaLa akhAkA. akhegI. narakA. vasaMvi(brA). amRtabharyA kaLaza premAkA. mala vagaranu, nirmaLa, pavitra amiya vUTha prAcIsaM. amRta-vRSTi amala *akhAkA. akhAkA-za. aphINa, amIa lAvala. amRta / kephI padArtha amIu virApa. amI, amRta amala kare cittasaM. varte, vartana kare amIkaMdA * lAvala. [amRtano kaMda, amRtaamalImANa * aitikA. jinarA. [amardita maya mULiyu ___ mAnavALo], aparAjita amIchaMTA nAMkhI premAkA. kRpA karI amaMdo lAvala. amaMda, tejasvI amInidhi premAkA. amRtano bhaMDAra, caMdra amana juo amana amIya juo amiya amAi terakA.?, [UbharAya] [saM.a+mA] amIyakalasA juo amiya-kalaza amANuM *akhAkA. [mAna - mApa vagaranu, amIsAraNI prAcIphA. amRtano pravAha (saM. anaMta] ___ amRtasAraNI) amAna *akhAkA. [mAna - mApa vagaranu, amujAvU vetApa. akaLAvU [saM.*Amuhyati] anaMta] amutra kAdaM(zA). paralokamAM (saM.); juo amAnI akhAkA. [mAna - mApa vagaranI, atra-amutra anaMta] amunita SaSTipra. ajJAta (prA.muNa parathI) amAmo *jinarA. [amApa, puSkaLa] amulIka juo amUlaka amAya AnaMsta. mAyA vinAnu, niSkapaTa, amUjha nalarA. vikalA, AkaLo (saM.muhya 2010_03

Page #107
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 21 . amUlaka/araNi parathI) cAritramohanIya karmano prabheda] [jai.] amUlaka, amUlika, amulIka abhiU. araiMparaI ArArA. AjubAju [saM.ArAt ArArA. aitikA. nalAkhyA. premAkA. parAt] rUpaca. SaDAbA. siMhA(zA). amUlya, aragacA aitikA. aragajA kImatI (saM.amUlyaka) aragajA, araghajA kAmA(zA). narakA. amRtakuMDalI premAkA. eka vAdya premAkA. madamo. eka sugaMdhI bhUkI amehatau SaDAbA. na choDato, choDyA vagara *araghala ["paraghala] prAcIphA. puSkaLa, amogha cittasaM. niSphaLa ke aphaLa na thAya juo paraghala tevU, kAyamI aracai uktira. lAvala. vasaMphA. vasaMphA(la). amorI ArArA. koIka vastraprakAra vasaMvi. vasaMvi(brA). arce, pUje amba prabopra. AMbAnuM vRkSa . aracaniyANa narakA. arcanA - pUjAne yogya ammA-pii, ammA-piu prAcIsaM. mAtApitA [*saM.arcanIyAnAm parathI] (saM.ambA-pita) . aracA ArArA. pUjA; aitikA. [aMgalepa]; ammINA zRMgAmaM. amArA premAkA. arcA, kapALe caMdanAdi amha nemichaM. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). lagADavA ta amArA gurjarA. SaDAbA. ame (saM.asmad) aracI lAvala. arcelI, susajja, [zobhita] amhAsiu gurjarA. amArA jevA (saM. araja * madamo. [nivedana, rajUAta] [a. asmAdRza) ___ aja] amhAsita uktira. amArA jevA (saM. arajanA premAkA. kamANI (saM.arjana) asmAdRza) araDa *vimapra. [haTha] aya zRMgAma. loDhuM (saM.ayas) . araDaka-malla uktira. aitirA. prAcIkA. ayarAvai aitikA. airAvata, [iMdranA] hAthI ajeya malla, zUravIra ayANa ArArA. jinarA. aitikA. prabopra. araDAvU dazaska(1). premAkA. AraDabuM vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). araDI paMcavA. bhekaDo tANIne (saM.A+raT) vikrarA. SaSTipra. ajJAnI, ajANa, mUrkha; araDUsau, araDUMsu uktira. ArArA(va). juo eANa araDUso, eka vanaspati (saM.aTarUSa) ayuta premAkA. daza hajAra [saM.] araNai, araNae uktira. gurjarA. nemichaM. ara paMcavA. vIsarA. ane (saM.apara) vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). arai jinarA. arati, [indriyone pratikULa arati, asukha, pIDA, zoka, ciMtA viSaya maLe tyAre cittamAM thato udvega, araNi RSirA. *jinarA. dazaskaM(2). Jaimadhya.vation International 2010_03

Page #108
araNI/arIrama 22 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza araNirnu jaMgalI vRkSa, iMdhaNa (saM.); arvAcIno, [pAchaLanA samayanA] akhAkA. sUrya [saM.] arasa * akhAkA. [rasano abhAva, svAdano araNI RSirA. ghasavAthI agni pedA karanAra abhAva] kASTha (saM.) arasavirasa ArArA. lUkhuMsUkuM araNeTau SaDAbA. eka prakAranI dhoLI mATI arahaTa uktira. gurjarA. nalarA. raheMTa (saM. araNodaya ArArA. aruNodaya araghaTTa) arata-parata uktira. AkRtie-prakRtie, arahu uktira. vimapra. najIka [saM.ArAt]; [*AmathI-temathI, *badhI rIte] [saM. juo urahauM ArAt-parAt] arahu-parahu aMbarA. RSirA. Amatema, ____ AgaLa- pAchaLa [saM.ArAt-parAt] arati gurjarA. nemichaM. lAvala. virApa. araMNa madamo. araNya duHkha, vedanA, [asukha] (saM.) araMNa (araMNa mUke) madamo. -, [*araNyamAM arathai uktira. mAge, vinaMtI kare (saM. ___ mUke, *dUra rAkhe, *jatuM kare] arthayati) arAti prabopra. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. arathiyA akhAkA. artha - uddezavALA, vasaMvi(brA). zatru (sN.)| [icchuka, abhilASI] [saM.arthin arAparI siMhA(zA). AdhIpAchI (prA. "arada kAmA(tri). ardha arahuparahu); juo aruMpalaM aradAsa AnaMsta. devarA. vIsarA. hammIpra. ariyaNa, arIaNa, arIyaNa aitirA.. prArthanA, arajI, vinaMtI (phA.arjadAsta) gurjarA. jinarA. arijana, zatru aradha-Uradha narakA. adhaH ane Urdhva, arirama, arIrama uktira. bIje divase (*saM. pAtALathI AkAza apareyuH); juo arIma aradhaMgI narapa(da). ardhAMganA ariSTa dazaskaM(1). premAkA. aniSTa, pIDA; arana terakA. araNya kAdaM(dhru). lImaDo [saM.] arabada cittasaM mAMsano loco. kAco garbha ariSyA premapa. IrSyA arIaNa juo ariyaNa (saM.arbuda) arIgaMjaNa caMdravA. zatruvinAzaka [saM. arabha madamo. bAlaka (saM.arbhaka) arigaMjana] arabhaka cittasaM. arbhaka, bALaka arIThA lAvala. ariSTa, pApa arari aitikA. arere [saM.areare] arIma uktira. bIje divase (*saM.apareyuH); aralU ArArA (va). araDUso, aralavo, eka juo arirama vanaspati (saM.aralu) arIyaNa juo ariyaNa aravAkI, arvAkI *akhAkA. akhegI. arIrama juo arirama 2010_03

Page #109
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 23 aru/alaja aru ArArA. cAraphA. prAcIsaM. vIsarA. ke, arjuna cittasaM. mora [saM.] bIjA, ane (saM.apara) arNa vetApa. araNya, vana aru, aruM akhegI. vimapra. pAse, najIka arthatu vAgbhabA. arthAt [saM.ArAt]; juo aharu arthI harikhyA. garaju (saM.) aruNapaNa ArArA. lAlAza arddhAsini zRMgAmaM. aDadhe Asane aruNI RSirA. jvAlA, lAlimA, lAlAza ardhacaMdra bANa paMcavA. bIjanA caMdrano AkAra (saM.aruNa) jeno hoya che te bANa (saM.) aparuhu kAdaM (zA). AsapAsa, Amatema, *aryapAdArtha [ardhapAdAghI paMcavA. phila (saM.ArAt-parAt) vagere arpavA ane paga dhovArUpI satkAra] asaM juo aru [saM.arghapAdyArgha] aruMpalaM kAmA(tri). kAmA(zA). dazaskaM(1). arvasI prAcIphA. urvazI, eka apsarA dazaskaM(2). *narapa (da). premAkA. madamo. arvAkI juo aravAkI AdhupADUM, AkuMavaLu, ahIMtahIM, arvAkye akhAcha. arvAkIe, arvAcInoe, AgaLapAchaLa (saM.ArAt-parAt, prA. [pachI AvanArAoe] arahu-parahu); juo aharuparu *arU kAmA(tri). ura, stana arvAcI akhAcha. vAcAthI para / arUTha premAkA. aprasanna [saM.AruSTa] arhapada gurjarA. muktipada (saM.arhat+pada) aroga akhAkA. Arogya alakA RSirA. vALanI laTa (saM.alaka) arka akhegI. narakA. sUrya (saM.); premAkA. alakSa AnaMsta. alakSya, [saMsArIthI kaLI sUryanA prakAzamAM, divase; harikhyA. na zakAya evo] AkaDo (saM.) alakhata, alakhatya kastuvA. caMdravA. madamo. *arkheko arkhepUrkhe] * akhAcha. [AgaLa rUstasa. siMhA(zA). dhanadolata, samRddhi ke pAchaLa] alaga vimapra. dU, [vegaLA]; vasaMvi. ago, argha harikhyA. puSpa-caMdanavALI aMjali vegaLo] (aM.alagna) ___ ApI satkAra karavo te [saM.] alaguM ArArA. *kAdaM(zA). *nalAkhyA. ardhapAda RSirA. paga dhovA vagere satkAra- nemichaM. lAvala. dUra, Adhu, vegaLu sAmagrI [saM.] alagerI uSAha. aLagI, [vadhAre AghI] arghapAdArtha juo ardhapAdArdha (saM.alagnatara) arcimAraga akhAkA. tejano - ugatmajJAnano alacha mosAca. phUvaDa strI [saM.alakSmI alaja, alajau, alajyo ArArA. uktira. mArga 2010_03

Page #110
alajaIAM / alUNiya aitikA. *kAdaM (zA). * gurjarA. catucA. narakA. premAkA. lAvala. vimapra. zRMgAmaM. Atura, utkaMTha; AturatA, utkaMThA alajaIAM * vimapra. [utkaMThApUrvaka ] 24 thavAya alajyau jinarA. narakA. premAkA. virApa. zRMgAmaM. utkaMThita thayo, talasyo, orato thayo ala juo alaja alajo (alajo jAya) aitikA. utkaMThita alaMgakrata madamo. alaMkRta alapAi, aLapAye akhAkA DhaMkAya, vITAya; cittasaM. lapAya, chupAya, lupta thAya, samAya ala pUrIu juo pUrIu alava narapa (da.) * aTakacALu, *aDapalaM, [* lIlA, nakharAM] madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza alavai akhAkA. RSirA. karpUmaM. jinarA. dazaskaM (ra). narakA. narapa narapa ( da ). nemichaM. premAkA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. * vasaMvi (brA). *vimapra. vetApa. zRMgAmaM. siMhA (ma). anAyAse, sahajabhAve, lIlApUrvaka, ramatamAM, haLavethI, suMdara rIte alabesara gurjarA. *jinarA. nalarA. prAcIphA. lAvala. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. * vasaMvi (brA). hammIpra. alabelo, suMdara, varaNAgiyo, rasIlo atasItailam) alasyAM narakA. zithila, madabharyAM, [ALasa bharyAM] alaMkariu uktira. vAgbhabA. alaMkRta karyu, zaNagAryaM alApa akhAkA. AlApa, vANI alajyo juo alaja alAbu kAdaM (zA). tUMbaDuM (saM.) alajhI narakA. *narapa. alajI, AMtura thaI alAbhai RSirA. na maLatAM, [prApta na thatAM ] alapa madamo. gupta, lupta [saM. alabdha] alia aitikA. apriya, [aniSTa] (saM. alIka); juo alIya aliala, alIala, alIyala prAcIphA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). bhamaro, (saM. alikula) aliyarapaNuM akhAkA. bhramaravRtti alIala juo aliala alIala-ANa * vasaMvi (brA). [ bhamarAonI sattA 2010_03 alAgho juo alAdho * alAdho [alAgho] samyaco. aLago, judo [rA. alAgau ] alIka jinarA. zRMgAmaM. mithyA, [khoTuM] (saM.) alIya * aitikA. [apriya, aniSTa ] (saM. alIka); juo alia alIyala harivi. bhramara [saM. alikula]; o alia alIyala harivi. mithyA vacana ? alasANau jinarA. ALasyo alUka aMbarA. UlUka, ghuvaDa alasivela uktira. aLasInuM tela (saM. alUNiya gurjarA. asuMdara (saM. alavaNikA)

Page #111
ullUra] madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 25 - alUNuM/avadhi alUNuM kAdaM (zA). asuMdara, varavU (saM.alava- [avagAhana kare] Nakam) avacharA madamo. apsarA alU kRSNabA. aLavItarAI karavI, avajjhA, avajhA prAcIphA. prAcIsaM. [parezAna karavU, hAni karavI] [prA. ayodhyA avaTADiu *zRMgAma. [{jhavyu, duHkhI karyu alela *akhAcha. [niyamarahita, nirALu] [saM.Ava] di.allilaha] avaTAya RSirA. [bhame, AthaDe]; RSirA. alehetI premAkA. ajJAna, aNasamaju narakA. "premAkA. mUMjhAya, duHkhI thAya, alokita vetApa. siMhA(zA). alaukika [pIDA anubhave] [saM.Avarta]; premAkA. alauki prAcIkA. alaukika UchaLe juo AvaTe alpArthIu upabA. daridra avaTAvi * nalAkhyA. [pIDe, duHkhI kare alyAvi pradhucu. alAvo, apAvo (saM.apa+vRt) [saM.Avat] alla- prAcIsaM. AlavU, [Apaq] avaDA aitikA. ayodhyA avakara vIsarA. apamAna, niMdA[yukta avataMsa kAdaM (zA). kAna, ghareNuM (saM.) vacana], [apazabda] [saM.apakR-; prA.) avatArIiM *AnaMsta. [saMzodhIe, ghaTAvIe] avagatya akhAcha. avagatie gayelo avatArIka madamo. janmathI; avatArI, avaganiyAM jinarA. kAnanuM eka AbhUSaNa; avatAra dhAraNa karelo juo auganiyA avasthA ArArA. avasthA avagana- terakA. avagaNavU (saM.ava+gaNa) avadAta *aitikA. RSirA. nalarA. vRttAnta; aitikA. aitirA. *gurjarA. jinarA. avagAha kAdaM(zA). snAna (saM.) yazasvI vRttAnta, caritra; yaza; guNa; avagAhai * aitikA. avagAhana kare, [UMDe samyaco. caritra; prakaTa; vikrarA. sudhI jAya]; *kAdaM(dhU). vasaMphA. duzcarita, [karatUta]; aMbarA. vRttAnta; vasaMvi. vasaMvi(brA). DUbakI mAre, snAna / [karatUta] (saM.). kare (saM.avagAhati) avadhArai, avidhArai akhAkA. abhiU. avagAhanArUpai *AnaMsta. [aMgabhUta rIte] AnaMsta. ArArA. aitikA. aitirA. avaguNauM * RSirA. [avagaNuM, choDI dauM] gurjarA. terakA. devarA. narakA. premAkA. avagraha gurjarA. kedakhAnuM (saM.) dhyAnamA le, vicAre, dhAre; nakkI mAne; avaghaTa zRMgAmaM. muzkela, [vikaTa, durgama]; dhAraNa kare, sAMbhaLe . juo UghaDa, oghaTa avadhi ArArA. avadhijJAna, dUra rahelA avadhAya akhAkA. cittasaM. DUbI jAya, padArtha- indriyonI madada vinA jJAna 2010_03

Page #112
avadhijJAna / avaharai avadhijJAna, avadhIginAMna devarA. nalarA. atIndriya jJAnavizeSa, dizA yA kAlanI amuka sImA sudhInI ghaNI yA sarva bAbato joI zakavAnI zakti [saM.] avadhU hammIpra. avadhUta, verAgI avadhya premAkA avadhi, maryAdA, hada avadhUta nalarA. masta, [ unmatta ]; * RSirA [ unmatta, ghelo, kSubdha ] avana AnaMsta. jatana karavuM [saM.] avanI cittasaM. pArthiva tattva [ saM . ] avane catucA. avinaya avabhaMgihiM, avibhaMgihiM vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). aMtarAya vinA, (saM. avibhaMgena) avarala vikrarA. puSkaLa [saM. avirala ] avarAuM * premAkA. [ovAraNAM lauM, ovArI jAuM ] madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza avarodha gurjarA. virodha vinA, [meLapUrvaka ] (saM. avirodham ) avaroha " aitikA. [Agraha, anurodha] [saM. uparodha ] avala prAcIphA. "mukhya, [uttama] (a. avvala) avari * nalAkhyA. [vaLI] (saM. apare) avarI ArArA. bIjI 26 avayariu aitikA. avataryo avayAra terakA avatAra avayAriya terakA. utAryu ( saM . avatArita) avara vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). bIjuM, athavA vaLI, [ane, vaLI] (saM. apara) Avaratau prAcIsaM. abhilASa, orato [saM. Aturatva] avarathA premAkA. vyartha, nakAmuM [saM. vRthA avasameva juo avazamiva parathI] 2010_03 avala premAkA avaLa, avaLAM, UMdhAM [ saM . uvala] * "avala [ acala ] " aitikA. [nizcala, sthira ] avalavaNu * SaDAbA. [droha ] (saM. apalapa) avalasavala cittasaM. avaLI ane savaLI bAju, pAchaLanI ane AgaLanI bAju [ saM . uddhalasuvala ] avalAsavalA AMka caMdravA. samasyA vagere jevo eka racanAprakAra avaloiMyai aitirA. terakA avalokIe joIe avaloNa terakA. avalokana avazamiva, avazameva, avasameva kAdaM (zA). nalAkhyA. avazyameva, jarUra avasappiNi gurjarA. avasarpiNI, eka avanatikAraka kALavibhAga [jai. ] avarAha, avarAhu gurjarA. zRMgAmaM. aparAdha, avastA vetApa. mAThI dazA [ saM . avasthA ] doSa avahathai uktira: tyAga kare (saM. apahastayati) avaharai ArArA. aitikA. harI le, laI avasara prAcIphA. samAraMbha, [ utsava ], sabhA avasANa jinarA. moko, taka avasoyaNa prAcIsaM. avasvApinI, [UMghAr3I denArI vidyA ]

Page #113
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 27 avahita/avihaDa le, dUra kare avAMchatau SaDAbA. na vAMchato, na icchato avahita cittasaM. avihita, zAstramA jenuM avi upabA. vaLI (saM.api) vidhAna nathI tevU (kama), anucita (kama) avikatthanA RSirA. baDAza na mAravI te avahIla, avahIlA ArArA. lAvala. [saM.] avahelanA, avagaNanA, tiraskAra avikala virApa. saMpUrNa, [akhaMDa] (saM.) avahela upabA. apamAna, tiraskAra [saM.] avikula gurjarA. avikala, akhaMDa avahelai upabA. gurjarA. SaDAbA. avahelanA avigata, avigati, avigatI, avigatya __ kare, tiraskAra kare, apamAna kare akhAkA. dazaskaM(1). dazaska(2). avaMjha juo abaMjha narakA. narapa. premAkA. avyakta avAcyaka cittasaM. avAcaka, mUMgA avighana vikraca. avighna, [nirvighnatA] avAcyavIya' cittasaM. avAcyavIrya, avAcya avichanna ArArA. avichinna, akhaMDa eTale brahma - tenI zakti jenAmAM che te aviNau gurjarA. avinaya avAThI gurjarA. virApa. sthAna pAmelI, aviNAsI zRMgAma. avinAzI vaselI (saM.upasthitA) [saM.avasthitA] astitha AnaMsta. sAcuM [saM.] avADUu uktira. pratikUla; juo uvaDu avitadhandAmA nalAkhyA. yathArthanAmA (saM.) avANagU jinarA. gumasuma, nisteja] [*a+ avitta kAdaM (zA). nirdhana, bApaDu [saM.] rA.vANaka] avidhArai juo avadhArai avAriya satta prAcIsaM. avArita satra, avini kAdaM(zA). avinaya [aNaaTakAvyu - avirata cAlatuM - avibhaMgihiM juo avabhaMgihiM annasatra aviyugatUM gurjarA. aviyukta, chuTuM na paDelu avArI, avArIya, averI madamo. *vimapra. avirati lAvala. avirakti; AnaMsta. vratano siMhA(zA). avirata, niraMtara (saM. abhAva, asaMyama, avirakti saM.] avArya); juo AvArI aviloka, avilokana dazaskaM(1). avArI-sthaMbha premAkA. yUpa, yajJastaMbha, dazaska(2). premAkA. avalokana [azvamedha yajJano (*apratirodhasUcaka) avilokavU dazaskaM(1). avalokavU staMbha] aviha (abIha) devarA. na bIdhelu, nirbhaya avArIya juo avArI (saM.a+bhI) avAlI juo savAlI avihaDa aitikA. aitirA. karpUma. *gurjarA. avAza, avAsa gurjarA. kAdaM(zA). jinarA. nalarA. vikrarA. abhagna, sAtatyanalAkhyA. vIsarA. AvAsa yukta, atUTa, akhaMDa (saM.avighaTa) 2010_03 *

Page #114
avIghAMna/asadAraMbha 28 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza "avIdhAMna, 'avIdhAma, 'avIghAMma (saM.IdRza) kAmA(tri).abhidhAna, nAma; kAmA(zA). azyA prabopra. AvA prakAranA juo abhIdhAMna abraja, asaraja, asraja kAmA(tri) avIsasivau upabA. avizvAsapAtra Azcarya avIsAsa upabA. avizvAsa azvatthaLa dazaska(1). azvattha- sthaLa, averI juo avArI pIpaLavRkSa avelA, avelAM, avelI, avelu abhiU. azvabaMdha, asvabaMdhu gurjarA. virApa. upabA. kaveLA; *gurjarA. devarA. *virApa. azvapAla (saM.) moDuM azvamukha kAdaM(zA). kinnara, [eka devakalpa aveva, avyeva akhAkA. akhegI. kAdaM(zA). yoni] (enAM moDhAM ghoDAnAM jevAM hoya cittasaM. dazaskaM(1). narapa(zA). premAkA. che) [saM.] avayava ___ azvameva dazaska(1). premAkA. harikhyA. avyera caMdravA. avara, adhama avazyameva, avazya avyeva juo aveva azvavAra gurjarA. virApa. asavAra (saM.) azakaTA SaDAbA. jenI pAse gADu nathI tevA aSTa karma vikrarA. [jIvane vaLagatAM] ATha azalu SaDAbA. prAmANika, sajjana prakAranAM karmapudgala (jai.) azanapaNe, asanapaNe narakA. narapa. aSTa kula kRSNabA. ATha kulaparvata prAcIkA. premapa. *nirdoSatAthI, ajJAna- aSTa mAsIdha caMdravA. ATha prakAranI mahAthI, ajANatAM, aNasamajamAM; aMgavi. siddhio mUrchA - bebhAnadazAmAM (saM.asaMjJa-) aSTAdaza bhAra dazaska(9). aDhAra prakAranI azatarI kAmA(tri). strI vanaspati azameva kAmA(zA). cokasa (saM.avazya- aSTApada nalarA. eka paurANika parvata (saM.) meva) asauNa gurjarA. kharAba zukana (saM.azakuna) azAzarNa dazaskaM(1). azaraNarnu zaraNa asaktA SaDAbA. azakta azaMmarathe madamo. asAmarthya asagAha prAcIsaM. durAgrahathI, [haThapUrvaka, azAbo narapa. asabAba, sarasAmAna, aTakyA vagara, khUba ja] (saM.asadgrAha) alaMkAra asagAM vimapra. sagAM na tevAM azima uSAha. bedhArUM khaDga asathAna gurjarA. sabhAkhaMDa (saM.AsthAna); azukunu SaDAbA. apazukana (saM.a+zakuna) juo asthAna azuM akhAkA. cittasaM. AvRM, evaM asadAraMbha *AnaMsta. [AraMbhano abhAva, 2010_03

Page #115
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 29 asadgrahI/asaMbhi vyavahArakriyAmAMthI nivartana] [saM.] asarAla, asarAlau ArArA. "aitikA. asadgrahI AnaMsta. asad grahaNa karanAra, jorAvara, bhayaMkara, bhAre (rA.); ArArA. [duSTajana] [saM.] *devarA. pradyucu. prAcIphA. hammIpra. asana, asana, asaMna 0akhAkA-zu. puSkaLa, atyaMta, moTuM, vizALa; juo akhAcha. premAkA. harikhyA. ajJAnI, sarAlau abUjha, mUDha (saM.asaMjJa); catucA. bholUM, asarIkhauM gurjarA. aNasarakhaM, asamAna nirdoSa; * narakA. zRMgAma. zUnyamanaska; (saM.a+sadRkSa) juo AsanauM asaleSa, asalesa uktira. prAcIsaM. asanapaNe juo azanapaNe AzleSA nakSatra asanAdika ArArA. khAvApIvAna (saM.aza- asaMkala kRSNabA. RNamukta; juo uzaMkala nAdika) asaMkalesa AnaMsta. kleza vinAnI sthiti, asanna juo asana [samAdhi - zuddhinI avasthA] asannI SaDAbA. jene mananI indriya nathI asaMkSAta cittasaM. asaMkhya tevo (jIva) (jai.) (saM.asaMjJI) asaMkha ArArA. gurjarA. vasaMphA (la). basavi. asapakha hammIpra. taMbu mATe upayogamA levAtu vasaMvi(jA), asaMkhya eka prakAranu kApaDa asaMkhyAta upabA. premAkA. asaMkhya asabAba paMcavA. sarasAmAna, [mAlamilkata]. asaMghau gurjarA. azvapAlaka; juo [a.] azvabaMdha asamatthu SaSTipra. asamartha asaMna juo asana asamAdhi, asamAdhya gurjarA. premAkA. zRMgAmaM. SaSTipra. citanI asthiratA, asaMbo siMhA(zA). acaMbo; juo asaMbhi asvasthatA, azAMti [saM.] asaMbhama aMbarA. ArArA. RSirA. gurjarA. asamAdhiyo ArArA. Akula, asvastha, / nalarA. siMhA(ma). siMhA(zA). asaMbhava, azakya, heratabharyu [duHkhI] asamAdhya juo asamAdhi asaMbhavi nalAkhyA. asaMbhAvya, asaMbhavita asamAna, asamAni, asamAnau abhiU. asaMbhAvanA, asaMbhAvya cittasaM. jIva ane ArArA. "aitikA. advitIya, brahmanI ekatA vize saMzaya hovo te [saM.] asAdhAraNa, moTuM, bhAre asaMbhAvi juo asambhAvi asambhAvi prabopra. na kaLI [dhArI, vicArI] asaMbhAvya juo asaMbhAvanA zakAya tevU (saM.asaMbhAvya) asaMbhi prAcIkA. Azcaryajanaka (*saM. asaraja juo azraja asaMbhava) [*saM.atyadbhuta]; juo ___ 2010_03

Page #116
1 asAbu / ahanasi acaMbha, asaMbo asAbu * nemichaM. [AMgaLIo] [a. asAbe] asAya jinarA. azAtA, [zArIrika, mAnasika pIDA, vyAdhi, vedanIyakarmano eka prakAra ] [ jai. ] asArai * nemichaM. [niHsAra - nirbaLa thaIne] asAMbharatAI SaDAbA. na sAMbharatAM paNa asiuM nalarA. lAvala. evaM (saM. IdRza) asiNi aitikA. azvinI (nakSatra) asipada akhAkA. brahmapada, [* tattvamasipada, - te brahma huM huM evI sthiti ] asipatra nemichaM jaina dharmanI mAnyatA anusAra narkamAM AveluM, taravAra jevAM pAMdaDAMvAluM eka vRkSa ke enuM pAMdaDuM, pApIone zikSA karavA jeno upayoga thAya che [saM.] 30 asiya aitikA. bhakSita ( saM . azita) asiva aitikA. gurjarA. akalyANa, amaMgala (saM. aziva) kunika) asura-maLato premAkA. asurono maLatiyo asuha aitirA. asukha asuhANI ArArA. aNazobhatI ke asukha ApanArI, aNagamatI madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza asuM ArArA. evaM, Ama [ saM . IdRza ] asUjhatAM upabA. azuddha asUtra premAkA. zAstra viruddha asUra RSirA. sAMja, [sUrya AthamyA pachIno samaya, rAta] (saM. utsUra, a-sUra); narakA. nalAkhyA. premAkA. moDuM asesa ArArA. gurjarA. vIsarA. azeSa, saMpUrNa, khUba asoI uktira. upazruti, [zravaNa; vacana; saMmati ] astha premAkA. asthi asthara * hammI. [ cAmaDI] [saM. Astara ] asI uktira. prAcIsaM. vIsarA. eMsI asthAna * siMhA (ma ). [ sabhAmaMDapa ] [saM. AsthAna ]; juo asathAna (saM. azIti) asImau upabA. eMsImo asmeva prAcIkA. jarUra ( saM . avazyameva ) asI-sa - sau SaDAbA. ekaso eMsI (saM. azIti atraja juo azraja 2010_03 asoya terakA. azoka vRkSa asauca zIlaka. azuddha [ saM . azauca asta, asti akhAcha. dazaskaM (2). naMdaba. * vetApa. siMhA (ma). asthi, hADakAM astIraja karpUmaM. strIrAjya, triyArAja astrI abhiU. ArArA. nalarA. vikrarA. vIsarA. strI + zatam) asvabaMdhu juo azvabaMdha asuNiu uktira. apazukaniyALa (saM. aza- aha gurjarA. prAcIphA. have (saM. atha); terakA. geya paMktine AraMbhe Avato eka alaMkArArtha udgAra (saM. atha) ahaDi vikrarA. heDa, pagamo nAkhavAnI lAkaDAnI beDI ahanasi, ahanizi, ahanisi ArArA.

Page #117
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza caMdravA. nemichaM. gurjarA. lAvala. aharniza, divasa ane rAta, rojeroja ahamati gurjarA. ahaMbhAva (saM. ahaM + mati) ahameva akhAkA. dazaskaM (2). premAkA. harikhyA. ahaMbhAva, ahaMkAra ahara uSAha. gurjarA. terakA. prAcIphA. vIsarA. zRMgAma. adhara, hoTha aharUparu, aharUpaharU caturA. naMdaba. Amatena [saM. ArAt + parAt]; juo aruparaM aha akhAkA. *akhAcha. cittasaM. oruM, najIka, pAse, [ aha ], [saM. ArAt]: juo a ahareru "akhAcha. [ahIM, najIka, pAse] ahiuM upabA. ahita karanAruM [saM. Ata 31 ardhaNI akhegI. sUrya [saM. ahaH + gu. dhaNI ] ahalI, ahalyau ahilaja ArArA. jinarA. vyartha, eLe (saM. aphala) ahala terA. eka vanaspati, [saMbhavataH jhAbUka ] aphala, aha gurjarA. prAcIkA. prAcIphA. athavA ahavahava ArArA. avidhavA ane sadhavA - saubhAgyavatI strIo (dvirukta prayoga); juA ihivihiva ahavA jarArA. athavA ahavAlana abhiU, ahevAtaNa, saubhAgya (saM. avidhavA+tvana) ahavi cAphA. * prAcIphA. * athavA, * ke ahavi, ahivi pradhucu. prAcIphA. prAcIsaM. vikrarA avidhavA, saubhAgyavatI strI ahaMkAra kAdaM (dhu) - Ti. brahmabhAva, (ahaM 2010_03 ahamati / ahiru brahmAsmi rUpe ahaMpaNuM) ahaMkRtya akhegI. ahaMkRti, ahaMkAra ahAra devarA. AhAra * ahArama (AhAraga) jinarA. AhAraka zarIra, [ yogabaLe prApta anya sUkSma zarIra ]; juo AhAraga ahAM uktira. upabA. ahIM ahiDI, aheDI nalAkhyA, paMcavA. vIsarA. zikArI (saM.AkheTika) ahiThANa RSirA. aitikA. vikrarA. vimatra. zRMgAma. adhiSThAna, sthAna aNiva ArArA. terakA. abhinava, nUtana * ahidhara [ " ahivara] * zRMgAmaM [sarpa ] ahinaze, ahinasi, ahenaza kAdaM (zA). nAkhyA. vimapra. aharniza, rAtadahADI, dararoja ahinANa, ahinANi, 'ahinANI, ahinAMNa AsarA. uktira. RSirA. aitikA. kRSNaca. gurjarA. jinarA. nalarA. pradhucu. prAcIsaM. vimapra. virApa. vIsarA. zItaka. zRMgAmaM SaSTipra. paMdhANI, nizAnI (saM. abhijJAna) eMdhANa, asi zRMgAmaM rAta ane divasa [aharniza ] Huang * ahiyAsane [ahiyAse] aitikA. anubhava kare, sahana kareM [saM. adhi + As ]; juo ahI Asai ahirANI prAcIkA. sarpiNI (saM. ahirAjJI) ahiru prAcIphA. hoTha (saM. adhara)

Page #118
ahilau / aMgarecI ahila juo ahalau ahilAsa zRMgAmaM. abhilASa, icchA ahiloka siMhA (ma). jagata, ihaloka ahivara juo ahidhara ahivA uktira. vidhavA, (saM. adhavA) ahivi juo ahava ahI cittasaM. sarpa 32 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (saM. ArAt-parataH) aMka kAdaM (dhu). cihna, abhijJAna [saM.] aMka bharatAM * narakA. [AliMgana letAM] [hiM.] aMkuriyai gurjarA. aMkurita thAya aMkula terakA. aMkolavRkSa aMke * narakA. [nizcita, kharekhara ] aMkora akhAkA. akhegI. dazaskaM (9). narakA. premAkA.aMkura; naMdaba. siMhA (zA). aMkura, mULa, marma, rahasya, bheda aMkola uktira. e nAmanuM vRkSa, aMkoTha aMkhi gurjarA. AMkha (saM. akSi) aMkha lAvala. joIne [saM. akSa] aMga ArArA. aitikA. jaina aMga- zAstro; ArArA. prakAro; uktira. aMgadeza aMgau vIsarA. aMga, bhAga aMgauvaMga aitirA. aMga ane upAMga [nAmanAM jaina zAstro]; juo aMgovaMga aMgaolagUM nalarA. * aMgarakSaka, [aMgasevako] ahIaM vAgbhabA. ahIM [saM. asmin ] ahI Asai * upavA. RSirA. sahana kare (saM. adhi+As); juo ahiyAsane ahI AsaNahAra * upabA. [sahana karanAra] ahINuM uktira. gAya vagaranuM (saM. adhenukam ) ahIMkaNi kAdaM (zA.) *ahIM najIkamAM, [ ahIMyAM] (saM. asmin + "karNasmin) ahuNa, ahuMNa, ahUNa uktira. vetApa. hamaNAM; A kALe, oNa (saM. adhunA ) aharaNI kastuvA. vetApa. siMhA (zA). RNamukta, (saM. ut + RNa) ahaMNa juo ahuNa ahUTha gurjarA. cAraphA. prAcIphA. premAkA. SaDAbA. UMTha, sADA traNa (saM. ardhacaturtha) AhUNa juo aNa Ahe prAcIphA. have (saM. atha) aheDai gurjarA. zikAramAM (saM. AkheTaka ) aheDI juo ahiDI ahenaza juo ahinaze aheMlI siMhA (zA). helI, [niraMtara varSA ] a lAvala. vasaMvi. amAruM; gurjarA. ame (saM. asmad ) ahrupaharu kAdaM (zA). AsapAsa, Amatema aMgarecI rUstasa aMgreja aMgacena kAmA (zA). aMga uparanAM lakSaNo [saM. aMga+cihna] aMgaNa terakA. lAvala. AMgaNuM [saM.] aMgada vasaMphA. bAjubaMdha, kAMDA paranuM kaDuM (saM.) aMganyAsa premAkA. zarIranAM judAMjudAM aMgone hAthathI sparzI te-te aMgamAM maMtranuM AropaNa karavAno vidhi [saM.] * aMgarakhI uktira. premAkA. hammIpra. aMganuM zarIranuM rakSaNa karanAra, bakhtara (saM. aMgarakSikA)

Page #119
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza aMgalUhaNauM SaDAbA. zarIra lUchavAnuM vastra (saM. aMga+lUSa) aMgA lalirA. eka prakAranuM bakhtara aMgArasagaDI uktira. sagaDI (saM. aMgArazaka TikA) 33 aMgArUDa nalarA. aMgArArUpa, [dAhaka ] aMgAro akhAkA. juvAra ityAdi anAjano eka roga, tethI bIja-dANA baLI jAya che aMgita RSirA. nalarA. saMketa, izAro, ceSTA (saM. iMgita ) aMgIkare, aMgeMkare RSirA. gurjarA. devarA. premAkA. SaDAbA. aMgIkAra kare, svIkAre; akhAkA. aMgIkAra kare, * pakaDe, [le, dhAraNa kare ] aMgIThau, aMgIThaDI, aMgIThI uktira. RSirA. premAkA. sagaDI (saM. agniSThikA) aMgula gurjarA. AMgaLa (mApa) (saM.) aMgulapharasa nalarA. AMgaLIno sparza aMgula moDyA ArArA. TAcakA phoDyA, niMdA karI aMgUThI premAkA. hAthanI AMgaLIe paheravAnI vIM [saM. aMguSTha+ikA ] aMgUthalI * rUpaca. [AMgaLI] aMgeMkare juo aMgIkare aMgola aitikA. putra aMgovaMga jinarA. [ zarIranAM] aMgopAMga, [e nirNita karato nAmakarmabheda] [jai. ]; 2010_03 aMgalUhaNau / aMtarau juo aMgauvaMga. aMgohala vimapra. aMghoLa, snAna [saM. aMgahola] aMghola, aMghoLa, aMgholi kRSNaca. premAkA. vimapra. snAna, nAhavuM te, mAyuM palALyA vinAnuM snAna [ saM . aMgahola] aMghoLavuM AnaMsta. dazaskaM (1). * premAkA. nAhavuM aMDaya SaDAbA. hathoDo aMgUla * kRSNabA. [AMgaLI o] [saM. aMgula- aMta kAdaM (dhu). vasaMvi. bhAga, cheDo; lAvala. sthala] aNI, kAdaM (dhu). sudhI, [aMte] aMca * akhAkA. [agninI AMca]; gurjarA. duHkha, baLatarA (saM. arciS) aMca- * RSirA. prAcIsaM. arcayuM, pUjavuM * prAcIphA. [arca, kapALe lagADavuM] aMcala uSAha. AMcaLa, [stana, chAtI] [saM.] aMja- terakA. AMjavuM (saM.) aMjaNa ArArA (va). terakA. aMjanavRkSa aMjata prAcIphA. kAjaLa AMjela (saM. aJjita) aMjala, aMjaLa ArArA. vIsarA. aMjali, praNAma aMjuli aMbarA. aMjali, [hAthajoDa, praNAma ] aMDa akhAkA. IMDuM [saM.] aMDuu SaDAbA. jenA hAthamAM hathoDo che te, [ hathoDAthI kAma karanAra vyavasAyInuM nAma] aMtakSara gurjarA. aMtya akSara aMtagaDa prAcIphA. e ja janmamAM mukti pAmanAra (saM. aMtakRt) aMtara vimapra. bhedabhAva aMtarau gurjarA. AMtaro, pharaka (saM. aMtaraka)

Page #120
aMtara karI/aMdhakUpa 34 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza aMtara karI kAmA(zA). vacce paDado rAkhI pradyucu. prAcIkA. prAcIphA. - lAvala. aMtaragata, aMtargata dazaka(2). aMtaHkaraNa; vimapra. vIsarA. siMhA(ma). hammIpra. premAkA. aMtaramAM aMtaHpura, rANIvAsa; rANIo aMtaragati nalAkhyA. manamAM (saM.aMtara+gata) aMteuri, aMteurI, aMtevarI aMgavi. aMbarA. aMtaraghaTa narapa(da). manamA ArArA. uktira. upabA. uSAha. aMtarabAra cittasaM. marma, rahasya kAdaM(5). lAvala. vikrarA. hammIpra. aMtarapatha terakA. vacceno mArga rANIo (saM.aMtaHpura uparathI) aMtarapura dazaskaM(2). aMtaHpura aMtevArA * nemichaM. [rANIo] | aMtarabhUta cittasaM. aMdara samAyenuM aMtyAvarI madamo. rANI (saM.aMtaHpura+ikA) aMtaramAMhAM cittasaM. aMdara aMtrasa premAkA. AMtaro, judAI aMtarAi RSirA. narakA. aMtarAya, aDacaNa, aMtha akhAcha. cittasaM. premAkA. saheja paNa, vighna]: premAkA. aMtarAya, jadAI. leza paNa, [sAva, bilakula]; * madamo. taphAvata [sAva, bilakula, pUrepUruM] aMtarAi, aMtarAya AnaMsta. gurjarA. nalarA. adara devarA. idra aMtarAyakarma, je zubha kAryomAM vighnarUpa aMdoha ArArA. *gurjarA. jinarA. nalarA. thAya che (jai.) pradyucu. vikraca. *vinapra. zRMgAmaM. aMtarAla garjarA. virApa. *madhya bhAga. siMhA(ma). ciMtA, vimAsaNa, kheda [aMtarIkSa] (saM.) aMdra uSAha. prAcIkA. indra aMtarAli RSirA. bacce aMdragopa prAcIkA. comAsAma thatuM eka aMtari, antari gurjarA. *prabopra. virApa. jIvaDuM (saM.indragopa) [aMtaramAM], aMdara, vacamAM aMdrajAla prAcIkA. iMdrajAla, eka prakAraaMtare terakA. vaccevacce (saM.) jAdu aMtargata juo aMtaragata aMdrAsana prAcIkA. indranuM Asana (saM. aMtargRha kAdaM(dhru). aMtaHpura indrAsana) aMtardhyAna dazaska(1). aMtardhAna, [adRzya] aMdrI prAcIkA. indriya aMtarya cittasaM. aMdara aMdrIvratya prAcIkA. indriyavRtti, [iMdriyaaMtaskarNa dazaskaM(1). aMtaHkaraNa ___ vyApAra, iMdriyasukha] aMti ArArA. aMdara, -mAM aMdha lAvala. *aMdhArI, *kALI, [*ardha] aMteura aMbarA. ArArA. uktira. aitirA. aMdhakAra kAdaM(dhu). aMdhApo kAdaM (zA). gurjarA. nalarA. nemichaM. aMdhakUpa *vikraca. [na dekhAya tevo, 2010_03

Page #121
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 35 aMdhaNa/Au kazAkathI DhAMkelo, chAno kUvo] aMbika terakA. nalarA. aMbikA devI aMdhaNa SaSTipra. aMdhApo aMbiki gurjarA. aMbikA devI aMgha-dhaMdha juo dhaMdha, dhaMdha-dhuvArI aMbila terakA. AMbela, [eka jaina tapaaMghala samyaco. AMdhaLo prakAra, jemA cha prakAranA vikRtijanaka aMdhamUMdhapaNai uktira. UdhamUMdhapaNe, Udhe AhArano tyAga hoya che] (saM.AcAmla) mAthe, bebhAnapaNe [saM.avamUrdhA+mUrdhA] aMbilIya terakA. AmalI (saM.amlikA) aMdhera cittasaM. aMdhakAra [saM.aMdhakara] *aMboSaNa [abhokhaNa] *abhiU. [satkAra aMdhya nalarA. Andhrapradeza rUpe pANI sIMcaq te]; juo abhokhaNa aMna, anna ArArA. gurjarA. catucA. terakA. aMsa kAdaM(dhu). "kAdaM(zA). "lagAra anya, bIjUM __ aMsu terakA. azru anamI caMdravA. na name tevo, aNanama aMtrA, anyA caMdravA. doSa, vAMka, khoDa- Ai prabopra. Ayu khAMpaNa Ai, AI kAdaM(zA). prAcIkA. mAtA, aMba uSAha. cittasaM. pANI (saM.ambu) (*saM.Aya) [saM.*AppikA] aMba ArArA. aMbA, mAtA Ai gurjarA. A vaDe aMba, aMbau abhiU. ArArA(va). terakA. Ai ArArA. AvIne prAcIphA. lAvala. vIsarA. SaDAbA. AMbo Aikhai ArArA. kahe (saM.AcakSate) (saM.Amra) Aima jinarA. Adima, [paheluM] [prA.] aMbara kAmA(zA). *narakA. vastra [saM.] / AiIM ArArA. Avadyu aMbara terakA. eka vanaspati Aisa gurjarA. prabopra. vasaMphA. vasaMphA(la). aMbavaNa terakA. prAcIphA. AMbAvADiyuM (saM. vasaMvi. vasaMvi(vA). sthUliphA. Adeza, Amravana) AjJA aMbA mosAca. mAtA [saM. Aisu vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi(brA). aMbAiya prAcIsaM. aMbAmAtA, aMbAI __ Aq (saM.etAdRza) aMbAevi aitikA. aMbAdevI AI juo Ai aMbADya terakA. eka vanaspati, aMbADo Au jinarA. Ayu [nAmanAM karmapudgala], (saM.AmrAtaka) [kaI gatimAM keTalo kALa gALavo enuM aMbAra mosAca. zRMgAma. harikhyA. Dhagalo, nirmANa karatAM karma] [jai.] Au, AU gurjarA. madamo. cimapra. AyuSya aMbAviu prAcIsaM. pracalita karyo, pravartAvyo (saM.Ayu) bhaMDAra 2010_03

Page #122
AukAra/AkhaDI 36 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza AukAra jinarA. AvakAra, svAgata tANe Aukha, Aukhau, AUkhau uktira. Akaro cittasaM. na chUTe tevo, dRDha upabA. aitikA. kAmA(zA). gurjarA. Akalai uktira. gurjarA. *nalAkhyA. samaje, jinarA. prAcIsaM. vimapra. AyuSya jue (saM.Akalayati) Auja gurjarA. prAcIsaM. Atodya, eka vAdya AkalUM kAdaM(dhU). gIca (saM.Akulam) Audha nalAkhyA. nemichaM. Ayudha, zastra AkaMpa gurjarA. kaMpa, dhrujArI (saM.) AudhazAlAM nemichaM. zastrazALAmAM AkaMpiyau gurjarA. sthUliphA. kaMpyo Auli ArArA (va). zRMgAma. AvaLa (saM. AkAraNa pradyucu. notaruM, teDhuM, kaheNa, Ahulya) saMdezo (saM.) Auva juo vujoya AkuDya SaDAbA. dIvAlane aDhelIne besabuM AuvuJjoya juo vujjoya te (saM.kuDya parathI) AU juo Au Akulau, AkuLau upabA. vyAkuLa, AUkhau juo Aukhau [gherAyelo]; vIsarA. AkaLo, roSIlo, (saM.Akula); gurjarA. vyAkuLa, [vyasta, anujJA lIna]; virApa. vyAkuLa, asvastha Aka akhAkA. akhegI. ArArA(va). uktira. Akramai, Akramii uktira. upabA. narakA. vIsarA. AkaDo (saM.aka) SaDAbA. AkramaNa kare, hallo kare, caDhI Aka-iMdhaNa RSirA. AkaDA- baLataNa Ave (saM.arka+indhana) AkraMdai uktira. gurjarA. virApa. AnaMda AkaDii (dIvaTIA kaDii) *vimapra. [goLAkAre vITaLAyelA mazAlacI] ArAsa uktara. Akrusiu uktira. niMdita, zApita (saM. [saM.dIpavartika + saM.kaTakita, prA. AkruSTaH) kaDaia] AkSara juo e AkSara AkamadAra ArArA(va). AkaDo e ja AkSAna caMdravA. madamo. AkhyAna ___ madAra ke maMdAra (saM.arkamadAra) AkSepa cittasaM. vistAra [saM.] AkarakhavU catucA. AkarSa, [pAse Akhai uktira. aitirA. bole (saM.AkhyAti) kheMcaveM]; dazaskaM(1). AkarSaq, [kheMcI Akhau uktira. vIsarA. cokhA (saM.akSata) levU, laI levU] _ *AkhauMDalI [AMkhauDalI] uktira. popacuM AkarasI RSirA. AkarSIne, kheMcIne (saM.akSipaTalikA) AkarSai uktira. premAkA. SaDAbA. kheMce, AkhaDI ArArA. RSirA. aitirA. jinarA. 2010_03

Page #123
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 37 vAkhadevApati AjJA nemichaM. premAkA. vikraca. vimapra. zRMgAma. vasaMphA. vasaMphA(la). vasavi. vasavi(bA). jinarA. vrata, niyama, bAdhA, mAnatA vikrarA. zRMgAma. ANaLa, agAu, pUrve, AkhaDe pradyucu. Thokara khAya; *akhAkA. pahelAM, agAuthI (saM.agre); lAvala. kAdaM(zA). nemichaM. "premAkA. lathaDI paDe; *agrimapaNe, [pUrvethI]; gurjarA. virApa. * narakA. [laDe] (saM.Askhalati) [saM. SaDAbA.AgaLa, samakSA; SaDAbA.AgaLa, *AkSuTati] have pachI; virApa. pUrvenu AkhapAkhano neha juo AMkhapAMkhano neha *Agau (Ayao) cittasaM. agrayAyI, Akhara SaDAbA. akSara; vIsarA. patra AgaLa cAlanAra [saM. agragU AkhaMDala vimapra. samagra bhUmaMDaLa AganyA ArArA. kAda(zA). nalAkhyA. AkhA *pradyucu. [nAma, oLakhANa] [saM. AkhyA Agama ArArA. AgamanA, premAkA. bhaviSyaAkhA uktira. cokhA (saM.akSatAH) nuM darzana, [thanAra vastunI eMdhANI]; __ *RSirA. vikarA. zAstra; juo agama AkhA tIja, AkhA trIja uktira. aitikA. AgamAyuM premAkA. avAyu akSayatRtIyA, [akhA trIja] Agamici uSAha. AgAmmaca, AgaLathI; AkhA pANI pradyucu, cokhA ane pANI [tarata ja, ekAeka (saM.akSata) [+saM.pAnIya] Agamo abhiU. mobADI (saM.agrima) AkhI aNI premAkA. akSata aNIe, saMpUrNa | Agara AnaMta. uktira. upabA. aitirA. salAmata; juo aNia Akhai terakA. bhaMDAra, samUha (saM.Akara); AkhuDai uktira. AkhaDe, Thokara khAya akhAkA. sAgAra, [pANIno] bhaMDAra (saM.Askhalati) [saM. AkSuTati] ____ Agara 'RSirA. aitikA. devarA, nemichaM. Akhe premAkA. akSata, cokhA makAna, ghara, nivAsa (saM.AgAra) AkheTa paMcavA. prAcIphA. harikhyA. zikAra, Agarau uktira. AgrA nagara (saM. mRgayA (saM.) __ argalApuram) Akhepa jinarA. prabopra. AkSepa, [nAkhavU Agala uktira. AgALo (saM.argalA) te; ALa, Aropa, [TIkA]; aitirA. Agala. bAgalAna, Apalo ArArA. aitirA. AkSepa, [parizrama, yatna] [rA.] gurjarA. caMdravA. nalarA. prAcIphA. prAcIsaM. AkhyapAkhya narapa.. AsapAsa, pharate premAkA. madamo. vIsarA.AgaLa, AgaLa (saM.pAzva); juo AMkhapAMkhano neha paDato, agraNI, cADiyAto, zreSTha (saM.agra AkhyAna kAdaM(zA). vAta, kathA (saM.) parathI) Agai uktira. upabA. gurjarA. narakA. nemichaM. Agali, Agati AnaMsta. uktira. upabA. Jain madhya.3ion International 2010_03

Page #124
Agaliya/bAcArI kAdaM (zA). gurjarA. nalAkhyA. nemichaM. lAvala. "virApa. vIsarA. AgaLa, pAse, samakSa (saM. agra+la); upabA. rUpaca. lAvala. zIlaka. AgaLa, [agrasthAne]; vasaMphA. vasaMvi. varsAvi (brA). AgaLa, samaya, [nI tulanAmA]: upabA. gurjarA. pahelAM, pUrve, AnaMsta. lAvala. AgaLa, [have pachI 38 Amalita "gurjarA. [agraja, moTo] jAgariSu zRMgANaM. AgaLathI, pahelAMthI Apako juo Agala Agatyo akhAkA. AgaLano, *bhUtabhaviSyano, [* pratyakSa padArthano ] AgAmiraM SaDAbA. AgAmI, AvanAeM AgAra akhAkA. premAkA nivAsasthAna, raheThANa, [ makAna] [saM.] AbhAsa uktira AkAza AgArAyAminI SaDAbA. AkAzagAminI vidyA madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza AgI juo Agi Aguo juo Agau AgunI narakA. agAunI, pahelAMnI * AguM [AMguM ] nalarA. eka prakAranuM bakhtara (saM. aMga parathI) Age cittasaM. AgaLa, AgevANi * vikraca. [AgevAna, agraNI, pahelAM AgaLa cAlanAra]; juo agevANi Agha * vikraca. [pAse, najIka ] (saM. agra) Aghau * abhiU. *nalAkhyA. pradyucu. SaDAbA. [potAnA sthaLathI] AgaLa; ArArA. uktira. [potAnA sthaLathI] AgaLa, [bIjAnI najIka ]; narapa ( da ). gurjarA. virApa. * SaDAbA. AgaLa, najIka, pAse], samakSa (saM. agra parathI) amita praktira agresara AnitaraM ANitvaraM uktira. AgaLa, AgaLanuM (saM. agra): janaMsta. have pachInuM; upabA. baDAbA. AgaLanuM, pUrvenuM, AgaLa raheM AnivAca prAcIsaM. AgevAna 2010_03 * A ghI [* AdhI] gurjarA-zu. A vicAra ANi abhiu nalAkhyA. agAu, pUrve AdhuM, AgheruM akhAkA. nalAkhyA. (saM. agra) ANi AyI uktira. upabA. gurjarA. SaDAbA. SaTipra. Aga (saM. agni) Anineva gurjarA. agnimaya (bANa) (saM. [ AgaLa], * dUra; cittasaM. AgaLa, AgaLanuM, AgaLanI sthiti Acamai uktira. Acamana kare (saM. AcAmati) Agneya) Aghalau vimapra. najadIka (saM. agra) AghATa * nalarA. [ sImA, cAre sImA, cAre sImA sAthe ] [ saM . ]; juo aghATa AcaraNI harikhyA. dhArmika kriyA AcaratuM, AcAra pALatuM AcAmla SaSTipra. vratavizeSa, jemAM lUkhusUkuM khAvAnuM hoya che, AMbela [ saM . ] (jai.) AcAraja, AcArija akhAkA. akhegI. ArArA. uktira. premAkA. AcArya AcArI harikhyA. AcAra pALanAra (saM.)

Page #125
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza AcAryAMsa uktira. AcAryavara (saM. AcArya - ATIne catucA. ? mizrAH) AThakATha akhAcha. ATakATha, kamaThANa AchiMbai uktira. AMcake, jhaMTavI le AThaguNauM gurjarA. ATha gaNuM (saM. aSTa(saM.A+chid) guNakam ) # Achai ArArA. jinarA. prAcIsaM. che AThami uktira. upabA. AThama (saM. aSTamI ) [ saM . AkSeti) AThavai uSAha. sthApita kare, vicAre; * gurjarA. "virApa. yoje, vicAre, goThave; lAvala. mUke, goThave (saM. AsthApayati ) AThu madamo. vetApa. ATheya (saM. aSTa+khalu) AThoTha akhAcha. vyApeluM AThoDa * akhAkA. [khaMkheravuM] Achau * gurjarA. [bhale rahyuM, paDatuM rahyuM] AchauM prAcIphA. "jhINuM, [suMdara ]; uktira. vIsarA. suMdara, sarasa (saM. accha) AchaTe dazaskaM (2). premAkA pachADe, jhApaTe; harikhyA. pachAr3A khAya AchaDatAM premAkA pachADatAM 39 AchaNa aitirA. *nalarA. lAvala. SaDAbA. nItarAmaNa, AchareluM pANI; juo ika AchaNa AchaNacI (AchaNa cInau bhAta) * jinarA. [cINA bhAta eka prakAranA jaMgalI cokhA - nuM nitarAmaNa, dhovaNa] AchAI pradhucu. AcchAdana karI (saM. AcchAdita) - AchoTaI uktira. pachADe (saM. AchoTyati) AjatAM juo jatAM - AjatAM AjUNauM, AjUnuM uktira. kRSNaca. jinarA. * SaDAbA. AjanuM, adyatana, hamaNAMnuM [saM. adya + khalu+gu. nauM] Ajya akhegI. premAkA. ghI (saM.) ATAraNamAM gaI rUstasa. aTAmaNamAM gaI, dhULadhANI thaI ATArehaNa jAya ArArA. aTAmaNamAM jAya, nakAmuM nIvaDe 2010_03 AcAryAMsa / ADi ADa, Ajya akhAkA. aMtarAya, vighna ADa caMdravA. * haTha [karIne] ADai * nemichaM. [haThe, ADAie ]; * jinarA. [zaraNamAM] [rA. ]; premAkA. vacce, [madade] [rA. ]; juo ADau ADau jinarA. haTha, [ADAI, aDapalaM] ADaNa uktira. aMgamaMDana, aMgazobhA ADaNI gurjarA. lAvala. jamatI vakhate thALI mUkavAno pATalo; vimapra. aDhelIne besavA mATenuM Asana, [* thALI TekavavA mATeno pATalo ] ADala madamo. chaMdavizeSa, [ aDilla] ADAkhoDI lAvala. * anAdara, [ADakhIlI, vighna ] ADAbaMga uktira. aDabaMga, DhaMgadhaDA vinAnuM, vilakSaNa, aTapaTuM ADAMtreDAM upabA. prAcIsaM. ADAMavaLAM, vAMkAM ADi RSirA. ADa, [kapALamAM karavAmAM

Page #126
ADi / Athi . AvatI rekhA ] ADi uktira. eka pakSInuM nAma (saM. ATiH) ADi zRMgAmaM. jIda, haTha (da. aDDa) ADI lITa baLI juo vaLI ADI lITa 40 ADe juo sIdhyAM ADe bharAyo] ADe caDyo premAkA. tophAne caDyo, [haThe ANI vAra dazaskaM(1). A vAre, A vakhate ANe ArArA. catucA. premAkA. A ANeza kAna akhAkA. sAMbhaLIza Atapatra AnaMsta. chatra [saM.] AtamalakSa cittasaM. Atmabodha AtA kAdaM (dhu). kAdaM (zA). dazaskaM (1). narapa (da). prAcIkA. premapa. premAkA. putrane lADamAM karAtuM 'bApA' nA prakAranuM saMbodhana [ saM . * ata] AtI premAkA. ATalI AturI premAkA. AturatAbharyo, [kAmAtura ] AtuMpotuM * vimapra. [ mUDI, thApaNa ] Atthi hammIpra. dhana, sAdhanasAmagrI [saM. asti]; juo Atha, Athi AtmaniSTita AnaMsta. AtmaniSTha, [AtmabhAvamAM sthita ] ADau [ADau Asai] jinarA kAmamAM Avaze, [madadarUpa thaze] [rA. ]; juo Aii Aya juo ADa ADhau uktira. anAjanuM eka mApa (saM. ADhakaH) ADhavai uktira. AraMbhe [.] ANa, AMNa akhAkA. ArArA. uktira. upabA. RSirA. aitikA. gurjarA. devarA. nemichaM. premAkA lAvala. vasaMphA vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). SaDAbA. AjJA, sattA; catucA. vIsarA. AjJA, gaMda, manAI madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ANi abhiU. ANA mATe, [teDuM karavA ] (saM. A+nayU) ANi, ANI ArArA. cittasaM. premAkA. A ANItauM uktira. aNAtuM, lavAtuM (saM. AnIyamAnam) ANai ArArA. kAdaM (zA). lAvala. A (mAM), A (vaDe) ANanahAra uktira. ANanAra ( saM . AnayU) ANaMda vasaMvi. AnaMda Ape; vIsarA. AnaMda kare 2010_03 Atha akhAkA. akhAcha. aMbarA. jinarA. devarA. siMhA (zA). dhana, pUMjI, samRddhi [saM.asti]; juo Atha, Athi AthaDI nalAkhyA. athaDAI, [ bhaTakAI paDI ] ANaMdiNa aitikA. vasaMphA. vasaMvi. AthamaNa SaDAbA. AthamavuM te (saM. astamana) vasaMvi (brA). AnaMdajanaka ANA aitikA. aitirA. AjJA ANAvI ArArA. bolAvIne [saM. Anay ] ANi nalAkhyA. ANa, zapatha [ saM . AjJA ] Athara abhiU. uktira. AcchAdana, pAtharaNuM, pazunI pITha upara nAkhavAmAM AvatI DaLI (saM. AstaraH) Athi ArArA. che (saM. asti)

Page #127
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 41 Athi/AnupUravI 1 Athi, Athya akhAkA. aMbarA. ArArA. AdezakAra aitikA. AjJAkArI, [AjJA kastuvA. naMdaba. prAcIkA. madamo. vikraca. nuvartI, AjJA pALanAra] vimapra. vetApa. hammIpra. pUMjI, dhanavaibhava, AvesaDai lAvala. AdezathI, AjJAthI sAdhanasaMpatti (saM.asti); juo Atthi Aya cittasaM. -thI mAMDIne Ayo * devarA. [pUMjI, saMpatti, (prAsa mATe Aye deI juo deI 'Atha'nuM 'Atho')] AdrahaNu uktira. AMdhaNa, ukALavU te [saM. Adhya juo Athi Adahana] Avau uktira. Adu (saM.Ardrakam) Adha, Adhya akhAkA. akhAcha. kAmA(tri). AvakSaNa (A vakSaNa)*zRMgAma. [A sAcuM] kAmA(zA).Adhi, mAnasikapIDA, ciMtA Ava puruSa premapa. AdipuruSa viSNu Aghau uktira. gurjarA. SaDAbA. ardhA Adara *akhAkA. [Azraya]; akhAcha. AdharaNa uktira. AMdhaNa, ukALavU te [saM. akhegI. prayatna / AdRh] AvaraNa jinarA. svIkAra AdhAkarmI SaSTipra. sAdhu mATe khAsa taiyAra . Ava akhAcha. akhegI. *premAkA. prayatna- kareluM bhojana, je jaina sAdha mATe levAnaM zIla tharbu, [pravRtta tharbu, karaduM]; ArArA. niSiddha che (prA.AhAkammiya) (jai.) uktira. gurjarA. *AnaMsta. ArArA. AdhAnu gurjarA. garbhAdhAna *narakA. lAvala.svIkAravU,Azraya levo, AdhAvedha premAkA. hUMsAtUMsI, aMdaroaMdarano pAmadhU; ArArA. gurjarA. vivAha karavo, virodha sagapaNa karaIM upabA. nalAkhyA. *zarU AdhIna cittasaM. paravaza, gauNa, UtaratuM karavU, [mAMDavU, karavaM] . Adhena madamo-2. adhyayana AdarI *gurjarA. [AdarapUrvaka] AdhoraNa kAdaM(zA). gurjarA. hAthIno AdAnabhaya AnaMsta. mAgaNI mujaba maLaze mahAvata (sN.)| ke nahIM tevo bhaya Adhya juo Adha AdikSara gurjarA. Adi akSara AdhyAra aMbarA. AdhAra Adita, AdIta kAmA(tri). kAmA(zA). Adhye-vyAdhye narakA. Adhi ane vyAdhiai Aditya, sUrya AnapAna SaDAbA. zvAsocchvAsa (saM.Ana+ Adizabu uktira. Adeza Apavo prANa) Avisa devarA. Adeza, AjJA AnaMdae vasaMphA. AnaMda Ape AdIta juo Adita AnupUravI aitikA. [nAma] karmano eka bheda, AdItavAra kAmA(tri). ravivAra [vartamAna zarIra mUkyApachI ene UpajavAAve devarA. Adi, [vagere] nA sthaLa tarapha laI janAra karma] [jai.] 2010_03

Page #128
AnyA/Apoha 42 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza AnyA ArArA. AjJA ApaNIhIja AnaMsta. ApoApa ja, Apa AnaMsta. kAdaM(dha). kAdaM(zA). gurjarA. [potAnI meLe] dazaska(1). nalAkhyA. premAkA. lAvala. Apa-naivedI premAkA. potAnI rasoI pote vIsarA. potAnI jAta, pote (saM.AtmA); banAvI jamanAro, svayaMpAkI kAdaM(dha). dazaskaM(2). premAkA. zarIra, ApanyA akhegI. zAtA, [tRpti] svarUpa; akhAkA.cittasaM.AtmA, Atma- ApahaNI ArArA. upabA. *vikraca. svarUpa,AtmabhAva; ahaMbhAva;juoApo ApameLe, AphaNiye, jAte Apa akhAkA. pANI (saM.ap) Apahe SaDAbA. jAte . ApaiNI uktira. jAte, potAnI meLe ApApaNA, AppapaNA AnaMsta. ArArA. ApaDai uktira. AvI paDe (saM.Apatati) " caMdravA. cittasaM. nalAkhyA. premAkA. ApaDiyai SaDAbA. AvI paDe vikraca. potapotAnA, emanA potAnA, ApaNa SaSTipra. potAnu, vasaMphA. vasaMvi. __ potAnA, ApaNA vasaMvi(brA). ApaNuM, ApaNe, ApaNI ApApara akhAkA. akhegI. pote ane anya vacce (saM.Atman) ApuNa prAcIphA. potAnI (saM.Atman) ApaNai ArArA. lAvala. potAne Apulau cAraphA. narakA. nemichaM. prAcIsaM. ApaNauM ArArA. uktira. upabA.. potAnuM (saM.Atma parathI) dazaska(2). nalarA. nalAkhyA. premAkA. virApa. vIsarA. SaDAbA. potA- (saM. - ApuM akhAcha. potApaNuM; juo ApopuM AtmanaH); cittasaM. potApaNAna, Atma- Ape vIsarA. ApaNe tattvana . Apethya caMdravA. *ApyethI, [Ape] [prAsArthe ApaNaDai jinarA. ApaNe, potAne 'Ape'nuM Apethya] ApaNapai ArArA. ApaNAthI, ApaNe, Apo akhAkA. ahaMbhAva; AtmA; juo pote; juo Apope Apa ApaNapauM, ApaNapuM ArArA. upabA. ApopuM akhegI. aitirA. "narakA. potApaNuM, kRSNaca. gurjarA. terakA. prAcIsaM. svarUpatva; akhAkA. Atmatattva; cittasaM. SaDAbA. SaSTipra. potAnI jAta, pote (saM. potApaNuM, ahaMbhAva, huMpaNuM; akhAkA. Atman+tva); kAdaM(zA). Atmatva, . *akhegI. ahaMbhAva, dehabhAva; juo svatva; juo Apo' ApaNapauM, ApuM ApaNahAra gurjarA. ApanAra Apope dazaskaM(2). narapa(da). madamo. Ape, ApaNI pAyau uktira. AtmasaMtuSTa jAte, pote; juo ApaNapai (saM.AtmanA dhrAtaH) Apoha RSirA. vicAraNA, [taka] (saM. ____ 2010_03

Page #129
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 43 bAmapanAyAmalAu apoha) AbhiDai uktira. -nI tarapha jAya, maLe, AppapaNA juo ApApaNA bhegu thAya; gurjarA. athaDAya, sparza (prA. ApyAyamAna kAdaM(zA). poSita thatuM, bharAva- amiD) dAra thatuM (saM.) Amiogika bAbA. devono eka prakAra Aplavana kAdaM (zA). kUdaq te (saM.) (jai.) (saM.Abhiyogika) AphaNI, AphaNiye, AphaNIe akhAkA. AbhIra nalarA. dezavizeSa, AbhIrono - akhegI. aMbarA. uSAha. kAdaM(zA). AhIrono deza kAmA(tri). kAmA(zA). catucA. cittasaM. *AbhISI ['bAgAnI] "baDAvA. [kahI] dazaska(1). narakA. prAcIkA. premapa. AbhukSaNa madamo. AbhUSaNa premAkA. siMhA(ma). harikhyA. harivi. AbhUuM juo AmauM potAnI meLe, ApameLe, ApoApa AbhayAna uktira. prasphuTita yatuM, saMkurita Aphariu gurjarA. virApa. Apharo caDelu, thatuM (saM.udbhidyamAnam) [unmAda caDelu ; pradhucu. Apharo caDelu, AbhokhaDa ArArA. satkAra rUpe pANInaM phUlelaM (saM.A+sphura) [saM.Asphara] siMcana karavAmAM (saM.abhyuSaNa); juo Aphalai, AphaLai gurjarA. cittasaM. abhokhau premAkA. *zRMgAma. athaDAya, [bhaTakAya] Abhokho *jinarA. [ upabhoga] AphANI jinarA. pote, jAte ja AbhyaMtara cittasaM. abhyaMtara, saMdara Ama dazaska(2). AbhA Abhra dazaska(1). abhra, [AkAza, vAdaLa] Abha adhArI prAcIphA. kAMcaLI mATegeM eka AbhraNa akhAkA. AbharaNa, zaNagAra kImatI kALu vastra Ama uSAha. karpUmaM. amArA, mArA (saM. AbhalaM, AbhUuM uktira. nalarA. vAdaLu asmada, prA.amhaa); nalarA. ame; (saM.abhra) potAnA; mArA AbhaDachota akhAcha. AbhaDacheTa, chUtAchUta Amakhi *vimapra. [bhakSya] (saM.AmiSa) AbhaDavU akhAkA. harikhyA. aDakavU AmaNa catucA. gUMdhaNI? AbharNa nalAkhyA. AbharaNa, ghareNuM . AmaNadUmaNI ArArA. jinarA. pradhucu. Amale kAdaM(zA). AkAzamAM (saM.abhra nirAza, udAsa, sarcita (saM.amanadurmana); parathI) juo UmaNadUmaNau Amase catucA. vAraMvAra kare (saM.abhyas) Amaya akhegI. prabopa. roga (saM.) AmA RSirA. vAdaLa (saM.abhra) Amalau, Amaka ArArA. "jinarA. AbhASI juo AbhISI narakA. *prabopra. lalirA. vaLa, dveSa, ___ 2010_03 For Private &Personal Use Only

Page #130
amalavettatAvAtiyAM 44 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza khAra; rIsa; vimAna pca, marma, [*vaLa, Ayariya aitikA. AcArya *cartuLAkAra vistAra] Ayarisa prAcIphA. ArIso (saM.Adaza) Apalavettama uktira. rasoImAM khaTAza mATe Ayasa abhiU. uSAha. karpUmaM. kRSNabA. vaparatA AMbalI, kokama jevA padArtha gurjarA. prAcIphA. vasaMphA. vasaMvi(brA). (saM.jAplaketasa), amalabeta - eka Adeza, AjJA latAphaLa [rA.] Ayasai ArArA. uktira. Adeza Ape AmalasArata uktira. vairakA. Amalaka, AyAsa catucA. cittasaM. kaSTa, takalIpha, maMdirazikharanA kalaza nIceno bhAga zrama mAmalAmamAya *paMcakA. [AmaLA jevaDA, AyAsI premAkA. kaSTa sahana karanAra, moyI (tapano) zrama karanAra] ApalIva terakA. AMbaLo, eka vanaspati Ara naMdaba. AhAra (saM. AmmallikA, apha.Amaliya) Arau gurjarA. niyata kALavibhAga (saM. sAmAna, sAmAnya prAcu. premAkA. rAMdhyA Araka); juo ArA vinAnu, kAcuManlAjA, sIdhuM[saM.AmAnna] Arakhe aitikA. prakAre, [samAna] [rA.] bAme akhAkA. AmmAyA, pIDA, roga AraThI ArArA. arIThI, eka vanaspati yAmoDaTha prAcIsaM. aboDo (saM.AmramakaTa) (saM.ariSTa) di.AmoDa] AraDe gurjarA. jinarA. virApa. AnaMda kare, anAva aitikA. zAstrAparaMparA, saMpradAya raDe (saM.AraTati); upabA. premAkA. barADA pADe AmAbavaMta AnaMsta. zAstra paraMparAno *AraNi [AreNi] *abhiU. [senAnI jANakAra prathama haroLa, yuddhano mokharo] yAmbita juo AbilA Arata, Arati akhegI. ArArA. uktira. catucA. "cAraphA. nalAkhyA. nemichaM. bAba kastuvA. AI, mA [saM. AppikA] premAkA. harikhyA.duHkha, pIDA (saM.Ati) bAba akhAkA. nemicha. "vimapra. AyuSya AratavaMta * harikhyA. [duHkhI] (saM.Ayu) Arati juo Arata jApaTiya prAcIsaM. AkRSTa, kheMcelu Arati dhyAna ArArA. iSTaviyoga vagerethI aAkta kAdaM (zA). poLu (saM.) utpanna thatI duHkhabharI manasthiti [saM. Alu uktira. ne adhIna [saM.Ayatta] ArtadhyAna] bAbapada upanA. Abaka, pidAza, lAbha] AratiyAM zRMgAmaM. Atura, [kAmAtura (saM. ___ Ata) ___ 2010_03

Page #131
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 45 / AratIka/Alau di.] AratIka dazaka(2). premAkA. AratI ono] (saM.) (saM.ArAtrika) Aruhai uktira. aitikA. pradyucu. Arohe, AratIyAsaru . uktira. AratIno oraDo caDe (saM.ArAtrikAvasaraH) *AreNi ['ArADi] abhiU. trADa, Aratti terakA. AratI (saM.ArAtrika) citkAra, nAda] di.ArADI] AraMbha uSAha. [utsava], AnaMda; ArArA. AreNi, AreNI *abhiU. "prabopra. [senAprayatna [saM.] nI prathama haroLa, yuddhano mokharo]; juo ArA "aitikA. [niyata kAlAvadhi, kALa- ArANi vibhAga] [jai.]; juo Arau Aroga ArArA. Arogya ArADi SaDAbA. AnaMda. cIsa. barADA (saM. Arogya premAkA. taMdurastI, salAmatI. AraTate); juo AreNi [kSemakuzaLatA] ArAdhaNhAra SaSTipra. ArAdhanA karanAra, AroTa *vimapra. [parAkramI] [rA.AroDa] sevanAra, zraddhApUrvaka karanAra] . AroDaiM gurjarA. *avarodhe (*saM.AruNaddhi) ArAma *akhAkA. catacA. sakhazAMti. [AkramaNa kare, Akramaka zabdo bole] prasannatA [phA.] ArAma, ArAma ArArA. gurjarA. terakA. AropInaI AnaMsta. AropIne, [ropIne, nalarA. vAgbhabA. vikrarA. bagIco, sarjIne, UbhI karIne], cittasaM. rUpaka sajA upavana (saM.) vageremAM thatI AropaNanI kriyA karIne ArAmI uSAha. mALI (saM.ArAma parathI) Aroviya terakA. mUkyuM (saM.Aropita) ArAsaNauM prAcIsaM. ArAsaNuM, eka gAma Ala, ALa catucA. narakA. aTakacAlU, aDapalaM; abhiU. *upabA. terakA. ArAhai ArArA. ArAdhe prAcIsaM. *vIsarA. vetApa. harikhyA. ArAhaNa aitikA. ArAdhanA, [pUjA] asatya, mithyAvacana, nakAmu veNa (da.); ArAMma juo ArAma jinarA. prAcIsaM. premAkA. lAvala. Arija aitikA. Arya, [mahAnubhAva] vimapra. ALa, mithyAropa, AkSepa di.]; aitikA. gurjarA. zIlaka. Aryadiza] *gurjarA. devarA. eLe, [vyartha, nakAmuM]; ArimakArima ArArA. ? [*dAnAdi juo Ali adbhuta kAryo] Ala (ghaDIAla) *kAmA(tri). [samaya ArIsau uktira. upabA. prabopra. lAvala. ' darzAvavA vagADavAmAM AvatI jhAlara] SaDAbA. arIso, darpaNa (saM.Adaza) Alai zRMgAma. niSphaLa, [eLe] Aruta zRMgAmaM. avAja [khAsa karIne paMkhI- Alau SaDAbA. ghara (saM.Alaya) ___ 2010_03

Page #132
AlaunIlau/AlUjai 46 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza AlaunIlau ArArA. lIluMchama (saM. (saM.AlAnastaMbhaH) / __ ArdranIla) AlAlaMbu cittasaM. zRMgAmaM. tRSNA, lAlasA, AlauM, AlUM uktira. pradyucu. Ardra, lIlu, lAlaca bhInuM AlATuMbe lAya akhAkA. [tRSNAne vaLage] AlajAla, ALajALa uktira. asaMgata, AlAvau uktira. SaDAbA. pATha, pariccheda, arthahIna; akhAkA. upAdhi, khoTI graMthAMza (saM.AlApakaH) jaMjALa di.] Ali vimapra. harivi. Apa, de, lagADa Alatau prAcIphA. aLato (saM.alaktakaH) [saM.A+lI-] Alati, AlatI lAvala. harikhyA. AlApa Ali, ALi * cAraphA. "nemichaM. prAcIsaM. [saM.Alapti] lAvala. vIsarA. tophAna, majAka, mastI, ALapaMpAla akhAkA. mithyA vastuo; ALavItarAI, [aTakacALo]; uSAha. premAkAM. ADuavaLu, [kAluMghelaM, jhaghaDo, [laDAI]; *prabopra. mithyA, paTAmaNuM, khuzAmatabhareluM] khoTuM]; aitikA. *nalarA. lAvala. virApa. AlarAM siMhA(zA). ? prAcIsaM. eLe, vyartha, nakAmuM: juo Ala Alavai kRSNabA. gurjarA. nalarA. prAca. Ali, AlI kAdaM(zA). prAcIsaM. vasaMphA. vasaMphA. vasaMvi. siMhA(zA). *sthUphA. vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). harivi. harikhyA. AlApa kare, gAya, vagADe sakhI, sahiyara (sN.)| (saM.Alapati) AlijA juo AlIjA, jAlijA AlavaNI pradyucu. vINA (saM.AlApinI) aliMghana, AlIghana, AlIMghana catucA. AlavAla kAdaM(zA). kyAro (saM.) dazaska(2). nalAkhyA. naMdaba. siMhA(zA). Alasa ArArA. ALasu (saM.); vasaMvi(brA). AliMgana ALasabharyu, susta (saM.) AlI juo Ali AlasiyAM vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. AlIgArau uktira. "catucA. narakA. pradyucu. vasaMvi(brA). alasa banyAM, [susta banyAM] aTakacALo, tophAnI, mastIkhora (saM.Alasita) AlIghana juo AliMghana AlaMgana kAmA(zA). AliMgana AlIjA *aitikA. [utkaMThA]; juo AlaMgiu aitikA.AliMganaApyuM, [bheTyo] AlijA AlaMghana * kAdaM(dhu). [AliMgana]; juo AlImAlI pradyucu. AlIlIlI, lIlIchama AlyaghaMna AlIMghana juo AliMghana AlaMbaDu zRMgAma. AlaMbana, AdhAra Alu * narapa(da). [aTakacALA] (ba.va.) AlANathaMbha uktira. hAthIne bAMdhavAno staMbha AlUjai uktira. mUMjhAya [rA.] ___ 2010_03

Page #133
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 47 AlUM/Avasa AlUM juo AlauM AvaTe (vaDhI AvaTe) *akhAcha. [vaDhI paDe, Ale, ALe akhAkA. dazaskaM(1). vaDhI mare] dazaska(2). premAkA. eLe, phogaTa, AvaTTiya * prAcIsaM. [AthaDI rahelA, khadabadI nirarthaka; cittasaM. tophAne rahelA] Ale akhAkA. Alaya, raheThANa AvaDalI nemichaM. [AvaDIka] ALe caDavU dazaskaM(1). tophAne caDavU AvaNa ArArA. Avaq te AloaNa, AloyaNa ArArA. aitikA. AvaNahAra uktira. SaDAbA. AvanAra sthUliphA. guru pAse potAnA doSo batAvI AvatiyA aitirA. Ave che prAyazcitta levU te (saM.AlocanA) Avarajai, Avarjai vikrarA. prasanna kare. Aloi ArArA. prAcIsaM. SaSTipra. SaDAbA. (saM.Avarjayati) Aloce, prAyazcitta kare . Avarata aitirA. lahera, taraMga [saM.Avarta] Aloca sthUliphA. manana, ciMtana [saM.] AvariyA, AvarIA vasaMphA. vasaMphA (la). Alocai ArArA. uktira. *SaDAbA. vicAre vasaMvi. vasaMvi(brA). AvaryA, DhAMkyA, . AloDai kAdaM(gha). kAdaM(zA). halAve, gopana karyu (saM.AvRta) ____DakhoLI nAkhe (saM.AloDayati) Avaro narakA. Avaka lakhavAno hisAbano AloyaNa juo AloaNa copaDo AlovU jinarA. AlocanA karUM, [prAyazcitta Avarjai juo AvarajaI karUM Avarjana vikrarA. prasanna karavU te Alya, ALya narapa(da). ALa, [AkSepa]; Avarjitu SaDAbA. prasanna, rAjI (saM. juo Ala Avarjita) AlyaghaMna, AlyaMghana kAdaM(zA). madamo. AvarjiyA upabA. prasanna (saM.Avarjita) AliMgana; juo AlaMghana . Avarta aitikA. [vaMdana karatAM pUrve joDelA Avai kAdaM(dhu). gurjarA. SaDAbA. AvaDe, hAthane goLAkAre pheravavA te, eka jANe (*saM.Avartate) [saM.Apayati] prakAranI utkRSTa vaMdanakriyA] [jai.] AvaTe *akhAcha. kAmA(zA). "dazaska(1). AvalA catucA. *vimapra. utAvaLA (saM. "dazaskaM(2). nalarA. prabopra. premAkA. Akula) zRMgAmaM. mUMjhAya, duHkhI thAya; aMgavi. AvalI SaDAbA. jaina paraMparA mujabarnu eka "UkaLe, UchaLe [saM.Avartayati]; juo sUkSma kAlaparimANa (saM.AvalikA) avaTAya ___ Avasa RSirA. ghara, [AvAsa] [saM. AvaTe (jaI AvaTe) *akhAcha. [jaI pahoMce] Avasatha] 2010_03

Page #134
Avasata/Asadu 48 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza AvAgama Avasata, Avasava kastuvA. premAkA. (saM.AziS) agnizALA, vedI, gharamAM akhaMDa AzI akhAkA. *AzayavALA, [AzA - prajvalita rAkhavAmAM Avato agni, pAMca jhaMkhanAvALA) agniprakAromAMno eka (saM.Avasathya) Aze akhAkA. akhAcha. akhegI. Azaya AvasahI jinarA. nivRttimAMthI Avazyaka AzyA kAdaM(zA). AzA pravRttimAM jaq (dharmasthAnamAMthI nIkaLatI Azraddha uktira. upabA. Azraya le (saM. vakhate bolAto zabda) [jai.] Azrayati) Azraja kAmA(tri). kAdaM(zA). dazaskaM(1). premAkA. prAcIsaM. AvaQ ane jarbu, jayu dazaskaM(2). nalAkhyA. premAkA. Azcarya janma ane maraNanA pherA Azrayau uktira. Azraya karanAra, Azraye AvAThauM gurjarA. upasthita thayuM, AvI rahenAra pahoMcyu (saM.upasthitakam) AzrayI *SaDAbA. [-ne Azraya karIne, A vArakI dazaskaM(1). A vAre, A anulakSIne] vakhate *AvArI [avArI] *premAkA. [avArita, Azrava prAcIkA. karmonuM pravezadvAra, [karma baMdhanuM kAraNa] [jai. aTakyA vinA]; juo avArI AvItauM uktira. avAtuM [*saM.A+yA AzrI AnaMsta. AzrayI [ne Azraye parathI rahenAra] AvIsa caMdravA. madamo. AyuSya AzrInai AnaMsta. Azraya karIne AvraNa akhAkA. AvaraNa AzvAsa premAkA. AzvAsana, [AsanAAzaro *premAkA. [gaju] vAsanA] AzavAsanA, AsavAsanA kAmA(zA). AzleSiu uktira. bheTyo dazaskaM(1). premAkA. vetApa. ASyA nalarA. AzA, icchA AzvAsanA, AsanAvAsanA Asa *abhiU. upabA. gurjarA. devarA. AzaMka uktira. premAkA. AzaMkA, vikrarA. vIsarA. AzA [aMdezo, "khaTako, "saMkoca] Asa prAcIsaM. azva AzaMzA SaDAbA. icchA, abhilASa (saM. Asa ArArA. mukha, dhAra, cheDo (saM.Asya) AzaMsA) Asa nalAkhyA. Anu, [ene] (saM.asya) AzikA vimapra. AzIrvAda Asauja prAcIsaM. SaDAbA. Aso mAsa (saM. AzikhA prabopra. AzIrvAda (saM.AziS) Azvayuja) AzI narakA. prabopra. mosAca. AzIrvAda Asadu AsarA (va). Asada, azvattha, 2010_03

Page #135
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 49 AsaDI/AsphoTana A pIMpaLo ? AsoMda, azvagaMdhA ? (saM.azvagaMdhA) AsaDI RSirA. AzA AsaMjU juo AsanauM AsaNa upabA. Asana; gurjarA. yogAsana AsaMsa devarA. icchAvALo, Asakta [saM. Asana ArArA. pAsenI (saM.Asanna) AzaMsu AsanauM vimapra. ajANatAM, [ajJAnapUrvaka] AsaMsAdi AnaMsta. kAmanA vagere [saM. (saM.asaMjJaka); juo asana AzaMsAdi] AsanauM, AsaMnnaM garjarA.pUrNa, samApta. naSTa] AsA prAcIphA. dizA (saM.AzA) (saM.Asanna); ArArA. aitirA. kRSNaca. AsAta premAkA. AzAtanA, pIDA, vyathA lAvala. pAse, pAsenaM (saM.AsannaH AsAtana gurjarA. [duHkha lagADaq te], ArArA. *vimapra. rahelu (saM.Asanna) AzAtanA, aviveka, anAdara [jai.] Asannasiddhi aitikA. najIkanA samayamAM AsAsiu gurjarA. terakA. AzvAsana Apyu mukti pAmI zake evA (saM.AzvAsita) Asamuha gurjarA. samudra sudhI (saM.Asamudra) AsAMcarIji gurjarA. saMcaryA, gayA Asaraja, Amraja kAmA(zA). Azcarya Asi ArArA. che (saM.asti) Asayu ArArA. sAme thayo (da.Asaria) lA Asi devarA. Avaze AsavAmatA gurjarA. azvatthAmA Asi terakA. hatuM (saM.AsIt) AsavAsanA juo AzavAsanA Asi gurjarA. AzA AsI AnaMsta. AzAbharelI, AzAyukta AsaM ArArA. AzA AsU uktira. Aso mAsa (saM.Azvina) AsakI *narakA. [saMbhAvanA - kalpanA Asevivau SaDAbA. AcaravaM. karavaM karI] [saM.AzaMka Asoja vIsarA. Aso mAsa (saM.azvayuja) AsaMkhu kAdaM (zA). vizvAsa, bharoso (de. AsojI SaSTipra. Aso mAsanI (saM. AsaMgha) Azvayuja) AsaMga, AsaMgA *jinarA. [Asakti, Asoya prAcIsaM.Aso mAsa (saM.Azvayuja) anurAga, *bharoso] [rA.] AstA zIlaka. SaSTipra. AsthA, zraddhA AsaMgAyata aitikA. jinarA. *Azrita, Astya akhAcha. akhegI. asti (cha) evo "AdhAna, [anurAgavaza, Asakta bhAva, astitva, hovU te AsaMgo narakA. Asakti Astya-nAstya akhAkA. astitva ane teno AsaMjikA kAdaM(zA). nAnI beThakavALI abhAva pATalI (saM.AsaMdikA) AsphoTana *premAkA. [Thoka lagAvavI te] AsaMghi ArArA(va). AsoMda, eka vanaspati [saM.] 2010_03

Page #136
AsvAgata / AMkhuDI AsvAgata naMdaba. svAgata AsyA ArArA. AzA Aja juo Asaraja AsvAsai uktira. AzvAsana Ape Aha gurjarA. have Aha, Ahi ArArA. A Aha, Ahi, Ahya aMbarA. karpUmaM. nalarA. pradyucu. premAkA. lAvala. harivi. zakti, hiMmata (saM.Aya) AhaNa prAcIphA. prahAra (saM. A+han) AhaNai uktira. upabA. RSirA. kRSNaca. gurjarA. terakA. nemichaM. prAcIphA. lAvala. SaSTipra. SaDAbA. prahAra kare, mAre, kUTe, phaTakAre, ThapakAre (saM. A+han) Aharai upabA. SaDAbA. khAya (saM. Aharati ) Ahara-jAhara, AhAra-jauhAra ArArA. uktira. zRMgAmaM. AvajA, AvarojAvaro Ahaba gurjarA. virApa. yuddha (saM.) Ahavu nalarA. Avo, A prakArano AhAraga jinarA. AhAraka zarIra, [yogabaLe prApta sUkSma zarIra ]; juo ahAraga AhArajauhAra juo Ahara - jAhara Ahi juo Aha AhiDI, AheDI aMbarA. uktira. gurjarA. dazaskaM (ra). narakA. nalAkhyA. premAkA. rUstasa vAgbhabA. vimapra. SaDAbA. samyaco. zikArI, pAradhI (saM. AkheTakaH) AhaThANa jinarA. adhisthAna, [ ThekANuM ] AhIraDi abhiU. AhIronA, [AbhIra . 2010_03 50 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza pradezanA ] AhukAra kastuvA. AvakAra AhulA akhAkA. AvalAM, phAMphAM, mithyA prayatna Ahess gurjarA. zikAre (saM. AkheTaka) AheDau uktira. nalarA. vimapra. SaDAbA. zikAra, mRgayA (saM. AkheTakaH) AheDI juo AhiDI, AheraDI AheraDI, AheDI caMdravA. zikArI, pAradhI AAjuo Aha AM karpUmaM. AMya, ahIM AMkaDIA vimapra. eka prakAranuM ghareNuM AMkaDo AnaMsta. [aMdAja, nizcaya ] AMkaNI gurjarA. prAcIphA. prAcIsaM. dhruvapaMkti, TekanI paMkti (saM. aMkanikA ) AMkilu gurjarA. aMkita, nizcita (saM. aMka parathI) * AMkuDI vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). AMkaDI, cheDethI vAMkuM vALeluM zastra (saM. aMkuTa) AMkurIiM virApa. aMkurita thAya, [UbhA thAya] AMkusa uktira. aMkuza AMkhauDalI juo AkhauMDalI *AMkha - pAMkhano [AkhapAkhano ] neha * * narakA. [AsapAsa - pAsepAse hovAno - nikaTatAno sneha ] ; juo AkhyapAkhya AMkhi uktira. upabA. vIsarA. virApa. AMkha (saM. akSi) AMkhuDI [AMTaDI] gurjarA. [gUMca,

Page #137
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza muzkelI] AMkhuDI virApa. AMkha AMga SaDAbA. SaDAbA. zarIrano avayava (saM.aMga); SaSTipra. SaDAbA. aMga, jaina AgamasAhityano eka vibhAga; SaSTipra. aMga, [bhAga ] AMgA vikrarA. hammIpra. eka prakAranAM bakhtara AMgI prAcIphA. jaina mUrtino zaNagAra AMgIgamai ArArA. SaSTipra. svIkAre, le, 51 AMTIyo * caMdravA [AMTI, koyaDo] AMTe * narakA. [AMTa AMTo akhAkA. gUMca, muzkelI AMDa uktira. IMDuM (saM. aNDam ) AMNa juo ANa AMtara ArArA. vacce, mAM, Azraye; AMtare, AMgaDaNu uktira. aMgamaMDana pachI AMgamai SaSTipra. svIkAre, [pAme] (saM. aMga + AMtaraNI * SaDAbA. [tuTakapaNuM, khaMDitapaNuM] gam) AMgalu prAcIkA. premapa. premAkA. jhabhaluM, aMgarakhuM (saM. aMga uparathI) AMtaruM " RSirA. [vahero, bhedabhAva ]; AnaMsta. aMtara, cheTApaNuM, [judAI] AMtaro akhAkA bheda, judAI, aMtara, premAkA. aMtara, samayagALo AMtalUhaNa, AMtralUhaNa jinarA. Atmaja, [saMtAna] AMtra uktira. SaDAbA. AMtaraDAM (saM. antra) AMtraNa juo AMtalUhaNa AMdola thayA premAkA. halI UThyA AMdhau, AMdho AnaMsta. gurjarA. AMdhaLo (saM. aMdha) AMba abhiU. nalarA. AMbAnuM jhADa (saM. Amra) AMbairA uktira. AMbAnA AMbara prAcIphA. kImatI vastra, (saM. aMbara) AMbaLI premAkA. maraDI AMbalU, AMbulu vasaMphA-zu. vasaMvi. vasaMvi (brA). pati, priyatama 2010_03 AMkhuDI / AMbalo - [pAne] (saM. aMga+ gam ) AMguM juo AguM AMguli SaDAbA. AMgaLI (saM. aMguli ) AMgaLiyau vIsarA. AMgaLI (saM. aMguli ) AMgulI, AMguLI, AMgULI uktira. upabA. nalarA. vIsarA. AMgaLI (saM. aMguli); * vIsarA. [* vIMTI] [saM. aMgulIyaka] AMca (AMca dIdhI) madamo. dhamakI [ dIdhI AMcali, AMcalI prAcIphA. lAvala. TekanI paMkti, dhruvapada (saM. aMcala parathI ) AMco premAkA. [harakata, Aphata] [saM. ] * arciH] AMjaNI vIsarA. #strI AMTaDI juo AMkhuDI . AMTalIe vale catucA. ADA phare AMTi (AMTi detAM ) * kAdaM (dhu). [ paga AMbalo, AMbaLo narakA. vetApa. AmaLo, bharAvatAM, paga lagADatAM] amaLATa, khAra, [rIsa ] haTha ke TekathI] AMbalU, AMbulu prAcIsaM. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). AMbalo, AMbo (saM. Amra)

Page #138
AMbila/igu AMbila, Ambila uktira. aitikA. SaDAbA. AyaMbila, AMbela, jaina tapaprakAra [jemAM vikRtajanaka AhArano tyAga hoya che] (saM. AcAmla) AMbilavardhamAnu gurjarA. eka prakAranuM tapa, eka AMbelanI sAdhe vadhatA jatA upavAsanA divaso [ke eka upavAsanI sAthe vadhatA jatA AMbelanA divaso] (saM.AcAmlavardhamAna) AMbilI uktira. gurjarA. jinarA. vasaMphA. vasaMvi. virApa. AmalInuM jhADa (saM. amlikA) AMbulau vasaMvi (brA). AMbAnuM AMbulu juo AMbalu Ama tAta kRSNaca. AdaraNIya vaDIla, [ Apa vaDIla ] amalA gurjarA. vinAzaka (saM. A + mRd) AMhAM premAkA. ahIM, ahIMyAM 52 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vasaMphA(la). vasaMvi. eka; gurjarA. koIeka, keTalAka; *virApa. [keTalAka ] ika AchaNa ( ika AchaNa pANI chAMDatI) * vimapra. [ eka nitarAmaNano paNa tyAga karatI] 2010_03 ikalAsa jinarA. prIti [ phA . ikhalAsa ] ikabIsa uktira. ekavIsa ( saM . ekaviMzat) ika-saMtha prAcIsaM. eka vakhata sAMbhaLavAthI jene barAbara yAda rahI jAya te (saM. ekasaMstha) ikAvana uktira. ekAvana (saM. ekapaMcAzat ) ki SaSTipra. eka ja ikka gurjarA. terakA. SaSTipra. eka ikkakkaha aitikA. ekeka, [dareka] [saM. ekaika ] ikArasa terakA. agiyAra (saM. ekAdaza ) ikkiI gurjarA. ekaeka vaDe [saM. ekaikena] ikSarasa lAvala. ikSurasa, zeraDIno rasa ikSuka premAkA. zelaDI ikSvAkuLa dazaskaM (2). ikSvAku kuLa ikhU zRMgAmaM. zeraDI (saM. ikSu) iga, igu uktira. nemichaM. prAcIphA. eka igatAlIsa uktira. ekatAlIsa (saM. ekacatvAriMzat) i, iM, I * SaSTipra. [paNa, chatAM] [saM. api ]; upabA. gurjarA. vIsarA. SaDAbA. * SaSTipra. [ aMtarbhAvAtmaka] paNa, ya (saM. api) i, I, I * upabA. gurjarA. vIsarA. SaDAbA. SaSTipra. nizcayArtha avyaya, ja (saM.ca) i, I, I, IM abhiU. uktira. narapa (da). nalarA. nemichaM. vasaMphA. vasaMvi (brA). A, e (saM. idam etat ) iu SaDAbA. ahIM, A tarapha ( saM . itaH ) iu, yau terakA SaDAbA. A, Ama (saM. idam) ika aitirA. gurjarA. nemichaM. lAvala. igu juo iga igasaThi uktira. prAcIsaM. ekasaTha (saM. ekaSaSTi) isaya jinarA. eka so [saM. ekazata] igahattari uktira. ekotera ( saM . ekasaptatiH ) igAra SaDAbA. agiyAra (saM. ekAdaza ) igAramau SaDAbA. agiyAramo

Page #139
iguNacAlIsa / imai devarA. nemichaM. prabopra. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. e., A (saM. etena ) iNa tAla ArArA. atyAre iNa pari, iNi pari, INa pari uktira. gurjarA. vasaMphA. A prakAre, A rIte iNi, INi AnaMsta. ArArA. RSirA gurjarA. terakA. nemichaM. lAvala. virApa. SaDAbA. A (-e thI, ne, mAM), e (-e, thI, ne, mAM) (saM. enena) iNi upAi ArArA. ene lI iguNavIsa uktira. SaDAbA. ogaNIsa ( saM . ekonaviMzatiH) iguNasaThi uktira. ogaNasATha (saM. ekona - iNi pari juo iNa pari itara SaDAbA. thI, vaDe, pUrvaka iguNahattari uktira. gurjarA. ogaNosittera itarAi kRSNaca. AchakalApaNuM, [ garvano dekhADo, phulAza, baDAza] [hiM. ItarAnA ] iguNIsamau uktira. ogaNIsamo (saM. ekona- itastata akhAkA. Amatema SaSTiH) (saM. ekonasaptatiH) viMzatitamaH ) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza iguNacAlIsa uktira. ogaNacAlIsa ( saM . ekonacatvAriMzat ) iguNatIsa, iguNatrIsa uktira. rUpaca. SaDAbA. ogaNatrIsa ( saM . ekonatriMzat ) iguNanavas SaDAbA. nevyAsI (saM. ekonanavatiH) iguNapacAsa, iguNapaMcAsa uktira. SaDAbA. ogaNapacAsa (saM. ekonapaMcAzat) 53 iti aMbarA. ati iguNyAsI uttira. ogaNAeMsI (saM. ekonA - ittalau prAcIsaM. eTalaM [ saM . iyat + tulya] zItiH) itviveya juo iccheveya igyAra upabA. gurjarA. agiyAra (saM. ekAdaza) ithI uSAha. strI [prA. itthi ] igyAramau AnaMsta. uktira. gurjarA. vIsarA. agiyAramuM (saM. ekAdazama) *icche-veya [itviveya] jinarA strIveda, [ strIne puruSa sAthai kAmabhoganI icchA thAya te] [prA.] [jai.] idhANa kAdaM (zA). nalAkhyA. eMghANa, nizAna, cihna (saM. abhijJAna) idhUNi prAcIkA. eMghANI (saM. abhijJAna) ibhya ArArA. RSirA. dhanavAna, dhanADhya zeTha (saM.) iji upabA. kevaLa, mAtra, [ja] iTAla, iMTAla aitikA. lAvala. IMTa, IMTALA, [paththaranA roDA ] [ saM . iSTA] iTha zRMgAmaM. iSTa iThiyA lAvala. eMThA [saM. * AcaSTa] iNa, INa AnaMsta. ArArA. gurjarA. terakA ima, iMma, Ima abhiu. uktira. upabA RSirA. gurjarA. terakA. devarA. nalAkhyA. nemichaM. lAvala. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. SaDAbA. Ama, A pramANe, ema (saM. evam) imai, imai, ImahaMi terakA. ema ne ema Jainmadhyaavation International 2010_03

Page #140
imevai/iMda (saM. evam +api); uktira. Ama ja, ema ja imebai nemichaM. Aja rIte (saM. evameva ) imai juo imai iva terakA. ATalaM, AyuM, Ama ( saM . iti) iva, ikThaM cAraphA. SaDAbA. A, (saM. iyam) AvuM vagere irivAvahI vaDAvA. halana calana zArIrika cetha ( thI nIpajatAM karma) (saM. IryApathikI) [jai.] iti aitikA. pRthvI para [ saM . ilA] itikA, ilI AnaMsta. iyaLa [saM.] ibaDe jinarA. AvA, AvaDA isI, isI ArArA. kAdaM (zA). terakA. AvI, evI (saM. IdRzikA) isa lAvala. Iza, Izvara isa gurjarA. AvuM (saM. IdRza) isa uktira. gurjarA. vasaMphA (la). vasaMvi. vIsarA. SaDAbA. A, AvuM, A prakAranuM, Ama (saM. IdRza) isa aitikA. evA (hiM. aisA ) isara, Isara gurjarA. vimapra. zRMgAmaM. mahAdeva, ziva (saM. Izvara ) isArati zRMgAmaM. IrSA ane arati - aruci iti upanA. nemichaM. lAvala. AvuM, evaM (saM. IdRzam) itI juo izI isI SaDAbA. eMzI (saM. azItiH) istrI prAcIkA. strI isku uktira. uSAha. lAvala. vasaMphA. SaSTipra. 2010_03 54 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza A prakArano, Avo, evo, (saM. IdRza) iha, ihu, Iha, IMha, IMha ArArA. gurjarA. terakA. SaDAbA. e, A (saM. eSaH) iha ArArA. aitirA. gurjarA. ahIM (saM.); terakA A, ahanuM (saM.) ihakAra prabopra. ahaMkAra ( pAtranuM nAma) iharati prAcIsaM. A lokamAM [saM. ihatra, prA. *iharatta ] ihAM, IhAM, ihAM ArArA. uktira. upabA. gurjarA. narakA. paMcavA. virApa. SaDAbA. ahIM, ahIMyAM ihAM kiNai ArArA. ahIMyAM ihi, IhI prabopra. SaDAbA. ahIM, [A lokamAM ] ( saM . iha) ihinANi ArArA. eMdhANa, nizAnI (saM. abhijJAna) ihiniza prabopra. aharniza, dinarAta ihibAtana kRSNabA. hevAtana, [ saubhAgyavatIpaNuM] [saM. avidhavAtvana] ihivihivi juo visU ihINai 0 upabA. eNe ihu juo iha ihe AnaMsta. AvA, [A] iM juo i iMgaTi * lAvala. [tabalAnA tAlasUcaka dhvanizabda ] iMTAla juo iTAla iMda narakA. nalAkhyA. indu, caMdra iMda, iMdA aitikA. gurjarA. nemichaM. lAvala. indra

Page #141
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 55 . iMdiyAla/II caDyu iMdiyAla prAcIsaM. indrajAla, [jAdu INi juo iNi iMdirA RSirA. lakSmI (saM.) Itara-syuM lAvala. banethI, baMne vaDe iMdu gurjarA. indra Iti aitikA. dhAnyAdikane hAni iMdu nidAna premAkA. nakkI caMdra ___ pahoMcADanAra uMdara vagere prANI [saM.] iMdrajAla, iMgrajALa akhegI. premAkA. jAdu IghaNa uktira. IMdhaNa (saM.indhanam) Ibha madamo. hAthI (saM.ibha) iMdrajimalavelA ArArA. indrayamalavelA, Ima juo ima [koI jyotiSayoga] Imahai juo imai iMgravAraNo premAkA. kaDavA paNa sonerI raMganA IyAhu akhAcha. potAnI icchAthI baLI janAruM iMdravAruNInA phaLa jevo, sonerI ane svAti nakSatramA varSAbiMduthI pharI iMgravAruNI premAkA. dekhAve suMdara paNa jherI sajIvana thatuM (kAlpanika) paMkhI phaLavALo eka choDa [saM.] IrajA-sumati, IryA-sumati aitikA. devarA. iMbrAisi gurjarA. iMdranA AdezathI cAlavAmAM saMyama, viveka (saM.IryAiMdriloka gurjarA. iMdraloka samiti) [jai.] iMdrI nalAkhyA. indriyo IrajAdI devarA. cAlavAmAM jIvAdi pratye iMma juo ima saMyama vagere (saM.IryAdi) [jai.] iMhikU SaDAbA. A loka, aihika IryA-sumati juo IrajA-sumati Iza RSirA. mahAdeva, zaMkara ISa juo halarI ISa I juo i Isa uktira. dharI, dhUMsarI (saM.ISA) IchAi kAdaM(dhu). yatheccha Isau uktira. Avo (saM.IdRzaH) IchAcArI AnaMsta. svecchAcArI, [svecchAthI Isara juo isara vartanAra] Iha juo iha ITa uktira. IMTa (saM.iSTikA) Ihai prAcIsaM. SaSTipra. icche (saM.Ih) IDa nalarA. IMDu (saM.aMDa) IhaNAM jinarA. icchuka, [yAcaka] [saM.Ih INa juo iNa parathI] [rA.] INai upabA. vasaMphA. vasaMvi(brA). eNe IhAM juo ihAM (saM.etena) IhI juo ihi INa pari juo iNa pari I juo I INaM *SaTipa. [enAthI (saM.etena) IDaM caDyuM premAkA. zikhara caDyu, vijaya INaM lAjIi uktira. AnAthI zaramAya thayo, nAmanA thaI 2010_03

Page #142
I9 rAkhyaM ugaratau 56 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza IIM rAkhyuM narakA. zreSThatA siddha karI ukhAMge dazaraka(1). dazaskaM(2). AraDe IMha, IM juo iha . ukhuDai uktira. UkhaDe, tUTe [prA.; saM. IMhAM juo ihAM utskRta] ukhelai, Ukhelai uktira. SaSTipra. ukhADe, u ArArA. e; kRSNabA. harivi. o ukheDe (saM.utkIlayati) di.ukkhila]; uacaTa prAcIphA. abhimAna siM.uccaTA: ArArA. khole (rA.) juo acaTa ukheve, Ukheve aitikA. kAdaM(zA). premAkA. uara, uyara aitikA. nemichaM. udara chAMTe, UMce uDADe, dhUpa kare (saM.utkSep); uahANau gurjarA. ukhANaM, kahevata (saM. juo agaru ukheva-, uvekhe upAkhyAna) ugau * SaDAbA. [mUgo]; juo augI uAraNAM abhiU. ovAraNAM [saM. ugaumugau, ugamugau uktira. mUgo; juo apavAraNa] auMgau-mugau uikhahu aitikA. upekSA karo ugaTa, ugaTaNa, ugaTI, UgaTa, UgaTi uilau uktira. olaM, peThe [saM.avara+prA. abhiU. ArArA. terakA. dazaskaM(1). dazaska(2). nemichaM. prAcIkA. prAcIphA. uisai uktira. bese (saM.upavizati) . prAcIsaM. premAkA. lAvala. sthUliphA. ukaDacchI *gurjarA. [ubhaDaka Asana karI] harivi. sugaMdhI padArthono lepa, aMgarAga [saM.utkaTuka+Asanika]; juo utkaDu (saM.udvartana) ukasai, Ukasai jinarA. unnata bane, uuNcuN| ugaNatrIsa upabA. ogaNatrIsa (saM.ekona.. thAya (saM.utkarSa) triMzat) ukAMTau, UkAMTau *RSirA. kAdaM(dhU). ugaNIsa uktira. ogaNIsa (saM.ekonakAdaM(zA). *catucA. * nalAkhyA. SaSTipra. viMzati) romAMca, kaMpa, dhrujArI; romAMcita, kaMpAya- ugaNIsamA AnaMsta. ogaNIsamA mAna (saM.utkaMTaka) ugatta ArArA. ukta, kahyu ukaMThiu aitikA. utkaMThita thayo uganiuM *abhiu. narakA. nalarA. strIukSA nalAkhyA. baLada (saM.) kAne paheravAnuM eka ghareNuM; juo ukhadha, ukhadhI, Ukhadha kastuvA. vIsarA. augAnayA zIlaka. auSadha, auSadhi ugamai vikrarA. Uge [saM.ud+gam) ukhANau, UkhANau aMbarA. jinarA. SaSTipra. ugamugau juo ugaumugau kahevata (saM.upAkhyAnakam) ugaratau upabA. narakA. SaDAbA. bacelo, 2010_03

Page #143
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 57 ugAla/uchava bAkI raheto, vadhelo [*saM.ud+] ucela, Ucela *akhAkA. *kAdaM(zA). ugAla pradyucu. pAnano cAvelo kUco [da. [khoLo, goda] uggAla] ucchaka, uchaka ArArA. kAdaM(zA). jinarA. ugAha paMcavA. sAkSI ["phA.gavAha] nalarA. prabopra. vimapra. utsuka, Atura; juo acchaka umga- terakA. Ugaq (saM.ud+gA) ugamaNe aitikA. udita thatAM, UgatAM [saM. uccharaMga, ucharaMga ArArA. aitikA. devarA. utsAha, [umaMga], AnaMda udgamane] ucchava, uchava ArArA. uktira. kAdaM(zA). ugrabuddhi akhAkA. *kuzAgra ke sUkSma buddhi, garjarA. devarA. premapa. SaDAbA. utsava [agrabuddhi, AgaLa janArI - dUradazI ucchaMga, uchaMga akhAkA. ArArA. uktira. buddhi] RSirA. aitikA. kAdaM(zA). catucA. ugraha- vIsarA. UbharAya, utpanna thAya, terakA. narakA. nemichaM. premAkA. khoLo [bahAra nIkaLe] (saM.udgraha) (saM.utsaMgaH) ugrahaNI uktira. ugharANI, cUkavaNI mATe ucchAha, uchAha, uchAho, UchAha ArArA. takAdo (saM.udgrahaNikA) uktira. upabA. RSirA. kRSNaca. gurjarA. ughau nalarA. jaina sAdhuna rajoharaNa, ogho devarA. narakA. nalAkhyA. paMcavA. premAkA. (saM.avagraha); juo uthau / * vIsarA. utsAha, umaMga; prAcIsaM. ughareTI narakA. narapa. UMghareTI, nidrALu, utsAha, gItakAvyano eka prakAra __ UMghathI bharelI ucchAhivauM uktira. utsAha Apavo, prerakuM udhelA juo udhelA ucchAMchalI ArArA. caMcaLa, tarala, tharakatI ucchukapaNau uktira. utsukatA ucarana paMcavA. bolavA (saM.uccara) uccheda ghAtabuM dazaskaM(1). satyAnAza karavo ucalavaM, UcalavaM, UcaLavU, UMcalavu uchauM. UchauM abhiU: aMbarA. upabA. nalarA. dazaskaM(1). premAkA. UMcakavU, upADavU nemichaM. vimapra. ochu, adhUrUM, UNuM (de. [saM.uccala]; ucALA bharavA; kAdaM(zA). uccha) [*saM.occha]; juo urcha UpaDI nIkaLavU, cAlI nIkaLavU uchaka juo ucchaka ucAlyA AmaU. vinAzaka banyA] (sa. uchakapaNai nalarA. AturapaNe (saM.utsuka) uccAT); juo UcATai ucharaMga juo uccharaMga ucitabolu nalarA. prasaMgAnusAra ucita vANI ucharANa karpamaM. AnaMda, [harSollAsa] bolI. rAjAnuM manaraMjana karanAra uchalai, Uchalai aMbarA. jinarA. pharaphare, ucItu abhiU. ociMtuM (saM.aciMtya) UDe [saM.ucchalati] uceryA prAcIkA. chaMcheDyA uchava juo ucchava 2010_03

Page #144
uchahAmaNa/uTa madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza uchahAmaNau jinarA. taravariyo, [masta, kAdaM(zA). kRSNabA. "gurjarA. nemichaM. unmatta, naTakhaTa] [rA.] prAcIphA. vikrarA. zRMgAma. doDe, doDIne uchaM karpUma. orcha, juo uchau~ jAya, dhasamase (saM.ud+yAti) .. uchaMka 0kAmA(zA). ucchRkhala ujAgaratA AnaMsta. ujAgaro [saM.ujjAgara+ uchaMkala, uchaMgala dazaska(1). premAkA. tA] ucchRkhala, svacchaMdI ujADi zRMgAmaM. ujjaDapaNuM (da.ujjaDa) uchaMga juo ucchaMga ujADo juo loka ujADo uchaMga gurjarA. hoza, umaMga, umaLako ujANI, UjANI ArArA. narakA.*nalAkhyA. [saM.utsaMga] ___ *nemichaM. dhasamasI, doDI, cAlI nIkaLI uchaMgala juo uchaMkala (saM.ud+yA); juo ujANau uchAha, uchAho juo ucchAha ujAtI narakA. * narapa. doDatI (saM.udyA ) uchAi pradhucu. utsAhathI ujeNI dazaska(1). ujANI [saM.udyAnikA] uchAMiyo akhegI. ochAyo [saM.apacchAyA] ujeNI, UjeNI kastuvA. gurjarA. ujjayinI uchAMga akhAkA. uchALo, piraskaraNa. ujezakAra premAkA. [ujAza, UjaLU kAma] vistaraNa] [*de.ucchaMgiya] uchalo gurjarA. UjaLo (saM.ujjvala) ucheda cittasaM. dara karavaM te. nAza ukhANau prAcIsaM. doDato (saM.ud+yA); ucherai jinarA. ramADe, lAlana kare] juo ujANI ucheraDau nalarA. vadhAre pramANamAM oLu ujila terakA. giranAra (saM.UrjayaMta parathI) (prA.uccha) [saM. occha] uchita terakA. giranAra (saM.UrjayaMta) ujama, ujama, Ujama aMbarA. upabA. karpamaM. unoiu aitikA. prakAzita karyu [saM. udyama, prayatna; kAmA(tri). kAmA(zA). udyotita premAkA. harikhyA. umaMga, utsAha ujjoya jinarA. udyota, [nAmakarmano eka ujamadAra premAkA. udyama karanAra, [zrama prakAra, jenA udayathIjIva-zarIra zItala karanAra, kAmavALo] prakAza Ape] [jai.]; juo vujjeya] ujala naMdaba. ujjvala ukhoyakaru SaSTipa. prakAza karanAra (saM. ujavAlaNa aitikA. ajavALanAra (saM.ujjvala udyotakara) parathI) .. ujhala pradhucu. ojhala, paDado, burakho ujama juo ujama ubheDo premAkA. ujharaDI nAkho ujAi, UjAi akhAkA. abhiU. aMgavi. ujhita jinarA. [zuSka, lUkhaM di.ujjhia] aMbarA. uktira. karpUmaM. kAdaM(dha). uTa siMhA(zA). oTa [saM.avaghaTTa] uyama, prayatna yA. umaMga, utsAha zrama prakAra Apa] [ja.]; 2010_03

Page #145
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza uTThIya gurjarA. UThI, [(Aga) lAgI] (saM. utthita) uThaMbha upabA. AdhAra, Teko [ saM . upaSTambha ]; juo oThabha uThAM melI juo ThAMmelI uThIMgaNi, uThThIgaNi lAvala. vimapra. oThIMgaNe, aDhelavA mATe uThThavaNI, UThavaNI * gurjarA. * vimapra. [AkramaNa, hallo] (saM.utthApanikA) [rA.]; juo UTavaNiya ugaNi juo uThIMgaNi uDagaNa cittasaM. uDugaNa, tArAono samUha uNama siMhA (zA). khAmI (saM. Una+ma) uNamaNa siMhA (zA). khAmI uDada vikraca. aDada [.] uDapati cittasaM. uDupati, tArAono rAjA, caMdra uDala siMhA (zA). bAtha; juo uMDala uDavauM aMbarA. RSirA. gurjarA. parNazAlA, jhuMpaDuM (saM. uTaja) 59 uDavuM, uDhavuM aitirA. siMhA (ma). siMhA (zA). oDavuM, AgaLa dharayuM, mAgavA mATe hAtha laMbAvavo; nalAkhyA. oDavuM, hoDamAM mUkavuM (de. huDa); juo oDai * uDIsa, uDIsau nalarA. vIsarA. orissA (saM. oDradeza) uTThIya/ uttarANam u nalarA. vartamAna orissA prAntano pradeza [saM. oDra] uDhaNa prAcIsaM. paridhAna, [paheraveza] uDhaNauM, UmyUM ArArA. upabA. uSAha kAdaM (zA). vimapra. oDhaNuM, [oDhavAnuM vastra] (da.oDhaNa) uDukArakaraNu SaDAbA. oDakAra khAvo te uDugaNa narakA. tArA [saM.] * uDu [udu] "vimapra. [udaya ho]; juo udo uDDamara prAcIsaM. ugra bhaya, [viplava vagerenI sthiti] [saM. ut + Damara ] 2010_03 ubuM juo uDavuM ubvuM, UbbuM upabA. uSAha. kAdaM (zA). vimapra. oDhanuM uNa aitikA. paMcavA. vIsarA. e (saM. ena parathI) uNahAra vIsarA. mukhAkRti, [ aNasAra] (saM. anuhAra ) (rA.) uNi, uNI ArArA. paMcavA. e (strI) (saM. ena parathI) utaI gurjarA. A bAju, Ama utapata devarA. utpatti utapati gurjarA. utpatti, janma utalIbala pradyucu. atalIbala, atulya baLa vALo utApar3a zRMgAmaM. saMtApe [ saM . uttApayati ] utkaDu * SaDAbA. [ ubhaDaka, lapAIne] (saM. utkaTuka); juo ukaDacchI, UkaDU uttara- uttara ArArA. eka pachI eka, kramaza: (saM.) uttaragograha * gurjarA. [uttara dizAmAM gAyone vALI javAnI prasaMga] (saM.) *uttarANam uktira. RNamukta; juo

Page #146
uttarAsaNa/udIpaka 60 . madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza UtariNyu udapAta caMdravA. utpAta uttarAsaNa AnaMsta. nalarA. uttarAsaMga, vaMdana udabhIja dazaska(1). udbhijja, vanaspati karatI vakhate uttarIya vastrane zarIra upara udabhuta nalarA. adbhuta; juo udbhuta amuka rIte rAkhaq te [jai.] udamAda dazaskaM(1). premAkA. udhapAta, uttarI, uttarIba RSirA. kAdaM(zA). upara tophAna-mastI oDhavAnuvastra,pacheDI,khesa (saM.uttarIya) udayo, udiyo, UdIo dazaskaM(1). utaMga ArArA. UMcI koTinu, moTuM ArArA. premAkA. madamo. udita thayo, Ugyo aitikA. uttuMga, UMcuM udavasa, udavasta dazaska(1). siMhA(zA). *uttaMbha, [staMma] RSirA. "cena na paDavU, ujaDa (saM.uddhvasta) khinna, udvigna [prA.uttamma] udaMta ArArA. RSirA. samAcAra, vRttAMta uttIraNa harikhyA. pAra UtarelaM. mukta thayelaM (sa.; rA.) (saM.uttINI deg udaMpa, UdaMpa vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. utyapiya, uthappiya aitikA. uthApI [saM. vasaMvi(brA). garviSTha, harSAviSTa, madamatta utsthA -] (saM.uddRpta) utpatya premAkA. utpatti udAra ArArA. vizALa (saM.) udAratha, udAraya siMhA(ma). udAratA (saM. utpAta cittasaM. muzkelI audAya) utsUtrAvidhi aitikara. utsUtra [sUtraviruddha] , udAlai, UdAlai akhAcha. aMbarA. ArArA. tathA avidhi vidhiviruddha gurjarA. narakA. pradyucu. prAcIphA. lalirA. *uvau [upana] "upabA. [ogho, jaina virApa. jhUTave, chInave, balAtkAre paDAvI sAdhunuM rajoharaNa] [saM.upagraha] le, kheMcI le (de.uddAla); juo odAlI upappiya juo utthapiya udAsa cittasaM. udAsIna, taTastha ucala pAe madamo. UthalI paDe [saM.utthal] udAsana SaSTipra. taTastha (saM.udAsIna) ucApa akhAcha. uthApaq te [saM.utsthApa] udAharaNatu vAgbhabA. udAharaNa ApatAM uvApatAM caMdravA. [avagaNatAM, TALatAM] udAharI SaDAbA. udAharaNa Apyu (saM.udAha) udai ArArA. udaya; gurjarA. 0SaDAbA. udiyo juo udayo udayamAM, udaye udI, UdI kAmA(tri). kAmA(zA). AchA udaka, okka kAmA(zA). pANI [saM.] vAdaLI raMganI [phA.UdU] udaka dazaraka(1). (AvezathI) UchaLavU, udIo juo udayo [saphALA UmA thaq, coMkI UThaQ]; udIpaka, UdIpaka vasaMphA. vasaMphA(la). juo ughaDakavU __ vasaMvi(brA). ajavALato (saM.uddIpaka) ___ 2010_03

Page #147
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 61 . udIranai/udhAr2yA udIranai jinarA. prayatnapUrvaka nipajAvIne udyama ArArA. nalAkhyA. Ujama, khaMta, udIsai zRMgAmaM. udaya thaze, Ugaze [saM. utsAha, umaMga [saM.] udizyati] udyamai uktira. udyama kare unu juo uDuya udyamabhare ArArA. prayalapUrvaka uduMbara harikhyA. umaraDAnuM jhADa (saM.) ubasa kAdaM(zA). ujjaDa, naSTa (saM.); juo ude akhAkA. devarA. narakA. premAkA. udaya Uvasa, udhvasa udvega, Uvega ArArA. upabA. aitikA. udvega *ubasI uddhasI] gurjarA. (rUvADAM) UbhAM udegai uktira. udvega pAme, duHkhI thAya thaI gayAM (saM.ud+harSita) udegAmaNauM, UgAmaNauM uktira. udvega- ubasta harikhyA. ujjaDa [saM.uddhvasta] janaka ughaDakavU narakA. premAkA. coMkI UThavU, udehI, UdehI uktira. SaDAbA. UdhaI [da. [AvezathI UchaLavU]; juo udaka, uddehI udharakavU udo udo ArArA. udaya ho, jaya ho; udhana nemichaM. odhAna, garbhadhAraNa juo udu udhamAda premAkA. unmAda, dhamapachADA udgatA aitikA. udita thato, Ugato udhaskavU, udhaka, UdharakaQ uktira. uhisI SaDAbA. uddezIne dazaska(1). narakA. premAkA. dhaDaka, uddharaDa premAkA. uddhAra kare. [UMce laI (AvezathI) UchaLavU, juo udhaDakavU jAya, tAre]; terakA. uddhAra kare, samarAve udharI * lAvala. [utAravAmAM Ave, lakhavAuddhariyali prAcIsaM. uddhAra karyo, [tAryA] mAM Ave] (saM.uddhRta) udharUM lAvala. uddhAruM uddhasai, Uddhasai, Udhasai virApa. zRMgAmaM. ughasaI kRSNaca. jhaDapathI dhase; juo SaDAbA. (rUMvADA) UbhAM thAya (saM.ud+ uddhasai harSati); *gurjarA. [romAMcita thAya, udhANa, UdhANa, UdhANaha akhAkA. ullAsa pAme]; juo udhasaI, Udhrasai RSirA. dazaskaM(1). premAkA. vimapra. uddhasI juo udvasI samudranI moTI bharatI . uddhasivA gurjarA. nAza karavA (saM.uddhvas) udhANI narakA. udhANa - moTI bharatI udbhija, udbhIja akhegI. premAkA. pAmI, [vRddhi pAmI] vanaspati [saM.] udhAra uktira. uddhAra, [ugAra, bacAva] udbhuta, udbhata nalarA. nemichaM. zRMgAmaM. udhAra, UdhAtuM ArArA. vIsarA. uddhAravaM, adbhuta; juo udabhuta bacAvaq haSAlA. (saMvADA) UmA thAya mi.grAma. udhasaI kRSNaca. 2010_03

Page #148
udhAro/upavizA 62 . madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza udhAro premAkA. udhAra, bAkI, mulatavI upai, Upai uSAha. aitarA. karpUmaM. nemichaM. rAkhaq e, [vilaMba]; premapa. ochapa, ope, zobhe, di.oppa] [khoTa] upakarai, upagarai uktira. upakAra kare udhi gurjarA. avadhi, sImA; juo odhi (saM.upakaroti) udhelA [ ughelA] aitirA. kharca, [uchALa, upakaMTha akhAkA. kAmA(zA). premAkA. te, vAparatuM te]; juo Ughalaq kinAro [saM.] unakabuM juo udharaka upakIrti premAkA. apakIrti umpanbhUya zRMgAmaM. UMcA hAtha rAkhIne (saM. upakhANA narapa. ukhANAM, [kahevata] (saM. urvabhuja) upAkhyAna) upasa, udhvasta dazaska(1). premAkA. ujjaDa upagarai juo upakarai [saM.uddhvasta]; juo udvasa, udvasta upagaraNa ArArA. *upabA. devarA. sAdhana unaio zaMgAma. AkAzamAM jhaLaMbI rahelo (saM.upakaraNa) [saM.unnata] upagAra ArArA. upabA. gurjarA. nalarA. unapacAsaM narakA. ogaNapacAsa [saM.ekona- prAcIphA. upakAra paMcAsa] upadhAta kAmA(tri). kAmA(zA). IjA, hAni uname, Uname premAkA. UmaTe, [UMce caDe] (saM.) [saM.unnamati]; juo Unaviu upacaII uktira. upacaya pAme, vRddhi pAme unamekha zRMgAmaM. AMkhano palakAro (saM. (saM.upacIyate) unmeSa) upacAra abhiu. AcAra, rIta, vyavahAra] . unnayauM, Unayau, Uayau aMgavi. ArArA. . (saM.) RSirA. prAcIphA. sthUliphA. unnata, UMce upacI juo upavI rahelo, UMce caDhI Avelo, upara chavAyelo upajaNya cittasaM. utpanna thayelu tattva unmanI narakA. yogInA cittanI aMtima upatRSTyo akhAkA. [tRSNAvihIna thayelo] avasthA, [mananI pAranI avasthA] [saM.apa+tRSTa unmAda dazaska(2). utpAta, tophAna upatRSNA cittasaM. tRSNA vinA (saM.apatRSNa) unmAraga, unmArga upabA. premAkA. khoTo upateja cittasaM.apateja, tejahInatA, aMdhArUM ke avaLo mArga upavizai, upadisai upabA. aitikA. unmUlai uktira. unmUlana kare, ukheDI nAkhe SaDAbA. upadeza Ape unhAlaDai lAvala. unALAmAM [saM.uSNakAla] upavizA nalarA. kharAba dazA, avadazA upa gurjarA. pANI (saM.apas) (saM.apadazA) 2010_03

Page #149
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 63 upadisai/upazamAvai upadisai juo upadizai uparavaTTa prAcIsaM. adhika, [caDiyAto] upadeza * narakA. [cihna, ThekANuM] [saM. uparavADa, UparavADa narakA. SaDAbA. gAmanI apadeza najIkano [bahArano] bhAga; jinarA. upadhAna aitikA.tapavizeSa, [jemAM niyamAnu- uparano mArga, [uparano bhAga - pradeza] sAra upavAsa ane ekAsaNAM karavAnAM uparAjana zRMgAma. upArjana, [prApti hoya che] [jai.] uparAjai, UparAjai RSirA. dazaskaM(). upanaU, upanaLa, UpanyuM akhAkA. AnaMsta. siMhA(zA). upArjana kare, prApta kare, ArArA. uktira. upabA. kAdaM(zA). kamAya gurjarA. cittasaM. dazaskaM(1). devarA. uparAThau, UparAThau uktira. gurjarA. virApa. narakA. nalAkhyA. nemichaM. premAkA. parAGmukha, avaDhaM, pITha karIne; upabA. zRMgAmaM. SaDAbA. utpanna thayuM, utpanna thayenuM vimukha, UlaTuM, viruddha] upanaya AnaMsta. *vastuno upasaMhAra karIne upari, Upari uktira. upabA. kAdaM(zA). __ kahe, te, [dRSTAMtanA arthane prastuta vAta terakA. nemichaM. upara (saM.); vIsarA. sAthe joDavo te] [saM.] uparanu gurjarA. paMDAbA. upara, [tarapha] upanale aitikA. utpanna thayA upari ThAi uktira. upara rahetuM (saM.upari upama, upamA, Upama upabA. gurjarA. upamA; sthAyI) vasaMphA. sarakhaM hovU te [saM.aupamya]; upariyAmaNuM uktira. vyAkuLatA, kheda; juo *upabA. harikhyA. vaDAI, [mahimA, uphariyAmaNu gaurava]; narakA. [zobhA]; juo opama upareNa vetApa. uparanupAtharapuM, ochADa [sara. upama jAi vasaMvi. upamA ApI zakAya, uparaNaM] [sarakhAvI zakAya] uparodha *gurjarA. [Agraha, anurodha] (saM.) upamA juo upama upalabhI SaDAbA. prApta karI upamANa terakA. upamAna upavAva, UpavAda kAmA(tri). kAmA(zA). upamAnatuM kRSNabA. apamAna, siMhA(ma). niMdA (saM.apavAda) upamAMna siMhA(zA). apamAna *upavI [ upacI] *rUpaca. [puSTa karI, uparachakheM akhAkA. uparaupara, [bAhya]; ekatra karI, piMDa rUpe bAMdhI]; juo akhAcha. upara thaIne, [-thI upara, upacaI uparavaTa - upazama upabA. zAMta tharbu te, zamana (saM.); uparaNA premAkA. khesa aitikA. [kaSAyAdi] zAMta thavA te, uparama *kAdaM(zA). [mRtyu (saM.) [indriyanigraha, vairAgya] [jai.] [saM.] uparamiu SaDAbA. vilIna thayo [saM.uparam] upazamAvai upabA. zAMta kare, zamana kare ___ 2010_03

Page #150
upazami/upharUM madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza upazamiuM SaDAbA. upazama pAm, zAMta ukhADI (saM.utpATa); gurjarA. virApa. thayu, [naSTa thayu] ugAmI upazahIara prAcIkA. saMkelI le, (saM. upAdhyAyAMsa uktira. upAdhyAyavara (saM. upasaMhara) upAdhyAyamizrAH) upasamaNa aitikA. upazamana, [kaSAyo, upAna, upAnaha AnaMsta. kAdaM(zA). zamana] [jai.] premAkA. joDAM, pagarakhAM upasamavAsI RSirA. kaSAyone zAMta karanAra upAyauM, UpAyu .akhAkA. akhAcha. ArArA. kAdaM(dhu). kAdaM(zA). pradyucu. upasamI ArArA. upazamI, zAMta thaI, dUra pragaTyuH utpanna karyu, upajAvyuM (saM. utpAdita), upasarga upabA. nalarA. vighna, aMtarAya (khAsa upAyanAM SaSTipra. mAnatA, AkhaDI (saM. karIne tapazcaryAmA) (saM.) [jai.] upAyana) upasaMharatau SaDAbA. pUruM karato upArajai, upArjaI uktira. premAkA. SaDAbA. upastI premAkA. sevaka, anucara [saM.upasti upArjana kare, meLave ke upAsti]; juo uvastI upAsI juo kuMbhakarNanA upAsI upasthaguhya AnaMsta. liMga, jananeMdriya] [saM.] upAMge premAkA. upAye upaharUM, UpaharauM, Upahiru siMhA(ma). upoSitu SaDAbA. upavAsI (saM.upoSita) upara; uSAha.-thI upara, [UMce]; upabA. uppalu aitikA. utpala, kamala -thI uparAMtana, [-nA sivAya]; vimapra. upharATaM. upharALa, UpharATuM, UpharaMTuM SaDAbA. uparAMtanu, [vadhu samaya ke dazaska(1). premAkA. UMcuM karelu, aMtara-]; * SaSTipra. [-thI uparavaTa, -thI ulALelu; *kAdaM(zA). *nalAkhyA. AgaLa jaIne]; juo upharUM *prabopra. *premAkA. [parAGmukha, avachaM, upaMga kAdaM(zA). dazaskaM(1). dazaskaM(2). pITha pheraveluM]; zRMgAmaM. siMhA(zA). premAkA. eka prakAraceM vAdya avaLu, [pratikULa]; zRMgAma. ADu, upAi gurjarA. prabopra. upAya; virApa. avaLa, [UlaTI dizAmAM]; [avaLo *upAye, [kAraNe] bhAga, pUMchaDu] upAi, UpAi aitirA. RSirA. gurjarA. uphaLaM, UpharUM kAdaM(zA). UMcu, [UMcuM kAdaM(dhu). nalAkhyA. upajAve, utpanna kareluM]; akhAkA. upara, [uparavaTa, para]; kare (saM.ut+pad) alaga [thaIne]; cittasaM.uparavaTa, alaga; upAu uSAha.upAya; gurjarA.upAya; kAraNa] karpU, [uparAMta], vizeSa; kAmA(tri). upADI, UpADI gurjarA. harivi. ukheDI, dazaskaM(1). dazaskaM(2). nalarA. premAkA. 2010_03

Page #151
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza uparavaTa, UMcuM, caDiyAtuM juo upaharUM ubakI pracu. UlaTIthI [ saM . *ubbakka] ubaTaNuM, UvaTaNau uktira. narapa (da). khuzabodAra mardana, aMgalepa ( saM . udvartana) ubarana aitikA. UMbarAnuM vRkSa (saM. udumbara) ubADa, uMbADu, UMbADu gurjarA. vaDAbA. uMbADiyuM, saLagatuM lAkaDuM ("de. ummADiya); juo umADa ubArI * narakA. [UbharAtI, chalakAtI, AvezabharI ] ubAryA narakA. ubharAyelAM, [Avezabha] ubIThau, ubIThau, UbITha, UbIThalaM ArArA. arucivALo, anurAga vagarano (saM.ud+dviS); nemichaM. * prAcIphA. * vasaMphA (la). vasaMvi. SaDAbA. arucibharyu, akAruM, aNagamatuM; juo UbhIThau unbha- prAcIsaM. UbhuM karavuM (saM. Urdhva); juo Ubhai ubhagai, Ubhagai aitikA. jinarA. zRMgAmaM. udvigna thAya, nirveda anubhave, aruci thAya (saM. udbhagna); juo ubhAjaNI ubhajai, Ubhajai * RSirA. zRMgAmaM. udvega kare, [aruci anubhave, kaMTALe] (saM.ud + bhaMja); juo obhajauM ubhAkharu * vimapra. [bhaTakato] [rA. ] ubhAjaNI juo gubhAjaNI 65 ubhAta akhAcha. bhAta maTI javI te, [bhAta chApa vinAnI sthiti]; juo Ubhati - ubhe premAkA. ubhaya, be 2010_03 amakai umagavuM, UmagavuM narakA. [ utsAhathI ] UchaLavu; narakA. narapa. UbharAvuM, UlaTavuM (saM. unmagna); akhAkA. * UbharAvuM, [ullasavuM]; cittasaM. prasarI rahevuM, sphurI rahevuM, phelAvuM umaggu SaSTipra. ADo mArga, [khoTo mArga ] (saM. unmArga) umatA hammIpra. unmatta umAi devarA. umaMgathI [da. ummAhia ] umAgi prAcIsaM. unmArge ubakI / ummAhiyau umADa uktira. uMbADiyaM [da. ummADiya]; juo ubADa umAha- vIsarA. UbharAMvuM, vikasa, phelA ( rA. umahaNI); prAcIphA. utsAhita thaj; juo ummAhiyau umAha, umAhau, umAhalau, UmAha, UmAhau, UmAhalau aMbarA. ArArA. RSirA. aitikA. aitirA. nemichaM. prAcIphA. prAcIsaM. vIsarA. zRMgAmaM. umaMga, utsAha, hoMza (de. ummAha) umAhaluM pradyucu. Atura, utsuka (saM. unmAtha, prA. ummAha) gurjarA. garama thaIne, tapIne (saM. USmAita ) umI umehi ArArA. umaMgathI, utsAhathI, icchAthI (dai.ummAhia ) umaku SaDAbA. amuka (saM. amuka); juo ummAhiyau, UmAhiu * gurjarA. terakA. umela * kRSNabA. [ ukheDI nAkhe]; * gurjarA. [prakAzamAna thAya, ullase] (saM. unmIl parathI); juo UmelyAM

Page #152
ummUliya/ulaTa madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza uara nalAkhyA. prAcIsaM. virApa. utkaMThita, Ama; ArArA. ApaNI pAse, pArcha [utsAhasabhara, AnaMdapUrNa] (saM. juo arahu, uharauM, orahuuM unmAthita); juo umAha uhabhari uSAha. chAtI vaDe, chAtIbhera [saM. ummUliya, ummUlevi kRSNaca. aitikA. uras] unmUlita karI, ukheDI urahAM parahAM juo parahAM uyara juo uara uraMgI zRMgAma. nAgiNI [saM.] uyArau SaDAbA. ovAro (saM.avatAraka) urA pradyucu. oraDA, koThaDI (saM.apavaraka); uyAri ArArA. utArI ? pAra utArI? juo ori / ura (vari) vasaMvi. udara (uparanI); juo urAura premAkA. sAmI chAtIe uri lAdala. udaramAM; juo uara uraga terakA. premAkA. nAga [saM.] uri vIsarA. chAtI (saM.uras) uja akhAkA kA(zA) narakA premAkA uri, urai jinarA. *rUpaca. ahI, |aa| stana (saM.uroja) bAju [rA.]; juo orai urakhyAM narapa. alajyAM Atara thayAM: jao ulakhai, Ulakhai, ULakhai AbhaU. alajyau AnaMsta. ArArA. upabA. uSAha. uraDau aMbarA. nemichaM. prAcIphA. zRMgAma. kAdaM(zA). nalarA. nalAkhyA. prabopra. oraDo (saM.apavaraka) vIsarA. zRMgAma. SaSTipra. oLakhe (saM. upalakSati) uraNI (paraNI-uraNI) vIsarA. nirartha pratidhvani zabda, [paraNI karIne ulaga, Ulaga aMbarA. naMdaba. sevaka, dAsa; aMbarA. uSAha. karpUmaM. gurjarA. prAcIphA. uratau, Uratu karpUma.kastuvA. gurjarA. vimapra. vimapra. siMhA(zA). hammIpra. oLaga, virApa. zRMgAmaM. orato, abhilASa sevA, cAkarI; vIsarA. paradezamAM (saM.Aturatvam) rAjasevA (de.olaggA) (ka.ULiga); uratha, Uragha kAdaM(zA). dazaskaM(2). nalarA. jao olaga Urdhva, UMcaM, UMce ulagai, Ulagai nalarA. lAvala. hammIpra. uraliuM uktira.olu, piluM] [prA.avarilla] sevA kare; vIsarA. paradezamA rAjasevA uravA narakA. chAnI stana] kare; juo olagai uravasI, uravaMzI nemicha. vetApa. urvazI, ulagANa, uLagANa jinarA. sevaka; vIsarA. e nAmanI apsarA paradezI rAjasevaka; juo olagANau urahau~ uktira. SaDAbA. ahIM, A bAju, ulajhaNa akhAkA. gUMca, [mUjhavaNa, muzkelI] pAse; ArArA. *upabA. A tarapha, ulaTa, ullaTa, UlaTa abhiU. RSirA. 2010_03

Page #153
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 67 ulaTa-bhAva/ullAda aitikA. kAdaM(zA). gurjarA. terakA. ulaMbhau, UlaMbhu abhiU. aMbarA. ArArA. jinarA. narakA. nalAkhyA. prAcIsaM. kAdaM(zA). jinarA. nalarA. prAcIphA. premAkA. lAvala. vimapra. utsAha, hoMza, zRMgAma. upAlaMbha, Thapako, kaheNI, umaMga (da.ullaTTa) [maheNuM]; juo ulabhau, olaMbhau / ulaTa-bhAva devarA. ullAsa - umaMgano bhAva ulaMbhaDau, UlaMbhAu vIsarA. zRMgAma. ulapaTa vIsarA. *chAtI para rAkhavAnuM vastra, Thapako, maheNuM (saM.upAlaMbha) [eka vastraprakAra ulANa nalAkhyA. olANa, zAMti ulapati aMbarA. guptatA, [chupAvatuM te] [saM. di.olhava) apa+lap] ulAva, ullAda madamo. vetApa. siMhA(zA). ulabhau ArArA. olaMbho, Thapako, TIkA AhlAda, ullAsa (saM.upAlaMbha); juo ulaMbhau ulAlo, ulALo, ullALa akhAkA. akhegI. ulaliyai, Ulaliyai jinarA. UdhuM paDI uchALo, udaya, [ullasatuM pragaTa thae~] jAya, [UlALa le, pAchaLa DhaLI jAya] ulAvI abhiU. avalaMbana ApI [saM.ullalayati]; uktira. ulALe (saM. ulAsa, olAza, oholAza kAmA(zA). ullAlayati) ullAsa ulavai, Ulavai upabA. nalarA. oLave, uli, ulI aitirA. nemichaM. vimapra. hammIpra. pacAvI pADe; aMbarA. siMhA(ma). chupAve, hAra, paMkti [saM.Avali]; juo ola, saMtADe, AnaMsta. upabA. lopa kare, droha olI kare (saM.apalapati); juo olavai ulii SaSTipra. pelAmAM, olyAmAM ulavivApUrvaka vAgbhabA. apahnutipUrvaka, uliuM *SaDAbA. (palI tarapha] [prA. DhAMkavA sAthe avarilla]; juo oliuM ulI harivi. saMtAI, [chetarI] ulUrai uktira. tUTe [prA.] ulave, Ulave prAcIkA. *gupta sthAnamAM, uloca gUrjarA. caMdaravo (saM.ulloca) [ADazamAM, paDache]; vetApa. oLavethI, ullaTa juo ulaTa [ADazamAthI, gupta rIte, saMtAIne] [saM.. ullasai zRMgAmaM. ullAsa pAme; terakA. zobhe; apalap]; juo olave didIpyamAna bane, vistIrNa bane]; ulaza-bAlasa vetApa. AkaLavikaLa, UMcI- SaDAbA. prakAzita thAya, pragaTa thAya; nIco gurjarA. prakAze [zobhe]; cittasaM. cAle, ulasatai jinarA. prakAzita thatAM gati kare, pravRtta thAya, pragaTe ulaMca, UlaMca kAdaM(dhu). kAdaM(zA). caMdaravo ullase cittasaM. ullAsathI, pragaTIkaraNathI (saM.ulloca) ullAda juo ulAda 2010_03

Page #154
ullALa/uvAsa 68 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ullALa juo ulAlo uDu *zRMgAma. [avachaM, pratikULa]; juo ullAvai uktira. moTethI pokAre, bakavAda avADUu kare (saM.ullApayati) uvara prAcIsaM. udara ullIcai uktira. ulece, khAlI kare [saM. uvari, Uvari terakA. upara, uparavaTa (saM. ___ud+ric] upari) ulloca RSirA. caMdaravo (saM.) uvare paMcavA. bace, bAkI rahe (saM.udvarati); ulloya ArArA. caMdaravo (saM.ulloca) juo Uvaryau ulhava nalarA. pradyucu. zRMgAma. olavavaM, uvalakkha prAcIsaM. o Lakhavu (saM .upalakS ) (da.ulhava) [saM.udra parathI] / uvalI *gurjarA. [pAchI pharI] (saM.udvalitA); ulhAro *prAcIsaM. [UmaTavU te, chalakA, juo Uvalai te] [rA.] upasagga aitikA. upasarga, vighna ulhAvai zRMgAma. olave, [bujhAve] (prA. uvasama terakA. upazama, virAgya] olhava) uvasamaghoDAM cAraphA. indriyanigraharUpI ghoDAM uvaisai jinarA. upadeza Ape (saM.upazama+gu.ghoDA) uvaesa ArArA. upakeza, e nAmano gaccha uvasaMta jinarA. upazAMta[moha], [mohanIya - sAdhusamudAya [jai.] karma jyAM upazAMta - DhaMkAyelAM rahe che uvaesa ArArA. gurjarA. cAraphA. terakA. tevI AtmAvasthA] [jai.] vikrarA. upadeza uvasimiga jinarA. aupazamika, [upazama uvaghAi jinarA. upaghAta, [nAmakarmano eka pAmelA, zAMta thayelA prakAra, jenA udayathI zarIranA avayavo- uvastI *premAkA. [sAthIdAra, sahAyaka thI pIDA thAya] [jai.] [saM.upasti, upAsti]; juo upastI ukjhAya, uvajhAya aitikA. nalarA. pradyucu. uvA paMcavA. e (strI) (saM.eSA) prAcIsaM. upAdhyAya, jaina sAdhunI eka uvATa akhAkA. kRSNabA. premAkA. unmArga, padavI avaLo mArga, ADo mArga (saM.ud+vatma) uvaTa, UvaTa uktira. upabA. jinarA. nalarA. uvANau ThANa uktira. cUlo (saM.udvAnaM pradyucu. prAcIkA. prAcIphA. *samyaco. sthAnam) ADo rasto, avaLo rasto, khoTo rasto uvAraNai ArArA. ovAraNe, sAmAnuM duHkha (saM.udvatma); juo UvaTTahaM laI levA mATe thatI vidhimAM [saM. uvaThANasAla *devarA. [sabhAmaMDapa, vizrAma- apavAraNa] maMDapa] [saM.upasthAnazAlA] uvAru zRMgAmaM. ugAro, bacAva 2010_03

Page #155
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza uvAsa/usIkala uvAsa prAcIsaM. upavAsa (saM.apa+sa); siMhA(zA). -thI dUra uvIThau juo ubIThau bhAgavU, zaramAIM akhAcha. *aMbarA. uvIlI kAdaM(dha). yajJanuM koI pAtra ke sAdhana, osare, pUruM thAya; juo osare [yajJanuM eka sAdhana, maMthana-daMDano upalo usaryA vetApa. 'royA', 'raDyA' ke 'muA' bhAga jemAM ghUme te] [saM.ovIlI uvekha jinarA. upekSA; cittasaM. upekSA, usavi ArArA. UMcI dharIne (apa.Usaviya) inkAra usasai, Usasai uktira. nalarA. khIle, uvekhe aitirA. [ukheve], pArcha haThAve, vikAsa pAme (saM.ut+zvas) [prA.]; [pheMke]; dazaska(2). "narakA. premAkA. *gurjarA. *vIsarA. [Aveza anubhave, uchALe, prasarAve (saM.ud+kSipa); jao ullase, umaMgathI UchaLe] ukheve usaha SaDAbA. auSadhi uzaMkala, usaMkala, ozaMkala, oziMkaLa usaMkala juo uzaMkala *kastuvA. *vetApa. [RNamukta; badalo usaMkha- nalarA. saMkoca pAmavo, ozaMkAvU vALavo te]; upabA. siMhA(zA). RNa (saM.ut+zaMka) cUkavela, RNamukta (saM.ut+zRMkhala); usAI lAvala. osAvIne [saM.avanA] juo guNausaMkala, usIkala, oziMgaLa usAraNa akhAcha. usaraDI levU te, osaravU uzIra kAdaM(zA). sugaMdhI vALo (saM.) te [saM.ut+sAra, uSadhi prAcIkA. davA (saM.auSadhi) usAsa, UsAsa upabA. zvAsa levo te; uSara, USara akhAkA. premAkA. khAravALI gujarA. SaDAbA. ucchvAsa; jinarA. jamIna (saM.) ucchvAsa, [eka nAmakarma, jenA udayathI uSTra akhAkA. UMTa. [saM.] zvAsozvAsanI takalIpha na thAya [jai.] usanaI upabA. AcArabhraSTa sAdhuvargamAM (saM. sa. usAse juo sAse usAse utsanna) [jai.] usiNIsa prAcIsaM. pAghaDI, sApho, mugaTa usanApaNauM upabA. zithilAcArIpaNuM [jai.] usappiNi gurjarA. utsarpiNI, unnatikAraka usiri kAdaM(zA). *-ne nimitte kAlavibhAga [jai. usIAlu uktira. [*oziyALU] (*saM. usabha aitikA. RSabhadeva . aspRSTAlayam) [saM.avazI parathI] usara, Usara *aMbarA. uSAha. gurjarA. nRtya usIkala *nalarA. *siMhA(ma). [RNamukta, (*saM.apsaras parathI) [saM.avasara] badalo vALavo te] [saM.ut+zRMkhala]; usarai, Usarai pradyucu. * zRMgAmaM. pAchA haThavU zRMgAmaM. *RNamukta, [(vacana) pALavU mANasAzAjApA (sa uzISa) 2010_03

Page #156
usIsa/Ukhadha 70 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza te]; juo uzaMkala ___uMDala, uMDaLa, UMDala, UMDaLa aMgavi. usIsauM, UsIsa uktira. prAcIsaM. vIsarA. kastuvA. dazaska(2). narakA. premAkA. ozIkuM (saM.ucchIrSakam) vetApa. bAtha, AliMgana; juo uDala usUra uktira. prAcIsaM. asUruM, moDu (saM. uMNa siMhA(zA). atyAre (saM.adhunA) uMdira, UMdira uktira. upabA. SaDAbA. uMdara ussAsahi aitikA. AnaMdita thAya, (saM.undura) utsAhita thAya uMbara, UMbara ArArA(va). uktira. upabA. uharauM, uhuracaM abhiU. uktira. olaM, terakA. vikraca. uMbaro, umaro, eka vRkSa ahIM, pAse; juo urahaThaM (saM.udumbara) uhanA ArArA. enA uMbara-pATa zRMgAma. uMbarAnA lAkaDAnI pATa, uhalAi, UholAi nalAkhyA. zaMgAma. [(gharanA) uMbarAno paTTo] olavAya, bujhAya (da.olhava) uMbarA cittasaM. uMbarAnA vRkSanAM phaLa uhali(?) terakA.? uMbarA, UMbarA aitikA. hammIpra. umarAva uhAM paMcavA. tyAM (saM.amuSmAt) uMbADa juo ubADa uhi gurjarA. tyAM uhuNa gurjarA. oNa, A varase (saM.adhunA) Uarasari cAraphA. udararUpI sarovara uhuraDaM juo uharauM UAraNauM nalarA. ovAraj [saM.apavAraNa] uhAda nalAkhyA. Ahlada, AnaMda UAsa prAcIsaM. upavAsa * uhAsa nalAkhyA. ullAsa, umaMga UkaDU, UkUDau uktira. ubhaDaka (saM. uMkAra caMdravA. omakAra utkuTuka); juo utkaDu 'uMghAMvatA ArArA. UMgha AvatAM Ukadai uktira. UMce kUde, UchaLe, uMcha zRMgAma. vINI lIdhelI verAyelI vastu / (*saM.utkUdate) (saM.) UkalaMbaI gurjarA. jakaDIne laTakAve, uMjai uktira. UMje, tela sIMce (saM. phAMsIe laTakAve (prA.ukkalaMba-) udaMjayati) Ukasai juo ukasai uMjaNI nAkhavI vaitApa. maMtra bhaNIne kapaDaM UkAsa akhegI. avakAza, khAlI jagyA morapIcha, sAvaraNI ityAdinA cheDAthI UkAMTau juo ukAMTau rogane kADhavAnI kriyA karavI UkuDau juo UkaDU uMjhalaM abhiU. ANuM (prAsa mATe 'Ujhaj'rnu UkhaDi ArArA. bhAra lAye (rA.ukhaNau) 'uMjharuM'); juA UjhaNUM Ukhadha juo ukhadha 2010_03

Page #157
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza Ukhala, UkhaLa, Ukhalau uktira. dazaskaM ( 9). narakA. prAcIphA. premAkA. Sar3AbA. khAMDaNiyo (saM.udUkhalaH) UkhANau juo ukhANau khela juo ukhelai kheve juo ukheve UgaTa juo ugaTa Ugaratau juo ugaratau ugaviyAM kAdaM (zA). sukavyAM UgAi nalAkhyA. prAcIphA. sukAya UgAha aitikA. laI jAo, caDhAvo UghaDa juo UdhaDa 71 UgaTai ArArA. uktira. kRSNabA. * jinarA. * akhAcha. aMgalepa kare (saM. udvartayati); [AgaLa jAya, uparavaTa thAya] [saM. UjamavaMta upabA. udyamavaMta, prayatnazIla UjamAla upabA. udyamazIla udvartayati] UgaTi juo ugaTa UghaDadUghaDau uktira.gUMcavAyeluM (*saM. udghaTadurghaTam) [paM.aghaDAdughaDA] UghalabuM akhegI. maryAdA mUkavI, [chalakAvuM]; *premAkA. [vidAya thavuM] [saM. udghal]; juo ughelA UcaTa- vIsarA. naSTa thavuM (saM. uccaTayate) Ucala, UcaLavuM juo ucalabuM UcATai uktira. nAza kare (saM. uccATyati); juo ucATyo UcAlaDA zRMgAma. ucALA [ saM . uccAla] Ucela juo ucela UchauM juo ucha Uchalai juo uchalai 2010_03 Ukhala / UTATIyuM Uchaba juo ucchava UchAha juo ucchAha Ujau-udhArau ArArA. uchIudhAruM UjaDa vALavuM dazaskaM (9). pAyamAla karavuM, ThekANe karI nAkhavaM [de. ujjaDa ] UjaDe premAkA. ujjaDa thAya Ujama juo ujama UjamaNA ArArA. ujavaNA, utsava (saM. udyApana) Ujali gurjarA. urjayaMta giranAra para; o Ujila Ujaligiri cAraphA. UrjayaMta giri, giranAra parvata - jAi juo ujAi UjANAM * nalAkhyA. [dhasamasatAM, doDatAM] (saM.ud+yA) UjANI juo ujANI Ujila terakA. prAcIsaM. Urjayanta giri, Ujala giri, giranAra; juo Ujali UjeNI juo ujeNI UjhaNUM abhiU. kanyAne sAsare vidAya karavI te, ANuM (saM. ujjhana) UjharA devarA. UcharyA UTavaNiya * prAcIsaM. [AkramaNa, humalo ] [rA. ] ( saM . utthApanikA); juo uThThavaNI UTaMTai uktira. [* unmukta bane, unmatta bane] (*saM.udbandhayati) [de. uheMTa ] UTATIyuM uktira. [*moTI udharasa] [*saM. uTTIkanam ]

Page #158
UTha/Udharaka 72 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza UTha akhAkA. narakA. premAkA. sADA traNa UthaDyA akhAcha. khoTe mArge TicAtA, [saM.ardhacaturtha] [AthaDyA] UThamaNa upabA. [dIkSAnI] aMtima vidhi, UyAnadazA cittasaM. unnata dazA [vaDI dIkSA] [saM.upasthApanA] UthApaNI RSirA. sthAnabhraSTa karavU, ghara UThavaNI juo uThvaNI bahAra kADhI mUkavU te (saM.utthApana) UDa SaDAbA. oDa, khodakAma karanArI eka Udalai uktira. AMcake, jhUTavI le jAti di.oDDa] UdaMpa juo udaMpa UDa uktira. orissA (saM.uD) UvArika AnaMsta. audArika, sthULa, UDaNa gurjarA. DhAla (da.aDDaNa) [manuSya ke tiryaMcana] (zarIra) [jai.] UDaNa-pIpaLI, Uuna-pIpaLI dazaskaM(1). UdAlai juo udAlai premAkA. eka bALaramata UvAlivauM *upabA. [chInavI le] di. UDI akhAcha. kUdako [ma.] - uddAla] UDapati akhAkA.tArAonopati, caMdra [saM.] UdI juo udI UDhaNi uSAha. oDhavAmAM, paheravAmAM UdIpaka juo udIpaka UDhaNI, UMDhaNI dazaska(1). premAkA. Uvega juo udega IMDhoNI; juo UMDahaNuM UdegAmaNa juo udegAmaNauM UDhaNUM juo uDhaNauM Udegiyai SaDAbA. udvega pAme UDhavU juo uDhavU UdehI juo udehI UNIjhUNI jinarA. udAsa Udota devarA. bhapako, [zobhA] (saM.udyota) UNodarI ArArA. orcha khAvU te, eka tapa Uddhasai juo uddhasai (saM.Una+udara) ___ Udha(mukhi) gurjarA. nIce [mukhe], UMdhe - Utajii gurjarA. tajAya (saM.uttyajyate) UlaTe [mukhe] UtariNyu uktira. RNamukta (*saM.uttArita- *UdhaDa [*UghaDa] akhAkA. *aTakaLa, RNam) [hiM.utarina]; juo uttarANa *mananI kalpanAo, [muzkelI] [saM. UtAraNauM uktira. SaSTipra. utAraj, utArIne avaghaTa]; juo avaghaTa, oghaTa pheMkI devU te, [vArI jaq te] (saM. Udharai akhAkA. upabA. gurjarA. lAvala. uttAraNam, avatAraNam) UMcake, upADe, upara kADhe, bahAra lAve UtAru vimapra. utAro, [UtaravArnu sthaLa] [saM.uddharati]; premAkA. *utkarSa pAme, UtrevaDi nemicha. utareDa, eka para eka makelAM [Uchare]; vIsarA. uddhAra pAme vAsaNa ke mATalAMnI hAra (da.uttiriviDi) Ugharaka, juo udharakavU 2010_03

Page #159
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 73 Udhasai/Ubhai Udhasai juo uddhasai Upari juo upari UdhaMdhalu, udhAMdhalu uktira. jhAMkhU (*saM. Uparinu uktira. upara rahetuM, uparanuM .. uddhRlikam) UparUM uktira. uparanu, uparAMta UdhANa, UdhANaha juo udhANa | UpavAda juo upavAda UdhArai uktira. udhAre, udhAra, bAkI (saM. UpaharauM, Upahiru juo upaharu uddhArake) UpAi juo upAi UdhAluM juo udhAra UpADaNahAra lalirA. upADanAra UdhAMdhalu juo UdhaMdhalu UpADI SaDAbA. prApta karI [*saM.utpAtam] Udhi SaDAbA.gADAnodhoriyo, bahAra tANelAM UpADI juo upADI be lAkaDAMnI mAMDaNI [saM.uddhi] UpAtu kAdaM(zA). prAcIkA, premapa. utpanna UprasaiM gurjarA. (saMvADA) UbhAM thAya (saM. thatuM, utpanna karatuM (saM.utpAdita parathI) ud+haSa); juo uddhasai UpAya kAdaM(dhU). harikhyA. upajAvIne (saM. UnayAM (unathAM) aitikA. udaMDa [saM.unnaddha/ utpAdya) ud+nAtha] UpAyu juo upAyauM Uname juo uname UpAvevA ArArA. upArjana karavA, meLavavA Unayau juo unayau (saM.utpAday) UnavA premAkA. pezAbanI baLatarA [saM.uSNa UpelA SaDAbA. upara, uparAMta (prA. +vAta uppelia) Unaviu aitikA. UmaTyA; juo uname Upharabhu premAkA. [uparAMta]; juo upharuM Upai juo upai UpharATuM, UpharAMDaM juo upharATuM Upaja- harikhyA. [manamA utpanna tha], sUjhabuM UpharUM juo uphaLaM, UpharaDu [saM.utpadyate Uphare akhAkA. upara, [uparavaTa] Upajya cittasaM. utpatti, pariNAma UphirIyAmaNa uktira. vyAkaLatA, kheda: UpaNai uktira. jhATake, sApha kare (saM. juo upariyAmaNu utpunAti) Ubaryau [uvaryau] jinarA. bacI gayo, UpanauM, upanaLa, UpanyuM juo upanauM UgarI gayo]; juo uvare Upama juo upama UbAhula terakA. prAcIsaM. utkaMThita (de. UparavADa juo uparavADa uvvAhula) UparAjai juo uparAjai UbITha, UbIThauM juo ubIThau, ubhIThau UparAThau juo uparAThau Ubhai "vikrarA. [UMcuM kare, (bIDu) jAhera ___ 2010_03

Page #160
Ubhagai/Ulakhau . 74 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kare, pherave]; * uSAha. [UMco kare]; (saM.unmana-durmana); juo AmagadUmaNI, [saM.Urdhva parathI]; juo ubma- UmaNadUmaNuM Ubhagai juo ubhagai Umahai aitirA. hoMza rAkhe (da.ummAhia) Ubhagau, UbhaMgau ArArA. *upabA. udvigna UmahI ArArA. umaMgathI, [umaMga rAkhI] (saM.udbhagna) di.ummAhia) Ubhajai juo ubhajai UmAha, UmAhau, UmAhalau juo umAha UbhaDa ArArA. uddhata (prA.ubmaDa) UmAha kRSNabA. UtkaMThita tharbu UbhaDU SaDAbA. ubhaDaka (saM.Urdhva-) UmAhiu juo ummAhiyau *Ubhati [kubhati SaSTipra. kharAba bhAta - UmAhe ArArA. phelAya, chavAya (rA.UmahaNau citrAmaNa (saM.ud +bhakti); juo ubhAta = UmaDavU, UbharAvaM) . juo kubhati UmelyAM kAdaM(zA). ukheDI nAkhyAM (saM. UbhalUMkhI SaDAbA. [(tela copaDelI paNa) unmelitAni); juo umeli ardhI lUkhI - tela vagaranI], ochA tela- UyeNI lalirA. ujjayinI vALI (tAvI) Ura kAdaM(gha). gurjarA. Uru, sAthaLa Ubhaviya aitikA. [UbhI karI], UMcI karI UraNa, UriNa aMbarA. RSirA. gurjarA. pradyucu. UbhaMgau juo Ubhagau prAcIsaM. lAvala. vikrarA. RNamukta (saM. UbhArA nemichaM. UbharA, [utsAha, Aveza] ud+RNa) (saM.udbhAraH) UraNA akhegI. Una, [karoLiyAnI] lALa UbhAryu *abhiU. [(bIDu) dharyu, rAkhyaM] [saM.UNa] (saM.ud+bhR.) Uratu juo uratau UbhAMbhalI RSirA. *mUMjhAyelI, "UMcA Uraya juo uradha manavALI, [atyaMta arucivALI] Urahi cAraphA. [chAtI sAthe], chAtI vaDe UbhIThau *gurjarA. [aNagamato] [saM.ud+ UriNa juo UraNa dviS]; juo ubIThau UrNanAbha, UrNanAbhi akhAkA. akhegI. Umagarbu juo umagaq karoLiyo [saM.] jamadacittatAthAya, AvA paDa[sa.unmRSTa Ulakhai, ULakhai juo ulakhai UmaTe (UmaDe) akhAkA. UkhaDI paDe Ulakhau, Ulikhau, olakhau uktira. UmaDe cittasaM. naSTa thAya, (saM.unmaI, prA. upabA. khAsa karIne hAjate jatI vakhate ummaDa); juo UmaTe vaparAtuM pANI nAnuM vAsaNa, jaina sAdhunuM UmaNadUmaNau gurjarA. ciMtAtura, [udAsa] eka upakaraNa 2010_03

Page #161
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 75 Ulaga/UhADau Ulaga juo ulaga Uvasa zRMgAmaM. ujjaDa (da.uvvasa) [saM. Ulagai juo ulagai uddhvasa]; juo udvasa UlaTa juo ulaTa Uvejai prabopra. udvega kare (saM.udvejayati) UlaTabheda akhAkA. [mananA umaLakArUpI UveDhai uktira. choDe, jueM kare (saM.udveSTate) __ marma - yukti] USadha, Usadha upabA. prabopra. vikrarA. . UlaTamAna kAdaM(zA). UbharAtuM SaDAbA. auSadha UlatuM narakA. [utsAhita tharbu, AnaMdita Upara juo upara thavaM]; vIsarA. UbharAvU [prA.ullaTTa] Usa gurjarA. baLada (saM.RSabha) UlaDai uktira. pheMkI de, naSTa kare (da.ulluDa) Usagha juo USadha Ulatu kAdaM(zA) aLato, lAkhano raMga (saM. Usanau upabA. vinaSTa; kSINa; bhraSTa (saM. alaktakaH) utsanna); *gurjarA. [ kSINa, "khinna] Ulaliyai juo ulaliyai ["saM.avasanna]; nalarA. vimapra. kSINa Ulavai juo ulavai * thayela, barabAda thayela UlaveM juo ulave Usara juo usara Ulaso devarA. ullasyo, UchaLyo, UbharAyo Usarai juo usarai UlaMca juo ulaMca UsarIi abhiU. osare, khasI jAya UlaMbhaDau juo ulaMbhaDau (saM.apa+sa) UlaMbhu juo ulaMbhau UsalasIdhu uktira. [?] (saM.ullAsitaUlikhau juo Ulakhau saMdhikam ke uta zalaMdhra) UvaTa juo uvaTa Usasai juo usasai UvaTai uktira. aMgalepa kare (saM.udvarttayati) UsArai lAvala. upADe, [dUra kare] (saM.ut UvaTaNau juo ubaTaNuM +.) UvaTTahaM kRSNaca. ADavATe; juo uvaTa UsAsa juo usAsa Uvarathai nalarA. vyartha kare, [khoTuM pADe, Usiya prAcIsaM. [thI vyApta, -mAM rokAyelu] __ uthApe] (*saM.ud+vyatha) [saM.utsRta] Uvari juo uvari UsIsauM juo usIsauM Uvaryau juo Ubaryau Usu SaDAbA. osa, jhAkaLa (saM.avazyA, Uvalai aMbarA. [pArcha vaLe], dUra thAMya avazyAya) [saM.udvalati]; juo uvalI UhaTai aMbarA. dUra jAya [saM.apaghaTTa] Uvalatau uktira. pAcho vaLato (saM.udvalan) UhADau uktira. AMcaLa (*saM.Udhasa) 2010_03

Page #162
UholAi/ekalamalla UholAi juo uhalAi UMcalabuM juo ucalavaM UMThAM "aMbarA. [oThAM, dRSTAMtarUpa kahevata ] [*saM. avaSTaMbha] UMDala, UMDaLa dazaskaM (ra). narakA. premAkA. bAtha, AliMgana UMDaLagUMDaLa premAkA. jematema vIMTelI, [ghATaghUTa vagaranI, beDoLa] UMDaha uktira. uDhANuM, IMDhoNI di.UMDa + saM. dhA] 76 joDato bhAga UMbara juo uMbara jaMbarA juo uMbarA UMbADu juo bADa OMmaNadUmaNuM kRSNaca. Ucaka manavALuM vyAkuLa, unmanaska; juo UmaNadUmaNau RtudAna premAkA. garbha rakhAvavo te, saMbhoga Rdai, Rdaya ArArA. hRdaya, hRdayamAM RSimatI aitikA. tapagacchavALAonuM eka upanAma [jai . ] UMDhaNI juo UDhaNI UMdira, UMdirau uktira. upabA. uMdara (saM.undura) ekaNa jinarA. devarA. eka ja U~gha premAkA. gADAnI dhUMsarI ane mAMcaDAne ekaNa bAra jinarA. eka ja vAra e gurjarA. vIsarA. SaDAbA. A (saM. eSaH ) ea gurjarA. A e AkSara gurjarA. A zabdo, [veNa, 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ciThThI] eANa, aiANa, aiyANa prabopra. ajJAnI; juo ayANa eu uktira. vasaMphA. virApa. SaDAbA. A, e (saM. eSaH) eka gurjarA. vasaMphA . * vasaMvi. SaDAbA. koI, keTalAka (saM.) ekauDa uktira. ekavaDuM vastra (saM. ekapaTikaH) ekaekane cittasaM. darekane ekacoI hammIpra. [eka thAMbhalAvALo, nAnakaDo] eka prakArano taMbu ekatAI premAkA. kImatI [ eka panAvALo bArIka ] uparaNo ekapakhI AnaMsta. ekapakSI, eka bAjunI ekapatya * akhAkA. [ ekAdhipatyavALu, cakravartI] eka pari uktira. eka prakAre ekabhavI akhAcha. eka bhavamAM sAkSAtkAra meLavanAra, [punarjanmamAMthI mukti meLavanAra] ekamanala, ekamaMnau * akhAkA. upabA. RSirA. narakA. eka manavALo, dRDha manavALo, sthira manano; kAdaM (zA). gurjarA. ekamana, [ ekacitta, ekAgra ] ekarasyo aitikA. jinarA. eka vAra ekalamalla cittasaM. masta, ekalavihArI brahmajJAnI

Page #163
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 77 ekavaTAha/eta ekavaTAha juo vaTAha ekusau satetAlu SaDAbA.ekaso suDatAlIsa ekavAraku dazaskaM(1). eka vAra (saM.ekazata+saptacatvAriMzat) ekavAyuM akhAcha. eka mArage jatuM; [eka eke cittasaM. dareka tarapha DhaLatuM, ekapakSI] eko premAkA. eke, ekeya ekasarA, ekasarAM gurjarA. ekI vakhate, ekoI abhiU. eka paNa (saM.ekaH api) [ekI sAthe] (*saM.ekasaraka); vIsarA. ekottara sau uktira. ekaso eka (saM. sIdhesIdhA, tarata ja (da.ekkasarisa) ekottaraM zatam) ekasATika AnaMsta. eka vastravALu [saM. ekha zRMgAmaM. A (saM.eSa) ekazATika] ekhaTA, ekhaThA kAdaM(zA). nalAkhyA. ekahI akhAcha. eka hAthe ekaThA, sAthe, ekatrita thayela (saM. ekahu AnaMsta. eka ja ekasthakAH) ekahuttari SaDAbA. ekotera (saM.eka-saptati) ekhalo dazaska(1). dazaska(2). ekalo ekaMta ArArA. eka bAju, ArArA. gurjarA. ega ArArA. jinarA. SaDAbA. eka ekAMta; aitirA. lAvala. ekalo egArami jinarA. agiyArame [saM.ekAdazama ekAuli nalarA. eka serano (hAra), egAvali devarA. ekasero (hAra) (saM. ___ ekAvaLa (hAra) (saM.ekAvali) ekAvali) ekAeka ArArA. ekeeka, dareka egAsaNa terakA. ekAsaguM, ekaTANuM (saM. ekAtIta akhAkA. eka ane [sarvathI] ekAsanA) atIta - [para], parabrahma eja siMhA(zA). garama ?, [*ejya, *pUjya, ekAro premapa. garvabhoM udgAra, vartana . pavitra [saM.ahaMkAra]; juo eMkAra eNaM vAgbhabA. eNe, e vaDe, [ANe, A ekAvalahAra ArArA. eka serano hAra (saM. vaDe] [saM.etena] ekAvali) eNi lAvala. e(mAM) (saM.enena) ekAzanI vikrarA. divasamAM eka vAra eNI AnaMsta. cittasaM. nalAkhyA. e, [A] jamanAra [saM.] (saM.etena) ekAMta cittasaM. saMpUrNapaNe, hamezAM [saM.] eNI ArArA. nalAkhyA. haraNI (kALA ekIbhAva AnaMsta. ekabhAva, [ekarUpa tharbu raMganI eka jAta) (saM.) eNInayaNI RSirA. hariNI jevI AMkhoeku akhAkA. upabA. dazaskaM(1). premAkA. vALI, mRgAkSI ekeya [saM.eka+khalu] eta [e ti] *virApa. [e te] , 2010_03

Page #164
etai/eMkAra .. 78 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza etai gurjarA. eTalAmAM; nemichaM. eTalAthI padArtha] (saM.eleyam) (saM.etad parathI) eLe akhAcha. vagara mahenate, phogaTamAM, etalaM, etu ArArA. gurjarA. paMcavA. madamo. [anAyAsa] [saM.aphala] lAvala. zRMgAmaM. eTaluM, evaDu (saM.etad evaDa, evaDauM ArArA. uktira. jinarA. parathI) (saM.etAvat) . nalarA. prAcIsaM. *vasaMphA. vasaMvi. etalai abhiU. AnaMsta. upabA. gurjarA. vasaMvi(brA). eTalu, evaM, ATaluM (saM. nalarA. nemichaM. virApa. eTalA vaDe; etAvat) eTale, mATe; eTalAmAM evaMviha gurjarA. A prakAracaM, Aq (saM. etalaDaM anaMsta. uktira. upabA. RSirA. evaMvidha) .. rUpaca. SaDAbA. ATaluM, eTaluM [saM.iyat evAtaNa narakA. premAkA. saubhAgyavatIpaNuM +tulya] (saM.avidhavA+tvana) etalaM gurjarA. eTalAmAM. evAla uktira. bakarA carAvanAra [saM. e ti juo eta ajApAla] [rA. etuM juo etauM eSaNAsumati aitikA. eSaNAsamiti, nirdoSa e-thAM kAdaM(zA). enAthI AhAranuM grahaNa, [sAdhuno bhikSAcaryAeghANa nalAkhyA. eMdhANa. nizAna. cihna viSayaka viveka] [jai. (saM.abhijJAna) eSA ArArA. A (strI) (saM.) ena akhAkA. *madamo. *vetApa. asala, esa akhAkA. osaratAM, dUra thatAMthatAM, khalaM, [kharekharuM] (a.aina); juo yena vinAza] [*a.aisa] ema-yo narakA. ema ne ema, evo ne evo esa, esu gurjarA. virApa. A (saM.eSa) emaMto devarA. atimukta, [eka muninuM nAma] eha AnaMsta. uktira. gurjarA. devarA. nalAkhyA. eya, eyu uktira. gurjarA. A (saM.etada) vIsarA. SaDAbA. e, A (saM.eSaH) erasau gurjarA. Avo (saM.IdRza) eha bhaNI upabA. ethI erAvaNa ArArA. kaSNabA. SaDAbA. iMdrano ehavU nalAkhyA. evu hAthI (saM.airAvaNa) . . ehI ja AnaMsta. e ja erisa, erisu aitikA. terakA. virApa. ehu gurjarA. Aq, A; terakA. e (saM.eSaH) AvaM, evaM (saM.etAdRza) . ehe upabA. AnAthI, enAthI (saM.eSaH) elA RSirA. ilAyacI (saM.) ehevo syo cittasaM. evA prakArano eliyau uktira. eLiyo, eka prakAracaM ehezI rUstasa. eMzI [saM.azIti] gaMdhadravya, [kuMvArapAThAnA rasamAMthI thato eMkAra narakA. ahaMkAra, abhimAna; juo 2010_03

Page #165
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ekAra aiANa, aiyANa juo eANa ..airAvaNa aitikA. hAthI [saM.] aizvarNya cittasaM. aizvarya aiMdra prAcIkA. indra aiMdrI prAcIkA. indriya okalI gurjarA. SaDAbA. okaLI, taraMga, taraMganI bhAta (saM. utkalikA) 79 aukhaNaM premAkA. vimapra. khAMDavuM, chaDavuM [da.ukkhaNa][saM.utkSaN] aiANa/oThe sAmAnya avasthA, [lokabuddhi, cIlAcAlu samaja] [saM.] ocare nalAkhyA. premAkA. uccare okhaNo premAkA. khAMDaNiyo okhada, aukhada dazaskaM (2). premAkA. ojhaDa narakA. jhapaTa vetApa. auSadha, osaDa ojhA juo ojhau ogha akhAkA. dazaskaM ( 1 ). premAkA. jathyo, bhaMDAra, samUha (saM.) oghau uktira. SaDAbA. ogho, jaina sAdhuo nuM rajoharaNa ( saM . avagraha ) occhava narakA. premAkA. utsava oTharaMga kAmA (tri). kAmA (zA). uchaMga, khoLo [ saM . utsaMga ] oThaMga kAmA (zA). dazaskaM (1). premAkA. utsaMga, khoLo ochAvaNu SaDAbA. DhAMkavuM te (saM. avacchAdana) ojhau, ojhA uktira. jinarA. upAdhyAya, zikSaka [ADaza, aMtarAya ]; * kAdaM (zA). [oThaM, davA 4 * ADaza, "aMtarapaTa] [saM. apavRtti ] oTai nemichaM. lAvala. vimapra. oTalA upara okhadha, okhadhI * kAdaM (zA). prAcIkA. oTa akhAkA. akhAcha. paDado, AvaraNa, auSadhi, okhara vimapra. viSThAnuM bhojana [saM. avaskara ] okhAMge premAkA. barADA pADe ogAlai uktira. pharIpharIne cAvavuM, vAgoLavuM [prA. oggAla ] oguNIsa SaDAbA. ogaNIsa [saM. ekona - oTahiyA SaDAbA. (dhULamAM) ragaDyA oThaMbha * jinarA. SaSTipra. AlaMbana, [sahAro] (saM. avaSTambha); juo uThaMbha oThabhai uktira. SaDAbA. Teko Ape, aDhele (saM. avaSTambhate) oTai uktira. DhAMke [da. ohaTTa ] viMzati] 2010_03 oThI uktira. UMTasavAra (saM. auSTrikaH) [rA. ] oghaTa akhAcha muzkelI [saM. avaghaT]; oThIDA aitikA. UMTasavAra juo avaghaTa, UghaDa ogharALA premAkA. lapeDA, relA oghasaMjJA AnaMsta. * cittanI vicArazUnya oDhuM premAkA. paDado, aMtarAya lAvala. samarthana mATe dRSTAMta oThe akhAkA. othe, -nI pAchaLa, [ADaze]

Page #166
oDa/orasa 80 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza oDa uktira. orissA (saM.oH) odhAra premAkA. uddhAra oDai * SaDAbA. [pratirUpa-samAna AkAra- odhAri SaDAbA. udhAra, uchInuM (saM.uddhAra) ne lIdhe] di.avaDaa-cADiyo] odhAhUlI uktira.UMdhAphUlI, eka vanaspati oDai nalAkhyA. hoDamAM mUke (da.huDa); (saM.adhaHpuSpI) juo uDavU odhi gurjarA. virApa. maryAdA, avadhi, oDai, oDhe abhiU. aitirA. catucA. juo udhi narakA. nalAkhyA. premAkA. mosAca. opaTI *premAkA. [muzkelI, saMkaDAmaNa lAvala. vetApa. siMhA(zA). (hAtha) opama uSAha. madamo. aupamya, upamA, * laMbAve, dhare; juo uDavU sarakhAmaNI; juo upama oDaka uktira. aTaka, zAkha, avaTaka opamA akhegI. devarA. nalAkhyA. upamA, oDaNu virApa. DhAla (prA.aDDaNa) [sarakhAmaNI] (saM.aupamya) oDava gurjarA. prAcIsaM. virApa. sAme dharatuM, oparI vimapra. upara taiyAra karavU opAe catucA. upAye oDAvayu kRSNabA. laMbAva opANuM akhAcha. [ghasAIne] opa (caLakATa) oDiyAM nalAkhyA. zaratamA - hoDamA mUkyAM pAmyu di.huDDa) obhajauM *vimapra. [pAcho haLu, nAsuM] [saM. oDo (oDo bAMdhyo) narakA. aMtarAya, jI. jo ubhaja aTakAyata [karI], [AMtaryA] oyaNu gurjarA. bagIco (saM.upavana) oDhe juo oDai oyarai SaDAbA. ore, rAMdhavA nAkhe [saM. otarAhuM premAkA. uttarArdu, uttara dizAnuM patA kotaLI akhAkA. sarI jaI, [Agho jaI] ora AnaMsta. bIjaM [hiM.] otAvalu vimapra. utAvaLo - ora akhAkA. paTa, asara othAra *premAkA. duHsvapna orai SaDAbA. najIkamAM, oruMvahelu ovao aitirA. Ugyo (saM.udita) (saM.avaraH) [saM.ArAt]; juo uri / / ovaka juo udaka oraNI akhAkA. [oraNa, khetaramA anAja odAlI SaDAbA. jhUTavI di.uddAla]; juo oravAnuM sAdhana] udAlai orasa, orasIu, orasu uktira. gurjarA. obama nalAkhyA. udyama, [prayala] vimapra.orasiyo, caMdana ghasavAno paththara oghare kAmA(tri). kAmA(zA). uddhAra pAme (saM.avagharSaka) di.oharisa]; juo oghANa premAkA. udhANa, moTI bharatI orIsau 2010_03

Page #167
orahuuM/ oli olaggA) [saM. avalagyati ]; juo ulagai ori * prAcIkA. [oraDI, sthAna ] ; [rA. olagANau paMcavA. prAcIsaM. sevaka (ka. [saM. apavArikA]] juo urA ULiga parathI); juo ulagANa olajo * jinarA. [kleza anubhavo] olaNa * SaDAbA. [ osAmaNa, Ardra kara te dravarUpa] [. ullaNa] olatu kAdaM (zA). aLato, lAkhano raMga (saM.alaktakaH) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza orahuuM uktira. * SaDAbA. ahIM, A bAju; z2uo urahauM, oharI orio, oriyo kAdaM (zA). premAkA. orato, abhilASa, lahAvo oriyA vItavA dazaskaM ( 1 ). oratA pUrA thavA orI premAkA. sudhImAM, [lagabhaga ] orIsau uktira. orasiyo, caMdana ghasavAno paththara (saM. avagharSa) [de. oharisa ] ; juo orasa orvazI nalAkhyA. urvazI ola rUstasa. jAmIna [ hiM . ] ola, oLa *, akhAcha. rekhA, lITI]; akhAkA. paMkti, [varga, prakAra] [saM. Avali]; juo uli 81 olaga, oliga uktira. gurjarA. caMdravA. narakA. narapa. vikrarA. * vimapra. virApa. sevA (de. olaggA); juo ulaga olagAi, oLagai uktira. aitikA. jinarA. narakA. SaDAbA. harikhyA. sevA kare (de. 2010_03 oLapANAM narakA. jhAMkhAM pADyAM, [sara. aLapANAM ] * ' oLa [ora] akhAkA. garbha olau uktira. olo, cUlAnI pAchaLano ulave olaMghana premAkA. ullaMghana nAno cUlo olaMDaM uktira. vetApa. oLaMgavuM (saM. olaMDayati) [de. olaMDa] olakha juo Ulakhau olakhANau uktira. paricaya, prasiddhi [saM. olaMbhai uktira. Thapako Ape, ToNo mAre (saM. upAlabhate) upalakSaNa] olakhiyau ArArA svIkAryo, banAvyo olaMbhau AnaMsta. ArArA. uktira. RSirA. (saM. upalakSita) kAdaM (zA). gurjarA. narakA. narapa (da). premapa. upAlaMbha, Thapako, marmaprahAra, juo ulaMbhau olavai, oLavai uktira. * gurjarA. virApa. chupAve, saMtADe (saM. apalapati); narakA. *narapa. * pacAvI pADe, [corI le, jhaMTavI le]; juo aulavai, ulavai olavaDe narakA. * narapa . [ ADaze ], othe olavA *nalAkhyA. [ADaza, paDado, otha] olave akhAcha. othe, [ADaze]; juo olAza juo ulAsa olAM catucA. bhoLAM oli kRSNabA. [ADaze], gupta sthAne

Page #168
oliu / ohI oliu juo dadhi oliu oliuM, olyauM uktira. vikrarA. olyuM, pelUM, [A] [saM.avarilla]; juo uliuM oliMga juo olaga olI uktira. RSirA. paMkti, zreNI (saM. madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza osa akhAkA. uktira jhAkaLa (saM. avazyAyaH) osau aitikA. auSadha osappiNisappiNi gurjarA. avasarpiNI utsarpiNI, e nAmanA kALavibhAgo [jai.] osare narakA. * premAkA. siMhA (zA). pAchA haThe, -thI dUra bhAge, zaramAya; uSAha dUra jAya (saM. apasarati); juo usarai osaha SaDAbA. auSadha osaMkala juo ozaMkala osaMke juo ozaMke oLosoLo * premAkA. [ utsava - avasara ] osANa * dazaskaM (2). premAkA. [svatva, [gu. sohalo parathI ] olyauM juo oliuM potApaNuM ], hiMmata, jusso; premAkA. oLakhanI nizAnI, smaraNa osAmaNu * SaDAbA. [ Ardra karavuM te, dravarUpa] [saM. avasrAvaNa] olhANI rUpaca. olAyelI Aga ovau [ovarau ] uktira. oraDo (saM. apavarakaH) 82 AvalI); juo uli olIje "jinarA. [kleza anubhavIe]; juo olajo ole narakA. othe, [ADaze] oLe caDhyuM akhAkA. barAbara taiyAra thayuM [vAvetaranI DUMDAnI hAra thaI ] ozaMkala, osaMkala * vikrarA. [RNamukta] [saM. ut+zRMkhala]; juo usaMkala ozaMke, osaMke narakA. premAkA. zarama ke saMkoca anubhave (saM. apazaMka) ozikaLa juo uzaMkala oziMgaLa, ozIkala, ozIMkala, osIkaLa ozIMgala, osIkala, dazaskaM (1). dazaskaM (2). * nalAkhyA. premAkA. madamo. RNa ke bhAramAMthI mukta, [badalo vALavo te]; (saM.ut + zRMkhala); * rUstasa. [RNamukta, badalo vALanAra ]; juo uzaMkala oSadhI cittasaM. mAdaka padArtha 2010_03 osAra premAkA. pIchehaTha [ saM . apa-sAra ] osIkala, osIkaLa juo oziMgaLa osIsauM ArArA. nalarA. prAcIphA. premAkA. ozIkuM (saM.utzIrSaka); juo usIsauM ohaTTa - terakA. ghaTavuM, oTuM thavuM (saM. ava+ * ghaTTa) ohaDa * terakA. [ rukAvaTa] [rA. ohaDaNau ] [saM. avaghaTa] * SaDAbA. [rokavuM te, rukAvaTa ] ohaDaNu [rA.] oharI vikrarA. [orI], najIka; juo orahuuM olI * SaDAbA. [ghasIne ] [ prA. ohaliya] ohI * SaDAbA. [sAdhunAM vastrarUpa upakaraNo]

Page #169
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 83 ohI vITa/kausIsau [saM.upadhi] kairIya harivi. kerI (phaLa) ohI vITa uktira. sAdhunA vastrarUpa kaili prAcIphA. keLa (saM.kadalI) .. upakaraNono vITo (saM.upadhiveSTikA) kaivAra vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). "vimapra. oho[kA premAkA. A sAlanA, A varSanA, zRMgAma. siMhA(ma). prazaMsA; juo kayavAra cAlu samayanA [saM.adhunA parathI] kaisA lAvala. kevA [saM.kidRzakam] oholAI premAkA. olAI, zAMta thaI kau ArArA. kaho oholAvIe akhAkA. ThaMDUM karIe di. kau vIsarA. keru, -nuM olhava] [saM.udra parathI] / kaugalA jinarA. kogaLA oholAza, oholAsa kAmAvi premAkA kaucha uktira. kauvaca, e nAmanI vanaspati ullAsa; juo ulAsa (saM.kapikacchU:) ohalAda kAdaM(zA). AnaMda (saM.AhAda) kauTha ArArA (va). uktira. SaDAbA. koThaM. e nAmanI vanaspati (saM.kapittha) aukhada juo okhada kauDAM, kauDI uktira. upabA. prAcIsaM. aulikhi uSAha. oLakha, oLakhANa kara kADi-jakkha terakA. kapardiyakSa, eka yakSa SaDAbA. koDI (saM.kapardikA) kauNa gurjarA. vIsarA. SaDAbA. koNa (saM.kaH ka gurjarA. paMcavA. ke, athavA (phA.ke) punaH) kaI garjarA. vasaMphA. vasaMvi. keTalIye, kautiga garjarA. SaTipra. kautuka, Azcarya, keTalIka (saM.kApi) [saM.ke'pi]; juo [navAIbhayu]; ArArA. terakA. prAcIphA. kautuka, Azcarya; lAvala. SaDAbA. kai ArArA. gurjarA. nemichaM. lAvala. vIsarA. kautaka, vinoda, gammatA: *vIsarA. ___ kAM [to], athavA, ke [abhivAdana]; juo kutagi, kutika, kai aitikA. kRta, [karyu kuhutaga, kautaga kaiccharI gurjarA. koI apsarA; juo acchara kautigAmaNI upabA. kautuka upajAvanArI, kaijinai SaSTipra. koIkanA ja [manoraMjaka, rasabharI] kaiya gurjarA.kyAre, [kyAre paNa] (saM.kadA+ kaumudi bhera devarA. bherIno eka prakAra api) kaurava gurjarA. kaurava kaiyai jinarA. kyAreya; aitikA.kyAreka, kaula gurjarA. virApa. koLiyo (saM.kavala) koI vAra kauliu, kaulI prAcIphA. prAcIsaM. "paMjo, kaira vikrarA. zRMgAmaM. sthUliphA. keraDo, [mUThI] (saM.kavala) vRkSavizeSa [saM.karIra] ___kausIsau uktira.prAcIsaM. kosIsAM, kAMgarAM 2010_03

Page #170
kae/kaTa 84 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (saM.kapizIrSakam); juo kosIsa kacuMDalI vimapra. kacoLu, [(phUla mATenu) kae aitikA. karAtAM [saM.kRte pAtra] [prA.kaccolaya] kakANa nalarA. balUcistAna pAseno deza, kacUra ArArA(va). kacUro, eka vanaspati kayakANa, kekANa (saM.karcara) kakAha ArArA (va). eka prakArano kapAsa kacUMbari ['kacUvari] gurjarA. kaca - (hiM.kakahI) ? vALanI upara kakSApuTa premAkA. kAkha, bagala (saM.) kacola, kacoLa aitikA. vIsarA. kacorcA *kakhara(khara) vimapra. khara karma, [kaThora juo kacuMDalI, kaMcolA karma], [jemAM aneka jIvonI hAni thAya kacolaDI jinarA. kacoLu che evAM kAma - dhaMdhA]; juo khaMtikkhara kacolDa, kacolaya terakA, nalarA. pyAlo, kakhA akhAcha. kaSAya, mela, vikAra [kacoLa] [prA.kaccolaya] kakhAMvara siMhA(zA). kASAya vastra, [bhagavAM kacolI, kacolIya vasaMvi. vasaMvi(brA). vastra]; juo kASAMbara kacoLu (prA.kaccolaya) kaca nalarA. kaccha deza; juo kAcha karolaka SaDAbA. kacoLu (prA.kaccolaya) kacakaDau aitikA.vastuvizeSa, [ kacakaDA- kaccha premAkA. kAcabo (saM.kacchapa) AbhUSaNa ke ramakA kachoTI nalarA. laMgoTI (prA.kacchoTI) [saM. kacako narakA.*kacakacATa, "nakAmI mAthA- kakSApaTrikA] phoDa, [maraDATa] kaThyo premAkA. kasyo, bAMdhyo; juo kAcha kacakola *caMdravA. [bhikSApAtra] [phA. kaLato . kackUla] kaja aMbarA. *prAcIkA. kamaLa (saM.) kacanAri ArArA (va). kacanAra, eka vRkSa kajA *akhAcha. hikama, phaisalo, nirmANa (saM.kAMcanAra) (phA.) kacapaca, kacapici prAcIphA. [kacakaca], kajAkajIyA siMhA(zA). kalahaTaMTA (a.) kakaLATa, [nakAmI mAthAphoDa, takarAra]; kajAmaNu (tilaka jAmaNu) * vimapra. [jamaNe nalarA. na samajAya tevo avAja, ___ aMge TIluM] [*kakaLATa] kaca-bhUSaNa premAkA. vALanaM bhaSaNa, kaja ArArA. kArya; kAje, mATe coTalAno gophaNo (saM.) kajala terakA. -, [kAjaLa] (saM.) kaci ArArA (va). eka vanaspati, kaciyuM kajAraMbha aitikA. kAryAraMbha, kAryapravRtti ke kAcakuM? kaji uSAha. gurjarA. kAje, mATe (saM.kArya) kacitra nalAkhyA. kucitra, kadrapuM kaTa premAkA. kaTi, keDa; juo kesarI-kaTe 2010_03

Page #171
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 85 kaTaka/kaDAjUDa kaTaka cittasaM. kaDu [saM.] kaDa uSAha. aitirA. nemichaM. keDa (saM.kaTi) kaTakAi madamo. rUstasa. parAkrama, bahAdurI kaDa terakA. eka vanaspati, [eka prakAranu [saM.kaTaka parathI ghAsa, khasa] kaTari aitikA. Azcarya ane prazaMsAsUcaka kaDau uktira. kaDu, [AbhUSaNa, (saM.kaTaka) __ avyaya [apa.] kaDakaDai uktira. [*cakaLavakaLa thAya] kaTale devarA. keTale [saM.kiyat+tulya] (saM.kaTakaTAyate) [*de.kaDayaDia] kaTA *nalarA. vimapra. kaTTA, kaTTara, [dRDha, kaDakaDatA *SaSTipra. [zuddha kiyAvaMta, dRDha aNanama (yodhdA)] AcArazIla kaTAbheda * akhAkA. [*AvaraNabhaMga]; juo kaDakkha terakA. prAcIphA. kaTAkSa, premabharI kaTAha vAMkI dRSTi kaTArUM lAvala. kaTAra [saM.karika] kar3akhai prAcIphA. AMkhano kaTAkSa kare kaTAva premAkA. raMgIna kApaDanA velabuTTA kaukhu zRMgAma. AMkhano kaTAkSa jenA para sIvelA hoya tevU kApaDa kaDaga devarA. kaDu, [hAtharnu AbhUSaNa] (saM. kaTAha *akhAkA. [*AvaraNa] [saM.]; juo kaTaka) kaTAbheda kaDachiU nalarA. [kasIne paheryo] kaTika kAdaM(zA). lazkara, senA (saM.kaTaka) kaDaDerA (?) terakA. vadhu karaDA? [*kaThora, kaTimekhalA premAkA. kamara para bAMdhavAno *rukSa] ghUgharIvALo kaMdoro [saM.] kaDaNa, kaDaNi uktira. terakA. [parvatano] kaTilaMka kazaskaM(1). keDano vaLAMka caDAva, TraMka kaTIraka gurjarA. polo bhAga, khADo(saM.) kaDathale premAkA. keDa mAMDIne, [keDa kaTuka SaDAbA. kaDavU (saM.) ___ laMbAvIne] [saM.kaTisthala] kaTTa prAcIsaM. kApaq (saM.kRnta) kar3anau *jinarA. [keDano, pAse che te] kaThTha aitikA. kaSTa, [kaSTakAraka karma], kaDaba uktira. vimapra. sUkI cAra, (sAMThA) [pApakarma] kaDalI nemichaM. hAthanA kAMDAmuMeka AbhUSaNa kaThiNuM premAkA. kaThaNa[paNe], ghaj, [bhAre] (saM.kaTaka-apa.illa) kaThUbari ArArA(va). koThIMbaDI, koThImaDI kaDavau vIsarA. kaDI, [padyano ekama] (saM. [saM.kapittha parathI) kaDavaka) kaThodara ArArA. kabajiyAta (saM.kaSTodara) kaDahaTau uktira. [*kaTAsaNuM - sAdhuornu kaThTha (kaThTha lesauM) zIlaka. kASTabhakSaNa Unanu pAthara[] (*saM.kaTAhakam) karIza, citA saLagAvI baLI marIza kaDAjUDa premAkA. bhIMsobhIMsa, [paraspara madhya.6 2010_03

Page #172
kaDAha/kaNaya .86 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza TharuM] bhiDAyelA ___kaDe kIyAM narakA. *jItyAM, [prabhutva meLavyaM] kaDAha ArArA (va). terakA. vRkSavizeSa kaDevara AnaMsta. prAcIsaM. kalevara, zarIra (prA.) (saM.kaTAha) kaDai jinarA. keDe, pAchaLa kaDAha, kaDAuha gurjarA. SaDAbA. kaDAI, kaDDhIya gurjarA. kADhI, kheMcI (saM.kaS) kaDAyo (saM.kaTAhaH) kaDye akhAcha. kaTie, keDa para kaDi nalarA. [pAchalo bhAga] kaLA akhAkA. premAkA. madamo. vetApa. kaDi uktira. upabA. uSAha. RSirA. gurjarA. kaDAI (saM.kaTAhikA) "virApa. vIsarA. keDa, kamara (sa. kaDhAvaM lIha * lAvala. hada vALU, ziramora kaTi); vikrarA. keDa upara kaDii juo AkaDii kaNa "nalarA. [anAjanA dANA, bhikSAnna] kaDicIru gurjarA. keDa para pahereluM adhovastra [saM.] kaDivorau uktira. kaMdoro [saM.kaTi+de.dora] kaNaara vimapra.kareNanAM phUla saM.karNikAra kaDiyAlI * SaDAbA. [lagAma] [rA.] kaNaiara prAcIphA. kareNanuM jhADa, (saM. kaDilaMka juo kaMDilaMka karNikAra) kaDIArA kAmA(tri). eka jAtanA sonI kaNaira-kaMba prAcIsaM. karaNanI soTI (saM. kaDIu juo kaMDIu karNikArakambA) kaDu, kaDu, kaDU ArArA(va). uktira. narakA. kaNauja uktira. kanoja (nagara) (saM.kanya kaDo, aMdarajo (saM.kaTuka, kuTaja) kubjam) kaDu (kUDa) *akhAkA. [bhAre kapaTa, kaNaga devarA. sonuM (saM.kanaka) kUDakapaTa kaNagAvali gurjarA. tapano eka prakAra, jemAM kaDuAvIyA zRMgAmaM. dubhAvyA, [pIDita, upavAsonI hAramALA hoya che [jai.] .. saMtapta] (da.kaDuyAviya) (saM.kanakAvali) kaDauM kAdaM(zA). gurjarA. kaDavU (saM.kaTuka) kaNadiyo narakA. strIonA hAthanA kAMDA kaDuchau uktira. kaDacho [de.kaDucchaya] upara paheravAnu eka ghareNuM kaDuchI uktira. kaDachI di.kaDucchaya] kaNadoro aitirA. dazaskaM(1). dazaska(2). kaDuya terakA. kaDavu (saM.kaTuka) premAkA. kaMdoro (saM.kanakadora) kaDuvau vIsarA. kaDavU, kaThora (saM.kaTuka) kaNaba cAraphA. kuTuMba kaDaM, kaDU narakA. juo kaDu kaNamaNavU zRMgAma. [kaNakaNavaM], trAsa, kaDUuM upabA. nalarA. vAgbhabA. zRMgAma. duHkhI tharbu kaDavU (saM.kaTuka) kalya aitikA. gurjarA. vikraca. sonuM ___ 2010_03

Page #173
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (saM. kanaka) kaNayara ArArA (va). uktira. RSirA. kareNanuM jhADa (saM. karNikAra) kaNayAcala aitikA. vikrarA. kanakAcala, meru parvata kaNavaTiyA premAkA. kaNa - dANAnI bhikSA mAganArA brAhmaNa (saM.kaNavRtti parathI ) kaNavAra * nalarA. "siMhA (ma). [ sArasaMbhALa ] kaNahatau uktira. "vimapra. rojI tarIke 87 katUhala nalarA. [kutUhala], kautuka, [vinoda, vinodakrIDA ] kaba akhAkA. * kitAba, "graMtho, [islAmI dharmagraMtha ], kurAna [hiM.; rA. ] 2010_03 apAtuM anAja (saM. kaNabhaktam) kahU vAgbhabA. koIka [saM. kaH parathI ] kaNi ArArA. kanyA, putrI (rA./saM. kanI) kaNi karpUmaM. koNe (saM. kena) kaNi dazaskaM ( 2 ). nalAkhyA. kane, pAse kadarya dazaskaM (2). kRza, [ kadarUpuM] (saM.); [saM. karNe] juo kadarja kaNi [tIhAM kaNi] siMhA (ma). pAse, kane, [tyAM] (saM. karNe); juo tihAM kiNai kaNika " SaDAbA. [kaNeka, pANIthI bAMdhelo loTa] [saM. kaNikA; de. kaNikkA] kaNiyAra uktira. kareNa (saM. karNikAra ) kaNe paMcavA. koIe [saM. kaH parathI ] kaNera- kAma, kaNerakAMba dazaskaM ( 1 ). premAkA kareNanI soTI [saM. karNikArakambA ] katIphA * hammIpra. [ makhamalanuM kapaDuM] [a.; kadahI, kadihiM RSirA. prAcIsaM. kyAreya rA. ]; juo kathIpA paNa [saM. kadA+hi, kiM+divi + hi ] kadAci kAdaM (zA). nalAkhyA. kadAca (saM. kadAcit ) kaNayara/kavaja kattiga, kattiya terakA. prAcIsaM. kArataka (saM. kArtika) kathalo kIje mosAca. kUco karavo, gAvo kathAtAM premapa. kathatAM, kahetAM kathIpA aitikA. vastravizeSa; juo katIphA kathIra gurjarA. eka halakI dhAtu kadaghasa ( kadagha sa ) siMhA (ma). saMkaTa ?, [*te saMkaTa] [*saM.kad+agha] kadarja premAkA. kadarUpa (saM. kadarya); juo kadarya, kadra kadarthivauM upabA. * apamAna karavuM te, [satAvaduM te] [saM. kadarthay ] kavali, kavalI ArArA (va). terakA. premAkA. keLa (saM.); juo kaMdalI kadalIdala ArArA. keLano garbha kadalIthaMbhA lAvala. keLanA staMbha kadalIpatra premAkA. keLanuM pAMdaDuM, [tenA jevo vAMso] kadalIhara vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). siMhA (ma). kadalIgRha, keLano maMDapa kavraja premAkA. kadarUpa; akhAkA. mela (saM. kadarya); juo kadarja

Page #174
kabru-jAta/kabADI 88 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kaTu-jAta, kacha-suta dazaska(1). premAkA. kapardaka SaDAbA. koDI (saM.) kadrunAM saMtAna, nAga kapATa narakA. premAkA. SaDAbA.kamADa, bAra| kanaka aMbarA. ArArA(va). dhaMtUro (saM.) (saM.) kanakakelabaMdha premAkA. sonerI ke suvarNanA kapilA, kapilAvarNI akhAkA. premAkA. cUnAthI baddha - yukta gherA badAmI raMganI (saM.) kanakakevaDI ArArA(va). kevaDAnI mAdA kapIlau uktira. kaMpIlo, eka vanaspati jAta (saM.kanakaketakI) (saM.kAmpilyam) kanakaphala jinarA. dhatUrA nAM bI] (saM.) kapIlakRta madamo. kezapAza- upamAna, *kanakavajI (kanavajI) hammIpra. uttama kALA raMga ] ghoDAnI eka jAta, [*kanojI, kanoja kapIvAra *kAmA(tri). [ravivAra] [saM. pradezanA] kapivAra kanAta narakA. taMbunI kapaDAMnI bhIta, kapola ArArA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi(brA). kApaDano paDado gAla (saM.) kaneura gurjarA. kAnanuMeka ghareNuM (saM.karNapUra) kapole kara dai premAkA. [gAle hAtha mUkI], kanta juo kaMta nirAza thaI kandha gurjarA. prabopra. khAMdha, khabho (saM.skandha) kappaDa aitikA. kapaDAM, vastra [saM.karpaTa] kanna uSAha. terakA. kAna (saM.kaNa) kappataro aitikA. kalpataru, kalpavRkSa kA gurjarA. terakA. kanyA kappayaru aitikA. kalpataru, kalpavRkSa kama gurjarA. karNa (sArathiputra) kappiya terakA. kApyuM (saM.kartita) kanyo dazaska(2). atyaMta pracaMDa kadanI kapha cittasaM. kapa, cakamakanA taNakhA kanyA jhIlavAnuM rU, jAmagarI kanha gurjarA. prAcIsaM. kRSNa kabacI hammIpra. *eka prakAracaM bakhtara, kanhai uktira. uSAha. RSirA. gurjarA. nalarA. [*kavaca dhAraNa karanAra sainika] virApa. SaDAbA. SaSTipra. kane, pAse kabadhI vimapra. kubuddhi, kamaakkala (saM.kaNe) kabarI RSirA. dazaskaM(1). premAkA. coTalo kanhaDa gurjarA. kRSNa kanhali uktira. upabA. gurjarA. vikrarA. kabahI ArArA. kyAreya (hiM.) [saM.kva+hi] kane, pAse (saM.karNa) kabaMdha gurjarA. premAkA. dhaDa (saM.) kanhA jinarA. pAse [saM.karNe]. kabAi vIsarA. jAmo, jhambho (phA.kabA) kanhelI prAcIphA. kane, pAse (saM.kaNe) kabADI siMhA(ma). kaThiyAro (saM.) 2010_03

Page #175
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 89. kabADyA/kamAi kabADyA paMcavA. kadarUpA, kharAba, punaH] [khavAyelA, saDelA, bhAMgyAtUTyA ("saM. kamala vetApa. mastaka, brahmaraMdhra; abhiU. karbaTa); juo kavADyau zIza [saM.] kabADI abhiU. zikArI; *luccI, prapaMcI, kamalau uktira. *kamaLo (saM.kAmalakaH) , "jUThI kamalaNI ArArA. kamalinI kabAhi vikraca. jarIno jAmo, vAgho (phA. kamalanahINe premapa. kamalanayane kRSNe kabAha); juo kulaha kabAi kamalabhAkhaNI catucA. kamalataMtuno AhAra kabAMna prAcIphA. madamo. kAmarcha, dhanuSya karanAra haMsa, haMsiNI [saM.kamala+bhakS] (phA.kamAna) kamalabhU akhAkA. kamaLamAMthI utpanna thayelA kabueka madamo. kyAreka (hiM.kabahu+ka) brahmA [saM.] [saM.kva+khalu+ka] kamalabhU-tana dazaska(1). brahmAnA putra nArada kabudha siMhA(zA). kubuddhi kamala-bhRNAla vasaMvi. vasaMvi(brA). kamalakabuyaka siMhA(zA). kadIka; juo kabueka nALa, kamaladaMDa (saM.) kabula karo madamo. [apanAvo], potAnA kamalaMtari gurjarA. kamaLanI aMdara / tarIke svIkAro kamala-sakuMalA lAvala. kamaLa jevA kabhAa, kabhAya kAmA(tri). dazaskaM(2). sukomaLa, suMvALA premAkA. aMgara, jhambho, kasabI vAgho kamalA ArArA. lakSmI, zrI, vaibhava; aitikA. [phA.kabAha lakSmI [saM.] kama catucA. kyama, kema kamalAi ArArA. kAmA(tri). karamAya [saM. kamakehe caMdravA. kamakhe (phA.kamkhA ) kalAm] kamagga prAcIsaM. caraNAgra (saM.kramAgra) kamalAgeha gurjarA. lakSmInA nivAsa samAna, kamaTha *pradhucu. [jJAnAvaraNIya Adi ATha [dhanasamRddha] (saM.) karmabaMdhano] (saM.karma+aSTa); juo kamalANI ArArA. karamANI [saM.kalAm] kamaDha kamaliNi gurjarA. kamaLano choDa (saM. kamaThAya prAcIsaM. kamaThANa, [vAMsa vagerethI kamalinI) U, karelu kAcuM mALakhaM] [saM.kamaTha kamalI, kavalI uktira. vAMsanI paTTI ane parathI kapaDAnuM banelu pothIonuM eka prakArakamaDha [kamaTha] *prAcIsaM. [jJAnAvaraNIya baMdhana ["de.kavaliA] Adi ATha karmabaMdhano]; juo kamaTha kamAi ArArA. nemichaM. kare, kAmakAja kamaNa gurjarA. vikrarA. koNa, kayuM [saM.kaH kare, (taiyAra) kare, [banAve] (saM.karma 2010_03

Page #176
kamANa/karaNaDha 90 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza parathI) [saM.karmApaya]; juo kuDakamAi kayuM paMcavA. kayuM (saM.kathita) kamANa ArArA. [dhanuSyanI] kamAna karaala *gurjarA. [hAtha] (saM.karatala) kamAyuM ArArA. lAvala. karyu (saM.karma karakaDA vetApa. kakaDA, kaTakA parathI); ArArA. kAmakAja karyu karakaDA premAkA. kAgAroLa, [duHkhanA kamAvai ArArA. taiyAra kare, [caDhave, rAMdhe] citkAra] [hiM.karakanA] [saM.karmApay] karakaro * narakA. premAkA. [kharabacaDo], kamAvIiM ArArA. -nI taiyArI thAya ghasAyA vinAno [sikko]; akhAkA. kameDI vIsarA. eka jAtanuM kabUtara *kaThaNa, [karaDo, AkarA svabhAvano] kamovanI dazaska(2). kumudinI karakasa, karakasu * vasaMphA. "vasaMphA(la). kamUharati hammIpra. kharAba muhUrtamAM *vasaMvi. vasaMvi(brA). vimapra. AkarA, kamma upabA. karma; terakA. nemichaM. karma- [dRDha, kasIne] (saM.karkaza) (baMdhana) karakhe narapa. kheMce, [*uttejita thAya] (saM. . kamma *jinarA. [kArmaNa zarIra - je jIvane kRS) [hiM.] vaLagelAM karmonuM banelaM hoya che, A karagara *akhAkA. "karpUmaM. vikrarA. "vimapra. zarIranI prApti karAvanAra nAmaka [jai.] kacakaca, [kakaLATa]; juo kiragirai kammapayaDi aitikA. karmaprakRti, [karma- karajaDo abhiU. [kaNajI], kaNejaro, eka baMdhananA prakAra] prakArano choDa [saM.karaMja] kaya * nalarA. prAcIsaM. athavA, ke karajALI dazaska(2). kajarALI, kAjaLanI kayatva terakA. kRtArtha dAbaDI kayara ArArA. uktira. nalarA. eka vRkSa- karaTa aitikA. hAthI gaMDasthaLa, lamaj [saM.] vizeSa, keraDo (saM.karIra) karaTi aitikA. hAthI [saM.] kayali prAcIsaM. keLa (saM.kadalI) karaDau juo saraDau kayavannau prAcIsaM. kayavanno, kRtapuNya, eka karaDi prAcIsaM. vAdyavizeSa di.karaTI] zrAvaka nAma karaNa ArArA. lAvala. karNa, kAna kayavAra prAcIphA. "vimapra. prazasti; juo karaNai *gurjarA. nemichaM. vimapra. raDe, AnaMda kaivAra kare, [kaNase] kayaMba terakA. kadaMba karaNakatUhala *gurjarA. [jyotiSaviSayaka kayA kRSNabA. kAyA (chaMda khAtara 'kayA') eka graMtha, jyotiSazAstra] (saM.karaNakayANauM prAcIsaM. kariyANu (saM.krayANakam) kutUhala) kayAvi jinarA. kadApi, [kyAreya] karaNaDha caMdravA. karaNATa nAme eka vAdha; 2010_03

Page #177
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza karaNahAra/karala juo karaNATa karapI naMdaba. premAkA. *madamo. kRpaNa, karaNahAra, karaNahAru uktira. upabA. nalarA. kaMjUsa; madamo. -, [kRpaNa] juo karanAra (saM.karaNa+kAra) . kyarapI, krapI karaNATa rUstasa. eka vAjUM; juo karaNaDha karaba terakA. eka vanaspati karaNAharu uktira. karanAra, karavA icchanAra karabaka gurjarA. kurabaka, [kAMTAseriyo], karaNI RSirA.hastinI, hAthaNI (saM.kariNI) eka vRkSa karaNI vimapra. kAja, varA karabuja dazaska(2). kubjA, [kUbaDI] karaNI, karaNIma nemichaM. vasaMphA. karabha ArArA. RSirA. UMTa (saM.) vasaMvi(brA). kareNa (saM.karNikAra) karamA juo karapA karaNIkara ArArA. hAthaNInI sUMDha (saM. karama premAkA. karma, bhAgya; vimapra. karma, kariNIkara) [bhAgyanirmANa]; terakA. karma[baMdhana] karaNIkara ArArA (va). garamALo (saM. karama premAkA. DagalA, pagalAM (saM.krama) karNikAra) karamaitA juo karami karatamya, karatavya cittasaM. kartavya, karma, karama kADhavAM premAkA. phaLa pAmavAM, pariNAma kriyAkAritva meLavaq, [parAkrama batAva, karatAkAratA akhegI. kartA ane kArayitA, karatA-kAravatA karamanA bhoga premAkA. nasIbanI mAThI dazA karatAra garjarA. prAcIsaM. saSTikartA, kiratAra. karamane pAra premAkA. karma - bhAgya paNa [Izvara] [saM.kartA na banAvI zake tevU, asAdhAraNa karatAratha ArArA. kRtArtha karamapAso lAvala. karmanAM baMdhana [saM. karatAri ArArA. *karatalamAM, "hatheLImAM. karmapAza] [hAthamAM] karamalo narakA. dahIMmizrita bhAta [saM.karaMbha] karatuta, karatuM, katruta premAkA. vetApa. karamA-dharamA premAkA. karelAM karma ane dharma siMhA(zA). karatUka, [kArya, kRtya], pramANenA, [karmadharma anusAra] AcaraNarUpa pravRtti karami (karamitA, karamaitA) lAvala. karmI, karapaTa, karapaTi ArArA(va). terakA. kArya- kuzaLa karapaTI, kAMkaDanuM jhADa karamo dazaska(1). narapa(da). premAkA. dahIMkarapaNa ArArA. kRpaNa, lobhI bhAta (saM.karaMbha) karapA lAvala. karapaDI, "kApavAnuM eka karayala gurjarA. terakA. prAcIphA. hatheLI, ojAra, [*dAMtA] hAtha (saM.karatala) 'karapA ['karabhA] * lAvala. [madaniyAM] karala ArArA. prAcIphA. vALa, vALano ___ 2010_03

Page #178
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza karasaNu uktira. khetI ( saM . karSaNa) karasANa * akhAkA. [agni] [saM. kRzAnu ] karahI * uSAha. [kareDhI, gaDha ke mahela paranI rakSako mATenI oTalI ke pALa] karaha, karahau, karahu uktira. prAcIphA. vIsarA. SaDAbA. UMTa (saM.karabha); abhiU. UMTa, [sAMDhaNI ] karahalA ArArA. UMTa (saM. karabha) loTo. karahA vimapra. karA ( baraphanA) [saM. karaka] karavatuM * harikhyA. [DaMgorI, nAnI DAMga ] karahA, karahAM uSAha. vimapra. UMTa (saM. [saM. karavetraka] karabha) karavara terakA. eka vanaspati, [* karavIra, karahu juo karaha "kareNa] karalakesa / karADA bAMdhela guccho (saM. kurula); juo kurula karalakesa rUpaca. vAMkaDiyA vALa (de. kurula+ saM. keza) karalIi aitirA. kacavAya, [kakaLATa kare ]; juo kuralai karavau gurjarA. virApa. karavaDo, [nALacA - vALo loTo] (saM.karaka) karaast dazaskaM ( 9). premAkA. nALacAvALo karavaru * vimapra. [mRtyu ] karavaMdI terakA. karamadI ( saM . karamardikA) 92 karavAla ArArA. gurjarA. vikraca. vikrarA. zIlaka. talavAra (saM.) karSaNa) karaNI madamo. kheDUta ( saM . karSaNa + I) karasau uktira. kheDUta ( saM . karSaka) karasaNa akhAcha. akhegI. aitirA. kRSNabA. * lAvala. khetI, vAvetara [saM. karSaNa ] karasaNI akhAcha. akhegI. upabA. samyaco. kheDUta (saM.karSaNa + i) 2010_03 karaMka RSirA. kastuvA. hADapiMjara, hADakAM karavAluM premAkA. devAkuM karavI lAvala. karavaDI, nALacAvALI loTI karaMbau uktira. dahIMmizrita bhAta (saM. [saM. karaka] karavIra terakA. eka vanaspati, [kareNa] (saM.) karazaMpuTa karI kAmA (zA). hAtha joDI karazaNa siMhA (zA). khetI, Ubho mola (saM. (saM.) karaMkai pracu. ( kAgaDo) kakaLe karaMgI prAcIphA. haraNI (saM. kuraMgI) karaMDa RSirA. kAdaM (zA). vikraca. karaMDiyo (saM.) karaMbhaH) karaMbaka gurjarA. dahIMmizrita bhAta (saM. karaMbhaka) karaMbalA, karaMbA nemichaM. lAvala. dahIMmizrita bhAta ( saM . karaMbhaka) karaMbu, karaMbulau ArArA. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). dahIMmizrita bhAta karaMma madamo. kapALe; juo karma karAai uktira. karAya karADa narakA. bhekhaDa karADA dazaskaM ( 2 ). bhekhaDo

Page #179
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 93 karADI/karbuja karADI ArArA. karAvIne karImi kAdaM(zA). hAthImaya, hAthIthI bharapUra karAra, karAru ArArA. madamo. zAMti, zAtA (saM.karimaya) *karI laMkanI ["kesarI-laMkanI] karAliu, karAliya, karAliyana, karAlIya siMhA(zA). [siMha jevI kamaravALI] uktira. gurjarA. vasaMphA. vasaMphA(la). karIsa uktira. chANuM (saM.karISaH) vasaMvi(brA.) pIDita (saM.karAlita) karuNa *gurjarA. terakA. eka vanaspati, karAvaNahAra SaDAbA. karAvanAra [karuNI] karAvaNu SaDAbA. karAvaq te karuNa palAva cAraphA. karuNa pralApa, AnaMda karA mosAca. kare; paMcavA. karIzaM. kiruM] karuNI, karuNIa *vasaMphA(la). "vasaMvi. karAMbalA, karAMbulA *vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). eka puSpavRkSa (saM.) vasaMvi(brA). eka vakSa [bijorI ke karuMDai ArArA. karaMDiyAmAM (saM.karaMDa) karamadI (saM.karAmlaka) karUMbu uSAha. dahImizrita bhAta (saM.karaMbha) karAMbulu vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA.)karaMbo. karUpa nalAkhyA. kurUpa, kadrapuM [dahIMmizrita bhAta] (saM.karambhaka) kareLI premAkA. *kamakamATI, [roSanI jhALa] kari ArArA. vimapra. jANe ke (saM.kila) karevau ArArA-zu. kAgaDo (rA.) kari devarA. -thI, thakI karo *naMdaba. [kheDUta] [rA.karau] kariala *gurjarA. [hAtha] (saM.karatala) karoTa, karoTaka, karoTI SaDAbA. eka vAsaNa, kaToro (saM.) karikuMbhA RSirA. hAthInAM kuMbhasthaLa " karoDi gurjarA. karoDa [saMkhyA] (saM.koTi) [- lamaNAM] (saM.karikumbha) karota caMdravA. karata kari jANe uSAha. jANe ke karosa prabopra. karIza kariyala kRSNaca. cAraphA. sthUliphA. hAtha karNATo premAkA. kanAto, taMbunI kapaDAMnI (saM.karatala) karivalaM uktira. karavU karNike vimapra. kAnamA [saM.karNake] karivAla prAcIphA. talavAra (saM.karavAla) mAkA kara kariMdo gurjarA. karIndra, uttama hAthI kartumakartum dazaskaM(1). premAkA. karavAne karI premAkA. hAthI [saM.karin] ane na karavAne, sarjavAne ane naSTa karI narakA. parahejI, carI karavAne karI ArArA. devarA. -ne laIne, -thI vaDe karSa premAkA. kRpa, kRpAcArya karI (tINi karI) "virApa. [tene lIdhe, kAsanAM vastra uktira. sutarAu vastra tevI rIte] karbuja premAkA. kUbaDI bhIta 2010_03

Page #180
karma/kalama 94 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza karma ArArA. narakA. premAkA. bhAgya; (saM.) dazaska(2). premAkA. kapALa, lalATa; kalagalIya gurjarA. kolAhala karI (saM. juo karaMma kalakal) karmaijinai SaSTipra. karmane ja kalagera premAkA. eka prakAra- rezamI vastra karmakSayAvApta AnaMsta. karmakSaya karIne prApta ke rezamI sADI karelu [saM.] kala chUTavI cittasaM. kaLa vaLavI, mUrjA dUra karmaDA premAkA. "tuccha karmo, "cenacALA, thavI [*bhAgya] kalaNa akhAcha. cittasaM. kalana, kaLavU karmanikAya RSirA. karmasamUha(saM.) (samajavU) te karmalaDo mosAca. [dahIMmizrita bhAta], kaLaNa akhAkA. khUcI javAya evo kAdava [karamAno] koLiyo [saM.karaMbha] kalaNA akhAcha. kalanA, kaLavU te karmavipAka AnaMsta. ArArA. karmano kalataru siMhA(zA). [khetaramA pAketuM] dhAnya paripAka, pariNAma [saM.] kaLanAra, [aMdAja kADhanAra] [saM.kal . karmI nemichaM. (moTA) karma karanAro, parathI ?] [parAkramI; bhAgyazALI] [saM.] kaLato akhAkA. [kAdavamA] khUcI jato kAi vimapra. karamAya, cimoDAya kalatra ArArA. narakA. premAkA. strI, palI [saM.kUrmAyate] (saM.) kosa lalisa. karIza, [*karazo, "karaze] kalatruka vetApa. khetaramA pAketuM dhAna kala prAcIsaM. kAdava [prA.; saM.kalka] kaLanAra, [aMdAja kADhanAra] [saM.kal kala SaDAbA. [sthaLana] aMtara, [yojanano parathI ?] eka aMza] [jai.] klapai ArArA. devalokamAM (saM.kalpa) kala catucA. kaLiyuga [saM.kali] kalapataro gurjarA. kalpataru kalaka vetApa. auSadhano chaMdo, [cUrNa] (saM. kalapanA * narakA. [duHkha, pIDA] . kalka) kaLapanA akhAkA. narakA. premAkA. kalpAMta, kalakalai gurjarA. virApa. kolAhala kare, duHkha, valopAta gAje; kAdaM(zA). kakaLATa kare; kaLapAvo premAkA. duHkhI karo *cittasaM. "nemichaM. [tape, dhage, dAjhe] kalapAMta gurjarA. pralaya (saM.kalpAnta); juo kalakalatauM SaDAbA. kaLakaLatuM, UkaLatuM, kalpAMta dAjhatuM (saM.kalakal) . kalape uktira. premAkA. kaLape, kalpAMta kare kalakaMThI RSirA. [madhura kaMThavALI strI] kalama RSirA. cokhAnI eka uttama jAta 2010_03

Page #181
* madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (saM.) kaLAkara premAkA. mora kalamAdhurI narakA. avAjanI suMdaratA, [svara- kaLA pADI narakA. premAkA. [zarIranI kAMti jhAMkhI pADI], svarUpa DhAMkI, navuM svarUpa mAdhurya] karI kalame zarIkha akhAcha. kalAme zarIpha, kurAna kalayala gurjarA. terakA. pradyucu. kolAhala kalAmIya vasaMphA. klAnta, thAkela (saM. klAmita) (saM. kalakala) kaLavakaLa akhAcha. yukti ane vizeSa yukti, kaLA mUke premAkA. kSINa thAya, [kAMti [yuktiprayukti ] ochI kare ] kalAyu lAvala. kaLAyo, samajAyo, oLakhAyo kaLavakaLiyA premAkA. yuktibAja, vicakSaNa kaLavikaLa * narakA. [yuktiprayukti ] kalavo premAkA. varane jAnIvAsethI nIkaLatAM pahelAM kanyApakSa taraphathI mokalavAmAM AvatuM haLavuM bhojana, [saM.kalyavarta]; juo kaluvo; kalevau kalAla uktira. vikraca. madya dArUna vepArI ( saM . kalyapAla ) kalAvI zRMgAmaM. kalApI, mora kalaza nemichaM. samAptinI kaDIo (saM.) kalasa, kalasA terakA. vasaMphA. vasaMvi (brA). SaDAbA. kaLaza, ghaDo kalahaMsA RSirA. haMsa, [eka haMsajAti] (saM.) kalahI cittasaM. kalAI, sIsAno DhoLa kalaMkiya, kalaMkIya vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). kalaMkita, jenAmAM DAgha che te * 95 kuTuMbI) kalA, kaLA harikhyA. mukhakaLA, mukhamudrA, [zarIrakAMti ]; vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). (caMdrano) aMza, bhAga kalAI uktira. koNIthI kAMDA sudhIno hAthano bhAga [prA. kalAiA ] kalAu prAcIphA. [ morano ] kalApa 2010_03 kalamAdhurI / kaliya kalaMbI nalarA. lalirA. kaNabI, kheDUta (saM. kaliu kAdaM (zA). nemichaM. premapa. jANyo, oLakhayo [saM. kalitaH ]; * kAdaM (zA). nalAkhyA. nemichaM. premAkA. DUbyo, khUMpyo, [garakAva thayo] (saM. kalitaH) kali-kuraMga * lAvala. [pApabuddhino kharAba raMga] kalAMNa kAmA (zA). caMdravA. kalyANa kali aitirA. kaLavAmAM, samajavAmAM kali ArAma. kALe (saM. kAla) kali terakA kaliyuga kali, kaLi ArArA. vIsarA. kajiyo, jhaghaDo (saM.) kaliTTu * SaSTipra. [kaThina, klezajanaka ] (saM. kliSTa) kali ja virApa samaja ja, mAna ja kaliya, kalIya vasaMphA (la). vasaMvi (brA). (phUlanI) kaLI; * vasaMphA. vasaMvi (brA).

Page #182
kaluvo/kavADyau 96 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (dIvAnI) zaga (saM.kalikA) kalpAMta gurjarA. akhAkA. virApa. yugano kaluvo narakA. kalavo, paraNavA AvanAra aMta, pralaya (saM.); dazaska(1). kalpAMta varane mrATe kanyApakSa taraphathI mokalavAmAM kArI, bhayaMkara; juo kalapAMta AvatuM jamaNa- bhAj [saM.kalyavarta]; kalmaSa harikhyA. pApa, maLa (saM.) juo qalavo kalyANaya terakA. kalyANaka, jina kalusa terakA. kaluSa, mila] __ bhagavAnanA jIvananA maMgala avasara] katuhu prabopra. kajiyo (saM.kalaha); juo kalyAvaMta aMbarA. kalAvaMta kalavo kallANavallI lAvala. kalyANarUpI velI kalevau uktira. kalavo, kanyApakSa taraphathI kallALa *vIsarA. [zarAba vecanAra] (saM. varane apAtuM prAraMbhika haLavU bhojana kalyapAla) (saM.kalyavata) kallAM premAkA. kaDalAM, strIonA paganAMkAMDAM kalo naMdaba. jANo para paheravAnAM ghareNAM [saM.kaTaka+lAM] kalo akhAkA. akhAcha. narapa(da). kalaha, kallola premAkA. choLa, mojAM kajiyo kalhAra ArArA (va). dhoDhuM sugaMdhI kamaLa kaloDI dazaskaM(1). premAkA. eke vetara na (saM.kalAra) thayelI gAya, [vAchaDI] (da.kalhoDI) kalhoDau uktira. vAchaDo (da.) kalola RSirA. premAkA. vimapra. kallola, kavaDau uktira. koDo (saM.kapardakaH) AnaMda; cittasaM. kallola, [sAgaranAM] kavaDaprapaMca gurjarA. kapaTajALa mojAM kavaDi-jakkhaprAcIsaM. eka yakSa, kapardiyakSa kalpa premAkA. cAra yuga jeTalo samaya kavaNa ArArA. gurjarA. terakA. dazaskaM(1). kalpa akhAkA. *-ne yogya; [*kAmakalA, narakA. premAkA. rUpaca. lAvala. koNa, *kAmopabhoga] kevo, kayo, zo (saM.kaH punaH) kalpadrama gurjarA. kalpavRkSa kavaraghu premAkA. vadhu paDatuM kharAba, [vAMkuM, kalparasa *akhAkA. [*kAmarasa, *kAmopa- aghaTita] bhoga] kavarAva aitikA. kavirAja [rA. kalpavarakhI catucA. kalpavRkSa samI kavarte akhAkA. kharAba rIte varte kalpaveli AnaMsta. icchita phaLa ApanAra kavalI juo kamalI vela [saM.] kavADa uktiMra. kamADa (saM.kapATama) kalpA gurjarA. [dhArelA], nizcita karelA kavADyau * vIsarA. [khavAyekheM, bhAMgyuMtUTyu, (saM.kalpitA) saDelu] juo kabADyA 2010_03

Page #183
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 97 kavi/kasA kavi lAvala. keTalAye (saM.ke api, prA. mAna, mAyA, lobha e cAra saMsArahetuo kevi) __ kaSAyAM nalAkhyA. kharAba, gaMdA (saM.kaSAya) kavi ArArA. kave, varNave (saM.kavati) kaSiyai SaDAbA. kheMcAya, ghasaDAya (saM.kaS) kavita, kavitta gurjarA. prAcIsaM. virApa. kaSTai nalAkhyA. premAkA. kaSTa Ape, duHkhI kAvya (saM.kavitva) kare kavitA, kavItA akhAcha. akhegI. karpU. kasa lAvala. koI (hiM.kisa) kAmA(zA). prAcIkA. premAkA. madamo. kasa juo kasaprahAra kavayitA, kavana karanAra, kavi kasauTau upabA. kasoTI karavAno paththara kaviyaNa ArArA. nemichaM. vikrarA. kavijana tinA samo. parIkSA karanAro] (saM. kaviyaNajaNa nemichaM. kavijanono samUha kaSapaTTaka) kavilau, kaviLau uktira. vIsarA. gherA kasakasI narakA. kheMcI, tANI, [kasIne, badAmI raMganuM (saM.kapilaH) taMga karIne] [saM.kaS] kaviLAsa vIsarA. kailAsa parvata (prA.) kasaNa akhAkA. "abhiU. kAdaM(zA). kavisamaya vAgbhabA. kAvyaracanA aMgenI narakA. narapa(da). premAkA. "sthUliphA. pracalita saMketaparaMparA, [kAvyarUDhi] __ harivi. kasa, coLI ke kApaDAne kavItA juo kavitA bAMdhavAnI dorI [saM.kazA] kavIyaNa juo kaviyaNa kasatAM *premAkA. [kasakasatAM, kUdatAM] kavva aitikA. kAvya kasatturIya gurjarA. kastUrI (saM.kastUrikA) kavvaTTha aitikA. kavitta, kAvya kasathUriya prAcIphA. kastUrI (saM.kastUrikA) kazakazato * madamo. [thanaganato] kasapahAra ArArA. cAbukanA prahAra (saM.kazakazaNa narapa. kApaDAnI kasa - dorI [saM. prahAra) kazA] kasamasa, kasamasatu prAcIsaM. premAkA. kazima, kasima prAcIkA. kusuma, phUla lAvala. kheMcAtuM, taNAtuM, [kasakasatuM], kazuM cittasaM. keTaluM [saM.kIdRzakam] taMga kazcapI madamo. kazyapanI, AsurI kasamase narakA. khUba khecAya, [taMga rahe] kazyapasuta, kasyapasuta kAmA(vi). kasamIra uktira. terakA. kAzmIra deza (saM. kAmA(zA). sUrya kazmIrAH) kaSa devarA. kaSTa kasavaTTau prAcIsaM. kasoTIno paththara (saM. kaSAya akhAkA. AnaMsta. ArArA. upabA. kaSapaTTakaH) aitikA. cittavikAra, durvRtti; krodha, kasA lAvala. koI (hiM.kisyA) __ 2010_03

Page #184
kasAra/kahIi 98 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kasAra prAcIsaM. kaMsAra di.] jhADa (saM.kozAmra) ? kasi nalarA. kasoTI (sonAnI), [kasa, kahai ArArA. kyAya AMka] (saM.kaSa) kahaNa ArArA. RSirA. nalarA. paMcavA. kasiuM nalarA. zuM, [koI]; [kama, zA vasaMphA(la). vasaMvi(brA). kahevU te (saM. mATe] (saM.kIdRzakam); lAvala. zuM, kevu kath) kasiNa nemichaM. kALI (saM.kRSNa) kahaNahAra upabA. kaDenAra kasima juo kazima kahane catucA. kyAM kasiyA premAkA. kaselA [saM.kaSita] kahara aitikA. "mota, daivI Aphata] [a. kasI uktira. cAbuka (saM.kazikA) kaha] kasI ArArA. lAvala. kevI [hiM.kaisI] kaharA kastuvA. karA, [varasAdI baraphanA kasIdo kAmA(zA). jarInuM bharatakAma [phA. kaNo] [saM.karaka] ___ kazIdo]; juo hAthakasIdo kahaM SaSTipra. tuM kahe (che) kasuTI vimapra. kasoTI [saM.kaSapaTTikA] kahA RSirA. kathA kasuM madamo. zuM [praznArthaka (saM.kIdRzakam) kahANau jinarA. kahevAyo kasubo narakA. kasuMbanAM phUla [je kesarI kahANI uktira. prAcIphA. vAta, vRttAnta, - lAla raMganAM hoya che] ghaTanA] (saM. *kathAnikA) kasuMbhau ArArA(va). kasubo (saM.kusumbha) kahANI lAvala. kahevAI kasUMbiyA narakA. kasuMbAnA raMganA - lAla kahAM * SaDAbA. [kahe che] raMganA kahi nalarA. vAgbhabA. koI (saM.kApi);) kase premAkA. pIDe, duHkha de [saM.kaS] upabA. SaDAbA. koNa; juo kahI kasai jinarA. kaSTa Ape kahi na cAraphA. kahe ne kasmalI gurjarA. virApa. zyAma - dhUMdhaLI kahiyai uktirakyAre,kyAreka (saM.kazmalita) kahi, kahIM SaDAbA. kyAreka, koI vakhate; kasyau lAvala. kaselo, [*kheMcInebAMdhelo], premAkA. kyAMka; [kyAreya]; narakA. [*kevo, *kevo suMdara] kyAMya, koI sthaLe; cittasaM. kyAM; zuM kasyapasuta kAmA(tri). sUrya; juo kazyapa- kahI catucA. kaI; SaDAbA. koI (saM. suta kasyApi); ArArA. kyAMya, kadI; terakA. kasyuM premAkA. kazeM, kevU, zI gaNanAmAM [saM. kyAMya (saM.kasmin); juo kahi, kyahIM kIdRzakam]; cittasaM. kaDe kahIaM gurjarA. kyAM (saM.kasmin+cit) kaha-aMba ArArA(va). kosaMbo - lAkhanuM kahIi ArArA. kAdaM(zA).kyAre (saM.kasmAt 2010_03

Page #185
(saM.) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 99 kahIi/kaMTha parathI); ArArA. kyAMya; upabA.kyAMya; kaMcala uSAha. kAMcaLI [saM.kaMcuka] kyAM; uktira. kyAreya; juo kaMhIe. kaMcavo narakA. kAMcaLI, kamakho [saM.kaMcuka] kahIi upabA. eTaleke jA eTaleke kaMcu narakA. kaMcavo, kamakho (saM.kaMcuka) kahI cAhIjai ArArA. kahevI joIe kaMcuka vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). kAMcaLI kahIM juo kahiM kahIMi kAdaM(zA).kyAre paNa, [kyAreya] kaMcukiu virApa. [muMbakhtara paheyuM che evo, kahIMe premAkA. kyAre; cittasaM. kyAya -nA AvaraNavALo]; juo kuMcukiu kahIMeka premAkA. kyAreka kaMcukI premAkA. kAMcaLI, kamakho [saM.] kahIMya uktira. kyAre, kyAreya kaMcuyau vIsarA. kAMcaLI (saM.kaMcuka) kahIMye *premAkA. [kyAre] kaMculiya, kaMculI akhegI. terakA. kAMcaLI kahUAlau uktira. kolAhala (saM.kaMculikA) kahai kAdaM(zA). nalAkhyA. prabopra. kane, kaMcuvA devarA. kAMcaLI (saM.kaMcukakaH) [nI pAse] [karNe kaMcU prAcIsaM. vIsarA. kAMcaLI (saM.kaMcuka) kahali vAgbhabA. kane, pAse [saM.karNe] ___ kaMcUau aitikA. kaMcavo, kAMcaLI . kaMka RSirA. bagalo (saM.) kaMcUaDau lAvala. kaMcavo, kAMcaLI [saM. kaMkaNa prAcIkA kaMkara, kAMkaro (saM.karkara) kaMkaNI catUcA. ghUgharI [saM.kiMkiNI] kaMcauM prAcIphA. kAMcaLI (saM.kaMcuka) kaMkarI prAcIkA. dAsI (saM.kiMkarI) kaMcolA prAcIphA. kacoLAM, pyAlA (prA. kaMkuma nalarA. kaMku (saM.kuMkuma) kaccolaa); juo kacola kaMkoDau uktira. kaMkoDAnuM jhADa (saM. __ kaMjhAra (lIlAM kaMjhAra) siMhA(zA). (lIlAM)karkoTaka) di.kaMkoDa] chama (kaNajhara uparathI) kaMkoDI akhAcha. akhAcha-Ti. eka jAtanI kaThaNa mATI, eka vanaspati, je gaThThA kaTa gujarA. kAMTo (saM.kaMTaka) jevI hoya che; ArArA(va). kaMkoDA - kaMTakasaMkaTa vasaMvi. kaMTakothI bharelA (saM. kaMTolAnuM jhADa (de.kaMkoDa) kaMTaka+saMkaTa) kaMkha * aitikA. [zaMkA] [saM.kAMkSA] kaMTelai ArArA. UMTane priya vanaspati, kaMcakI catucA. kaMcukI, kAMcaLI ___kaMTolI, kaMkoDI, UMTakaMTo kaMcaNa gurjarA. terakA. lAvala.kaMcana, [sonuM] kaMTha ArArA. kaMThamALa, e nAmano roga kaMcanavani gurjarA. kAMcanavarNI, sonA jevA kaMTha akhAkA. kinAre, kAMThe; juo kUAvAnanI kaMTha 2010_03

Page #186
kaMThamAM (kaMThe) kAMTA paDavA/kasAla 100 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (saM.) kaMThamAM (kaThe) kAMTA paDavA akhAkA. kadalI); juo kadali, kadalI premAkA. khUba tarasa lAgavI, zoSa paDavo kaMduka RSirA. premAkA. daDo (saM.) kaMThIra (kaMThIrava) aitikA. siMha [saM.] kaMdU cAraphA. kuMdanAM phUlo "kaMDilaMka [kaDilaMka] sthUliphA. keDano kaMdrapa narakA. kAmadeva [saM.kaMdapa]; cittasaM. lAMka - vaLAMka [saM.kaTi+de.laMka] kAmavAsanA *kaMDIu [kaDIu] nalarA. kaDiyo (da. kaMdha juo kandha kaDaia) kaMdharA akhAkA. kAdaM(zA). garadana, Doka kaMDaka dazaskaM(2). kaMduka, daDo kaMta, kanta ArArA. gurjarA. terakA. nalarA. kaMpavAya premAkA. kaMpavAyu, kaMpArI, dhujArI prabopra. lAvala. pati, kaMtha (saM.kAnta); kaMpIra terakA. eka vanaspati ("kaMpilla, ArArA. pyArA (saM.kAnta); juo kaMna kapIlo) *kaMna [kaMta] *prAcIphA. [kAnta, priyatama] kaMba, kaMva nalarA. prAcIphA. soTI, chaDI kaMtA ArArA. lAvala. kAntA, palI; pati, (saM.kambA) kaMtha (saM.kAnta) kaMbali uSAha. AbhUSaNavizeSa, kAMbaDI, kaMti, kaMtI aitirA. terakA. nemichaM. kAnti, baMgaDI] prakAza, rUpa kaMbu premAkA. zaMkha (saM.) kaMthA RSirA. godaDI, [cItharAnuM vastra, sAdhu- kaMbuvata dazaskaM(1). zaMkha jevo vastra (saM.) ___ kaMboja nalarA.eka dezanAma, aphaghAnistAna kathera ArArA(va). madamo. eka halakI (saM.kAMboja) kAMTALI vanaspati (saM.) kaMbha prAcIphA. ghaDo (saM.kumbha) kaMda "akhAkA. gurjarA. narakA. lAvala. kaMmiNa aitikA. karmathI, kRtyathI mULa, gAMTha (saM.); cittasaM. mULa, mULa kaMva juo kaMba sthiti . kaMvala *SaDAbA. [gAyajhesa vagerene gaLAmAM kaMdae vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). khAMDe, nIce laTakatI cAmaDI] [saM.kaMbala]; cUro kare (saM.kaMDayati) juo galakaMvala kaMdarpa-darpa-tarpa premAkA. kAmadevanA garvane kaMsa nalAkhyA. pAtra, vAsaNa, (lakSaNArtha) tRpta kare tevA vicAra, AtmA, [jAta, prakRti] kaMdala " nemichaM. pradyucu. laDAI, [jhaghaDo], kaMsAla ArArA. uktira. aitikA. gurjarA. _vAdavivAda (saM.) terakA. prAcIsaM. sthUliphA. eka vAdyakaMdalI dazaskaM(1). dazaskaM(2). keLa (saM. vizeSa - kAMsIjoDanA prakAracaM (saM. 2010_03

Page #187
kAMi madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 101 kaMhIe/kAchalI . kAMsyatAla, kAMsyAla) kAgalau, kAgulau vasaMphA. vasaMphA (la). kaMhIe catucA.kyAMye, kyAreya; juo kahIiM vasaMvi. vasaMvi(brA). kAgaDo (saM.kAkaH) kA SaDAbA. koI (saM.) kAgaLa caDhaze lekhe premAkA. bhaNatara lekhe kAa kAmA(tri). koI paNa [saM.kA'pi]; lAgaze, saphaLa thaze kAi ArArA. koI [saM.kA'pi] kAga-vAMjha premAkA. eka ja vAra phaLanAra kAi terakA. zaM (saM.kima. apa.kAI), jao vanaspati [saM.kAkavadhyA] ___ kAgiNI *upabA. [koDI, eka mUlya kAi cittasaM.kAyA, zarIra; SaDAbA. kAyAthI tarIke] (saM.kAkinI) kAiyA SaDAbA. zArIrika (saM.kAyikA) kAgu uktira. kAgaDo (saM.kAka) kAira prabopra. bAyalo (saM.kAtara) kAgulau juo kAgalau kAI gurjarA. terakA. vIsarA. SaDAbA. kema, kAcakI bAjhavI premAkA. zoSa paDavo, garcha zA mATe (saM.kAni; apa.kAI) sukAI jarbu kAI gurjarA. kAMI, kaMIka; SaDAbA. kAMI, kAcalI jinarA. lAkaDAnu nAnakaDu pAtra, kaMI (saM.kAnicit) [nALiyeranuM bhAMgeluM kocalu]; juo kAusaga, kAusamga ArArA. uktira. kAchalI aitikA. devarA. SaDAbA.kAyotsarga, dehathI kAcasakala jinarA. kAcanA TukaDA [saM. para tharbu te, eka jaina dhyAnakriyA kAcazakala] kAkaDAsIMgI uktira. eka vanaspati (saM. kAcha nalarA. kaccha deza karkaTazRMgikA) kAcha narakA. premAkA. kaccha, kachoTo; juo kAkabau SaDAbA. zeraDIno ardho kADhelo vAca-kAcha kAchau uktira. kachoTo (saM.kacchaH) kAkara, kAkarau, kAMkara akhAkA. aMbarA. kAcha kachavo dazaskaM(1). kaccho mAravo, uktira. vimapra. kAMkaro (saM.karkara) kachoTo bAMdhavo] kAkIDau uktira. kAcaMDo (de.kaliMDa) kANDa nalarA. kAchaDo, kachoTo (saM.kakSa kAkUbara upabA. vRkSavizeSa, [eka jAtano +Da)] uMbaro] [saM.kAkodumbara] kAchaDA (kAchaDA karavA) *abhiU. [*peMtarA kAkha bajAI jinarA. kAkhalI kUTIne, karavA] . AnaMdamAM AvIne kAchabA upabA. kAcabA (saM.kacchapa) kAgabhu premAkA. "ratha upara pharakatI dhajAno kAchalI jinarA. lAkaDA- nAnakaDu pAtra, daMDo, [*rathanu aDA AgaLay lAkaDu] [bhikSApAtra]; juo kAcalI rasa ___Jainmadhya.7tion International 2010_03

Page #188
kAchavaja/kANi . 102 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kAchavau uktira. SaDAbA. kAcabo (saM. kATayau upabA. kATa lAgelo, [mAra kacchapa) marAyelo, haNAyelo] kAcha vAca nikalaMka jinarA. cAritryamAM kATala lAvala. vajana karavAnAM kATalAM ane vANImAM niSkalaMka kATI uktira. lokhaMDano kATa di.kaTTa; kAche veza *akhAkA. [vastra pahere]; juo rA.] kAcha kachavo kATTha karpUmaM. lAkaDu (saM.kASTha) kAja upabA. gurjarA. devarA. kArya, kAma; kATha uktira. madamo. vIsarA. lAkaDu ___ *upabA. gurjarA. prayojana, kAraNa kAThau uktira. jinarA. nemichaM. kaThora, pAkaM, kAjai AnaMsta. gurjarA. prabopra. mATe [saM. majabUta [saM.kaSTa] kArye kATha khAvaM, kASTa mukha de, kASTa levaM kAjau * SaDAbA. [kacaro, pUMjo] di.kajja] paMcavA. citAmA pravezI baLI maravU kAjagarau *akhAkA. upabA. cittasaM. kAThimI, kAMThimI uSAha. kASThamaya, upayogI, kAmamAM Ave evaM, [phAyadA- lAkaDAnI]; kASTha- baLataNa kAraka] (saM.kAryakAraka) kAThiyA, kAThIA, kAThIyA uktira. kAjala harivi. kALI gAya ? [jenI *gurjarA. prAcIphA. lAvala. je kAraNothI AMkhanA cAre bAjunA bhAga kALA hoya jIva hitakArI jJAna prApta na karI zake evI gAya] [hiM.kAjarI] te ALasa vagere tattvo (jai.) (saM. kAjaLarANI * narakA. [kAjaLiyA trIja, *kaSTika) zrAvaNa vada trIja] kAThIhArau uktira. kaThiyAro (saM.kASThakAjalavAi *gurjarA. [kAjaLabharI] (saM. hArakaH) kajala-) kADhau vIsarA. kADho, ukALo (saM.kvAtha) kAjaLI narakA. vIsarA. [kAjaLiyA trIja, kANa ArArA. jinarA. *harikhyA. saMkoca, zrAvaNa vada trIja], eno utsava zarama (rA.); *akhAkA. saMkoca juo kAju virApa. kArya; SaDAbA.kAma; [upayoga] kANi kATa- akhAkA. kApay vIsarA. (divasa) kANaNa gurjarA. kAnana, jaMgala nirarthaka pasAra karavA (saM.kartati) [hiM. kANi, kANI, kAMNI *aMbarA. ArArA. kATanA pradyucu. *prAcIsaM. harivi. zarama, saMkoca kATa *akhAcha. dAMtathI kApIne, kaTakaTa (rA.); *karpUmaM. [saMkoca, khaTaka, zalya]; karIne]. *nalAkhyA. [saMkoca, khaTaka, vasavaso] kATakA gurjarA. premAkA. kaDAkA, moTA *prAcIkA. [kaSTa] [hiM.kAni]; * vIsarA. siMkoca, kulamaryAdA, lokalajjA; kaSTa, avAja 2010_03

Page #189
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza duHkha ]; * gurjarA. [saMkoca, khaTaka, vasavaso]; samyaco. khoTa, hAni, juo kANa, kulakANi, muhakANi 103 kAtuM premAkA. moTI charI [saM. kartaka ] kAtha nemichaM. vIsarA. [ pAnamAM vaparAto ] kAtho [saM. kvAtha] kANIkathA catucA. kahANIkathA kANetara mosAca. vicitra dRzya ?, [*kautuka - kAnhaDa prAcIphA. kRSNa bharyo banAva, *vighnarUpa ghaTanA] kAtatau uktira. SaDAbA. kAMtato (saM. kRt) kAtaraNI uktira. RSirA. kAtara (saM. kartarI) kAtari uktira. kAtara ( saM . kartarI) kAtaro akhAcha. keLAMnI lUma kAtaLo akhAkA. kAtaro, keLAMnI lUma kAtiga vIsarA. kArataka ( saM . kArtika) kAtI uttiraM. pradyucu. kArataka (saM. kArtika) kAtI akhAkA. kAmA (tri). premAkA . charI [saM. kartakI ] kANIkathA / kAmadudhA kAnha gurjarA. nemichaM. vIsarA. kRSNa kAnhaaDA lAvala. kRSNa kAnhai prAcIsaM. samIpe, kane [saM. karNe ] kAnhajI uSAha. kRSNa 2010_03 kApa uktira. prakSAlana, dhovuM te ( saM . kalpa) kApaDa SaDAbA. kapaDAM, vastra (saM. karpaTa) kApaDI uktira. kAmA (tri). kAmA (zA). *gurjarA. nalarA. vikrarA. vimapra. siMhA (ma). sAdhu, tApasa ( saM . kArpaTika) kApurisa aitirA. kAyara puruSa [saM. kApuruSa ] kAbarau SaDAbA. kAbaracItaro, vividharaMgI [saM. karbura] kAma vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). kAmadeva kAma, kAmai ArArA. kAme, kAje, mATe, arthe kAmakuMbhopama aitikA. kAmakuMbha [ icchita vastu ApanAra kuMbhanI samAna ] nI samAna [saM.] kAdama uktira. prAcIphA. SaDAbA. SaSTipra. kAdava (saM. kardama) kAdI hammIpra. kAjI, islAmI vidvAna ( phA . ) kAmagavI aitikA. jinarA. kAmadhenu kAmaNa jinarA. kAminI kAna ANeza juo ANeza kAna kAnaDe lAvala. kAnamAM [saM. karNa] * kAnana paMcavA. kAnanAM kAnA lagI premAkA. [vAsaNanI] uparanI kinArI - Toca - [dhAra ] sudhI kAnithI kAdaM (zA). kanethI, pAsethI (saM. karNe) kAmaNagAriu nalarA. kAmaNa karanAra, kAmaNagAro (saM. kArmaNakAraka) kAmaNi, kAmaNI ArArA. vIsarA. kAminI kAmaNiyAM narakA. kAmaNa [saM. kArmaNa ] kAmaNI narakA. kAmaNa karyu, vaza karI kAmaNI juo kAmaNi kAnI uktira. [*kamalano bIjakoza, phaLa- kAmadughA akhAkA. kAmadhenu, [icchita vastu nI DAMkhaLI] [saM. karNikA ] ApanArI gAya] [saM.]

Page #190
kAmaduraghA/kAraNa 104 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza Asana kAmaduraghA dazaska(2). madamo. icchita kAyA harikhyA. jAta vastuo ApanArI gAya, kAmadhenu (saM. kAyAkalpa akhAkA. zarIranuM rUpAMtara, kAmadudhA) [auSadhionAupayogathIjarjaritazarIrakAmadurgA premAkA. icchita vastuo ApanArI ne navu banAvaq te, eka siddhi] [saM.] gAya, kAmadhenu (saM.kAmadughA) kAyi prabopra. kAje, mATe (saM.kAya) kAmanA kroDa premAkA. [jANe] karoDo kAyoccharga ArArA. dehathI para thaq te, eka kAmadeva prakAranIjainadhyAnakriyA; juokAusagga kAmAkSA nalarA. nalarA. kAmAkhyA devIcaM kAra *kastuvA. devarA. premAkA. madamo. pITha jyAM AveluM che evo pradeza, kAmarUpa zIlaka. vakkara, zAkha, AbarU, arthAt AsAma [kulavaTa] kAmAsaNa zIlaka. kAmazAstramA varNavAyelAM kAra nalarA. eka pradeza (saM.kArA) kAraga terakA. karanAruM (saM.kAraka) kAmAlaya *gurjarA. [kAmadeva- maMdira] kAraga *jinarA. [zAstrAnusAra zuddha kriyA kAmiNi gurjarA. virApa. kAminI, strI prA.] kAmiya terakA. kAmI, primI] kAraja akhAkA. akhAcha. devarA. narakA. kAmiya gurjarA.abhilASAvArcha, [abhilASA- premAkA. kArya, kAma, [prayojana] ___omuM] kArajya cittasaM. kArya kAmI akhAkA. kAmanAvALo, icchAvALo kArajyavAdI cittasaM. kAryavAdI, pariNAmakAmIka nalAkhyA. kAmyaka vana vAdI kAmIya vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). kAmI- kAraTau uktira. kAyaTuM, maranAranA jana, premIjana agiyAramA divase karavAmAM AvatI kAmu, kAMmu gurjarA. icchA; kAmabhAva, kriyA ke jamaNa ratibhAva; kAmadeva kAraTiyo uktira. pradyucu. kAyaTiyo, maranArakAmuka vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. nA agiyAramAne divase karavAmAM AvatI vasaMvi(brA). kAmIjana, premIjana kriyA karAvanAra brAhmaNa, [halako kAmuraDAM premAkA. bALako, nAnAM chokarAM brAhmaNa] (saM.karaTa; de.karaTTa) kAmya AnaMsta. icchita, [iSTa, priya, mana- kAraNa kAmA(tri). [na banavA je], akasmAta, upAdhi, saMkaTa; kRSNabA. kAmyau * aitirA. [icchyuM, kAmanA karI] camatkAra; dazaskaM(2). camatkArI, kAya gurjarA. kAMI (saM.kAnicit) (divya] kAyau vIsarA. zo, kevo (saM.kim parathI ?) kAraNa (kAraNarUpa) kAmA(tri).[camatkArI, gamatA 2010_03

Page #191
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 105 kAraNa-avatAra/kAlAkhariu avatAra divya]; juo kAraNarUpa kArIya vasaMphA. karavAmAM AvI, [karIne, kAraNa-avatAra narakA. camatkArI [divya] karAvIne] . kArIyA * hammIpra. [karanAra] [saM.kAra] kAraNai ArArA. mATe, tarapha, upara, -ne- kAru, kArU uktira. nalarA. vikrarA. vimapra. upAyathI ___ gAMchA, chIpA, luhAra, mocI, darajI e kAraNapaNaiM upabA. kAraNa tarIke, kAraNa pAMca kArIgarajAti (saM.) kAruNNa *RSirA. [karuNa, zokabhayu kAraNarUpa dazaskaM(1). premAkA. agamya kArU jao kAru zakti ke paracoM dharAvanAra, camatkArI, kArtasvara aitikA. savarNa [saM.] daiivI, adbhuta kAla lAvala. *kALa, "vinAza, ["vilaMba, kAramuka narakA. ociMtuM *AvatI kAla] kAramuM ArArA. vetApa. kRtrima, banAvaTI , kAlaka, kALaka vetApa. kALapa; akhAcha. di.kArima); madamo. adbhuta; premAkA. kALapa, kalaMka; juo kAlIka *ajugatuM, [asAdhAraNa, adbhuta]; navAIbhayu, [Azcaryacakita]; [komaLa, kAlaTa, kALaTa dazaskaM(1). premAkA. nirbaLa] narakA. [kAramuka], ociMtuM; kALapa, kALAza; juo kAliTi *devarA. khoTaM, mithyA: jao kArimauM kAlaparANa RSirA. kALabaLa, kAladevatA kAramoka narakA. ociMto - yamadevarnu sAmarthya] (saM.kAlaprANa) kArayaM premAkA. AkAranAM kALabhAyI premAkA. kALa jevo yoddho kAravai aitikA. karAve kAlabhuyaMgama RSirA. kALarUpI sarpa, kArAgraha premAkA. kArAgRha, kedakhAnuM [mRtyudevarUpI sarpa] (saM.kAlabhujaMgama) kArAbhavana premakA. kArAgaha, kedakhAnaM kAlamuhau *upabA. "gurjarA. [kALA paDI kArima ArArA. adbhuta di.] gayelA mukhavArcha, zokamagna, nirAza] kArima cAraphA. jinarA. "nalarA. "lAvala. (sa.kAlamukhaka) "siMhA(ma). vyartha, khoTuM, mithyA]; kAlavana ArArA. kALA varNanuM ArArA. kamaM. kRtrima, banAvaTI; kAlaMdrI premAkA. kAliMdI, yamunA nadI siMhA(zA). adbhuta (da.kArima); kAlA premAkA. aNasamaju, [bhoLA, lADakA, *prAcIsaM. nirbaLa, nazvara]; juo kAramuM premabhInA] [saM.kalya] kAriya terakA. karAvyuM (saM.kArita) kAlAkhariu uktira. dhImethI akSara kArI ArArA. karAvIne zIkhanAra, vAMcatAM zIkhavAnuM zarU ja kArI premAkA. kAramAM, bhayaMkara karyu hoya tevo (saM.kAlAkSarika) muta di.] 2010_03

Page #192
kALAgraha/kAsaLa 106 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kALAgraha, kALAha dazaska(1). kAlli, kAlhe uktira. vIsarA. SaDAbA. dazaska(2). kArAgRha kAle (saM.kalye) kALAnI kaca *akhAkA. [*kAlA - kAlhUNauM uktira. kAlajeM, gaI kAla sAthe aNasamajuno nirarthaka babaDATa] saMbaMdha dharAvatuM (saM.kalyatanam); juo kALAbhovana dazaska(1). kArAbhavana, kArA- kAlUnUM gRha __ kAlhe vIsarA. juo kAlhi kAlija uktira. vasaMvi. kALajuM (saM. kAlle vAlhe *jinarA. [kAlAvAlA karIne] kAleya) kAvaDi uktira. kAvaDa di.] kAliTi aMbarA. kALAza; juo kAlaTa kAvaDIyA RSirA.kapaTakaranArA, [mAyAvI] kAliyu uktira. sArasa; bagalo (saM. (saM.kArpaTika) kAlikaH); krauMca pakSI (hiM.) kAvaji uktira. [?] (saM.kAyATanI, kAyAkAliMdrI dazaskaM(1). kAliMdI, yamunA vAlinI vA) kAlI madamo. kAlidAsa [kavi] kA vali jinarA. koNa vaLI kALI premAkA. koyala kAvalI prAcIphA. baMgaDI, cUDI kAlIuM nalarA. strIno eka alaMkAra, kAzmIramudrA RSirA. kesaranI kAnasaLA, [kALA pArAnI kaMThI] yogIonuM eka AbhUSaNa] kAlIka vetApa. kALapa; juo kAlaka kASAMbara premAkA. bhagavAM vastra [saM. kAlIrolI madamo. roLIkoLI, sAMjanI kaSAyAMbara]; juo kakhAMbara (veLA) kASTa gurjarA. virApa. kASTha, lAkaDaM kAluMbari ArArA(va). eka kariyANuM; kALo kASTa mukha devU, kASTa lebu juo kATha uMbaro, ghuraDo (saM.kAkodumbara) ? khAvU kAlUnUM uktira. kAla, gaI kAla sAthe kASThA uktira. avadhi, chellI hada (saM.) saMbaMdha dharAvatuM (saM.kalyatanam); juo kAsa vimapra. nAnI nahera, [nIka] kAlhanauM, kAlhUNauM kAsaga gurjarA. nalarA. prAcIsaM. eka prakAranI kAleyaka SaDAbA. kALajuM (saM.) jaina dhyAnakriyA (saM.kAyotsarga); juo kAlyu (?) nalAkhyA. kALo kAusaga kAlhanau~ uktira. kAlajeM, gaI kAlane lagatuM kAsaDalI narakA. kAsaLa, naDatara, pIDA (saM.kalyatana); juo kAlU- kAsara nalarA. jaMgalI pADo (saM.) kAlhA jinarA. kAlo, bhoLo, ajJAnI kAsaLa akhAkA. akhAcha. ADakhIlI, [*de.kAhala [naDatara, pIDArUpa vastu] [saM.kAza]; ___ 2010_03

Page #193
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 107 kAsaMdhara/kAMtya juo kAMsali kAMkaDDu premAkA. [kAMgaDu, caDyA vagarano, kAsaMgharau ArArA(va). kAsUMdaro (saM. karaDu, di.kaMkaDua] .. kAzamada); juo kAsuMdau kAMkaNa upabA. kaMkaNa, baMgaDI kAsI ArArA. kAMsI, eka vAdya kAMkaNiyA narakA. hAthanA kAMDe paheravAnAM kAsuMdau uktira. kAsUMdaro, eka vanaspati AbhUSaNa, kAMgarAvALI cUDI (saM.kAzamada); juo kAMsadharau] kAMkaNI madamo. kaMkaNa kAsU AnaMsta. kema, zA mATe kAMkara juo kAkara kAhaNI vikrarA. [kahANI], kathanI [saM. kAMkasI uktira. kAMsakI di.kaMkasI] __kathA parathI] kAMkasIA "vimapra. [eka vanaspati, kAhari abhiU. kyAre kAMkaciyo] kAhala, kAhalI gurjarA. [Dhola ke bherInA kAMkimapaNauMnalarA hAMkI kADhavAnI pravatti prakArac] eka vAdya (saM.); juo " kAMkola narakA. kAMTAvALI eka vanaspati ra raNakAhala [saM.kaMkola]; juo kaMTelai kAhalA ArArA. kAlA, ghelA kAMgau uktira. kAMga, eka halakuM dhAnya kAhalI juo kAhala [saM.kaMgu] kAhavA(?) *nalAkhyA. [*kaMTALAvALu, - kAMgavA * narakA. *premAkA. [eka halakuM *zramita, "duHkhI] __dhAnya] kAhANI nalAkhyA. kathanI (saM.kathanikA) kAhAlI RSirA. kAdaM(zA). Dhola ke bherI- 1 . kAMguNa SaDAbA. eka vela, [mAlakAMgaNa] nA prakAra- vAdya (saM.kAhala) kAMcalaDI, kAMcU lAvala. harivi. kAMcaLI, kAhAvI nalAkhyA. kahevaDAvIne (saM. strIo, chAtI upara paheravAnuM vastra, *kathApay) kApaDaM [saM.kaMculikA] kAhU ArArA. koIne kAMThali jinarA. kaMThamAM, gaLAmAM kAhyarapaNuM madamo. kAyarapaNuM [saM.kAtara-] kAThimI juoM kAThimI kAM gurjarA. narapa(da). nalAkhyA. nemichaM. kAMDI uktira. ["eka vanaspati, *taNakhalaM, ___*saLI] (saM.kANDI) lAvala. virApa. kema, zA mATe kAi RSirA. kayAM (saM.kva) kAMNi juo kANi kAMI uktira. upabA. kAdaM(zA). lAvala. kAMta catucA. kAnti, prakAza . vIsarA. kema, zA mATe (saM.kim parathI); kAMtimattA vAgbhabA. kAntimatva, [kAMtimaya juo kAi hovU te] kAMijai juo jai kAMtya akhAkA. kAMti, zobhA 2010_03

Page #194
kAtyuM thAya kapAsa/kimai 108 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kAtyuM thAya kapAsa akhAkA. hatuM tevU thAya, kAdaM(zA). gurjarA. nalAkhyA. nemichaM. [karelo zrama eLe jAya] SaDAbA. ke, athavA (saM.kim); terakA. kAMdamI jAi ArArA(va). jAInI koI jAta vIsarA. zuM (saM.kim) (saM.kardamI jAti ?) kia* nemichaM. ['sArUM', 'khare' jevo udgAra] kAve vAgbhabA. kaMda [eka vanaspati, jaMgalI kii ArArA. kAM, athavA; ArArA. jANe ___ kAMdo] vaDe kAMpe premAkA. kAdava ke kIcaDa vaDe kiu, kIu ArArA. prabopra. vimapra. karyo kAMba catucA. narakA. prAcIphA. chaDI, soTI (saM.kRta+ka) (saM.kambi ) kiu, kiuM, kyauM, kyuM vIsarA. kema, zA kAMbaDI uktira. chaDI, soTI (saM.kaMbi) mATe, kevI rIte (saM.kim+evam) kAMbI uktira. soTI, chaDI (saM.kambiH), kichau~ prAcIsaM. kevU, zAnuM (saM.kIdRkSakam) narakA. strInA pagarnu ghareNuM kiDau uktira. caTAI (saM.kaTa:) kAMbu nemichaM. kAMba, chaDI (saM.kambA) kiNa AnaMsta. ArArA. gurjarA. terakA. kAma kAmA(tri). kAmadeva; madamo. kAminI minI devarA. lAvala. vIsarA. SaDAbA. kayuM, kAMmakoTa *kAmA(zA). [koTi - karoDo kekoNa, koI (saM.kena parathI) kiNai juo tihAM kiNai kAmadeva samAna] kiNa gAnai ArArA. kaI visAtamAM; juo kAMmu juo kAmu keNai gAna, gAne kAmya madamo. kAminI, strI kiNa pari ArArA. kevI rIte, koI rIte, kAmyI madamo. kAmI game tema kAMsa gurjarA. kaMsa kiNa meli ArArA. koI meLathI, koI kAMsali AnaMsta. khaTaka, vasavaso; juo saMyogathI kAsaLa kitti aitikA. kIrti kAMsIvAjau uktira. kAMsIjoDa, jhAMjha (saM. kinna aitikA. kRSNa kAMsyavAdyam) kinnarakaMThi, kiMnarakaMThi vasaMphA. vasaMvi. kAMhanAsorI aitirA. chAnI vAta kAnamAM vasaMvi(brA). kinnara [eka devakalpa kahevI te, [kAnaphUsI] yoni]nA jevA madhura kaMThavALI strI kAMhAM premAkA.kyAM, kema, zA mATe; nalAkhyA. kima, kIma uktira. upabA. gurjarA. terakA. kyAM, kaye sthaLe (saM.kasmAt) devarA. nalAkhyA. paMcavA. lAvala. vIsarA. ki *vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. SaDAbA. kema, zA mATe; kevI rIte vasaMvi(brA). jANe ke, jANe, jevU ke; kimai AnaMsta. kAdaM(zA). "gurjarA. terakA. 2010_03

Page #195
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 109 kimaiya/kivahara kemeya, muzkelIe (saM.kathamapi) [apa.]; kiratAratha devarA. kRtArtha uktira. narakA. nemichaM. keme, koI paNa kiravANa vIsarA. kirapANa, taravAra (saM. rIte; vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. kRpANa) vasaMvi(brA). kemeya, koI paNa rIte, kirANa prAcIsaM. kariyANuM (saM.krayAnaka) muzkelIe kirAtau uktira. kariyAtAno choDa (saM. kimaiya, kimae gurjarA. muzkelIe paNa; kirAtaH) koI paNa rIte kiri uktira. gurjarA. nemichaM. lAvala. vasaMphA. kimakima upabA. kevIkevI rIte, kaIkaI vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). rIte vAgbhabA. SaDAbA. kharekhara, jANe ke (saM. kimahi, kimahI AnaMsta. kAdaM(zA). kemeya kila); juo kira (saM.katham+hi parathI) kiriyA ArArA. kriyA kimADa vIsarA-anu. kamADa, bAra[ (saM. kiruNa prAcIphA. karuNa kapATa) kilakai pradyucu. kilakArI, kare [saM. kimhai uktira. keme, koI paNa rIte (saM. kilakila parathI; rA.] kathamapi) kilabilATu virApa. kilakilATa, [kalakiya terakA. lAvala. karyu (saM.kRta) balATa, zora] (saM.kilakila parathI) kiyau, kIyau uktira. narakA. lAvala. kilAmaNa jinarA. kaSTa, [thAka, kheda] [saM. vIsarA. karyo (saM.kRta) __ klamanA] kiyaya terakA. karyu (saM.kRta+ka) kiliThTha 0aitikA. kliSTa kiyA ArArA. kriyA kilUbIu, kilviSIA upabA. [cAMDALanA kiyA prabopra. vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. prakAranAM halakAM kAryoM karanAra eka vasaMvi(brA). karyA (saM.kRta) devajAti] [jai.] (saM.kilviSa) kiyArai * vimapra. [*koI vAra] kileza AnaMsta. kleza kira, kiri uktira. gurjarA. terakA. kilesa ArArA. kleza prAcIphA. kharekhara, samajo ke, mAno ke, kiloLa vIsarA. killola, AnaMdapramoda jANe ke (saM.kila); juo kiri kilmiSa, kIlamIza akhAkA. dazaskaM(1). kiragirai uktira. kacakaca kare, kakaLATa pApa (saM.) __ kare; juo karagara kilviSIA juo kilUSIu kiraDA nalAkhyA. keraDAno choDa (saM.karIra) kiva gurjarA. kRpAcArya, pAMDavonA guru kiraNI akhAkA. akhegI. sUrya (saM.) kivahara gurjarA. kRpAcArya, ghara (saM.kRpagRha) 2010_03

Page #196
kivADa/kihi 110 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kivADa prAcIsaM. kamADa (saM.kapATa) kisala vasaMvi(brA). kuMpaLa kivADI uktira. kamADa, jhAMpalI (saM. kisalaya * vasaMphA. [kuMpaLa] [saM.] kapATikA) kisale akhAkA. kisalaya, kuMpaLa kivANa aitikA. kRpANa, [talavAra] kisA vasaMphA(la). vasaMvi(brA). zA mATe ki vAra ArArA. kyAreya [saM.kiM vAram] kisAna ArArA. kazAnI kivAraiM upabA. "nemichaM. kyAreya, koI vAra kisiI nemichaM. zAthI (saM.kIdRza parathI) (saM.kiM vAram) kisiuM ArArA. upabA. nemichaM. lAvala. kivAharaI * vAgbhabA. [kyAreka] vAgbhabA. kevaM, , kayuM, kaI (saM. kivi gurjarA. keTalAMka (saM.ke'pi) kIdRza) kivhAri aMbarA. kyAre, [koI vAra, thoDI kisoyarI prAcIphA. pAtaLI kamaravALI (saM. vAra] [saM.kasmin vAre] kRzodarI) kizai prabopra. kevI rIte (saM.kIdRza) kisora hammIpra. *vachero, [ghoDAnI eka kizala *vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(bA). jAta, kisoyarA] ["saM.kRzodara] kisalaya, kuMpaLa . kisora terakA. kizora, baccuM kizalakRpANa vasaMvi. vasaMvi(brA). kuMpaLa- kisyuM RSirA. narakA. lAvala. vasaMphA. rUpI taravAra vasaMvi. kevu, zuM, kema (saM.kIdRza) kizalasaMtAna vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). kisyoI AnaMsta. kazoya kuMpaLonI hAra kiha, kihaiM, kIhaM ArArA. "aitirA. kizalaya * vasaMphA. [kuMpaLa] ___gurjarA. kyAM, kyAMya (saM.kasmin) kizalayakomala vasaMvi. vasaMvi(brA). kuMpaLa kihADA abhiU. eka jAtanA ghoDA jevU kUNuM kihAri, kihAre, kihivAri kAdaM(zA). kizA vasaMphA. vasaMvi(brA). zA mATe; nalAkhyA. kyAre (saM.kasmin vAre) akhAkA. kAdaM (zA). narakA. nalAkhyA. kihAM, kIhAM AnaMsta. uktira. upabA. gurjarA. kevA, zA (saM.kIdRza) nalarA. nalAkhyA. premAkA. lAvala. kizuM vAgbhabA. zuM (praznArthaka) vIsarA. SaDAbA. kyAM (saM.kasmAt) kizora vasaMphA. vasaMvi(brA). yavAna (saM.) kihAI gurjarA. kyAMya kisauM AnaMsta. uktira. garjarA. vIsarA. kihAMtau upabA. vAgbhavA. kyAthI SaDAbA. zaM, kevaM, keTalaM, kazaM, kema (saM. kihAM hUtau uktira. kyAthI, kaye sthaLethI kIdRza) kihi kAdaM (zA). gurjarA. kyAya(saM.kasmin) kisaNa aitikA. jinarA. kRSNa pakSa kihi prabopra. kahe (saM.kathaya) 2010_03

Page #197
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 111 kihiNa/kIdha kihiNa nalAkhyA. kaheNa, [kahetI, loka- kI paMcavA. kevI rIte (saM.kathaM) prasiddha kathanI] (saM.kathanI) kI paMcavA. kyAM (saM.kutra) kihivAri juo kihAri kI narakA.kevI, zI; vIsarA. zuM (praznArthaka) kihiM gurjarA. kyAMya ___(saM.kim) kihI gurjarA. koI [saM.kati, prA.kai parathI] kIu juo kiu kihI nalAkhyA. *kyAMya, koI sthaLe kyAM] kIkara madamo. kiMkara kihIM kAdaM (zA). nalAkhyA.kyAM, kaye sthaLe, kIkIyau jinarA. kIkalo, bALaka kyAMka (saM.kasmin) kIgarI kAmA(zA). sAraMgI [saM.kiMnarI]; kihu uSAha. (saM.kIdRza) juo kInarI kiho narakA. kayo, zo [saM.kIdRza] kIca akhAkA. kIcaDa, kAdava kiyAM *gurjarA. [kyAM] (saM.kasmAt) kIjai AnaMsta. upabA. karAya, karavAmAM kiM premAkA. tethI zaM. [zuM thayuM jo Ave [saM.kriyate] kiMkaNI premAkA. jhINI ghUdharI [saM. kIjau uktira. terakA. karAyuM kiMkiNI] kIjatauM uktira. SaDAbA. karAtuM (saM.kriyakiMkiNi, kiMkiNI terakA. narakA. ghUgharI, mANam) kIjisii uktira. karAze kiMgAI RSirA. kekArava kare [saM.kekAyate] kITauM SaDAbA. kITuM, ghImAM jamA thato mela kiMcUNa SaDAbA. thoDuka ochu, [lagabhaga (saM.kiTTam) pUruM] (saM.kiMcit+Unam) kITikA SaDAbA. kIDI (saM.) kiMnara, kInara kAmA(zA). nemichaM. eka kITI uktira. rUmAM vaLageluM kastara ke tela devakalpa yoni, [vyaMtaradevanI eka ghI- kITuM (saM.kiTTikA) jAti] [saM.] kIDIuM nalarA. nAno kAcano maNako, [eno kiMnarakaMThi juo kinnarakaMThi TagIno] (da.cIDa) kiMnaraya terakA. kinnara, [vyaMtaradevano eka kIDI-nagarI ArArI. kIDiyArAM, kIDInAM prakAra] (saM.kinnaraka) kiMpi ArArA. aitikA. gurjarA. nemichaM. kIDya vetApa. khajavALa, caLa *virApa. kaI paNa (saM.kimapi) kINai upabA. konAthI (saM.kena) kiMvA dazaska(1). dazaskaM(2). premAkA. kIgha, kIdhauM AnaMsta. upabA. RSirA. paNa, topaNa; athavA; zuM thayuM jo, tethI nalAkhyA. lAvala. vIsarA. SaDAbA. karyu zuM, chone (saM.) (saM.kRtam) vikiNi ghaTalI [saM.] kare sikekAya dara 2010_03

Page #198
kIna / kuchanau kIna ArArA. karyu, kIdhuM, pravartAvyuM (rA.) kIho premAkA. kayo kInara juo kiMnara kIMgarI juo kInarI kInarI, kIMgarI kAmA (tri). sAraMgI [saM. kIMgAi, kIMgAyai uktira. zRMgAmaM. kekArava kare ( saM . kekayate) kiMnarI]; juo kIgarI kIma juo ki kIu juo ki u kIra akhAkA. kAmA (tri). popaTa (saM.) kI pracu. dezavizeSa, [kAzmIra ] (saM.) kIra - Anana premAkA. popaTanI cAMca kIrata narapa ( da ). kIrtana, [ bhaktigAna ] kIrata akhAkA. kAmA (zA). kIrti kIratya akhegI. kIrti kIrapI vetApa. siMhA (zA). kRpaNa kIrttai uktira. SaDAbA. stuti kare, gAya (saM. kIrtayati) yaza kIlai * aitikA. [DAmara vaDe ] kIlamIza juo kilmiSa kIva gurjarA. pAvaiyo ( saM . klIva ) kIvAcAru gurjarA. pAvaiyAono AcArya (saM. klIvAcArya) kIsI gurjarA. koI paNa ( saM . kIdRzAni ) kIhaM juo kiha kIhA catucA. premAkA. kayAM [saM. kIdRza ] kIhA paMcavA. kyA (saM. kasmAt) 112 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kahAM juo kihAM kIhi kAdaM (zA). kaye kI rUstasa. kayuM kIhUM kAdaM (dhu). kAdaM (zA). kayuM kI * akhAcha. dazaskaM ( 1 ). premAkA. kaye; kayA 2010_03 ku nemichaM. koI, koIka; gurjarA. terakA. koNa (saM. kaH); juo ku ji kuI uSAha. terakA koI ( saM . ko'pi ) kuu, kuyu, kUu ArArA. uktira. vAgbhabA. kUvo ( saM . kUpa) kuNa SaSTipra. koNa (saM. kaH punaH ) eka nalAkhyA. koIeka, koka (saM. ko'pi ekaH) kukatu vAgbhabA. grahaNa karato, leto, [uccAra karato] ["saM.ku. prA. kukka]; juo kUkara kugalA ArArA. kAdaM (zA). kogaLA kuggaha aitikA. kugraha, duSTa graha kughATa uktira. [?] (saM.) kuca vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). stana (saM.) kucabhara * vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). stananI paripUrNatA, [puSTatA] (saM.) kucabharabhAra vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). stananI puSTatAno bhAra (saM.) kucela uktira. eka vanaspati, kALI pATha (saM.kucelA) kucchi aitikA. kukSi, kUkha kucchita, kuchita, kuchitra uktira. niMdya, nIca, gaMdo ( saM . kutsitaH ) ; nalAkhyA. nalarA. *niMdya, [gaMdu, kadrUpa, meluM] kuchanau vIsarA. phUvaDa, [ halakA ] [saM.

Page #199
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 113 kuchobhI/kutabI kutsa parathI] kuTuMbau gurjarA. kuTuMba kuchobhI madamo. nirlajja ?, [*kalaMkinI, kuTuMbI uktira. kuTuMbI, [*kaNabI]. kuDmala kAdaM(zA). kuMpaLa (saM.) kujakoi jinarA. haraeka, sarva kuDhAra dazaka(2). kuhADo [saM.kuThAra] . "kujara [kuMjara] kAmA(tri). hAthI . kuTi uktira. koDhiyo, koDhavALo (saM. ku ji uktira. [*koI ja, "kaI ja]; kuSThI) ... juo ku kuNa, kuMNa, kUNa, kUNa ArArA. uktira. kuTakaI SaSTipra. TukaDo paNa upabA. gurjarA. nalAkhyA. lAvala. kuTama devarA. kuTuMba vAgbhabA. vIsarA. kayA, koNa, koI (saM. kuTala ArArA. kuTila, kapaTI kaH punaH) kuTaMba gurjarA. kuTuMba kuNai *SaDAbA. [koNe] (saM.kaH punaH) kuTI RSirA. kuTaNI, vezyAnI dalAlI kuNauM ArArA. kUguM, nirbaLa ___ karanAra strI (saM.kuTTinI) kuNaeka upabA. koIeka, koIka kuTIraDau * gurjarA. "virApa. [eka choDa] [saM. kuNao cAraphA. [bALaka], adhUro, [kAco] kuTIra] (da.kUNi?) [saM.kuNaka] kuTuMbI SaDAbA. kuTuMbavALo, gRhastha kuNapa RSirA. maDa, (saM.) kuTo madamo. bhaMgAra [saM.kuTTa-] kuNabI siMhA(ma). kheDUta (saM.kuTuMbI) kuTTi uktira. koMTiyo, khUdho (*saM.kuTTI) kuNabu ArArA. gurjarA. kuTuMba kuTTima kAdaM(zA). pharasabaMdhI (jamIna) (saM.) kuNahai, kuNahi gurjarA. vAgbhabA. koI kuTha ArArA(va). koThI, koThu (saM.kapittha) paNa, koIka kuDaMbau ArArA. kuTuMba kuNaMti aitikA. kahe, [gaNagaNe] [saM.kuN] kuDA terakA. vAgbhavA. kuTaja, vRkSavizeSa kuNiki kAdaM (zA). koIke (saM.kaH punaH) kuDi prAcIsaM. zarIra (saM.kuTi) kuNe madamo. khUNe [saM.koNa] kuDi nalarA. koDI, zaMkhatuM (saM.kapardikA) kuNeka *nalAkhyA. [koIeka, koIka] kur3I (kUDI) uktira. cAmaDAnI kuppI (*saM. kuNDI uktira. kamaMDaLa (saM.) kutUH); juo kUDI kutakuM, kutako siMhA(zA). daMDUko; dasto kuDIrauM prAcIsaM. kuTIra, jhupaDI (phA.kutkaH) kuDuchI SaDAbA. kaDachI di.kaDacchu] kutagi nemichaM. AzcaryathI, [kutUhalathI], kuDaM aitikA. devarA. mithyA, khoTI; juo [vinodamAM] (saM.kautuka); juo kautiga kUr3e kutabI hammIpra. kutbuddIne paDAvelI (mahora) 2010_03

Page #200
tika/karalai . 114 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vAsa kutika, kutiga karpUmaM. vikrarA. zIlaka. kumalAi aMbarA. karamAya [saM.klAmyati] kutUhala, iMtejArI; ArArA. vikrarA. kumaLANau vIsarA. karamAyelo siMhA(ma). navAI, navAIbharI ghaTanA - kumAga aitirA. kumArga bAbata]; gurjarA. nalarA. kautuka, [gammata, kumANasa upabA. kharAba mANasa (saM.ku+ vinoda]; nemichaM. Azcarya, [manoraMjana]; mAnuSa) nemichaM. *AzcaryakAraka hAvabhAva kumArIpura kAdaM (zA). kumArIone rahevAno [vinodAtmaka ceSTA]; gurjarA. virApa.. kautuka, icchA, [umaMga]; *pradyucu. kamAlI kumAsa prAcIsaM. aDada, aDadanA bAkaLA [tamAzo]; juo kautiga (saM.kulmASa) kutigIu uktira. vimapra. hammIpra. - kuyu juo kuu kautukayukta, [kutUhalavALo] (saM. . kautukikaH) kura, kUra ArArA. aitirA. narakA. nemichaM. lAvala. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. kutUhala samyaco. kautuka, gammata, vinoda, vasaMvi(brA). bhAta, [rAMdhelA cokhA] kalpanAvilAsa, manoraMjana] [saM.] [saM.kUra] kutohala, kutohaLa kAdaM(zA). kautuka, kA kurakaTa madamo. kUkaDo (saM.kukkuTa) ra [utkaMThA] (saM.kutUhala); dazaska(1). kuraDabaraDAdikanI AnaMsta. kuraMDa, baruDa kautuka, [kautukabharI, navAIbharI] ___ (manuSyanI halakI jAtinAM nAma) AdinI kutha kAdaM(zA). sAdaDI (saM.kuthA) kuraNI prAcIphAM. kareNa (saM.kareNu) kuddala SaDAbA. kodALI (saM.) kurabaka, kurubaka RSirA. kAdaM(zA). kudhAtu AnaMsta. halakI ke upekSaNIya dhAtu terakA. eka prakAranaM jhADa, [kAMTAkupai uktira. upabA. gurjarA. kope, gusse zeriyo] (sN.)| thAya (saM.kupyate) kuramANI gurjarA. zIlaka. karamAI, khinna kubera hammIpra. uttama ghoDAnI eka jAta thaI (saM.klAmyati parathI) [saM.kUrmAyate kubhati SaSTipra. kharAba bhAta - citarAmaNa parathI] (saM.kubhakti); juo Ubhati kurarI akhegI. virApa. TiToDI (saM.); juo kumara gurjarA. terakA. devarA. vikrarA. kumAra, kururI kuMvara kuralai, kuraLai prAcIphA. vasaMphA. kumara-sarovara terakA. kumArI sarovara, [eka vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). vIsarA. sarovaranuM nAma] hammIpra. Tahuke, cIso pADe, AnaMda kare, kumAra, kumarI ArArA. kumArikA; gurjarA. kA kA kare, bole, [avAja kare] vIsarA. dIkarI, rAjakuMvarI di.kurula) 2010_03

Page #201
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kuba gurjarA. kaurava kuravadala abhiU. kauravonuM sainya kuraMga vasaMphA. kamaLa (saM.); vasaMvi. vasaMvi (brA). kuraMga, [ mogarA ke jUI-jAInI jAtino ] choDa (saM.) kuraMga, kuraMgo RSirA. gurjarA. narakA. premAkA. haraNa (saM.) 115 kurAMNa siMhA (zA). karuNA, [kRpA, dayA] kurukheta, kurukSetra uktira. gurjarA. kurukSetra kuruTatau uktira. khotarato, kAtarato kuruta akhAkA. kRtya, karma kuruvala gurjarA. virApa. kauravonuM sainya kuru - nariMdu gurjarA. kururAja ( saM . kurunarendra ) kulakANi kAdaM (dhu). kAdaM (zA). kulanI maryAdA, pratiSThA [rA. ]; juo kANi kulakhaMpaNa prabopra. vikrarA. kulakalaMka, [kuLanI khAMpaNa, eba] kulakhyaNA ArArA. kulakSaNavALA kulatha, kulathI uktira. kaLathI, eka anAja (saM. kulattha) kuladevati lAvala. kuladevatA 2010_03 kurava / kulI kuladevali gurjarA. kuLadevI kulabAlA RSirA. khAnadAna kuTuMbanI strIo [saM.] kucha beDo premAkA. kuLane tAranAra [nAva ] [saM. kula+de. beDa ] kulaboI gurjarA. virApa. kuLane boLanAra kulamaMDaNa gurjarA. vikrarA. kulamaMDana, kulanA AbhUSaNarUpa kulavaTa AnaMsta. gurjarA. kulAcAra, kuLanI rUDhi; juo kulivaTa kuruka juo kurabaka kururI gurjarA. TiToDI (saM. kurarI) kurula prAcIphA. vAMkaDiyA ( saM . kurala) kuruviMda zRMgAmaM. hIMgaLo [saM.] kuruMAiya terakA. karamAvyaM (saM. kUrmAyita) kula terakA samUha [ saM . ]; kAdaM (dhu). samUha, jathyo; [ (guru) gRha ] kuLaha vIsarA. TopI (phA. kulAha) kulaha kabAi, kulaha kabAhi hammIpra. prItidAna tarIke apAtAM vastrAlaMkAra, [ TopI-jhabhbho, amIrono eka poSAka ] [phA. kulAha+kabA ]; juo kabAhi kulakaraNI RSirA. kulanA AcAra ke kulaMchaNu gurjarA. kharAba lAMchana, [eba] (saM. rivAja (saM.) kulAMchana ) kulAcala nemichaM. lAvala. e nAmano paurANika parvata [saM.] kuLa- vatreka premAkA. kuLathI viruddha, [kuLathI judo ], [* kulazreSTha] [saM. kulavyatireka] kulasiNagArI gurjarA. kuLanA zaNagArarUpa (strI) kulAhala dazaskaM ( 9). rUstasa. kolAhala kulivaTa abhiU. kuLavaTa, kulInatA (saM. kula+vama); juo kulavaTa kulI abhiU. ArArA. gurjarA. *vimapra. harivi. kaLI ( saM . kalikA) kulI *vasaMvi (brA). [* kUlA, "nitaMba,

Page #202
kuLI/kuMalauM 116 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza *thApA] [da.kulla]; juo kUlIya kusumAyudha vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. kuLI vIsarA. kuLa, vaMza . vasaMvi(brA). kusuma jenAM zastra che te kulIka * jinarA. [kalaMka, lAMchana] kAmadeva (saM.) kulhaDau vIsarA. kUlaDI, nAnu vAsaNa (da. kusuMba premAkA. kasubo, [*pItAMbara - nIce vastra kuza-agra RSirA. DAbha - eka ghAsa - kusuMbha kAMda(zA). kasuMbala - rAtA raMgarnu nI aNI (saM.) (saM.kausuMbha) kuzama prAcIphA. phUla (saM.kusuma) kusUta vIsarA.kharAba goThavaNa, kharAba racanA kuzalIkhema kAmA(zA). kSemakuzaLa (saM.kusUtra) kuzobho nalarA. zobhAno abhAva, apakIrti kuhai uktira. kohe, saDI jAya, nAza pAme kuSTa kAdaM(dhu). upaleTa, [koThaM, eka (sa.kuthyAta) kariyANu]; [koDha]; [zliSTa zabda] kuhakA ArArA. kuhu kuhu avAja [saM.kuSTha kuhaNI uktira. vIsarA. SaDAbA. koNI kuSTI RSirA. paMcavA. koDhiyo (saM.kuSThin) (saM.kaphoNi) kusa ArArA. kuza, eka prakAracaM ghAsa kuhariyA *vasaMphA. *vasaMvi. vasaMvi(brA). kusai uktira. rue, AnaMda kare (saM. koyalanA avAjathI guMjI UThyA (prA. krozati) kuhuria) kusakA premAkA. photarAM di.kakkasa] kuhADi (matthai bhAgI kuhADi) nemichaM. mAthe kusaNai uktira. kasaNe, dALabhAta vagere atizaya duHkha nAkhyAM / coLe di.kusaNa parathI] kuhiu~ uktira. zIlaka. SaDAbA. kohelu, kusalakhemi ArArA. kSemakuzaLa saDI gayekheM, vAsI (saM.kuthitam) kusahija siMhA(ma). anudAratA, kRpaNatAH kuhu nalAkhyA. kaho (saM.kathaya) juo sahija kuhutaga karpUmaM. Azcarya, [manovinoda] (saM. kusA SaDAbA. nAnA saLiyA jevA TukaDAo kautuka); juo kautiga kusATi ArArA. khoTo sodo kuhune kAdaM(zA). kone kusi uktira. doraDI, lagAma (saM.kuzA) kuhuMnai RSirA. koIne kusudhau gurjarA. amaMgala (saM.ku+zuddha) kuhe nalAkhyA. koI (saM.kaH api) kusumacaya lAvala. puSpono samUha [saM.] kuhina nalAkhyA. kone kusumabANa terakA. [kusuma jenAM bANa che kuMara uktira. gurjarA. kumAra, rAjakumAra te] kAmadeva (saM.) kuMalau~ uktira. prAcIphA. lAvala. komala, 2010_03

Page #203
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nAjuka, vimapra. komaLa, namra kuMara uktira. kumArI kuMAri ArArA (va). kuMvAra, kuMvArapAThaM (saM. kumArI) kuMAri, kuArI uktira. gurjarA. kumArI kuMkautI aitikA. kuMkumapatrikA kuMkaNa nalarA. nemichaM. eka deza, koMkaNa; keLAnI eka jAta sUcavatuM vizeSaNa [koMkaNanA ? ] kuMkaNa ArArA (va). rAtuM kamaLa (de.) kuMkaNA hammIpra. uttama ghoDAnI eka jAta, [koMkaNanA] 117 kuMkamarola RSirA. vimapra, maMgala mATe jyAM kaMku relAveluM hoya te, [kaMkuno chaMTakAva] kuMkAvaTI dazaskaM (1) kaMkAvaTI kuMkumaghola vasaMvi. vasaMvi (brA). kesara [kaMku] ghoLeluM pANI, kaMkuno ragaDo [saM. kuMkuma + prA. ghola] kuMkU uktira. kaMku (saM. kuMkuma); juo kUMkama kuMca, kUMca aMbarA. prAcIsaM. *vimapra. dADhI; dADhI - mUcha [saM. kUrca]; juo mUchakUcha kuMcakI prAcIphA. kAMcaLI (saM. kaMcukI) kuMcukiu (kaMcukiu ) * gurjarA. [-nuM bakhtara paheryuM che evo, -nA AvaraNavALo ]; juo kaMcukiu kuMjara narakA. premAkA. vIsarA. hAthI ( saM .); juo kujara kuMjara - zaucapaNuM akhAkA. ( hAthI nahAvAnA zokhIna hoya che, chatAM melA dekhAya che 2010_03 madhya.8 kuMara / kuMvakusuma te parathI) mithyA bAhyAcAra kuMjhIbAla akhAkA. phlemiMgo ke bagalA jevA eka pakSInAM baccAM [kuMjaDInAM baccAM ] kuMThasastra uktira. kuMThita - bUTuM zastra (saM. kuMThaM zastram) kuMDala, kuMDaLa terakA. narakA-2. premAkA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). hammIpra. kAnanuM AbhUSaNa kuMDaLI dazaskaM ( 2 ). premAkA. kuMDAkuM gUMcakuM vaLelAM zIMgaDAMvALI kuMDalUM nalAkhyA. kUMDAkuM, [gUMcakuM] (saM. kuMDalakam) kuMDI juo kuNDI kuMDe caDavaM [kUDe caDavuM] premAkA. laDAImAM dAvapeca khelavA; juo kUDe caDavuM kuMDe phare [kUDe phare] premAkA. dAvapeca khele kuMDha uktira. maMda, mUrkha, ALasu (saM. kuMTham ) kuMDhagoThi uktira. mUrkhAonI maMDaLI (saM.kuMThagoSThI) -- kuMDhalI juo DhUMDhalI kuMNa juo kuNa kuMtala rUstasa ghoDA (u.kotala ) [tu. kutala]; juo kotala kuMtAra dazaskaM ( 2 ). premAkA. mahAvata [saM. kunta parathI ] kuMthuyA SaDAbA. eka nAnakaDuM jIvaDuM [prA. kuMthu ] kuMda terakA. mogarI (saM.) kuMvakusuma vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). kastUrI mogarI (saM.)

Page #204
kuMdaNa/kuTuM kuMdaNa nalAkhyA. kuMdana, sonuM kuMba harivi. kaMbu, zaMkha kuMbhakarNanA upAsI premAkA. [kuMbhakarNanA upAsaka], kuMbhakarNa jevA UMghaNazI kuMbhI uktira. ghaDo - dhAnyanuM eka mApa (saM.) kuMbhIya gurjarA. hAthI ( saM . kuMbhin) kuMmakha rUstasa. kumaka, [ madada ], [sahAyatA arthe mokalelI senA ] 118 kuMmArau ( kuMmAra sonau ) uktira. zuddha sonuM (saM. kumAraM suvarNam) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza prA. kukka]; juo kUkai kUkhaDI nemichaM. kUkha, udara ( saM . kukSi) kucha juo mUchakUcha kUTa akhAcha. kUr3I, [bhUMDI, khoTI ] (saM.) kUTajJAnI akhAcha. kUDabharyo jJAnI, [mithyAjJAnI] kUTaNau uktira. kUTaNuM, kUTavuM te (saM. kuTTanam) kUvAthaMbha (saM. kUpa) kUkai uktira. bolAve [saM. ku. prA. kukka] ; juo kukatu, kUkUi, koka kUkaTa akhAkA. daMbha, [kapaTa, jUTha, mithyA ] kUkara uktira. vikraca. SaSTipra. kUtaro (saM. kukkura) kUkasa akhAkA. akhAcha. nalarA. vIsarA. siMhA (ma). kuzakA, photarAM (de. kukkusa ) kUkA uktira. tIvra spRhA, utkaMThA kUkU pradhucu. kU kU ema avAja kare, [baDabaDe, duHkhano avAja kare] [saM. ku 2010_03 kUTaNI vIsarA. vezyAnI dUtI ( saM . kuTTinI) kuMyara vikrarA. kuMvara, kumAra kuMyari gurjarA. kuMvarI, rAjakuMvarI kuMyArI ArArA. kuMvArI kUaDA hammIpra. kUvA [saM. kUpa] kUAkaMThai uktira. kUvAkAMThe (saM. kUpakaMThe) kUi, kUe abhiU. upabA. gurjarA. kUvAmAM kUDa juo ku kUo prAcIphA. vahANano eka bhAga, kUDauM upabA. SaDAbA. asatyamaya, jUTuM kUDakamAi (kUDa kamAI ) * nemichaM. [kapaTa kare]; juo kamAi kUDakalA ArArA. chaLakapaTanI kaLA (saM. kUTakalA) kUDachI uktira. kaDachI [de. kacchu ] kUDAbolau upabA. khoTAbolo kUDI SaDAbA. cAmaDAnI kuppI; juo kuDI kUDIu gurjarA. kapaTa karanAra (saM. kUTika) kUDI kUDI narakA. * khoTI, [*nakAmI, "amathI] kU ArArA. kapaTI, banAvaTI (saM. kUTa); - kUTatArUDha SaDAbA. khoTAM vajaniyAM mUkavAM kUTivai upabA. kUTavAmAM, mAravAmAM (saM. kuTTU) dalAla * kUDa akhAkA. uktira. upabA. gurjarA. narakA. nalAkhyA. nemichaM. lAvala. virApa. *vIsarA. kapaTa, chaLa, prapaMca (saM. kUTa); jinarA. * mithyA, [*khoTuM], [* kapaTa]

Page #205
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza '119 kUr3e cabuM/kuMbhI abhiU. premAkA. kapaTayukta, [khoTuM, kUlerA juo velAkUle kharAba]; * nalAkhyA. [khoTuM]; juo kurlDa kUlha uktira. nahera, khAI (saM.kulyA) baDA dazakA. laDAimA dAvapaca kUva gurjarA. kRpAcArya khelavA; juo kuMDe caDavU kUvaDau uktira. gADA vagereno AgaLano kUr3e phare juo kuMDe phare bhAga, dhUsarInuM lAkaDaM (saM.kUvaraH) kUNa upabA. koNa; juo kuNa kUvaDiya terakA. prAcIphA. prAcIsaM. nAno kUti * SaDAbA. [eka prakAranI madhamAkhI] kUvo, kUI (saM.kUpikA) di.kuttikA] kUzake narakA. photarAmAM kUtira, kUtirau AnaMsta. vikraca. SaDAbA. kaMara nalAkhyA. rAjaputra kuMvara, dIkaro] SaSTipra. kUtaro (saM.kukkura; prA. kutura) (saM.kumAra); nemichaM. kuMvara di.kuttI] kuMalaGa uktira. vasaMvi. kUrccha, sukumAra kUpai uktira. kope, gusso kare (saM.kupyati) (saM.komala) kUpacakra akhegI. kUvAno reTa [saM.] kaMkama, kuMkU vIsarA. kaMku (saM.kuMkuma); kUpala, kUpaLa gurjarA. vIsarA. kuMpaLa juo kuMku __ (saM.kuDmala) kuMkUya gurjarA. kuMkuma kUbhAra gurjarA. kuMbhAra (saM.kuMbhakAra) kUca juo kuMca kUyA ArArA. SaDAbA. kUvA (saM.kUpa) TalI kaMThalI) uktira.vartaLAkAra ziMgaDAkUra gurjarA. krUra, [nirdaya] ___ vALI (saM.kuMDalitazRGgI) kUra juo kura kUNa gurjarA. koNa (saM.kaH punaH); juo kUrI premAkA. kUra, bhAta, rAMdhelA bhAta kuNa kUrma ArArA. kAcabo (saM.) kuMpalI premapa. kuppI, [cAmaDAnI zIzI] kUlau~ upabA. [kULa], avikasita, [pocuM] kUpI vIsarA. zIzI, cAmaDAnuM sAMkaDA moMrnu (saM.komalakam) pAtra [saM.kutupa] kUla-jharo caMdravA. ?, [*kuLanA pravAharUpa, *kUpukhUpa] *abhiU. [mAthA parano phUlano "kuLane AgaLa laI janAra] eka zaNagAra, zahero] di.khuMpA] kUliri siMhA(ma). ghI-goLa sAthe coLelo kuMbhaTa uktira. kubjakaMTaka, [*goraDiyo bAjarInA loTa, kulera (da.kullurI) bAvaLa, "eka kAMTALI vanaspati jenAM kUlIya *gurjarA. [*kUlA, "nitaMba, *thApA] phaLanAM bI zAkamAM vaparAya che] [rA. di.kulla]; juo kulI kUbhaTau] kUlu gurjarA. kAMTho (saM.kUla) kuMbhI uktira. thAMbhalA nIcenI paththara athavA 2010_03

Page #206
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza lAkaDAnI besaNI (saM. kumbhI) kRpANI lAvala. taravAra [saM. kRpANa + I] kuMbhI gurjarA. SaDAbA. nAno ghaDo (saM. kRzataNuM RSirA. durbaLa, sUkuM zarIra [jenuM che evI strI] (saM.kRzatanu) kumbhikA ) kUMpara aitirA. gurjarA. kuMvara, rAjakuMvara (saM. kRzi-kaTI kAdaM (zA). pAtaLI keDavALI (saM. kRza -kaTI) kumAra) kuMbhI /keDa 120 kUMyara gurjarA. virApa. kuMvarI, rAjakuMvarI kRSNa-bhargA abhiU. kRSNathI bhAgelAM [ke (saM. kumArikA) parAjita] [saM. kRSNa+bhagna ] kUMparapaNaI nemichaM. kumArAvasthAmAM, [yuva- kRSNAgara, kRSNAguru ArArA (va). RSirA rAjapada pahelAMnI avasthAmAM] narakA. narapa (da). nemichaM. premAkA. kALuM agaru kUMyAra gurjarA. rAjakuMvara (saM. kumAra) kUMyAri gurjarA. rAjakuMvarI (saM. kumArikA) kUMyArI gurjarA. kuMvArI (saM. kumArikA) kUMlI RSirA. kumaLI, suMvALI (saM.komala) kuMbaLau vIsarA. kaNuM, nAjuka ( saM . komala) kRtamaakRtama dazaskaM(1). kartum akartum, karavAnuM ne naSTa karavAnuM kRta zyena kAMda (zA) . UjaLo satyayuga (saM.) kRtAMta ArArA. premAkA. yamadeva, kALadevatA (saM.) kRtyA gurjarA. mAraNakarma mATe ArAdhAtI devI (saM.) keI juo kei keI keI premAkA. kaIkaI, keTalI keura gurjarA. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). keyUra, bAjubaMdha, kaDAM kekaNo (kIMkaNo) madamo. chaMdavizeSa kekANa, kekAMNa gurjarA. nalarA, prAcIsaM. premAkA. madamo. rUstasa. lalirA. vikrarA. vIsarA. kayakAna pradezanA ghoDA keki, kekiya RSirA. gurjarA. kekA kare te mora ( saM . kekin ) kRpAgura gurjarA. guru kRpAcArya kRpANa vasaMphA. vasaMvi(brA). taravAra (saM.); keTili nalAkhyA. keTaleka (saM. kiyat+ juo kizalakRpANa tulyakam ) kRpANapANi gurjarA. hAthamAM talavAra dhAraNa keDa jinarA. narakA. premAkA. keDo, pIcho, karanAra (saM.) [keDe, pAchaLa] [saM. kaTi] kRpaNAI ArArA. kRpaNatA, lobha lAvala. kRpaNapaNuM, kaMjUsAI, [daridratA, laghutA ] kRpAgaru prAcIphA. kRpAnidhAna ( saM . kRpAkara) 2010_03 ke uSAha. narapa (da). nalarA. vimapra. SaDAbA. koI, keTalAka, kayA (saM. kaH, ke) ke (jadupatike) catucA. (jadupati) pAse; juo tamake, mAhAvake, rAdhAjIke kei, keI AnaMsta. ArArA. gurjarA. *devarA. keTalAya (saM. ke api)

Page #207
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza . 121 keDai/kelIzuka keDai gurjarA. jinarA. rUpaca. SaDAbA. pAchaLa dhUmaketu (saM.) (saM.kaTi); gurjarA. pachIthI ketuki vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi(brA). keDau karai prAcIsaM. pIcho kare ketakIno choDa keDAitapaNauM SaSTipra. anuyAyIpaNuM ketuM abhiU. ArArA. RSirA. gurjarA. keDAveDa vetApa. vArApharatI, [*keDAkeDa, nemichaM. pradyucu. madamo. lAvala. keTalu, *pAchaLapAchaLa] keTaluka [saM.kaiyattika] keDi nalAkhyA. keDa, pUMTha, [pachI] (saM. kethauM gurjarA. *kyAMya [apa.ketyu], kaTi); aMbarA. nemichaM. prabopra. keDo, [*nirarthaka, *mithyA] [saM.kadartha, prA. [pIcho]; lalirA. keDe, pAchaLa kayattha] - keDilu SaSTipra. pAchaLano - kethi ArArA. *kyAM, [kyAMya] [apa.ketyu keNa kAmA(tri). kahevApaNuM, [lokApavAda] kedAra uktira. kyAro (saM.) [saM.kathana, prA.kahaNa] kenI narakA. koInI keNa ArArA. zA mATe, [kayA kAraNathI] kera dazaska(1). premAkA. keraDAM, keraDAMgeM [saM.kena] athAj [saM.karIra] keNai ArArA. kayA; aitirA. koIe; keraDaM akhAkA. RSirA. lAvala. keruM, taNuM lAvala. koNe; koIe kela, keli akhAkA. narakA. premakrIDA, keNai gAna ArArA. kaI visAtamAM; juo kAmakrIDA [saM.keli] kiNa gAnai kelavai *aMbarA. ArArA. RSirA. "nalarA. keNI ArArA. kaI prAcIphA. "vikrarA. kare, banAve, [utpanna keta uktira. harivi. ketu, eka graha; kare, taiyAra kare, ghaDe, sajja kare, race, kAdaM(zA). bhUtapreta (saM.ketu) sarjana kare] [de.kelAya] ketai RSirA. keTaleka [saM.kaiyattika] kelavaNa * nalarA. [racanA, utpatti] ketana gurjarA. cihna (saM.); vasaMphA. vasaMvi. keli narakA-2. gurjarA. vasaMphA. vasaMvi(brA). vasaMvi(brA). dhvaja, cihna (saM.) ratikrIDA (saM.); juo kela ketalauM AnaMsta. uktira. upabA. jinarA. keli, keLi ArArA. uktira. nalarA. keLa nalarA. SaDAbA. keTaluM [saM.kiyat+ (saM.kadalI); vIsarA. keLa, keLu tulyam keliharAM vikrarA. kadalIgRha, [keLano racelo ketalAeka AnaMsta. upabA. keTalAka maMDapa]; juo kelIhara ketI vAra SaDAbA. keTalIye vAra, vAraMvAra kelI narakA. premakrIDA [saM.] (saM.kaiyattika vAra) kelIzuka RSirA. ramatano [manovinoda ketu *vasaMphA. vasaMvi(la). vasaMvi(brA). mATe pALelo] popaTa (saM.) 2010_03

Page #208
kelIhara/kehara. 122 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kelIhara gurjarA. keLano raceMlo maMDapa (saM. kezu dazaskaM(1). premAkA. kesUDAM (saM. kadalIgRha); juo keliharAM kiMzuka) [saM.kaiMzuka] kele AkhAkA. kelimA, krIDAmAM] kezuM premAkA. kevu [saM.kIdRza] keva * nalAkhyA. [kemeya] [apa.kenva] ke-zuM narakA. konI sAthe kevao cAraphA. kemeya (apa.keva) kesara ArArA. kesarI, siMha kevaDa ArArA (va). kevaDo (saM.ketakI) kesara vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. kevaDiyAlau prAcIsaM. ketakIyakta, kevaDA- vasaMvi(brA). puSparaja, phUlanAM taMtu nA phUlano banelo kesara gurjarA. vasaMphA, vasaMphA(la). kevaDI ArArA(va). gurjarA. kevaDo (saM. vasaMvi(brA). bakulavRkSa (saM.) ketakI) kesaramukula vasaMvi. vasaMvi(brA). bakulanI kevaDI * cAraphA. [keTalI, kevI] kaLIo (saM.) kevaDIAlau gurjarA. kevaDAnA phUlanuM banenuM / kesarayAlAM gurjarA. kesararaMgI, [kesara kevala nalarA. prAcIphA. sarvazreSTha jJAna, ' chAMTelAM - yuddhanI taiyArI rUpe] ' kesara-laMka, kesara-laMkI hammIpra. siMha jevI sarvajJatA, kevalajJAna pAtaLI kamaravALI [saM.kesari+de.laMkA kevala upabA. mAtra, kazA vizeSa artha - kesara-saTA lAvala. kesarInA jevI vinA]; vRthA kezavALI jenI che te kevalakamalA lAvala. kevalajJAnarUpI lakSmI ra mA kesarI-kaTe premAkA. kesarI - siMha jevI [saM.] pAtaLI kaTie - kamara upara kevalagyAna, kevalajJAna RSirA. gujarA. kesarI-laMkI narakA. siMhanA jevI pAtaLI prAcAkA. saca padAcA zAna, sapA kamaravALI; juo karI-laMkanI kevalanANI gurjarA. kevaLajJAnI, [sarvajJa] kesa, kesua, kesuya, kesU, kesUa, kesUya kevalanANuM gurjarA. prAcIphA. kevaLajJAna, ArArA (va). uktira. kesUDo, kesUDAnAM [sarvajJatA] phUla (saM.kiMzuka) [saM.kaiMzuka] kevalalacchI nemichaM. kevalajJAnarUpI lakSmI kesu-varaNA devarA. kesUDAnA raMganA kevali, kevalI gurjarA. nalarA. prAcIphA. keha gurjarA. keTalAka, koI (saM.ke khalu); kevaLajJAnI, sarvajJa . abhiU. ArArA. koNa kevi, kevI uSAha. gurjarA. terakA. nemichaM. kehai RSirA. [kayA]; gurjarA. koIka prAcIphA. koI, keTalAka (saM.ke api) kehau ArArA. vimapra. kevo kezI *premAkA. [kezavALIvALA, ghoDA] kehara, kehari jinarA. prAcIphA. siMha (saM. kesarI) (saM.). ___ 2010_03

Page #209
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 123 kehavI/koTi kehavI RSirA. kevI (*saM.kIdRzI) koka ArArA. deDakI (saM.); harivi. kehi nalAkhyA. kahe (saM.kathaya) cakravAka (saM.); madamo. kokazAstra kehiI ArArA. kayA koka- vIsarA. bolAva, (saM. kukati; prA. kehI cittasaM. kaI kokka-); juo kUkai kehI cittasaM. kahe kokakalA narakA. premazAstra, [kAmakaLA] kehuM akhAkA. abhiU. AnaMsta. ArArA. . [saM.] kAdaM(zA). jinarA. narakA. nalAkhyA. koka-gata narakA. premanI rIta, [kAmabhoganI prabopra. prAcIsaM. premAkA. vimapra. rAta] zIlaka. kayaM, kevaM ("saM.kIdaza/kima) kokIla madamo. eka luTAru jAtino puruSa kehe cittasaM. madamo. ke. [athavA kokolA (kokolA "biNi) [kokolAkehene cittasaM. zene; koIne giNi] *prAcIphA. [aDAyAno agni kehene cittasaM. kane, pAse, sAkSAt / / [saM.kukUlAgni keheno akhAkA. premAkA. [keno], kono kA 2 koTa *narakA. [*muzkelIe, *mAMDamAMDa] di.koTTI-skhalanA, bhUla] kehyA vAgbhabA. kayA keMgAra prAcIphA. morano kekArava koTa abhiU. kAdaM(zA). gurjarA. Doka, garadana (saM.) kaiTa *prabopra. [kITasthAna, gaMduM - apavitra koTa. koTya akhAkA. kAmA(tri). sthAna] (saM.) kAmA(zA). catucA. narakA. premAkA. kaitava premAkA. kapaTI, jugArI (saM.) koTi, karoDa, [asaMkhya]; juo kaihI madamo. kyahIM, kyAMya kAMmakoTa kaihIi nalAkhyA. kyAMya paNa koTaDauM uktira. koTa, killo (saM.koTTa) kaiMdravya juo dravya koTaDI 0 narakA. DokamAM paheravAnuM eka koiyau vIsarA. (AMkhano) khUNo, [DoLo] AbhUSaNa koila, koilA, koili, koilI ArArA. koTavAla uktira. paMcavA. koTano - zahera aitirA. uktira. gurjarA. terakA. nalarA. ke gAmano baMdobasta rAkhanAra amaladAra, prAcIphA. lAvala. vasaMphA. vasaMphA(la). nagararakSaka (saM.koTTa+pAla) . vasaMvi. vasaMvi(brA). virApa. koyala koTAnakoTa, koTanakoTI narakA. premAkA. (nara/mAdA) (saM.kokila) karoDo, [asaMkhya kou dazaska(1). koI [saM.kaH] koTAntara kAmA(zA). [koTakoTAntara], kou zRMgAmaM. (aDAyAno) agni (da. karoDo, [asaMkhya kouA) koTi premAkA. prakAra (saM.) 2010_03

Page #210
koTiiM/koDI . 124 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza koTiiM ArArA. koTe, gaLe (da.koTTA) koThIvAla premAkA. peDhIno mAlika [saM. koTika kAmA(tri). uttama, apUrva (saM.); koSThikA+pAla] dazaska(1). narakA. karoDa jeTalA, koDa devarA. harikhyA. karoDa, [asaMkhya [asaMkhya] (saM.koTi) koTidhvaja, koTIdhaja, koTIdhvaja aMbarA. koDa *akhAkA. [*kUDa, "mithyA, narakA. premAkA. vikrarA. karoDapati, abhilASA (karoDAdhipatinI nizAnI tarIke makAna koDaNu prabodha. dhanuSa, kAmaThu (saM.kodaMDa) upara dhajA pharakatI); "aMbarA. [karoDA- koDAkoDi aMbarA. upabA. gurjarA. terakA. dhipatinI nizAnIrUpa dhajAvALo karoDa guNyA karoDa, [asaMkhya] (saM. (mahela)] [saM.] koTAkoTi) koTiyA narakA. karoDo, [asaMkhya] koDi abhiU. ArArA. aitirA. uktira. koTiM aitirA. koTe, gaLe upabA. uSAha. kAdaM(dhu). kAdaM(zA). koTI *akhAkA. [vikalpa, joDa, samAna] gurjarA. nalarA. nalAkhyA. nemichaM. lAvala. vikrarA. virApa. vIsarA. zRMgAmaM. koTI nemichaM. karoDa, [vipula] SaDAbA. SaSTipra. koTi, karoDa, koTIka madamo. koTi, karoDa [asaMkhya] koTIdhaja, koTIdhvaja juo koTidhvaja koDi * aitikA. [koDa, hoza, abhilASa]; koTIra AnaMsta. aitikA. mugaTa samAna, gurjarA. koDapUrvaka, hozapUrvaka (*saM. __ agraNI, zreSTha (saM.) __ kautuka, de.kuDu) .koTIlau uktira. hathoDo, mogarI (saM.kuTTa koDi(koDi silA) * nemichaM. [koTizilA, parathI) di.koTilla] koTi lokothI upADAya tevI - bhAre koTTa SaDAbA. koTa, gaDha di.] - zilA]; juo koDisilA koTya juo koTa koDiguNau upabA. karoDa gaNo koTya koTA akhAkA. aneka prakAranA, koDimau uktira. karoDamo (saM.koTitamaH) [asaMkhya] koDisilA lAvala. jaina zruti anusAra koThau uktira. [*koTho - dhAnya bharavAna siddhoe jenA upara besIne tapa karI moTuM pAtra, *oraDo, "aTArI, "peTa] mukti meLavI hatI evI zilA, [(ahIM) (saM.koSThakaH) koTi lokothI upADAya tevI - bhAre koThI premAkA. peDhI [saM.koSThikA] - zilA]; juo koDi koThIbhaDau uktira. koThIMbaddu [saM.kapittha koDI premAkA. vIsanI saMkhyA parathI] koDI catucA. koTi, aneka 2010_03

Page #211
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 125 koDI/kosaMba koDI (koDI taNu catucA. [koDI jeTaluM], koraNa ArArA. koravU te, kotaraNI, zilpa jarA jeTalu koraNa akhAkA. dazaskaM(1). dazaskaM(2). koDIdhaja, koDIdhvaja aitikA. rUpaca.karoDa- prAcIphA. premAkA. dhULanI AMdhI, pati, [koTi dhananI nizAnI tarIke jenA vaMToLiyo nivAsa para dhajA pharake che te] [saM.koTi- koraNa pAI juo raNavAI dhvaja] koraMga kAmA(tri). dazaka(2). premAkA. koDo lAvala. koDa, [abhilASa], hoza karaMga, haraNa koriu vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). koryo, koDya akhAkA. karoDa, [asaMkhya] chedyo, bhedyo (saM.korita) koDha ArArA. kapaTa koriyau uktira. kaMDArekheM, cItarelu (saM. koNe (koNe karI) SaDAbA. khUNo kADhIne kotara nalAkhyA. dara (saM. koTara) kotala prAcIkA. premapa. savArI mATeno khAsa " korivau uktira. koravaM te, kotaratuM te, ____kApavU te ghoDo [u.; tu.kutala]; juo kuMtala kolaMbo, koLaMbo narakA. vRkSanI DALIno kotila aitikA. kotala, [khAsa savArIno ghoDo] __ namelo agra bhAga, [DALI] kodaMDa gurjarA. premAkA. dhanuSa (saM.) kolika samyaco. karoLiyo kodirA RSirA. kodarA, [eka halakuM kAlakA * kolikA-jAlaka SaDAbA. karoLiyAnuM jALu anAja] (saM.kodrava) (saM.kaulika+jAla) kopati * prabopra. kopate, kopyA tyAre] kolI, koLI dazaskaM(1). dazaska(2). kopAtara devarA. krodhAyamAna (saM.kopAtara) premAkA. kavalI, kapilA, [badAmI kopIna premAkA. kaupIna, laMgoTI: jao raMganI], vAchaDu batAvyA vinA dohavA kaupIna detI gAya komAsa SaDAbA. aDada (saM.kulmASa) kovilaDI prAcIsaM. kokilA, koyala] koyalaDA premAkA. kolasA (da.koilA) koza premAkA. myAna (saM.) koraka gurjarA. kuMpaLa (saM.) kozIzAM dazaskaM(2). kAMgarA [saM.kapikoraDI abhiU. [vIsanIkekaroDanIsaMkhyA] zIrSaka koraDai lAvala. korA (mana) vaDe kosa uktira. premAkA. eka gAu(traNa koraDaM cittasaM. premAkA. koru, bhIjAyA kilomiTara)nuM aMtara (saM.kroza) vinAnuM kosaMba premAkA. kasuMbAno lAla raMga [saM. koraDu vimapra. na caDyA hoya tevA dANA kausaMbha 2010_03

Page #212
kosIrIA/kroDi 126 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kosIrIA madamo. karakasariyA kyahI premAkA. kyAM; juo kahI kosIsa, kosIsAM aitirA. pradyucu. prAcIphA. kyanara-mithunakAdaM (zA). kiMnara pati-patnInuM premAkA. vikrarA. koTa uparanA kAMgarA joDu (saM.kiMnara-mithuna) (saM.kapizIrSaka); juo kausIsau kyAhaI gurjarA. kyAya kosITau uktira. rezamano kIDo, enuM kyAhAri kAdaM(zA). kyAreka kokaDaM [*saM.kozasthaH] kyAhArya rUstasa. kyAre kosera kastuvA. karakasara kyAMtho premAkA. kyAthI koserIA madamo. karakasariyA kyuM ArArA. kaI; kema koha pradhucu. krodha kraDA siMhA(ma). krIDA kohaggi gurjarA. krodhAgnithI krata madamo. kRtya kohalau uktira. koLu (saM.kUSmANDa) kratavya premAkA. kartavya, kArya kohalaM vetApa. siMhA(zA). DhAla kratya cittasaM. kriyAkAritA, pravRtti kohalI uktira. koLI, koLAnI vela krapI madamo. kRpaNa; juo karapI kohAiya jinarA. krodhAdika krama cittasaM. karma kohI cittasaM. saDIne kramai uktira.cAle (saM.krAmati) [saM.kramate koho cittasaM. koNa krami * aitikA. [padavIe] kauaci RSirA. kauvaca nAmanI vanaspati kramu gurjarA. karma[baMdhana], [bhAgya] kautaga madamo. kautuka, [kutUhala]; juo krayANauM uktira. SaDAbA. kariyANuM, lekautiga vecanI vastu kautika, kautIka dazaska(1). dazaskaM(2). krazna devarA. zrIkRSNa premAkA. kautuka, AzcaryakAraka vartana; krasANa akhegI. agni (saM.kRzAnu) majAka, vinoda kraMma aMbarA. caraNa (saM.krama) kautuka premAkA. Azcarya, majAka, vinoda kripANa premAkA. kirapANa, nAnI talavAra kaupIna (kopIna) kAdaM(dhu). laMgoTa] [saM.] jevu hathiyAra [saM.kRpANa] kaumodI madamo. siddhAMtakaumudI [e nAmano kriyA-udhAra aitikA. zuddha mArga- pravartana vyAkaraNagraMtha] kriyANA hammIpra. kariyANAM, vecavAno mAla kyauM juo kiu (saM.krayAnaka) kyarapI madamo. kRpaNa; juo karapI krIDai uktira. rame, khele (saM.krIDati) kyarNa cittasaM. kiraNa kroDa premAkA. karoDa kyavarAja aitirA. kavirAja, kavi kroDi SaDAbA. karoDa (saM.koTi) 2010_03

Page #213
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kroDaya/kSohaNI kroDya narakA. karoDa, [asaMkhya vAra] kSAlana premAkA. prakSAlana, dhovuM te [saM.] krodhyA dazaskaM (2). kopyA kSi kAdaM (zA). kSaya, nAza kroza kAdaM (zA). be mAila [traNa kilo- kSii SaDAbA. kSaya pAne, nAza pAne (saM. miTara]nuM aMtara (saM.) kSayati) 127 * kSittitra (kittiga? ) terakA prAcIsaM. kRtikA nakSatra kSipai * upabA. [- no DrAsa kare, nAza kare ] [saM. kSap]; juo kSapai kSa SaDAbA. kSaya, nAza (saM.) kSaNadA kAdaM (zA). rAtri (saM.) kSaNa nalarA. parvadivasanI kathA ke vyAkhyAna kSimi SaDAbA. kSamA Apo (saM.kSam ) kSINamoha AnaMsta. e nAmanuM guNasthAnaka, jemAM mohanIya karmano kSaya thaI gayo hoya evI AtmAvasthA [jai.] [saM.] kSIraharo gurjarA. kSIra sarovara ( saM . kSIrahrada ) kSaNu, kSaNuM madamo kSaNa paNa, jarA paNa (saM.kSaNa+khalu) kSaNakSaNue dazaskaM (1). kSaNekSaNe, thoDIthoDI kSudra nalarA. chidra, doSa kSubhAya ArArA. kSubdha bane vAre kSatrInaMdana premAkA. kSatriyano putra pa SaSTi. zrama, [prayatna ] (saM.kSap parathI) kSapa SaSTipra. khapAve, dUra kare, [nAza kare] [saM. kSap]; juo kSipai kSubhi kAdaM (dhu). AkaLavikaLa thAya [saM. kSubh ] klIba akhAkA. napuMsaka (saM.). klIva virApa. [ napuMsaka, pAvaiyo ] ( saM . klIba) kSapaka zreNi AnaMsta. mohanIya karmano kSaya karanArI guNasthAnanI [AtmAvasthAnI] zreNI [jai.] [saM.] kSapaNaka kAdaM (zA). bauddha ke jaina sAdhu (saM.) kSamiu uktira. kSamA ApI [saM. kSam ] kSayakAraNAharu vAgbhabA. nAza karanAra ers uktira. vAgbhabA. jhare ( saM . kSarati) kSAta catucA. khyAti kSAmodara RSirA. kRzodarI, [peTano bhAga kRza hoya tevI strI] [saM.] kSAlaNa prabopra. dhonAra ( saM . kSAlana ) 2010_03 kSura abhiU. kharI (saM. kSurA) kSurI kAdaM (zA). kharI, DAbalo (saM.) kSetra, kSetru, khetra upabA. pradeza, sthAna (saM.); uktira. khetara (saM.); nalarA. dhana vAparavAnuM sthAna (jai.) kSeda nalarA. kheda, kleza; juo kheda kSe-le akhAkA. kSaya ane laya kSoNi tAla (kSoNi tali kIdha) * lAvala. [pRthvI taLe karI, kabaje karI] kSobhana vasaMphA. vasaMvi (brA). kSubdha vyAkula karanAra (saM.) kSobhivi upabA. halAvI, calita karI kSohaNI dazaskaM ( 9). premAkA. akSauhiNI, -

Page #214
khai/khaTa varizaNa - 128 . madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza cokkasa saMkhyAnAM ratha, hAthI, azva ane (saM.kharja, prA.khajja ?) laDavaiyAno samAveza karatuM senAdaLa khajamati, khajimati, khijamati, khijamatI aitikA. hammIpra. khidamata, sevAcAkarI khai gurjarA. kSaya roga] khajino, khajIno devarA. hammIpra. khajAno khaiDAM aitikA. khaDga, talavAra; juo kheDu (phA.khajina) khaira prAcIsaM. zRMgAmaM. SaSTipra. khera, eka khajimati juo khajamati jhADa (saM.khadira) khajIno juo khajino khaII uktira. kSaya pAme, nAza pAme (saM. khajuau, khajUau uktira. vAgbhabA. kSIyate) khadyota, Agiyo khaurau *upabA. [khoru, kaluSita] (da. khajUrau uktira. [*khajUrano koI prakAra, khaura) ___ "khalelaM, *khAreka] (saM.kharjurakaH) khauLi vIsarA. cAMllo, tilaka, tripuMDra khaja- terakA. khavAvu (saM.khAdya-) (hiM.khaura) khaTa akhAkA. ArArA. cittasaM. dazaskaM(1). khaulI aMbarA. khoLI, [tapAsI] dazaskaM(2). narakA. nalAkhyA. cha (saM. khaga-jana dazaskaM(1) pakSI (saM.) SaT) khagapatI kAmA(tri). pakSIrAja garuDa khaTakai lAvala. khaTa khaTa evo avAja khaga-maMDala vetApa. gaganamaMDaLa; juo khagAM kare khagAkAra *akhAkA. [AkAzanA jevU, khaTakarma ArArA. premAkA. brAhmaNe karavAnAM zUnyavat cha karma; premAkA. savAre karavAnAM cha khagAM *premAkA. [AkAza] di.khaga]; juo nityakarma khagamaMDala khaTakAya ArArA. devarA. cha prakAranA jIva, khagga aitikA. karpUmaM. terakA. prAcIphA. chakAyanA jIva (saM.SaTkAya) [jai.] 'talavAra (saM.khaDga) khaTakui zRMgAmaM. khaTake khacakau lAvala. khacako, kSati, [aTakAva, khaTacakra premAkA. yogadarzana pramANe manuSyanAM aMtarAya]; narakA. aMtarAya, aTakAyata; zarIranAM cha cakro [saMkoca] khaTaNa aitikA. prApta karanAra khacakI premAkA. rokAI, aTakI khaTa taskara premAkA. cha cora : kAma, krodha, khacakhacI premAkA. khIcokhIca __ lobha, moha, mada ane matsara khacara SaDAbA. AkAzamAM UDatA (saM.) khaTa darizaNa, khaTa varzana akhegI. vikrarA. khajaDa ArArA(va). vRkSavizeSa, [*khIjaDo] cha darzana[zAstro] sAkarma pa 2010_03

Page #215
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 129 khaTadaza rUpa/khaNAvai khaTadaza rUpa narakA. soLa zaNagAra khaDahaDI nemichaM. [koparuM, sUkA nALiyeranI khaTapaTa premAkA. ciMtA, [ucATa]; akhAkA. kAcalI] vAdavivAda, [jhaghaDo] khaDahalI cAraphA. kaDakaDIne, [tIvra] (da.) khaDahalA cAraphA. kaDakaDAna khaTapad dazaska(1). premAkA. SaTpada, bhamarA khaDiyo, khaDIu jinarA. premAkA. "vimapra. 'khaTamala uktira. mAMkaDa (saM.khaTvAmalla) thelo, jhoLI, khalato khaTamukhavAhana dazaskaM(1). premAkA. SaNmukha khaDI nemichaM. lAvala. UbhI * - kArtikeyarnu vAhana eTaleke mora khaDI uktira. nemichaM. SaDAbA. dhoLI mATI khaTame premAkA. chaThe (saM.khaTikA) khaTavU akhAcha. khATavU, phAvatuM khaDIu juo khaDiyo khaTI * dazaskaM(9). "premAkA. [*khaTakhaTatI, khaDI ghasI prabopra. spaSTa svarUpamA jaNAvI ___ *khakhaDatI] khaDDu ArArA. cAkhaDI (hiM.khaDAu) khaTUke narakA. [khaTakakhaTaka] avAja kare khaDDu khAbaDAM premAkA. khADA-khAbociyAM khaDai ArArA. khaDo raheje, Ubho raheje khaDokaLI dazaskaM(1). kuMDa, hoja khaDakI nemichaM. prAcIphA. ghara AgaLanI khaDokhaDI uSAha. nAno kaMDa bAMdhelI bAraNAvALI chUTI jagA, DelI, khaDokhalI, khaDDokhaliya, khaMDokhali aMbarA. [DalIno] daravAjo (de.khaDakkI) uktira. kAdaM(zA). gurjarA. cAraphA. khaDake lAvala. Dhagale jinarA. nalarA. nemichaM. prAcIphA. lAvala. khaDaga uktira. gurjarA. nalAkhyA. premAkA. krIDA mATenI nAnI vAva, kuMDa, hoja khAMDaM. talavAra (saM.khaDaga): kAdaM(zA). de.khaDDa+okhalI]; juo khalokhalI geMDo; talavAra (saM.khaDga) khaDhahaDha vimapra. khaLakhaLa karatAM khaDagga terakA. prAcIphA. talavAra (saM.khaDaga) khaNa uktira. majalA, mALa [rA.]; khaMDa, khaDatAle madamo. [kharInA prahArapUrvaka. caTa oraDo (saM.kSaNa) daIne, [vegapUrvaka khaNa uktira. [?] (saM.kSaNaH) khaDadhAna premAkA. halakI jAtanuM anAja - khaNa, khaNu kAmA(tri). gurjarA. prabopra. rAjagaro, moraiyo vagere kSaNa, paLa khaDabhaDya narapa(da). *gaDabhAMja, [khaTakhaTa, khaNai akhAkA. uktira. gurjarA. prabopra. dhAMdhala, pIDA] premAkA. siMhA(ma). khode (saM.khanati) khaDahaDai uktira. "nemichaM. pradyucu. prAcIsaM. khaNaNa SaDAbA. khanana, khodaq te [kaDakaDATa kare, khaLabhaLe, laDathaDe, khaNaza premAkA. zaMkA, aMTasa, verajhera khakhaDI paDe, tUTI paDe khaNAvai ArArA. khodAve 2010_03

Page #216
khaNItau / kharaje khaNIta SaDAbA. khodAto (saM.khan ) (saM. kSam ); upabA. sahana kare khamaNa gurjarA. upavAsa ( saM . kSapaNa ) khaNu juo khaNa khaNetrau uktira. kodALI, khurapI (saM. khamaNa * akhAkA. [ abhivAdana] [rA.] khamaNau vikraca. zramaNa, sAdhu [saM. kSapaNa ] khamA pro. jaina [sAdhu] [saM. kSapaNaka ] khamayo RSirA. kSamA karajo 130 khanitram) khata uktira. ghA ( saM . kSata) khattI abhiU. kSatriya juo akha khaddha prabopra. khAdheluM, [karaDeluM (saM. khAdita) khadyota akhAkA. akhegI. premAkA. Agiyo (saM.) khatra gurjarA. sAruM, [ucita] [saM. kSAtra]; khamanuM * akhAkA. [* dhAraNa karavuM, "upADavuM] khamAyA aitikA. khamAvyA, kSamA mAgI khamAvIu zIlaka. zRMgAmaM. kSamA mAgI khamAsaNa, khamAsaNu uktira. SaDAbA. eka jaina vaMdanakriyA ( saM . kSamAzramaNa ) khami gurjarA. kSamAmAM (saM.kSam ) khaya terakA kSaya, [ kSINa thavuM te] khayaDau uktira. kheDuM, gAma (saM. kheTaka) khayana ArArA. kSayaM khanaka SaDAbA. khodanAra (saM.) khapa akhAkA. akhegI. *upabA. premAkA. SaSTipra. zrama, prayatna, [udyama] (saM.kSap); ArArA. narakA. nalarA. upayoga (saM. kSap(); aMbarA. icchA; juo heta- khapa khapar3a akhAkA. gurjarA. vaparAya, upayogI thAya (saM.kSapyate); akhAkA. gurjarA. pUrAM thAya, nAza pAme; akhAcha. joIe khapa karI dazaskaM (2). khaMtathI, [ prayatna karI] khapariyo * caMdravA. [*haLadhArI, kheDUta ] khapAyA aitikA pUrAM karyAM, nAza karyo khapAvai SaDAbA. pUrA kare, nAza kare khapuAM, khapuvA dazaskaM (2). premAkA. zastra vizeSa madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza mATe 'khabara' nuM rUpa) khabheDai * vimapra. [dhAMdhaladhamAlapUrvaka ] khamai * upabA. gurjarA. SaDAbA. kSamA kare 2010_03 khabera premAkA. samAcAra, ( prAsa meLavavA khara- chUca prAcIsaM. ?, [*TUMkA barachaTa vALa, * vALanA khUMparA ] kharaje premAkA. kharajavAthI, khUjalIthI [saM. kharjU] khayara ArArA (va). khera, kheriyo bAvaLa (saM. khadira) khayaravaDI uktira. khadiranI goLI (saM. khadiravaTikA) khayA RSirA. kSaya, nAza khara akhAkA. kSara, nAzavaMta khara juo kakhara khara juo khaMtikkhara kharakhazo " catucA. [jhaMjhaTa, upAdhi, "ciMtA] kharaca khUTaNa premAkA. * kharcamAM paDatI tUTa, [ paracuraNa kharca, hAthakharcI ]

Page #217
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kharaDa SaSTipra. halakI manuSyajAti (prA.) kharadUkhara aMgavi. kharadUSaNa, [e nAmanA be rAkSasayoddhA] kharamAM" lAvala. [eka phaLamevo, khajUra] [phA. khurmA ]; juo khuramA kharavalatau SaDAbA. khaNato, khotarato kharasaNIu ArArA (va). eka vanaspati, kharasaNa, kharasANI kharasAMDI, ke kharasANI - eka thora ? 131 kharasila prAcIsaM. kharazilA, AdhArazilA kharahaDI uktira. koparuM, sUkA nALiyeranI kAcalI (* saM. kharakASThikA) kharahara * gurjarA. lAvala. karakarA kharaMTitu SaDAbA. kharaDAyeluM, azuddha thayeluM (prA. kharaMTa) kharApa akhAkA. barabAdI ] ( a. kharAba) kharAre, kharArya akhAcha. cittasaM. kharekhara kharIa lAvala. kharI, suMdara, moTI [saM. khara - ] kharIdAra siMhA (zA). kharIdadAra, [kharIdanAra ] (phA.) kharero premAkA. ghoDAnA zarIra uparanI dhULa sApha karavAnuM sAdhana [hiM. kharaharA ] khala uktira. SaDAbA. tala vagereno khoLa; khaLu (saM.) khaLa premAkA. khala, kapaTI, luccuM khalai ArArA. skhalita thAya cUke kAdaM (zA). paDe (saM.skhalati) khalai SaDAbA. khaLAmAM khalau uktira. khakuM (saM. khalam) 2010_03 kharaDa / khavAkhAja khalakA upabA. khaNakhaNATa, raNakAra khalake, khaLake RSirA. gurjarA. premAkA. lAvala. * khaLakhaLa avAja kare, khakhaDe, raNake khalakhala kAdaM (dhu). khaNakhaNa, [sAMkaLano avAja ] *kharAba, [vinAza, khalItA * premAkA. [thelA ] [phA. kharIto ] khalUki abhiU. khaLake, avAja kare khaleluM harikhyA. khajUrInuM phaLa khalokhalI premAkA. khaDokhalI, krIDAvAva; juo khokhalI khalyA lAvala. khALyA, [rokyA ], pAchA vALyA khallI uktira. vAyuprakopane kAraNe caDatI khAlI (saM.) khaba - * prAcIphA. [jhabaka, camakavuM] [saM. kSip]; juo khivai khavA vimapra. khabhA (de. khavaya); juo khave khavA (khavA kAThI) * vimapra. [*khabhe ucALA I khavAkhAji gurjarA. virApa. [khabhAnI] # khalabata madamo. khAnagI beThaka, [mugdha ekAMta goSThi ] [ phA .khalAbata ] khalahala, khaLahaLa terakA. prAcIsaM. vIsarA. khaLakhaLa khaLahANa uktira. khaluM (saM. khaladhAnyam) [hiM. khalihAna ] khalahiu * gurjarA. [duSTatAbharyu AcaraNa karyu khalAyA zRMgAmaM. skhalitathayA, [ThokarakhAdhI] khalI uktira. tailI dhAnyano khoLa (saM. khaliH)

Page #218
khavu khoTI kRSNA di.khavaya); juo khavA karavA khavAsa/khaMdhya 132 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza khaMjavALa, caLa (da.khavaya+saM.khajU) khAMDe, toDe (saM.khaMDayati) khavAsa premAkA. sevaka, [hajUriyo] (phA.) khaMDau, khaMDU uSAha. vIsarA. khAMDaM, taravAra khavAsI narakA. sevA (saM.khaDga) khavu khoTI kRSNaca. khabho ThokIne khaMDaNa terakA. khaMDana karanAra (saM.khaMDana) khave gurjarA. khabhe di.khavaya]; juo khavA khaMDaNA, khaMDanA akhAcha. premAkA. TukaDA khazaboI, khasaboI madamo. vetApa. khuzabo karavA te khasai uktira. [*IjA kare, *khaseDe, "khase] khaMDavikhaMDa juo vikhaMDa (saM.khaSati) di.] khaMDAyitu uktira. talavAradhArI khasara *vimapra. [ghasAro, ujharaDo] khaMDI uktira. khaMDita, khAMDI, tUTelI baM akhAkA. AkAza, [AkAza samuM brahma] khaMDU juo khaMDau [saM.kha khaMDokhali juo khaDokhali khaMkhara zRMgAmaM. DhUDhu, [hADapiMjara] khaMDokhaMDa RSirA. TukaDeTukaDA khaMkhoLI premAMkA. khoLIkhoLI, zodhIzodhI khaMti ArArA. gurjarA. nemichaM. zIlaka. khaMca vimapra. khacako, khacakATa [prA.] zRMgAma. khAMta, hoza, umaMga (saM.kSAnti) khaMcai narakA. prAcIsaM. kheMce, [tANe]; naMdaba. khaMti *aitikA. [kSamA, zamabhAva] prAcIphA. kheMce, [pakaDe, grahaNa kare], khaMtikkhara (khaMti khara khaggu) * aitikA. rAkhe; RSirA. [pADU kheMce], roke zAMtirUpI - upazamarUpI kaThora vIsarA. kheMce, ghasaDe (prA.) khaDga] khaMcai(dRSTi na khaMcai dhAra) vikrarA. roke, khaMdha ArArA. gurjarA. nemichaM. khAMdha, khabho [najarano pravAha rokAya nahIM, najara (saM.skaMdha) ekaTaza bane] khaMdhavAli gurjarA. kezavALI (saM.skaMdha+ khaMci kari prAcIsaM. kheMcIne, [tANIne, vAla); juo khaMdhAvali laMbAvIne] khaMdhAgali gurjarA. khabhA para caDavAnI krIDA khaMjana RSirA. premAkA. enAmarnu pakSI (saM.); (saM.skaMdhakelI) [gAlanA] khADA; narakA. capaLatA- khaMdhAra uktira. pradyucu. "vimapra. hammIpra. (vALAM), caMcaLatA(vALAM) sainyano paDAva, chAvaNI, zibira (saM. khaMDa ArArA. pradeza (saM.); SaDAbA. khAMDa skandhAvAra) khaMdhAvali *vimapra. [kezavALI]; juo khaMDa terakA. khAMDu, [taravAra] (saM.khaDga) khaMdhavAli khaMDai ArArA. uktira. SaSTipra. khaMDana kare, khaMdhye cittasaM. khaMdhe, khabhe sancanA 1 (saM.) 2010.03

Page #219
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 133 khaMpaNa/khAya hAya khaMpaNa ArArA. RSirA. prAcIsaM. "rUpaca. bhaMDAra (saM.khani) vimapra. khAMpaNa, kSati, doSa, kalaMka, khANI (vANI-khANI) akhAcha. [bolavA nA] DhaMga, [bolacAla] [hiM.khAni; khaMbha, khaMbhA gurjarA. premAkA. staMbha, thAMbhalA rA.khANi] khaMbhAyata prAcIsaM. khaMbhAta [saM.skaMbhAditya] khANIkaNauM uktira. khAudharUM, bhojanapriya khAkhatya *narapa. [khedhe, keDe, pAchaLa]; (saM.khAdana parathI) [rA.khAMNakhaMDau] juo khAMkhate khANya juo khANa khAkhara narakA. khAkharo, kesUDAnuM vRkSa khAta ArArA. khAtAM khAkhasi *gurjarA. [*saphAcaTa] khAta prAcIkA. kIrti (saM.khyAti) khAgya aitirA. khaDga, khaDaga vAparavAmAM, khAtra uktira. (khetaramA nAkhavA ) khAtara [zUravIratAmAM] di.khatta khAja uktira. khaMjavALa, khUjalI (saM.kharjUH) khAtra uktira. lAvala. vikrarA. khAtara, corI khAjai uktira. khaMjavALe ___ karavA mATe gharamA pravezavA bhItamAM khAjai uktira. virApa. khavAya (saM.khAdyate) pADavAmAM AvatuM kAryu (di.khatta) khAjala. khAjahalau uktira. khAdyapadArtha (saM. khApa premAkA. darpaNa, arIsA; AmalA, khAdyaphalam) [kAca, abarakha vagerenI patarI, cIpa] khATa uktira. nemichaM. lAvala. khATalo. khApa *kastuvA. [khAMpaNa, kalaMka] [palaMga] [saM.khaTvA] khApaDyo cora paMcavA. khAparo cora khATai aitikA. jinarA. prApta kare khApaNa, khAMpaNa gurjarA. caMdravA. premAkA. khATakaDI narakA. sUvA mATenI khATa khoTa, khAmI, kSati khATi uktira. khATa, khATalo, palaMga (saM. khApara, khAparau, khAparalaM upabA. "vikraca. khaTvA ) bhIkhanuM zakoThaM (saM.kapara); uktira. khANa, khANya akhAkA. akhAcha. cittasaM. zakolaM, ThIbaDu (saM.khaparaH) narakA-2. utpattisthAna, jIvayoniH khAmaNauM uktira. SaDAbA. kSamA mAgavAnI cittasaM. nalAkhyA. khADo (saM.khani) eka jaina kriyA khANa vimapra. ghoDAone khAvAnuM jogANa khAmaNuM akhAkA. vAsaNa mUkavAnI besaNI [saM.khAdana] -beThaka; premAkA. *kada, [bAMdho, kAThu] khANahAra SaSTipra. khAnAra (saM.khAdana+kAra) khAme akhegI. khAmaNAmAM, [khADAmA] khANi, khANI, khAMNi ArArA. uktira. khAmo aitikA. kamI, truTi, [khAmI, cUka gurjarA. nemichaM. vIsarA. SaDAbA. khANa, khAya hADA akhAkA. phogaTa phAMphAM mAre, ___ 2010_03

Page #220
khAyika/khAMpI nAkhyo khAMguM abhiU, trAMsuM, [AI] [doDAdoDI kare ] khAyika AnaMsta. kSAyika, karmano kSaya khAMcai ArArA. premAkA. kheMce (rA.) [prA. thavAthI utpanna thatuM [jai.] khaMca] khAMciyAM SaDAbA. kheMcavAmAM Ave, nAkhavA - mAM Ave (prA. khaMca) 134 khAra uktira. kSAra, mIThaM khArA premAkA. khAra - IrSAthI bharelA, [verajheravALA, akArA]; premapa. akArA, duHkhI khArika, khArika ArArA (va). uktira. lAvala. khAreka (de. khArikka) khArekha ArArA (va). khAreka (de. khArikka) khAla, khALa gurjarA. prAcIsaM. zIlaka. khALa, [nIka, morI]; vIsarA. jaLapravAha (de.) khAla caMdravA. chAla, [cAmaDI ] (de. khallA) khAli ArArA. [khALa], nAlikA, nIka (de.) khAli * upabA. [*khADAmAM] (apa. khayAla) khALI (khALI lIdha) narakA. paDAvI [lIdhA] khAle paDyo premAkA. pAchaLa paDyo khAsa ArArA. uktira. khAMsI ( saM . kAsa) khAsai uktira. khAMsI khAya ( saM . kAsate ) khAsara, khAsarUM aMbarA. gurjarA. khAsaDuM khAsA uSAha. premAkA. khAsa prakAranA, sArA, [uttama, suMdara]; prAcIphA. eka kImatI vastra, ["uttama, suMdara] [phA. khAsa ] khAsI premAkA. ('khavAsI' nuM prAsa meLavavA mATenuM rUpa), sevikA, dAsI 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza khAMDau uktira. tUTelA zIMgaDAvALo (Akhalo) (saM. khaMDita) khAMDaNAM kRSNabA. khAMDatAM gavAtAM gIta, khAyaNAM khAMDamI premAkA. bhojananI eka [pharasI ] vAnI, [khAMDavaDI ] khAMDAsaramu gurjarAH talavAra calAvavI te (saM. khaDgazrama) khAMDI dazaskaM ( 1 ). dazaskaM (2). * premAkA. khAMDAM [ - tUTelAM] zIMgaDAMvALI [gAya ]; jinarA. khaMDita, bhAMgelI khAMDu akhAkA. uktira. premAkA lAvala. zRMgAmaM. khaDga, talavAra khAMDo premAkA. khaMDita khANi juokhANa khAMta, khAMti akhAkA lAvala. kALajI; gurjarA. "dhairya, [kALajI, udyama, utsAha ]; ArArA. hoMza; catucA. narakA. nalAkhyA. vikraca. hoMza, icchA; narakA. lAlasA, [tRSNA ] ( saM . kSAnti) khAMkhate narakA. keDe, pAchaLa, [khedhe]; juo khAMdhau uktira. khAMdha, khabho (saM. skaMdha ) khAkhatya khAMkhala vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). khakhaDI gayelA, hADapiMjara samA khAMkhalapAMkhala juo chAMchalapAMchala khAMdhya ( khAMdhya bhAgavI) akhAkA. khAMdha garadana [ mAravI], [nAza karavo] khAMpaNa juo khApaNa khAMpI nAkhya premAkA. toDI nAkhyo, [sorI

Page #221
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza khAMma/khaTaliyA nAkhyo, ujheDI nAkhyo] khirai uktira. nemichaM. khare (saM.kSarati) khAMmai RSirA. khamAve, kSamA mAge (saM. kSam khila. terakA khela, krIDA karavI (saM. khela) khilla- prAcIsaM. khele, [jugAramAM hoDamAM parathI) khAvaMna naMdaba. khAviMda, [mAlika ] mUke] khAMsakaraNu SaDAbA. khAMsI khAvI te (saM. khivai, khivAi prAcIsaM. vIsarA. camake, jhabakArA kare (saM.kSipati); juo khava-, khIMbeM kAsa) khijamati, khijamatI juo khajamati khijja- prAcIsaM. kheda pAmavo, kleza thavo (saM. khidyate) 135 khiDiyaM ArArA. racAyelUM, para UbheluM (rA.) khiNa ArArA. 0kAmA (tri). RSirA. gurjarA. devarA. narakA. naimichaM. prAcIphA. lAvala. kSaNa, paLa, atyaMta alpa samaya; vikrarA. [parvadivasanuM] vyAkhyAna; juo kSaNa khiNamAta devarA. kSaNamAtra khiNi ArArA. kSaNe, samaye khiNikhiNi lAvala. kSaNekSaNe khiNu narakA. kSaNa, paLa khiti prabopra. pRthvI (saM. kSiti) khittavAla aitikA. kSetrapAla, [ kSetrarakSaka [deva] khitrI ArArA. kSatriya khipa gurjarA. khape, nAza pAme; juo khapai khipaka zreNi * devarA. [mohanIya karmano jemAM kSaya thAya che evI guNasthAnakanI zreNI ] [saM. kSapakazreNi] [jai.] khi ArArA. utAvaLa; tarata (saM. kSipra ) khimA, khImA ArArA. devarA. prAcIphA. siMhA (zA). kSamA khira nalAkhyA. kheranuM jhADa (saM. khadira) khisai uktira. lAvala. khase, [sarake, bAju para jAya]; ArArA. SaDAbA. khase, jatuM rahe; aitikA. haTe, [AghA jAya, aTake]; jinarA. sarake, [jAya, AgaLa jAya ] (prA.) khisarahaMDI uktira. [?] (saM. kSiprasarahiMDikA) khihAlA aitikA. khAdya vastuvizeSa, [*kaMdavizeSa ], [ "de. khillahala] khiMgAla * abhiU. [ pralayAgni] [saM. kSayAMgAra] khIca, khIcu uktira. khIcaDI; * gurjarA. virApa. loco (de. khicca) khIja akhAkA. krodha, [[khinnatA ] khIjai uktira. gurjarA. khinna thAya; lAvala. * khijAya - gusse thAya; khinna thAya, (saM. khidyate); premAkA. gusse thAya khIjaviya prAcIsaM. khIjavI, duHkhI karI, pajavI khIjave narakA. cIDave, [parezAna kare ] khITalAM abhiU. [kAne] paheravAnuM ghareNuM khITaliyA, khITaliyALA, khIMTaLiyALA dazaskaM ( 9). premapa. premAkA. vAMkaDiyA, gUMcaLAvALA 2010_03

Page #222
khITalI/khaMTiyai 136 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza khITalI, khIMTalI narakA. nalarA. "nemichaM. uktira. vinAza (saM.kSiti); juo khIMva prAcIphA. lAvala. vimapra. strIonuM khIMcAtANi ArArA. kheMcatANa, AnAkAnI kAnanuM ghareNuM khIMce naskA. kheMce khINa ArArA. upabA. gurjarA. cittasaM. khIMTaLiyAlA juo khITaliyALA jinarA. kSINa, durbala; madamo. khoTa khIMTalI juo khITalI khINai gurjarA. kSINa thAya khIMbeM jinarA. camake, kaDAkA kare; juo khINapaNa kRSNabA. kSINatA khivai khINA jinarA. kSINa[moha], [mohanIya karma khIMva [*khIMkha] karpUmaM. nukasAna [rA. jyAM kSINa - naSTa thayAM hoya evI khIkhAM]; juo khIMkha AtmAvasthA] [jai.] khuTakai gurjarA. khaTake (da.khuDukka) khIna, khImA terakA. prAcIsaM. khinna . khuData gurjarA. AkhaDatA di.khuDiya] khImA juo khimA khuttau, khutau gurjarA. prAcIsaM. khUtyo, khIra kAdaM (dhu). "gurjarA. nalarA. madamo. khUpyo, garakAva thayelo] di.] virApa. dUdha (saM.kSIra) khuvAlima, qhudAlima hammIpra. zahenazAha khIraNA, khIraNI ArArA(va). uktira. (phA.) khIraNa, khIravela, eka vanaspati . khubhai uktira. gurjarA. kSubdha thAya khIravAsa abhiU. bArIka sapheda rezamI (saM.kSobhate) / vastra (saM.kSIra+vAsas) khura, khurau uktira. uSAha. gurjarA. premAkA. khIraha aitikA. kSIra, dUdha paganI kharI (saM.kSura) khIri uktira. SaDAbA. khIra (saM.kSaireyI) khuramA nemichaM. [eka phaLamevo, khajUra] khIrodaka abhiU. aitirA. *gurjarA. narakA. [phA.khurmA]; juo kharamAM paMcavA. premAkA. vimapra. eka jAtanuMdhoLu *khuruNA [*paruNA] naMdaba. ?, paroNo, rezamI vastra (saM.kSIrodaka); "vimapra. mahemAna] [kSIrasAgara] khulu abhiU. nalAkhyA. khoLo (da.kholakhIlai uktira. cAraphA. harikhyA. roke, vastrano eka bhAga, te parathI) [staMbhita kare, bAMdhe] (saM.kIlayati) khusaI *gurjarA. [khose, aMdara dhakele, ghAle] khIlau uktira. khUTo, staMbha (saM.kIlakaH) [rA.; de.khusiya] ("saM.kuSyati) khIsau uktira. thelI, pAkiTa, gajavU [a. khahe naMdaba. khUe / kIsaH] khuMTa SaSTipra. niraMkuza mANasa khIMkha aMbarA. harakata, [hAni] [rA.khIkhAM]; AMTiyai gurjarA. kheMcI kaDhAya, . toDAya 2010_03

Page #223
137 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza buMdakAra/kheta di.khuTTai) khecara cittasaM. AkAzamAM UDanArA [saM.] khaMdakAra hammIpra. khUnI, [khUkhAra, jAlima, khecarI premAkA. pakSiNI krUra] (phA. khvAra) khecaru gurjarA. AkAzamAM UDanAra (dava ke dAlima juo khudAlima devakalpa yoni) pa, khUpa, khUpa uSAha. kAdaM (zA). gurjarA. khecita *devarA. [(ralo vagere) jaDelI] terakA. nemichaM. prAcIphA. prAcIsaM. [saM.khacita] premAkA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. khejaDI gurjarA. virApa. khIjaDo, zamIvRkSa vasaMvi(brA). vimapra. sthUliphA: mAthA kheTaka premAkA kheDanAra hAMkanAra uparano puSpano eka zaNagAra, zahero Teko lekara di.khuMpA) kheDa uktira. gAma (saM.kheTa) khUTavai gurjarA. khuTADe, dUra kare (da.khuTTa) 1 kheDai lAvala. DhAla vaDe (saM.kheTaka) khUNa harivi. *kalaMka, "lAMchana, [aparAdha, ' kheDai uktira. gurjarA. nalAkhyA. prAcIphA. pApa] di.) premAkA. vikrarA. virApa. hAMke, calAve, khUNAlau lAvala. khUNAvALo [saM.koNa-] AgaLa laI jaya, (prA.kheDa); *lalirA. khUtau juo khuttau [dhase khUpa juo khuMpa kheDauM uktira. upabA. lAvala. "vimapra. khUpai uktira. SaDAbA. khUpe, UrdU pese DhAla (saM.kheTaka) khUha jinarA. *khabho, [kUvo] [rA.] kheDa kheDa karaMtA madamo. daDamajala karatAM bUMkhArI premAkA. khokhAro karI kheDAvi nalAkhyA. haMkAve, [calAvaDAve] khUTa akhAkA. mApa, hada, sImA; khUTI, kheDa akhAkA. DhAla (saM.kheTaka) __ avarodha di.khuMTa] kheDu dazaska(1). kApavA eka ojAra khUTai gurjarA. kheMcI kADhe, toDe (da.khuTTai) kheI akhAcha. madamo. gAmaDu [saM.kheTa]; khUTIi virApa. *khotarIe, [kheMcI kADhIe] premAta premAkA. rUstasa. lAvala. *vimapra. DhAla khUdhA premAkA. khUdhavALA [saM.kheTaka khUpa juo khUpa kheDaM dazaska(2). khaDga, talavAra; juo pu juo kUpu khaiDAM khea madamo. kSaya kheDU, kheDU kAdaM(ca). kAdaM(zA). SaDja svara, kheu gurjarA. kheda [kharaja, saMgItano svaravizeSa] "khekaTa [kheTaka] vikraca. DhAla [saM.kheTaka] *kheNa narapa(da). kSaNa khekAri devarA. kSayakArI, [vinAzakArI] kheta akhAkA. kSetra, raNakSetra ___ 2010_03

Page #224
khetarapAla / kheha madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza khetarapAla aitikA kSetrapAla, [ kSetrarakSaka khelaNaDa uktira. khelavuM te, krIDA, ramakaDuM (saM. khelanakam ) [hiM. khilaunA ] deva] khetala uSAha. prAcIsaM. kSetrapAla, [khetarano khelaNA 0jinarA. krIDA rakSaka deva] khetalavIra vimapra. kSetrapALa, [eka prakAranA nIcalI koTinA deva ] 138 juo kSeda khedavuM * akhAkA. naMdaba. premAkA. madamo. vetApa siMhA (zA). chedavuM, [kApI nAkhavUM ]; kRSNaca. thakavavuM, [pIDavuM] khepa ArArA. nAkhavuM te ( saM . kSepa) khepa akhegI. "saphara, #musApharI, ["khAMta, *udyama] khetra ArArA. gurjarA. lAvala. kSetra, sthAna, pradeza; juo kSetra khetrapAla paMcavA. kSetradevatA, khetarano rakSaka khelI * aMbarA. [nartakI, naTI] khelo madamo. [*kheLa, "Ara, "kAMjI] deva [saM. kSetrapAla ] kheda harikhyA. *krodha, [raMja, aprasannatA ]; khelo narakA. saMgharo, saMgraha khepaI zRMgAmaM SaSTipra. pheMke, nAkhe (saM.kSepa) khepana akhAcha.. gALavuM te, [vyaya karavo te] (saM. kSepana) khepAvuM aitirA. nakhAvuM [saM. kSip] khema ArArA. kAdaM (zA). gurjarA. premapa. kuzaLapaNuM, sukha (saM. kSema) khemA kAmA (tri). kSamA kheya rUstasa. dhULa (di.kheha) kherI akhegI. gheTo khela * nalarA. vikraca. lIlA, raMgarAga, [krIDA, AnaMdapramoda] [saM.] khela prAcIsaM. ramanArA, [nartaka ] 2010_03 khelana vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). krIDA mATe (saM.) khelA * aMbarA. terakA. * prAcIphA. ramanArA, khelADI, [ naTa, nartaka ] (saM. khelakAH) khelAkhelI " prAcIsaM. [ramanArA-ramanArI] kheva prabopra. [pheMkavuM te, dUra karayuM te, nAza] [saM. kSepa] kheva ArArA. RSirA. kRSNaca. vAra, vilaMba (saM.kSepa) kheva uSAha. RSirA. kAMda (dhu). kAdaM (zA). cittasaM. nalAkhyA. premAkA. harikhyA. jaladI, tarata ja (saM. kSipra); * kAmA (zA). [tarata to, hamaNAM] kheva siMhA (zA). jaladI (ke khevanAthI ? kALajIthI ? ) khevai ArArA. nAkhe, prasAre (saM.kSepU); RSirA. nAkhe, pheMke kheva prAcIsaM. [ agarano ] uchALa (saM.kSepa) khevi (iNi khevi) kRSNaca. A kSaNe, atyAre khesa RSirA. nalarA. *vimapra. khAra, dveSa; * aitirA. prAcIphA. kSati, UNapa ("de. khasa = khasavuM uparathI ) [ rA. khesau] kheha prAcIphA. ?, [* pakSI] [rA. khe] kheha, khehA aMgavi. ArArA. gurjarA.

Page #225
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 139 khehADaMbara/gaukha dazaMskaM(1). dazaskaM(2). pradyucu. prAcIsaM. kacchapa premAkA. rUstasa. vIsarA. zRMgAma. khovalau nalarA. khobo, khobalo. siMhA(zA). hammIpra. dhULa, raja di.] khosai ArArA. laI le, lUMTI le (rA.); khehADaMbara vIsarA. dhULanI DamarI *gurjarA. *virApa. [naSTa kare] kheMma caMdravA. kSema, [kuzaLapaNuM, sukha] khoha RSirA. "narapa(da). nalarA. premAkA. khoI premAkA. [bALakane suvADavA mATenI] zRMgAmaM. kho, khINa, kotara jhoLI khohI citasaM. premAkA. khoI, guma karI, khoTArA premAkA. khoTA, jUThA, [khoTAbolA] dUra karI khoTi gurjarA. sImA, maryAdA (da.khoDa); khohI bAhe premAkA. bAhyamAM - bAhumAM ___ AnaMsta. nalAkhyA. khoTa, khAmI, UNapa khosIne - ghAlIne khoTiyai SaDAbA. khoDIe, sAthe joDIe khyAta premAkA. khyAti khoDa nalarA. premAkA. thaDiyuM, lAkaDaM (de.; khyAla *akhAkA. [kalpanA, taraMga, taraMga __ *saM.kSvoTa) lIlA]; * narakA. [gammata, krIDA] khoDa premAkA. Aphata, [duHkha, pIDA] khyAlI *akhAkA. [kalpanAkrIDA karanAra] khoDa- prAcIsaM. khaMDita kare, phoDe khoDau uktira. laMgaDo [de.; khAreka, khoTaka] gai abhiU. hAthI (saM.gaja, prA.gaya) khoDAyai uktira. laMgaDAya [rA.] gai jinarA. terakA. gati, janmayoni khoDi, khoDI abhiU. upabA. jinarA. gaila vIsarA. [gamana, jaq te, pravAsa]; nalAkhyA. nemichaM. prAcIsaM. lAvala. juo gajagelI, gelI, gailA vimapra. kSati, khAmI, khoDa, [doSa] (da.) gailA narakA-2. gayo (ma.) khoDI uktira. phollI (*saM.sphoTikA) [*de. gaivara, gaiMvara gurjarA. terakA. prAcIsaM. khoDI] uttama gaja, uttama hAthI (saM.gajavara) khoDI narakA-2. khoDavALI; premapa. gaiMDau uktira. geMDo (saM.gaNDakaH) __ khoDavALI strI, kubjA gaiMda prAcIphA. vIsarA. hAthI (saM.gajendra) khoNi aitikA. kSoNI, pRthvI gaiMvara juo gaivara khobhai uktira. kSubdha kare (saM.kSobhayati) gaImara uSAha. hAthI [saM.gajavara] khola uktira. mAthe bAMdhavAnuM vastra (de. gau abhiU. gurjarA. nemichaM. vAgbhabA. khollA) vIsarA. gayo (saM.gata) kholai ArArA. baMdhana choDe gaukha, gaukhu uktira. upabA. RSirA. gurjarA. khoLabI premAkA. khoLavAroM, kAcabo - prAcIphA. vasaMvi. vIsarA. zIlaka. gokha, 2010_03

Page #226
uMpAbAbahatI 140 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza jharUkho (saM.gavAkSa) hAramALA (saM.gajastaraH) mauMchaNa uktira. pAtra vagere sApha karavAnuM gajathATa aitikA. hAthIono samUha, [hAthI kapaDu di.goccha jevA gauravavaMta puruSono samUha]; juo gauDa aitikA. gauDI rAgaNI thATa malaDIya ArArA. goDI - eka tIrtha [jai.] gajadhara lAvala. suthAra; [kaDiyo, sthapati; karaNa jinarA. gamana, [cAlyA jaq te]; darajI] ___ ArArA. jatAM rahevU te (saM.gamana; hiM. gajamuktA premAkA. hAthInA mastakamAMthI gavana, gaunA); juo gavana nIkaLatAM manAtAM motI [saM.] "kajyahai [maDabaDa aitikA. gaDagaDe, gajayaja (gajavaja) ["gajakya] vimapra. hAthI [DhaLI paDe]; juo gaDamaData [*saM.gajapati] baura uktira. gaura, UjaLo gajavaDa, gajavaDi gurjarA. prAcIsaM. eka parasta prAcIphA.varanaM sammAna karavA kanyA- jAtanuM rezamI kApaDa - gajacitrayukta pakSa taraphathI apAtuM jamaNa (saM.gaurava); (saM.gajapaTI) juo govu gajavaya juo gajayaja gaurI aitikA. gaurI [rAga] gajavADa premAkA. hAthIkhAnu kaurI vIsarA. pArvatI (saM.gaurI); gurjarA. gajA *vimapra. [hAthIo] gAya (sa.gaurI); juo gAvarI gajAra premAkA. rasoDA ke bhaMDAra tarIke macha aitikA. samudAya [jai.] vaparAya evo nAno khaMDa kacha vikrarA. jA [saM.] gajiyANI premAkA. eka prakAracaM rezamI kachI siMhA(zA). cUnAgacchI, dhAbo, kApaDa - [gajanA mApana] kaja nemichaM. hAthI gajiyAM premAkA. gaja panAnAM kApaDa kaba nemichaM. ve phUTa [sATha senTimiTara] aMtara gaja terakA. gAja, (megha)garjanA (saM.garja-) majakoThA cittasaM. gajakapitthanyAya, hAthIe gajai gurjara. terakA. lAvala. garjanA kare, gaLelA koThAno nyAya gAje (saM.garjati) managAha aitikA. [vIra puruSa] [rA.; gaju viju prAcIsaM. gAjavIja (saM.garjitam "saM.gaja+grAha vidyut) bajagelI ArArA. gajagAminI strI (prA. gaDa uktira. DhImardU, phollo (saM.gaDuH) gajagailI) gaDa kAmA(vi). *hAthI ba-yuktI narakA. hAthaNI gaDagaDatI premAkA. [gAjatI, jagajAhera], bajayara uktira. maMdiramA hAthIonA zilpanI jANItI 2010_03

Page #227
madhyakAlIna mugujarAtI zabdakoza 141 gaDadau/gaphA gaDadau aMbarA. gaDado, [mUThIno] prahAra (saM.gaNimizraH) gaDamaData gurjarA. *gaDagaDatuM, *gaDagaDATa gaNIsa vimapra. ogaNIsa [saM.ekona karatuM [*gabaDI paDatuM]; juo gaDayaDai viMzati] gaDayaDai juo gauyaDai gaNeza ArArA-zu. tetara gaDAra, gaDArau " uSAha. "prAcIsaM. [makAnanA gata ArArA. gati, [jhaDapa]; *akhAcha. pAyAnI UbhaNI, plintha kAmA(zA). narakA. premAkA. gati, dazA, gaDiyA zaMgAmaM. bakhtara vagerethI sajja thayela sthiti; akhAkA. premAkA. madamo. gati, di.guDia) cAla, rIta; narakA. gati, [samaja, buddhi, gaDalu *SaDAbA. [cokhA vagerenuM dhovaNa] bhAna; cittasaM. gati, zakti gaDari pravAha AnaMsta. gADariyo pravAha gatabhaMga kAmA(zA). bebhAna gaDharohau *upabA. [gaDhane ghero ghAlavAmAM gati ArArA. jaq te, gamana; jIvayoni; ___ Ave te] (da.gaDha+saM.rodhaka) upabA. sthiti, [jIvasthiti, jIvanI gaThiu juo annali gaDhiu avasthA]; vIsarA. bAbata, [avasthA, gaNa karpUmaM. prAcIphA. guNa; abhiU. [dhanuSya hAlata] (saM.) nI] dorI, [paNacha] [saM.guNa] gatimAgu *gurjarA. [paMcama gati eTale mokSano gaNaka kAMda(zA). jozI (saM.) mArga] gaNadhara kAdaM(dhu). kAdaM(zA). gaMdharva, gAnArA patya cittasa. gAta, [sthAta, dazA] gaNadhara RSirA. tIrthaMkaranA pradhAna ziSya para gatyamatya narakA. gati ane mati, [sAnagaNadhAra gurjarA. cAraphA. lAvala. jinadevanA bhAna] pradhAna ziSya, anupama jJAnAdi guNayukta gatya thAe cittasaM. gata thAya, dUra thAya __jaina sAdhu ke AcArya (saM.gaNadhara) gada premAkA. [gadya], kahelAM gaNahara aitikA. gurjarA. nemichaM. prAcIsaM. gadakalAM narakA. gatakaDAM, ToLa, mazkarI SaSTipra. gaNadhara; juo gaNadhAra gadahilA uktira. baLada vagerene calAvavA gaNi upabA. gurjarA. sAdhuonA eka samUhanA mATe vaparAtI Ara (de.gaddahilA) adhipati (saM.gaNin) [saM.] gahahau uktira. gadheDo (saM.gardabha) gaNita narakA. gaNI zakAya evaM, [hisAba gapa premAkA. sIdhAMsAdAM vacana, [zabdomAM thaI zake evaM, pAra pAmI zakAya evaM] kahI zakAya evaM] gaNIala prAcIkA. guNiyala, guNavAna] ganIma rUstasa. marAThA gaNIu nalarA. jyotiSI (saM.gaNaka) gahau vikrarA. guno gaNIsa uktira. gaNIvara, gaNAdhipati gaphA dazaskaM(1). dazaskaM(2). guphA 2010_03

Page #228
ganbha / gayavara 142 ganma terakA. garbha garu akhAkA. [baccuM], vAcharaDuM gabhAra, gabhArA, gaMbhArau uktira. RSirA. SaDAbA. gabhAro, garbhagRha, divAlayano aMdarano bhAga) (saM. garbhAgAra) dizA, tarapha gamAMtaruM siMhA (zA). gAmataruM [ saM . grAmAntara] gamIAM RSirA. gumAvyAM gamIjai virApa. (divaso) pasAra karIe . vitAvIe (saM. gamyate) gabhu gurjarA. garbha game nemichaM. vimapra. bAjue, dizAe, [tarapha ] gamela " gurjarA. [ naukAno cAkara ] (di. gamei ArArA. gurjarA. virApa. (samaya) pasAra kare, vitAve (saM. gamayati) gameM AnaMsta. prakAre gabmellaga) * gamya cittasaM. premAkA. gama, sUjha gaya jinarA. gati, [jIvayoni ] gaya aMbarA. ArArA. aitikA. gurjarA. daivarA. michaM. virApa. hAthI (saM. gaja) gayagata pradhucu. [ naSTa ] [ saM . gatagAtra ] gayagamaNI ArArA. kRSNaca. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). hAthInA jevI cAlavALI (saM. gajagamanI) gayaNa aitikA. aitirA. RSirA. gurjarA. terakA, nemichaM. lAvala. harivi. gagana, AkAza gama akhAkA. akhAcha. gurjarA. premAkA. sUjha, dRSTi, samaja; akhAkA. svarane kaMpAvIne gAvuM te, [eka prakArano svarabaMdha] gama "uSAha. [gamya, manamAM lAvavuM te ]; dizA, [yukti, mArga ]; vIsarA. gamana gamai ArArA. gurjarA. lAvala. nirgamana kare, pasAra kare, vitAve [saM. gamayati ]; gurjarA. sUjhe gamai, gamaI * pradyucu. [tarapha, mATe ]; uktira nemichaM. lAvala. *vimapra. SaDAbA. bAjue, [dizAmAM, tarapha] (saM. gamya ) gamaNa gurjarA. terakA. lAvala. gamana gamaNAgamaNu Sar3AbA. gamanAgamana, Ava-jA gamatI ArArA. pasAra karatI gamA uktira. bAju gamANi uktira. gamANa (saM. gavAdanI) gamAyA nemichaM. lAvala. vIsarA gumAvyA, nAza karyo madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 2010_03 gayaNagaMga terakA. gaganagaMgA, [ AkAzagaMgA ] gayaNaMgaNa gurjarA. terakA. nemichaM. zRMgAmaM. gagananuM AMgaNuM (saM. gaganAMgana) gayadUSaNa nemichaM. jemanAM dUSaNa gayelAM che tevA, doSa vinAnA, [khAmI vinAnA] gayamara uSAha. gurjarA. nalarA. hAthI (saM. gajavara) gamAri vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). gamAra gayaya terakA gayuM (saM. gata+ka) strI (de. gAmAra ) gayarAya terakA. gajarAja gamAM kAmA (zA). caMdravA narakA. bAju, gayavara ArArA. gurjarA. vikrarA. zRMgAmaM.

Page #229
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza hAthI (saM. gajavara) gayaMda abhiU. aMgavi. narakA. naMdaba. prAcIphA. madamo. zRMgAmaM. hammIpra. harivi. hAthI (saM. gajendra) gayaMda / garuDa garaba, garabu vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vIsarA. garva, abhimAna garama " vIsarA. [gara, aMdarano mAvo] (saM. garbha) garabhu prAcIphA. garva, abhimAna gayaMvara juo gayaMdhara garavI lAvala. garvavALI gayaMdavaya prAcIsaM. gajendrapada, [giranAranuM garasalI nalarA. strInuM eka ghareNuM, [galasirI, gaLAnuM ghareNuM ] 143 eka jalatI * gayaMdhara [ gayaMdara ] virApa. suMdara hAthI, garahai uktira. niMdA kare (saM. garhati) [uttama hAthI] [saM. gajendra ] garahaNai vikrarA. zRMgAmaM. hammIpra. gharANe, gIro tarIke [ saM . grahaNaka; de. gahaNa ] garANa * vimapra. [bhAre, vajanarUpa, apriya ] [phA.girAM; hiM. garAM] gariTTha, gariTha ArArA. gariSTha, mahAna, mahimAvaMta garai prabopra. gaLI jAya, [ kSINa thaI jAya ] (saM. girati); juo garI paDe garakaluM (garaphaluM) siMhA (zA). gaLacaTuM ?, ["pharasaM] garakA premAkA. TukaDA garakAvya akhAkA. garakAva, [saMkoDAIne garihauM * SaDAbA. [niMdu] [saM.] cAlate] garajaNa caMdravA. [garajANa], gIdhaNa, [ gIdha ] garaThi aitikA. gariSTha, moTo garaDhau ArArA. uktira. aitikA. karpUma. nalarA. pradyucu. premAkA. vAgbhabA. vikrarA. ghaDo, vRddha (saM. jaraTha) gaDhapaNi prabopra. ghaDapaNamAM garaNAM-gora vetApa. gaNAgaura, gaNagaurI, [ pArvatInuM pratIka rUpa, jenuM A vratamAM pUjana karavAmAM Ave che ] garata ( gharata ) devarA. ghI (saM. ghRta) garatha kAmA (zA). narakA. premAkA. vIsarA. nANuM, dhana garadhava madamo. gardabha, gadheDo garaphaluM juo garakaluM 2010_03 garI paDe premAkA. kharI paDe, gabaDI paDe; juo garai, girI paDavuM garITho aitikA. lAvala. gariSTha, mahAna, zreSTha garIdhara prAcIkA. kRSNa (saM. giridhara ) garuao vasaMphA moTo (saM. guruka) garuI ArArA. SaDAbA. moTI (saM. guru +I) garuDa, garUu uktira. upabA. gurjarA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vAgbhabA. SaSTipra. garavo, moTo, mahAna ( saM . guruka) garuja hammIpra. guraja, [ gadA jevuM] eka hathiyAra (phA. gurja) garuyau uktira. caMdravA. terakA. SaDAbA. moTuM, garavuM (saM. guruka) garuDa * aitikA. [moTAI, mahattA ]

Page #230
garuyaDi/galoDhAM 144 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza garuyaDi, garUyaDi zRMgAmaM. SaSTipra. moTAI; tevI goThavaNa] ___ ArArA. gauravapUrvaka galazithila juo zithila garuvo narakA. gauravazALI galasaraNa SaDAbA. hIbakAM (saM.galasvara) garUaDI nalarA. moTAI, mAhAsya gaLasthaLa narakA. premAkA. gAla garUI SaDAbA. moTI (saM.guru parathI) galahathau uktira. bocI pakaDavI te, parAjita garUu juo garuu karavU te (saM.galahastaH) garUyaDi juo garuyaDi galahathiyau uktira. jenI bocI pakaDAyelI gareNe kAmA(tri). gIrave [saM.grahaNaka, che te, parAjaya pAmela (saM.galahastitaH) de.gahaNa]; juo grahaNa galAnya cittasaM. glAni gaI premAkA. paisA, dhana gaLA mAMga paga ghAluM juo paga ghAluM gaLA gardhava dazaskaM(1). gardabhAsura __ mAhya garbhakamala cittasaM. aMdara rahela kamalarUpI galAla prAcIphA. gulAla __ avayava [saM.] galita akhAcha. akhegI. premapa. gaLekheM, namra, gaLa vIsarA. gaLU (saM.gala-) Ardra[saM.] galaalai uktira. gaLagaLe, Ardra thAya / galitapaNe akhegI. namratAthI galau ArArA. gaLyuM, mIThaM galiyAra uktira. gaLiyo baLada, hRSTapuSTa gaLau vIsarA. garcha (saM.gala-) galakaMvala SaDAbA. gAya vagairenI gaLA nIce paNa susta baLada (saM.galiH) [saM.galita-] nI laTakatI cAmaDI (saM.galakaMbala) gaLiyo premAkA. cAlavAne azakta, [cAlavA galakI vetApa. gaMDakI nadI ' na mAgato, susta] [saM.galita] gala garajata aitirA. gAla gajAvatA, [gAla gali sAhai jinarA. gaLAmAMthI pakaDIne thI garjanA karatA] galI nemichaM. DhIlA thaIne galagalIyA gurjarA. garjanA karI UThyA galIu nemichaM. gaLyo, [mITho] [saM.gulya] (prA.gulagulai) galIyA ArArA. beLu UThe nahIM tevU, [susta, galagAMThI uktira. gaLAnI graMthio (saM. ALasu] [saM.galita] galagranthayaH) gaLubaMdha dazaskaM(1). premAkA. gaLAmAM galacAmIkara samyaco. [kaMThanI zobhArUpa] paheravAnuM AbhUSaNa gaLAno sonAno hAra [saM.] galelaq siMhA(zA). DhIlAtharbu, [gaLiyA thae~] galaNau uktira. vikrarA. gaLaj, garaj (saM. galolu dazaskaM(1). premAkA. galoTiyu di. galanakam) galatthia] galataDI "uSAha. [gaLatI, pANI gaLatuM rahe galoDhAM premAkA. galophAM 2010_03

Page #231
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 145 galolA/gahUlI galolAM narapa(da). [TIMDorAM] pAmatI, harSabharI (da.) galla kAdaM (zA). prAcIsaM. vasaMphA. vasaMvi. gahailI, gahelI lAvala. ghelI [saM.graha+illa] vasaMvi(brA). gAla (saM.) gahagahavaM, gahagahivaM ArArA. RSirA. gavana dazaskaM(1). gamana; juo gauNa aitikA. aitirA. gurjarA. terakA. nemichaM. gavana-dhavana akhAkA. javaM te. doDadhAma] prAcIphA. lAvala. vikrarA. virApa. (saM.gamanadhAvana) AnaMda pAmavaM, harSathI bharAI javU; nalarA. gavarI virApa. gAyo; juo gaurI, gaurI sugaMdhathI mahekavU vasaMphA. vasaMphA (la). gavANi uktira. gamANa, Dhorane jyAM ghAsa vasaMvi. vasaMvi(brA). vRddhi pAmavaM, nAkhavAmAM Ave che te sthAna (saM... vistaravu (de.) gavAdanI) gahagATa, gahigATa ArArA. aitikA. AnaMda, gavAnika premAkA dararoja kADhavAmAM AnadanI Abhavyakti, AnadAkallAla] Avato] gogrAsa; juo gavAMnaka gahaNa terakA. vagaDo (saM.gahana); UMDANa gavAlu aMbarA. gavALo, sarasAmAnano jaththo (sa.gahana) gavAlo premAkA. vastra ke sarasAmAnano gahabarai pradyucu. prAcIphA. gabharAya jathyo gahalo vikrarA. ghelo [saM.graha+illa] gavAhI premAkA. sAkSI [phA.] gahavariu prAcIsaM. vyAkuLa thayu gavAnaka, gavAMnIka siMhA(zA). gogrAsa, gahigATa juo gahagATa [roja apAto cAro] (saM.gavAhika); gahibara zRMgAma. gabharu, vyAkuLa] juo gavAnika gahibariu ArArA. RSirA. nemichaM. zRMgAma. gavila ArArA. gurjarA. dUdhanuM banelu (saM. gabharAyu, [vyAkuLa thayu] gavya+illa) gahira prAcIphA. UMDu (saM.gabhIra); aitikA. gavila lAvala. "jaMgalI pADo [prA.gavala], gherUM [dUra karyAM] [hiM.gaila-javaM] gahilau, gahilau AnaMsta. ArArA. uktira. gaveSIiM AnaMsta. gaveSaNA karIe, zodha upamA. gurjarA. terakA. prAcIphA. prAcIsaM. karIe rUpaca. vIsarA. zIlaka. siMhA(ma).ghelo, gavyUti kAdaM(zA). gAu, [traNa kilomiTara] gAMDo, mUrkha, [unmatta (saM.graha+illa) (saM.) - gahIya gurjarA. grahI gazAvyo madamo. grasta thayo, vaza thayo gahUM uktira. ghauM (saM.godhUma) gaha ArArA. RSirA. terakA. graha gaIlI aitikA. ghauMnI DhagalI, [gurunA gahaigihitI, gahagahatI ArArA. AnaMda svAgatArthe karavAmAM AvatI ghauM AdinI ___ 2010_03

Page #232
jAta gahelI/gaMdhrava 146 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza AkRtio] vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). vIsarA. gahelI vasaMphA. vIsarA. gAMDI, ghelI [saM. SaDAbA. gAMTha (saM.granthi) graha+ila]; juo gahailI gaMThAlA ArArA(va). gaMThoDA, pIparImULa ? gaMgajamana abhiU. gaMgAjamanI prakAracaM gaThi juo gaMTha / vastra, pacheDI, [baraMgI vastra, AgaLa- gaMThoDA jinarA. kAnanuM AbharaNa pAchaLa judA raMganuM vastra] gaMDasthala premAkA. lamaj (saM.) gaMgare uSAha. gAMgare, [UMTa avAja kare] gaMDUA juo sejagaMDUA di.gaggara] gaMDola SaDAbA. eka prakAraceM jaMtu [je peTamAM gaMgali nemichaM. Ananda utpanna thAya che] (saM.gaMDula) gaMgavaNe gurjarA. gaMgAtaTanA vanamAM gaMtrI ArArA. peTI (saM.) gaMgAjalu prAcIphA. hammIpra. ghoDAnI eka gaMdhakArI juo gaMdhArI / gaMdhamAyaNa gurjarA. gaMdhamAdana parvata gaMgAdhAra kAmA(tri). ziva gaMdharava juo gaMdhRva gaMgAnaMdaNu gurjarA. gaMgAno dIkaro gaMdharva (gaMdharva gorI) *siMhA(ma). [gaMdharva strI, gaMgeTI uktira. eka vanaspati, jItelI (saM. gAnArI] gaMgeSTikA) ___ gaMdhaleNa vikraca. gaMdha levI te, [thoDoka svAda gaMgera ArArA(va). eka auSadhIya vanaspati, levo te, cAkhavU te] gaMgeDu (rA.gaMgeraNa; saM.gAMgerukI); gaMgeTI, gaMdhava (gaMdhava gorI) *prAcIphA. [gaMdharva strI, bAjoliyu, nAgabalA ? gAnArI] gaMchI, gAMchI paMcavA. vAMsaphoDAnI patnI; gaMdhAai, gaMdhAi uktira. SaDAbA. gaMdhAya, .. juo vaMzaphoDa nI gaMdha Ave, vAsa Ave gaMjaNa terakA. kalaMka (saM.gaMjana); aitikA. gaMdhAri gurjarA. rANI gAMdhArI ___ mardana karanAra, harAvanAra; juo gaMjana gaMdhArI, gaMdhakArI garjarA, virApa. svAmInI gaMjaNahAra gurjarA. parAbhava karanAra pAchaLa sugaMdhI dravyo laIne cAlanArI gaMjana *RSirA. [mardana karanAra, cUro dAsI (saM.gaMdhahArikA, gaMdhakArI) karanAra (saM.); juo gaMjaNa gaMdhava (gaMdhravavivA), gaMdharava (gaMdharavavivA) gaMjiu pradyucu. garyo caMdravA. gaMdharvavivAha, [strIpuruSanI] gaMjiu AnaMsta. jItyo [saM.gaMjita] icchAthI thato, utsavarahita vivAha gaMjiu juo gaMyyiu gadhrapa jinarA. gaMdharva, gavaiyA gaMTha, gaMThi akhAkA. terakA. premAkA. gaMdhruva lAvala. gaMdharva, divagAyaka] 2010_03

Page #233
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vasaMphA (la). vasaMvi. gaMbhArau juo gabhAra gaMbhIra * vasaMphA. vasaMvi (brA) . UMDuM; vIsarA. gADha, bhAre; harikhyA. prauDha, moTuM [saM.] gaMbhIrima RSirA. nalarA. gaMbhIratA, UMDANa (saM. gaMbhIrimA) gaMyyiu [ gaMjiu ], gAMyyiu [ gAMjiu ] prabopra. gAMjyo, harAvyo [saM. gaMjita ] gAi vIsarA. gAya (saM. gAvI) gAiNa vikrarA. gAyana 147 gAu catucA. gANaM gAgarI uktira. gAgara (saM. gargarI) gAjaMNa madamo. gAjato gAThaDI vIsarA. gAMThaDI (saM. granthi) gAu juo gADha gAThA * narakA. "narapa. premAkA. chetarAyA, jitAyA gAo akhAcha. premAkA. gaThiyo, [chetaranAra] gADaM premAkA. vIsarA. vetApa. dATavuM (di. gaDDu parathI ); akhAkA. ropavuM [khoDaj] gADIta caMdravA. gADAgraLo gADUDA uSAha. gAgara, gADavA [da. gaDuka ] "gADhau [*gAThau] lAvala. "baLavAna, "moTo, 2010_03 gaMbhArau / gAmAMtara [*chetarAyo; vaMcita thayo] gADhauM ArArA. uktira. upabA. gurjarA. vIsarA. SaDAbA. khUba moTuM, bhAre, sabaLa, dRDha, ArArA. AgrahapUrvaka, bhArapUrvaka (rA.) gAmi " vimapra. [gaurava, gauravapUrvaka ] gAta kAmA (tri). gAtra, [jAta], mana, narakA. gAtra, aMga, [zarIra ] gAtaDI premAkA. chAtI ane baraDo DhaMkAya ema gAMTha vALI vastra oDhavu te [saM. gAtrikA] gADI uktira. grIvA, garadana gADara, gADari ArArA. uktira. gurjarA. sAbharU uktira. [* baccuM, *gabharu] (saM. garbha SaDAbA. gheMTI (de. gaDurI) rUpa) gADalauM upabA. gADuM (da. gaDa ) gAbharo premAkA. gabharAyelo, trasta gaDuka, gaDuaya] gADavA premAkA. ghaDA jevA vAsaNa da. gAmaTa, gAmaTi lAvala. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). gAmaDAnI, gAmaDiyaNa (saM. grAmaTikA parathI ? ) gAmaMtarau vIsarA. paragAma javuM te (saM. grAma + antara) gAtrI uktira. gAtaDI, gAMTha mArI lapeTeluM vastra (saM. gAtrikA) gAdaha SaDAbA. gadheDA (saM. gardabha ) # gAdI ( gAdI hATa ) kAmA (tri). gAMdhInI dukAna gAne * jinarA. [gaNanAmAM, saMkhyAmAM ] [ prA. gaNa]; juo kiNagAnai gAmAM kAmA (tri). kAmA (zA). gAma, gAmaDAM [saM. grAma ] gAmAMtara dazaskaM ( 9). premAkA. bIje gAma

Page #234
gAmi/gAMThi 148 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza javAnI kriyA, gAmataruM gAla mAre akhAcha. baDAza hAMke gAmI lAvala. [viSaya] dUra karI gAlA abhiU. nemichaM. gALA, (gaLAnu) baMdhana gAmI * lAvala. [(siddhie) pahoMcanAra] gAli upabA. gALa [saM.] gAmItrA rUpaca. paragAma [jaq te gAlimasUrA terakA. prAcIsaM. gAlamasUriyA, gAmecau uktira. gAmaDAnaM, gAmaDiyaM (saM. gAla taLe rAkhavAnAM mazarUnAM ke anya grAmeyaH) ozIkAM] (saM.galla+masUraka) gAyaNa *gurjarA. prAcIsaM. gAyaka [saM. gAha uktira. nalarA. 0SaDAbA. SaSTipra. gAyana]; gurjarA. gAyana, gAna . sthUliphA. gAthA, gIta gAyatau SaDAbA. gAto gAha *gurjarA. [vidhvaMsa, nAza] [rA.] gAyatrI, gAyatrIya garjarA. virApa. gAyo gAha- uktira. gurjarA. pradyucu. avagAhana (ma.; saM.gAyatrI sAthe bheLaseLa) karavU, pravezaq (saM.) gAra akhAcha. gAro, gero, vahera; premAkA. gAha vIsarA. pakaDamAM lebuM (saM.grAh) lIMpaNa, [mATIno kela] gAhAhuM premAkA. gAIM, UMDu gArau prAcIsaM. abhimAna (saM.gaurava): jao gAhAM SaDAbA. gAthAe, gAthA vaDe gArava, gAro gAhiMi upabA. gAthAmAM gAra kADhe akhAcha. nAza kare ? gAho madamo. chaMdavizeSa (saM.gAthaH); vetApa. gAraDI akhegI. aMbarA. ArArA. prAcIphA. gAthA, chada gAruDI, madArI, sApa utAravAno maMtra gAMga prAcIsaM. gaMgA jANanAra (saM.gAruDika) gAMgaDu premAkA. caDyA vagarano, karaDu gArava, gAravau, gArakho uktira. upabA. gAMgeu virApa. gAMgeya, bhISma vaitApa. abhimAna, ahaMkAra [saM.gaurava]; gAMgeva dazaskaM(2). gAMgeya, bhISma juo gArau gAMchau nalarA. vAMsaphoDo; juo vaMzaphoDa gAruDavidyA ArArA. sarpavazIkaraNanI maMtra- gAMchI juo gaMchI vidyA [saM.] gAMjabuM premAkA. harAvaq, [parAjaya pAma,] gAruDika, gAruDI narakA. premAkA. vIsarA. (saM.gaMja) SaDAbA. madArI, sarpane ramADanAra [saM.] gAMje narakA-2. [jItIne, harAvIne] gAro catucA. gaurava, abhimAna; juo gArau gAMjiu juo gAMyyiu gAla, gALa, akhAcha. mahej, [kalaMka, gAMThai uktira. kAdaM(zA). gaMThe, gUMthe / dUSaNa]; 0kAmA(tri). doSa [saM.gAli] (saM.graMthayati) gAlaDA vimapra. gAla [saM.galla] gAMThi uktira. graMthi, gAMTha 2010_03

Page #235
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza gAMThIu nalarA. strInuM eka ghareNuM (saM. graMthika) gAMdhava kAmA (tri). gaMdharva, e nAmanA deva; mosAca. gAyaka gAMvI premAkA. gaMdharvanI gAMu juo gaMyyiu giu juo gau giDagiDI aitikA. vAdyavizeSa giNai uktira. gurjarA. vasaMvi. vIsarA. nalAkhyA. gaNe (saM. gaNayati) giNha- terakA grahaNa karavuM (saM. gRha) gira uktira. gara, aMdarano mAvo (da.) gira terakA. giri 149 girai uktira. kAdaM (zA). paDe, jhare, Tapake (saM. girati) giraTTha prAcIphA. mahAna ( saM . gariSTha) giraThi uktira. eka vAra viyAyelI gAya (saM. gRSTiH) girimAluM ArArA (va). garamALI (saM. kRtamAlaka) girisaMdhi gurjarA. giranAra pAse girI paDavuM dazaskaM ( 1 ). pradyucu. daDI paDavuM, paDI javuM; juo garI paDe giruu abhiU. uSAha. aitikA. gurjarA. nalarA. nemichaM. hammIpra. garavuM, gauravavaMtuM, mahAna, moTuM (saM.guruka) giruyu, girUyu ArArA. pradhucu. zRMgAmaM. garavo, gauravavaMto, moTo, [mahAna] (saM. guru) gire terakA. giri gAMThIu/gujarI nalAkhyA. vAgbhabA. SaDAbA. gaLe, gaLe utAre, grAsa kare (saM. galati, gilati) gilagilI uktira. galagaliyAM, galIpacI gilAni SaDAbA. glAni gilo uktira. gaLo, eka vanaspati (saM. guDUcI) Jain madhyaron International 2010 03 giloI uktira. SaDAbA. garoLI, ghiloDI (da. giroliyA, giloi) gilyAM ArArA. gaLyAM, mIThAM [saM. gulya ] givarI karpUmaM. pArvatI (saM. gaurI) gihina kAdaM (zA) . UMDA, [gADha] (saM. gahana) gihilaM ArArA. nalAkhyA. gheluM (saM. gratha+ illa ke graha + illa) gINI dazaskaM ( 2 ). premAkA. ThIMgaNI gItAratha, gItArtha ArArA. vidvAna, jJAnI, dharmatattva jANanAra gIya zRMgAmaM. gIta gIta vetApa. siMhA (zA). niSphaLa, phogaTa (phA. jista) gukha, gUkha ArArA. uSAha. kAdaM (zA). nemichaM. vasaMphA. vasaMvi (brA). vikrarA. vimapra. gokha, jharUkho (saM. gavAkSa ) guja, gujya, gUja, gUjya kAmA (tri). kAmA (zA). narapa (da). prAcIkA. prAcIphA. siMhA (zA). chAnI vAta (saM. guhya); dazaskaM ( 9). guhya, [mArmika, UMDu]; zIlaka. gupta, [ ekAMtamAM] gujara, gUjara nalAkhyA. gujarone lagatuM, gujarAtI; uktira. gUrjara, eka jAti gilai, giLai uktira. vIsarA. gaLe, Tapake; gujarI, gUjarI narapa (da). "narakA. govAlaNI;

Page #236
gujarI/guNau uktira. gUrjara jAtinI strI gujarI aitikA. rAganuM nAma bukhAra (deza) terakA. gurjara (deza), [gujarAta] bujhanA paDAvA. yakSa, eka ardhadevajAti (saM. guhyaka) 150 kujyagrAma juo guMjyagrAma kujyara bhAkhya madamo. gurjara bhASAe gujyarAti rUstasa. gujarAtI bujha, suzya, sUjha akhAkA. aitirA. narakA. prAcIphA. madamo. vikraca. vikrarA. siMhA (zA). chUpuM, chAnI vAta, marma, rahasya (saM.guhya) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza guDi uSAha. dhajA guDiu, guDiyau, guDIya uktira. gurjarA. sthUliphA. kavaca vagerethI sajja karelA (saM. guDitaH) 2010_03 guDI, gUDI ArArA. aitikA. aitirA. kAdaM (dhu). *jinarA. pradhucu. prAcIphA. nalarA. lalirA. vikrarA. vimapra. vIsarA. hammIpra. harikhyA. nAnI dhajA, patAkA guDIya juo guDiu guDDu SaDAbA. goLa (saM. guDa) guDa zRMgAmaM. rahasya [ rA. guDhau; saM. gUDha ] guhuu, goDau prAcIsaM. gUDo, paga [ de. goDa ] gur3iyA prAcIsaM. gUDI, dhajA khuzabI prAcIphA. [gajaba karanAra ], julamagAra, [ trAsadAyaka] [a. gadabI] kuTha caMdravA. goThaDI [saM. goSThi ] guDa gurjarA. virApa. hAthIno bakhtara vagere guDhauM uktira. [?] (saM. gudagUDham ) sAja (saM.) guDyA *virApa. [kavaca vagerethI sajja karyA] [saM. guDitAH] guNa gurjarA. narakA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). (dhanuSyanI) dorI, paNacha (saM.) guDa uktira. goLa (saM.) guDai * nalarA. [bhAMgI nAkhe ] buDD ArArA. *hammIpra. jhUme, jhUmatA cAle guNa siMhA (zA). gaNa ( zaMkarano); madamo. harivi. samUha (saM. gaNa ) (rA.) yuDa pracu. (hAthIne) kavaca vagerethI sajja guNa vasaMphA. chidra (saM.) kare [saM. guDa ] buDara nalarA. guDo, paga [da. goDDa] ; juo gUjha suDahI SaDAbA. ghaDo, gADavo [da. gaDuka ] guDA UMcA bAla akhAkA. UMdhA paga ghAlIne jaladI UbhA thavAnI taiyArI rAkhIne, [ubhaDaka, nirAMta vinA, kaSTapUrvaka ] guDi gurjarA. hAthIno sAja (saM. guDA) guNa (guNabanAeka) prAcIkA. gaNanAyaka, gaNapati guNaana prAcIkA. guNavAna vyakti (saM. guNijana) guNai uktira. upabA. gurjarA. *nalarA. SaDAbA. SaSTipra. punarAvartana kare, abhyAsa kare (saM. guNayati) guNau (koDi guNau ) upabA. ( karoDa) gaNo

Page #237
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 151 . guNausaMkala/gurajara-dhara guNAkara) guNausaMkala aitirA. guNanI bharapAI, [guNa guNAgara vasaMphA. vasaMvi. guNono bhaMDAra (saM. __ - upakArano badalo] guNakA, guMNakA madamo. gaNikA guNiana kAdaM(dhu). kAdaM(zA). guNijano, guNageha RSirA. guNonuMghara, [guNonuM nivAsa- [prazastigAyako], bhATa, cAraNa vagere sthAna (saM.guNagRha) guNiu uktira. punarAvartana karyu, abhyAsa guNaThANa AnaMsta. jinarA. SaDAbA. guNa- karyo (saM.guNitam) sthAnaka, AtmAnI AdhyAtmika unnati- guda premAkA. gudA [saM.] nI uttarottara avasthAo [jai.] guvarANI aitikA. nivedita karI, nivedita guNaNI uktira. punarAvartana, adhyayana (*saM. thaI, jANI] [phA.gujara] guNanikA) gudarAva, siMhA(zA). mokalAvaQ (hiM. guNattama ArArA. guNottama, uttama guNavALA gudarAnA) [phA.gujAra parathI] guNanAeka madamo. gaNanAyaka, [gaNapati] gudare madamo. daragujara thAya, [mApha thAya] guNanilau ArArA. aitikA. nalarA. guNonuM gudAre juo hasIya gudAre sthAna, [guNonA AvAsa samAna], gupati ArArA. aitikA. cAraphA. mana, vacana, guNavAna (saM.guNanilaya) kAyAnI azubha vRtti-pravRtti TALavI te guNanihANa aitikA. guNanidhAna, [guNono [jai.]; vIsarA. khAnagI (saM.gupta) bhaMDAra guptI premAkA. lAkaDInA polANamAM chupAvI guNapaMcAsi prAcIphA. ogaNapacAsa (saM. zakAya tevU eka prakAra, zastra ekonapaMcAzat) gupte * upabA. [mana, vacana, kAyAnI azubha guNabhUri ArArA. ghaNA guNavALA (saM.) vRtti TALavArUpa gupti vaDe] [jai.] guNavedha *zRMgAma. [guNacatura, guNarasika] gubaDaM siMhA(zA). gumaDuM [saM.gulmaH] [saM.guNavidagdha]; vasaMphA. vasaMvi(brA). *gubhAjaNI [ubhAjaNI] *gurjarA. [udvega, guNacatura, guNarasika (saM.guNavidagdha) utsAhabhaMga]; juo ubhagai guNavedha vasaMphA. kANuM pADanAra [saM.guNa+ gumAra, guMmAra madamo. gamAra di.gavAra] vedhaka] gura ArArA. karpUmaM. kAdaM(zA). prAcIphA. guNasila ArArA. guNazilaka nAmanu SaDAbA. guru jinamaMdira guraja, guruja, gurja premAkA. hammIpra. [gadA guNaha vasaMvi. vasaMvi(brA). paNacha (saM.guNa) jevaM] eka zastra (phA.gujha); juo garuja guNAkaro RSirA. guNanoM Akara - khANa gurujara-ghara terakA. gurjaradharA, gurjarabhUmi, [- bhaMDAra] [gujarAta] 2010_03

Page #238
gurava / guhavara gurava pracu. prAcIphA. gaurava, [varanA satkAra rUpe apAtuM bhojana ] gurAM SaSTipra. guruone gari kRSNabA gora, gaNagora, gaurI gurI * uSA. [ pArvatI, pArvatInAM anya devI rUpo] (saM.gaurI) gulaNI uktira. latAgRha [da guliNI] guruaDi * vimapra. zRMgAmaM, moTAI, [ mahattA ] guladhANI uktira. goLa-dhANI (saM. guDadhAnAH) gulapApaDI uktira. goLapApaDI (saM. guDapapaTikA) (saM. guru parathI ) guruja juo guraja guruDa aMbarA. gurjarA. garuDa guruDAsaNa gurjarA. garuDAsana gurunaMvaNu gurjarA. guruno putra 152 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vikraca. SaDAbA. goLa (saM. guDa, gula) gulagula- * prAcIsaM. [harSano avAja kare ]; juo gUgalIu gurubhAga * akhAkA. [guru pAsethI maLato hisso, gurunuM aizvarya ke enI zakti ] guruyA gurjarA. mosAca. mahAna, garavA, suMdara (saM. guruka) * gurulahupaNau [ agurulahupaNau] *jinarA. [aguru laghuparyAya, zarIranI aguru (sthULa ke bhAre nahIM) tathA alaghu (kRza ke haLavI nahIM) sthiti, samapramANatA] [jai. ]; juo agurulahu gurupasAye aitikA. gurunI kRpAthI; juo gulAla ArAra (va). "kRSNabA. gulAlA gulAllA, lAla phUlano choDa (rA.) [phA. gule lAla ] ? pasAya 2010_03 gulagulAyai uktira (hAthI) garjanA kare [da] gulamaMDA uktira. goLamAMDA, mIThA mAMDA (saM. guDamaNDakAH); juo mAMDA gulara dazaskaM ( 2 ) Umaro (vRkSa) [hiM. gUlara ] gulAMTha dazaskaM (2). gulAMTa guliyau uktira. prAcIsaM. gaLyuM, madhura (saM. gulyaH) gulI nemichaM. gaLI, [mIThI ] gulI (gulI kaThilau ) aitikA. najara na lAge eTalA mATe bAMdhavAmAM Ave che [te gaLAno kAMThalo ] gulma premAkA. [vRkSa] ghaTA, [jhADI] (saM.) guruva prAcIsaM. gorava, vivAhabhojana [saM. guvAlarI madamo. rAgiNIvizeSa # gaurava ] gurU * vAgbhabA. [moTuM, lAMbu, prazasta ] gurUApaNai upabA. abhimAnathI, [ moTAI - nA bhAvathI ] gurja juo guraja guha terakA ?, [*hRdaya ] [ saM . ] gula abhiU. ArArA. uktira. nalarA. nemichaM. guhavara siMhA (ma). guphA (saM. gahvara) gusAiDa prAcIkA. svAmI, pati (saM. gosvAmin) gusAhI paMcavA. [ gosAMI] dharmaguru, sAdhu (saM.gosvAmin)

Page #239
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza guharI hammIpra. gherI [saM. gabhIra] guhira, guhirau AnaMsta. ArArA. uktira. gurjarA. jinarA. terakA prAcIphA. lalirA. lAvala. vIsarA. hammIpra. gaMbhIra, UMDuM, gheruM, gADha, gUDha guhira sAdi sthUliphA. gaMbhIra avAje guhAka * zRMgAmaM [yakSa ] guMjA narakA. premapa. premAkA. caNoThI [saM.] guMjAtu lAvala. garjanA karato guMje ghAlI 0 premAkA. gupta rIte guMjyagrAma [ gujyagrAma ] "caMdravA. [guhyendriyo] guMNa juo gauNa guNakAjuo guNakA guMNadhAra devarA. [sAdhunA chatrIsa ] guNone dhAraNa karanAra 153 guMmAra juo gumAra guhuM vimapra. gharaM [saM. godhUma ] gUkha juo gukha gUgali ArArA (va). gUgaLa (saM. guggulu) gUgaLI premAkA. brAhmaNanI eka jAta (khAsa karIne dvArakAnA tIrthagora) gUgalIu * nalarA. [harSathI avAja karatA ] [saM. gulagul] ; juo gulagulagUgUliyA prAcIsaM. gUgaLI, brAhmaNa jAtivizeSa gUja juo guja gUjara uktira. gUrjara, eka jAti; juo 2010_03 guharI /gRthala gUjara - desa prAcIsaM. gurjaradeza gUjara-bAi zRMgAmaM. gatimAna vAyarAthI ? gUjarI uktira. gUrjara jAtinI strI; juo gujarI gUjjha nalarA. chAnI vAta (saM. guhya ) gUjya juo guja gUjha, gUjhya akhAkA. abhiU. aMbarA. uktira. upabA. RSirA. gurjarA. narakA. narapa. premAkA. siMhA (ma). hammIpra. chAnuM, chAnI vAta, rahasya (saM. guhya); juo gujha gUDA uktira. goThaNa; juo guDau gUDiya aitikA. patAkA, [dhajA] gUDiya gurjarA. sajja karyA, pAkharyA, palANyA (saM. guDita) gUDI juo guDI gUDha gurjarA. gheruM, UMDuM (saM.) gUDhI narakA. gADhI, gherI, gherA raMganI gUNI uktira. gUNa, kothaLo (saM. goNI) gUtau * akhAkA. *nalAkhyA. *prAcIsaM. [ phasAyo, gUMcAyo] (saM.gupta) gUdha * premAkA. [ lobhI, lAlacu ] [ saM . gRdhra ] gUyADalanagara siMhA (ma). goMDalanagara gUraja dazaskaM ( 2 ). zastravizeSa [phA. gurjha] gUha uktira. gU, viSTA (saM. gUtham) gUDa vimapra . ghUvaDa gUMDAM * akhAkA. [ dharonAM dhUmaDAM, nakAmA ghAsanAM mULa ] gujara gUMphai uktira. gUMthe (saM. gumphati) gUjaraDI prAcIphA. gujarAtanI strI, gujarAtaNa gUMhalI uktira. [*garoLI] (saM. gomukhA ) gRthala, grathala akhAcha. ArArA. cittasaM. (saM. gurjara)

Page #240
gRhadIrghikA / goTako 154 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vaLagADa lAgyo hoya tevuM, gAMDuM, gheluM goADai uktira. gAyonA vADAmAM (saM. [saM. gratha+ illa, graha + illa ] gRhadIrghikA kAdaM (zA). ghara pAsenI pagathiyAMvALI vAva, kuMDa ke hoja (saM.) mero premAkA. khero, bhUko, raja geli kAdaM (dhu). cAraphA. nalarA. AnaMda, AnaMdabharI krIDA (saM.keli); * gurjarA. *vimapra. [AnaMdathI]; juo gelhi geli lAvala. AnaMda kara, [krIDA kara] gelI juo gajagelI gelo lAvala. AnaMda, AnaMdabharI krIDA [saM. geli ] [ prAsamAM 'geli' nuM 'gelo' ] gelhi aitirA. gela, gammata, [AnaMda] [saM. keli]; juo geli gesu (ghesu) premAkA. dhULa geha ArArA. RSirA. gurjarA. naimichaM. premAkA. zIlaka. ghara (saM.) geharu kRSNabA. gheruM [saM. gabhIra ] gehena akhAkA. akhegI. ghena gokhara akhAcha. gorakhara, jaMgalI gadheDAnI eka jAta [phA. gorakhara] gogaveza vikrarA. goga nAmanI vezyA gehaNe paMcavA. ghareNe, [gIrave ] (da.gahaNa ) gogiDau, gogIDau uktira. * SaDAbA. [ saM . grahaNI]; juo grahaNa gehalI catucA. ghelI [saM. gratha ke grah +ila ] graha+illa] hiNi SaDAbA. gRhiNI gIMgoDo, gAya vagerene vaLayatuM jantu (*saM. gokITaH) hera beso cittasaM. ghera beso, zAMtithI beso gehela narakA. ghelUM [saM. graha+ illa] gehelaDI premAkA. ghelaDI, ghelI gailA narakA. gayo (ma.) goama gurjarA. gautama, [mahAvIranA gaNadhara ] goaMge premAkA. [gaganAMgaNe ], AkAzanA cokamA [saM. go] govATaka) gor3a paMcavA. suMdara strI (saM. gopI ? ) goika aitikA. gAya ane Akar3o goI gosalI uktira. [?] (saM. gopya - zilAkA) 2010_03 goula uktira. gokula, [gAyono samUha ] gokala prAcIphA. gokula, e pradeza gokali hariva-anu. gokuLe gokula lAvala. gAyonAM kuLa, dhaNa (saM.) gokulisthAna kAdaM (zA). gAyonuM goThaDuM [- vADo] (saM. gokulasthAna) gokha rUpaca. premAkA. gavAkSa, jharUkho gokhalo, gogrAsa harikhyA. rAMdhelI rasoImAMthI gAyane mATe kADhelo bhAga (saM.) godhara abhiU. gograhaNa, [virATaparvamAMno gAyane pakaDavAno prasaMga ] [ saM . gograha ] gocara hoya cittasaM. anubhavagamya banaze, samajAze [saM. gocara ] gocari devarA. sAdhunI bhikSA (saM. gaucarI) gochau uktira. pAtra vagere sApha karavAnI vastrano TukaDo (saM. gocchakam) goTako, goTiko akhAkA. akhegI. caMdraghA.

Page #241
cIta madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 155 moTI goyama paMcavA. *guTako, goTI, goLI (saM. godhau uktira. Akhalo [saM.godhava.] guTikA) godhalu nalAkhyA. Akhalo goTI akhAcha.goTIlAMjevAMstana?, [*goThI, godhIkA madamo. gho (saM.godhikA) *pUjArI, *bhakta]; juo goThiya gonuM akhAkA. pRthvInu, [jagatana [saM.go] goTyakA cittasaM. goTI, goLI gopAvivA (paga gopAvivA) SaDAbA. [pageru] goTha * premAkA. [paherAmaNI karavA mATe jJAti- chupAvavA samudAyane ekaTho karavo te, mijalasa, gopiviu uktira. gopavyo, gupta rAkhyo mijabAnI] gopya narakA. madamo. gupta, chU' (saM.) goTha, goThi narakA. nalarA. vikraca. vikrarA. *vIsarA. zRMgAma. goSThi, goThaDI. vAta- gophaNa akhAkA. paththara bharAvIne eno ghA ___ karavAnuM eka sAdhana di.gophaNA] gophaNa, gophaNau, gophaNiyo abhiU goThiya prAcIsaM. goThI, [pajArI] (saM goSThika) uSAha. RSirA. dazaka(1), narakA. nalarA. nemichaM. premAkA. lAvala. vikarA. goThise * jinarA. [bhAva dharaze] vimapra. veNI sAthe gUMthavAmAM AvatuM ke goDau juo guDuu aMboDe laTakAvavAmAM AvatuM eka goDA SaDAbA. guDA, bUMTaNa, [paga] (de.goDDa) ghUghariyALU AbhUSaNa (sN.guNphn)| goDihiliyAM SaDAbA. bhuMTaNa jamInane aDake gophaNi uktira. paththara pheMkavAna sAdhana evI rIte vaMdana karavU di.gophaNA) goDI * narapa. [*mUkI] gophaNiyo juo gophaNa goti harivi. kArAgAra (saM.gupti) gobare vimapra. gaMdA (da.) gotihara, gotihirau * upabA. *vimapra. gomaTa karpUmaM. ghUmaTa; "abhiU. [dhUmaTavALI [kedakhAnu] [saM.guptigRha devaDIo, cokIo] gotI prAcIsaM. kuTuMbI, svajana (saM.gotrI) gomatI nalarA. strIonuM eka ghareNuM [ saM. gotIhara ArArA. kedakhAnu (saM.guptigRha) gomUtrikA] gotra AnaMsta. gotrakarma, jIva- ucca ke gomaya premAkA. gAyanuM chANa (saM.) nIca gotra nakkI karanAra karmabaMdhana [jai.] gomukha premAkA. phUMkIne vagADavAnuM eka gotraja premAkA. kuLadevI vAdya [saM.] gotriya SaDAbA. sagAM, kuTuMbIo (saM.gotrika) gomUtrI uktira. eka prakAracaM ghAsa (saM. godI narakA. narapa. godA mArI gomUtrikA) . godohaNa ArArA. gAya dohavI te goyama ArArA. prAcIsaM. gautama, mahAvIranA 2010_03

Page #242
goyara/goha 156 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza gaNadhara govAlaNI, gopI (saM.gopAla parathI) goyarau uktira. gocaranI jamIna golAMTAM premAkA. galoTiyAM, gulAMTa di. goyala prAcIsaM.?, ["sipAIDA] di.goha+ galasthia] goli narapa(da). (mahInI) goLI; juo goyuta ArArA. gAya sAthe (saM.) gorasa golI gora ArArA. gaura, ujjvala *golI, gohalI paMcavA. gUhalI, eka gora akhAcha. guru prakAranI tAntrika AkRti gorakhaM dazaskaM(1). dazaska(2). premAkA. golIDAM, goLIDAM dazaskaM(2). premAkA. goruM [saM.gaura+Ta] ravaiyA, valoNAM goraDa ArArA(va). goraDiyo bAvaLa, khera golha ArArA. TiMDoruM (da.) goraDa prAcIsaM. gaurI, [pArvatI] golhI ArArA (va). giloDA, TiMDoLAno velo goraDI RSirA. gurjarA. lAvala. vIsarA. (da.golhA) suMdara strI, strI (saM.gaura-) gova- *prAcIphA. [vyAkula kare, kRza kare] gokhu prAcIphA. varanuM saMmAna karavA kanyA de.guvva; rA.govaNau] taraphathI apAtuM bhojana; juo gaurau govaLa vIsarA. gokuLa gAma gorasa golI lAvala. [dUdha] dahIM bharavAnI govAMdare dazaska(1). premAkA. goMdare, pAdaragoLI ___ mAM, bhAgoLe [saM.govRMda] goraMbhau gurjarA. gUcavaNa, [muzkelI, govyaMda prAcIkA. goviMda Apatti gozapeca premAkA. kAnane DhAMkI de tevU gorucaMdana *premAkA. [gorocana, gAyanA (pAghaDI ke pheMTo) (phA.) pittamAMthI maLato sugaMdhI padArtha]; juo goSTa premapa. goSThi, vArtAlApa gosIrSa goSTha dazaskaM(1). premAkA. vAta (saM.goSThi) gorU ArArA. gurjarA. nalarA. vetApa. Dhora, goSThA SaDAbA. gAyono vADo (saM.goSTha) gAyo (saM.gorUpa) gosAmI vIsarA. svAmI, priyatama (saM. gore *premAkA. [pAse] [ma.goDe] gosvAmin) golau SaDAbA. AMkhano DoLo (saM.golaka) gosIrSa ArArA(va). gorucaMdana, caMdanano golau uktira. golo, vidhavAno jAraja eka prakAra (saM.gozISa); juo putra (saM.golakaH) gorucaMdana golao juo para golao goha, ghoha ArArA. uktira. premAkA. madamo. golaNI kRSNabA. prAcIkA. lalirA. gho (saM.godhA) ___ 2010_03

Page #243
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza gohaDiya prAcIsaM. gho (saM. godhA ) graheza premAkA. sUrya goharya rUstasa. ghora, kabara (phA. gura ke gora) graMtha ArArA. bAMdheluM, bAMdhIne [saM.] gohalI juo golI grAma ArArA. samUha (saM.) gohIrau uktira. gho (saM. godheraH ) gohUM, gohU ArArA. uktira. ghauM (saM. godhUma) gaudhena dazaskaM ( 9). godhana, gAyonuM dhaNa gaupada * akhAkA. [gAyanA pagalA jevaDuM grAsa gurjarA. vimapra. garAsa, jamIna vagereno bhogavaTo, bhAga, hisso (saM.) ; narakA. koLiyo nAnaka] [saM. goSpada] gaurI, gavarI akhAkA. siMhA (zA). gAya gauva ArArA. gAya (saM. gauH ) mya SaSTipra. gayelo (saM. gataH ) gyarUApaNa madamo. garavApaNuM myarUvo kastuvA. garavI [saM. guruka] grata naMdaba. madamo. ghRta, [ghI] gratha mosAca. gartha, saMpatti, dhana thala juo gRthala gradhavI madamo. gardabhI, [gadheDI ] grabha caMdravA. garbha prabhavedanA catucA. garbhavedanA, [garbhamAM AvavAnI, janma levAnI vedanA ] * grava, grabha prAcIkA. garbha 157 grazAmAMhi nalAkhyA. grasyo [ - gaLI gayo ] ghairi vikrarA. ghare [saM. gRha] teTalAmAM isa aMbarA. gheMsathI grahaNA ArArA. AbhUSaNa (de. gahaNaya; hiM. gahanA) [saM. grahaNa] [rA. ]; juo grahiNu grahiNu siMhA (ma). ghareNuM, dAgIno (de. gahaNaya); juo grahaNA grahista premAkA. gRhastha 2010_03 grAsavuM dazaskaM (1). dazaskaM (2). grasavuM, [gaLaj]; 0 premAkA. khAvuM grAsIA vimapra. garAziyA, jAgIradAra grAha premAkA. magara [saM.] grihavAni nalAkhyA. grahavAne, pakaDavAne greha dazaskaM ( 9). premAkA. gRha, ghara; akhAkA. ghara, ( gharabAra ) graiveka prAcIphA. e nAmanuM devavimAna (saM. graiveyaka) gvAla gurjarA. virApa. govALa (hiM.; saM. gopAla) vANI premapa. govAlaNI gvAlera uktira. vIsarA. gvAliyara (saM. gopAlagiri) grahaNa vikrarA. SaSTipra. gharANuM, gIro (saM.); ghaDalA premAkA. eka jAtano sugaMdhI padArtha ghagghari prAcIphA. ghUgharI (saM. ghargharI ) ghagharaNuM premAkA. nAtaruM, [ anyatrathI chUTI thalI strI sAdhenuM lagna ] juo gareNe, gehaNa gohaDiya / ghaTa ghaTa akhAkA. cittasaM. dazaskaM (1). dazaskaM (2). vIsarA. zarIra; cittasaM. pAtra; premapa. ghaDo (saM.)

Page #244
ghaTai/ghana 158 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ghaTai uktira. vIsarA. bane (saM.ghaTayati); te daramyAna (saM.ghaTikA) gurjarA. zakya - saMbhavita hoya ghaDiyA (ghaDiyAjoyaNI) SaDAbA. eka ghaDImAM ghaTa-juala zRMgAmaM. ghaTayugala, [be ghaDA] eka jojana [-tera kilomiTara] kApatI ghaTapaTa gurjarA. khaDakhaDATa, (ravAnukArI ghaDiyAlau, ghaDiyALU akhAkA. uktira. zabda) caMdravA. premAkA. samaya sUcavavA amuka ghaTa par3I cittasaM. baMdhAI ? aMtare vAgatI jhAlara, sapATa ghaMTa ghaTa-putra zRMgAmaM. agatsya ghaDI ArArA. ghaDI vAra, [thoDI vAra]; ghaNeraDau nalarA. vadhAre (saM.ghanatara) __ juo ghaTikA ghaTamaTa, ghaTamaTya kAdaM zA). gaDamathala. ghaDIAla lAvala.ghaDiyALU, [samayadarzAvavA cittasaM.cittamAMcAlatAvicAro.vikalpo vagADavAmA AvatI jhAlara; juo Ala] ghaTamaTha, ghaTamaDha akhAkA. ghaDoane oraDo ghaDIyAla siMhA(zA). kAMsAno goLa sapATa vagere, (lakSaNAthI) bhautika jagata ghaTa, jhAlara ghaTamAna AnaMsta. ghaTita, yogya ghaDuu gurjarA. bhImaputra ghaDotkaca ghaTamAM vicAtuM dazaskaM(1). paMDe vicAravaM, ghaNa nalarA. SaDAbA. moTo hathoDo; gurjarA. pote vicAra terakA. vAdaLa (saM.ghana); AnaMsta. ghaTikA, ghaDI premAkA covIsa miniTano ArArA. uktira. tarakA. nImacha. lAvala. samaya [saM.] ghaj, gADhuM (saM.ghana) ghaTorA ArArA(va). gaTa-boraDI, ghaTaboraDI ghaNa akhegI. kASThano kIDo (saM.dhuNa) __ (saM.ghuTTA, ghoTTA) ? ghaNatUra aitikA. ghaNAM *vAjAM, [ghaNI *ghaTTi (thaTTi) aitikA. ThATha, simaha] zaraNAIo, gADhI vAgatI zaraNAI] ghaDa kastuvA. nalarA. naMdaba. siMhA(zA). dhaNadIhu uktira. ghaNA divasanu, purANuM ___ gaDha, killo ghaNanAmI akhAkA. ghaNAM nAmavALo ghaDa *gurjarA. [ToLI, samudAya] [saM.ghaTA] ghaNa-mulI kastuvA. ghaNo mUlyavAna ghaDaNuM SaDAbA. ghaDavU te (saM.ghaTanam) ghaNavAsa vikrarA. ghaNAM sugaMdhIdAra ghaDanAla zRMgAmaM. garanALA ghaNahaThI vimapra. dhaNe haThe, haThapUrvaka ghaDalA ArArA. ghaDA [saM.ghaTa] ghaNAlA nemichaM. ghaNA, puSkaLa ghaDavI siMhA(zA). gaDhavI ghaNI (paMnara dhaNI) madamo. [paMdara] gaNI ghaDAMmaMcI, ghaDAmAMcI uktira. pANIno ghaDo ghaNI pari gurjarA. ghaNI rIte rAkhavAnI ghoDI (saM.ghaTamaMcikA) ghaddhA upabA. gadheDA, [mUrkha] (saM.gardabha) ghaDiyai SaDAbA. ghaDI - samayanuM mApa - dhana ArArA. vAdaLa; kAdaM(dha). kAdaM(zA). 2010_03

Page #245
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 159 ghanasAra/ghaMgholiyAM ghaj (saM.) ghara-rAtuM narakA. gharamAM rakta - DUbelu, [gharadhanasAra akhegI. ArArA(va). zRMgAmaM. kapUra, nA anurAgavALu] kapUranuM jhADa (saM.) ghara vasai ArArA. ghara vasAya, nukasAna *dhanaMtara ["anaMtara] abhiU. *vadhAre ghana, thAya ... *ghaNuM bhayaMkara, [*tarata ja] ghara-sArU ArArA. gharane anusAra, anurUpa, ghabaka- prAcIsaM. gaMdha phelAvavI ? [*de. zobhatuM, juo sArU ghavaghava] gharasutra, gharasUta, gharasUtra caMdravA. ghaya ArArA. prAcIsaM. ghI (saM.ghRta) dazaskaM(1). prAcIphA. premAkA. madamo. gharaka- nalarA. ghUraka, (de.ghurukka) siMhA(zA). gharano vahevAra, gharasaMsAra gharakaja ArArA. gharanAM kAmakAja (saM.gRhasUtra) ghara-gharaNI abhiU. prAcIsaM. vimapra. ghara- gharaMNa madamo. grahaNa, [eka graha bIjAthI dhaNiyANI (saM.gRha+gRhiNI) gaLAya te] ghara ghAyu premAkA. ghara pAyamAla karyu, nAza gharANuM vetApa. ghareNuM [saM.grahaNaka karyo; juo ghAtai ghari AnaMsta. ghara ghara ghAlyuM dazaraka(1). premAkA. ghara pAyamAla gharisUtu (ghari sUttu) * gurjarA. [(rAjAne) karyu, nukasAna karyu ___ ghera sArathi] gharaTa uktira. ghaMTalo (saM.gharaTTaH) gharisUtra gurjarA. gharanI vyavasthA (saM.gRhasUtra) gharaTI uktira. SaDAbA. ghaMTI (saM.gharaTTa) gharuNI, gharUNI dazaska(1). devarA. premAkA. gharaTTa, ghara? aMbarA. uktira. prAcIsaM. ghaMTI madamo. gRhiNI, patnI (saM.) ghareNe kAmA(zA). gIrave [saM.grahaNaka; de. gharaDe * akhAkA. [ghase, valUre] gahaNa] gharaNi, gharaNI ArArA. RSirA. aitikA. dharmabAdhA ArArA. garamIthI paDatI muzkelI gurjarA. jinarA. nalarA. pradyucu. lAvala. sa.] gRhiNI, patnI ghara ila prAcIsaM. prabhUta, puSkaLa gharata juo garata ghalAvai ukteira. pheMkAve, nakhAve gharabAri, gharabArI gurjarA. lAvala. gharanA ghallai gurjarA. ghAle, nAkhe [de.ghalla dvAre [saM.gRhadvAri] ghallI lAvala. [ghalAyelI], DUbelI ghara besabuM premAkA. [ghara pAyamAla tharbu ghasa- vIsarA. ghasAIM, naSTa tharbu (saM.ghRS) gharamai ArArA. garamI, ghAma [saM.ghama] ghasta prAcIphA. gRhastha gharamATI vimapra. [gharano marda - puruSa], pati ghaMgholiyAM akhegI. nAnAM ghara di.ghaMgha+ulla] ___ 2010_03

Page #246
ghaMTavalya/ghADI ghaMTavalya "narapa. [ghAMTaravAla, jaMtara ]; juo ghAMTalavAla 160 ghaMToraNi ArArA (va). ghUgharo (saM. ghaMTAravA ) ? ghAi gurjarA. prAcIphA. harikhyA. utAvaLa [da. ghatti ]; juo ghAyiMsauM ghAi jinarA. virApa. ghA (saM. ghAta) ghAi (* paNadhAi) [parAghAi] * jinarA [parAghAta, nAmakarmano eka prakAra jenA udayathI sAmA para vijaya maLe] [jai.] ghAita * vimapra. [moko, lAga] [ rA.ghAta ]; juoghAta ghAle ghAu vIsarA. ghA; gurjarA. hatyA (saM. ghAta) ghAghara nadI uktira. ghargharikA, gogrA nadI ghAghara, ghAghariya, ghAgharI uktira. terakA prAcIsaM. ghUgharI (saM. ghargharikA) ghAghalI narapa. vihvaLa [de. ghaMghaliya]; juo ghAMghalI ghATa jinarA nyUna, [ ochI] [hiM.] ghATa premAkA. hAlata, sthiti, yojanA, yukti ghATa uSAha. narakA. nemichaM. prAcIphA. prAcIsaM. premAkA. vikrarA. ghATaDI, strIonuM rezamI vastra; rAtuM vastra; cAraphA. *ghATaDI, * lAla raMganI bAMdhaNInI bhAtanI cUMdaDI, [* caNiyo] (de.ghaTTa) ghATa akhAcha. [ghaDelI vastu ], ghareNuM ghATa nalarA. nalAkhyA. vIsarA. pahADI mArga, khINano mArga (saM.ghaTTa); catucA. sthaLa, sthAna; nemichaM. * rastA, *sImADA, [*pradeza] 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza laI ] ; juo ghAlI ghATa cAle cittasaM. nIvaDe ghATaDI gurjarA. lAvala. lAla bAMdhaNInI oDhaNI [de. ghaTTa ] ghATa bese akhAkA. cittasaM. manamAM ghaDa bese, samajAya, meLa bese ghATaravAlya * narapa. [jaMtara ]; juo ghAMTala vAla "ghATA [ghAThA ] * gurjarA. [chatarAyA, jitAyA, hAryA ]; * akhAcha. [ dhUrta, zaTha ]; juo ghAu, gAThA ghATI mosAca. gADhI, vadhAre ghATu juo ghAhu ghATe ghAtya cittasaM. samajaNamAM nAkha, samajAva ghATe ghAle, ghATye ghAle akhAkA. barAbara samajI zake, svIkAre; cittasaM. samajamAM nAkha, samajAva; samajamAM nAkha, samaja ghAu prAcIsaM. "virApa. chaitarAyo, [jitAyo, hAryo ]; nemichaM. * nukasAna pAmyo, [chatarAyo] ; narakA. ghasAI gayo (saM. ghRSTa) ghAThaUu nalarA. gaThiyo, [ chetaranAra ] ghAThA juo ghATA ghATuo premAkA. gaThiyo, chetaranAro ghATuM narakA. gAtuM, gADha saMbaMdha; premAkA. [gAdu], muzkela, kaThaNa ghADa abhiU. gADha, [durgama ] ghADi saInI [ dhADi saInI ] * RSirA [darajIonI dhADa, AkramaNa (je niSphaLa hoya che ) ] ghATa ( ghATa ghAlI ) * narakA - 2. [lAgamAM ghADI narapa (da). gADha, ghaniSTha

Page #247
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 161 ghANu/ghAMghalI ghANu SaDAbA. ghANo, taLavA mATe eka sAthe ghAyo akhAkA. ghAyala thayelo, [thI nAkhavAmAM Avato jathyo; nemichaM. TevAyelo, rasiyo] SaDAbA. ghANI ghAra siMhA(zA). ghAraNa, [ghoravU te] ghAta premAkA. ghA; akhAkA. vetApa. zIlaka. ghAraDAM SaDAbA. eka mIThAI, ghArI (de.ghAraMTa, mota, hatyA (saM.ghAti) ghAriyA) ghAta premAkA. *zRMgAmaM. rIta pAraNa *premAkA. [ghena] ghAtai uktira. upabA. kAdaM(dhu. jinarA. ghAriu, ghAryau aMbarA. AnaMsta. RSirA. dazaskaM(2). nemichaM. premAkA. SaDAbA. nalarA. prAcIsaM. -nuM ghAraNa - ghena caDelu SaSTipra. ghAle, nAkhe (de.ghatta); juo ghara hoya evo, -thI gherAyelo, masta; gurjarA. ghAtyu madamasta, madIlo (saM.ghArita) di. ghAtakU uktira.ghAtakI, hatyAro (saM.ghAtukaH) ghAria]; juo viSaghAriya ghAta ghAle akhAkA. [kAryasiddhino moko ghAryAM juo dhAryAM meLave, lAga le] [rA.; hiM.]; juo ghAita. dhAla premAkA. jamavA beThelAonI paMgata ghAtaNa aitikA. nAkhavU te ghAlai (visArI ghAlai) jinarA. [visArI dhAti-karama devarA. AtmAnA svAbhAvika nAkhe guNono ghAta karanArAM karmo [jai.] ghAli abhiU. ghAlIne, [parovIne] (de.ghalla) ghAtI premAkA. ghAtaka, hiMsaka, kapaTI [saM. ghAliu uktira.pheMkyuM, nAkhyuM, rAkhyuM (de.ghalla) ghAtin] ghAtI ArArA. nemichaM. ghAlI, nAkhI (da.ghatta) ghAlI (ghATa ghAlI) "narakA-2. [lAgamAM laI]; juo ghATa ghAtIkarma AnaMsta. RSirA. AtmAnA ghAsai jinarA. ghasAya; nemichaM. ghasAya, guNono nAza karanAra karma baMdhana] [jai.] [ghasAro - nukasAna veThe] (saM.ghRS) dhAtya cittasaM. ghAla, nAkha de.ghatta] pAhaDa siMhA(zA). juo ghAyaDa ghAya *upabA. gurjarA. terakA. ghA, prahAra (saM.ghAta) ghAhADhe catucA. gADhe, [atyaMta ghAyaka akhAcha. cittasaM. ghAtaka, nukasAna "ghAhu [ghATu] gurjarA. [daLa], sainya [rA.] karanAra ghAho kastuvA. catucA. gAthA ghAyaDa, ghAhaDa vetApa. siMhA(zA). baliSTha, ghAMisiUM vikrarA. utAvaLe; juo ghAyisauM zUravIra; [prabaLa, bhAre, vikaTa]; zUratva; ghAMgha cittasaM. gabharAmaNa; akhAkA. gabharATa; josa [(AkAzana) ghanaghorapaNuM] di.ghaMghala] ghAyiMsa uktira. utAvaLe; juo ghAi, ghAMghalI narakA. gabharAyelI, vihvaLa di. ghAMisiMUM ghaMghalia]; juo ghAghalI ____ 2010_03

Page #248
ghAMcaNa/pUMTa 162 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ghAMcaNa *gurjarA. [ghasaDa, kacaDavU te] [da. AMdhI] ghaccaNa] ghurai ArArA. aitikA. ghamaghame, vAge ghAMTa uktira. upabA. ghaMTa (saM.ghaMTA) purAyA aitikA. vagADyA, [ghamaghamAvyA] ghAMTalavAla *narakA. [jaMtara]; juo ghaMTa- ghulara vetApa. gUlara, Umaro valya, ghATaravAlya ghularauM aitirA. hAraDo, [bALako, eka ghAMTalI upabA. ghaMTaDI ___ kaMTha-AbhUSaNa] ghAMTI akhAkA. parvata bacceno sAMkaDo rasto ghusaNa, ghusiNa prAcIsaM. kesara, kuMkuma e ghAMTI uktira. paDajIbha (saM.ghaMTikA) sugaMdhita dravya (saM.ghusRNa) ghira kAdaM(zA). nalAkhyA. ghara (saM.gRha) cuMgA gurjarA. ravasUcaka zabda ghiraI jinarA. pAchA phare [rA.] dhuMTIi *gurjarA. virApa. cUMTIe, [ghasIe, dhirya prAcIkA. gharamAM (saM.gRhe) copaDIe] (saM.ghRSTa) ghisi uktira. [*ghIsa, *khAMco] (saM.ghRSTi) dhUka RSirA. ghUvaDa (saM.) ghiviNi prAcIsaM. rAsa-nRtya-vizeSa ghugghara juo ghugghara ghII uSAha. ghI (saM.ghRta) ghUghaTiu uktira. cUMghaTo, ghUmaTo ghIu uktira. ghI (saM.ghRta) ghUdharI akhAcha. bAphelI jArabAjarI [nI dhIrata kAmA(zA). ghI [saM.ghRta vAnagI ghIveli uktira. ghimela, kIDImaMkoDAnA ghUghurau uktira. ghUgharo (saM.ghurgharakaH) prakAra- lAla jaMtu ghUdhurI uktira. ghUgharI (saM.ghughurikA) ghIsalaM premAkA. vajana kheMcavA mATenaM ghUghU uktira. ghubaDa (saM.ghUkaH) baLadathI cAlatuM paiDAM vagaranu eka sAdhana ghUghUi RSirA. ghUghave, [ghora avAja kare] ghIhaTI vimapra. ghInI dukAno, ghInAM hATa, ghUTa, cUMTa premAkA. "dhUMTAyelA, *kasAyelA, [ghIbajAra ghoDAno eka prakAra ghugghara, ghagghara nemichaM. ghUgharI, [nAnI ghUtakAra nalarA. ghuvaDano avAja ___ghaMTaDIo] (saM.ghughurI) ghUnakAra dazaska(2). ghamakAra ghugghura gurjarA. ghUgharA (saM.gharghara) ghUmaI uktira. gurjarA. virApa. "ghore, [jhokAM ghugharAbu dazaska(1). premAkA. gussAthI moDhuM khAya] di.ghumma] phulAvaq ghUmaNa ghAle narakA. hIMcoLe ghuTaNa dazaska(2). ghoDAnI eka jAta dhUmaNI premAkA. ghumaraDI, phudaraDI [de.ghumma ghuDukkAi prAcIsaM. garje (da.) ghUlara premAkA. UmarAThe vRkSa, [gUlara] *ghumAraNa [ghumaraNa] *premAkA. [dhULanI bUMTa juo ghUTa 2010_03

Page #249
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ghUMTa ArArA (va). vRkSavizeSa (hiM.; saM. ghoMTA); gaTaboraDI ? ghUMTa uktira, ragar3o (* saM. ghaTTaka) ghRtapUra ArArA. ghebara [saM.] gheura prAcIsaM. ghebara (de.) [saM. ghRtapUra] gheghATa madamo. AnaMda ( apa. gahagaha + ATa) gheyaMvara siMhA (zA). hAthI; juo gheMmara ghera kAmA (tri). premAkA gheruM (saM. gabhIra) ghera siMhA (zA). gherIne gheraNa * akhAkA. [dhAraNa, UMgha, ghena] gherya rahe cittasaM. samajaNanI sthitimAM rahe ghehI catucA. ghelI [ saM . graha + illa ] gheMmara siMhA (zA). hAthI (saM. gajavara) ghoDAhADa uktira. ghoDAra, azvazALA ghoDila vIsarA. azvinI nakSatra (saM. ghoTa + illa) ghoropasarga RSirA. deva, dAnava ke mAnavakRta kaThora vighna, ApadA [saM.] 163 ghola aitikA. gurjarA. jinarA devarA. nemichaM. prAcIsaM. lAvala. dahIMnuM ghoLavUM, [valoveluM dahIM] ; vasaMphA. vasaMvi (brA). vimapra. SaDAbA. [koI paNa prakAranuM ghoLavUM, [ragaDo, ghaTTa pravAhI ] (saM.) gholaNa gurjarA. ghUmaDavuM te, [mardana karavuM, ragaDavuM te] ! gholira zRMgAmaM. cakaLavakaLa [.] ] ghoLI * narakA. [oLaghoLa karI, ovArI [saM. ghola] ghoLI jAuM narakA. vArI jAuM gholIDAM narakA. valoNAM, ravaiyA; juo 2010_03 ghUMTa / caugaThi golIDAM ghoLIza narakA. ghumAvIza ghoza, ghoSa dazaskaM ( 9). premAkA . ( ghoDAno) vADo, ghoDAra (saM. ghoSa ) ghoSa kAdaM (zA). avAja; nesaDo, [gAyono vADo] (saM.) ghoSaviu upabA. jAhera kartuM (saM. ghoSa) ghosai uktira. jAhera kare (saM. ghoSati ) ghoha juo goha brAiDa uktira. sUMghyuM (saM. ghrA-) -ca, cai, cau, -cI, cu prAcIphA. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). -nuM, saMbaMdha vibhaktina pratyaya ( saM .tyaka, prA. ccaa ); juo hRdaya- cai cau jinarA. terakA. cAra (saM. catur ) cauka gurjarA. prAcIphA. sAthiyo (saM. catuSka); juo cukka caukaDI lAvala. loka, [bhuvana] [tucchakAramAM] (saM.catuSka) caukIvaTu uktira. bAjoTha, besavAnI pATa (saM.catuSkapaTTaH) caukhaMDI nemichaM. lAvala. cokhaMDI, [cAra bAjuvALI) (saM. catuSkhaMDa); [*cAra bAjuvALI devaDI prakAranI racanA ]; vIsarA. eka sthApatyaracanA, [devaDI prakAranI] caugaThThi uktira. cokarUM, [bArIbAraNAno ke * bIjo koI, lAkaDAM sAlavI karelo cokhaMDo ghATa] (saM.catuSkakASThikA)

Page #250
caugati / caurasau caugati AnaMsta. naraka, tiryaMca, manuSya ane deva e cAra gati, [jIvayoni ] [saM.catuH+gati] cauguNau uktira. cogaNuM (saM. caturguNam ) cauggai SaSTipra. deva, mAnava, naraka ane tiryaMca e pramANe cAra prakAranI gati, [jIvayoni ] (saM. caturgati) caughaDiu uktira. coghaDiyuM (saM.caturghaTikam) caDacapaTa pradyucu. saphAcaTa [ de. cappaDaya] cauDottarasau uktira. ekaso cAra caturuttaraM zatam) (saM. 164 cauttha, cautha upabA. nalarA. (cothe TaMke jamAya tevo, traNa TaMkano eTale) eka divasano upavAsa (saM. caturtha) cautrIsa uktira. SaDAbA. cotrIsa (saM. catustriMzat ) cautha juo cauttha madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza caupau uktira. copaguM (saM. catuSpadam) caupakhera vikrarA. cAre bAju [saM. catu: + pakSa ]; juo cupakhera caupannaha nemichaM. copana cautarai jinarA. cotare cauparvI aitikA. cAra parvatithI cautAlisa SaDAbA. cumAlIsa (saM. catuH caubArau * vIsarA. [ agAzI paranI cAre bAju + catvAriMzat) khullI sthApatyaracanA, grISmabhavana ] (saM. caturdvAra-); RSirA. cAra bAju bAraNAMvALo; juo cauvAra caumAlIsa uktira. cumAlIsa ( saM . catuzcatvA riMzat) cauthau, cUthau uktira. upabA. gurjarA. nalarA. SaDAbA. cothuM (saM. caturthakaH) cauthi uktira. vIsarA. cotha ( saM . caturthI) cauda uktira. cauda (saM. caturdaza) 2010_03 caupaTa pradyucu. cogAna [ jevuM sApha ], [khedAnamedAna, vinaSTa]; cAraphA. *cAre bAjuthI, [ saMpUrNa nAza pAme evI rIte ]; lAvala. moTuM; [saMpUrNa; saMpUrNapaNe] ; [ravasUcaka zabda ]; juo cupaTa caupada upabA. copaguM (saM. catuSpada) caupana uktira. copana (saM. catuSpaMcAzat ) caupanAmai aitirA. copaname caumAsau uktira. upabA. terakA. nemichaM. prAcIkA. prAcIsaM. lAvala. SaDAbA. comAsuM, [jaina munione eka sthaLe rahevAno samaya] (saM.caturmAsakam ) caumukha prAcIphA. cAre bAju mukhavANuM, cAre bAju daravAjAvAluM (saM.caturmukha) caumukhatArUpu SaDAbA. cAra mukhavAluM rUpa ares gurjarA. caudeya caudasi uktira. upabA. gurjarA. caudaza cau-muhi michaM. cAra mukhe (saM. caturdazI) caunANI ArArA. jinarA. cAra prakAranA jJAnavALA (saM. caturjJAnI) caurau " vIsarA. [coro, khullo cotarI, sabhAsthAna ] (saM. catura ) [da. cauraya ] caurasau uktira. [* paththarano corasa TukaDo ]

Page #251
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 165 caurANU cakacolA (saM.caturasraH) . (saM.caturviMzati) caurANU uktira. corANuM (saM.caturnavati) cauvIsIiM *upabA. [covIsa tIrthaMkaranA caurAsI uktira. upabA. gurjarA. rUpaca. kALa daramyAna] [saM.caturviMzatikA] SaDAbA. coryAsI (saM.caturazIti) causaTThi, causaThi ArArA. uktira. caurAsI cauvIsI lAvala. [tIrthaMkaronI] aitikA. lAvala. SaDAbA. cosaTha (saM. corAsI covIsI [thAya eTalo samaya], catuHSaSTi) [atyaMta dIrgha kALa] causAla ArArA. *aitikA. "jinarA. nemichaM. caurAsIyau vIsarA. *prAdezika [corAsI _ vimapra. vizALa, vistRta, moTuM, khUba gAmanA] adhipati; [*corAsI nAtano (saM.catuHzAlA); juocaosAla, cusAla brAhmaNasamudAya causAlau uktira. cAre bAju khullI parasALacauriya terakA. [lagnamaMDapanI] corI (saM. vALu makAna (saM.catuHzAlam) ___ *caturikA) [saM.catvarikA] cauhaTuM rUpaca. lAvala. vimapra. cauTuM, bajAra cauridi, cauriMdI AnaMsta. jinarA. sparza, (saM.caturhaTTaka); juo cuhaTuM rasanA, ghrANa ane cakSu e cAra iMdriyavALA cauhattari uktira. cuMmotera (saM.catuHsaptatiH) jIvo [saM.caturindriya cahuM disi SaDAbA. cAre dizAmAM (saM.catuH+ caurI, caurI ArArA. uktira. gurjarA. dizA) nalarA. nemichaM. vIsarA. corI, lagna cauMpa *jinarA. [coMpa, khaMta, cIvaTa maMDapamAM cAra khUNe thatI vAsaNonI utareDanI goThavaNIvALu lagnasthAna (da.) caurI juo caurI caUkI RSirA. cAra khUNAvALI cokI, caulai ArArA. coLAthI nAno coka - sabhA-sthAnano] (saM. cauvaTTa vikrarA. cauTuM, [cAra rastA bhegA thAya te sthaLa] [saM.cartuhaTTaka] *cauvaDI (caDavaDI) *vimapra jhaDapathI caUda gurjarA. cauda cauvAha prAcIsaM.copAsa, [pracurapaNe, atyaMta] caUda vahAttara gujarA. cAdasA daza (*saM.catuHpArzvam) caosAla prAcIphA. vizALa (saM.catu:cauviha, cauvihi ArArA. gurjarA. terakA. zAlA); juo causAla nemichaM. caturvidha, cAra prakArano caka premAkA. paDado cauvihAra * upabA. [covihAra, cAra prakAranA cakacUra ArArA. premAkA. cUrecUrA AhArano tyAga] [saM.caturvyAhAra] cakacUMdha akhAcha. aMjAvU te, [-mAM AMdhaLA . cauvihi juo cauviha . thaI jaq te, aMdhatA, jaDatA] cauvIsa uktira. gurjarA. SaDAbA. covIsa cakacolA narakA. mastI, AnaMda, [krIDA] catuSkI ) 2010_03 ya.11

Page #252
cakaDola/caDI madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza gAMTha vALelI darbhanI saLI cakaDola prAcIphA. saMkalpa-vikalpa, [mananI caTa premAkA. haTha, jIda, Adata] asthiratA, vyAkuLatA] (saM.cakradolA) caTaka SaDAbA. cakalI (saM.) cakasi abhiU. laDaze, [sAmasAme Avaze] caTaka premAkA. uzkerATanI lAgaNI, cakichika kAdaM(zA). vaidya (saM.cikitsaka) [cAnaka]; akhAkA. lAlasA, jhaMkhanA cakita ArArA. bhayakaMpita, gabharAyelI (saM.) caTakanI bhaTaka premAkA. caTakAnI [DaMkha cakIchA vetApa. cikitsA lAgavAnI] bhaDaka, bIka cakagharo aitikA. cakradhara, cakravartI rAjA caTako narakA. *AMkhamAM vasI jAya evI cakkavai aMbarA.cakravartI, [samrATa] [saM.cakra- zobhA, [laganI, moha] pati caTaDA jinarA. prAcIphA. vidyArthIo di. cakavaTTi gurjarA. cakravartI caTTa cakavRtti gurjarA. cakravartI caTapaTa akhAkA. premAkA. jhaTapaTa, jaladI, cakSu juo vakku [ekAeka] caknu AnaMsta. cakSu caTTa gurjarA. vidyArthI (da.) cakyau uktira. cakita caDakalI dazaska(2). carakalI, cakalI cakragata *catucA. [cakragatie, AjubAju [saM.caTaka] badhe] caDakI karpUmaM. [caDavU te], savArI [hiM. cakracAla uSAha. cintA, [vyAkuLatA] caDDhI] cakSa akhAkA. cittasaM. premAkA. cakSu caDacaDa nemichaM. [caDacaDa evoavAja karatuM, cakSu bharavAM premAkA. AMsuthI AMkha bharavI, karakaruM] rudana kara, caDabaDAvau SaDAbA. Thapako Apo (saM. cakhAra premAkA. vimapra. dhutArA; juo cora- caTapaTati) de.caDapphaDa] cikhAra caDavaDa, caDavaDI lAvala. [caTapaTIthI], cagavagatAM kAdaM(gha). kAdaM(zA). cakacaka utsAhathI, [AturatAthI], jhaDapathI (de. karatAM, cI cI karatAM caDapaTa); juo cauvaDI cacapaTa, cacapaTTa gurjarA. "lAvala. tAladhvani caDavAIjinI SaSTipra. caDhavAnI mATeno ravAnukArI zabda caDAvalli prAcIsaM. candrAvatI kcUkaDai ArArA. cAMca boLavA jatAM caDi-uttariya terakA.prAcIsaM.vaDacaDa, ukticacara vikrarA. cAcara, cogAna [saM.catvara] pratyukti (de.caDa+saM.uttara) caTa premAkA. zrAddhamAM devane sthAne mukAtI caDI ArArA. ciDI, pakSI ___ 2010_03

Page #253
/ madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 167 caNau/caraDAhuMti caNau uktira. caNo (saM.caNaka) capalA madamo. vIjaLI (saM.) caNaka SaDAbA. caNA (saM.) capeTa gurjarA. tamAco (saM.) caNa kAji aitirA. [caNavA], vINI khAvA cabaka premAkA. [capa karIne], jhaDapathI caNahaDIu uktira. [*koI prANInAma] (saM. cabakA * uSAha. [kApa, ghA]; juo camakkau caNakavartakaH) cabolA kAmA(tri). ThapakAnAM vacana, caNiyArAM premAkA. je khADAmAM TekAvAthI [maheNAM, cAbakhA]; juo cobolA bAra[ phare che te camaka cittasaM. prakAza; "premAkA. [coMka, vaNAro * premAkA. [caNa] dhrAsako] [saM.camatkR- parathI] caNisuta prAcIkA. caNikano putra, cANakya camakau lAvala. [camakavU te, coMkavu te], caturavaMti nalarA. catura [saM.cAturyavaMtI] Azcarya [saM.camatkR-] caturasujAMNa kAmA(zA). catura ane samaju camakIali vimapra. camakyA, [bhaya pAmyA - jJAnI [saM.camatkRta caturaMga RSirA. cAra aMgavALI (senA) camakkau prAcIsaM. DaMkha, [cabako]; juo caturaMgiNI premAkA. cAra aMgavALI (senA) cabakA caturaMgI * vIsarA. [suMdara aMgovALI] [prA. camana akhAkA. bagIco (phA.) caura/catura+aMga] camara AnaMsta. terakA. nalarA. lAvala. cAmara caturAta prAcIkA. premapa. caturAI camarAta nalarA. cAmaro caturima, caturimA prAcIphA. zRMgAmaM. caturAI caya- prAcIsaM. choDavU, tyAga karavo (da.) (saM.) cara * ArArA. [dUta, sevaka]; gurjarA. virApa. catuSTa (duSTa catuSTa) premAkA. cArano samUha, (saM.); mosAca. harikhyA. [anucara], - [caMDALa] cokaDI sevaka cattArisaI SaDAbA. cAraso (saM.catvAri carau uktira. caravU te (saM.cara) zatAni) carakatuM narakA. premAkA. cakaluM (pakSI) catti gurjarA. cittamAM carace uktira. narakA.premAkA. vIsarA. zRMgAma. catucapATa dazaskaM(1). cattupATa lepa kare, lagADe, copaDe (saM.cac) catraka kAmA(zA). cAtaka caraDa gurjarA. jinarA. pradyucu. prAcIphA. catrubhuja dazaskaM(1). caturbhuja zIlaka. zRMgAma. cora, lUMTAro (saM.cara+ catruvAka naMdaba. cakravAka Ta) (de.caraDa); juo coracaraDa candrodaya jinarA. caMdaravo [saM.] caraDAhu~ti uSAha. ciDhAtI, [akaLAtI, capalaka SaDAbA. coLA duHkhI thatI] 2010_03

Page #254
caraNa/callai 168 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza caraNa harikhyA. DagaluM (saM.) caru gurjarA. dhananAM pAtra (saM.) caraNa ArArA. saMyama, cAritra (saM.) caru harikhyA. agnimAM balidAna ApavA caraNakaja Asta. caraNapaMkaja, caraNakamaLa rAMdhelo bhAta (saM.) care cittasaM. bhakSaNa kare caraNa-karaNa ArArA. RSirA. AcAra ane carma akhAcha. cittasaM. cAmaDAna] zarIra; kriyAkAMDano parAmarza, saMyamadharmanI puSTi premAkA. cAmaDAnI banAvelI DhAla mATenAM niyamo, saMyamanA mUla ane carvaDI premAkA. caDabhaDI, [gusse thaIne] uttaraguNo [jai.] calacIta gurjarA. caMcaLa cittavALo caraNa-trANa nalAkhyA. zRMgAma. mojaDI, calaNa karpamaM. gurjarA. terakA. lAvala. pagarakhaM (saM.) vasaMphA. vasaMvi. paga (saM.caraNa) caraNo caMdravA. dazaska(1). premAkA. madamo. calaNaDe lAvala. caraNamAM, pagamAM ___ lAvala. caNiyo, ghAgharo / calaNavalaNa akhAcha. akhegI. cAlavUvaLavU caraboTau nemichaM. eka prAkRta chaMda te, halanacalana, pravartana] (prA.carapaTa) calaNI uktira. kaTivastra (saM.calanI) caraMTa madamo. chaMdavizeSa calavauM lAvala. cAlavU [saM.cAlavU] caraMNA madamo. caNiyA caLavaLe akhAcha. akhegI. hAlecAle, pravarte cari ArArA. kathanI (saM.carita) calANau ArArA. cAlavU te, prayANa (rA.) caria nemichaM. caritra [saM.carita] calANAM, calANI abhiU. vATakI, vATakA cariya gurjarA. caritra, jIvanakathA (saM. calAvisu ArArA. ravAnA karIzaM, mokalIzu carita) calI nemichaM. calita thaI, [halamalI] / abarA. ArArA. gujarA. cArata, jAvana- calU uktira. SaSTipra. caLu, hatheLIbhara pANI; __ kathanI ArArA. narapa. lAvala. vimapra. caLu, carI akhAkA. parahejI [saM.caryA] jamyA pachI hatheLImAM pANI laI moM carIai *vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). cokhvu kara, te (saM.culuka) carAya che, bhogavAya che (saM.caryate) cale cittasaM. caLe, calita thAya; vIsarA. carIi gurjarA. carita, jIvanakathA cAle [saM.cal] carIu ArArA. gurjarA. caritra, jIvanakathanI calevaLe akhAcha. cAlehAle, hilacAla kare, (saM:carita) pravarte] [saM.cal+val] carItra madamo. paMcavA. kUTa yukti; ThagArI callai gurjarA. cAle; lAvala. cAle, calita vAto; kapaTa[bhayuM vartana] (saM.caritra) thAya (saM.calyate) 2010_03

Page #255
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 169 ... cavadai/caMdani cavadai uktira. cauda (saM.caturdaza) mosAca. eka prakAracaM vAdya [phA.] cavalA ArArA. uktira. coLA caMga akhAkA. ArArA. aitikA. terakA. cavavaM. cyavavaM *akhAkA. prAcIkA. cyata narakA. nalarA. premAkA. lAvala. vasaMphA. thaq, bhraSTa tharbuArArA. devarA. prAcIphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). SaDAbA. devamAMthI manuSya ke tiryak vikrarA. suMdara, sarasa (da.) avatAramA jarbu, svargamAMthI paDavU (saM. caMgA gurjarA. nemichaM. lAvala. sundara, sarasa cyavate) ___ caMgima, caMgimA prAcIsaM. zRMgAma. sundaratA cava, akhAkA. akhAcha. prAcIsaM. kahevaM, caMgI lAvala. suMdara varNavaq di.cava-) caMcala lAvala. azva [saM.] cavIyalA gurjarA. svargamAMthI paDelA (saM.cyu caMcaMtu vAgbhabA. dedIpyamAna, prakAzamAna parathI) [saM.caMc] caveDa prAcIsaM. thappaDa, tamAco (saM.capeTA) caMDa ArArA. khUba (saM.) cahai nalarA. icche (da.cAh) caMta akhegI. catucA. caMdravA. premAkA. citta cahaTa *uSAha. [coMTelA] (da.cahuTTa) caMta madamo. Abhaka, [svAmI] cahi karpUmaM. jinarA. ceha, citA, agni caMtanI catacA. caMdravA. dazaska(2). madamo. cahuTauM, cuvaTauM ArArA. nalarA. nemichaM. citriNI, suMdarI, nArI; juo ciMtanI pradyucu. vikrarA. cauTuM, bajAra (saM.catur+ caMtave devarA. ciMtave, vicAre] haTTa) caMtA devarA. ciMtA cahaDa nemicaM. cauTAmAM, bajAramAM caM tAmaNa caMdravA. ciMtAmaNi, ciMtavelu Apa cahuTA *zIlaka. (coMTyA] [de.cahuTTa tevo maNi] cahuDI, (cuhuDI) uSAha. coDI, pahoLI, caMda gurjarA. terakA. narakA. nemichaM. lAvala. . (vistRta vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). cahuDhIu lAvala. coDyo vIsarA. candra cahu pAkhali juo pAkhali caMdaNa, caMdaNu gurjarA. terakA. caMdana cahuMTI uktira. cUMTI, cImaTI di.cahuMtiyA] caMdana goha zIlaka. *pATalA gho, [caMdana cahena akhegI. cihna gho] cahero catucA. badanAmI caMdana vALavU dazaskaM(1). jaDamULathI ukheDa, cahoDI ArArA. caDAvI; vIsarA. [pUjA] [ghANa vALavo, ragaDo karI nAkhavo caDAvI, aI (rA.) ___ caMdanasIpA lAvala. caMdanathI bharelI chIpo caMga. dazaska(1) dazaska(2). premAkA. caMdani (caMdani dehu) gurjarA. cAMdanI (jevo ra caturka vA citriNI, suMdarI,mA dazakAra) madama, 2010_03

Page #256
caMdalaDau / cAcari zubhra deha) caMdalaDa lAvala. cAMllo caMdalAvayaNI lAvala. caMdranA jevA vadanavALI caMdasUra naimichaM. lAvala. candra ane sUrya caMdA prAcIsaM. candrAditya caMdAnI cAraphA. caMdramukhI (saM. caMdrAnanA) caMdima prAcIsaM. candrikA caMdu zRMgAmaM. caMdra caMdUA RSirA. caMdaravo [saM. candrodaya ] caMdauu uktira. caMdaravo ( saM . caMdrodaya ) caMdravA premAkA. caMdaravA caMdrAaNa madamo. cAMdrAyaNa [ vrata] caMdrAulI * naimichaM. lAvala. caMdrAvalI, kRSNanI eka rANI caMdravA lAvala. caMdaravA caMdrau kAdaM (zA). narakA. nalarA. vimapra. caMdaravo [saM. candrodaya ] 170 caMpai lAvala. vIsarA. cAMpe, dabAve [de. ] caMpaivilli terakA. camelI (saM. caMpaka + vallI) caMpakavannI gurjarA. caMpakavarNI caMpaya prAcIsaM. caMpaka, caMpo caMpalu prAcIphA. caMpAno choDa (saM. caMpaka) caMpAvatrI, terakA. caMpAvaraNI (saM. caMpaka varNikA) caMda vimapra. cAmaDI [saM. carma] caMbaka RSirA. lohacuMbaka (saM. cumbaka ) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza caMbukagiri cittasaM. lohacuMbaka dharAvato parvata caMmakapAMhAMNa madamo. lohacuMbaka 2010_03 cAkala lAvala. cAkaLA, [nAnI gAdI ] [da. cakkala ] caMdrayau uktira. caMdaravo (saM. candrodaya) caMdrodaya juo caMdrodaya cAkavo * paMcavA. [jovo] [saM. cakS-] caMdroya terakA. caMdaraMvo (saM. candrAtapa, jai.saM. cAkulau aMbarA. gurjarA. nemichaM. cAkaLo, candropaka) [saM. candrodaya ] [goLa nAnI gAdI] (saM. cakra+ulla) di. cakkala] cAkha ArArA. jinarA. najara, dRSTidoSa (saM. cAu pradyucu cApa, dhanuSya cAuA * catucA. [covA, vividha gaMdhadravyothI banAveluM sugaMdhita dravya ] cAuciyAviu vimapra. "uzkerAyelo, [* AvezamAM Avyo] [*rA. cUMcAvaNo] cAuri, cAurI aMgavi. ArArA. * gurjarA. *naMdaba. "nemichaM. "vimapra. gAdI (de.) cAula vimapra. cokhA (de.) cAuMDA uktira. cAmuMDA cAka abhiU. uktira. premAkA. [cAkaDo ], cakrAvo, goLa bhramaNa (saM. cakra) cAka nalarA. aMboDAmAM khosavAnuM strInuM eka cakrAkAra ghareNuM (saM. cakra) cakSu) cAkhivau jinarA. cAkhavoka * cAkhI gurjarA. virApa. cAkhI, bhogavI (de. cakkhiA) cAcara uktira. nalarA. nemichaM. zRMgAmaM. cogAna, coka (saM. catvara) cAcari uktira. prAcIsaM. carcarI,

Page #257
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza [gItavizeSa ] cATa nemichaM. khuzAmata karanAra (saM. cATu) cATako narakA. caTako, AghAta cATavo premAkA. lAkaDAno kaDacho [de. cAbakha premAkA. cAbuka cApaki premAkA. cAbuka caTTua ] ghA] cATiku vimapra. caTAko, [ caTako, jhINo cAbaNa uktira. cAvIne khAvAno zekelo khAdya padArtha, cavANuM (saM. carbaNa) [rA. ] cATU aMbarA. cATavo, [lAkaDAno kaDacho] cAma akhAcha. [cAmaDAnuM ] zarIra; jinarA. cAmaDI [da. cahua ] cATukAriyA vacana uktira. mIThAM vacana cAmaDuM akhAcha. [cAmaDAnuM] zarIra; juo ( saM . cATukArikAni vacanAni) cADa SaSTipra. durjana, kapaTI (de. cADa ) ; cADa, cADi ArArA. prayojana, jarUra (rA.) uSAha. prAcIsaM. * zIlaka. sevA, bhakti, [ sahAyatA, madada ] 171 cADhInai ArArA. caDAvIne cANauri prAcIsaM. cANUra, [ eka malla ] cAtarai lAvala. calita thAya, [ khase] cAtAriNI ArArA. mIThAI vagerenI bheTa (rA.) cATa / cAritra * cApai [cAMpas] vasaMphA (la). vasaMvi (brA). caMpAnA phUlamAM (saM.campaka) cApaki kAdaM (zA). cAbukathI cADUu nalarA. ekanI vAta bIjAne kahI cAmIkara nalAkhyA. suMdara (saM.) denA cADiyo [. cADaya] cAya devarA. cAha, icchA cAraNa * gurjarA. [AkAzagamana karI zakatA sAdhuna prakAra ] cAtuka narakA. cAtaka pakSI cAtura madamo. catura cAturima nalarA. caturAI (saM. caturimA ) cAtra siMhA (zA). cAtarIne, gupta, saMyata cAtruka dazaskaM ( 1 ). dazaskaM (2). narakA. premAkA. cAtaka pakSI cAthari uktira. hAsya [de. catthari ] cApa premAkA lAvala. dhanuSa (saM.) 2010_03 cAMmaDa cAmara * vimapra. [camAra jevA halakA loka ] cAmarahArI prAcIphA. cAmaradhAriNI strI cAmAceDa uktira. cAmAcIDiyuM [di.camma - ciDaa ] cAraNa ArArA. (gAya) cAravI te cAraNI ArArA. hAlata cAlatI (rA. cAriNI) cAkhI ArArA. carAvIne cAraMNI madamo. cALaNI cAri gurjarA. ghAsa, [cAro] cAri * prabopra. [ upAya, lAga] [.] cAri uktira. cAra (saM. catvAri) cArita ArArA. aitikA. gurjarA. vratamaya jIvana, saMyama, dIkSA (saM. cAritra) cArittu SaDAbA. saMyamadharma (saM. cAritra) cAritra AnaMsta. devarA. nalarA. lAvala.

Page #258
cAritrI/cAMtriNI 172 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza saMyamadharma, tyAgadharma, dIkSA [saM.] cAvaLa vIsarA. cokhA cAritrI AnaMsta. saMyamI, [saMyamadharmI] cAvI * narakA. [badanAma] [hiM.] cAritrIA upabA. cAritra - jaina dIkSAvrata cAve akhAcha. kahe (de.cava) pALanArA cAsa uktira. premAkA. madamo. kuMjaDu, eka cArihiM gurjarA. virApa. cAlavAthI, cAlathI pakSI (saM.cASaH) (saM.cAra) cAsaNI vimapra. [ghoDAne ApavAmAM AvatuM cArIya harivi. nRtyanA gativizeSamAM (saM. jogANa, caMdI] cArI) cAsaMgha akhAcha. jAhera, ughADe choge cAruvAka akhegI. cArvAka darzana] cAhahu uSAha. narakA. nemichaM. *prAcIphA. cAro *akhAkA. catucA. premapa. upAya prAcIsaM. vikrarA. *vimapra. jue, nIrakhe, cAla, cAlo cittasaM. pravartana primabharI dRSTithI jue] (apa. cAha) cALa premAkA. cAdara di.cAha]; *aMbarA. [rAha jue, pratIkSA cAlai lAvala. [cAle, kAma thAya] kare]; uSAha. prabopra. icche, [yAce] cAlai vasaMvi. caLe, [calita thAya] (saM. cAhana vetApa. ughADu, jAhera calyate). cAhIjai juo kahI cAhIjai cALa oDhavI premAkA. devALU kADhaQ cAheka caMdravA. managamatAM cAlaNI uktira. cALaNI (saM.cAlanI) cAMcUDa SaDAbA. cAMcaDa di.caMcaTa] cAlavi kAdaM(zA). cAlavAthI cAMdaraNI dazaska(2). prAcIphA. caMdrano cAlave cittasaM. calita kare; narakA. caLAve, prakAza, cAMdanI calita kare; calAve, halAve [saM.cAl] cAMdalu gurjarA. caMdra cAlA ArArA. ceSTA; nemichaM. *gati, [ceSTA, cAMdulau gurjarA. vasaMphA. vasaMvi. caMdra . pravRtti] cAMdulaDau gurjarA. caMdra cAli prAcIphA. cAla, rUDhi cAMdulA vasaMphA. vasaMvi(brA). caMdra cAle narakA. calAve, calita kare cAMdra prAcIphA. candra cAlevyA caMdravA. cAlavA[mAM cAMdraNau prAcIsaM. candrikA, [caMdraprakAza] cAlo juo cAla cAMdaNI kAdaM(zA). vimapra. cAMdaraNI, tArAcALo akhAkA. ceSTA maMDaLa; dazaskaM(2). cAMdanI, [caMdracAlyuM jAi cittasaM. pravatryu jAya prakAza]; narakA. cAMdanI, ["tArAmaMDaLa] cAvai *jinarA. [svecchAe] cAMdriNI prAcIphA. cAMdanI, caMdraprakAzacAvaDI premAkA. [cokI], polIsathANuM yukta]; lAvala. cAMdanI, [caMdraprakAza] 2010_03

Page #259
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza cAMdriNu uktira. caMdraprakAza cAMpa uktira. caMpAnagarI vasaMvi. cAMpai vasaMphA vasaMphA (la). vasaMvi (brA). caMpAmAM (saM. caMpaka); juo cApai 173 cAMpas akhAcha, uktira. jinarA. vasaMphA. vasaMphA (la). virApa. vIsarA. SaDAbA. cAMpe, dabAve [da.caMpa] cAMdriNu/citrAma ciNai uktira. vINe, ekatrita kare (saM. cinoti) ciNaya terakA. caNo (saM. caNaka), (* cINo, eka dhAnya) [de.cINa]; juo cINau ciNiu uktira. vINeluM, ekatrita kareluM ciNI SaSTipra. caNelI, [caNatara thayelI] (saM. cinoti parathI ) ciNoThI uktira. caNoThI (da. ciNoTThI) citavI devarA. ciMtavI, vicArI 2010_03 cita lAI ArArA. citta lagADIne, dhyAnathI; juo lAi cAMpau uktira. caMpaka, [caMpo] cAMpalA - taruara vasaMvi (brA). caMpaka vRkSa cAMpI * narakA. [cAMpIne, dabAvIne, kaDakAIthI] cAMpulA vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). caMpo (saM. caMpaka) cAMpela lAvala. vimapra. caMpAnuM tela [saM. caMpakatailya ] vasaMvi. citta corI narakA-2. kasara rAkhI, jhAMkho paDI, [saMkoca pAmI] cittaprasatti AnaMsta. cittane joDa [saM. cittaprasakti] cAMpe zuM premAkA. [kALajIthI, khaMtathI ] cAMbaDau uktira. cAmaDuM (saM. carma-) cAMbali hammIpra. caMbala nadI cAMbila vIsarA. caMbala nadI cittamAsa prAcIsaM. caitra mAsa citrau SaDAbA. citto (saM. citraka) citrakArIUM vAgbhabA. AzcaryakAraka citra - lakhiyA premAkA. citramAM cItaryA hora tevA, sthira, mUDha [saM. citralikhita] citra-laMka premAkA. cittAnA jevo keDano vaLAMka; juo laMka cAMgaDa caMdravA . ?, [* cAmaDAnuM zarIra ]; juo cAmaDuM cAMhIna akhegI. cihna ciUAlIsa nalarA. cuMvALIsa (saM.catu- citrazAlI, citrazALI, citrasAlI * gurjarA. zcatvAriMzat ) "premAkA. virApa. [suMdarI ] * cigacigatau upabA. cakacakatuM cici pradyu [tyAjya ] [ de. cicca ] ciTaka premAkA. vaLagADa, [melI vidyA ] ciDau uktira. nalarA. cakalo (saM. caTakaH) ciDI aMbarA. uktira. cakalI (saM. caTakA); vIsarA pakSI, [cakalI] (saM. "ciTaka) citrasAli, citrasAlI * uSAha. terakA. lAvala. paMcavA. prAcIphA. jyAM citro goThayAM hoya evaM dIvAnakhAnuM, raMgabhavana (saM. citrazAlA) citrasAlI juo citrazAlI citrAma kAdaM (dhu). kAdaM (zA). gurjarA. nalarA.

Page #260
citrAlaMkI / cINau (cihuM+saM. ghaTi) keDavALI; juo laMka citrAveli, cItrAvela aitirA. uktira. icchita phaLa ApanArI velI, [akSayanidhinI siddhivALI velI] [saM. citrakavallI ]; juo citrAvela * vimapra. citarAmaNa, citro citrAlaMkI narakA. cittAnA jevI pAtaLI cihu~ disi RSirA. cAre dizAmAM cihuM pari uktira. cAra prakAre ciMcUDa SaDAbA. cAMcaDa [de. caMcaTa ] ciMta, cIMta uSAha. nalarA. lAvala. citta; gurjarA. vIsarA. ciMtA, vicAra ciMtai nemichaM. lAvala. vicAre ciMtanI, cIMtanI *akhAkA. madamo. siMhA (zA). citriNI, suMdarI juo caMtanI citrAMma prAcIphA. citarAmaNa cipuTa RSirA. capaTuM besI gayeluM (saM. cipiTa) cibuka akhAkA. premAkA. haDapacI (saM.) cimicimi RSirA. camacama avAja 174 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ciyavAsa aitikA. caityavAsa ciyAri SaDAbA. cAra (saM. catvAri ) ciyAlIsa SaDAbA. cAlIsa ( saM . catvAriMzat) cirAsa * zRMgAmaM. [cirakAlIna, ciraMjIva ] [saM. cirasya, prA. cirassa] civiyAM zRMgAmaM kahyAM [da. cava] ciha gurjarA. virApa. siMhA (ma). citA, ceha cihauM virApa. cAra [saM. catur+khalu] cihAraI zRMgAmaM. cAreya cihina premAkA. cihna, lakSaNa cihna lAvala. cAra (saM. catur+khalu) cipakhI vimapra. cAre bAju cihara zRMgAmaM. keza, cALa (saM. cikura ) cihuM ArArA. gurjarA. narakA. nemichaM. lAvala. vIsarA. cAra, cAreya (saM. catur+khalu) cihuMghaDiyau vIsarA. coghaDiyuM, sumuhUrta 2010_03 citavas devarA. jinarA. ciMtave, vicAre ciMti nemichaM. citta ciya prAcIsaM. citA ciMtu gurjarA. citta ciba gurjarA. bhAravAcaka avyaya (saM. caiva) ciMtya kAdaM (zA). cittamAM * ciMgha gurjarA. prAcIphA. nizAnI, dhajA (saM. cihna) cI nalarA. prAcIphA. SaSThIno pratyaya, [-nI] (saM.-tya); juo -ca cIkaNa vetApa. eka jAtanI kAkaDI cIkhala uktira. aitirA. nalarA. prAcIphA. kAdava (de. cikkhalla) cIkhalAluM uktira. kAdaviyuM cIkhalI zRMgAmaM. cIkaNI, kAdavayukta (de. cikkhalla) cIgaTa naMdaba. cIkAza cIgarAI ArArA (va). cikAkhAI ? cIcU ai uktira. cIMcIM avAja kare, cIsa pADe cINau uktira. cINo, eka dhAnya [da. cINa]; juo ciya

Page #261
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 175 cINIkabAvA/cuTAM cINIkabAvA ArArA (va). caNa-kabAba, eka vastra, uttama ke rezamI vastra (saM.) vanaspati (phA.cinikabAlA) cIrI pradhuca. vIsarA. citthtthii| cIta prAcIsaM. caitra cIlha uktira. samaDI (saM.cillaH) cItanI madamo. suMdarI (saM.citriNI); juo cIlhaDAM zRMgAma. samaDI (de.cilla) cIMtanI cIlhasAga uktira. cIla, eka pAMdaDAvALI cItarA premAkA. cittA vanaspati jenuM zAka bane che (da.cillI+ cItarAvyau jinarA. yAda karAvyA saM.zAka) cItavai, cItavai akhegI. upabA. nalAkhyA. cIvara ArArA. vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. *premapa. SaDAbA. ciMtana kare, vicAre vasaMvi(brA). vastra (saM.) (saM.cintayati) cIMcUe premAkA. cUM cUM evo avAja kare cItI vimapra. ciMtavyA mujaba, icchA mujaba cIta ArArA. gurjarA. citta; juo ciMta cItu vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. cIta- gurjarA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). citta vasaMvi(brA). vicAra karavo (saM.cintaya) cItrai uktira. cItare (saM.citrayati) cItanI juo ciMtanI, cItanI cItrau uktira. citto (saM.citrakaH) cItavai juo cItavai cItrAma kAmA(tri). kAmA(zA). citarAmaNa cItArau nalarA. citrakAra, cItAro cItrAvela juo citrAveli cInaviu kRSNaca. oLakhAvyo cInauM gurjarA-Ti. "virApa. cIrelu, vidArekheM cuA * narakA. [vividha gaMdhadravyonA mizraNa(saM.cIrNam) vALu eka gaMdhadravya]; juo cuvA caMdana, cInI narakA. oLakhI [saM.cihna parathI] cUA, cUyA, coA, covau cInyo narakA. oLakhyo, jANyo [saM. cuka vikrarA. coka [saM.catuSka] cihnitam] cukaDaI vimapra. cAracAra; juo cokaDa cIpaDI vimapra. [cIbI, bUcI, capaTA nAka- cukaDau nalarA. kAnanuM eka ghareNuM, cokaDA vALI cukaDaM kAdaM (zA). vimapra. cokaDaM (ghoDAnu) cIpaDIu, cIpiDau uktira. eka jherI jIvaDuM cukasi rUpaca. cUkIza, [khoIza] (saM.cipiTaka) cuka abhiU. coka, [sAthiyAnI AkRti] cIphADa uktira. [?] (saM.cittasphoTaka) (saM.catuSka); juo cauka cIra kAdaM (gha). jathyo, jUDo cukka- terakA. cUka, (saM.cyu+kka) cIra gurjarA. jinarA. nemichaM. paMcavA. premAkA. cukavi gurjarA. cUkI jaIne vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(bA). vIsarA. cuTAM karpUmaM. cauTAM [saM.catura+haTTa] 2010_03

Page #262
cuNaNi/cUA cuNaNi gurjarA. caNavA mATe (saM. cinoti ) cuNivAnai siMhA (ma). caNavA vakhate cuthau ArArA. nalarA. nalAkhyA. cothuM (saM. caturthaka) 176 cuviha ArArA. cAra prakAranA ( saM . caturvidha) cupakhera hammIpra. cAre bAju; juo caupakhera cusaThi nalarA. lAvala. cosaTha (saM. catuHSaSTi) cusAla nalarA. *pradyucu. *pahoLI, [vizALa ] (saM. catuHzAlA); juo causAla cuhaTuM prAcIphA. vikrarA. cauTuM, bajAra (saM. catur + haTTa); juo cauhaTuM madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza cuvA caMdana *madamo. [cuvA - eka mizraNa - yukta gaMdhadravya ane caMdana ]; juo cuA, covA ke cupAkhara cupaTa * nalarA. [cAre bAju khullA ]; uSAha cAre taraphathI, [*vinAzaka] (saM. catuH + paTTa) [hiM. caupaTA ]; juo caupaTa cupaTTa * vimapra. [khullI rIte, muktapaNe ] cupAkhara nalarA. cAre bAju (saM. catuH + pakSa ); juo cupakhera 2010_03 cuhaDiyAM lAvala. coDyAM [de. cuhuTTa ] cuhi nalakhyA. cAre, cAreya (saM. catur + khalu) cuhu kAdaM (zA). cAra (saM. catur + khalu) cuhuTai vikrarA. cauTe, [bajAramAM] [saM. catur + haTTa ] cuphalA uSAha. kadAvara, [puSTa ] cumAsuM nalarA. vimapra. comAsuM, [jaina sAdhunuM cAturmAsa ] cuhuDI juo cahuDI cuyo vetApa. koI vastu bALI ukALIne cuhuvaTAM abhiU. cauTAM, bajAra ( saM . catur + haTTa) [saM. caturvatma ] kADhelo sattvarUpa rasa cura vikrarA. corAmAM cuM pradyucu cAra [ saM . catur ] curaMga abhiU. cAre aMganI, [gADha] curI lAvala. nalakhyA. corI, lagnamaMDapanA cAra khUNe karavAmAM AvatI mATalInI racanA culasI prAcIphA. prAcIsaM. corAzI (saM. caturazIti) cule ArArA. coLAthI [de. cavalaya ] cubaTauM juo cahuTauM cuvaTi, cUvaTi kAdaM (dhu). kAdaM (zA). covATamAM, cakalAmAM, [cAra rastA bhegA thAya tyAM] (saM. caturvatma); juo cahuTauM cuvaNa akhAkA. cUveluM dravya cuMkalAi uktira. dhAradAra vastu ghoMcavI [*de. caMcha ] cuMkAra prAcIkA. Azcarya [kAraka] (saM. camatkAra) cuMcutA * narapa ( da ). [ camacamatA, phaLaphaLatA, garama, tAjA ] cuMdivaM uktira. caMTa, vINavaM [saM. caMTU ] cuMbai uktira. gurjarA. virApa. cuMbana kare (saM. cumbati) cUA * abhiU. * premAkA. [vividha gaMdhadravyonA 'mizraNavAkuM eka gaMdhadravya ] ; juo cuA

Page #263
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 177 cUka/cetra cUka uktira. AmalI (saM.cukram) cUrai gurjarA. premAkA. cUro kare (saM. cUTivA vAMchai uktira. cUMTavA icche cUrayati) cUDa premAkA. [vITaLAIne karavAmAM AvatI] cUrI nemichaM. cUro, bhUko __ pakkaDa, bhIMsa di.] cUrIi, cUrIyai upabA. nemichaM. cUro karAya cUDakaraNa kAdaM(zA).bALamovALA utarAvavA- cUrI pUrI * narakA. [cUramuM ane pUrI] no vidhi (saM.cUDAkaraNa) cUrIyai juo cUrIi cUDAlI kAdaM(zA). cUDAvALI, saubhAgyavatI cUryu ArArA. RSirA. daLI nAkhyu, cUrecUrA strI karI nAkhyu cUDAvayaMsu aitikA. cUDAvataMsa, [ziramora] cUlhau ArArA. pradyucu. cUlo (saM.culliH) cUDhIyii kAdaM(zA). coDhavAmAM Ave (da. cUlli, cUlhI uktira. SaDAbA. cUla (saM. cauTTa) culliH ) cUNi uktira. cUro (saM.cUNi) cUvaTi juo cuvaTi cUtAMkara juo nUtAMkura cUMthA narakA. premAkA. cItharA cUti uktira. strIyoni; gudA (saM.cyuti) cUMbaNI vIsarA. cuMbana karavAM te cUthau juo cauthau ce * vimapra. [caNatara] di.cecca] cUna uktira. loTa (saM.cUrNam) [hiM.] cenuM * vimapra. *lAvala. [caNatara] di.cecca cUnau gurjarA. cUro (saM.cUrNa+ka); uktira. ceTa RSirA. dAsa (saM.) cUro, bhUsuM ceTaka kastuvA. cittasaM. premAkA. jAdu, cUnaDi, cUnaDI aitikA. vIsarA. sthUliphA. melI vidyA vastravizeSa, cUMdaDI ceTaka (ceTaka lAgyu) narakA. ghekheM [lAgyuM] cUnaDIa sthUliphA. cUMdaDI, strIveM eka ceTI akhAkA. ArArA. dAsI (saM.) jAtanuM bhAtIgara rezamI vastra ceDI nemichaM. SaDAbA. dAsI (saM.ceTikA) cUnalaDI narakA. cUMdaDI ceta ArArA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). cUnI narakA. premAkA. hIrAno ke ratnano citta (saM.cetas); ArArA. RSirA. nAno TukaDo, strIone nAkamAM paheravAnI nemichaM.bhAna [saM.cetas caMdravA.sAvacetI TIpakI rAkhIne, kALajIpUrvaka, [vicArIne] cUba *gurjarA. [bhoMkavu te] [hiM.cubhanA] ceta uktira. caitra mAsa cUyA lAvala. vividha gaMdhadravyanA mizraNa- cetiu akhAkA. upabA. cetyo, jAgRta vALu eka gaMdhadravya]; juo cuA thayo, sabhAna banyo (saM.cetayati) cUra nemichaM. cUro cetra vIsarA. caitra mAsa 2010_03

Page #264
. 178 cetraDa/copAM madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza cetraDa madamo. gAMDI, dAdhAraMgI strI upara thatuM lIMpaNa, aboTa / cena juo aMgacena cokhabhaMDi *vimapra. [sAva halakI, asatI, cerI dazaskaM(2). premAkA. dAsI (saM.ceTI) kulaTA] de.cokkha+bhaMDI] celukAM prAcIsaM. bALako di.cellaya] cokharo madamo. chaMdavizeSa celukhepa prAcIphA. AkAzamAMthI vastronI cokhAlaNi nemichaM. cokhya' karavA mATe di. __ vRSTi thavI te (saM.celotkSepa) cokkha] cehena akhAkA. akhegI. caMdravA. cittasaM. cokhAlA lAvala. cokhkhA, svaccha di. madamo. cihna, lakSaNa cokkha] cehebaco premAkA. zevALa ane vanaspativAlo cokhI ArArA. sarasa, sarasa rIte (rA.); hoja [phA.cahabacca] nemichaM. cokhkhI, [svaccha, nirmaLa cena siMhA(zA). cihna cokhuTa, cokhuMTa caMdravA. madamo. cAre dizA, caitanyame cittasaM. caitanyamaya ___ cAre sImA, sarvatra [saM.catura+de.khuMTa] caitya ArorA. jinamaMdira (saM.) cogamA caMdravA. cAre bAju caityaparavADi prAcIphA. kramapUrvaka mandironI. coja akhAkA. akhAcha. *akhegI. uktira. yAtrA (saM.caityaparipATI) Azcarya, camatkAra, [camatkArapUrNa caityamAlA RSirA. jaina derAsaronI hAra anubhava]; akhegI. *zRMgAma. vyaMgya[bharI caida dazaskaM2). cedi deza; nalAkhyA. cedi ukti], camatkArapUrNa ukti (saM.codya) dezane lagatuM coTa premAkA. cIvaTa, [kALajI; jhaDapa] co aitikA. -no; juo -ca coDa (coDa vAyu) premAkA. nAza [karyo] coA vimapra. hammIpra. [vividha gaMdhadravyo- coDo premAkA. pahoLo vALo]. eka sugaMdhIdAra padArtha; juo conANI zRMgAma. cAra prakAranA jJAnavALA cuA [saM.caturjJAnI coka narakA. narapa. strIonuM mastaka- eka copa, coMpa premAkA. jhaDapa, utAvaLa, ghareNuM (saM.catuSka) utsAha, capaLatA, [cAnaka] cokaDa "narakA. [cAra seranI]; juo cukaDai copaDaNu SaDAbA. copaDavAnI kriyA (de. cokaDI premAkA. cAranI saMkhyA; [*cokaDI- coppaDa) nI bhAtavALA copaDA gharAMse elu narakA. copaDelAne bharose cokI narakA. strIonuM mAthA eka ghareNuM elu (ucchiSTa), [kaMIka lAbha mATe halakI coku AnaMsta. cAragaNuM ___vastuno svIkAra karavo te] coko premAkA. rasoI vagere mATe jamIna copAM vetApa. siMhA(zA). Dhora (saM.catuSpada) 2010_03

Page #265
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 179 cophera/cauvAra cakalAmAM cophera premAkA. cAre bAju covau ArArA. vIsarA. vividha gaMdhadravyonA cobadAra premAkA. chaDIdAra [phA.] mizraNavALu eka gaMdhadravya; juo cuA, cobolA kAmA(zA). ToNA, [cAbakhA); cuvA, covA __ juo cabolA covaTa vAvyuM dazaska(2). dhvasta karyA, comAla kastuvA. cothe mALe [naSTa karyA] coracaraDa lalirA. coralUMTArA [saM.caura+ covaTi akhAcha. kAdaM(zA). cauTAmAM, caraTa]; juo caraDa coracikhAra dazaska(2). cora-dhutArA; juo covA ArArA. aitikA. vividha gaMdhadravyothI cakhAra banAvelu eka sugaMdhI dravya; juo covau coraDau uktira. coraTo [saM.caura parathI] covihAra AnaMsta. khAna-pAna Adi cAra corAri lAvala. cora ane ari - zatra prakAranA AhArano tyAga [saM.catura+ corAsI akhAkA. narakA. jIvanA corAsI . vyAhAra] lAkha avatAra cosara devarA. premAkA. cAra seranI (mALA) corAsI khANa premAkA. corAsI lAkha janma- cohaTe paMcavA. bajAramAM, cauTe (saM.caturhaTTa) yoni coho caMdravA. dazaskaM(1). premAkA. madamo. corI akhAcha.?, [koIka dhArmika AcAra] cAra (saM.catur+khalu) cola aitikA. narakA. nalarA. nalAkhyA. cohovaTe madamo. cauTe, [cAra rastA bhegA zIlaka. majITha, gherA lAla raMganI thAya te sthaLe] (saM.caturvartman) vanaspati; ghero rAto raMga; *zRMgAma. [vastra- copa juo copa / vizeSa, lAla raMganuM vastra] cautuM akhAkA. akhAcha. caudavallaM, soLa colaka aitirA. caulukya vaMza bhAgamAMthI cauda bhAga sonAnA hoya evaM, colaNA jinarA. veza, [jhambhA] [hiM.colanA] cokhkhaM sonuM colapaTTau SaDAbA. kaTivastra (saM.colapaTTa) caunANI jinarA. cAra prakAranA jJAnavALA colamajIThA prAcIphA. lAvala. vasaMvi. [saM.caturjJAnI] vasaMvi(brA). majITha jevA lAla; juo caurajya cittasaM. caurya cola cauvaTa narapa(da). cauTuM, [cAra rastA bhegA colavaTau uktira. kaTivastra (saM.colapaTTaH) thAya te sthaLa, jAhera sthAna] [saM.catucolIya vasaMvi. coLI (saM.colikA) varksan coLo premAkA. mUMjhavaNa, [gabharATa, bhaya, cauvAra *jinarA. [agAzI paranI cAra bAju ciMtA] khullI sthApatyaracanA]; juo caubArau 2010_03

Page #266
cyaturaMgI/chaDe pIANe 180 . madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza cyaturaMgI rUstasa. caturaMgI [cAra aMgavALI] avasthA]; juo chadmastha (senA) chae aitirA. che cyavaI upabA. nIcalA avatAramAM par3e chakAi narapa(da). bahekI gaI, [unmatta thaI] [saM.cyu] juo cavaq chaga jinarA. cha cyahu pari uktira. cAra prakAre chagaNaka SaDAbA. chANuM di.chagaNa] cyaMta akhAkA. akhegI. citta chagalyAno AnaMsta. cagaLyAno cyaMtA uSAha. ciMtA chagavIsa jinarA. chavIsa cyAra kAdaM (zA): dUta, [sevaka (saM.cAra) chachauMdirI RSirA. chaDUMdara di.chacchaMdara] cyArasayAM aitirA. cAra so [saM.catvAri *chacherA [chachorA premAkA. chIcharA, zatAni [AchakalA] cyAri ArArA. uktira. upabA. gurjarA. chachorI premAkA. chIcharI, [chokaramatavALI] nalAkhyA. nemichaM. prAcIsaM. lAvala. chachohA jinarA. [sphUrtivALU, utsAhayukta; vIsarA. cAra (saM.catvAri) jaladIthI] cyAli (cyAri) nemichaM. cAlIsa, [saM.catvA- chaTakI RSirA. chAMTI [gu.chaDakavU; hiM. riMzat] chiDakanA] cyuhu uktira. cAra [saM.catur+khalu] chaDai gurjarA. chaThe [varase] cyehena madamo. lakSaNa, cena (saM.cihna) chaDau gurjarA. chaMTakAvato [hiM.chaDanA] chaDau payANau prAcIsaM. ekAkI prayANa; cha nalarA. che juo chaDe pIANe chai uktira. gurjarA. nalarA. vasaMphA (la). chaDapaDu juo chuDipuDi vasaMvi. vasaMvi(brA). vIsarA. SaDAbA. chaDA aitikA. narakA. chaMTA, chaMTakAva, thApA che (saM.AkSeti) chaDA (chaDA chAbaDA) lAvala. chaMTakAva (ane chai SaDAbA. dekhAva, AkRti (saM.chavi) thApA) chaitAlIsa SaDAbA. chetAlIsa (saM.SaTcatvA- chaDI paMcavA. rAjacihna tarIke rAjA AgaLa riMzat) rakhAto daMDa (saM.chatrikA) chaila, chaila nalarA. nemichaM. lAvala. vasaMvi. chaDI(chaDI tA) *jinarA. [chaDatAM] chela, rasika, [catura] (saM.chavi+illa; chaDIdAra * premAkA. [rAjAdi AgaLa emanAM de.chailla); juo chayala stutivacana bolI mArga karanAra] chaugAlA jinarA. chogAvALA, [chelachabIlA] chaDe pIANe vimapra. caDI savArIe, [rasAlA chaumatya nemichaM. chadmastha, kevalajJAna prApta vagaranI ne tethI jhaDapI savArIe]; juo karyA pahelAMnI avasthA, [asarvajJa chaDaupayANau 2010_03

Page #267
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza . 181 chaDottara/chayAlapaNa chaDottarai [sola chaDottarai] aitirA. chappana upara bhera [vAgavI] premAkA. khUba [soLaso] upara cha zrImaMta hovu (jUnA samayamAM chappana lAkha chatarAla madamo. chatarAyu, jANItuM ke karoDanI milakatavALAne AMgaNe bhera * chati, chate karpUmaM. virApa. hotA, hovA chatAM vAgatI) (saM.sati) chappaya zRMgAma. bhamaro (saM.SaTpada) chatu, (rahita) uktira. raheto, hoto chaba narakA. suMdaratA (saM.chavi) chatuM akhAkA. sat, satyasanAtana, chaba premAkA. [pRthvIsparzano] avAja pAramArthika astitva dharAvatUM]; cittasaM. chabakkai prAcIphA. dhAraNa kare, [zobhe] [rA.] upasthita; astitva dharAvatuM, chabavU akhAcha. aTakavU, pahoMcakuM, "aMbarA. kAmA(zA). jIvatuM [pahoMcakuM]; abhiU. gurjarA. nalAkhyA. chate juo chati lalirA. vikrarA. siMhA(zA). sparza karavo chattI kaamaM. chata, [hovU te, hayAtI] (saM. di.chiva) sthiti) chamakalaDo. narakA. aTakacALo chattu SaDAbA. chatra chamakalAM narakA. aDapalA chatya madamo. [hovU te], astitva; caMdravA. chata, *pUrNa, [hoziyArI, kauzala] chamakalo narakA. aTakacALo, aDapalA chatye thaI madamo. pAraMgata [AvaDatavALI] - chamachara abhiU. varSa (saM.saMvatsara) chatrasila terakA.chatrazilA, giranAranI eka chammAsa gurjarA. SaDAbA. cha mahinA (saM. SaNmAsa) chadama ArArA. kapaTa (saM.chadma) chaya aMbarA. che chadmastha AnaMsta. SaSTipra. a-sarvajJa, sAvaraNa *chayakAru [bayakAru] uktira. gAnAra ("saM. jJAnavALu, juo chaumastha geyakAru) [saM.vAg+geyakAra, prA. cha nokaSAya AnaMsta. cha maMda kaSAya - vaikAra]; juo vekAra hAsya, rati vagere chayala vimapra. [*varaNAgI, "catura], ["chala, channavai prAcIsaM. SaDAbA. channa (saM.SaNNavati) *bahAnuM] chapadA aitikA. SaTpada, chappA chayala, chayalla aitikA. aitirA. prAcIphA. chapavU aMbarA. dazaska(1). chupAIM zIlaka. zRMgAma. varaNAgI, dakSa, rasika; chapatI narakA. chUpI juo chailla chapAi ArArA. chupAva chayalapaNai gurjarA. vasaMphA. kuzaLatAthI, chappaI uktira. copAI chaMda (saM.SaTpadI) caturAIthI, [rasikatAthI] karanAro thaI TuMka] Jaitez osation International 2010_03

Page #268
chabalAja - 182 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza chabala juo chyala chavaraMgI premAkA. "vastravizeSa, [*vepArakhyAtIta uktira. chetAlIsa (saM.SaTcatvA- vaNajanuM koI sAdhana] riMzata) chaviha aitikA. cha prakAra chara premAkA. astrA (saM.kSura) chavI premAkA. chAIne, DhAMkIne chAlau prAcIphA. masta, [madIlo] cha si nalAkhyA. cha so (saM.SaTztAni); chaLa 'vimapra. [ hAtha, "paMjo] [saM.tsara] juo sai yA paMcavA. [tUTayAM, bhaMgAyAM] [hiM.; saM. chaha ArArA. terakA. prAcIsaM. cha (saM.SaS) chahattara, chahatari uktira. SaDAbA. chotera chalakatIu nalarA. Achakalo, [sahelAIthI (saM.SaTsaptatiH) chalakAI jato] chaha vigai sthUliphA. cha prakAranI vikRti chatameha rUpaca. chaLakapaTa (saM.chalabheda) - vikArakAraka AhAra chaLase premAkA. chaLI UThaze, bhayathI camakI chaM vAgbhabA. che UThaze chaMchero madamo. chaMcheDyo chati lAvata. [bahAne, rUpe] chaMDai akhAkA. ArArA. gurjarA. jinarA. chati "virApa. [no droha karIne], [*rakSA- terakA. lAvala. vIsarA. chAMDe, choDe (saM. . prasaMge] [rA.] cha chalibadda aitikA. chaLI zakAya, [parAsta chaMda catucA. cALA, [svacchaMda vartana] / karI zakAya] chaMdA *vimapra. [khuzAmata]; juo chAMdo chatI premAkA. UchaLI chaMdihiM cAraphA. icchA ke abhilASAthI, chatI ArArA. gurjarA. chetarI, kapaTa karI [mananI rucithI] (saM.chal) chAi ArArA. chAMyAmA chatIyA, chatIyA 'lAvala. [chatarAyA, chAiu, chAIu gurjarA. virApa. chAI dIdho parAbhava pAmyA]; zRMgAma. chetarAyA (saM.chAdita) chatI ArArA(va). eka kariyANu, chaDIlo, chAiyai SaDAbA. chAyelAmAM, DhAMkelAmAM __ zilApuSpa ? chAka * narakA. narapa(da). gaMdha, vAsa; jinarA. tuM abhiU. chetalaM nazo, [kepha] chalo madamo. *ghUgharIvALI vITI, [sonAnI chAkA chAkAchola] "jinarA. [chAkamachoLa] cIpavALo cUDo] chAkiu SaDAbA. jeNe nazo karela che te, chara (chAnuMchavAla) vimapra. [chAnI chapanuM madIlo chavapaNi catucA. nirdoSatAmAM, bAlabhAvathI chAja, chAjau uktira. premAkA. vimapra. 2010_03

Page #269
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza [chAparAmAM] ghAsa, pATiyAM ke vAMsanuM AcchAdana; chAparuM [saM. chAdyakam ) chAjAvali SaDAbA. chajAMnI hAra (saM. chAdya + chAvapaNuM prAcIkA. premapa. bAlapaNa (saM. Avali) zAktvana) saM. Avali chAtiyA aitikA. chAtI, vakSasthala chAtra prAcIsaM. chatra chANAvali uktira. chANAMnI hAra [de. chagaNa + chAvI prAcIphA. yuvatI (saM. zAva + I) chAvIsa uktira. chavIsa ( saM . SaDviMzatiH ) chAsaThi uktira. chAsaTha (saM. SaTSaSTiH) chAsi, chAsI abhiU. SaDAbA. chAsa [.] chAha ArArA. chAyA, zobhA; RSirA. chAyA [raMga]; rUpaca. chAyA, [chAMyaDo] chAhaDI gurjarA. chAMyaDo; vIsarA. chAMyo, paDachAyo (saM. chAyA) chAnA chala * vimapra. [chAnAMchapanAM sthAno] chAnuMchavanAuM juo chavanauM chAnyanuM mosAca. chANanuM chAbaDA juo chaDA chAbaDA chAmakheDuM akhAcha. cittasaM. cAmakheDuM cAmaDAnI AkRtio, [ enAthI thato ] pUtaLIkhela 183 ] chAlau uktira. chAla (*saM.challI) [de.challI chAlI aMbarA. uktira.. upabA. gurjarA. SaDAbA. bakarI (saM. chAgala) chAjAvali / chAMha chAvati uktira. gharanI chata ke chAparuM (saM. chadiH) chAyai uktira. gurjarA. chAya, DhAMke (saM. chAhiu, chAhiya ArArA. terakA. pradyucu. chavAyelo, chAyelo, DhAMkelo (saM. chAhita ) chAhI narakA. chAI, DhAMkI chAdayati) chAra ArArA. uktira. gurjarA. devarA. pradhucu premAkA. rUpaca. vIsarA. zRMgAmaM. rAkha, dhULa (saM. kSAra) chAhu vimapra. chAyo, DhAMkyo, [DhaMkAyo] chAM prAcIkA. premAkA. (tuM) che chAraDa prAcIsaM. bhasma,[rAkha] ( saM . kSAra+Da) * chAMchalapAMchala [*khAMkhalapAMkhala] akhAkA. chArya madamo. rAkha akhAcha. *jevotevo, kAcopoco, [* tuccha, *sArahIna ]; juo khAMkhala chAMDije kAdaM (zA). chAMDI deje (de. chaDDa) chAMduAM prAcIkA. premapa. aLavItarAM, aDapalAM chA akhAkA. [chAla ] ; [chAlavAluM] vRkSa [da. challI ] chAvau prAcIphA. yuvAna ( saM . zAvaka) chAass uktira. kRSNabA. baccuM, bALaka, chokaraDuM (saM. zAvaka) 2010_03 chAhA siMhA (zA). paDachAyo (saM. chAyA) chAhAra RSirA. chAra, rAkha [saM. kSAra ] chAhi ArArA. chAMyo [saM. chAyA ] chAMtu rAkhai zRMgAmaM. khuzAmatathI rAjI rAkhe chAMdo paMcavA. khuzAmata; juo chaMdA chAMha ArArA. uktira. chAMyo, paDachAyo (saM. chAyA)

Page #270
chAMhaDI/chUTe dorayaM 184 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza chAMhaDI AnaMsta. ArArA. madamo. vIsarA. (*saM.chidrATinI) ___ chAyA, chAyo, paDachAyo chItara uktira. sUpaDaM di.chittaraya] chAMhA ArArA. chAMyo, paDachAyo [saM.chAyA] chIti ArArA. kSati, kalaMka chAMhiyA ArArA.chAMyo, paDachAyo [saM.chAyA] chIpai gurjarA. jinarA. sparzAya, sparza kare; chi, chii kAdaM (zA). nalAkhyA. che (pA. juo chipai ___ acchati) [saM.AkSeti] chIpau uktira. kapaDAM raMganAro, chIpo di. chikAraDAM premAkA. [nAnI jAtana] haraNa chipaya]; juo chIMpau chichai, chipai uktira. sparza [saM.spRzati] chIpa, siMhA(zA). lAMgaravU chiDu nalAkhyA. cheDo, [vastrano bhAga] (saM. chIpAM madamo. lAMgaryA cheda) chIpuM (chIpuM hu) kRSNaca. *mane sparza thAya, chidamara (chi damara sukI) prAcIphA. ?, [mAre saMtA, paDe che] [hiM.chIpanA] [doraDI jevI sukAyelI] chIlara narakA. prAcIphA. zRMgAmaM. sthUliphA. chidUM nalAkhyA. chethu (saM.chid) khAbociyuM, [chIcharA pANInuM talAva] chidda terakA. chidra, lAga (da.chillara) chinu uktira. channu (saM.SaNNavati) chIlojI * naMdaba. [palAza, khAkharo] chipai juo chichai, chIpai chIMDaNi juo chIDaNi chipAyau vIsarA. chupAvyo chIMDI narakA. sAMkaDI galI, [chIMDu, vADachirikA prAcIsaM. ?, [koI zastravizeSa] mAMthI karelo rasto]; uktira. prAcIsaM. chillarUM gurjarA. [nAnuM] sarovara, [chIcharA chIDu pANInuM taLAva] di.chillara chIpau nalarA. kapaDAM chApanAra, chIpo di. chivai uktira. SaDAbA. sparze (saM.spRzati) . chipaya); juo chIpau . chiMDIpaMtha samyaco. [keDImArga, sAMkaDo mArga] chuDa ArArA(va). chaDa - eka kariyANuM, chI catucA. che chura, gokharu ? chIkauM uktira. SaDAbA.zIkaM (saM.zikyama) chuDi vikraca. choDiyAM chIkaNI uktira. chIMka, chIMka khAvI te chuDipuDi, chuDupuDa, chaDapaDu terakA. prAcIsaM. (saM.chikkikA) jhaTapaTa di.chuDDu parathI] chIchi vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). churau uktira. charo [saM.kSurakaH] nirbhartsanA kare, tiraskAra kare (da.chichi churI gurjarA. SaDAbA. charI (saM.kSurikA) = dhikadhik parathI ?) chuhiya terakA. prAcIsaM. bhUkhyo (saM.kSudhita) chIDaNi, chIMDaNi uktira. chIMDI, vADanu chIMIM chUTe dorayaM premAkA. chUTe dora, puSkaLa 2010_03

Page #271
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 185 chee/chohalau chee madamo. chaye vikrarA. cheDo, aMta (saM.cheda+Da) cheka abhiU. dazaraka(1). narakA. premAkA. chehalyo AnaMsta. chello cheDo, aMta; akhAkA. cittasaM. aMta, chehA vimapra. dago, [tyAga] cheDo; sAva, [jarAya] [saM.cheda+ka] chehi uktira. cheDe, aMte chekaDi uktira. ["chekavAnuM sAdhana ke *chidra chehilaM uktira. upabA. chellu pADavAnuM sAdhana] (*saM.chidrakarI) chehu nemichaM. cheha, dago cheki ArArA. cheka sudhI, puSkaLa, pUrepUruM chehe madamo. cha cheDa narakA. cheDatI choI catucA. sparzI chedi 0SaDAbA. cheDo, hada chokalaDAM premAkA. chogAM, vastranA TukaDA, chebakai jinarA. [chidra vATe], chupAIne [aMgUchA] cheya prAcIsaM. aMta, cheDo siM.cheda] chocha premAkA. azuddhi, apavitratA chela akhAkA. catucA. paMcavA. rasika, catura choDUM siMhA(zA). orcha, caMdravA. halakuM chevaSTi jinarA. chevaTTA saMsthAna, pATA, premAkA. *namAlu, asahAya, ekaluM (saM. khIlI vagere vinA hADakAM arasaparasa tuccha, prA.chuccha) .ema ja vaLagelA hoya tevo zarIrabaMdha] choDa-bhalAI dazaskaM(1). premAkA. [jai.] [saM.cheda+paTTa] choDAvavAnI bhalAI, eno jaza cheveTa (lIdhA che veTa) *premAkA. [vIMTI choti uktira. chota, aspRzyano sparza, lIdhA che] sparzadoSa, malinatA di.chutti] cheha ArAma. cheda, bhaMga; aMbarA. SaSTipra. chobana prAcIkA. chobaMdha, chovALAM (saM. khoTa, [hAni]; abhiU. ArArA. sudhA+baddha) RSirA. upabA. kAdaM(zA). kAmA(zA). choyo * narakA. sparyo gurjarA. dazaskaM(1). prAcIsaM. vimapra. chovarAviyAM premAkA. cUnAthI dhoLAvyAM vIsarA. siMhA(zA). SaDAbA. cheDo; aMta; chovAya premAkA. abhaDAya, apavitra thAya uSAha. kapaDAno cheDo, ArArA. uSAha. choha prAcIsaM. kSobha, [roSa]; abhiU. kSobha, terakA. nalarA. nalAkhyA. .premAkA. [AghAta, duHkha] hammIpra. prakSobha, harikhyA. vizvAsabhaMga, dago, choDI devU zUrAtana te, tyAga; harikhyA. ghA, duHkha (saM.cheda) choha uktira. SaDAbA. SaSTipra. cUnAnI cho cheha zRMgAma. [dhULa] [rA.] (saM.sudhA) chehaDai AnaMsta. upabA. cheDe, aMte choharI uSAha. chokarI, chorI di.] chehaDau pradyucu. vastrano cheDo; ArArA. chohalau [? sohalau] prAcIsaM. utsava 2010_03

Page #272
chyAcA/jaghana 186 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza chyAyA kAdaM(zA). chAyaDo (saM.chAyA) jIvaDu, [*Agiyo] [*de.joIya] jakara *kastuvA. [nara, puruSa] [a.] ja terakA. SaDAbA. je (saM.yad) / jakalA kAmA(tri). jakIlA, "haThIlA jai ArArA. uktira. upabA. gurjarA. terakA. buddhimAna, kuzaLa] [u.jakI] nemichaM. lAvala. vIsarA, SaDAbA. jo ja ke vimapra. je koI, [je kaMI] (saM.yadi) jakkha terakA. yakSa jai (kAMijai) uSAha. lagAma [nI dorImAM] jakta cittasaM. madamo. vetApa. jagata [a.kAyajA] jakSa cittasaM. yakSa jai kimai uktira. *upabA. jo keme, koI jamaNi caMdravA. phasAvanArI, lobhAvanArI, rIte (saM.yadi kimapi) ardhadeva jAtinI strI, [bhUtaDI] jaiNA aitikA. yatanA, [jIvahiMsA na thAya jagaDai gurjarA. pIDe (da.jagaDa-) tenI kALajI] jagatra AnaMsta. aitikA. nemichaM. lAvala. jaitavAda nalarA. vijaya [traNa] jagata [saM.] jaitavAdI nalarA. jaya meLavanAra jagatra-vadItu harivi. traNa jagatamAM prakhyAta; jai puNa upabA. *paNa jo, [jo vaLI] juo vadItau (saM.yadi punaH) jagadIsarU ArArA. jagadIzvara, bhagavAna jailacchi, jai-lacchI gurjarA. *nemichaM.jaya- jaganAha garjarA. jagannAtha (saM.jagata+nAtha) ___ lakSmI, [vijayarUpI lakSmI] jagani caMdravA.? [bAja pakSI], [u.jagana] jaItauM, jaItuM uktira. javAtuM jagavaMca gurjarA. jagatane chetaranAra, [bhrAmaka, jaIsara aitikA. yatIzvara . khoTI] jaIsu aitikA. yatIza, [moTA yati] jagAti hammIpra. jakAta, dANa jau gurjarA. je (saM.yaH) jagAtI paMcavA. jakAta lenAra jau upabA. gurjarA. terakA. nemichaM. lAvala. jagIza, jagIsa abhiU. ArArA. aitikA. vIsarA. SaDAbA. jo (yataH); upabA. aitirA. RSirA. kRSNaca. jinarA. nalarA. terakA. SaDAbA.jyAre (saM.yataH); vIsarA. pradhuca. prAcIphA. vIsarA. zRMgAmaM. hammIpra. __ ema ke, e rIte ke, kemake (saM.yataH) icchA, abhilASA, hoza (saM.jigISA); jaukha aitikA. AnaMda, vizrAma; juo jokh| vimapra. "prasannatA, [abhilASA(pUrti)]; jauNA uktira. yamunA juo sujagIza jaurANau uktira. yamarAja jagna dazaskaM(1). premAkA. madamo. yajJa jaUyA SaDAbA. [traNa indriyavALu] eka jaghana, jaghanu ArArA. vasaMphA (la). 2010_03

Page #273
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 187 bA-puruSAMjavArava prakAra vasaMvi(brA). thApAno bhAga jaDImULI premAkA. [auSadhinA guNavAkuM jajJa-puruSa narakA. bhagavAna viSNu [saM. camatkArika] vanaspatirnu mULiyu yajJapuruSa] jaDIyA paMcavA. hIrAmANeka vagere jaDavAna jaTa premAkA. jaDa, [maMdabuddhi], juo jaTTa kAma karanAra jaTA premAkA. vedanA maMtronA pAThano eka jaDaM lAvala. jaDyu -jaNa terakA. bahutvavAcaka pratyaya (saM.jana) jaTAjUTA RSirA. jaTA rUpe bAMdhelA (saM. jaNaNi, jaNaNI ArArA. gurjarA. terakA. jaTAjUTa) virApa. SaDAbA. jananI jaTTa uktira. jadizano vAsI, [jATa, jaNameluM gurjarA. virApa. janasamudAya (saM. anADI mANasa]; juo jaTa, jATa jana+mela) jaTTapaNai upabA. jaDapaNe, [haThapUrvaka, jaNavai gurjarA. rAjA (saM.janapati) anADIpaNAthI] jaNasAla vikrarA. [uttama prakArac] eka jaDa * nemichaM. [nAkanuM ghareNuM, cUnI] prakAranuM bakhtara (phA.jIna); juo jINa jaDa *akhAkA. uktira. maLa, maLiyaM [saM. jaNAvivaI upabA. jaNAvavAthI jaTA] jaNu nalAkhyA. jaNyo (saM.janitaH) jaDai gurjarA. virApa. joDAI jAya. [sAthe jaNu terakA. jANe ke thAya] (de.jaGa-) jatana, jatana, jala akhAkA. akhAcha. ArArA. premAkA. *vIsarA. rakSaNa, jaDAyA lAvala. jaDelA kALajI, [saMbhALa] (saM.yala); akhAkA. jaDAva catucA. premAkA. paTTIthI - cIpathI akhAcha. ArArA. narakA.prabopra.premAkA. jaDelo [cUDalo] prayala, mahenata, AcaraNa, [puruSArtha]; jaDiti zRMgAmaM. jhaTa, jhaDapathI [saM.jhaTiti] juo yatana jaDI uktira. eka vRkSa, [pIMpaLo, gUlara ke jatanA juo yatanA pAkaDa] (saM.jaTI) jatAM-AjatAM samyaco. jatAM AvatAM jaDI ArArA. uktira. premAkA. rUpaca. jatiyArau uktira. yationuM jaDIbuTTI, auSadhinA guNavALu mULiyuM jana juo jatana jaDI lAvala. jaDAIne jattha aitikA. terakA. jyAM (saM.yatra) jaDIu nalarA. dAgInAmAM hIrAmANeka jaDavA- jathAbadha akhegI. akabaMdha, [ekaThA]; juo nuM kAma karanAra, jaDiyo (saM.jaDitaH) [*saM.jaTikaH] jathAratha akhegI. dazaska(2). narakA. jaDItra madamo. siMhA(zA). jaDita, [jaDelu] premAkA. madamo. yathArtha, jevU hoya tevU, 2010_03

Page #274
bare/jamma 188 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza sAcuM: dazaraka(1). jevI rIte . taraMga jaye akhegI. *akabaMdha, [*ekarUpa, jamara dazaska(2). vAdyavizeSa; juo jhamaru "ekaga], ["yathA, "yathAsthAne, "yathA- jamala, jamalau akhAkA. akhAcha. abhiU. rUpe]; juo jathAbadha aMbarA. ArArA. upabA. uSAha. javapi SaDAbA. jo ke (saM.yad api) kAmA(zA). kRSNabA. narakA. prabopra. badAkAti SaDAvA. jyAre (saM.yadAkAla) prAcIphA. premAkA. vimapra. lAvala. SaSTipra. cavIpa catucA. jo (saM.yadyapi) siMhA(ma).joDamAM, saMgAthe, sAthe; samAna; vana akhAcha. harijana, saMta pAse (saM.yamala); juo javala kna vIsarA. jAna (saM.janyA) jamalA-arjuna dazaska(1). yamalArjuna anitA, anItA uSAha. premAkA. janetA, jamalAsI ArArA(va). eka vanaspati, mAtA (saM.janayitrI) jaTAmAsI ? anunI dazakAra). premAkA. madamo. jananI jamalya, jyamalo prAcIkA. pAse, sAthe (saM. banUjA akhegI. jana, manuSya yamala) jAta prAcIsaM. jAna (saM.janyA-yAtrA) jamavArau uktira. janmAro, jIvanakAla (saM. janmaMtari zRMgAma. janmAMtaramAM, bIjA janmamAM vanya prAcIsaM. yajJa jamahara hammIpra. yamagRha, jauhara, [yuddhamAM jayamAlI uktira. vIsarA. japa karavAnI __ parAjaya nizcita thatAM rajapUta strIono mALA (saM.japamAlikA) citApraveza] apa- vIsarA. japa __ jamA akhAcha. jAma, javAba akhAkA. javAba jamANo akhAkA. jamAvelo, ghana, [sthUla jabAba, cabAdhi vetApa. harivi. eka sugaMdhI jamAra, jamArau upabA. jinarA. SaSTipra. jama catucA. jyama, jaima; juo yama janmAro, bhava (saM.janma+kAra) jamA samaya samyaco. ekasAthe, [sAmaTAM] " jamivauM juo yamivauM bama-vAcanA premAkA. yamanI yAcanA, jamanuM jamIta juo yamItauM teDu _jamuNa prAcIphA. yamunA nadI jamahADa vIsarA. kaTAra (saM.yamadaMSTrA) [rA.] jampai aitikA. kahe che / jamaNa gurjara. yamunA nadI jambuya aitikA. ziyALa [saM.jaMbuka jamaNataraMga vasaMvi. vasaMvi(brA). yamunAno jamma ArArA. janma, avatAra rUpa] ___ 2010_03

Page #275
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 189 jammakkhaNa/jare jammakkhaNa aitikA. janmakSaNa mevo ? jammaNa terakA. janma (saM.janman) jarajarI premAkA. jarjarita jammaMtI ArArA. janmatI jarajaDaNa siMhA(zA). dravyaprApti ? jamme ArArA. jame jaraTha kAdaM (zA). gharaDo (saM.) jammu aitikA. janma jaraNa juo ajaraNa-jaraNa jaya- terakA. jaya thavo jaratI RSirA. DozI, vRddhA, [vaDIla strI] jayakariyAM premAkA. jaya sUcavatAM [jayakAra (saM.) thatAM] jarada gurjarA. vikrarA. eka prakAranAM bakhtara jaya-Thaka nalarA. vijayasUcaka paDaghama (saM. u.jade] jayaDhakkA) jaravabaMdha vimapra. jerabaMda, ghoDAne piTe] jayaNA uktira. *upabA. devarA. vimapra. bAMdhavAno sAmAna-[paTo] [phA.jherabaMda rakSaNa, [jIvarakSA], jIvahiMsA na thAya jaradojI siMhA(zA). kasabI bharatakAmavALu tenI kALajI (saM.yatanA) . (phA.); juo jaradoranI jayaNArahita SaSTipra. hiMsA TALavAnA prayala- *jaradoranI [jaradojI] * narakA. [bharatakAma thI rahita (saM.yatanArahita) - kasabIkAmavALI] jayatavAda nalarA. vijaya jarabApha jinarA. vastravizeSa, [jarI ane jayatasirI aitikA. [jayatizrI], rAganu nAma rezamanA vaNATavALu vastra] (phA.) jayapattu aitikA. jayapatra, [vijayalekha] jaraha lalirA. vikrarA. hammIpra. eka jAtanuM jayalachI vikrarA. jayalakSmI, [vijayarUpI kA lakSmI] jaraha jiNa *aMgavi. [bakhtaranA prakAro] jayavaralo, javaralo, javalo siMhA(zA). jarAha "vikrarA. (eka prakAranu bakhatara! javallo, viralo, virala (saM.jagati jarAjUraNa kAdaM(dhU). khaLIkhaLI gayelo, viralakaH, prA.jae viralao); juo khakhaDI gayelo] (saM.jarA+jUNa) jevaralo, jyavaralo jarAyuja akhegI. oramAMthI janmelu, [prANIjarakazI, jarakasI narakA. premAkA. sonA- ono eka prakAra] [saM.] rUpAnA - jarInA tAra bharelI, kasabI jarAsiMgha, jarAsiMdhu gurjarA. terakA. prAcIsaM. jarAsaMdha, [eka rAjA] jarago ArArA(va). eka prakAraceM ghAsa (hiM. jari vasaMvi. jo (saM.yadi+ri ke yahi) jariu uktira. jIrNa thayuM [saM.jarita] jaragojI ArArA (va). jaragojAM - eka jare akhAkA. nalAkhyA. pace (saM.ja) jaragA) 2010_03

Page #276
jala - / jasavAsa jala- terakA. bALavuM (saM.jvala) jaLajaLAM premAkA. pANI jhamatAM jalajaliyauM prAcIsaM. bhInuM thayuM jalajaMta premAkA. jaLanAM jaMtu jalaNa ArArA. terakA. devarA. lAvala. javaNi prAcIphA. yamunA nadI javana akhegI. yavana, khATakI agni (saM. jvalana) 190 jala+sthala) jalada akhAkA. terakA. vAdaLu [saM.] jaladahi devarA. jalasamudra (saM. jala + udadhi) jaladdhi vimapra. pANInI Rddhi [- pracuratA ] jalapa - nalAkhyA. harivi. bolavuM, raTavuM (saM. jalpU) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza jalpanA akhegI. baDabaDATa [saM.] jaba ArArA. aitirA. kAmA (tri), nemichaM. lAvala. jyAre jalatarI vimapra. taravAnI vidyA javamAtra catucA. jarAka jalathaLa* vIsarA. [jalasthAna, jaLAzaya ] (saM. javaralo akhAkA. narakA. viralo, koIka jaLazAyI premAkA. jaLamAM zayana karavAnI kriyA, [jaLamAM DUbI javuM te] jalaziMgI * premAkA. [eka jAtanI mAchalI, mAdA magaramaccha] [saM. jala+zRMgI ] jalasaiM, jalasayau * vasaMphA. vasaMvi. *vasaMvi (brA). kamaLa (saM.jalazaya ke (jalezaya) jalasapa aMbarA. jalasarpa jalasayau juo jalasaI jalahara abhiU. *lAvala. harivi. vAdaLa (saM. jaladhara) javakhAra uktira. javano khAra (saM. yavakSAra) jalapUrI ArArA. AMsubharI jaLa mathI premAkA. pANI valovI, mithyA javAreM juo yavAreM prayAsa karI 2010_03 ja; juo jayavaralo jabarAi aMbarA. javAya javala, javali prAcIphA. prAcIsaM. sadRsa [ jevuM ] (saM. yamala); juo jamala javalo siMhA (zA). pAse [ saM . yamala ] javaharI nalarA. vimapra. jhaverAtano vepAra karanAra, jhaverI [phA. jauharI ] javAsA akhAkA. akhegI. unALAmAM thato - kAMTALo choDa [saM. yavAsa] jazuM premAkA. madamo. jevuM [saM. yAdRza ]; juo yazUM jasa ArArA. narapa. naMdaba. nemichaM. lAvala. jevuM [saM. yasya ] jasau juo yasau jasa-jIta madamo. jazane jItanAro, yazasvI jasani * lAvala. [utsava, sukha] [phA. jazna ] jasavAu gurjarA. vimapra. yazovAda, kIrti - gAthA jasavAya lAvala. kIrtigAthA (saM. yazovAda) jaLAkhau (jALajaLAMkhI) *vIsarA. [* jaLa- jasavAsa ArArA. yazovAda, yaza bolAvo jaLa AMkhovALI]

Page #277
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 191 jasiiM/japau jasiiM ArArA. jyAM, jyAre . jaMgoTo dazaskaM(1). premAkA. jAMgha DhAMkato jasu ArArA. aitikA. terakA. jenI (saM. laMgoTa . yasya) jaMgha ArArA. *vIsarA. sAthaLa (saM.jaMghA) jasu gurjarA. yaza jaMghA-jualI, jaMghAjUalI lAvala. jAMgha jasu, jasuMkAmA(zA). gurjara. narakA. nemichaM. [sAthaLa]nI joDa madamo. lAvala. jevU (saM.yAdRzaka) jaMta akhAkA. abhiU. ArArA. cittasaM. jasyauM ArArA. premAkA. lAvala. jevU (saM. premAkA. jaMtu, jIva, prANI yAdRzakam). jaMti ArArA. RSirA. jAya che jasyauM RSirA. jaIzuM jaMti(?) [ saMti] terakA-anu. zAMti jahara ArArA. jhera [phA.] *jaMtye caMdravA. jAte jahii uSAha. jyAre jaMtra akhAcha. yaMtra; catucA. ?, [ojAra]; jahiyai uktira. jyAre kAmA(zA). premAkA. eka taMtuvAdya, jahiM 0 SaDAbA. jyAM (saM.yasmin) [jaMtara]; cittasaM. premAkA. yaMtra, tAMtrika jahI terakA. jyAM (saM.yasmin) AkRti, akSara ne AMkaDAvALI AkRti jahIMi,jahIya uktira. jyAre jemAM devatAono vAsa mAnavAmAM Ave jahe uSAha. jyAre che; cittasaM. vyavasthA, yukti, paddhati uktira *upabA terakA nemiThaM lAvala jatrabheda cittasa. racanAno bheda eTaleka racAyelA padArthanI kriyA / vAgbhabA. je (saM.yad) jaM upabA. jo (saM.yataH) jaMtra-madhyAhna dazaska(1). premAkA. bharajaMkhajAla, jaMkhajALa kAmAtrikAmA(zA) bapora, chAyAyaMtra pramANeno bharamadhyAhna premAkA. jhAMkharAMnI jALa, jhADI di. jaMtrI akhAkA. jaMtra (vAjiMtra) vagADanAra jhaMkhara+saM.jAla] jaMtha akhAcha. jaMtra, tUta(?), [prapaMca, jaMkhara zRMgAma. jhAMkharA jevU, [sukAyeluM] tarakhaDa, di.jhaMkhara] jana akhAcha. harijana, [bhaktajana] jaMkhaMNI madamo. jakSaNI, [kharAba strI] (saM. jaMpa nemichaM. zAMti yakSiNI) jaMpai abhiU. ArArA. uSAha. RSirA. jaMga nemichaM. prAcIphA. vimapra. samAraMbha, gurjarA. jinarA. terakA. nemichaM. pradyucu. __ AnaMdotsava (phA.) lAvala. vikrarA. harivi. bole, kahe (saM. jaMgAlI *kAmA(tri), [kATanA jevA rAtA jalpati) raMganuM] [phA.] jaMpau gurjarA. azAMti, ajaMpo, [kSubdhatA, 2010_03

Page #278
jaMpAvaq/jAcanA 192 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza AghAta (prA.de.jhaMpa) jAisara, jAIsara prAcIsaM. zRMgAmaM. pUrvabhavajaMpAvaq dazaka(1). jaMpApAta karavo, kUdI smaraNa (saM.jAtismara) paDavU jAI uktira. jaIne jaMba ArArA(va). terakA. jAMbu (saM.jaMbU) jAI ArArA. janmI jaMbIra, jaMbIri ArArA (va). narakA. narapa. jAI gurjarA. virApa. palI (saM.jAyA) jaMbIrI, lIMbuDI; lIbuM jevU eka phaLa jAIsara juo jAisara (saM.) . jAu gurjarA. janmelo (saM.jAta) jaMbu, jaMbU ArArA(va). RSirA. jaMbunuM vRkSa jAu *gurjarA. [jyAre] , (saM.) jAuli kRSNaca. java [ke anya halakA jaMbuka akhAkA. ziyALa [saM.] anAja]nI rAba, [kAMjI] [saM.yavAgu+ jaMbU juo jaMbu lI] jaMbUka narakA. premAkA. ziyALa [saM.jaMbuka] jAo *SaDAbA. [utpanna thayu, thayu] jaMbhA kAdaM (gha). kAdaM(zA). zRMgAma. bagAsuM (saM.jAtaH) (saM.jRmbhA ) ___ jAkI(?) *nalAkhyA. [jovU te] [hiM. jaMbhAAi uktira. bagAsu khAya (saM.jRmbhate) jhAMkI] jaMma gurjarA. janma jAkha prAcIsaM. yakSa jaMma narapa(da). yama jAkhala ArArA. SaSTipra. yakSa : jamaNa gurjarA. janma (saM.janman) jAga akhAcha. paMcavA. jagyA, sthaLa, ThekAj jaMvAraDa zRMgAma. janma, avatAra [saM.janma+ (phA.jAyagAha) .. kAra ke vAra] jAga gurjarA. premAkA. yajJa (saM.yAga) jaMvAri abhiU. jyAre [saM.yat+vAre] . jAgara aitikA. jAmaraNa jA vIsarA. je; juo yA jAgaratA AnaMsta. jAgrati jA terakA. jyAM sudhI (saM.yAvat) jAgavai nemichaM. jagADAya, utpanna karAya jAi prabopra. *jevI, [je] jAgaNo akhAkA. jAgRti, [jAgatA hovU jAiga,jAigA aitikA. aitirA. jagA, sthAna te] jAiva terakA. yAdava jAgIi uktira. jagAya jAivauM abhiU. uktira. karpUmaM. jaq (saM. jAgya akhAkA. caMdravA. cittasaM. jagyA yAtavyam) *jAghaDI [jAMghaDI] vasaMphA(la). vasaMvi(brA). jAivA-gati harivi. jAdavAnI gati, kRSNa- jAMgha (saM.jaMghA) nI gati jAcanA premAkA. yAcanA, mAgaNI 2010_03

Page #279
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 193 jAcaMdha/jAtAyAta jAcaMdha prAcIsaM. lalirA. janmAMdha (saM. lAvala. jJAna, jANakArI, khabara jAtyandha) jANa vAgbhabA. yAvat, sudhI; juo yANa jAcA nemichaM. jAtavALA, UMcI jAtanA, jANauM gurjarA. jaq te [rA.] [sAcA] (saM.jAtya, prA.jacca) jANaNA AnaMsta. jANavU te jAciyaM juo jAviyaM jANaNahAra, jANanahAro uktira. akhegI. jAcI abhiU. yAcelI vAgbhabA. SaDAbA. jANanAro .. jAcIka madamo. siMhA(zA). yAcaka jANahAru uktira. janAro jAjara dazaskaM(2). vAdyavizeSa jANaM SaSTipra. (tuM) jANe che jAjara akhAcha. aMbarA. AnaMsta. uktira. jANAM chAM catucA. samaje che, mAne che *upabA. kAdaM(zA). gurjarA. vAgbhabA. jANi vasaMvi. jANe, [jANe ke] (saM.jAne) jarjarita, jIrNa, kSINa, [durbaLa] jANi ki vIsarA. jANe ke jAji ArArA. jhAjhuM, ghaj jANivau SaTipra. jANavo jAjIvA upabA. jIvanabhara, AjIvana (saM. jANI ArArA. jJAnI, jANakAra yAvajjIvam) jANIi kAdaM(zA). vAgbhabA. jANe ke jAjula premAkA. jAjvalyamAna, pratApI, jANItauM uktira. jaNAtuM (saM.jJAyamAnam) [ugra] jANo-vANo narakA. premAkA. phajeto, jAjulatA dazaska(2). jAjvalyamAnatA, phajetI . dIpti jANya cittasaM. jJAna, indriyajJAna jAjalyamAna akhegI. premAkA. jAjvalya- jAta prAcIsaM. yAtrA __mAna, prakAzathI jhaLahaLato jAta kAmA(tri). [janmeluM, saMtAna,] dIkaro, jATa catucA. "nemichaM. ajaDa, [anADI]; dIkarI [saM.] juo jaTTa jAtai hutaI (kSaya jAtai hutaI) *AnaMsta. jADero akhegI. vadhu jADo, hRSTapuSTa . [kSaya pAme che] jADo deha cittasaM. puSTa zarIra, puSTatA jAtaka ArArA.janmelo (putra) [saM.]; gurjarA. jADya akhAkA. cittasaM. jaDatA, ajJAna janmaphaLaviSayaka jyotiSa (saM.) jAta nIvaDI premAkA. halakI jAta nakkI jANa akhAkA. akhAcha. upabA. gurjarA. thaI catucA. caMdravA. prAcIsaM. lalirA. SaSTipra. jAtamAtra ArArA. gurjarA. janmatAM ja (saM.) jJAnI, jANakAra (saM.jAnan) jAtAyAta akhegI. avarajavara [saM. jANa akhAkA. akhAcha. akhegI. nalAkhyA. yAtAyAta] [saM.] 2010_03

Page #280
jAti/jAmai 194 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza [saM.] jAti *AnaMsta. [varga, prakAra, zreNI, rUpa] jAdraNI vimapra. jAnaraNI, jAnaDI; juo jAtisara vikrarA. jAtismaraNa, [pUrvajanmanuM jAMdraNI smaraNa] [saM.jAtismara] jAna akhAkA. akhegI. dazaska(1). narakA. jAtismaraNa ArArA. pUrvajanmanu smaraNa premAkA. nukasAna (phA.jhiyAna) jAna SaSTipa. vAhana (saM.yAna) jAtI vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). jAIno jAnautra aitikA. prAcIsaM. jAna (saM. phUlachoDa (saM.jAti) janyAyAtrA) di.jannattA] jAtIiM upabA. janmathI, [kulathI] jAnaNIi pradyucu. jAMdaraNI, jAnaraNI jAtIphala ArArA(va). jAyaphaLa (saM.) jAnatra "cAraphA. prAcIphA. jAna [saM. jAtIsamaraNa vikrarA. jAtismaraNa, pUrva- janyAyAtrA] [de.jannattA] janmanu smaraNa jAnAvAsau uktira. jAnIvAso di. jAtIsmara gurjarA. pUrvajanmanu smaraNa (saM. jannAvAsa] jAtismara) jAnI uktira. jAna (saM.janyA) di.jannA] jAtu *nemichaM. [niMdAvAcaka udgAra], jAnIvAsau uktira. jAnano utAro (saM. [*kharekhara, *nakkI] [saM.] ___ janyAvAsakaH) jAtya * AnaMsta. [utpanna thAya cha, thAya che, jAnu ArArA. kAmA(zA). premAkA. goThaNa, nIvaDe che] [saM.jAyate] yUMTaNa, DhIMcaNa [saM.] jAtra premAkA. vikrarA. tIrthayAtrA; *gurjarA. jAnutra uktira. jAna ki.jannattA] [rA.] prAcIphA. devapUjAno utsava (saM.yAtrA) jAbatau jinarA. *yatna, [jApto, rakSA, jAtra harikhyA. *utsava (saM.yAtrA), [*jAta saMbhALa ___ - prAsa arthe jAtra jAma ArArA. RSirA. gurjarA. cAraphA. jAtra vimapra. dhAMdhala, dhamAla, [tamAso]; terakA. nalarA. nemichaM. vikrarA. jyAre, juo joyaNajAtra jyAM sudhI, jeTalAmA (saM.yAvat) jAtraNi prAcIphA. yAtrika strI (saM.yAtriNI) jAma catucA. narakA. premAkA. prahara, traNa jAtri vikrarA. *sabhAmAM, [utsavArthe, bhegA kalAkano samaya, rAtrino prahara (saM.yAma) thaIne] __ jAmai * SaDAbA. [jyAre] [saM.yAvat, prA. jAtrigu prAcIphA. yAtrika jAva jAvara * aitirA. gurjarA. cAraphA. prAcIphA. jAmai uktira. janme [saM.janmate] prAcIsaM. eka prakAracaM sapheda rezamI *jAmai (dharaNau) [jAvai dharaNau] *terakA. kApaDa di.jaddara] *prAcIsaM. [pakaDI zakAya] ____ 2010_03

Page #281
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza jAmaNa akhAcha. meLavaNa juo jyAmaNa jAmaNa jinarA. prabopra. janma (saM. janman ) jAmaNa aitikA. yAminI, rAtri jAmaNa-jAyA jinarA. [ eka mAtAnuM saMtAna ], bhAI jAmaNi jinarA. mAtA; juo jAMmaNa jANu juo kajAmaNu jAmanI catucA. premAkA. rAtri ( saM . yAminI) jAmali gurjarA. nalarA. prAcIsaM. lalirA. lAvala. vimapra. joDamAM; jevuM, samAna, pAse; sAthe, ekaThA (saM. yamala) jAmA premAkA, gheravALA moTA aMgarakhA, [jhabhbhA] [phA.jAmaH] 195 jAmu catucA. jAmeluM jAmuka vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). belaDI, joDI (saM.yAmaka); juo yAmuka jAya ArArA. ArArA (va). premAkA. jAIno phUlachoDa (saM. jAti) jAminI cittasaM. narakA. premAkA. rAtri jAla (saM. yAminI) jAminI - jIvana akhAkA. yAminI (rAtri ) no pati, caMdra jAmI ArArA. janmI jAya abhiU. jAyo, putra [saM. jAtaH ]; terakA. jAyA, dIkarI ( saM . jAtA ) jAyau uktira. gurjarA. jinarA. janmyo, janma Apyo jAyagAI AnaMsta. jagyAe jAyaNahAra SaDAbA. janAra jAyava terakA. yAdava * jAmaNa / jAlamajora jAyavau RSirA. devarA. jAvuM, javAnuM jAyo akhAkA. abhiU. gurjarA. devarA. premAkA. janmyo, janma Apyo (saM. jAtaH); narakA. janmyo, [putra]; premAkA. putra jAyo (jasa jAyo ) lAvala. [ (yaza) utpanna thayo, (yaza) thayo] [saM. jAtaH ] jAra premAkA. yAra, parastrI sAthai prIti karanAra [saM.] jArI -vajArI * premAkA. vyabhicAra karI saMtADavo te ] - jAre #zRMgAmaM. [jAra - upapati - parapuruSa premIo 2010_03 vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). jALI, mAthA para paravAnuM ghareNuM (saM. jAlaka); premAkA. *jhAla, * strIonuM kAnanuM eka ghareNuM, [mAthA para paheravAnuM ghareNuM]; juo siri jAla jAla * vimapra. [jhAr3I] [saM.] jAlaura uktira. prAcIsaM. jAbAlipura, jAlora [jArakauzalya, jAlarau prAcIsaM. jAlorano vAsI jAlaka zRMgAmaM. jALu, jhuMDa [ saM . ]; tathA juo kolakA jAlaka jAlagavakkha cAraphA. jALIvALo gokha, jharUkho (saM. jAlaka - gavAkSa) jALajaLAMkhI juo jaLAkhau jAla ne mAla akhegI. jALu [jALiyuM, gokha] ane gharano mALa (?) jAlamajora premAkA. joradAra jAlIma, bhAre

Page #282
jAlavai/jAMdraNI 196 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza prabAza julma karanAra jAsu terakA. vasaMphA. vasaMvi. jenuM (saM. jAlavai aitikA. jalAve, bALe (rA.); yasya); ArArA. lAvala. jene (saM.yasya) ArArA. jalAve, duHkhamAM kADhe . jAsUla ArArA (va). nemichaM. jAsUda, jAsUdajAlAM SaDAbA. chidra, [bhItamAMnI jALI] nAM phUla (saM.jAlaka) jAso lAvala. jeno [saM.yasya] jAli abhiU. bhedaprapaMca, [dago] (saM.jAla) jAha aitikA. jenuM *jAlijA, [AlijA] *gurjarA. [moTA jAhau uktira. zAhUDI (saM.jAhakaH) darajjAvALA, mahAmAnya] [a. jAhare madamo. jAhera AlIjAha], [alabelo, rasika] [rA. jAhArI caMdravA. jAhera, pragaTa Alijau] jAho * paMcavA. jAo jAliya gurjarA. *gaLAmAM paheravAnuM ghareNuM jAti juo yAhi (saM.jAlikaH), [*jAlaka - mAthA para jAM uktira. upabA. uSAha. gurjarA. nemichaM. paheravAnuM ghareNuM] prabopra. SaDAbA. jyAM, jyAM sudhI, jyAre jAlivI vimapra. jALavIne, [saMbhALI laIna, (saM.yAvat) bacAvIne] jAMgaDIAM madamo. jAMgiyA Dhola, [moTA jAlI lAvala. saLagAvI (saM.jval) lazkarI Dhola] jAlIya-gukha vasaMvi(brA). jALIvALo gokha jAMgi vimapra. Dholano eka prakAra [moTA, - bArI (saM.jAlikagavAkSa) lazkarI Dhola jAva terakA. tyAM sudhI (saM.yAvat) jAMgI Dhola hammIpra. yuddhanAM paDaghama jAvaka madamo. aLato (saM.yAvaka) jAMgI vAya narakA. jAMgiyo Dhola vagADe, jAvajiva, jAvajIva devarA. AjIvana, jIva jorathI cetavaNI Ape che tyAM sudhI (saM.yAvajjIva) jAMghaDI vasaMvi. jaMghA, [jAMgha]; juo jAghaDI *jAviyaM [ jAciyaM] terakA. ?, [*zreSTha] jAMNa devarA. jANanAra [saM.jAnan] [saM.jAtyam jAMNaha *RSirA. [jJAna] jAvU lahai ArArA. javAnuM che jAMNiki vIsarA. jANe ke " jAvela uktira. jAInuM tela (saM.jAtyatailam) jAMNItala vetApa. jANItI jAsa ArArA. kRSNaca, prAcIkA. lAvala. jAMdaraNI premAkA. jAnaraDI, varanI jAnamAM jenuM (saM. yasya) AvelI strI jAsaka gurjarA. *nemichaM. premAkA. lAvala. jAMbaNI dazaskaM(2). premAkA. lAvala.jAnamAM puSkaLa, sArI peThe, khUba; juo jhAsaka AvelI strIo, jAnaraDI; juo jAdraNI ___ 2010_03

Page #283
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza jAMbuA nakA. jAMbu - eka phaLa [saM. jaMbU] jAMbuka kAmA (tri). jaMbUka, ziyALa jAMmaNa devarA jaNanAra, janma ApanAra, [mAtA ] (saM. janman); juo jAmaNi jAMmali ArArA. joDamAM, samAna; joDamAM, banne; karpUmaM. sAthe, pAse (saM. yamala) jAMmIi zRMgAmaM. (DUmo) jAme jAM lagai upabA. jyAM sudhI jAMha juo yAMha jAhari abhiU. jyAre jahAM madamo. jyAM (saM. yasmAt) jAMhe * caMdravA. [barabAda, naSTa] [phA. jhAMhe ] ji upabA. terakA. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). vAgbhabA. SaDAbA. ja (saM. caiva) 197 jAMbuA / janatA jiNai uktira. jaya pAme, harAve [saM. ji-, prA. jiNa] jiu prAcIsaM. jIva jiu, jiUM ArArA. vIsarA. jema jike ArArA. prAcIsaM. je (rA.; saM. ye ke) jiko gurjarA. vimapra. virApa. je koI (saM. yaH + ko'pi ) jigamigae sthUliphA. jhagamage jiTTha terakA. jeTha mAsa ( saM . jyeSTha) jiNa juo jaraha jiNa, jINa jiNa ArArA. devarA. vIsarA. je jiNa terakA. jina bhagavAna; juo jiNu jiNa terakA. jANe ke; juo jiNu Jainmadhya.13 education International 2010_03 jiNa kAraNi ArArA. kAraNake jiNavaya aitikA. jinapati jiNasAlI ( ? ) [sajelA ] jiNahara ArArA. prAcIphA. prAcIsaM. lAvala. jinamaMdira ( saM . jinagRha) jiNaMda ArArA. terakA devarA. lAvala. jinendra, rAgadveSa Adine jItelA tIrthaMkara jiNi terakA. nemichaM. SaDAbA. jeNe (saM. yena) ji. usaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. SaDAbA. jiNiu gurjarA. SaDAbA. SaSTipra. jItyo (saM. ji, prA. jiNa) je (saM.); juo jiikAra kAdaM (zA). jayajayakAra (saM. jaya- jiNidu aitikA. jinezvara deva kAra) jiNaI karI AnaMsta. jene kAraNe, jenA vaDe vimapra. cAmaDAnuM bakhtara jiNu gurjarA. jina bhagavAna; juo jiNa jiNu terakA. jANe ke; juo jiNa jiNesara AnaMsta. terakA. lAvala. jinezvara, tIrthaMkara jiNyau uktira. jItyo, harAvyo ( saM . ji-, prA. jiNa) jitta michaM. jitAyelA, [jItyA ] jina devarA. je jinAuM SaDAbA. jenuM jinakalpI nalarA. jaina munio mATenA AcArovALo (saM.) jinatA uSAha. janetA (saM. janayitrI)

Page #284
11111 nililin 111 jipahI/jINaM 198 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza jipahI ArArA. jIta, [jaya meLava] jisii nemichaM. jevA, [jyAM,jyAre]; gurjarA. jinbheya zRMgAma. [bagAsAM khAya], *ALasa virApa. jethI khAya (saM.jRmbhate) jisiuM ArArA. upabA. nemichaM. lAvala. jibhyA dazaskaM(1). jihvA, jIbha jevU (saM.yAdRzakam) jima gurjarA. lAvala. yama jise *devarA. [jyAM, jyAre] jima uktira. upabA. gurjarA. terakA. jisyau RSirA. nemichaM. lAvala. vasaMphA. nalAkhyA. nemichaM. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. jevo (saM.yAdRzaka) vasaMvi. vasaMvi(brA). vIsarA. SaDAbA. jihavAri aMbarA. je vAre, jyAre jema, jevU (apa.jevaM); juo yima jihAja devarA. jahAja jimai ArArA. upabA. gurjarA. namicha. jihAM AnaMsta. ArArA. uktira. kAdaM(zA). lAvala. vIsarA. SaSTipra. jame (de.jimma-) 17 gurjarA. lAvala. vasaMvi. vIsarA. SaDAbA. . jimai *RSirA. [jevA, je vakhate] jyAM (saM.yasmin); juo yihAM jimaghara RSirA. yamanuM ghara (saM.yamagRha) jihAM kaNi juo yihAM kaNi jimaNa uSAha. jamaNa [saM.jemana] jihAM kiNi aitirA. jyAM, je ThekANe jimaNau ArArA. uktira. upabA. vIsarA. jihvArai AnaMsta. jyAre jamaNo jimaNavAra nalarA. jamaNavAra jI vasaMphA. vasaMvi. je (saM.ye); terakA. je jima te upabA. dAkhalA tarIke, jemake strI (saM.yA) jimavAra devarA. jyAre jI- (jIyai) vIsarA. jIve (saM.jIvati) jimADai uktira. vIsarA. jamADe jIu gurjarA. jIvana jimibuM uktira. jama, di.jimma-] jIjaMba ArArA(va). jIjavo - eka ghAsajimI ArArA. jamIna choDa ? jimI uktira. nemichaM. vAgbhabA. jamIne jINa uktira. je jimItUM uktira. jamAtuM jINa, jINi, jINa *gurjarA. "vikrarA. jimu gurjarA. jema "virApa. [cAmaDAmuMbakhtara] [phA.jIna]; jivAraI abhiU. AnaMsta. upabA. jyAre ArArA. ghoDAno sAja, palANa; juo [saM.yadvAre] jaraha jiNa, jiNa jizauM, jizyauM juo yizauM, yizyauM jINa ArArA. ghoDAno sAja, palANa [phA. jisai ArArA. je vakhate, jyAM jhINa) jisau uktira. vasaMphA (la). vIsarA. SaDAbA. jINaiM upabA. nemichaM. jeNe (saM.yena) jevU (saM.yAdRzakam) jINaM uktira. je ___ 2010_03

Page #285
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza jINaMga / jIhAM jINaMga zRMgAmaM. jIrNa aMgavALu, kRzAMga jINyau uktira. jItyo, harAvyo (saM.ji-, jItAM zRMgAmaM, jalakrIDA karatAM (de. jhilla) jIva siMhA (zA). jIbha prA. jiNa) jIva khUtavo premAkA. citta coMTavuM jItUM-phalUM "abhiU. [jIteluM ane phaLeluM jIvata madamo. jIvita, [jIvana ] jIvarakhI premAkA, vikrarA. eka prakAranuM * siddha thayelUM] jIna premAkA. palANa [phA. jhINa] - bakhtara jInasa paMcavA. [ jaNasa], vastu, cIja, mAla jIvApotA uktira. eraMDAnA varganuM eka vRkSa (a. jinsa) [jainAM phaLanI mALA paherAvavAthI putra jIve che evI mAnyatA che ] [ saM . putrajIvakaH] 199 jIpai aMbarA. ArArA. uktira. upabA. uSAha. RSirA. aitikA, gurjarA. cAraphA. naMdaba. prAcIkA. prAcIphA. prAcIsaM. vasaMphA. vasaMvi. zRMgAmaM. SaDAbA. jIte ( saM . ji-, prA. jitta, jippa); juo yIpai jIpaka AnaMsta. jItanAra jIpaNa aMbarA. jIta jIpaNahAra aMbarA. upabA. jItanAra jIpivaM aitirA. RSirA. jItavuM jIbha juo jIma jIbhAhA premapa. jIbha vaDe jIma vIsarA. jema * jIma, [jIbha ] * abhiU. [maMgala samAcAra lAvanArane apAtI sonAnI jIbha ] jImai ArArA. uktira. gurjarA. vIsarA. SaDAbA. jame [ de. jima ]. jImaNau jinarA. SaDAbA. jamaNo jImaNavAra prAcIsaM. jamaNavAra jImAi ArArA. jamADe jImUta RSirA. megha [saM.] jIi juo jIjIyUM devarA. jema, je rIte (hiM. jyUM) 2010_03 jIvAre devarA. jyAre jIvAMtaka premAkA. jIvono aMta lAvanAra, pAradhI [saM.] jIvitva dazaskaM ( 9 ) jIvitavya, jIvita, [jIvana] jIviya gurjarA. terakA. jIvita, jiMdagI jIvI abhiU. ArArA. uSAha. nalarA. nemichaM. lAvala. vIsarA. jIvana (saM. jIvita); juo yIvI jIvI vimapra. jivAI, bharaNapoSaNa [saM. jIvikA ] dAna pra. jIvitadAna, [jIvanadAna ] jIvU ArArA. jIvana jIse devarA. jene (hiM. jise) jIha gurjarA. jyAM jIha aitikA. jinarA. nemichaM. prAcIsaM. jIbha (saM.jihvA) jIhaDI lAvala. jIbha ( saM . jihvA) jIhA lAvala. jIbha ( saM . jihvA) jIhAM upabA. jyAM

Page #286
jujuggavio 200 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza judA ju uktira. kAdaM(dha). kAdaM(zA). gurjarA. jugatAi madamo. meLa - terakA. *pradhucu. SaDAbA. je (saM.yaH) jugatAjugati ArArA. yogyatA anusAra ju gurjarA. terakA. SaDAbA. ja; juo ji jugatA te jugati premAkA. yogya karAmata ju ArArA. uktira. kAdaM(zA). gurjarA. [- yukti, cAturya] nemichaM. vAgbhabA. SaDAbA. jo (saM.yataH) jugati lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). ju nalAkhyA. juo (saM.dyotayata) yojanA, yukti, buddhicAturya; juo jugata jualaI gurjarA. joDImAM, [sAthe] (saM. jugatI narakA. yogya, sarakhI yugala); juo jUMlI jugatuM narakA. yukta-yogya sthiti], [lAga, juA uktira. dazaskaM(1). prabopra. premAkA. moko]; juo yugatuM jugate akhegI. narakA. premAkA. yuktipUrvaka, juAri uktira. baLada (saM.yugandharI) aucityathI, [suMdara rIte] jui kAdaM(zA). terakA. jue (saM.dyotate) jugatya akhAkA. yukti, [yojanA, marma] jui pradhucu. jugAra (saM.cUta) jugadAdhAra dazaskaM(1). jagadAdhAra jukta akhAkA. premAkA. yukta, yogya; jugadIza dazaska(1). madamo. jagadIza cittasaM. vicArapUrvaka jugadIzvarI juo yugadIzvarI jukti cittasaM. vicAraNA, tarka, dalIla, jugapavaru aitikA. yugapravara vicAraprakriyA, yukti, yojanA jugapahANu aitikA. yugapradhAna jukla SaDAbA. yukta, joddaayekheN| jugama akhegI. kAmA(zA). dazaska(1). juktya cittasaM. marma, vicAraNA, vicAra madamo. joDakuM, joDa (saM.yugma) saraNI [saM.yukti] juga ArArA. joDa, be (saM.yuga) jugala vIsarA. joDa (saM.yugala) juga caMdravA. jagata, jaga; juo yuga jugalAdharama *gurjarA. [yugala rUpe janmelA strIpuruSa patipatnI bane te jAtano jugata, jugutu SaDAbA. yogya [saMbaddha, saMgata, ____ AcAra]; juo jugalAdharmma baMdhabesatuM] (saM.yukta) jugata, jugati narakA. racanA, [goThavaNa] jagAta narakA racanA. goThavaNI jugavara aitikA. yugamA zreSTha, uttama (saM.yukti) jugijugatA juo yugiyugatA jugatau akhAkA. ArArA. gurjarA. narakA. jugAMNa, jUMgANa rUstasa. ?, [dhumADo] [u. lalirA. yogya (saM.yukta); narakA. yogya, dukhAna] sara, [baMdhabesatuM] jugutu juo jugata jugatA narakA. yukti, karAmata, rIta juggavio SaDAbA. (vyAyAmanA) abhyAsa (sa.yuga) 2010_03

Page #287
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 201 jugma/jUu vALo (saM.yogya parathI prA.) jubbaNa gurjarA. terakA. yauvana jugma akhAkA. dazaskaM(1). premAkA. joDa, juhara hammIpra. jauhara, [parAjaya nizcita thatAM be (saM.yugma) rajapUta strIono agnipraveza] (saM. jugma turi premAkA. azvanI joDI, azvinI- yamagRha) kumAra; juo turI juhAra ArArA. uktira. kAdaM(zA). gurjarA. jujavA devarA. judA jinarA. narakA. "prabopra. prAcIsaM. jujAlya madamo. -, [yoddhA] [hiM.jujhAra; premAkA. vikrarA. "vimapra. vIsarA. rA. jhujjhamala] namaskAra, praNAma di.johAra] jujuA, jujuyA, jujuvA caMdravA. cittasaM. juhArai aMgavi. lAvala. vIsarA. praNAma ___ narapa(da). siMhA(zA). judAjudA kare juTha caMdravA. elu [saM.juSTa] juhAraDa zRMgAmaM. juhAra, namaskAra (de.johAra) juDai vIsarA. joDAya da.] juhAri uSAha. namaskAra juDatA upabA. yathAyogya, baMdhabesatA juhiya gurjarA. jUI (saM.yUthikA) juDiyAM gurjarA. [laDavA mATe] sAmasAme juM ArArA. jema, jevAM (hiM.jyU) __ AvyAM di.juDia juMjanakaraNa AnaMsta. yuMjanakaraNa, saMyogIjutta ArArA. yukta, -vALu karaNa, jene laIne karmano AtmA sAthe judha kAmA(zA). yuddha saMbaMdha thAya te yuMjanakaraNa [saM.] junha prAcIsaM. jyotsnA, [cAMdanI] jU nalarA. lalirA. lAvala. jugAra (saM.dyuta) jumanA madamo. yamunA jUa nalarA. jugAra (saM.dyuta) juya terakA. yugala (saM.yuga-) jUalI vimapra. be [saM.yugala juyauM jinarA. naMdaba. SaDAbA. jueM (saM.yutaH) jUA vimapra. judA [saM.yuta] juyala terakA. yugala jUA premAkA. DhoranA zarIra para coMTatuM eka juyArI SaDAbA. jugArI (saM.dyutakArI) jIvaDuM julaho akhAkA. vaNakara (hiM.) jUArau uktira. jugArI (saM.dyUtakArakaH) "juli [duli] *aMbarA. [kAcabo di.] jUArI nalarA. jugArI (saM.dyutakArin) juvaTuM madamo. rUpaca. jugAra (saM.dyuta parathI) jUi kAdaM(zA). jue; nalAkhyA. joI; juo juvaTTa vikrarA. jugAra, jugaTuM juvA akhAcha. judA jUI ArArA. vAgbhabA. judI juvArI vIsarA. jugArI (saM.dyutakArin) jUu uktira. kAdaM (zA). dyuta, jugAra juvAM paMcavA. jugAra, dyuta jUu, jUuM uktira. karpUmaM. prabopra. siMhA(ma). 2010_03

Page #288
jUUu/jetalauM 202 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza jayeSTha) judu (saM.yuta) jualaI jUUu upabA. juhU~ (saM.yutaH) jUMsalaM uktira. premAkA. jhUsaruM, dhUMsaruM jUkA SaDAbA. jU (saM.yUkA) je vasaMvi. vasaMvi(brA). SaDAbA. jo (saM. jUktya akhegI. jukti, [marma] (saM.yukti) yadi) jUgAMNa juo jugAMNa je kasi RSirA. je koI jUjavU dazaska(1). narakA. premAkA. juduMjueM, jeTha, jeThau ArArA. prAcIsaM. moTu (saM. jAtajAtanuM jUjUuM akhegI. ArArA. upabA. uSAha. jeThI kRSNaca. prAcIphA. moTA malla, jeThImalla gurjarA. jinarA. nalAkhyA. pradhucu. prabopra. (saM.jyeSThin) vimapra. vAgbhabA. juduMjueM, jAtajAtanuM jeThImala caMdravA. jyeSThamalla, joddho (saM.yutayuta) jeDa *siMhA(zA.) [je, samAna] [rA.; jUThilu gurjarA. yudhiSThira kacchI jUDI narakA. nAno jhUDo, [laTa] [saM.jUTa] jeDa, jeDi, jeDya nemichaM. prAcIkA. lAvala. jUtau akhAkA. akhAcha. prAcIsaM. joDAyo, vikrarA. vetApa. vilaMba; ArArA. joDelo (saM.yukta) vilaMbapUrvaka, chevaTe jUttIya ArArA. yukta, -vALI jeDa, jeDivU aMbarA. prAcIphA. vilaMba karavo jUpai uktira. joDe [saM.yukta, prA.jutta, jeNa terakA. jANe ke jeNa-teNa kRSNabA. -, [jenAthI-tenAthI, jUrI nalarA. *satAmaNI, "jorAI (phA.jora), jeNe- teNe] [khinna, duHkhI] di.juriya] jeNaM vAgbhabA. jemAM jUvau ArArA. judo jeNi kAdaM(dhu). *kemake, [jethI, je kAraNe] jUvaTau gurjarA. lalirA. jugAra (saM.dyuta) jeNI dazaska(2). je strI jUvaNu gurjarA. yauvana jetai ArArA. jyAre jUvanu SaDAbA. yauvana jetau ArArA. gurjarA. prAcIsaM. lAvala. jUvAM premAkA. judAM jeTaluM (saM.yAvat, prA.jetta) jUsara SaDAbA. jhUsaruM, dhUMsahaM (saM.yugazara) jetala ArArA. jeTaluM jUha vimapra. dhuta, jugAra jetalai abhiU. gurjarA. jeTale, jyAre (prA. jUhI ArArA(va). prAcIphA. jUIno choDa jettula) (saM.yUthikA) jetalauM AnaMsta. uktira. upabA. jinarA. jUMlI RSirA. joDI (saM.yugala); juo SaDAbA. jeTaluM (prA.jettula) juppa] 2010_03

Page #289
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 203 jetI vAra/jogakhema jetI vAra SaDAbA. jeTalI vAra, [jyAre] joiu uktira. joyu jetuM-tetuM kRSNabA. jeTalu-teTatuM joiNi aitikA. yoginI jetra aitikA. jayasUcaka [saM.jaitra] joili vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. jethi ArArA. jyAM koyala- no avAja, kalarava . jemaNavAra SaDAbA. jamaNavAra joiq uktira. rUpaca. vAgbhabA. jovU jeva terakA. jema (apa.) joisa ArArA. jyotiSa, joza jevaDa terakA. jevaIM (apa.) joisiiM nemichaM. joze, [anubhava - jevaDai jinarA. rassIthI, doraDAthI AsvAda leze] jevaralo madamo. viralo (saM.jagati+ joisI vIsarA. SaDAbA. jozI, joza viralakaH, prA.jae viralao parathI ?); jonAra (saM.jyautiSika); SaDAbA. [sUrya, juo jayavaralo candra vagere] jyotiSka deva (saM. jeSTikA kAmA(tri). premAkA. lAkaDI, daMDa jyotiSika) [saM.yaSTikA] joijai ArArA. joIye jeSTikAdAra premAkA. chaDIdAra jou nemichaM. lAvala. juo jeha uktira. RSirA. "vimapra. vIsarA. je, joo AnaMsta. juo jene; juo yeha jokSama prabopra. jokhama [saM.yogakSema] jehauM gurjarA. jevU jokha madamo. siMhA(zA). sukha, AnaMda jeha kahI upabA. je kaMI; juo khii| (saM.joSa); juo jaukha jeha bhaNI ArArA. upabA. kAraNake jokhamAM * caMdravA. [jokhavAnI kriyAmAM] jeharaphala paMcavA. jherI phaLa (phA.jhahara+ jokhima SaDAbA. jokhama (saM.yogakSema) saM.phala) jehavai ArArA. jyAre joga cittasaM. yoga, saMyoga; yoga, sthiti; jehAri juo yehAri vIsarA. grahayoga; SaDAbA. yoga [mana, jo uktira. terakA. vIsarA. je (saM.yaH, . vacana, kAyAno], jaina pAribhASika saMjJA ' joga, jogau upabA. yogya, lAyaka joaNa aitirA. uktira. kRSNabA. gurjarA. jogai AnaMsta. ArArA. yogathI, saMparkathI, nalarA. lAvala. cAra gAu, ATha mAila saMbaMdhI, sAdhanI [tera kilomiTara] jeTaluM aMtara (saM. jogau juo joga yojana) jogakhema cittasaM. yogakSema, pAlanapoSaNa, joi *abhiU. [jo, mAna] kalyANa yo) 2010_03

Page #290
jogavai/jobanamaMda 204 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza jogavai ArArA. caMdravA. vyavasthA kare, joDi lAvala. *joDa, "beno samUha, [samUha [saMbhALe], sAcave; akhegI. [yoga kare], [rA.]; joDa, samAnatA meLave, calAve, [-mAM nAkhe] joDiva SaDAbA. joDavU (saM.juTati parathI) jogavaTau uktira. bhAvasamAdhi vakhate joDuAM madamo. joDakA, eka joDanAM saMnyAsIo dvArA paherAto lAMbo jhambho joDo caMdravA. joDIno, joDano, baro(saM.yogapaTTaH) bariyo]; mosAca. joTo, be jogA lAvala. yoga, [saMbaMdha]; yoga, jota devarA. jotaruM, baLadane dhUsarIe vaiirAgya] joDavAno paTo [saM.yoktra] jogiNi vIsarA. yoginI, saMnyAsinI jotara akhAkA. baLadane dhUsarI sAthe jogiNI * SaDAbA. [jogaNI, eka cIkaNo joDavAno paTo [saM.yoktra] padArtha, lAkha] [*saM.yoginI] jotaraDa akhAkA. premAkA. zaMgAma. joDe, joginI vIsarA. jyotiSano koI yoga] nalAkhyA. (ghoDA) jotare, bAMdhe, joDe joginau vIsarA. yogI (saM.yokta parathI) jogiyau narakA. vIsarA. yogI jotaruM premAkA. dhUsarInI sAthe baLadane jogI jaMgama *premAkA. haratApharatA saMnyAsI, joDavAno be cheDe dorIvALo paTo [saM. rakhaDatA sAdhubAvA jogIsarA lAvala. yogIzvara, zreSTha yogI joti ArArA. prakAza (saM.jyoti) jogya ArArA. yogya, lAyaka jotika, jotIka dazaskaM(2). madamo. jogye cittasaM. yoge, anusAra __ jyotiSa (saM.jyautiSa-) jojana premAkA. cAra gAu tira kilo- jotikajANa juo yotikajANa miTara]nuM aMtara [saM.yojana] jotIya vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. jotAM, joji * vimapra. [patnIe, strIe (rA.joje; dRSTipAta vaDe, [dRSTithI, AMkhathI] a.joja) jotya cittasaM. jyoti joDa akhAcha. saMbaMdha; joTo, joDI; joDavU jotra, jotru uktira. jotaruM (saM.yotra, te, yamaka (padya)nI racanA karavI te; yoktra) madamo. *vimapra. jevU, [samAna] jotryA gurjarA. jotaryA, joDyA (saM.yotra, joDau uktira. joTo, ve samAna vastu (saM. yoktra) yauTakam) di.joDa] joni prAcIsaM. *SaDAbA. avatAra, [jIvajoDAvADai nemichaM. sarakhesarakhI, joDI, yoni] [barAbarImAM] jobanamaMda premAkA. jobanavALI ___ yoktra] ____ 2010_03 For Private &Personal Use Only

Page #291
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 205 joyai/jyochanA joyai uktira. SaDAbA. jue (saM.dyotate) jya (ejya) terakA. ?, [pUjA] [saM.ijya] joyaNa abhiU. ArArA. gurjarA. zaMgAma. jya rUstasa. ja SaDAbA.jojana, Au mAila [tera kilo- jyAM vIsarA. jema __ miTara nuM aMtara (saM.yojana) jyathAratha cittasaM. yathArtha joyaNajAtra siMhA(zA). jovA jevI bAbata jyadA cittasaM. yadA, jyAre [jovA jevo tamAso]; juo jAtra jyadipa narapa. joke (saM.yadyapi) jorAvara madamo. jorAvarI, baLajorI jyadI premapa. jo [saM.yadi] jorI RSirA. jorajulama jyama che tyama cittasaM. vastutaH, vastusthitimAM joro prAcIphA. dora, julama (phA.jora) jyamaNI rUstasa. jamaNI jovaNa terakA. yauvana jyamalo premapa. najIka; juo jamalya jovaNabhari gurjarA. yauvanano bhAra [yauvanano jyavaralo vetApa. siMhA(zA). javallo, __ jathyo ] viralo, koIka ja; juo jayavaralo jovatAM devarA. jotAM (saM.dyot) yaMtra madamo. vAjiMtra (saM.yaMtra) jovana uktira. gurjarA. lAvala. vIsarA. jyAcyu nalAkhyA. jAcyo, mAgyo, [nI yauvana pAse yAcanA karI] jovvaNa terakA. yauvana jyAna cittasaM. dazaraka(1). vimapra. nukasAna jozItA catucA. nArI (saM.yoSitA) [phA.jAna] josI ArArA. brAhmaNa (rA.) jyAma kAdaM(zA). pahora (saM.yAma) josIyau vIsarA. jozI (saM.jyautiSikaH) jyAmaNa prAcIkA. premapa. dUdha jamAvavA joharI paMcavA. jhaverI, jhaverAtano vepArI mATernu meLavaNa; juo jAmaNa (phA.jauharI) jyAratAi paMcavA. jyAM sudhI (saM.yad+vAra) johAra uktira. prAcIsaM. namaskAra di.] jyAMhAMkaNa premapa. jyAM jJAi SaSTipra. nyAya vaDe (saM.nyAyena) jyui nalAkhyA. jue jJAta premapa. jJAna jyudhya rUstasa. yuddha jJAnakhala cittasaM. khalajJAnI jyU vIsarA. jema jJAna vikrarA. [jJAnayukta] pustaka jyeSTikA kAmA(zA). dazaskaM(1). lAkaDI jJAnaheta premAkA. *jJAna ane heta, [jJAna [saM.yaSTikA] mATe heta - umaLako] jyoga cittasaM. joga, yoga jJApita vikrarA. nApita, [hajAma] jyogya madamo. yogya jJAyaka AnaMsta. jANanAra [saM.] jyochanA kAdaM(zA). jyotsnA, cAMdanI 2010_03

Page #292
jyotika / jhalakaNa jyotika premAkA. jyotiSa jyovana - nADA narapa. juvAnInA cALA khela (saM. yauvana-nATaka) jvalai uktira. virApa. SaDAbA. saLage, prakAze jvAjulamAna dazaskaM ( 1 ). jAjvalyamAna 206 jhakola, jhakoLa * kastuvA. premAkA. AnaMda, [ AnaMdanI Ubharo, moja ] jhakolavaM, jhakoLavuM prAcIsaM. jhaboLavuM, nAhavuM, DUbavuM; juo jhaMkola - jhakhai * kRSNaca. gurjarA. terakA nemichaM. prAcIsaM. lAvala. *virApa. pralApa kare, baDATa kare, [bolabola kare ]; uktira. saMtApa pAme (da. jhaMkha); juo jhaMkha, jhaMkha jhasess aitikA. paDe, nAse chela, [raMgarela ] jhakajhoLa dazaskaM (1). relaMchela; narakA. relaM jhaNa narakA. jhaNakAra, [jhaNajhaNa dhvani ] jhati nalarA. jhaTa, jaladI ( saM . jhaTiti ) jhakara kAmA (zA). vAtacIta, [carcA] ( phA. jhabake narakA. camakI javAya e rIte, jikara) ociMtA, [jhaba daIne, jhaDapathI ]; juo * jhakhata [* akhata] narapa ( da ). * maMtrataMtrano jANakAra, [* maMtrelA dANA ] jhakholiya prAcIsaM. [pANIthI] chalakAyA, bharAyA 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza - jhaTe akhAcha. jhaMTave jhaDa ArArA. jhoDa, pizAca jhaDa narakA. laganI, [jhaDI, lagAtAra tha [te] ; prAcIsaM. jhaDI, joradAra vRSTi [da. jhaDI] jhAbaka jhamara * premAkA. [kolAhala, vikSobha ]; juo jhaMmara jhamaru premAkA. eka vAdya; juo jamara jhamAla gurjarA. virApa. DaMkha mAranAruM jIvaDuM ghimela, [rAtI kIDI] jhagara kAmA (zA). caMdravA vetApa, ujjaDa, jharahaThI hammIpra. caDhANa [* jhADI, jaMgala] khedAna medAna jhareLI premAkA. [tAvanI] dhujArI, kaMpArI, jhagArai jAya 0 narakA. prakAzita dekhAya asara eka jhajhaNaNa gurjarA. jhaNajhaNa avAja jhajhaNaNI ArArA (va). jhiMjhiNI prakAranI latA ke vRkSa ? (da. jhiMjhiNI ) jhaTakai uktira. jhaDapathI ( saM . jhaTiti ) jhala prAcIsaM. jvAlA, [baLavuM te] jhalakaNa cittasaM. jyoti, jhabakAra, prakAza; akhAkA. *caLakATa, [* AbhAsa, * jhAMkhI] * prakAza, prakAza jhamAlA gurjarA. lAvala. jhAkajhamALa, jharamara narakA. * DokanuM gaLAnuM eka AbhUSaNa, [jhINI] jharalANI akhAcha. [jhaLaLANI], jhaLakI, jvalita thaI ( ? ) jharavALiyuM narakA. lUchvAnuM kapaDuM, [jIrNa vastra]

Page #293
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 207 jhalajhala-/jhADI jhalajhala- *devarA. [kSubdha thaq]; prAcIsaM. jhaMjheDI premAkA. khaMkherI UchaLavU, [khaLabhaLay, chalakavU] * jhaMTI, jhAMTi, jhUTA pradyucu. [jhaTiyA], nAnA jhalajhali *devarA. [jhaLajhaLiyAM AvyAM] UbhA vALa (de.jhaMTI) jhalajhAMkhasau uktira. bhaLabhAMkhaLu, maLasakuM jhaMpa, jhAMpa abhiU. kUdako (saM.jhampA) (*saM.caladdhvAMkSam) jhaMpa- * kAdaM(dhu). kAdaM(zA). kUda, [Thaka jhalama-Topa siMhA(zA). eka prakAra- zira- mAravI] strANa jhaMpApAta premAkA. kUdako, [kUdI paDavU te] jhaLamaLai vIsarA. prakAze jhaMpAvai uktira. gurjarA. dazaskaM(1). jhalamalAnaMda siMhA(zA). khUba AnaMda nalAkhyA. kUdI paDe jhalamalIya gurjarA. *prakAzathI camakatI, jhaMpha- vIsarA. kUdI paDavU [saM.jhampA] [*paripUrNa, *chavAyelI] di.jhallamalla] jhaMbhA kAdaM(zA). catucA. bagAsu (saM.jRmbha) jhalahAliya terakA. jhaLahaLatuM karelu jhUma rUstasa. jyama, jema jhallai nemichaM. jhIle, sahana karI zake jhaMmara caMdravA.?, [*DoLa, * ADaMbara]; juo jhallari, jhallarI RSirA. gurjarA. nemichaM. eka jhamara vAdya, jhAlara (saM.) jhAu dazaskaM(2). jhAMkhapa jhavAra kAmA(zA). juhAra, namaskAra jhAka harivi. khinna, [karamAI - sukAvU jhaMka nalarA. saMtApa (de.jhaMkha); juo jhakhai te] [rA.jhAkaNau] jhaMkola- prAcIsaM. jhaboLAvU, DUbavU, juo jhAkai uktira. jhagamage, prakAza kare jhakolavU jhAkajhamAlI cAraphA. dedIpyamAna jhaMkhai * vIsarA. hammIpra. bole, [bolabola jhAkamajhoLa premAkA. relaMchela; akhAcha. kare, bakavAda kare] di.]; juo jhakhai narakA. premAkA. lahera, AnaMda jhaMkhajALa premAkA. jhADI jhAkaLa utArIza premAkA. sIdhA karIza, jhaMkhara zRMgAma. jhAMkharA jevU di.] *abhimAna utArIza, [khokharA karIza, jhaMkhiu gurjarA. jhAMkhuM thayu khabara laI nAkhIza] jhaMghaDIAM madamo. jaMghaDiyA, coghaDiyAMvALA, jhAlo aitikA. jhAMkhI, AbhAsa, DholI [prakAzita tharbu te]; juo jhAMkha jhaMjIra prAcIphA. beDI (phA.jaMjIra) jhAgaDa gurjarA. dhvanisUcaka zabda jhaMjha terakA. "prAcIsaM. vyAkuLa ? (de.jhaMjhA= jhATaka gurjarA. prahAra, jhATako ___ vyAkuLatA) jhADAyA (jhADAyAlA) aitikA. choDAvyA jhaMjha upabA. kajiyo (da.) jhADI narakA. jhapaTANI, jhapaTamAM AvI, 2010_03

Page #294
jhANa/ jhAMTA [jhapaTamAM lIdhI ] jhANa aitikA. jinarA. terakA. prAcIphA. prAcIsaM. dhyAna (prA.) jhAtakAra akhegI. kAdaM (zA). cittasaM. dazaskaM (9). premAkA. jhabakAra, prakAza, prakAzamAna, jhaLAMhaLAM jhAbau jinarA. paheraNa, jhabbo [phA. jAmaH ] jhAbaka vimapra. jaladI, [ ekAeka ] [ rA . ]; juo jhabake 208 jhAbala vimapra. khAbaDuM, khAbociyuM jhAmarajhoLe akhAcha. ADaMbarathI ?, [ DoLa ane caMcaLatA, asthiratA, DAmADola vRttithI] jhAmara mATi cAraphA. * jhAmarI ane mAThI AbhUSaNa - vizeSo, [* mAthe jhAmara e AbhUSaNa] madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza jhAlai nemichaM. (virahanI ) jvALA jevI, [jvALA tarIke ] jhAlai ArArA. hAthamAM le, upADI le (de. jhila - ) jhAra madamo. jAra, [vyabhicArI] jhAriu vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). reDyu, chAMTyuM jhArI madamo. jArI, [vyabhicAra ] jhAla abhiU. narakA. prAcIphA. kAnamAM paheravAnuM eka AbhUSaNa; juo jhAli jhAla RSirA. aMtaranI baLatarA; gurjarA. jhALa; (saM. jvAlA) krodha; devarA. prAcIsaM. lAvala. jhALa (saM. jvAlA) 2010_03 jhAlara, jhAlari uktira. vAdya, goLa sapATa ghaMTa jhAlarI SaDAbA. eka vAdya, [goLa sapATa ghaMTa] (saM.jhallarI) svIkAro] jhAlya abhiU. juo jhAlA jhALyuM premAkA. jhAryu, sAMdhyaM jhAmala prAcIsaM. nisteja [de. ] jhAsaka dazaskaM ( 9). puSkaLa; juo jAsaka jhAmalau uktira. nisteja dRSTivALu (saM. jhAsA premAkA. kAkalUdI, AjIjI, dhyAmalam) [jhAvAM, vyartha prayatno] jhAyai aitikA. gurjarA. prAcIsaM. vicAra kare, dhyAna kare (saM. dhyAyati) jhAlA, jhAlya abhiU. [krodhanI] jvALA; juo ani-jhAlA "aitikA. eka (saM. jhallarikA ) jhAli cAraphA. nemichaM. lAvala. vimapra. harivi. kAnanuM AbhUSaNa; juo jhAla jhAlihi aitikA. saMbhALo, [ grahaNa karo, jhAMu premAkA. jhAMkhapa jhAMuA premapa. jhAMkharAM jhAMkha akhAcha. * jhAMkhI, [dRSTi najara ]; juo jhAkho jhAMjha narakA. premAkA. eka prakAranuM vAdya, kAMsI joDa jhAMjha * akhAkA. [kleza, vyAkuLatA ] [de. jhaMjhA] jhAMjhavAM premAkA. AMkhamAM pANI AvavAthI paDatI jhAMkhapa jhAMTA RSirA. DAbhanI aNIo, [bArIka

Page #295
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza saLIo] [de. jhaMTI] paDakAra jhAMpa uktira. gurjarA. virApa. kUdako (saM. jhAMTi uSAha. jhaTiyAM, vALa (de. jhaMTI); jhuNA, jhunA, jhUnA "mosAca. harikhyA. eka juo jhaMTI prakAranI sADI, [eka vastraprakAra ]; vIsarA. malamala, [ bArIka kApaDa ] jhuNi aitikA. dhvani jhampA); juo jhaMpa jhAMpa "gurjarA. "virApa. [AcchAdita kare, jhuNi prAcIphA. avAja kare, [bole] (saM. AvRtta kare] [. jhaMpa] dhvani parathI ) jhAMpaDo harikhyA. caMDALa, bhaMgiyo 209 guNita narakA. jhaNajhaNa evo avAja karatAM [saM. dhvanita] jhuMjhArA vikrarA. yoddhA; juo jhUjhAra jhija-, jhijjha- terakA. prAcIsaM. kSINa thavuM jhuMbakha RSirA. jhUmakho (saM. yugmaka, prA. jummaya) [de. jhuMbaka ] jhAMpe * premAkA. [DhAMke, AvarI le, grase] jhigamaga vIsarA. jhagamagavuM jhijhiu terakA. kSINa [da. jhijjha] jhijhima gurjarA. dhvanisUcaka zabda jhira prabopra. jhare [saM. kSarati, jharati ] jhirimiri terakA. prAcIsaM. jharamara jhINau uktira. durbala, kRza (saM. kSINam) jhIlaNa nemichaM. SaDAbA. snAna, nahAvaNa [. jhilla] jhIlavuM akhAkA. RSirA. aitikA. kAdaM (zA). narakA. nemichaM. premAkA. madamo. 0vasaMvi (brA). harivi. nahAvuM (de. jhilla) jhIMjha ArArA (va). eka vanaspati, jhIMjhI, AsoMdaro jhAMTi / jhUmaNuM bharAI jhaTAya premAkA. bharAya, [vaLage ] jhujha, jhUjha abhiU. upabA. gurjarA. prAcIsaM. lAvala. vikraca. virApa. SaDAbA. yuddha (saM. yudhya- parathI ) jhujhakAkhaM dazaskaM (1). premAkA. yuddha mATe 2010_03 jhUjhAri propra. yoddho jhIMTI narakA. premAkA. vaLagI, vIMTaLAI, jhUjhAlA * vimapra. [zUravIra, bahAdura ] jhUjhi kAdaM (zA.) kaMpe ( saM . yudhyate) jhUnA juo jhuNA jhuMbavuM narakA. jhUma, jhUkavuM (di.) jhUkaDa * premAkA. [medanI, samudAya] [phA. jhUka ] jhUjjha nalarA. yuddha (saM. yudhya- parathI ) jhUjha juo jhujha jhUjhaNi vimapra. yuddha karavA mATe jhUjhAra gurjarA. nalarA. naimichaM. premAkA. rUstasa. vimapra. virApa. jhUjhanAra, yuddha karanAra yoddho (saM. yuddhakAra); juo jhuMjhAra jhUbakaDe ArArA. jhUmakhe [ de. jhuMbaka ] jhUbaku nalarA. lUmakhaM, jhUmakhaM, [da. jhuMbaka ] jhUmaNuM dazaskaM ( 9). narakA. prAcIphA. premAkA. lAvala. kAnanuM eka jhUlatuM ghareNuM

Page #296
jhUrai / TalIu jhUrai upabA. RSirA. pastAvo kare, kheda kare (de.) * jhUlarai [jhUlara ] jinarA. jhuMDa, samUha jhuMTai gurjarA. ekAeka AkramaNa kare [AMcako mArI pakaDe]; narakA. paDAve, AMcake jhUTA juojhaMTI yUMnA juo jhuNA jhuMbaI gurjarA. laTake, labaDe, saMgharSa kare, sakaMjAmAM le, [ mAthe paDe, lapaTamAM le] jhuMbakhAM lAvala. jhUmakhAM, samUha [de. jhuMbaka ] jhuMsara, jhuMsarA upabA. premAkA. jhuMsarI, dhUMsarI jheNa premAkA. jhINI dhAra, [jharamara] jhera kastuvA. vetApa. jhevara, ghareNuM jhelI dazaskaM ( 2 ). helI ?, [taraMga, dhArA ] TaLa akhAcha. Take (nAza pAme) evI [ nazvara ] [da. jhillI ] vastu, saMsAra jhoTa vetApa. coTa, jhapaTa jhoTaDI vimapra. * [juvAna] bheMza jhoTAviyu abhiU. jhuMTAvyo jhoTI (moTIjhoTI) * vimapra tuccha] [hiM.] jhoDavAyo premAkA bhUtapretanI aDapheTamAM Avelo, vaLagADa pAmelo 210 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza mazkarIno prasaMga ], tamAso Taga Taga jotI premAkA. AzcaryathI mUDha banIne joI rahetI, [TagaraTagara jotI ] Tacakau lAvala. Tacako, [TacAko, TapAko ] [da.ccaka] jhola vikrarA. khINa jhola aitikA. jhoLI, [thelo] jhoTe akhAkA. narakA. premAkA. jhaMTave, paDAvI le 2010_03 Takola cAraphA. vimapra. marmokti, marmaprahAra, ToLa, vinoda (sara. Takora) aMbarA. [ToLa, cAMgulI kRSNabA. vimapra. TacalI AMgaLI car vimapra. nagArAMno avAja kaI lAvala. Tapake TabAmAtra * vikrarA. [TippaNa - noMdha rUpe mAtra ] Tamaka uSAha. Tamako, [Tama evo avAja ] TamaTamI premAkA. Atura thaI TamaTamI rahyuM juo rahyuM TamaTamI TamaMka uSAha. Tamako, [Tama evo avAja ] [mAmUlI, Talakkar3a * gurjarA. [kaMpe, Dagamage] Talake, TaLake kAMdaM (dhu). narakA. premAkA. calita thAya, [mohita thAya ] ; kAdaM (zA). * AnaMda pAne TalaTalai gurjarA. prAcIsaM. *virApa. dhUje, [Dagemage] TalatI vimapra. vinAnI, [[sivAya ]; juo TAlI TalabalIka nemichaM. *TaLavaLyA, [kSubhita thayA, veravikhera thayA] Talaksa nalarA. TaLavaLavuM (de.Talavala) TalahaTI uSAha. taLeTI [da. talahaTTiyA ] Talia lAvala. TALI, dUra karI TalIu nemichaM. TaLyo, [Agho rahyo ]

Page #297
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza * 211 . Tasara/TIsI Tasara uktira. vaNakarano kAMThalo (saM.tasara) TAlI, TALI uktira. choDIne, vinA; narakA. Tahakaya terakA. Tahuko (de.*Tahakka) premAkA. sivAya, vinA; lAvala. pasaMda TaMka premAkA. vIsarA. eka sikko (saM.) karIne, [cUMTIne]; juo TalatI premAkA. TAMka, kalamanI aNI TAhAhuM premAkA. TADhuM, ThaMDu TaMkau akhAkA. uktira. kAmA(tri). TAMka akhAkA. akhAcha. uktira. catucA. kAmA(zA). nalarA. paMcavA. TaMko, eka narakA. narapa(da). navaTAMkanuM vajaniyu, * sikko - rUpiyAnA prakArano (saM.TaMka) (e uparathI) thoDaMka, talamAtra, saheja TaMkAuli prAcIphA. eka prakArano hAra (saM. paNa (saM.TaMkaH) TaMkA+Avali) TAMkulau uktira. chINI, TAMka' (saM.TaMkaH) TaMkiya terakA. TAMkelaM, cihnita kareluM (saM. TAMDI nalarA. zobhAyukta, saubhAgyayukta (saM. TaMkita) tuNDakam parathI ?) TaMpAvai gurjarA. virApa. kudAve, [doDAve] TAMDo premAkA. vaNajhArAnI poTha, [poThano (prA.Tappai) mukAma (hi.TAMDA) TaMbaka prAcIsaM. vAdyavizeSa (da.taMbukka) TicAMgalI prAcIphA. TacalI AMgaLI, sauthI TAka nalarA. Takka deza, sindhu ane biyAsa nAnI AMgaLI nadIo vacceno pradeza (saM.Takka) diTuDI premAkA. TiToDI [saM.TiTTibha] TAkara *akhAcha. [Takaro] [rA.TAkarau] TiMTa prAcIsaM. dhutasthAna di.] TAkara vikraca. zIlaka. TapalI, [prahAra] TiMTau prAcIsaM. TeMTuM, niHsattva, [nirmAlya] (de.Takkara) TIke catucA. bindI, cAMdalo ? [*(sAja) TATa premAkA. zaNa- jADu kapaDaM saja] TATara dazaskaM(1). pradyucu. premAkA. garadana- TIko kADhI premAkA. tilaka karI rakSaNa karato dhAtuno Topa TIpa * SaDAbA. [cUnAnI pUraNI, thAbaDI, TATuyAM premAkA. TAyaDAM, [nAnA halakI jAta- TIpaNI]; vIsarA. dabAvaq te, [bhIMsa, nA ghoDA] AliMgana] TAra uktira. halakI jAtano ghoDo, TAyaDo TIpAre paMcavA. jIvatA sApa pUrI rAkhavA ghoDo (saM.) di.] vaparAto vAMsano karaMDiyo TAlau nalarA. TALo, [judAI rAkhavI te] TIbI jinarA. TIkI, [TabakuM TAlaka AnaMsta. TALanAro TIma dazaskaM(1). TIbo TAlaNahAra upabA. TALanAra TIlA * SaDAbA. [kapALe TIlAM] TAlA cittasaM. bheda, judAI, vADA TIsI jinarA. nAkanI dAMDI 2010_03

Page #298
TIMTohaDI/TharAvIka 212 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza TITohaDI uktira. TiToDI (saM.TiTTibhaH) Tola gurjarA. nalarA. makAna, ghara TIMDUrI ArArA(va). TIDorAno velo (saM. Tola cittasaM. ToLu, samudAya tuNDIkerI) Tolai thAya ArArA. ToLe vaLe che Tuka madamo. TukaDA TolAM premapa. makAna, ghara TUTI premapa. tUTelAM, vAMkAM aMgavALI kubjA TohavU siMhA(ma). Tog, bUma pADIne khetaraDhUMkaDaM dazaska(1). TraeNkuM mAMthI pakSI uDADavAM TraeNTi kRSNaca. TAMTiyethI TohaNa terakA. prAcIsaM. Toyo karavo, hAkalo DhUMTuu prAcIsaM. ThUTho di.TuMTa] karI pakSI uDADavA (da.Toha+aNa) DhUMpAvI premAkA. cUMTAvI, kheMcAvI TohiA aitirA. cokIdAra, rakSaka Teka- *vIsarA. Tikavaq, Teko levo] Toho dazaska(1). Toyo, khetaranAM paMkhI Teka akhAcha. koI vastune pakaDI besavaM uDADanAroM te, jIda, abhiniveza, [niyama] TThiya juo bhavaNi TThiya Teka meLIne *premAkA. pratijJA - nizcaya TThiyau aitikA. sthita, rahyo karIne] TeDhA premAkA. vAMkA ThauDavA SaSTipra. apamAna karavA mATe Tero catucA. aMtarapaTa ThakarAlo madamo. ThAkora, [gAmadhaNI] Teva ArArA. abhilASA; gurjarA. *Adata, ThakurAI upabA. ThAkorapaNuM, [sattA ne [*abhilASA vaibhavanI moTAI] Teheliyo premAkA. Taheliyo, subhASita bolI ThakurAlA jinarA. moTAInA rophavALA bhikSA mAganAra, [vAraMvAra bolI pharanAra] Thaga akhAkA. akhAcha. ThagAI, chetarapiMDI ToTama ArArA(va). mahUDo (de.TolaMba)? ThaNaka narakA. raNako, avAja ToDara abhiU. uSAha. "premAkA. lAvala. ThaNahArI vimapra. pustaka ke bIjo padArtha, zRMgAmaM. [Damaro], (DamarAnI) [ke anya] jemAM guruno saMketa karavAmAM Avyo maMjarI, kalagI, choguM (de.toDara) hoya [saM.sthApanAcArya]; juo ThavaNArI ToDe lAvala. bAraNAnA ToDalA pAse upakAve narakA. Thapako Ape ToDo narapa(da). [toDo], pagarnu ghareNuM Thabaku uSAha. Thapako, doSa, kalaMka]; Topa nalarA. vikrarA. yuddhamA paheravAna zira- *vimapra. [doSa] [rA.] strANa (phA.) ThamakALI narakA. Thamako - laTako karatI Toyo premAkA. pAkanuM rakSaNa karavA khetaramA ThamaThamatI narakA. bhapakAvALI paMkhI uDADanAro TharAvIka caMdravA. TharAvela, nizcita, cokkasa] ___ 2010_03

Page #299
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 213 vva vAlajhAra Thavai akhAcha. ArArA. RSirA. gurjarA. ThAkura upabA. gurjarA. nalarA. mAlika, jinarA. terakA. devarA. nalarA. prAcIsaM. adhipati, rAjA vIsarA. mAlika, nAtha; *lAvala. vimapra. vIsarA. zIlaka. uSAha. *mahArAjA, [gAmadhaNI] (saM. zRMgAmaM. SaDAbA. sthUliphA. sthApe, mUke, Thakkura) rAkhe, rahe (saM.sthApayati, *sthapayati) ThAgo kAmAtri). kAmA(zA). narakA. ThavaNAdika aitikA. sthApanAdi cAra nikSepa kapaTa, ThagAI [pratimA AdimAM devanuM AropaNa] ThATha narakA. zobhA, bhapako; *akhAkA. ThavaNArI uktira. sthApanAcArya,jemAMAcArya- akhAcha. sAja, [racanA, prapaMca); cittasaM. no saMketa karavAmAM Avyo hoya evI vaibhava, vistAra, sAja vastu [saM.sthApanAcArya]; juo ThaNahArI ThAThamI vetApa. ThAThamaya, ThAThavALI ThavaNI uktira. pustaka mUkavAnI nAnI ghoDI ThANa ArArA. uktira. gurjarA. nemichaM.sthAna, (saM.sthApanikA) ThekAj ThavaNuchava (paya ThavaNuchava) aitikA. pada- ThANau uktira. sthAnaka sthApanotsava ThANA ArArA. ThANAMga [sthAnAMga] nAme Thavala prAcIsaM. jugAramA hoDamAM mUkavU te jaina graMtha Thaviu aitikA. sthApita karyu ThANAMga uktira. sthAnAGganAme jaina zAstragraMtha Thasakau vIsarA. Thamako, laTako, nakharuM ThAma AtUM juo DAlUM ThaThera juo Thera ThAma pheDavo premAkA. samULago nAza karavo; ThaharANe akhAkA. sthira thaye ___ juo ThAya pheDI ThaMThAra vIsarA. ThaMDI ThAya abhiU. RSirA. nemichaM. vasavi(brA). ThaMThoLI premAkA. mazkarI vikraca. vimapra. sthAna, ThekAj, jamyA ThaMbhIjai uktira. rokAya, sthira thAya (saM. ThAya pheDI vimapra. mArI nAkhI; juo ThAma stabhyate) pheDavo ThAi, ThAI ArArA. uktira. terakA. nemichaM. ThAra catucA. devarA. nalAkhyA. premAkA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(nA.) vimapra. ThekAj, jamyA ("saM.stAra); cittasaM. zRMgAmaM. ThAma, sthAna, ThekANaM; sthAne, sthAna, sthiti, avakAza ThekANe (saM.sthAma) ThAraNa premAkA. zAMti, dilAso ThAi devarA. sthApI, [racI, -mAM sthira thaI ThAraNapATa premapa. visAmo ThAu kRSNaca. gurjarA. pradyucu. prAcIsaM. rUpaca. tAraNahAra RSirA. paranAra, [zAMti pamADavikraca. sthAna, ThAma, jagyA (saM.sthAma) nAra] kANa (sa.tyAma) Jail HEZ. 9Xon International 2010_03

Page #300
ThAravaNa/DasaNa 214 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza . ThAravaNa zRMgAma. [ThAra, te; ThAranAra], vasavAyo] [hiM.ThaTherA] AzvAsanasthAna TherAva akhAcha. nizcaya ThArya besaze cittasaM. ThekANe Avaze, Thera akhAcha. nakkI thaq samAdhAna thaze TherAvaq akhAcha. nizcaya karavo, nakkI karavU ThAva prAcIsaM. sthAna, ThAma Thelai AnaMsta. hINA kare, [hINA pADe] ThAva- nalarA. mukAma karavo (saM.sthApayati) ThesyA dazska(2). premAkA. paganI Thesa - ThAvau *jinarA. [mukhya, agraNI] [rA.] Thokara mArI, ThelyA ThAha ArArA. nalarA. nemichaM. sthAna, ThAma TheherAvyA akhAkA. cittasaM. TharAvyA, nakkI (saM.sthAman) karyA ThAhau SaDAbA. nIce beThelo kacaro, ragaDo ThoTha premAkA. thappaDa, lapaDAka ThAhAri "RSirA. [sthaLe] ThoThi harivi. ?, [Agraha] ThAhi abhiU. uSAha. vimapra. ThekANuM, sthAna Thora akhAkA. narakA. madamo. siMhA(zA). di.thAha) sthAna, jagyA, ThekAj ThAM, ThAi abhiU. vIsarA. sthAna, sthAne, *Tho [Dho] *vimapra. [mAMgalika prasaMge tyAM (saM.sthAman) dharavAmAM AvatI vastu, bheTa] [hiM.] ThANaI RSirA. sthAne, ThekANe ThAMmelI (uThAM melI) * nemicha. [dRSTAMto DauMba virApa. cAMDAla (de.DuMba) joDIne] DakAvai vIsarA. kudAve [rA.] ThAMha vIsarA. sthAna (saM.sthAman) Dagara * narakA. [mArga, rasto Thiya terakA. thayu (saM.sthita) DagAM premAkA. DagalAM ThIThoLI premAkA. mazkarI DaTiyo premAkA. dATyo DhUMbara narakA. jAra- bharaDakuM Dabola- prAcIsaM. jhabakoLavU TheUi vimapra. ThebethI DamakIala vimapra. DamakyA, DamaDama avAja ThekabuM pradyucu. lAThIno AdhAra levo, thayo; juo DhamakIala [lAkaDIno Teko levo] [hiM.ThekanA] DamaDolai aitikA. caMcala bane TheTha akhAcha. aMta, mukAma, [aMtima maMjila] Damara aitikA. upadrava [saM.]; juo DaMbara TheThu siMhA(zA). corano maLatiyo, vATapADu DarapANI RSirA. DarI gaI ThebalaM uSAha. cIbu ___DalI SaSTipra. lacako (da.) *Thera [ ThaTheramadamo. (=ThAra ?) sutAra, usakAM akhAkA. DUsakAM [dhAtunA vAsaNa banAvanAra kArIgara, DasaNa uSAha. prAcIphA. dAMta (saM.dazana) 2010_03

Page #301
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 215 isaNa-DaMka/DAhApaNa DasaNa-DaMka narakA. dAMtanA DaMkha (saM.dazana- DaMsa ArArA. RSirA. daMza daMza) di.DaMka] DAka premAkA. eka prakAraceM carmavAdya, DAkakheM DasivA upabA. DasavA (saM.daz) DAkaDamAla *ArArA. aitikA. vimapra. DahaikaI harivi. Daheke, DacakAM khAya dhamAla, ADaMbara, [ThAThamATha, tamAsA] Dahara uktira. pANI bharAI rahetuM hoya evI DAkara uktira. garjanA, jozIlo avAja bhUmi, khAbociyuM (saM.daharaH) (saM.DAtkAra) Daharau uktira. baccu (saM.daharaH) DADhi kAdaM(zA). DADhamAM, [dADhamAM] (saM.daMSTrA) DahekAya akhAkA. chetarAya, bhramamAM par3e; DAbha ArArA. uktira. RSirA. darbha, eka __ juo DehekANA prakAraceM ghAsa DaholAI premAkA. khUba coLAI DAbhaDo madamo. dAbaDo DaMka narakA. madamo. vIsarA. SaDAbA. DaMkha DAmA madamo. rUstasa. DAbA DAmara gurjarA. zobhA, ThAThamATha (saM.Dambara); DaMka premAkA. DaMkA juo DaMbara DaMkaNu abhiU. DaMkha (saM.daz parathI) DArai gurjarA. DarAve, [pAchA pADe]; vimapra. di.DaMka] DarAve DaMke akhAkA. abhiU. DaMkhe, daMza de| DArai *gurjarA. [cIre] [hiM.dAranA] DaMgurau prAcIsaM. DaMgoro, [DhaMDhero] DAlA narakA. pahoLA moDhAnA TopalA huMDa uSAha. merudaMDa (saM.daMDa) DAli zRMgAmaM. sUMDalI, [TopalI] DaMDDu zRMgAmaM. daMDa, zikSA DAva devarA. dAbha, DAbha (saM.dabha) DaMDavRtta siMhA(zA). daMDavat (praNAma) DAvau uktira. jinarA. lAvala. vikrarA. DaMDavrata madamo. vetApa. daMDavat (praNAma) vimapra. vIsarA. DAbo [de.] TuDero caMdravA. vetApa. DhaMDhero DAvaDI ArArA. vIsarA. dIkarI, kanyA (rA.) DaMDo ArArA. daMDa (bharavAno - kariyAvara DAviya gurjarA-Ti. DAbe rUpe) DAhau upabA. gurjarA. vAgbhabA. vimapra. DaMbha 0 uSAha. bALaka (saM.Dimbha) SaSTipra. DAhyo (saM.dakSa/dakSiNa) DaMbara, DaMmara abhiU. dhULanI AMdhI (saM.); DAharo madamo. siMhA(zA). vadhAre DAhyo caMdravA. ADaMbara, [phaTATopa, vistAra]; DAhA gurjarA. DAhyA zRMgAma.ADaMbara, bAhya bhapako, dikhAva]; DAhAkaNa naMdaba. DAkaNa juo Damara, DAmara DAhApaNa, DAhApaNapaNuM nalarA. DahApaNa (saM. DaMza dazaskaM(1). manano DaMkha [saM.daMza] dakSatvana) 2010_03

Page #302
DAhima / DoDI DAhima ArArA. lAvala. vimapra. DahApaNa DAhI RSirA. DAbI tarapha DAhIyAra vikrarA. SaSTipra. DAhyA (saM. dakSa + kAra) DAhu nalarA. DAhyo, samaju (saM. dakSa ) DAMga ArArA (va). DAga (da. DAga ) bhAjI ? DAMgaruM rUpaca. DhaMDhero, [dAMDI] DAMNa aitikA. teja, [garva, mAna] sibhai uktira. RSirA. DAma de, (saM. daghnAti) 216 eka [rA. ] dajhADe 2010_03 DAMza, DAMsa uktira. SaDAbA. macchara (saM. daMzaH) DAMgaraDAM ArArA (va). DAMgara Digai ArArA. jinarA. Dage, vicalita thAya DiMba prAcIsaM. viplava, [tophAna] DIbu zRMgAmaM imo; juo DIMbau DIlarakhI ArArA. zarIrane sAcavanArI DIli SaSTipra. jAta vaDe (da. Dilla) DIMgala vetApa. gapATo, DiMga DIMbau upabA. DUmo; juo DIbu DuDI kAmA (tri). 0kAmA (zA). dAMDI, DhaMDhero; juo DuMDI pheravI, DoDI DuDha vimapra doDha [ saM . dvayadha] DuDha prAcIkA. majabUta (saM. dRDha ) Dullae lAvala. Dole madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza DuhulauM * upabA. [DoLu, meluM] DuMDI pheravI madamo. dAMDI piTAvI; juo DuDI DuhalapaNauM * upabA. [lAlasAyukta hovuM te, rAgavazatA] [saM. dohada, prA. Dohala] DulUM nalarA. kacarAvAkuM, DahokuM (prA. Doha) Dehare madamo. dahere [saM. devagRha ] DehalI uktira. DelI (saM. dehalI) silavaDa ( dAdarasi lavas) prAcIphA. deDakAM DehekANA akhAcha. ThagAyelA avAja kare DuMba pracu. prAcIsaM. cAMDAla (da.) DuMbAla * lAvala. [cAMDAla, tuccha vyakti ] DUMba aMbarA. gurjarA. aMtyaja Dero narakA. tophAnI Dhorane gaLe bAMdhavAmAM AvatuM lAkaDuM paDAva, [ paDAva mATenI bistara vagere sAmagrI] Doilau uktira. Doyo, lAkaDAnI kaDachI [da. Doa ] Dokara, Dokarau uktira. gurjarA. jinarA. vRddha, gharaDo mANasa [da. Dokkara ] DokarapaNi aitikA. vRddhAvasthAmAM Dokari, DokarI gurjarA. paMcavA. prAcIsaM. vikrarA. SaDAbA. vRddhA, gharaDI strI (da. DokkarI) DojhA premAkA. bakhola DoTa premAkA. doTa, doDa DoTI ArArA. eka prakAranuM jADuM vastra; juo doTI DoDa narakA. gumAna DoDI nalarA. eka alaMkAra, hAthe paheravAnuM mAdaLiyu DoDI uktira. nAnuM DUMDuM; eka vanaspati (saM. doDI) DoDI kAmA (tri). dAMDI, DhaMDhero; juo DuDI

Page #303
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 217 DolAya/DhIkaDI DolAyau jinarA. DolAvyo DhaMDhAra *zRMgAma. [hAipiMjara] [rA.DhaMDhera] Doliya *gurjarA. [DoLI, pAlakhI] (saM. DhaMDholai uktira. khoLe, zodhe dolikA) DhaMDhoLI narakA-2. zodhI, [tapAsI] DoLiyA akhAkA. baLada DhAu gurjarA. tIvra icchA, Agraha (de.DhAva) DolI nalarA. jhUlatI jhoLI, mAMdA ke maka gurjarA. virApa. Dholaka (saM.DhakkA); azaktane upADIne laI javAnI mAMcI juo Dhakka (saM.dolA) DAkabUka cAraphA. DaMkAnizAna (saM.DhakkA+ Dohai abhiU. uSAha. mizraNa kare, DahoLe, de.bukka); juo Dhakkabukka [halAve]; prAcIsaM. DahoLe, [kSubdha kare]; aDai (pauDhADai) *gurjarA. [poDhADe, suvADe] aitikA. "DhoLe, [DahoLe] aDhasI *vikrarA. [AnaMda karaze, raDaze] Dohalau uktira. aitikA. gurjarA. jinarA. [hiM.DhADanA; rA.DADaNau] dohada, garbhavatInI icchA; uSAha. icchA dvApalA premapa. vahAlanI ceSTAo maLa akhAcha. DhoLAva, rIta, [mArga] Dhaka gurjarA. Dhola (saM.DhakkA); juo DhAka bAlavIya nAva DhakAbukka aitikA. vAdyavizeSo; juo DhAlaM (ThAma DhAlU) *prabopra. [ThekANe pADu, DhAkabUka nAza karuM]; juo ThAma pheDavo DhakkAraviNa aitikA. DholanA avAjathI DhAMDhaNi ArArA(va). eka ghAsa; kauMcAno ThaNakau aMbarA. UMgha- jhokuM velo (da.DhaMDhaNI) DhaNahaNa aitikA. prAcIsaM. jharajhara, dhvani- DhAMDhI jinarA. bhamatI, ghUmatI, [bhramita thatI] sUcaka zabda, [dhasArAbaMdha] di.DhaMDhallia] DhamakIala vimapra. [DhamakyA], Dhama Dhama Thiga upabA. SaSTipra. Dhaga, Dhagalo (da.) avAja thayo; juo DamakIala DhigA "kRSNaca. [*pAse, "rastAnA kinArA Dhala uktira. lAkaDaM (saM.daliH) . [rA.; hiM.] TaLakaNo narakA. DhaLato, namato, [namana- DiMka, DhIMka RSirA. zaMgAma. SaDAbA. DheMka zIla] bagalo, eka pakSI (de.DhaMka) [saM.DheMka] ThaLakatuM narakA. [DhaLatuM], namra, [rIjhatuM] DIka vimapra. hatheLIthI vAgatuM vAdya, [thApo, blAvai lAvala. DhaLAve, DhoLe muSTiprahAra - eka vAdharIti] DhaLiyo narakA. premAkA. rIjhyo ThIka (rAMkaDhIka) aitikA. garIba[gurabAM] usakaDaM premAkA. DhasaDavAnI - ghasaDavAnI DhIkaDI SaDAbA. ?, [moDhethI avAja karI kriyA, [laMbAvaq te] koIne bolAvaq te] 2010_03

Page #304
ThIkalI / tau DhIkalI hammIpra. paththara pheMkavAnuM yaMtra DhITha kAdaM (zA). dhITa, nirlajja (saM. dhRSTa) DhIma * narakA. [cosalAM ] Dhola lAvala. *DhoLAva, [ opa] DhImA premAkA. lohInuM jAmI javuM ane ethI DholI ArArA. nIce nAkhI, pheMkI AvatA sojA, [DhImacAM] DhoLe narakA. premAkA. gabaDAve DhovuM juo Tho Dhosa uSAha. [dhoMsa], humalo Dhohi uvAha. dhUe DhIla sanAha vimapra. DhIluM bakhtara DIliNi prAcIphA. dilhInI rahevAsI strI DhIlI vimapra. dilhI DhIMka juo DhiMka DhIMkUo vikrarA. DhIMkavo, khetIne pANI pAvAnI vizeSa vyavasthAnuM sAdhana, [ kUvA mAMthI pANI kADhavAnI vyavasthA] DhIMbaDuM ArArA (va). DhIMbaDo - eka bhAjI DhukaDI prAcIsaM. DhUMkavaM te, najIka AvavuM te 218 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza Dhokai uktira. dhare, pAse mUke (saM. Dhaukayati) Dhoya- prAcIsaM. arpaNa kare [saM. Dhauk] i Thulai, kuLai ArArA. vIsarA. DhaLe, DhoLAya dUkai jinarA. nalarA. prAcIsaM. SaDAbA. najIka jAya, pahoMce 2010_03 Na gurjarA. na, nahIM NaTola ArArA. niTola, uddaMDa, ghamaMDI, bezarama (rA.); juo niTola NatthadaMDa prAcIsaM. anarthadaNDa, [niSkAraNa hiMsA] NAha gurjarA. nAtha, mAlika ta ArArA. terakA. to (saM. tataH); ArArA. tethI (saM. tataH ) kyA premAkA. najIka ta paMcavA. tyAM DhUMkaDAthA zRMgAmaM. DhUMkaDAM - najIka hovA ta- terakA. te (saM. tad ) chatAM (saM.Dhauka) DhuMDhavaDa * SaDAbA. [khoLIne, bIjethI mAgI tai, taI ArArA. tAre; tuM; uktira. terakA. naimichaM. lAvala. vIsarA. teM, tArAthI (saM.tvayA) lAvIne] Dhei ArArA (va). hiMga (rA. Dhe) ? DhekI, tau, taU SaSTipra. -thI, mAMthI; upabA. varakhalI, kRSNatamAla ? Dhega premAkA. Dhaga, DhagalA topaNa; uktira. upabA. gurjarA. terakA . nemichaM. vIsarA. SaDAbA. to, tethI (saM. tataH) DeDhi * vimapra. [DheDa jevI, halakI strI ] Dhoi ArArA. prAcIphA. zRMgAmaM. laI jAya, dhare, bheTa dhare, arpaNa kare (saM. Dhauka) DhoilI SaDAbA. loTI tau terakA. tuM (apa tuhu~) tautAruM (saM.tava) tara uktira. te (saM.tat)

Page #305
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza tauNI gurjarA. kaDAI, loDhI (saM. tapanI) [da.tavaNI] taha upabA. topaNa [ saM . tataH + hi ] ta upabA. gurjarA. terakA SaDAbA. tuM (saM. tvam, apa. tuhuM) taU juo ta 219 tako juo ka taka aitikA. tarka [vidyA] takkhaNa, takkhaNi terakA. prAcIphA. prAcIsaM. tatkALa, teja samaye, tyAre (saM. tatkSaNe ) taka, (tako) uktira. te [rA. ] taka premAkA. * abhilASA, [Taka, tAkI taDaI hammIpra. jhUjhe, laDe [ saM . taD] rahevuM te, ekITaza ] takara narapa ( da ). chAsa ( saM . takra) takS) tajjaya prabopra. choDI de (saM.tarjaya ) tajJa akhAcha. tajjJa, niSNAta taTinI AnaMsta. nadI taThai vIsarA. tyAM (saM. [ saM . ] ta + sthAman ) taDa terakA. DhoLAva ? takhara * vimapra. [* vinAza, * barabAdI] [* a. tIba] tauNI /taNI caDAva ] [ de. taTha parathI ] takA uktira. te (strIliMgamAM ) [ rA . ] takAri ArArA (va). araNInI eka jAta (saM. tarkArI) takIA akhegI. AzrayasthAna, visAmo taDA gurjarA. taTa, kAMThA [phA. takiyA] taDAga ArArA. taLAva (saM.) as gurjarA. terakA. prAcIsaM. pAse, bAjumAM (saM.taTe) ( saM . taTa), [ caDANa, 2010_03 taDakasa prAcIphA. taMga, [ kasIne bAMdhela ] taDakka- prAcIphA. camakavuM (prA.) taDataDuM ArArA. taDataDa avAja taDataDavuM lAvala. taDataDa avAja karavo; * premAkA. [phATaphATa thavuM ] # taDita akhAkA. vIjaLI (saM. taDit ) takrA akhAcha. takra, chAza takhaNi prAcIsaM. tyAre (saM. tatkSaNe ) takSaNa gurjarA. te vakhate ja (saM. tatkSaNam ) taDiMga RSirA. pakhAlI; juo taNaMga taDUkuM prAcIphA. strInA kAnanuM AbhUSaNa ( saM . tATaMka ? ) taDataDa premAkA. uparAuparI taDicchaDa prAcIsaM. vIjaLIno camakAro [saM. taDit + chaTA ] tagatAgu cAraphA. prAcIphA. zobhA, sundaratA, taNai, taNi, taNI ArArA. te, teNe [kAMti, teja] taNaya- terakA. taNuM, nuM (saM. tanaya -) taNaMga akhAcha. pakhAlI; juo taDiMga tagana akhAcha. tajjJa, niSNAta tagara ArArA (va). RSirA. premAkA vRkSa- taNAyatA ArArA. taNAtA vizeSa (saM.) taNi, taNI juotaNai tacchAviya prAcIsaM. cholavAmAM Avelo (saM. taNI * SaDAbA. [ dorInuM baMdhana ] [ hiM . tanI ]

Page #306
220 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza badhu ArArA. terakA. prAcIsaM. tanu, zarIra tapaNa ArArA. sUrya, tApa (saM.tapana) tatakAla ArArA. tyAre, te vakhate tapanateja premAkA. sUrya- teja tasAca, takhina, tatalipi, tatakhyaNa tapalA aitikA. tapAgacchIya [jai.] ArArA. gurjarA. devarA. nalarA. tapasaMjama upabA. tapa ane saMyama nalAkhyA. premAkA. vIsarA. te ba samaye, tapasA devarA. tapasyA tarata ja, boddha vakhatamAMja (saM.tatkSaNa) tapAsI premAkA. tapasvI, [dIna, dayanIya katakheva akhAkA. RSirA. kAmA(tri). tapI vIsarA. tapasvI (saM.tapina) dazaraka). narakA. nalAkhyA. harikhyA. tappaDa vIsarA. tape, prakAze] tatkAla, tarata ja (saM.tatikSaNa) tabaka kAmA(tri). kAmA(zA). tAsaka [a. nayA juo stakhaNa tabAka] tatavara caMdravA. madamo. siMhAzA). tatpara, tabaka RSirA. gaccha (saM.stabaka) taiyAra tama catucA. tyama, tema talAu terakA. prAcIsaM. teTaluM (saM.tad+ tamaka uktira. Aveza, krodha (saM.) tulya) tamake catucA. tamArI pAse; juo ke satAra hamIpra. tAtAra dezanA (ghoDA), uttama tamacara akhAkA. aMdhArAmAM (ajJAnamAM) ghoDAnI eka jAta pharanArA tati juo haMsa-tati tamarA paMcavA. tamArA tarakheva premAkA. turata ba [saM.takSiNa] tamAla ArArA (va). narakA. eka vRkSa (saM.) ktavatu aitikA. tattvajJAna, tatvanA jANa- tamAhi vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). duHkha kAra] pAmaze (saM.tAmyasi) tatutya premAkA. tenA jevo tamI gurjarA. virApa. rAtri (saM.) tattvAbodha akhAcha. tattvabodha taya terakA. traya tatva ArArA. aitikA. terakA. tyAM (saM.tatra) tayaNaMtaru aitikA. terakA. te pachI (saM. tasakda devarA. barAbara, sara (saM.tadvata) tadanantaram) tavaMta akhAkA. tyAra pachI, tyAre tayaNu aitikA. te pachI [saM.tadanu] sanaka siMha(zA). sAva nAnuM tara terakA. taru tani ArArA. zarIramAMcI tara naMdaba. taravA paDelo, [taranAro] nuhAni zaMgAma. zarIranI hAni, nukasAna tarau ArArA. taru, vRkSa unaiyA madamo. tanayA, [putrI] tarakasa premAkA. madamo. *vasaMphA (la). vasaMvi. bannuau uktira. tantu tAMtapo vasaMvi(brA). vimapra. vIsarA. (tIra 2010_03

Page #307
jarAnA air madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 221 tarajAta/tarjaI bharavAna) bhAthu (phA.tarkasa) tarasa AnaMsta. premAkA. talasa, [saM.tRS] tarajAta narakA. halakI (badatara) jAta tarasAlUAM zRMgAmaM. tarasyAM, tRSAlu taraNa prAcIkA. *taruNa, tAranAra] taraMgiNI akhAkA. nadI [saM.] taraNa-tAraNa devarA. hoDIrUpa banIne tAranAruM taraMDa aitikA. naukA [saM.] taraNAgAra akhAkA. ghAsano Dhagalo, tarAMza premAkA. trAjavAM [*ukaraDo] [saM.tRNAgAra] tari SaDAbA. tara (saM.tarI) taraNi akhAkA. aitikA. gurjarA. narakA. tariyAM toraNa narakA. premAkA. pAMdaDAM, sUrya (saM.) jarInA tAra ke varakha ane kApaDanA taraNi-tanayA narakA. premAkA. sUryanI putrI, TukaDA vaparAyAM hoya tevU toraNa __yamunA nadI tariyo premAkA. traNa divase Avato taraNI akhegI. sUrya [saM.taraNi] tarivA nemichaM. taravA taratara gurjarA. taDataDa avAja sAthe tarI uktira. tara (saM.tarikA) taratIba caMdravA. madamo. vetApa. siMhA(zA). tarI hammIpra. strI rIta; rItabhAta; vyavasthA saMbhALa; taruara vasaMphA. vRkSa [saM.taruvara] goThavaNInI khUbI (a.) taruAra, taruAri caMdravA. nalarA. prabopra. taratIbatara madamo. pUrepUrI rItabhAtavALu, taravAra [yuktipUrNa]; pUrepUrI vyavasthA taruNa, taruNAvaMta, tRNAvaMta dazaskaM(1). taratIbavaMta caMdravA. madamo. rItavALU, pUratI dazaska(2). tRNAvarta, [eka rAkSasa] rItabhAtavALu, [kauzalapUrNa] taruyara gurjarA. taruvara, vRkSa taraphoDAM dazaskaM(1). premAkA. taraphar3iyAM tarUara ArArA. vasaMvi. vasaMvi(brA). taruvara tarabhANI premAkA. saMdhyA vagere dharmavidhimAM tarUAM upabA. "sIsaM, kalAI, TIna] (saM. vaparAtI tAMbAnI tAsaka - thALI trapuka); juo tara . tarUNa madamo. sUrya (saM.taraNi, 'aruNa'nA tarakhara abhiU. ArArA. vRkSa (saM.taruvara) sAdRzye) taravakhaM premAkA. siMhA(zA). ToLe maLavU, tarero premAkA. Avezabharyo, krodhAviSTa, UbharAvU [dhujArIvALo] (a.tarrAra) taravaryu dazaskaM(1). taravariyu tarevo akhAkA. lAvala. taravo taravAri AnaMsta. taravAra tarovaDa akhAcha. sarakhAI ta akhAcha. dhoLA raMganI haLavI dhAtu, tarjaI uktira. *SaDAbA. dhamakAve, bivaDAve, [TIna, kalAI]; juo tarUAM tiraskAra kare (saM.tarjati) 2010_03

Page #308
tarpa/tava 222 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza tha, tarpa dazaskaM(2). tIne, tRpta karIne vIsarA. (paga) dabAvavA, coLavA (saM. tarpata premAkA. tRpta talaghaSa) tala premapa. lezamAtra tali (tali kIdha) juo kSoNi tali talakhavU akhAkA. dazaska(1). *premAkA. taliAM, talIA (taliAM/talIA toraNa) vyAkuLa tharbu, premAkA. talasa,, jhaMkha, RSirA. *gurjarA. toraNano eka prakAra; talape premAkA. tarApa ke chalAMga mAre. hilo juo taliyA toraNa kare] taliNa prAcIsaM. bArIka [saM.talina] talamala dazaska(1). premAkA. TaLavaLatA, taliyAtoraNa, talIAtoraNa, talIyAtoraNa vyAkuLa, tAlAvelIbharyA di.tallovilli]; ___ ArArA. nalarA.prAcIphA. lAvala. vasaMphA. juo tAlAvelI vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). vikrarA.vimapra.bAraNe laTakAvavAnAMkhAsa talavaTa prAcIsaM. taLeTI di.talahaTTiyA] prakAranAM toraNa, pAMdaDAM ke phala sAthe talavA vetApa. ghasArAthI taLiyAMnu aalu| kasabI tAra, jariyAna kApaDanA TukaDA ke varakha vaparAyA hoya tevU toraNa; juo taLavAM premAkA. paganAM taLiyAM tAlIA toraNa talahaTI uSAha. taLeTI di.talahaTTiyA] talIA (talIA toraNa) juo taliAM talAu uktira. taLAva (saM.taTAkaH) talIA toraNa juo taliyA toraNa, talAuliya prAcIsaM. taLAvaDI (saM.taDAga-) tAlIA toraNa talAgu uktira. taLAva (saM.taDAga) talIAM *upabA. [joDA] di.taliyA talAra aMbarA. uktira. uSAha. RSirA. talIyA (talIyA toraNa) *aitikA. [eka cAraphA. nalarA. vikrarA. vimapra. SaDAbA. . prakAranAM toraNa]; juo taliyA toraNa nagararakSaka, koTavAla (da.talavara) taLue dazaskaM(1). premAkA. taLiye [saM. talAra lAvala. prAcIsaM. nagararakSaNa, koTa- tala-] vALapaNuM taLuvAM dazaskaM(1). premAkA. paganAM taLiyAM talAvalI prAcIphA. nAnu taLAva, taLAvaDI [saM.tala-] (saM.taDAga) taleMTI kastuvA. taLe, nIce taLAvA premAkA. gADAnI dharIne majabUta tallicchaya prAcIsaM. icchuka (saM.tallipsa) TekavI rAkhanAra ane beThakanI kinArImAM talo *akhAkA. [mukhI, agraNI] di.tala]; lagADela lAkaDAnA kakaDA akhAcha. taLiyuM ?, [*moTAI, "gurutA] taLAsavU, talAMsavaM, taLAMsa, kAdaM(zA). tava ArArA. kAdaM(zA). gurjarA. devarA. kAmA(zA). catucA. narakA. premAkA. nalAkhyA. vIsarA. tyAre (saM.tataH) 2010_03

Page #309
tarakA. tyAM "khA ke gaNa meM jana tahiya madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 223 tava/taMbALU tava aitikA. tapa tema ja, barAbara (saM.tathA+iti) tava- uSAha. siMhA(ma). stuti karavI, stavana tahavi terakA. toya (saM.tathApi) karavU (saM.stava) tahAviha jinarA. tathAvidha, te pramANe] tava- vIsarA. tapa, tahi gurjarA. terakA. tyAM (saM.tasmin) tavagaccha cAraphA. tapAgaccha nAmanI jaina tahiyai uktira. tyAre munionI eka zAkhA ke gaNa (saM.tapas tahiM vasaMvi. vasaMvi(brA). tenAM (saM.tasyAH) +gaccha) tahiM terakA. tyAM (saM.tasmin) tavagaNavara (tavagaNavarakAnani) cAraphA. tahIMno premAkA. tyArano tapAgaccha[rUpI uttama vanamA] (saM. tahIMya uktira. tyAre [saM.usmin tapas+gaNa) tahu aitikA. tenA tavaNa, tavaNu terakA. prAcIphA. sUrya (saM. tahuNA sAha cAraphA. tribhuvana zAha, [eka tapana) zreSThI, nAma] tavana aMbarA. AnaMsta. stavana taM uktira. gurjarA. terakA. vAgbhabA. te (saM. tavana uSAha. stuti (saM.stavana) tad) tavasajjhAI cAraphA. tapazcaryA ane taMgoTI uktira. nAno taMba rA.] zAstrAdhyayana vaDe (saM.tapas+svAdhyAya) taMTa siMhA(zA). ?, [*moTo avAja] di. tavila abhiU. eka prakAracaM mukhavAdya taMDA tasa vasaMvi. tenA (saM.tasya); devarA. tene taMta akhAcha. taMtra; [zAstra; mULa]; tAMtaNo; (saM.tasya) [kharekhara, kharI vAta]; akhAkA. akhegI. tasa paTe aitikA. tenI pATe dazaskaM(1). narakA. taMtu, tAMtaNo; tasiiM ArArA. tyAM, tyAre ArArA. cittasaM. kharI vAta tasu ArArA. terakA. lAvala. tenuM (saM. taMta (maMtataMta) jinarA. taMtra, [maMtrataMtra, tasya); lAvala. tene (saM.tasya); ArArA. jAduToNA] . te, tethI taMtaveNA akhAkA. taMtuvINA - eka vAjiMtra tasIA, tasIyA, tasaihA *rUstasa. taMtu-te premapa. taMtu vaDe [(ghoDesavAranI) hAjarI] [a.tasahIhA] taMna kAmA(tri). saMtAna, dIkarI, dIkaro taskarai uktira. corI kare (saM.taskarayati) (saM.tana) tasyu ArArA. tevo (saM.tAdRzakam) taMna kAmA(tri). madamo. zarIra (saM.tanu) taha aitikA. terakA. tathA tanaka madamo. tanIka, jarAka tahati, tahatti ArArA. aitikA. jinarA. taMbALU * vIsarA. [jalapAtra di.taMbAluya] 2010_03

Page #310
taMbola/tADa . 224 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza taMbola RSirA. nemichaM. lAvala. SaDAbA. tAcA * narakA. *narapa. [tArA (upara)] khAvAnuM nAgaravelarnu pAna (saM.tAMbUla) tAchai upabA. prAcIsaM. kApe, chole (saM. taMbolarI thaI uktira. pAnadAnI (saM. takSati) tAmbUlasya sthagI) tAjai ArArA. tAjA, navA taMboliyA SaDAbA. nAgaravelanA pAnamAM thato tAjai gurjarA. "virApa. avagaNanA kare, eka kIDo [upahAsa kare, dhamakI Ape] (saM. tA caMdravA. te tarjayati); juo tAjiu tA akhAcha. tApa tAjaNa, tAjaNau *upabA. "naMdaba. paMcavA. tAi ArArA. tAta, pitA vIsarA. vetApa. cAbuka (phA.tAjiyAna) tAi prabopra. te [ja] tAjA cAraphA. prAcIphA. turata, [hamaNAM] tAI nalarA. vaNakara (phA.tAjah) tAelAM narakA-2. tArAM tAjiu *gurjarA. *nemichaM. [dhamakAvyo, tAka akhAcha. [tAkavU te, dhyAna rAkhavU Thapako Apyo] [saM.ta); juo tAjai te], lAga tAjima prAcIphA. mAna ApavAnI kriyA, tAkaI ArArA. nemichaM. tAke, [lakSita adaba, [kurniza] (a.taajIma) kare], vicAre (saM.takI tAjI karpUmaM. hammIpra. arabI ghoDo, uttama tAkhaNi gurjarA. prAcIsaM. tyAre (saM.tatkSaNe) prakArano ghoDo (phA.) tAkhiNi prAcIsaM. tyAre (saM.tatkSaNe) tAjya madamo. tyAjya tAga akhAkA. pAra; akhAcha. cheDo, [pAra] tAjya karavAne madamo. tajavA tAga kADhavo cittasaM. rasto kADhavo, upAya tAThau uktira. trasta, [trAselo] karavo tADai prAcIphA. prAcIsaM. prasAre, pahere di. tAga (tAga lIjiye) premAkA. cheDo, [pAra taDDa] lo, parIkSA karo] tADai ArArA. uktira. upabA. SaDAbA. tAgIra rUstasa. baratarapha, [sajA, daMDa mAre, pITe (saM.tADayati) karavo] [a.tAjIra] tADaMka prAcIphA. zRMgAma. kAnanuM AbhUSaNa, tAgya aitirA. tyAga, dAna kuMDaLa (saM.tATaka) tAca siMhA(zA). sAtha ApanArI maMDaLI tADIi * nemichaM. [nAkhavAmAM Ave che] di. [u.tAza] taDDa]; juo tADai tAca madamo. tAcha, zobhA, [ThATha]; zobhatuM, tADu, tADo premAkA.. haTha, [Agraha]; [ThAThabhayu [*tADUko]; zRMgAma. tANa, Agraha tADaka bhASA 2010_03

Page #311
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 225 tADo/tAla tADo caMdravA. tataDATa, [kheMcANa] vikrarA. tyAre, to, eTale, pachI (saM. tADhi ArArA. upabA. TADha (*saM.stabdhiH) tAvat) tAlu ArArA. lAvala. TADhuM tAmai ArArA. tyAM tANa uktira. tyAre tAma-rasa zRMgAmaM. kamala (sN.)| tANau ArArA. kheMcI lAvo tAmasa premAkA. tAmasI, roSavALu tANatI narakA. tarapheNa karatI, [anurAga tAya ArArA. gurjarA. zRMgAmaM. pitA, tAta batAvatI] tAya ArArA. tApa, saMtApa tANahI ArArA. tANe, Agraha kare tAyaka nalarA. eka deza, jyAM nalarAjAe tAta ArArA. cittasaM. bALaka, saMtAnane vijaya karyo hato 'bApA' jevU saMbodhana tAra ArArA. vasaMphA(la). vasaMvi. dedIpyatAta jinarA. nindA di.tatti]; juo tAtaDI, mAna, uttama, manohara tAti, paratAti tAra gurjarA. cittasaM. AkAzano tAro (saM. tAtauM upabA. gurjarA. premAkA. garama; madamo. tArakaH) lAlacoLa; tIkSNa, dhAradAra; AkaeM, tAra AvyAM akhAkA. yogya ke taiyAra thayAM, ugra; caMdravA. tejIkheM, tIkhaM (saM.tapta) [utkarSa pAmyAM, phaLyAM] tAtaDI prAcIsaM. *cintA, [niMdA]; juo tAraNauM AnaMsta. SaDAbA. tAranAra tAta . tAraNa-taraNa devarA. tAranArI hoDIrUpa tAtaparaja premapa. tAtparya tAratakhAnu siMhA(zA). pAyakhA, [zaucatAti * vimapra. [niMdA]; juo tAta kUpa] [a.tahAratakhAnA] tAthe siMhA(zA). sAce (saM.tathya?) tArA premAkA. AMkhanI kIkI [saM.] tAna caMdravA. raTaNa, raDha tArAyaNa sthUliphA. tArAgaNa tAneM tAna (tAneM tAna milai) AnaMsta. tAru akhAkA. taranArA tAnathI tAna [maLe], [saMpUrNa meLa thAya] tAruNa vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). tAruNya tAno premAkA. tAna, laganI, AturatA tAruNI narakA. madamo. premAkA. taruNI, tApajo premAkA. tapa karajo yuvAna strI tapisyai ArArA. tapAvaze, bALaze tAre devarA. tyAre, te vakhate tApuM premAkA. tapa karUM tArotAra premAkA. chinnabhinna, astavyasta tApesa prAcIkA. premapa. tapasvI (saM.tApasa) tAla uktira. khAbociyuM (saM.tallaH) tAma ArArA. RSirA. kAdaM(zA). gurjarA. tAla harikhyA. kAnanU ghareNuM (saM.) [prA. terakA. devarA. nalarA. nemichaM. lAvala. tAlaka; hiM.tAra] 2010_03

Page #312
226 tAla / tAsatu tAla zIlaka. tALu (saM. tAlaka) thaze] tAla ArArA. samaya, veLA (rA.); juo tAlIya vasaMvi. tALI daIne, tAla sA iNa tAla, tiNi tAla (saM. tAlikA) tAla ArArA (va). tADanuM vRkSa (saM.) tAlI lAgavI narakA. premAkA. laganI lAgavI tAla, tALa ArArA. narakA. prAcIsaM. tAlu gurjarA. tALa, kAMsIjoDa premAkA. lAvala. eka prakAranuM vAdya, karatAla, kAMsIjoDa tAluyau uktira. tALavuM (saM. tAlukam ) tAla - prAcIsaM. tALAthI baMdha karayuM (saM. tAlovIlI prAcIphA. vyAkuLatA, (de. tallotAlaka parathI ) villa); juo tAlAvelI tAlau uktira. tALuM (saM. tAlakam ) tAlaka zRMgAmaM. tADanuM jhADa (saM.) tAla - kAMsI premAkA. kAMsAnI dhAtunuM banAvela vAdya, jhAMjha tAlamela nemichaM. premAkA. saMgItanA tAla ane meLa tAlapaTa, tAlapaTTa, tAlapuTa ArArA. eka tAvaDa, tAvaDau aMbarA. ArArA. jinarA. tIvra viSa dazaskaM (1). dazaskaM (2). nalarA. premAkA. vIsarA. vetApa. siMhA (zA). tApa, taDako (saM. tApa +ka) tAlA lAvala. eka prakAranaM vAdya, [tALa] tAlAcara nalarA. *nRtyano vyavasAya karanAra eka jAti, [tAla vagADanAra ] (saM. tAlacara) tAlAvelI prabopra. dhAlAvelI, AturatA, [vyAkuLatA ] [da. tallovilla]; juo talamala, tAlovIlI madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza tAlimakhAnuM hammIpra. nRtyazAlA tAliya terakA tADita, [ prahAra pAmela ] * tAlIA toraNa (talIA toraNa) vimapra. bAraNe laTakAvavAnAM khAsa prakAranAM toraNa; juo taliyA toraNa tALI paDaze premAkA. mazkarI thaze, [phajetI 2010_03 tAva terakA. tyAM sudhI (saM. tAvat ) tAva gurjarA. tApa tAva (?) vIsarA. * cAdara, [* koI vastraprakAra ] tAvaDI premAkA. nAno tAvaDo, kaDhAI, peNI [saM. tApaka] tAvI SaDAbA. kaDhAI, peNI (saM. tApaka) tAvIne * narakA. [kasIne, pArakhIne] tAvogala abhiU. *vaidya tAsa ArArA. kRSNaca. caMdravA. terakA. nemichaM. tenuM (saM. tasya); ArArA. devarA. tene (saM.tasya); ArArA. te tAsa premAkA. [rezamI ] kasabI kApaDa [phA.] tAsa ( teNe tAsa) kAmA (zA). *kalAka, [* te sthaLe, *tyAM] tAsatu prAcIphA. eka prakAranuM cakacakita

Page #313
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza tAsI/tiNi rezamI kApaDa ( phA . tAphtaha ) tinalAkhyA. lAvala. vasaMphA. vasaMphA (la). tAsI * narapa [tenAthI, teNe ] vasaMvi. vimapra . SaDAbA. te (saM. te) tAsu michaM. lAvala. sthUliphA. tenuM (saM. ti abhiU nalAkhyA. teM, tArA vaDe (saM. tasya) tvayA) tAhArA akhAkA. tyAre tAhAri nalAkhyA. tyAre tii, tiI kAdaM (zA). lAvala. teM [ saM . tvayA ] tiuNau uktira. tamaNuM (saM. triguNam) tAhAre caMdravA. tyAre tilI prAcIsaM. vAdyavizeSa; juo tivali tAhi ArArA. terakA. tyAM (saM. tasmin); tiUM vIsarA. tema, tevuM [prA. temva] vIsarA. te tike ArArA. tene 227 tAM akhAcha. abhiu uktira. upabA. kAdaM (zA). nalAkhyA. prabopra. premAkA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vIsarA. SaDAbA. tyAM, tyAM sudhI, to, eTalAmAM (saM. tAvat) tAM uktira. * kRSNaca. [ to ], topaNa tAMgaNI uktira. maLavisarjana karavuM te (*saM. tanugamanikA) tAMDaU gurjarA. mAthu (saM. tuNDakam ) tANatAMNi lAvala. tANAtANI, kheMcAkheMcI, vAdavivAda tAMta akhAcha. tAra, tAMtaNo [saM. taMtu] tAMtaNa prAcIsaM. tAMtaNo (saM. taMtu) tAMdula akhAkA. narakA. [chaDelA ] cokhA, [ photarAM kADhI nAkhatAM rahetA anAjanA dANA ] tAMma ArArA. tyAre tAM lagai upabA. tyAM sudhI; juo laga taha nalAkhyA. tyAM (saM. tasmAt) tAMhAkaNa catucA. tyAM, to tAMhi prabopra. tyAM 2010_03 tiga jinarA. traNa [saM. trika] tija prAcIkA. teja tijai, tijaI uktira. nalarA. vIsarA. taje, choDI de(saM. tyajati) tijaka prAcIkA. pazupakSI, tiryaMca (saM. tiryak) tijahi vasaMphA (la). vasaMvi (brA) . choDI de (saM. tyajati) tijIi gurjarA. tajAya, choDI devAya (saM. tyajyate) tiDakau uktira. taDako tiDAve aitikA. bolAve, AmaMtrita kare, [teDAve ] tiDottara sau uktira. ekaso traNa (saM. tryuttaraM zatam) tiNa devarA. vIsarA. te (saM. tena) tiI AnaMsta. teNe tiNau terakA. tenuM tiNaM prabopra. teNe tiNi ArArA. terakA, nemichaM. lAvala. vIsarA. SaDAbA. te, teNe, tenAthI (saM.

Page #314
tiNi tAlai/tivAra . 228 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza tena); ArArA. temAM; tethI / tirI vIsarA. strI tiNi tAlai ArArA. te veLA, tyAre; juo tireha prAcIphA. traNa rekhAvALo (saM.trirekha) tAla tiryaloka gurjarA. tiryakloka, mRtyuloka tittha aitikA. gurjarA. terakA. tIrtha tila akhAkA. uktira. premAkA. SaDAbA. titthayara prAcIphA. tIrthaMkara tala (saM.); nalAkhyA. talamAtra titthesara terakA. tIrthezvara tilau, tilo uktira. aitikA. gurjarA. titha prAcIsaM. tyAM ja (saM.tatra) prAcIphA. tilaka, TIkheM; juo siratilau titha vIsarA. tithi tiLau *vIsarA. [AMkhanI kIkI] (saM. tini gurjarA. virApa. traNe (saM.trINi) tilaka) tinni ArArA. gurjarA. nemichaM. traNe (saM. tilakuzama RSirA. talanA choDanu phUla (saM. trINi) tilakusuma) tibala prabopra. vAdyavizeSa; juo tivila tilakusumopama vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. tima AnaMsta. uktira. upabA. gurjarA. vasaMvi(brA). talanA choDanA phUla jevU terakA. devarA. nemichaM. lAvala. vIsarA. tilaga ArArA (va). tilakavRkSa, ratAvalA SaDAbA. tema (apa.temva) tilatAra prAcIsaM. sneha timai uktira. tarata ja tila-tusa juo tusa tima ji upabA. tema ja tila-tusa-mitta zRMgAmaM. talanA photarA timara gurjarA. aMdhakAra (saM.timira) jeTalu, svalpa [saM.tilatuSamita] timi upabA. tema ja, te ja rIte tilaya terakA. tilaka tiya aitikA. triyA, strI tilavaTi SaDAbA. talavaTa tiyasa aitikA. tridaza, deva tilimA prAcIsaM. vAdyavizeSa di.] tiyAga juo prANa-tiyAga tilI uktira. tilaka tiraSA akhAkA. tRSA, tarasa tilo juo tilau tirasIyau ArArA. tarasyo [sa.tRSita] tivarAri cAraphA. prAcIphA. tripurAri, zaMkara tiria prAcIkA. prAcIphA. pazupakSI vagere tivala prAcIphA. peTa upara paDatI traNa rekhA; prANIo (saM.tiryaka); juo tiriya juo trivali tirichau uktira. SaDAbA. tIrachu (saM.tirazca) tivala pradyucu. prAcIphA. lAvala. vAdyavizeSa, tiriya ArArA. martyaloka (saM.tiryak) saMbhavataH Dholaka (a.tabla ke tablah); juo tiria juo tivila, trivalI tirisa ArArA. tRSA, tarasa tivAra, tivArai AnaMsta. ArArA. aitirA. 2010_03

Page #315
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 229 tivAharaI/tIsi devarA. narakA. nalAkhyA. lAvala. tyAre tyAra pachI tivAharaI vAgbhabA. tyAre tiM aitirA. teM tivira abhiU. tIvra, [kaThora] tI ArArA. tenA tivila nemichaM. vikrarA. eka vAdya, saMbhavataH tI vasaMphA. vasaMvi. te (saM.te) tabaluM, Dhola; juo tivala tIkhAli, tIkhAlI nemichaM. lAvala. tIkSNa, tisai ArArA. tyAre, tyAM ___ aNIdAra tisau ArArA. uktira. gurjarA. SaDAbA. tIDU ArArA (va). timira vRkSa (de.tiriDa)? tevU (saM.tAdRzakam) tINa vasaMvi. te(thI) (saM.tena) tisara devarA. trisero, traNa seravALo (hAra) tItara premAkA. tetara, eka jAtanuM pakSI tisaMjha aitikA. trisaMdhyA, [traNa saMdhyA- tItira uktira. tetara (saM.tittiri) __kALa] tItha gurjarA. prAcIsaM. tIrtha tisiu nemichaM. tevo tIthaMkara gurjarA. tIrthaMkara tisera hammIpra. uttama ghoDAnI eka jAta tIne RSirA. teNIe tisyuM ArArA. tevU (saM.tAdRzakam) tInhau~ uktira. tIkSNa tiha ArArA. tyAM tImai uktira. khAdya padArthane ukALIne tiha vasaMvi. vasaMvi(brA). teno (tasya) pravAhI rUpa ApavU, kaDhI karavI di. tihA kiNai ArArA. tyAM [saM.tasmin+ timma __ kareM]; juo kaNi tImaNa uktira. osAmaNa, kaDhI [de. tihArai, tihAri abhiU. tyAre timmaNa] tihAM abhiU. AnaMsta. ArArA. uktira. tImana zRMgAmaM. eka pravAhI bhojana vAnagI, RSirA. kAdaM(zA.) nalAkhyA. vasaMphA. osAmaNa (de.timmaNa) vasaMvi. vasaMvi(brA). SaDAbA. tyAM (saM. tImara cittasaM. timira, aMdhakAra tasmAt/tasmin) / tIyaM SaDAbA. te tihi vIsarA. te (mAM) tIyArI devarA. taiyArI tihuaNa aitikA. gurjarA. zRMgAma. tribhuvana tIra, tIraiM, tIri abhiU. gurjarA. najIka, tihuyaNa aitikA. jinarA. terakA. prAcIsaM. pAse; [*te samaye ja, *tyAM ja] tribhuvana, traNa loka tIrai zRMgAmaM. zake, [zaktimAna thAya] (de. tihUNa terakA. tribhuvana tIrai) tihUyaNa ArArA. tribhuvana tIraI, tIri juo tIra tihAra, tihArai AnaMsta. kAdaM(zA). tyAre, tIsi nemichaM. e, [evA] taha vAsarA. ta(mA) Jain mation International 2010_03

Page #316
tIhacu/turIyA tI vasaMvi. mano tIhaM vasaMvi. tenAM tIhAM upabA. teo tIMche gurjarA. tyAM, tyAre (saM. * tatthA ) tIMhaM SaDAbA. teo (saM. teSAm ) tu abhiU. uktira. gurjarA. nemichaM. lAvala. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). vAgbhabA. to, vaLI (saM.tataH ) tukha prAcIkA. photarAM (saM. tuSa) tukhAra kAdaMma (zA). premAkA. vIsarA. hammIpra. tokhAristAnanA ghoDA, tokhAra, ghoDA tukhArA RSirA. tukhAra dezano vegIlo ghoDo, [ghoDo] 230 tuTTha, tuTThau terakA. tuSTa tuTho aitirA. saMtuSTa thayo [ saM . tuSTa ] tuDi aitirA. nalarA. pracu. prAcIsaM. vikrarA. spardhA, barAbarI, joTo; juo toDi tuDi - vasiNa prAcIsaM. akasmAt tuDIya devarA (pagano) toDo, AbhUSaNa] tuNi nemichaM. jhaDapathI ( saM . tUrNam ) tuta juo tuMta tubala virApa. tabalAM (a.tabla / tablah ) sumana paMcavA. tamane tumha lAvala. tamArA; tane; vIsarA. tame tumhacu jinarA. nemichaM. tamAro 2010_03 . madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza tumhArau AnaMsta. lAvala. vIsarA. tamAro tumhAsita uktira. tamArA jevo tu terakA. tuM ? ( apa. tuhu~) tu uktira. te turajatA akhAkA. UMcAI (saM. turyatA ) turaNI prAcIphA. taruNI -tu ArArA. gurjarA. nalarA. vAgbhabA. -thI, turayarI virApa. tUrI, eka vAdya (saM. tUrya) -mAMthI, karatAM (saM.taH ) turarI gurjarA. raNaziMgAno eka prakAra (saM. tUrya) turaMga prAcIphA. harivi. taraMga, lahera turaMgama nemichaM. ghoDo [saM.] turiu nalarA. ghoDo (saM.turaga) turiya, turiyA aitirA. kRSNaca. gurjarA. jinarA. virApa. ghoDAo (saM. turaga) turiyA zRMgAmaM tvarita narakA. turI kAmA (tri). kAmA (zA). lAvala. vIsarA. ghoDoM (saM. turaga) turI rUpaca. * vAjUM, *eka saMgItamaya dhvanivALu vAjiMtra, [zaraNAInA jevuM vAdya ] [saM. tUrI] turIya pradyucu. lalirA. vimapra. ghoDo turIyA akhAkA. narakA. [ jAgRti, svapna, suSuptithI uparanI cothI avasthA ], badhA bheda dUra thatAM AtmA ane paramAtmAnI ekatAnI vyavasthA, [ akhAjInI dRSTie brahma turIyAtIta ] [eka tumhe AnaMsta. upabA. lAvala. vIsarA. tame tumhI AnaMsta. tame tura zRMgAmaM. ?, [jaladI, utAvaLa karIne ] [saM.] tura kAdaM (zA). ghoDo (saM.turaga) turaka gurjarA. ghoDo (saM. turaga)

Page #317
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza turuNI RSirA. taruNI, yuvatI tumhAsita turyaloka * virApa. [pRthvIloka ] ( saM . tiryak + tuMga aitirA. moTI [saM.] loka 231 tuMgattaNi aitikA. UMcAI [ saM . tuMgatvana] tulai gurjarA. virApa. toLI zakAya, samAna tuMgA lAvala. ucca, uttama prakAranA, [moTA ] thAya (saM. tulayati) tuMgI aitikA. rAtri (saM.) tuMThe devarA. prasanna thAya (saM. tuSTa) tuMta (tuta ?) ArArA (va). phaLajhADa zetUra (phA. tUta; saM.tUda) ? tuLacI vIsarA. tulasIno choDa tulaDI pradyucu. [tolaDI], doNI, [nAnI hAMDalI] tulAI uktira. taLAI, gAdaluM (saM. tUlikA) tulla ArArA. terakA. tulya, -ne yogya tullai nemichaM, " tulanAmAM, [tole, samAna (saM. taulyake) ] tuSa akhAcha. narakA. photarAM [saM.] tusa ( tilatusa) jinarA. [talanA photarA jeTaluM], lezamAtra, (jarAya) [rA. ] tusAra terakA. jhAkaLa (saM. tuSAra) tuha nalAkhyA. to ( saM . tataH khalu) tuha terakA. tAruM ( saM . tava) tui uktira. nemichaM. lAvala. vimapra. zRMgAmaM. topaNa (saM. tataH parathI) hAijinarA. tamArA tuhi kAdaM (zA). topaNa, toya (saM. tataH parathI) tuhi gurjarA. tuM paNa tuhitau * gurjarA. [to to, to pachI ] tuhIna zRMgAmaM. jhAkaLa (saM.) hune premAkA. ta tuhu~ji gurjarA. tyAre ja, to ja tujhacI zRMgAmaM. tamArI tuhyAsita * vimapra. [tamArA 'jevo]; juo 2010_03 turuNI/ tUra tuMba bhaDa thATa hammIpra. yoddhAonI evI ThaTha ke tuMbaDuM mUkyuM hoya to bhoMya paDe nahIM; juo thATa bhaDa tuMba tuMbara lAvala. e nAmano gaMdharva tuMbara, tuMbarU premAkA taMbUra, eka taMtuvAdya kuMbaru premAkA. e nAmano eka gaMdharva tuMbali devarA. mAthu (saM.tumba ) tuMbIphala kAmA (tri). kAmA (zA). tuMbaDuM [saM.] tUTau ArArA. tUTyo, ocho thayo tUThai abhiU. ArArA. uktira. RSirA. aitikA. gurjarA. jinarA. nemichaM. lAvala. vIsarA. zRMgAmaM SaDAbA. tuSTa thAya, prasanna thAya tUNa juo pADala-tUNa tUNi vimapra. tAruM tUNiyau uktira. tUNeluM - raphU kareluM (saM. tuNitam) tUpa akhegI. premAkA. ghI [saM.] tUra abhIU. RSirA. aitikA. kAdaM (dhu). gurjaza. terakA. nemichaM. premAkA. eka vAdya, zaraNAI, raNaziMgu (saM. tUrya)

Page #318
tUra/tevaDavuM tUra akhAkA. rU [saM. tUla] tUri aitirA. [buddhinA ] cAre prakAre tUri uktira. * SaDAbA. eka prakAranI mATI; gopIcaMdana [G.; hiM. tuvarikA ] tUlI uktira. pIMchI (saM. tUliH) tUsai ArArA. uktira. gurjarA. terakA. vikrarA. SaDAbA. tuSTa thAya, saMtoSa pAme, prasanna thAya (saM. tuSyati ) tUMari uktira. eka dhAnya, [" tuvarI sarasavanI eka jAta, *tuvera] (saM. tuMbarI) tUMchIi gurjarA. tarasyo thAya (saM. tRSyati) tUMbu gurjarA. tUMbaDuM, eka vanaspati (saM.tumba, tumbaka) 232 - hara vAgbhabA. tAre, tArI pAse tRNakarma RSirA. taraNA samAna haLavAM karma tRNavAri SaDAbA. sAvaraNI (saM.) tRNAvaMta juo taruNa tRpati AnaMsta. tRpti tRzUla gurjarA. trizUla tRsa SaDAbA. tarasa (sa. tRSA) tRsiu SaDAbA. tarasyo (saM. tRSita) tUhu pari uktira. traNe rIte te juo taMtu-te teu lAvala. teo teu upabA. gurjarA. teja, prakAza teUkAya AnaMsta. tejaskAya, agnikAya, agnirUpa jIva 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza te madamo. kaTAra tegavAra aitikA. talavAravALo tejaggali * vimapra. [tejIlA - tejagatie cAlanArA azva upara] tejapaNuM cittasaM. tApa tejiuM uktira. uttejita tejI abhiU. narakA. premAkA. vIsarA. pANIdAra ghoDo, ghoDo [phA. tejhI/tAjI ] teje cittasaM. tApane kAraNe teNa caMdravA . tenA vaDe tetai ArArA. tyAre, teTalAmAM, tyAM tetau ArArA. gurjarA. prAcIsaM. teTaluM (apa. tettIu) tetalauM AnaMsta. ArArA. uktira. upabA. gurjarA. nalarA. SaDAbA. teTaluM (apa. tettula ) [saM. tad + tulya] tetIvAra SaDAbA. teTalAmAM, tyAre tetha ArArA. tyAM te bhaNI AnaMsta. te mATe; juo bhaNI teya aitikA. jinarA. prAcIphA. teja teya * jinarA. [taijasa zarIra - je garamI ane pAcanazaktinuM kAraNa hoya che, AvuM zarIra prApta karAvanAra nAmakarmabheda ] [jai.] terai uktira. tera ( saM . trayodaza) terasi uktira. terasa (saM. trayodazI) terimUM gurjarA. teramuM kha narakA. premAkA. zRMgAmaM roSa, krodha; telaMgiyA premAkA. tailaMga dezanA vimapra, tIkhAza, [ugratA ] tekhatu harivi. khoTo garva karato tevaDavuM, zevaDavuM dazaskaM (2). trevaDa karavI, gaNa, [lekhaj]

Page #319
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 233 tevaDetevaDI/tyAga tevaDetevaDI ArArA. sarakhesarakhI toya premapa. pANI tevalI vimapra. vanaspativizeSa, [kaMdavizeSa] toya devarA. tane tesaTThi prAcIsaM. tesaTha (saM.triSaSTi) toyaja premAkA. kamaLa [saM.] teha bhaNI upabA. "RSirA. [te kAraNe], tora ArArA. vAdyadhvani (saM.tIya) tethI; juo bhaNI toraDai zRMgAma. tAre tehava, tehavai, tehavi ArArA. nalAkhyA. toraMga dazaska(1). taraMga tyAre, te samaye torAM kRSNaca. tArAM tehavii ArArA. tethI, tenAthI toriya vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). tehe ArArA. teNe tArI . teheM AnaMsta. te torI caMdravA. ghoDI [saM.turaga] teMdI AnaMsta. trIndriya - sparza, rasanA ane torIya vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). tArI ghrANa e traNa iMdriyavALA jIva toro narakA. narapa(da). premAkA. kalagI, teMdriya upabA.traNaiMdriyavALA jIva (saM.traya+ chope, [pheMTo] [a.tu] iMdriya) tolao *cAraphA. [toLelo, tulanAmAM taiba paMcavA. tyAre (hiM.taba) mukAya eTalo, samAna] (saM.tolita) to ArArA. devarA. paMcavA. tArI (saM.tava) tolIA madamo. toLanArA to ArArA. devarA. vIsarA. tuM toLI narakA. tolI, sarakhAvI, [mUlya toi cittasaM. toya, pANI ___ AMkI] tokhAra abhiU. dazaskaM(1). pradhuca. premAkA. tole cittasaM. toLe, uDADe __ tokhAristAnanA pANIdAra ghoDA, ghoDA tohi ArArA. topaNa toDA premAkA. ToDalA tohi ArArA. tArA toDi vikrarA. spardhA; juo tuDi tohi ja AnaMsta. to ja toDe lAvala. bAraNAnA ToDalA najIka tohe, toheM AnaMsta. to; akhAkA. cittasaM. totara prAcIsaM. eka devI, totalA devI premAkA. topaNa totalu prAcIsaM. totaLo tti terakA. ema (saM.iti) tobara vimapra. tobaro, [ghoDAne caMdI tyaktabhUri ArArA. ghaNo tyAga karyo hoya khavaDAvavAnI cAmaDAnI kothaLI] [phA. evA sAdhu (saM.) tobaro] tyajana AnaMsta. tyAga tomara narakA. premAkA. bhAlA jevU eka tyAga kAdaM(dhu). svAhA Adi balidAna zastra [saM.] ApavAnA bola 2010_03

Page #320
tyAga mADyo/trAgau 234 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza yati) tyAga mADyo paMcavA. dAna karya, dharmAdA traya-yAmA kAdaM(zA). rAtri (saM.triyAmA) annavastra AyAM, sadAvrata mAMDyuM travalI kAdaM(zA). nAbhi najIkanI traNa tyAja narakA. premAkA. tyAjya, tajelaM rekhA (saM.trivalI) tyAratAi paMcavA. tyAM sudhI travelI vimapra. traNa vAra [saM.tri+velA] tyAMhAMthu narakA. tyAMthI trasa aMbarA. tarasa [saM.tRSA] tyema caMdravA. tema, tevI rIte trasa (trasa jIva) AnaMsta. ArArA. prAcIphA. taisaThai vimapra. tresaTheya [saM.triSaSTi] halanacalanavALAM, ekendriya sivAyanAM bauau uktira. sIsuM (saM.trapuka) jIvo te trasa jIvo [jai.] caThi vikarA jyAM traNa rastA bhegA thatA trasaI vimapra. trizatI gaNitapATI (gratha) hoya eve sthaLe (saM.trika) prasako boDiyo premAkA. nisAso nAkhyo traTa kRSNabA. kAmA(tri). dazaska(1). sarI prAcIphA. traNa sera - rekhAvALI dazaska(2). prAcIkA. premAkA. madamo. sADiyA SaDAbA. trAsa Apyo (saM.trAsasiMhA(zA). taTa, kAMTho braTakai, aTakI aitikA. devarA. vimapra. hakati cAraphA. lacakAvatI * taTAka daIne; juo trATaka bahatrahI akhAkA. saMpUrNa, gADha, [phATuMphATuM traTake gurjarA. nakharAMthI, [camakadhamaka, thaI, gADha thaI] taDaka- bhaDakathI bahekatA premAkA. dhasamasatA, thanaganatA RTha kAmA(tri). caMdravA. narapa(da). taTa, traMNa cittasaM. madamo. tRNa, sUkuM ghAsa kinAro . traMbaka, traMbakka abhiU. gurjarA. prAcIsaM. baTuke rUstasa. taDUke __eka vAdya (de.taMbakka) aNi aMbarA. traNeya [saM.trINi] bALu premAkA. eka jAtanuM [trAMbA-] pratAlIsa uktira. teMtALIsa (saM.tricatvA- nagArA jevU vAdya riMzat) bAsuta zRMgAmaM. gAyano putra, vRSabha di. trapata kastuvA. narakA. premAkA. tapta; taMbA+saM.suta] kAmA(zA). catucA. narakA. premAkA. vAlu siMhA(zA). trAMbAno Dhola - tRpti, saMtoSa trAkaDI kAdaM(zA). takalI [saM.tadduH] trapati narakA. tRpti trAkaDIvelau uktira. trAjavU (*saM.tulAprabhoii kRSNabA. *tarabhoye, *chaje, [trIje velaka) ___ mALe]; juo tribhoyu trAkalau uktira. tAka, takalI (saM.tadhaiH) ambA prabopra. tAMbu (saM.tAmra) trAgau, bAgalauM ArArA. trAguM, mAgaNI 2010_03

Page #321
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 235 trAgu/trijaMca bharelI] mATe AtmaghAtanI taiyArI trAsai uktira. gurjarA. trAsa pAme (saM. bAgu vikraca. tAMtaNo, [trAgaDo, doro] di. trasyati) tagga] trAsakaDo * narakA. [trAsa, parezAnI - prematrAjavU, bAjuDaM narakA. DUMdaNuM bAjUI vimapra. vAjavU trAsavai uktira. upabA. trAsa Ape, trATa gurjarA. trAMsa, thALI bivaDAve (saM.trAsayati) trATa nemichaM. [paDado - vAsanI paTTIono] trAhi nalAkhyA. rakSaNa kara (saM.) di.taTTI]; juo trATI bAhu vAgbhabA. trasta, duHkhI trATaka * nemichaM. [taDAka daIne, ekadama]; trAhe trAhe premAkA. bacAvo bacAvo, tobA ___ juo traTakai ___ tobA (saM.trAhi trAhi) trATI nalarA. zRMgAmaM. kAmaDA (vAMsanI triU SaDAbA. traNano samUha (saM.trika) cIpa)nI bhIMta ke paDado (de.taTTI vADa, trikaraNa * aitikA. [mana, vacana, kAyA e AvaraNa); juo trATa traNa karaNa] trATIhara nalarA. kAmaDAnuM ghara [de.taTTA+ trikaraNazaddhi, trikaraNasuddhi RSirA. nalarA. saM.gRha mana, vacana ane kAyA e traNe karaNanI bAThau ArArA. uktira. kAdaM(dha). kAdaM (zA). gurjarA. narakA. nemichaM. premAkA. lAvala. SaDAbA. trAsa pAmyo, trikazAM toraNa vimapra. traNa phaLavALAM [traNa herAna thayo, bhayabhIta thayo (saM.trasta) ___ prakAranAM pAna vagere gUMthelAM] toraNa trADaNI abhiU. trADa pADavI te. bhayathI trikha kRSNabA. tRSA avAja karavo te trikhalAM toraNa vimapra. *traNa dhAravALAM bADa dazaska(1). premAkA. tADavaM, mAravaM; toraNa, [traNa prakAranAM pAna vagere gUMthelAM nemichaM. trADa pADavI, moTo avAja toraNa] karavo trikhA jinarA. tarasa (saM.tRSA) bADUkai aitikA. tADUke, moTe avAje bole trigaDU uktira. trikaTu, [eka auSadha, sUMTha, vATUke rUstasa. tAke marI ane pIparanuM mizraNa] trApau uktira. tarApo di.tappaka trigavi gurjarA. traNa phaLAMvAcuM (bANa) [*saM. bApaDa akhAcha. tApaDu, [gUNapATa] tri+go] bApaDyA ArArA. DhasaDAyA ? gabharAyA triguNu uktira. tamaNuM (saM.triguNam) (saM.trap) ? trijaMca gurjarA. nAnAM jIvaDAM (saM.tiryac) ___ 2010_63 For Private & Personal use Only

Page #322
triNa/trIyA 236 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza triNau ArArA. uktira. tRNa, taraj triyAmA kAdaM(zA). rAtri (saM.) triNi abhiU. uktira. traNa, traNa vaDe [saM. triyoga *AnaMsta. [(manano) traNa prakArano trINi ___ yoga - sthiti] triSNi upabA. gurjarA. traNa (saM.trINi) trivali, trivalI RSirA. vasaMphA. triNya AnaMsta. traNa vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). zarIratriha uktira. traNa (saM.trINi) nI sundaratAsUcaka peTa para paDatI traNa tridisi AnaMsta. traNa dizAe vaLI (saM.) trini ArArA. traNa (saM.trINi) trivalI aitikA. vAdyavizeSa; juo tivala trinhi SaDAbA. traNa (saM.trINi) trivAyau uktira. [*citraka, *sindUra, trinhisaI SaDAbA. traNa so _*hiMgo] [saM.tripAda] tripauM SaDAbA. kalAI, sIsu (saM.trapu) trivelIyAM lAvala. traNe veLAe tripaNau uktira. jaina muninuM pAtravizeSa, A trisa ArArA. vIsarA. tarasa (saM.tRSA) tarapaNI (saM.tarpaNakama) di.tappaNaga]: trisaTTha, trisaThi lAvala. SaDAbA. tresaTha juo trepaNauM . (saM.triSaSTiH) tripata narakA. tRpta trisiu gurjarA. tarasyo (saM.tRSita) tripana uktira. trepana (saM.tripaMcAzata) trisiyau ArArA. uktira.tarasyo (saM.tRSita) tripta RSirA. dharAyela (saM.tRpta) triseMthiyAM premAkA. traNa laTanA seMthAnI tribhaMgI RSirA. dehanA traNa maroDa (saM.) gUMthaNImAM paheravAnuM eka ghareNuM - dAmaNI tribhuvanacItu vasaMvi(brA). traNe bhuvana- hRdaya triha jinarA. traNa [- citta] bihauM gurjarA. traNa tribhuvanAtisAyiyAM SaDAbA. traNe jagatamAM trihattari uktira. totera (saM.trisaptatiH) asAdhAraNa (saM.tribhuvana+atizayin) bihu, trihuM upabA. terakA. zRMgAmaM. traNe tribhoyaM premAkA.trIjo mALa, majalo: jao (sa.tri+khalu) trabhoii trilaM pari uktira. traNa rIte . trimaNai uktira. upabA. tamaj, traNa gaNaM trI vIsarA. strI (saM.triguNa) zrIkhau prAcIsaM. tIkSNa, [dhAradAra] triya prAcIphA. strI trIchi abhiU. tIrache (saM.tirazcakam) triyA akhAkA. premAkA. strI trITha narakA. pIDA, duHkha triyAkAMDa akhAkA. strI- prakaraNa, vRttAMta, trIya ArArA. strI [prasaMga trIyA vIsarA. strI vRtta) 2010_03

Page #323
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 237 trIho/thau trIho siMhA(zA). traNe [*goThave che, "jogave che] truTavi nemichaM. tUTI jaIne tresaThi uktira. tresaTha' (saM.triSaSTiH) .. truTI uktira. [*koI tahevAra] (saM.tripuTI) treha *akhAkA. "jinarA. nalarA. zRMgAmaM. truTho kAmA(tri). prasanna thayo [saM.tuSTa] bheja, bhInAza truha kAdaM (dha). traNa treheke premAkA. thanagane, [dhasamase] truhe kAdaM (zA). traNa noTau jinarA. devarA. toTo vaTa akhAcha. toTo noTau ArArA. khUTyu, gayuM [saM.truTita] beTI upabA. devarA. tUTI [saM.truTita] bATaDI lAvala. strIAnA kAnamA paheravAnu Tho caMdravA. narakA. premAkA. tuSTa thayo, . sa eka AbhUSaNa [saM.trapupuTikA] - prasanna thayo pA, proTi *gurjarA. [saMkhyAvizeSa di.tuDiya] gati (gaDi) uktira. hAthIne page ja.] bAMdhavAnI lAkaDAnI beDI (saM. troTI kRSNabA. "nalarA. kAnanuM eka ghareNuM trikASThikA) treDauM nemichaM. [AIM]teDu, vAMkuM (saM.tiryak) niko broDai gurjarA. devarA. nalarA. nemichaM. toDe breDavaQ (beDavI dRSTi) *kRSNabA. [*najara .. (saM.troTayati). cukAvI, *najara trevaDI - goThavI] boDiyaI SaDAbA. toDye (saM.truTati parathI) trepaNa * SaDAbA. [jaina muninuM pAtravizeSa] 7 roDI *gurjarA. [toDIne] trohavIya madamo. vividha trepanamo akhAcha. zabdAtIta paramAtmA boho caMdravA. traNe treliyuM premAkA. tarIkheM, [khaMcanAra vadhAre thANU uktira. trANu (saM.trinavatiH) pazu hoya tyAre] vAhanane vadhArAnu nakhAtuM humacau aMbarA. tamAro vepanamA maNaga); juo pina pAtravizeSa] boDI, dhUMsahaM bevaDa ArArA. narakA. nemichaM. premAkA. thaI juo taMbolarI thaI tevaDa, zakti, pahoMca; ArArA. premAkA. thaIdhara nalarA. rAjAno tAMbUlavAhaka (saM. tajavIja, goThavaNa sthagIdhara) trevaDai ArArA. saMbhALa rAkhe; jinarA. thaIyara aMbarA. rAjAne tAMbUla ApanArI premAkA. gaNanAmAM - lekhAmAM le, mAne; (saM.sthagIdhara) juo tevaDavU thaIyAtu hammIpra. eka rAjyasevaka, tAmbUlavaDI *vimapra. [zaktimAna thaI, jogavAI vAhaka (saM.sthagIvat) karI]; gurjarA. *yogya goThavaNIthI, thau gurjarA. thayo (saM.sthita) ____ 2010_03

Page #324
thaka-thAkai 238 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza thaka- vIsarA. hovU (saM.*stham) di.thakka] UgatuM kamaLa] thakau AnaMsta. ArArA. upabA. cittasaM. thalacara gurjarA. sthalacara, jamIna paranAM prANI nalAkhyA. premAkA. vasaMphA (la). vIsarA. balavaTa aitirA. nirjala bhUmi, raNapradeza thaIne, hoIne, hotAM, hovAthI; thI, thalAzraya ArArA. sthalAzraya, [gAmanuM nAma] -mAMthI (saM. sthak) (de.thakka) thali ArArA. RSirA. sthaLamAM, jamInamAM thake cittasaM. thAke [saM. sthA] palI uktira. marusthala, nirjala pradeza [rA.] thakka- prAcIsaM. "zRMgAma. hovU, tharbu (prA. (saM.sthalI) thakka-, saM.sthaga) thavai uktira. hoya, che (saM.sthagayati) thaTI uSAha. raheThANa (saM.sthiti) di.thatti] dhavaka terakA. prAcIphA. prAcIsaM. jhUma, sa nI thaTTa *jinarA. prAcIphA. prAcIsaM. "vimapra. jaththo (saM.stabaka) ___ThaTha, samudAya [de.]; juoM thATa vaNI premAkA thApaNa. bIjAne tyAM thaTTi juo ghaTTi mUkavAmAM AvelI vastu]; gurjarA. thaDai SaTipa. thaDA upara, dukAnanA agrabhAga [thApaNa], smRti rUpe mUkelI vastu; upara di.thuDa) juo thamaNI, thAj thaDai uktira. jhADarnu thaDa [*de.thuDa] thavanA aitirA. stavanA, stuti thaDi, thaDI jinarA. *devarA. UbhA rahevU te thavira ArArA. sthavira, sAdhu thaDuM karpUmaM. sthAna di.thuDa] thavisu SaDAbA. stavIza thaNa uktira. upabA. RSirA. stana thaMDila ThAma jinarA. zaddha bhUmi.(saM.sthaMDila) thaNahara karpUmaM. prAcIsaM. stana (saM.stanabhara) thaMdila * uSAha. [yajJanI vedI (saM.sthaMDila) thapolI premAkA. thepalI thaMbha ArArA. garjarA. terakA. vikrarA. thappiu gurjarA. terakA. sthApyuM, mUkyuM SaDAbA. staMbha, thAMbhalo; ArArA. staMbha thamaNI dazaskaM(1).thApaNa [saM.sthApanikA]; jevI majabUta juo thavaNI thaMbhaNa vasaMphA. vasaMvi. *vasaMvi(brA). thaMbhavU thambha prabopra. thAMbhalo (saM.stambha) te, [TakI rahevU te] (saM.stambhana) tharake narakA-2. tharathare dhaMbhANA jinarA. stabdha - cakita thayA; tharamA narakA. premAkA. eka jAtanuM kApaDa sthira thaI gayA [saM.stambha tharahara terakA. prAcIsaM. tharathara di.] thAivA uktira. thavA, sthitimA rahevA tharihari *vimapra. [tharathara] [da.tharahara] thAi siuM upabA. koI rIte, [game te thAya] thala narakA-2. sthaLa thAkai uktira. sthita thAya, sthAna kare, thalakamala terakA. sthalakamala, [jamInamA rahe [saM.*sthak; de.thakka] 2010_03

Page #325
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 239 thAkai/thAha thAkai aMbarA. bAkI di.thakkya thAna upabA. dUdha, dhAvaNa (saM.stanya) thAkauM uktira. sthita, rahekheM thAnaka ArArA. upabA. aitikA. gurjarA. thAkatau upabA. jinarA. vAgbhabA. SaDAbA. nemichaM. rUpaca. lAvala. SaDAbA. sthAnaka, SaSTipra. bAkIna, bacekheM, [bAkI raheDhuM] sthAna, ThekANuM (saM.*sthakti) di.thakkaya] thApa ArArA. sthapAvU te, rokAIne raheQ thAkaNe aitikA. aTaka, te, rokANa te; akhAkA. akhAcha. catucA. cittasaM. thAki * gurjarA. thakI, vatI] (saM.*sthakita) *premAkA. sthApanA, TharAva, nirNaya di.thakkaya thApa akhAcha. bhUlathApa thAkivA uktira. sthita thavA, rahevA thApa premAkA. thapATa, paMjAno prahAra thAko SaSTipra. rahI, [bAkI rahI, aTakI, thApa-uthApa akhAkA. sthApanA ane khaMDana naSTa thaI] (saM. sthakkitA) di.thakkaya] thApaNi, thApiNi prAcIphA. vasaMphA. thAkIrINI ArArA. thAkIpAkI (rA.); vasaMphAla). vasaMvi. thApaNa, anAmata juo rINau (saM.sthApanikA) thAga RSirA. vIsarA. tAga, taLiyuM, UMDANa thApaNimosu zRMgAmaM. thApaNa oLavI te (saM. (saM.stAgha) sthApanikA+moSa) thATa ArArA. *gurjarA. nemichaM. prAcIphA. thApana adhyAtma AnaMsta. sthApana adhyAtma, prAcIsaM. vikrarA. samudAya, ThaTha (de.thaTTa); mUrta padArtha - pratIkano Azraya karanAra juo gajathATa, thaTTa adhyAtma] thATa bhaDa tuMba hammIpra. yoddhAonI evI thApanA aitikA. sthApanA ThaTha ke tuMbaDu mUkyuM hoya to bhoMya paDe thApiNi nalAkhyA. thApaNa, nyAsa; lAvala. . nahIM; juo tuA bhaDa thATa thApaNamAM, mAlamilakatamAM; juothApaNi thANa upabA. dhAvaNa (saM.stanya) thArau vIsarA. tAruM [rA.] thANa AnaMsta. lAvala. sthAna thAraNahAra catucA. ThAraNahAra, ThAranAra thANuM * narakA. [bahAnA rUpe vastu] [saM. thALa premAkA. devane naivedya dharAvatI vakhate satyApana, prA.thAvaNa]; juo thavaNI gavAtuM gIta ke pada thAthari vimapra. thathare, [bIe] thAlI *kAmA(tri). [*viSayo, *viSaya thAna premAkA. tAkA _ vibhAgo] [saM.sthala], [*samUha di.] thAna abhiU. stana thAvara AnaMsta. upabA. zRMgAmaM. sthAvara, jene thAna ArArA. nalAkhyA. SaDAbA. sthAna, halanacalana nathI tevA ekendriya jIvo ThekA' thAha akhAkA. premAkA. tAga, pAra, cheDo sthAna 2010_03

Page #326
thAhara/thuhara 240 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza [saM.stAgha] thiya vasaMvi. rahenAra (saM.sthita); terakA. thAhara aMbarA. gurjarA. nemichaM. prAcIsaM. thayu (saM.sthita) "vikrarA. SaDAbA. sthAna (saM.sthAvara) thira AnaMsta. ArArA. terakA. lAvala. di.thAha); lAvala. sthira, sthAvara, halana- SaDAbA. sthira calana vagaranuM virata AnaMsta. sthiratA thAharai uktira. hoya, thAya, rahe, sthAna kare thiratA lAvala. sthiratA thAharAvI SaDAbA. rokI (saM.sthAvara parathI) thivara aitikA. jinarA. sthavira, vRddha sAdhu thAharI gurjarA. SaDAbA. tArI [rA.] thI ArArA. hatI -yAM prAcIkA.paMcamIno pratyaya, -thI, mAMthI; thIaha juo dhIaha juo o-thAM thI nalAkhyA. *-thI, [-mAM rahelAM] (saM. thAMNa vIsarA. maMdira, devasthAna [saM.sthAna] sthita) thAMna vetApa. stanya, dUdha thINadhI jinarA. [eka prakAranI] nidrA thAMpaNi uktira. upabA. SaDAbA. thApaNa [jemAM divase ciMtavelu kAma rAtre thaI (saM.sthApanikA) jAya] [saM.styAnagRddhi] [jai. . thAMbha ArArA. vikrarA. thAMbhalo [saM.stambha] thIra akhAkA. sthira thAMbhai uktira. sthira kare, stabdha kare (saM. dhIrathAvara caMdravA. sthirasthAvara, [dRDha, stabhnAti) ____ acala, nitya] thAMbhau uktira. upabA. nalarA. thAMbhalo (saM. thIvali prAcIphA. peTa upara paDatI traNa stambhaH) rekhA (saM.trivali) thiu abhiU. gurjarA. lAvala. virApa. thayuM thui aitikA. SaSTipra. stuti (saM.sthita); nemichaM. -thI (saM.sthita) dhuDa uktira. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. thikau gurjarA. vasaMphA(la). "vasaMvi. vasaMvi(brA). harivi. thaDa (da.) SaDAbA.thatAM, rahetA, thaIne, rahIne (saM.sthA thuNa- ArArA. aitikA. gurjarA. prAcIphA. parathI) di.thakka] prAcIsaM. stuti karavI, stavana karavU thikau abhiU. upabA. naimichaM. lAvala. (saM.stunoti) zRMgAma. SaSTipra. -thI, -thakI, vaDe, -mAMthI thuNavi aitikA. stuti karI (da.thakkaa) (saM.*sthakita) thuNassAmi aitikA. stuti karIza thiti AnaMsta. ArArA. sthiti, niyama, rUDhi dhuNahi aitikA. stuti kare che thiniginI lAvala. thanaganI thuti AnaMsta. stuti thipi devarA. sthApI, thApI dhuhara vetApa. thuvera, [thora] di.thohara] ___ 2010_03

Page #327
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 241 -dhuMdakhaNAvaMta -dhuM gurjarA. -thI hoya tevo vaMdanano laghu prakAra] [jai.] dhuMbha aitikA. stUpa, [smRti-staMbha] thora uSAha. goLa, [suDoLa]; terakA. sthUla thUNI uktira. thAMbhalI - jyAM valovavA. (saM.sthaura) (da.) mATenI rAza bAMdhavAmAM Ave che (saM. thoro narapa(da). DhaMga, rIta sthUNI) thola uSAha. thoDaM (saM.stoka) thUthau uktira. [*kacaro, rUMchu] (saM.tuccham) thohara ArArA(va). thora (da.) thUpa vikrarA. stUpa, [smRti-stambha] thoharI lalirA. e nAmanI pachAta komano thUbha uktira. aitikA. stUpa, [smRti-stambha] puruSa dhUkaviuM upabA. dhuMkavu (saM.thutkR) the catucA. thaye daiDA upabA. daDA (*saM.dRtiH) the vIsarA. tame [rA.] daI vIsarA. daiva (*saM.daiSiya-) thega ArArA (va). thegI, eka bhAjI ke kaMda dauDa sau SaDAbA. doDhaso (saM.ddhyardha+zata) vauDha uktira. doDha (saM.ddhyarthaH) theTa ArArA. cheka (rA.) dakkha prAcIphA. duHkha -tho prAcIkA. paMcamIno pratyaya, [-thI, dakkhiNa uktira. dakSiNa dizA __-mAMthI]; juo ama-tho dakSaNa nalarA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). tho paMcavA. hato dakSiNa dizA (y); *gurjarA. nalarA. thoka ArArA. "aitikA. vaibhava rA.: nemichaM. lAvala. jamaNuM (saM.dakSiNa); RSirA. narakA. premAkA.thokaDo, samUha; gurjarA. hoziyAra, catura; juo AdakSaNa vimapra. thokethoka, khuba [saM.stabaka dakSaNA lAvala. dakSiNA, dAna di.thavaka vakSaNAvaMta madamo. dakSiNAvarta, [jamaNI bAju thoDilau prAcIsaM. thoDaM (saM.stokam) vaLatuM tho\ AnaMsta. poluM, bokhaM; narakA. [phophu], dakSaNAvaMta akhAcha. dakSiNa (jamaNI) bAju ___ photalaM, polo saDelo dANo] [saM.tasta] vaLela, [zaMkhano eka viziSTa prakAra] thobha ArArA. prazaMsA (saM.stobha); nalAkhyA. dakSiNa lAvala. jamaNuM lAvala. thobhavU e, sthiti (saM.stobha); dakSiNAvaratiiM aitirA. dakSiNAvarta, jamaNA vimapra. aTakAyata, [rukAvaTa] vaLavALA yobhaNa premAkA. Teko ___dakSINAvaMta madamo. dakSiNAvarta (zaMkha) thobhavAMdaNAM SaDAbA. vaMdanano eka prakAra, dakha nemichaM. duHkha [jemAM mAtra hAtha joDavAmAM AvatA dakhaNAvaMta naMdaba. dakSiNAvarta 2010_03

Page #328
vakhaNI/varidra 242 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vakhaNI 0 naMdaba. dukhaNI vana prate catucA. pratidina vakhI gurjarA. dekhI (saM.dRkSa) vanaMtara abhiU. [bIjA divaso], vadhu divasa dakhyaNa lAvala. jamaNo [saM.dakSiNa]; cittasaM. (saM.dina+aMtara) jamaNo; sAco, yogya vanI prAcIphA. duniyA [phA.dunyA] vaga-raya prAcIsaM. jala-kaNa (saM.udaka-rajas) vanya premAkA. dina, divasa vaThUNa aitikA. joIne dappaNa prAcIphA. zRMgAmaM. darpaNa, arIso baDakaramaNu SaDAbA. daDA sAthe ramavU te dabhra premAkA. darbha, dAbhaDo, eka ghAsa baDavaDI gurjarA. eka prakAra- Dholaka; juo damaNu aitikA. cAraphA. nemichaM. vasaMphA. daDavaDI, duDuduDI vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). eka daDabaDAiu uktira. daDavaDyo, doDyo di. vanaspati, Damaro (saM.damanaka) daDavaDa] damaNo narakA. damana karanAro, duHkha denAro *baDavaDI [*daDadaDI] * cAraphA. ["eka vAdya] damanaka gurjarA. Damaro (saM.) daDavaDu prAcIsaM. zIghratAthI di.]; juo damara juo chidamara, davara duDavaDI damAmo pradhucu. prAcIphA. vikrarA. eka daDDhIya, daDhI gurjarA. baLIne, dAjhIne raNavAdya, nobata (phA.damAmah) / (saM.*dagdhita) dame akhAkA. cittasaM. duHkha de, herAna kare; vaNayarU aitirA. dinakara, sUrya upabA. damana kare, niyaMtre vadAmA, dadAmA abhiU. aitirA. kAmA(zA). kya tarakA. dayA narakA. naMdaba. lalirA. nagAruM phA. dayadayakAra jinarA. (dAna) dIdhA karavU te damAmaH] dayI gurjarA. dayA karIne dadAmI premAkA. yuddhamA dadAmuM - moTuM darakha vetApa. jhADa (phA.dirakhta) nagAruM vagADanAra daragIla kAmA(tri). dilagIra baddha prabopra. dAjhelu (saM.dagdha) daraba vIsarA. dravya, saMpatti vadhA akhAcha. cittasaM. dugdhA, pIDA varavaDe kAmA(tri). doDa [de.daDavaDa] vadhi-odana kAdaM (zA). dahIbhAta (saM.) daraveza RSirA. islAmI phakIra [phA.] vadhi oliu SaDAbA. dahIM sAthe meLavela varaza akhAcha. jovU; dekhAvU [saM.dRz] (saM.dadhi+ava+lI) darazaMna madamo. svarUpa vadhisuta narakA. sAgarano putra caMdra [saM.udadhi- varasaNiyAM aitikA. darzanI, darzanazAstrI suta varasina vimapra. darzana dadhisutA narakA. sAgaranI putrI lakSmI daridra ArArA. gurjarA. dAridrya; garIbI 2010_03

Page #329
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 243 dariyAI/vasUTUThaNa dariyAI jinarA. premAkA. eka prakAracaM devaccaNa [prA.] kImatI kApaDa dazadhA narakA. dazamo prakAra darisaNa ArArA. darzana dazana narakA. premAkA. dAMta [saM.] darIdarIja vetApa. dAridrya dazamuM dvAra premAkA. [zarIranAM nava dvAra darIdra madamo. dAridrya, daLadara uparAtanuM tALavAnuM dvAra darzanI RSirA. tattvajJAnI, dArzanika vazAraNa nalAkhyA. dazArNa deza dala juo kurudala dazaiyAM premAkA. lagna pachI navadaMpatIne pitRdala cittasaM. dila pakSa taraphathI apAtAM daza jamaNa; juo valagira devarA. dilagIra, udAsa dasAiA valadhIra juo daladhIra dazo akhAkA. dizAvALo, dizAmAM dalaNi nemichaM. daLavAmAM, nAza karavAmAM (saM. dazo dize akhAkA. daze dizAmAM dalana) *dazoro caMdravA. dazero, daza zeranuM mApiyuM *daladhIra [daladhIra] aitirA. dilagIra *dazva vetApa. dizA valavai gurjarA. senApati (saM.dalapati) dasaga jinarA. daza[no samudAya] [saM.dazaka dalavAdala kAmA(tri). *zatru para caDhI javAne dasa guNau upabA. daza gaNo sajja, [ghaNI moTI] (senA) vasana RSirA. dAMta (saM.dazana) dalAvala (kamaladalAvala) aitikA. (kamala)- dasAiA nalarA. lagna pachI varavahane zvasara dalanI paMkti - hAra . pakSa taraphathI apAtAM dasa jamaNa, dasaiyAM dalika AnaMsta. daLa, samUha (saM.daza+ahAni);juodazaiyAM,dasAhIiM dalIdra ArArA. dAridrya vasAra gurjarA. cAraphA. terakA. devarA. davadavAe upabA. utAvaLathI (saM.*dravadravaka) nemichaM. prAcIphA. lAvala. eka kuLa, vavara SaDAbA. dorI; juo damara yAdavakuLa (saM.dazAha) vavAjo prAcIphA. [zobhA]; juo divAjau vasAhII aMbarA. dasaiyAmAM, lagna pachI davADe premAkA. davAgnimAM jamAIne sAsare jamavA teDe temAM; juo davAlIbaMdha siMhA(zA). talavAra laTakAvavA TakAvavA- dasAiA no ADo paTTo jeNe paheryo che tevo dasi ArArA. dizAe, maLatyAga mATe sipAI [phA.duvAlabaMda] dasI uktira. dIvAnI vATa (saM.dazA) vaviNa zRMgAma. paisA, dhana (saM.draviNa) [prA.] vasuMdI, dasUMdI kastuvA. vetApa. dasamo bhAga vavva ArArA. aitikA. dravya [prA.] ugharAvanAra bhATa ke bAroTa [saM.dazabaMdha] davvacaNa ArArA. dravyArcana, dravyapUjA; juo dasUTUThaNa, vasUThaNa aitikA. jinarA. 2010_03

Page #330
vasUMdI /dAo madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza soTaNa, janmathI dasamA divasano utsava daMtadhAvana premAkA dAMta sApha karavAnI kriyA vasUMdI juo dasuMdI daso paMcavA. dezavaTo 244 daMtavaNu SaDAbA. dAtaNa (saM. daMtapavana ) dasta caMdravA. sAruM, [camatkAraka, adbhuta ] vaMtasUkaTa uktira. [?] (saM. dantazakaTa) daMti michaM. prakAze che, [prakAzamAM ] [saM. dastra]; juo dastra vastUra * prAcIphA. [vahANamAM saDha mATenA daMtI gurjarA. hAthI (saM.) lAkaDAno eka bhAga ] daMtUsala uktira. hAthIno dAMta (saM. daMtamusala) vastra vetApa. "siMhA (zA). suMdara, [adbhuta, baMda RSirA. upAdhi, kleza (saM. dvandva); AnaMsta. dvaMdva, [samudAya ] bhAre] [saM.]; juo dasta vaha gurjarA. nalarA. nemichaM. prAcIsaM. lAvala. baMdaDiyau prAcIsaM. * palAyana karI gayA, vasaMphA. vasaMvi. daza [doDyA, ghUmI vaLyA ] vahadisi vasaMvi (brA). daze dizAo dahADalA lIje premAkA. divasa laIe, divasa vitAvIe, pasAra karIe dahi, dahI vIsarA. SaDAbA. dahIM (saM. dadhi) daMbhai uktira. pAkhaMDa, ADaMbara, DhoMga kare (saM. dabhnoti ) dahivA uktira. bALavA ( saM . daha ) dahI juo daMsaNa ArArA. aitikA. darzana; terakA. darzana karanAra bahura uSAha. daheruM, [maMdira, bhavana ] (saM. devagRha) dahaivaTa javaM vetApa. siMhA (zA). phanAphAtiyA thavuM, jaDamULathI nAza thavo; juo dehevaTa vAlo daMgaDau prAcIsaM. gAma ( saM . draGgaH ) daMgaNu aitikA. bALavaM daMDavata juo DaMDavRtta daMDAu~chaNau uktira. SaDAbA. jaina munionuM rajoharaNa (saM. daMDaka + proMchana) daMDAsaNauM upabA. daMDa ane AsaniyaM daMDAhiva terakA. daMDanAyaka (saM. daMDAdhipa ) vaMta dekhADe juo dekhADe daMta 2010_03 daMdola RSirA. tophAna, dhAMdhala, [ upadrava ]; hammIpra. kolAhala, [ utpAta]; vimapra. saMzaya, [ijhavaNa, dvidhA ] daMsaNa ArArA. daMza, DaMkha (saM. dazana) daMsaNa AvaraNI jinarA. darzanAvaraNIya karma [ vastunA sAmAnyabodhane kuMThita karanAra karma] [jai.] dAi, dAya ArArA. lAga, upAya; marajI, mana, dhyAna dAijau prAcIphA. lagna vakhate varakanyAne apAtuM dravya (prA. daijjaya) [ saM . dAyAdya ] dAu sthUliphA. lAga, [ moko]; juo dAva dAu ( dAu devo ) * gurjarA. [lAga jovo, moko meLavavo]; juo dAva dAo madamo lAga [no], [pAtra] 9

Page #331
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 245 dAkSAyaNI/dApu dAkSAyaNI premAkA. dakSanI putrI, caMdranI dADha SaDAbA. parvatazikhara (saM.daMSTrA) patnI [saM.] dADhI siMhA(zA). dahADI, dararoja dAkSiNi kAdaM(zA). caturAI (saM.dAkSiNya) dADho madamo. rUstasa. vetApa. dahADo dAkSini lAvala. vicAra karavAmAM, strI vANa upabA. zRMgAmaM. SaDAbA. kara, vero, pratyenI sahAnubhUtimAM [dAkSiNyamAM] (saM. jakAta (saM.dAna); terakA. dAna dAkSiNya) dANau uktira. dANo [phA.dAnah] dAkhai ArArA. RSirA. aitikA. kAdaM(zA). dANamaMDahI uktira. anAjanI maMDI, bajAra gurjarA. nalAkhyA. premAkA. vimapra. [phA.dAnaha saM.maMDapikA] batAve, kahe (saM.*drakSayati); narakA. jue dANI (ghaMNI) (dANIgaNi) RSirA. devAdAra, dAkhavyuM premAkA. darzAvAyu, [pragaTa thayu] [karajadAra] dAkhije nemichaM. dAkhavaje, [batAvaje] vAti SaDAbA. arpaNa karAto bhAga], [eka dAkhiyau nemichaM. batAvyo vArano jaththo; ArArA. daheja, dAkhINI siMhA(zA). dAkSiNya ?, [caturAI] kariyAvara [saM.datti dAkhya *caMdravA. madamo. dekhAya; caMdravA. dAturya dazaskaM(2). premAkA. dAtAra [saM.dAta] cittasaM. jANa, batAva dAtrau uktira. dAtaraDu (saM.dAtram) dAkhyuM premAkA. joyu dAdai aitikA. dAdA[pArzvanAtha]e dAgha aMbarA. gurjarA. nalarA. dAha, baLatarA; dAdara uktira. [*ghaNuM; *prahAra de.daddara] __ hammIpra. agnidAha dAdara (dAdaraDAM) prAcIphA. deDakAM (saM. dAjha catucA. jhaMkhanA, icchA; premapa. duHkha, dAdura); juo DAMlavai dAdura akhAkA. premAkA. madamo. siMhA(zA). vAjhaNo akhAkA. dajhADe evo deDako (saM.dardura) dATa ArArA. dATo, aMkuza dAduraDI lAvala. deDakI dADima vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). dADama dAdUrA hammIpra. uttama ghoDAnI eka jAta dAdhau uktira. gurjarA. jinarA. dazaskaM(1). vADimakulI lAvala. dADamanI kaLI narakA. nalarA. nalAkhyA. prabopra. dADimahUlA prAcIphA. sthUliphA. eka prakAracaM premAkA. vikraca. vIsarA. zRMgAmaM. dAjhyu, kImatI vastra baLyuM (saM.dagdha) dADu vimapra. dAdA, AdIzvara, RSabhadeva dAnarasa narakA. (dahIMnAM) dANa mAgavAno (prathama tIrthaMkara) rasa dADura zRMgAmaM. deDako [saM.dardura] dApu prAcIsaM. dApuM, [dakSiNA] [saM.dApya] gusso Jaimadhya gation International 2010_03

Page #332
sabaDayotilA 246 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ghAsa bAbaDa uktira. dAvaDuM, pANI kheMcavAno vAlida terakA. prAcIsaM. dAridrya reMTa vAlidra, vALidra dazaska(1). nalarA. bama premAkA. darbha, aNIdAra dhAravALu eka siMhA(ma). daridratA, garIbAI (saM. dAridrya) sAtha uktira. paMcavA. paisA, nANuM (saM.dramma) vAlidrIyA zIlaka. daridra, garIba samaya, bAmaka abhiU. uktira. upabA. vAliMda aMbarA. dAridrya dazaska(1). premAkA. doraDu [Dhorane vALIdara premAkA. dAridrya, daLadara bAMdhavAna] (saM.dAman) dAva- terakA. dekhADavU (prA.) samabI narakA. strIonA kapALay eka dAva AnaMsta. narakA. avasara, taka, moko, ghareNuM lAga; narakA. upAya; juo dAu / samayo dazaka(2). premAkA. madamo. dAva (dAva devo) * gurjarA. [avasara meLavavo, dayAmaNo moko meLavavo]; juo dAu yAmI lAvala. damana karIne, dabAvIne vAvaDIe madamo. lAga [vAro] AvatAM (?) dAya RSirA. dAva, [lAga] (saM.); juo dAvAdala madamo. vetApa. siMhA(zA). dAi dAvAnala vAyo naMdaba. siMhA(zA). dAva, lAga (saM. dAvo akhAkA. mamata, Agraha, [vAda, __matAgraha]; narakA. hakka, [AgrahapUrvakanI sAri vikrasa. bAraNe [saM.dvAre] ___ mAgaNI, vinaMtI] [phA.dAvA] sArikA kAdaM(zA). chokarI (saM.) dAvo kare madamo. lAga sAdhe dArida ArArA. dAridrya vAzera kAdaM(zA). UMTa (saM.) dAkhi gurjarA. garIbI (saM.dAridrya) vAhA nalarA. ramatamAM paDatA dANA, dA (phA. sarikhiu paDAbA. daridra bArIbADau uktira. vezyAonuM nivAsasthAna vAhATI catucA. dararoja (saM.dArikAvATakaH) vAhiNa, dAhiNauM terakA. dakSiNa (dizA); sala, vAruka akhAkA. lAkaDaM [saM.] uktira. gurjarA. vasaMphA. vasaMvi. dArukarma kAda(zA). lAkaDa-kAma, sutAra- vasaMvi(brA). vIsarA. jamaNuM (saM. . kAma (saM.) dakSiNakam) bAli gurjarA. lAvala. dALa ("saM.dalati dAhI caMdravA. dAI, dAyaNa parathI) [*saM.dAla] vAMDai SaDAbA. raste, [pagadaMDIe] (saM.daMDa) balida aitirA. zRMgAma. dAridrya, nirdhanatA dAMtilau uktira. moTA dAMtavALu, AgaLa dAya) dAva) 2010_03

Page #333
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 247 dAMte daza AgaLI levI/divAMna nIkaLatA dAMtavALu (saM.danturaH) diNaMda ArArA. nalarA. lAvala. zRMgAmaM. dAMte daza AgaLI levI lAvala. zaraNAgata dinendra, sUrya svIkAravI diNAhiva zRMgAmaM. sUrya (saM.dinAdhipa) vAmi kastuvA. [damana kare, saMyata kare, diNiyara prAcIsaM. dinakara, sUrya DhAMke] diNihAri RSirA. denArI di uktira. de, Ape; nalAkhyA. de, Apa viNU gurjarA. divasa (saM.dina) (saM.dehi) vidAra prAcIphA. cahero, svarUpa (phA.) dii AnaMsta. uktira. upabA. gurjarA. terakA. dina dina pratye caMdravA. dinapratidina __lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). dinanAha aitirA. sarya siM.dinanAtha] de, Ape (saM.dadati, prA.de.) dinareNI catucA. divasarAta; juo reNI dikkha, dikkhA aitikA. terakA. dIkSA dinidini upabA. dararoja dikkhADa-terakA. dekhADavU (saM.dRkSa+prekSa) dimasu prAcIphA. divasa dikkhiyA SaDAbA. dIkSita thayA diyai uktira. vasaMphA (ba). SaDAbA. de, Ape dikSaNaDI prAcIphA. dakSiNanI strI diyau vIsarA. dIdhuM (saM.*dita-) dikha devarA. dIkSA diva prAcIphA.camatkAra, [camatkArabharI divya dikhasA devarA. dIkSA ___ ghaTanA] (saM.divya); juo divya, divva dikhADai gurjarA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. diva vIsarA. divya, dIvo (saM.dIpa) __ vasaMvi(brA). batAve (saM.*dRkSati) divarAvai uktira. devaDAve dikhAla- prAcIsaM. dekhADavu (hiM.dikhalAnA) divasa nAkhavA premAkA. divasa vitAvavA digidigi gurjarA. Dholakano dhigadhiga divasaMtari ArArA. anya divase [saM. avAja divasAntara] dijarAja ArArA. dvijarAja, brAhmaNa divA premAkA. divase [saM.] diTThauM gurjarA. dIrcha (saM.dRSTa) divAjau aitikA. nemichaM. zobhA; juo diLaMta, dilaMta ArArA. gurjarA. dRSTAMta davAjo diDha terakA. dRDha divADa- vIsarA. devaDAvaq diNa ArArA. aitikA. dina, divasa divAnaDI ArArA. dIvAnI, gAMDI diNanAha zRMgAma. sUrya (saM.dinanAtha) divAyara aitikA. nemichaM. sUrya (saM.divAkara) diNayara abhiU. uSAha. gurjarA. jinarA. divArai ArArA. gurjarA. devaDAve; vikrarA. terakA. nemichaM. lAvala. zaMgAma. sUrya (saM. baMdha karAve dinakara) divAMna aitikA. darabAra ____ 2010_03

Page #334
divi/dIpati 248 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dIko divyauSadhi) dIvya divi gurjarA. terakA. "vIsarA. devI dIi lAvala. de, Ape diviya gurjarA. dIvI (saM.dIpikA) dIkirau SaDAbA. dIkaro di.dikkaraa] divisa(?) terakA. divasa ? dIkirI kAdaM(zA). SaDAbA. dIkarI di. diveza akhAkA. sUrya dikkaraa] divosahI terakA. divya vanaspati (saM. dIkoDI prAcIphA. dAsI dIkolA * vimapra. [cAkara] divya juo paMca divya dIkSiu upabA. dIkSA lIdhela (saM.dIkSita) divva RSirA. agnimAM paDavU vagere eka dIkha ArArA. uktira. gurjarA. dIkSA prakAranI kasoTI (saM.divya); juo diva, dIkhai uktira. dIkSA le (saM.dIkSate) dIkhyA * nemichaM. dIkSA dizapati nalAkhyA. dikpati, deva dIjai uktira. devAya (saM.dIyate) dizA nalAkhyA. dazA, hAlata, sthiti dIjau uktira. devAyuM dizAcara-kAma premAkA. divase pharanArA - dIjatauM, dIjatUM uktira. devAtuM (saM.dIyate sajjana lokonuM kAma parathI) dizAkarNa dazaskaM(1). dizAno darzaka dIjisii uktira. devAze dizi vasaMvi. dizA dITha akhAkA. *dekhAva, [*kathana, "dRSTAMta]; disau vIsarA. dizA [*dIThA visA gurjarA. dIkSA dIThI vIsarA. dRSTi disi upabA. gurjarA. terakA. lAvala. dINa ArArA. gurjarA. lAvala. dIna, garIbaDu vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. vIsarA. dIdAra * aitikA. [rUpa]; AnaMsta. darzana dizA disi-aMta vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi(brA). didhati gurjarA. virApa. kiraNo (saM.dIdhiti) dizAonA cheDA, diganta dIdhalu kRSNaca. dIdho disodisi ArArA. badhI dizAomAM dIna ArArA. dharma (phA.) diha prAcIsaM. dizA dInAra upabA. paMcavA. prAcIphA. siMhA(ma). diha nalAkhyA. deha, zarIra eka prAcIna calaNI sikko (saM.) diha siMhA(zA). divasa dInIza madamo. dineza, sUrya dihADau uktira. devarA. nalarA. nemichaM. dInhau prAcIsaM. vIsarA. dIdhuM (rA.) vIsarA. divasa dIpati *vasaMphA. vasaMvi. "vasaMvi(brA). dIAM lAvala. dIdhAM pratApa (saM.dIpti) 2010_03

Page #335
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 249 dIpadhAma/dukkarakAra dIpadhAma cittasaM. dIvAno prakAza [saM.] dazaska(1). nalarA. prAcIphA. prAcIsaM. dIpavisAma aitirA. dIvAdAMDI (saM.dIpa- vimapra. divasa vizrAma) vIsa gurjarA. dizA dIyaDI 0SaDAbA. [kapaDA ke cAmaDAnI] dIsa aitirA. deza pANI bharavAnI thelI (saM.dRti) / dIha abhiU. ArArA. uktira. RSirA. dIrghanauM uktira. lAMbU jinarA. nalarA. prabopra. prAcIsaM. vasaMphA. dIrghikA nalAkhyA. pagathiyAMvALI vAva (saM.): vasaMvi. vasaMvi(brA). vimapra. SaDAbA. juo gRhadIrghikA divasa dIva gurjarA. dvIpa dIha prAcIsaM. dIrgha dIvaTIu uktira. nalarA. mazAlacI (saM. dIhaDau kRSNaca. nemichaM. prAcIsaM. divasa dIpavartika) dIhara gurjarA. vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. dIvaTI (vIvaTIA) * vimapra. [mazAlacIo] dIrgha dIvamaMdira uktira. dIpamaMdira, [*dIvAdAMDI] dIhara-maMDapa-mAla vasaMvi(brA). dIrgha maMDapadIvaloTI * SaDAbA. "nAhyA pachI- aMgamelanuM mAlA pANI dIharAti vasaMphA(la). vasaMvi(brA). divasadIvaMmi aitikA. dIpaka [sAtamI vibhakti] [prA.dIvamyi-dIpe] dIhA AnaMsta. lAvala. zRMgAmaM. divaso dIvasikhA ArArA. dIpazikhA dIhADA uktira. upabA. gurjarA. divaso dIvANa vIsarA. darabAra, rAjasabhA (phA. dIhu gurjarA. divasa dIvAna) duaMgama, dUaMgama vimapra. zRMgAmaM. durgama, dIvAkANau uktira. kANo, eka AMkhavALo. muzkela . duAra, dUAra uSAha. vIsarA. dvAra dIvIdAra premAkA. mazAlacI duArI gurjarA. dvAra dIvya catucA. mANasa aparAdhI che ke nahIM dukara, dUkara devarA. kapalaM, agha6 (saM. te nakkI karavA mATe yojAtI pANI, duSkara) agni vagerenI kasoTI [saM.divya]; juo dukura sthUliphA. duSkara, muzkela divva, dhIjya dukRta akhAkA. duSkRtya dIvo thAze premAkA. devALu kADhavU paDaze dukkara ArArA. aitikA. terakA. jinarA. dIza premAkA. divasa lAvala. SaSTipra. duSkara, kaThina dIsa ArArA. aitikA. upabA. terakA. dukkarakAra aitikA. duSkara, karina (saM. rAta 2010_03

Page #336
dukkha/dubhara duSkarakAraka) dukkha AnaMsta. gurjarA. terakA duHkha dukrita, dukrIta akhAkA. narakA. duSkRtya, pApa 250 dukhAu narakA. duHkha pAmuM dukhAyu nalAkhyA. duHkhita (saM. duHkha parathI ) duga AnaMsta. jinarA. be premAkA. strIonA dugaNuM premAkA. be gaNuM, bamaNuM dugaDugI dazaskaM ( 1 ). kAnanuM ke gaLAnuM eka ghareNuM dugaMchA jinarA. ghRNA, jugupsA [de. duguMchA ] duguMchai uktira. ghRNA kare (saM. jugupsate) duggaterakA. durga duggaya aitikA. durgati dugdhA narakA. ApadA, jaMjALa ducatI paMcavA. be cittavALI, gabharAyelI, [khinna, udAsa, ciMtita ] (saM. dvi+cittA) ducchiya ArArA. jugupsita (apa. duucchia) dukhaterA. durjana khohaNa gurjarA. duryodhana vuTTha gurjarA. duSTa madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza duNau, dUNau paMcavA. vIsarA. siMhA (zA). be gaNuM, bevaDuM (saM.dviguNa) 2010_03 duNI narapa ( da ). [ doNI], dUdha dohavAnuM pAtra [saM. dohinI] tara, dUtara pradhucu. zRMgAmaM. taravAne muzkela (saM.dustara) prAcIsaM duHkha [ saM . dauHsthya ] ; nalarA. duHkhI (saM. duHstha ) duttari aitikA dustAra, [taravo muzkela ] duttAro aitikA. dustAra, [taravo muzkela ] dudara zRMgAmaM. deDako (saM. dardura) ArArA. dUdha [saM. dugdha] dudha lAvala. jemano sAno karavo muzkela hoya evA (saM. durdhara) dunI ArArA. cittasaM. jinarA. hammIpra. duniyA, loka, saMsAra (hiM.) dunI catucA. ? dunIThau vasaMphA(la) vasaMvi. vasaMvi(brA). kemeya nIThe nahIM aMta Ave nahIM vuM (saM. durniSThitakam) duni gurjarA. be ( saM . * dvIni) ThuttaNa gurjarA. duSTatva (saM. duSTatvana) tuTThavala aitikA. duSTa dala, [durjanono samUha ] duprApu SaDAbA. duSprApya vuTThamaNu gurjarA. duSTa manavALu DuDabaDI aitikA. jaladI juo daDavaDu tuDavaDI vIsarA. vAdyavizeSa; juo duDuduDI DI ArArA. bIjI DI vetApa. DUMDI duDuduDI virApa. eka prakAranuM vAdya; juo daDadaDI, duDaduDI, duDavaDI, duMDavaDI - duppasau vimapra. duHprasaha nAme AcArya dubhaga jinarA durbhAgya, [nAmakarmano eka prakAra, jenA udayathI jIva kAma kare topaNa haDahaDa thAya, avaguNa na karyo hoya topaNa apamAna pAme] [jai.] bhaNa madamo. dubhava, dukhAvavuM ?, [duHkha] tubhara abhiU. durbhara, [muzkelIthI poSaNa thAya evaM garIba]

Page #337
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 251 kumaNodumakA dumaNo ArArA(va). damaNo, eka vRkSa (saM. zakAya eq [saM.] damanaka) durvA premAkA. eka ghAsa, gharoM dumanI * zIlaka. [udAsa] [saM.durmanas] durvAika abhiU. durvAkya dumAma, dumAMma hammIpra. damAma, dabadabo, durvAsanA dazaka(1). premAkA. durgadha bhapako dulaMbha ArArA. durlabha dumAsa akhAcha. damAskasa, kApaDa dulArA narapa. managamatAM, vahAlAM dumelo madamo. chaMdavizeSa (saM.durmilA) duli juo juli duyAra terakA. dvAra dullabha gurjarA. durlabha duraga vIsarA. durga, gaDha dullaha aitikA. gurjarA. prAcIkA. durlabha duragA ArArA. durgA, devI, devacakalI duvAra vIsarA. dvAra duranIvArI catucA. durnivArya, nivArI na duvArAMmati juo vArAMmati zakAya tevI duvi terakA. beya (saM.Dau+api) duranta * prabopra. [bhAre, duSparimANI] [saM.] duvissaha 'aitikA. kaThina, azakya *durabuddhi ArArA. durbuddhi, duSTa duSamAArau uktira. duSama Aro, [jaina durabhava AnaMsta. kharAba bhava - avatAra- kAlagaNanAmAM eka duHkhamaya yuma] (saM. vALo, [bhAre saMsArabhAvavAdo] (saM. duSama+ArakaH) durbhavya) duSamA samai aitirA. mAThA vakhatamA duramatiyAM narakA. durmati dharAvanArAM duSTa catuSTa juo catuSTa duraMga * aitikA. [durgama, kaThina]; gurjarA. dusama aitikA. kaThina, kharAba kharAba, kaThaNa, Apriya, kddbu| dUsara jinarA. daHsvara, nAmakarmanI eka * lAvala. [kaThina, bhAre] prakAra jenA udayathI jIvane kharAba durijana narakA. premAkA. durjana avAja maLe] [jai. duriyaNa ArArA. durjana dusAra vIsarA. bedhArI talavAra duriyA * RSirA. [pApamaya] (saM.duritA) duha ArArA. be durI hammIpra. durita, pApa duha terakA. -, [duHkha durIu gurjarA. pApa (saM.durita) duharAsi aitirA. duHkharAzi durIya gurjarA. pApI (saM.durita) duhavaNa, dUhavaNa upabA. uSAha. paDAbA. durodara kAdaM(zA). nalAkhyA. jugAra (saM.) dUbhava, te, dubhavaNI, pIDA (saM.duHkha durbhagatvaM ArArA. durbhAgya [saM.] parathI) durbhara premAkA. mahAmusIbate bharI ke poSI duhavAvaM catucA. narakA. dubhAvu, duHkhI kyU~ ___ 2010_03

Page #338
duhaviyau/dUmai 252 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza duhaviyau ArArA. kAmA(zA). dazaskaM(1). dUADa uSAha. ?, ["tophAnI, *vakaryo] SaDAbA. dUbhavyo (saM.duHkha parathI) duhAi, duhAI narakA. *paMcavA. premAkA. dUAra juo duAra ANa, sattA, manAI dui, duI terakA. prAcIsaM. vIsarA. be duhAtuM kAmA(tri). dUbhavatuM (saM.dva-); dvaita duhili kAdaM(zA). muzkelIthI [saM.duHkha dUu gurjarA. saMdezo, [teDhuM] (saM.dautya) parathI] dUu ArArA. banne duhu abhiU. be (saM.dvi+khalu) dUu *vimapra. [*dUta duhulU nalAkhyA. duHkhI avasthA (saM.duHkha+ dUkara juo dukara illa) dUkhaNi devarA. duHkhI strI (saM.duHkhinI) buDaM vIsarA. banne dUkhala pAsa harivi. khAMDaNiyA sAthenAM duhuvo kAmA(tri). dubhavo [saM.duHkhApay] baMdhana (saM.udUkhalapAza) duhuvAvu narakA. premAkA. dubhAju, duHkha pAmyuM dUghaDau uktira. muzkela (saM.durghaTam) duhe re pADA akhAkA. pADAne dohe, mithyA dUjaI virApa. dUjhe che (saM.duhyati) prayAsa kare dUjau dazaska(1). devarA. premAkA. vIsarA. duhelauM ArArA. aitikA. nemichaM. prAcIsaM. zRMgAmaM. bIjo [saM.dvitIya; hiM.] lAvala. SaDAbA. duSkara, dohyalu; Apatti dUjaNa gurjarA. jinarA. durjana (saM.duHkha parathI) *dujI kAdaM(zA). dUtI duMDaduDI gurjarA. eka prakAranI DholakI; juo dUNau juo duNau duDuduDI dUta akhAcha. dhUta, jUgaTuM duMDI madamo. dAMDI, DhaMDhero dUtapAlaka nalarA. eka rAjyAdhikArI duMdubhi akhAkA. narakA. premAkA. moTuM nagAruM dUtara juo dutara duMduhi gurjarA. nemichaM. moTuM nagAruM (saM. dUdu nalarA. daDiyo, paDiyo duMdubhi) dUdara vimapra. durdhara, durjeya] dUa gurjarA. dUta dUdha ne dahIM premAkA. je gaNo te, [sarva dUau ArArA. bIjA - pachInA ___kaMI, sarvasva] dUaDI lAvala. dUtI, nokaraDI, dAsI dUdhe varasyA meha premAkA. khUba AnaMda phelAyo dUaMgama juo duaMgama dUbhatA premapra. nArAja karatA dUA * vimapra. [dUta, saMdezo laI janAra] dUmai uktira. gurjarA. nemichaM. dubhave (saM. dUAiti uSAha. ANa, duhAI dUyate) 2010_03

Page #339
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dUmaNa narakA. udAsInatA (saM. durmanas ) maNI prAcIsaM. duHkhI, saciMta (saM. durmanas ) dUyabhAvi gurjarA. dUta tarIke (saM. dUtabhAva ) dUyArikA abhiU. dvArikA dUrI akhAcha. Agho vUlahA devarA. durlabha dUvvaya prAcIphA. draupadI, pAMDavonI patnI dUSai uktira. doSa lagADe, kharAba kare (saM. dUSayati) sama upabA. kharAba samaya; gurjarA. terakA. [jaina kAlagaNanAmAM] pAMcamo Aro, [ kaThina Aro] (saM. duHSama) dUhau karpUmaM. AjJA, duhAI dUhatI RSirA. dUbhatI [saM. duHkha parathI ] dUhavai raktira. kAdaM (zA). jinarA. dazaskaM ( 9). nalarA. pradhucu. prAcIphA. lAvala. duHkha Ape (saM. duHkhApayati) dUhavii gurjarA. dubhave (saM. duHkhApayati ) dUhavaNa juo duhavaNa dUhavAi lalirA. dubhAya, duHkhI thAya dUhabANau vimapra. dubhAyo dUhaviu, dUhavyu [dubhAyelo ], duHkha pAmelo 253 ArArA. upabA.. dUhuvavuM akhAcha. dUbhavavuM dRDhAva premAkA dRDhatA, sthiratA dRSTa narakA. premapa. premAkA dRSTi, najara dRSTi treDavI juo DavavuM 2010_03 dRSTi na khaMcai. dhAra juo khaMcai dRSTi padAratha dazaskaM ( 1 ). premAkA. dRSTa padArtha, najare paMDatA padArtha dRSTi-rakSaNa premAkA. najaranI cokI dRSTi-rakSA dazaskaM ( 9). najarakaida dRSTivedha zRMgAmaM dRSTithI vIMdhAyeluM -de gurjarA. deva, [AdaravAcaka] deaMta zRMgAmaM. [detAM ], ApatAM veI (Adye veI ) * cittasaM. [ vagere ] deI uktira. nalAkhyA. daI, ApI deu gurjarA. deva deu gurjarA. devAnI vastu ( saM . deyam ) deura gurjarA. nalarA. nemichaM. prAcIphA. diyara (saM.devara) deula ArArA. uSAha. kAdaM (zA). gurjarA. terakA. nemichaM. prabopra. vimapra. siMhA (zA). zIlaka. devaLa (saM. devakula) deulI uktira. nAnuM devaLa (saM. devakulikA) dekhatuM dazaskaM (1) dekhItuM dekhaNahAra upabA. SaDAbA. dekhanAra dUhAi ArArA. dohe duhi uSAha. dohyalaM, [muzkela] [saM. duHkha dekhi-na ArArA. dekha ne parathI] dekhivau~ uktira. dekha DUmaNa/deThe dekhaNaM cittasaM. dRzya, [tamAzo, khela ] dekhADe daMta akhAkA. dAMtiyA kare, mazkarI kare, [gusso kare, ciDAya ] dekhAvakha uktira. dekhAdekhI [ de. prA. dekha + pekkha] dekhI ArArA. dveSI dekhetuM dazaskaM ( 9). dekhatuM deThi ArArA. zIlaka. dRSTi deThe catucA. dIThe

Page #340
veDI/vesaNabhArI 254 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza deDI vetApa. devaDI, [cokIdAranuM cokInuM vevAdevI gurjarA. devadevIo sthaLa] devAnuprio AnaMsta. devone priya deNa ArArA. devAne / devArI aMbarA. devarAvI deNahAra AnaMsta. SaDAbA. denAra, devA icchuka devAlai upabA. devAlayamAM deNAharu uktira. devA icchanAra devAli uktira. eka vela, devatADI, devademai kRSNaca. devakI dAlI, kUkaDavela (saM.devatADaka, devadeyu naMdaba. dauM tAlaka) derIya vikrarA. vilaMba (phA.derI) devi vimapra. cIbarI, bherava pakSI deva ArArA. devaloka; daiva, bhAgya deviiM ArArA. deve devakapaTTaNa aMbarA. prabhAsapATaNa vebuloi juo loi devakauM nAma patana aMbarA. deva- pATaNa, devyA premAkA. madamo. vetApa. devI, devatA prabhAsapATaNa deza catucA. dizA devakApaTTaNa aMbarA. prabhAsapATaNa dezaghAtI AnaMsta. AMzika ghAta karanAra devakAM SaDAbA. devo jyAM krIDA kare te (kama) [jai. [saM.] [parvata] [saM.devaka dezana, dezanA aitikA. prAcIphA. upadeza, *devacaNa ["davvacaNa] ArArA. dravya-arcana, [upadezAtmaka vyAkhyAna [saM.] dravyapUjA dezAMtarI uktira. videzI (saM.dezAntarika); devata caMdravA. devatA juo desaMtarI devati vimapra. devatA, devI dezoTo vetApa. dezavaTo devaprakAra ArArA. daivI, adbhuta ghaTanA dezota vetApa. dezapati, [rAjA]; narapa(da). devara gurjarA. diyara (saM.) garAsiyo, jAgIradAra] [*saM.dezaputra] devalavADau prAcIsaM. delavADA (saM.devakula- vesa jinarA. dezavirati, [samyaktvanA pATaka) svIkArapUrvaka maryAdita tyAga, jaina devasiu SaDAbA. divasane lagatuM (saM. paraMparAnI eka AtmAvasthA] daivasika) desaIbaMdha * jinarA. dizavirati nAmanA guNadevasI uSAha. [*deveze - rAme]; juo sI sthAnakamAM thatA karmabaMdha] [jai.] devahara prAcIphA. devamandira (saM.devagRha) desaDu zRMgAma. deza devaMgaha ArArA. devonAM aMgane desaNa nemichaM. SaSTipra. upadeza, upadezAtmaka devANupriya aitikA. devone priya (saM.devAnAM vyAkhyAna (saM.dezanA) - priya) desaNabhArI cAraphA. upadezAdithI gauravayukta ____ 2010_03

Page #341
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 255 . desana/dogaMdhika (saM.dezanA+bhArita) dehI cittasaM. narakA-2. deha jene che te, desana aitirA. dezanA, upadeza ___ AtmA [saM.] vesanA devarA. SaDAbA. upadeza [saM.dezanA] dehI premAkA. deha, zarIra desapaTa ArArA. dezavaTo dehInA cora premAkA. dehanA cora, adRzya desavadItu cAraphA. dezabharamA prakhyAta [saM. dehavALA dezavidita] dehu ArArA. do, Apo desavarati prAcIphA. zrAvakanAM vrata, aNuvrata, dehuM paMcavA. ApIza [saM.dA, prA.deya] hiMsA Adino AMzika tyAga (saM.deza- dehena premAkA. bALavAnI kriyA, agnivirati) __saMskAra [saM.dahana] vesaMtara ArArA. terakA. dezAMtara, [anya dehevaTa caMdravA. jaDamULathI nAza deza], dezavaTo dehevaTa vAlo rUstasa. khedAnamedAna karI desaMtarI cAraphA. videzI (saM.dezAntarika); nAkhyuM, juo daheMvaTa jarbu juo dezAMtarI daivajoga SaDAbA. daivayoga, bhAgyayoga desAura nemichaM. siMhA(zA). dezAvara, anya daivaDA premAkA. daiva, bhAgya, nasIba deza, paradeza daivata gurjarA. devatAo desAurI ArArA. zRMgAma. anya dezamAM do garjarA. lAvala. be (saM.dvau) pharanAra, paradezI (saM.dezAvarI) doaMgamo uSAha. durgama desAnI uktira. chAyAkara, [*chAyo karanAra doDa RSirA. prabopra. lAvala. vIsarA. be, sAdhana, *chatra laIne cAlanAra] banne saM.dvau+api] desoTuM nalarA. dezavaTo, dezanikAla dokha dazaskaM(1). nalAkhyA. premAkA. doSa deha vasaMphA. *zarIra; vasaMvi. *darzana (saM. dokhI ArArA.. madamo. vetApa. aparAdhI, dRzyate, prA.dehai?); vasaMvi(brA). takaH pApI (saM.doSI); ArArA. doSa - dUSaNa dehaciMtA prAcIphA. kudaratI hAjata (saM.) utpanna karanAro; juo doSI deharauM uktira. nalarA. daheruM (saM.devagRha) dokhIsokhI ArArA. duHkhI ane *zokadeharAsaru uktira. derAsara (saM.devatAvasaraH) vALo, [*sukhIduHkhI] dehalI ArArA. terakA. uMbara (saM.) dokhe akhAkA. duHkha Ape deha-suciMta ArArA. dehaciMtA, maLatyAga dogaMdaka aitikA. eka devajAti [saM. dehArAmI cittasaM. deharnu sukha mANe che te, doguMdaka] [jai.] dehamAM vizrAMta che te dogaMdhika devarA. eka viziSTa devalokanuM vehAMtara kAmA(zA). mRtyu [saM.] nAma [saM.doguMdaka] [jai.] 2010_03

Page #342
voguNa/doholI 256 . madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza doguNa devarA. bevaDa (saM.dviguNa) doSI vo(ga)chai uktira. ghRNA kare dohaga ArArA. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. doTAve akhAkA. doDAve, gabaDAve vasaMvi(brA). SaSTipra.durbhAgya (saM.daurbhAgya) doTI uktira. aitirA. paheravAnuM vastra, [eka vohagapaNu zRMgAmaM. durbhAgya kApaDa] (saM.dvipaTI); juo DoTI dohaggu aitikA. durbhAgya (saM.daurbhAgya) voTha ArArA. prahAra, coTa (rA.doTa) dohaDau uktira. [*koI jIvaDu] (saM.drohATaH) vota premAkA. zAhIno khaDiyo (a.davAta) dohaNI uktira. doNI (saM.dohinI) votaDi uktira. nadI, durgama kinArAvALI bohalaGa AnaMsta. catucA. muzkela - nadI (saM.dustaTI) vohalA aitirA. prAcIsaM. SaDAbA. dohada, dobhAgapaNauM nalarA. durbhAgya (saM.daurbhAgya- garbhiNInA manoratha tvana) dohavaTa premAkA. daza vATe, daze dizAmAM dobhAgiNi jinarA. durbhAginI dohila ArArA. uktira. upabA. RSirA. dobhAgIyA ArArA. durbhAgI aitikA. kAdaM(zA). gurjarA. nemichaM. doraka akhAkA. doro (saM.) premAkA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). doriyAM premAkA. [dorAnI bhAta uupstii| vimapra. zIlaka. dohyalu, duHkha ApanAlaM, dekhAya tevU] eka jAta, kApaDa / kaparuM, muzkelIbharyu, muzkelI, saMkaTa doriyo narakA. gaLAmAM paheravAna ghareNuM (saM.duHkha+illa) ArArA. jinarA. vola vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). hiMDoLA premAkA. durlabha, meLavaq muzkela (saM.dolA) dohilama ArArA. dohyalApaNuM, muzkelI dovaTa *narapa. [raphedaphe, vinAza]; juo dohillaya terakA. dohyalu, kaThina dohovaTa dohilyA vimapra. muzkelIthI dovaDa vIsarA. bamaNaM. bevaDaM. khaba (saM. dohivA uktira. dohavA __ *dupuTaka/duvRtta) dohI paMcavA. banneya (saM.dvau) dovArika vikrarA. daravAna [saM.dauvArika dohItrau uktira. dauhitra, [dIkarIno dIkaro] doSI dazaskaM(1). aparAdhI; juo dokhI, doheluM narakA. duHkhadAyaka; [musIbata]; dosI devarA. dohyaluM, kaparUM vozI premAkA. kApaDiyo [saM.dauSyika] doho premAkA. daza dosI uktira. nalarA. vimapra. kApaDano doho dasa kAmA(tri). daze dizAmAM / vepArI (saM.dauSyika) dohola akhAcha. dohyaluM hovU te, muzkelI dosI AnaMsta. doSavALo [saM.doSI]; juo doholI akhAkA. durlabha 2010_03

Page #343
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 257 dohovaTa/maMDala dohovaTa akhAkA. [khedAnamaidAna, vinAza]; draSTyamuSTya cittasaM. dRSTithI ane muSTithI juo dovaTa grahI zakAya evA anubhavavALu, pratyakSa doMkAra aitikA. tabalAno avAja anubhavavALu dau siMhA(zA). be [saM.dvau] draSTye paDyu cittasaM. samajamAM Avyu, daugaMdhaka zRMgAmaM. jaina zAstra pramANenI eka khyAlamAM Avyu devajAti (saM.doguMdaka) vrasukA vimapra. *dhrAsakA, [yuddhanA moTA yala madamo. dile, hRdayamAM avAja yADhi kAdaM(zA). nalAkhyA. dahADe (saM. draha vAgbhabA. dharo [saM.hRda]; lAvala. divasa-) taLAva, sarovara cAmaNuM nalAkhyA. premAkA. dayAmaNuM brahadrahavAra uktira. saMdhyAsamaya pAhADI rUstasa. dahADI, dararoja brahadrahIya gurjarA. [dhamadhamI], avAja karI yAhADo rUstasa. dahADo draho akhAcha. dharo [saM.hRda] dyotI premAkA. prakAzI baMga aitikA. durga, [nagara] [saM.] yau akhAkA. AkAza [saM.] . drAkha ArArA (va). uktira. gurjarA. lAvala. vrauDai ArArA. uktira. gurjarA. doDe (saM. vIsarA. SaDAbA. drAkSa (saM.drAkSA) dravati, drAti) drAma aMbarA. uktira. prAcIkA. premAkA. drama gurjarA. vRkSa (saM.druma) __mosAca. dAma, paisA (saM.damma) dramaka upabA. calaNanuM nAma (saM.) brAhi narapa. dRSTi, najara vramakI gurjarA. virApa. [dhamadhama] avAja tu *lAvala. [dhruvano tAro] karI druu prAcIkA. dhruvano tAro dramadramai uktira. gurjarA. dhamadhame druDi kAdaM (zA). doDe drammAmu uktira. damAma; juo drumAma drumacolA (vidrumacolA) * lAvala. [paravALA drava abhiU. dravya ___ jevA rAtA] dravaDiu SaDAbA. doDyo (saM.dravate) drumaMDala prAcIkA. dhruvamaMDala, [dhruvapradeza] dravya(?) (keMdravya) madamo. -, [*nirdhana] drumAma hammIpra. damAma, dabadabo; juo drammAmu dravya adhyAtama *AnaMsta. [dravyAzrayI - dU kRSNabA. harivi. dhruva [hiraNyakazipuno dravya eTale padArtha, mUrta ke amUrta, teno putra]; harivi. dhruva, [acala, sthira] Azraya karanAra adhyAtma] [jai.] drUpada nalarA. prAcIphA. dhruvapada, padyamAM dareka dravva ArArA. dravya kaDIne aMte punarukta thatI paMkti, Teka paSTa narapa(da). [dRSTi], AMkha maMDala kRSNaca. dhruvamaMDala, [dhruvano tAro] ___ 2010_03

Page #344
drya / dhaNIpa ya "nemichaM. "lAvala. [dhruvano tAro ] drUyamaNi * aitikA. [dhruvano tAro ] breThi ArArA. uSAha. gurjarA. nalarA. prAcIMphA. prAcIsaM. virApa. vIsarA hammIpra. dRSTi, najara zreSThI vikraca. dRSTi, najara he cittasaM. dharo, jalAzaya (saM. hRd ) bro vetApa. daro, durvA broI dazaskaM ( 9) daro, durvA 258 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dhaula- vIsarA. dhoLavuM (saM. dhavala-) dhaulau ArArA. upabA. gurjarA. vIsarA. dhokuM (saM. dhavala) dhakhI ArArA. gusse thaI [saM. dhikSa ] dhagaDa hammIpra. muslima yoddho dhagaDamala narakA. jorAvara ke khaDatala puruSa dhaja vIsarA. dhajA (saM. dhvaja) dhajabaMdha madamo. khullekhulluM 2010_03 uses gurjarA. dhaDadhaDa dhasess uktira. gurjarA. dhaDadhaDe (prA. dhaDadhaDiya) dhaDu (dhaDu prIchau ) * vimapra. [aMdAja jANyo, keTalAmAM che te jANyuM, parIkSA karI lIdhI] dhatu virApa. dhaDa, zarIra broDai AnaMsta. kAdaM (zA). dazaskaM ( 9). doDe dhaDhUkyA lalirA. [ dhaDUkyA ], dhaDadhaDATa (saM. dru parathI ) karatA AvyA droNa premAkA. eka mApa; harikhyA. hAMDo dhaNa abhiU. ArArA. gurjarA. devarA. dhana, (saM.) paiso dhaDU dhari aMgavi. * sthira TakI rahe, [tole Ave] droha ArArA. aparAdha dhaNa ArArA. dhanya dvAdaza vATe. premAkA bAre vATe, badhI rIte dhaNa catucA. jinarA. prAcIsaM. vIsarA. strI, dvArA cittasaM. sAdhana, mArga priyA (saM. dhanikA) [ saM . dhanyA ] dhaNau vikraca. dhanuSya, kAmaThu dhaNakaNakaMcaNiI aitirA. dhanadhAnyasuvarNa dviguNa premAkA. bamaNuM, be gaNuM [saM.] dvija premAkA. be vakhata janmanArA, dAMta [saM.] vaDe dvIpAyana akhegI. dvaipAyana, vyAsa bIba ArArA. dvIpa dhaNacara nemichaM. pazu, dhaNamAM pharanAra dhaNavas pracu. kubera (saM. dhanapati) dhaNi prAcIphA. pati (saM. dhanin); prAcIsaM. priyA; juo dhaNa dhaNahara * kRSNaca. [bANAvaLI] [saM. dhanurdhara] dhaNiu uktira. dhaNadhaNyaM dhaNiu gurjarA. dhanya, bhAgyazALI dhaNiyA uktira. [* dhANAbhAjI, kothamarI] (saM. dhanikA) dhaNIpa SaSTipra. svAmitva, svAmIpaNuM (saM. dhanitva)

Page #345
? madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dhaNIvara uktira. [?] (saM. dhanyavayAH) dhaNu terakA. nemichaM. dhanuSa dhaNuha aMgavi. gurjarA. vasaMphA. vasaMvi vasaMvi (brA). vikraca. SaDAbA. dhanuSya (saM.dhanuS) dhaNuhara, dhaNuharu aitikA. "vikraca. dhanurdhara dhaNuhIya vasaMphA. vasaMvi. dhanuSya (saM. dhanuS) dhaNuM prAcIkA. dhanuSya (saM. dhanuS) dhatUriyau uktira. jeNe dhatUrAno nazo karyo che evo (saM. dhattarita) 259 dhattura, dhatturau AnaMsta. uktira. dhatUro (saM. dhattUraka) dhana gurjarA. terakA. devarA. naimichaM. lAvala. vIsarA. dhanya dhanAda ArArA. gurjarA. caMdravA. kubera [saM.] dhanadANa aitikA. dhanasaMpatti ApanAra dhana dhana vasaMvi. dhanya dhanya dhanAgarau uktira. [?] ( saM . dhAnyanAgaram ) dhani vIsarA. dhanya dhanuhaDI prAcIphA. dhanuSya (saM. dhanuSa) dhanna ArArA. terakA. lAvala. dhanya dhaNIvau / dhara-caramanI dhammamai aitikA. dharmamati, [ dharmabuddhivALo ] dhammalAbhu terakA. dharmalAbha dhammiya terakA dharmiSTha jana, samAna dharma pALanAra (saM. dhArmika) 2010_03 dhamyuM premAkA. dhamaNathI tapAveluM dhamyuMdhUyuM akhAkA. dhamaNathI dhamAveluM ane tapAveluM dhadhU vA khUpa cittasaM. zramathI meLaveluM sahejamA gumAve dhamyuMdhUpyuM vAye jAya, dhamyuMdhUpyuM vAye vaTe akhAkA. dhamyuMdhUpyuM phogaTa jAya, [tapAveluM vAyuthI TharI jAya, zrama eke jAya]; juo vAye jAya, vAye vaTe dhaya aitikA. terakA. dhvaja dhayaraThU gurjarA. dhRtarASTra dhayarATha gurjarA. dhRtarASTra dhayavaDa aitikA. gurjarA. prAcIphA. dhajA, patAkA (saM. dhvajapaTa) dhara gurjarA. virApa. vIsarA. pRthvI, dharatI (saM. dharA); terakA bhUmi, jamIna-jAyadAda dhara premAkA. parvata [saM.] dhoI premAkA. khUba mArI, dhoI nAkhI dhabaka gurjarA. prahAra, [thApa] dhabala premAkA. *bevakUpha, [*maMdira ]; juo gharai ArArA. sthApita kare; ArArA. terakA. dhamala- ghara, dhavala tear vimapra. dhabadhaba dhamai uktira. tapAve (saM. dhamati) dhamala-ghara hammIpra. dhavalagRha, mahAlaya dhamIla premAkA. dhammila, coTalo dhamma gurjarA. terakA. dharma dhara akhAkA. lalirA. #harikhyA. mULa, Adi [ tattva], AraMbha [ saM . dhur] vIsarA rAkhe, mUke; upabA. uSAha gurjarA. terakA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vIsarA. SaDAbA. dhAraNa kare, rAkhe (saM. dharati ) dhara- caramanI narakA. [ pahelethI chelle sudhInI, saMpUrNa], uttama koTinI

Page #346
dharaNai/dhaMdha 260 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dharaNai uktira. gIravI (saM.dharaNake) [rA. dharma-khaMDe premAkA. dharmanA khaMDanathI dhara[] dharmadhoriMdhara premAkA. dharmadhuraMdhara, dharmanI dhurA dharaNau jAvai juo jAmai dhAraNa karanAra dharaNahAra AnaMsta. upabA. dharanAra, dhAraNa dharya *uSAha. [mULathI, mAMDIne] karanAra ghalahara uSAha. siMhA(ma). hammIpra. havelI, dharaNIdhara nemichaM. pRthvIne dhAraNa karanArA, mahAlaya (saM.dhavalagRha) parvato [saM.] ghava ArArA (va). nalAkhyA. dhAvaDo, eka ghara thakI kAdaM (zA). mULathI, prathamathI (saM.dhurA jhADa (saM.) parathI) dhavana juo gavana-dhavana dharathI dhura lage akhAkA. *AdithI dhurA dhavala aMgavi. mahela [saM.] - aMta sudhI, [mULathI AgaLanA bhAga dhavala abhiU. ArArA. gurjarA. nalarA. sudhI, saMpUrNapaNe vimapra. dhoLa, eka prakAraceM maMgalagIta gharadhIza madamo. pRthvIpati (saM.dharA+ (saM.) adhIza) dhavalai uktira. terakA. dhoLe (saM.dhavaladharama-paDo dazaskaM(2). dharamano Dhola (saM. yati) dharmapaTaha) dhavalaka terakA. dhoLakuM [gAma] (saM.) gharamaMDali gurjarA. pRthvImaMDala (saM.dharA+ dhavalagraha paMcavA. mahela (saM.dhavalagRha) maMDala) dhavalamaMgala aitikA. cAraphA. vikrarA. dharahaDI gurjarA. [dhaNadhaNI], dhUjI maMgalagIta, dhoLa dharAdhara dazaska(1). premAkA. pRthvIne dhAraNa dhavalahara gurjarA. nemichaM. prAca. prAcIsaM. karanAra zeSanAga [saM.] siMhA(ma). havelI, mahela (saM.dhavalagRha) dhari prAMcIphA. prAraMbhamAM (saM.dhur) dhavAla ArArA (va). ?, [koI vanaspati] dhari vikrarA. pakaDI, [svIkArI]; nalAkhyA. dhasakkai gurjarA. dhrajI UThe; vimapra. dhrAsako dhare, dhAraNa kare, vicAre (saM.dharati) - bhaya anubhave di.] dhari uktira. dharavU, pakaDa, dhAraNa karavU ghaMkhanA premAkA. jhaMkhanA, tAlAvelI dharI kAmA(zA). (badalAmAM) ApI, [gIrave dhaMga(?) madamo. diMga kare tevA, chaka kare __ mUkI] tevA, [adbhuta] [*hiM.daMgaha] gharevi ArArA. dhIraja baMdhAve che, hiMmata dhaMdha akhAkA. akhAcha. cittasaM. dhAMdhala, Ape che jaMjALa, upAdhi, Apatti; premAkA. gharevi aitirA. dharIne dhAMdhala, ghamasANa; madamo. dhAMdhala, ___ 2010_03

Page #347
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ghamasANa; [garabaDa, upAdhi]; * siMhA (zA). [ jaMjALa, gUMcavaNa ]; caMdravA. samyaco. mithyA pravRtti [ - mAnyatA, vicAra]; *gurjarA. [ jaMjALa ]; ArArA. kAmakAja dhaMdha ( aMdha-dhaMdha) * akhegI. [ aMdhAdhUMdhI, aMdhera ] 261 dhaMghau, dhaMdhu * prAcIsaM. [ jaMjALa, mithyA pravRtti ] dhaMgha-dhuvArI ( aMgha ne dhaMdha-dhuvArI) akhAkA. * dhAMdhala ane dhumADI, [aMdhAdhUMdhI - aMdhera ane dhumADAbharI sthiti ] dhaM narapa ( da ). * dvaMdvanI upAdhi, sthiti], [ mithyA sthiti ] dhaMdhu juo dhaMdhau [dvandvanI dhaMdhoDa narakA. DhaMDhoLa, halAva dhaMdhoDI abhiU. ramavAnuM koI sAdhana, [*daMDUko ] ghaMghoLa, ghaMgholavu kAdaM (zA). gurjarA. dazaskaM (1). narakA. premAkA lAvala. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). siMhA (zA). DhaMDhoLavuM, halabalAvavuM, dhrujAvavuM, vyagra karavuM, hAni karavI (de. dhaMdholiya) dhaMdholiyaya terakA. jaMjALamAM sapaDAyeluM [ kSubhita, vyagra ] ( apa. dhaMdha+olla+ya) dhaMnu gurjarA. dhanya ghA akhAkA. akhAcha. doDAdoDa, dhAMdhala, pravRtti, [hAyavoya, tAlAvelI, lAlasA ] dhAi ArArA. dhAva, AyA [ saM . dhAtrI ] dhAI narapa ( da ). doDI [saM. dhAvati] 2010_03 nadhya. 17 dhaMdha /dhAtrIphala ghAIka * madamo. [ dhAraNa karanAra ] ghAoDI nalAkhyA. dhava nAmanuM jhADa, enI nAnI jAta " dhADa- jinarA. prAcIsaM. AkramaNa karavuM, vinAza karavo [.] dhADi uktira. aitikA. prAcIphA. SaDAbA. AkramaNa, dhADa (saM. ghATI) [de.] ghADi saInI juo ghADi saInI dhANaka *virApa. dhanuSya calAvanAra, dhanurdhArI (saM. dhAnuSka) dhANi abhiU. dhAvaNa dhANuka gurjarA. bANAvaLI (saM. dhAnuSka) dhAta ArArA. prakRti, avasthA, dazA (saM. dhAtu); nalarA. premapa. prakRti, svabhAva; ArArA. cittasaM. nalarA. harikhyA. dhAtu, padArtha; akhAkA. * akhAcha. mULa, AtmasvarUpa; akhAkA. akhAcha. nalarA. harikhyA. prakAra, [bheda], rIta [saM. dhAtu] dhAtai uktira. rAgathI (saM.dhAtunA ) dhAta melai ArArA. prakRtino meLa kare, saMbaMdha joDe ghAtanuM akhAcha. phAvavuM, anukUla AvakuM dhAtasvAyu uktira. [?] [saM. dhAtusvAdakaH ] dhAtA catucA. vidhAtA, brahmA [saM.] dhAtu akhAkA. vIrya [saM.] dhAtukara * premAkA. [* parvata] [saM.] dhAtuvAdI caMdravA. suvarNasiddhino prayoga karanAra [saM.] dhAtrI ArArA. dhAvamAtA, AyA [ saM . ] dhAtrIphala kAdaM (zA). AMbaLu (saM.)

Page #348
dhAdhUpa/dhina 262 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bhaTakA dhAdhUpa *premAkA. [(zodhavA mATenI) karavU doDAdoDa, doDadhAma] dhAraha nemichaM. dhAraNa karanAra (na) dhAma cittasaM. vaibhava, pratApa; sthiti, svarUpa dhArAvauM (pAu dhArAvarDa) SaDAbA. [paga] [saM.dhAman] dharAvU, rakhAvaDAvaM, [padharAmaNI karAvaM] dhAmaNa ArArA(va). uktira. dhAmaNa, eka (saM.dhArayati) vanaspati (da.dhammaNNa) dhAryAM ghAyaryA narakA.[dhAraNa-ghenaMvALAM] dhA-mAyuM *akhAkA. [doTa, hAyavoya, dhAva premAkA. dhavaDAvanArI dAyA [saM.dhAtrI] lAlasAthI] dhAvai uktira. dazaskaM(1). doDe (saM.dhAvati) dhAmiya gurjarA. dharmI (saM.dhArmika) dhAvU-dhUpayU~ akhAcha. doDavU, [doDAdoDa dhAmI lAvala. *dhArmika, *dharmiSTha; [*svarga- karavI, doDadhAma karavI, (tIrthomAM) mAM rahenAra, *deva]; [*parAkramI] dhAya ArArA. dhAvamAtA [saM.dhAtrI dhAsyai ArArA. caDI Avaze ? utpanna dhAyai RSirA. dharAi jAya (saM.dhai) - thaze ? ghAyau uktira. dharAyo (saM.dhrAtaH); juo dhAha ArArA. kRSNaca. vIsarA. (madada ApaNI dhAyau mATenI) dhA, pokAra, rudana, kraMdana di. dhAyedhUpe juo dhUpe, dhAdhuMdhUpaq dhAhA] dhAra nalarA. madhya bhAratamAM Avela dhArapradeza dhAhaDI ArArA(va). uktira. dhAvaDI, eka dhAra aNI aTake nahIM akhAkA. talavAra vanaspati (saM.dhAtakI) ke bhAlAnI dhAra aDe nahIM, [kazI hAni dhAhuDI SaDAbA. koIka prakArano paththara [ke na thaI zake] ___ mATI] dhAraiM AnaMsta. dhAraNa kare, [rAkhe] dhAMkha akhAkA. uktira. kAdaM(zA). nalAkhyA. dhAra khaMcai juo khaMcai dhakhanA, jhaMkhanA, AturatA dhAraNa premAkA. dharI rAkhanAra, Teko. dhAmadhumADe dhAya *caMdravA. [dhAmadhUmathI, [thAMbhalo] dhamadhamatuM, dhasamasatuM doDe] dhAraNa akhAkA. premAkA. dhIraja, ["hiMmata]; ghikAvU narakA. dhikhAvU, khUba garama karUM harikhyA. *mananI dRDhatA, [hiMmata]; ghiga gurjarA. dhik [*dhAraNa karavU- rAkhavUte] (saM.dhAraNA) dhigu dhigu terakA. dhik dhik dhAraNa *gurjarA. [grahaNa, svIkAra] ghidhikaTa, ghidhikaTTi gurjarA. lAvala. dhAraNA AnaMsta. grahaNapaTutA mRdaMganA avAjasUcaka zabdo, - bola dhAluM kAdaM(dhu). catucA. pakaDavU, grahaNa ghina, ghina nalarA. prAcIphA. zAbAza, dhanya 2010_03

Page #349
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dhiSTa ArArA. dhRSTa, nirlajja dhIra premAkA. dhIraja, dhairya dhiMgaDamAla jinarA. jabaradasta, [samartha vIra] dhIraTTha nalarA dhairya; dhairyavAna ( saM . dhRSTa); dhI juo AghI, sAradhI SaSTipra. dhITa, nirlajja dhIa kRSNaca. vikrarA. putrI [saM. duhitA ] dhIraThapaNau siMhA (ma). dhairya (sa. dhRSTatvana) dhIraNA RSirA. dhIraja [ ApavI te ], [sAMtvanA] *dhI aha [ thI aha ] vikrarA. [strI] dhIraM zRMgAmaM. buddhithI, [svecchAthI, marajI mujaba] 263 dhITa dazaskaM(1). premAkA. hiMmatavANuM, dRDha dhITha akhAkA. ArArA. paktuM, naphphaTa, luccuM ures premAkA. zRMgAmaM dhagadhage, saLage dhIkais paMcavA. citA, dhIkaNI (saM. dhikSa ) dhIja jinarA. narakA. premAkA lAvala. vimapra. pApa mATenI divya [ camatkAra - bharelI] parIkSA, kasoTI [agnimAM hAtha nAkhavo vagere] (saM. divya); juo dhIjya dhIja ArArA. dvija, brAhmaNa dhIrima ArArA. terakA. prAcIphA. dhairya, dhIraja (saM.) dhIrja dazaskaM ( 2 ). dhIraja, dhairya dhIvara aitirA. gurjarA. mAchImAra (saM.) dhIjI ArArA. brAhmaNI (saM.dvija + I); juo dhIza dazaskaM (1). dazaskaM(2). madamo. dIvya, dhejI vetApa. harikhyA. adhIza, rAjA dhIjya narapa ( da ). [ divya ] AkarI kasoTI; juo dIvya, dhIja dhIsa kAmA (zA). rAjA, adhipati [saM. adhIza ] dhIMga AnaMsta. dhIMgo, samartha dhIMgaDa aitikA. moTo, jabaradasta, majabUta, ghIThI prAcIphA. kapaTI (saM. dhRSTA); RSirA nirlajja, bezarama dhiSTa / dhumAya dhImara premAkA. mAchImAra [ saM . dhIvara ] dhIya gurjarA. terakA. prAcIsaM putrI (saM. duhitA) dhIraya nalAkhyA. dhIraja ( saM . dhairya) dhIravai uktira. AzvAsana ApavuM, hiMmata ApavI (saM. dhIrayati) (saM. dhRSTa) puSTa dhIThAi AnaMsta. dhIThatAthI, [dRDhatAthI, haTha- dhIMgaDamala naMdaba. dhIMgA malla jevo pUrvaka] 2010_03 dhIkhuM catucA. * dazaskaM (1). narakA. premAkA. vizvAsa mUkavo dhIMgA aitikA. moTo, jabaradasta, majabUta, puSTa dhuNaha gurjarA. dhanuSa ghutAre narakA. dhUtI le, [ chatarIne laI le] dhuta madamo. dhUrta dhunai ArArA. dhvanithI dhIyaDI narakA. narapa dIkarI (saM. duhitA ) dhuni harikhyA. ghoSa, avAja (saM. dhvani) dhIyA uktira. putrI [saM. duhitA ] dhumAya premAkA. dhumADo kare [saM. dhUma - ]

Page #350
dhuya/dhUna ya prAcasaM. dhruvano tAro ghuyaraya aitikA niSpApa, doSarahita, karmadoSahIna ( saM . dhUtarajas) ghura ArArA. RSirA. aitirA. vimapra. vIsarA. * SaDAbA. AraMbha, paheluM mULa (saM. dhur); RSirA. terakA agra sthAna, mukhyatA (saM. dhurA); * akhAkA. [ AgaLano bhAga ]; juo dharathI dhura lage ghurahi aitikA. AraMbhamAM, prathama sthAne ghuri AnaMsta. ArArA. gurjarA. "nemichaM. prAcIsaM. *lAvala. *virApa. zRMgAmaM. mULa, paheluM, pahelAM, AraMbhamAM, pahelethI, mULamAMthI (saM.dhur); karpUmaM. gurjarA. prabopra. lAvala. AgaLa, agrabhAgamAM, mokhare, lAvala. dhurAmAM, dhUMsarImAM dhuridhara prabopra. movaDI, agraNI dhurI ArArA. baLada (saM. dhurin) dhurIna jinaMrA. dhuraMdhara dhulahaDI uktira. prAcIphA. phAgaNa mAsanI zukla pratipadA, dhuLeTI [saM. dhUli parathI] dhulahI vimapra. dhoLa gAnArI ghulI vAgbhabA. dhoLI [saM. dhavala] dhruva prAcIphA. sthira, nizcala (saM. dhruva) dhuvArI juo dhaMdha-dhuvArI dhuvula juo dhavala dhuveSa devarA. dveSa 264 ghusai gurjarA. dhase ghusaTa, ghuMsaTa vimapra. sADalAno cheDo oDhADavAnI [prasAravAnI] kriyA; nemichaM. *vimapra. [ pAtharaj]; juo dhuMsara 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ghusaLa premAkA. (lagna bakhate varane poMkhavA mATe vaparAtI sAMThIkaDAnI ) dhUMsarI ghuMbaDa, dhUMbaDa pracucu moTA malla; gurjarA. virApa. jaMgalI, ugra, [julamI, anADI puruSa ]: juo dhUbaDi, dhUmaDa ghuMsaTa juo dhusaTa, dhuMsara * ghuMsara (ghuMsaTa) * lAvala. [ pAtharazuM ] dhU uSAha. prAcIsaM. putrI (saM. duhitR) dhUa gurjarA. prAcIphA. prAcIsaM. putrI (saM. duhitA) dhUau uktira. dhumADo (saM.dhUma) ghUaDaDa zRMgAmaM ghumADAthI dhUari uktira jhAkaLa (da. dhUmarI); juo dhUyari dhUA aMbarA. uSAha. putrI (saM. duhitA ) dhUA uktira dhruvA, [* padyanI TekanI paMkti, "yajJanuM ghRtapAtra] dhUADu vAgbhabA. dhumADo dhUjai RSirA. gurjarA. nalAkhyA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). SaDAbA. dhUje (saM. dhUyate) dhUTasa dhAta ArArA. dhUsaTa dhAta ? nazvara tuccha padArtha ? dhUtA akhAcha. * dhUrta, * dhutArA, [* dhUtyA, *chetaryA] dhUtArivauM upabA. dhUtayuM chetaravuM (saM. dhUrtakAra-) ghUghUi pradyucu. (dhumADAthI ) dhUMdhavAya [saM. dhUmAndha] dhUna narakA. dhvani, avAja

Page #351
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dhUni, dhUnI aMbarA. dhvani; juo zaMkhadhUnI dhUpa ArArA. taDako [hiM.] [*saM.] dhUpai uktira. dhUpa kareM (saM. dhUpayati ) dhUpaghaTI nalarA. dhUpadAnI (saM.) dhUpaghANa uktira. vimapra. dhUpadAnI dhUpAyaNa vikrarA. dhUpadAnI dhU pe [ dhAye dhU pe ] ( dhyAye amekA. "tapa kare, [doDAdoDa kare, (tIrthomAM) bhaTake ] dhUbaDi (dhUMbaDi) vimapra. [ anADI, jaMgalI strI] 265 dhUma vasaMphA. vasaMphA (la). dhumADo dhUmavirAla vasaMvi. vasaMvi(brA). dhUmavarALa ( kADhatAM astro) dhUmaDa * narapa. [anADI, jaMgalI puruSa ] ; juo ghRDa, dhRDha siMhA (zA). dRDha dhuMbaDa dhe juo mAneza ghe, zadhe dhUmrapAna akhAkA. narakA. premAkA. haThayoga- dheDI narapa dhenu, gAya nI kriyA, hAtha UMcA rAkhI, cAre gheNa premAkA. dhenu, gAya dizAmAM agni ane upara sUrya ema gheNU uktira. dhenu, gAya paMcAgni sevavAnI eka ugra tapazcaryA, [dhUNI para UMghe mAthe rahI karAtuM tapa] dhUmramAraga akhAkA. yajJano, kriyAkAMDano mArga dhULakaTa premAkA. dhULano koTa, vaMToLiyo dhULakoTa premAkA. dhULano koTa, vaMToLiyo 2010_03 dhUlahaDI nalarA. dhULeTI (saM. dhUli parathI ) dhUle palahare vimapra. dhoLAM dhavalagRhedhUva prAcIsaM. duhitA, kanyA dhUsara RSirA. bhUkharA raMganuM (saM.) dhUhalai zRMgAmaM dhUMdhaLoM, [aMdhakArabharyo, ghanaghora ] ghUMkhala, dhUMkhaluM akhegI. cittasaM. vAgbhabA. dhuMvADiyuM, dhUsara, dhUMdhakuM dhUMdhUMkAra cittasaM. aMdhakAra dhUMdhUto akhegI. dhUMdhavAto [saM. dhUmAndha-] dhUMbaDa juo dhuMbaDa dhUMbaDi juo dhUbaDi ghUMsaha uktira. nAza pAme (saM. dhvaMsate ) dhUya, dhUyA ArArA. terakA. prAcIsaM. putrI dheya siMhA (zA). dIka (saM. duhitA); juo madradhUya dhUyari SaDAbA. apkAyano eka prakAra, jhAkaLa [de. dhumarI ]; juo dhUari dhUraI gurjarA. udvigna thAya, [* pahoMce], [*pahelAM ja] dhUni / ghoar3a G gheNya prAcIkA. sImaMtavALI strI ( saM . dhanyA) ghejI ArArA. brAhmaNI (saM. dvija + i); juo dhIjI na ArArA. premAkA. dhenu, gAya dhera akhAkA. akhAcha. dharamULa, mULa dherya cittasaM. dharamULa, mULa, mULathI, mULamAMthI, saMpUrNapaNe dheMNa siMhA (zA). nAyikA, priyatamA [saM. dhanyA] dhainaDa jinarA. putra [ rA . ] ghoAi uktira. dhUe (saM. dhAvati) [saM. dhauvati]

Page #352
dhAtu) ghoka/dhU 266 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dhoka aitikA. sASTAMga praNAma dhokha jinarA. *namaskAra, [*vaMdanIya, dhyAtA narakA. dhyAna karanAra __ *prazasta] dhyAtu aMbarA. dhAtu, [khanija padArtha dhokho premAkA. duHkha, zoka; *akhAkA. dhyAyai upabA. dekhAya, jaNAya; [(dhyAna) [ApadA, kleza dharAya] kAdaM(dhu). [ekAgratAthI] ghoTA jinarA. putra [rA. nihALe, jue dhotI cittasaM. zarIranAM AMtaraDAM vagere svaccha dhyA, AnaMsta. narakA. premAkA. lAvala. karavA mATenI haThayoganI SaTkarmavidhi dhyAna dharavU paikInI eka [saM.dhaula] dhye cittasaM. dhyeya ghopa, dhopA rUstasa. eka jAtanI baMduka dhraDa rUstasa. dhaDa ghoyaNa uktira. dhovU te, dhoNa (saM.dhAvanam) dhraDatA madamo. dRDhatA [saM.dhauta parathI praTa madamo. dRDha dhoyatI SaDAbA. dhotI, dhotiyuM dhrama prAcIphA. dharma ghoraNi, dhoraNI gurjarA. *vimapra. virApa. prasakai jinarA. prAcIsaM. bhayathI chaLe, zreNI (saM.) dhrAsako khAya ghoraMdhara caMdravA. madamo. dhuraMdhara, agraNI, dhrasakAi jinarA. bhayathI chaLAve, dhrAsako AgaLa paDato paDAve ghoriu gurjarA. baLada (saM.dhaureya) dhrasakai, dhrasUkai gurjarA. bhayathI chaLe, ghorI abhiU. vimapra. dhurA dhAraNa karanAra, dhrAsako khAya (prA.dhrasakkiya) mukhya, moTo, mokhare rahenAra; ArArA. prasuGa- nalarA. hAMkI kADhavU, [khaseDavU, dUra uktira. premAkA. lAvala. dhurAne dhAraNa karavU] karanAra, baLada (saM.dhaureya) dhrasUkai juo dhrasakkai gholo premAkA. thappaDa, lapaDAka dhrA- uktira. kAdaM(zA). terakA. nalAkhyA. dhovaNI uktira. eka vanaspati, [*bhorIgaNI] pradyucu. prAcIsaM. dharAvaM, tRpta tharbu (saM.dhAvanikA) (saM.dhrAyate) dhovati prAcIsaM. dhotI, [dhotiyuM] dhrAya akhAcha. adharake, jamAve ghoMkAra vikrarA. [dhoM evo] avAja dhrAvaDa madamo. drAviDa ghoMsA rUstasa. nagArA [rA.; hiM.] dhrAsa abhiU. dhAsako dhyADi vimapra. dhADa, [AkramaNa, hallo] dhruvau uktira. staMbha, khUTo (saM.dhruvakaH) dhyAta aMbarA. prakRti, [svabhAva, jAta] (saM. 5 uktira. dhruva, [*sthANu, *staMbha, *khUTo] 2010_03

Page #353
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 267 dheThau/naTavo dheThau uktira. dhRSTa nakra kAdaM (zA). magara (saM.) dhroI premAkA. dharo, dUrvA, eka ghAsa nakSatrapati premAkA. caMdra [saM.] dhroba uktira. durvA . na-kSAta premAkA. kSatriyahIna, [yoddhA vagaranuM dhrauvya AnaMsta. vastunI sthiratA, jaina darzana- nakhayAta premAkA. nakhanA ghA [saM.] nI tribhaMgImAMno eka bhaMga [saM.] nakhyaitra aitirA. nakSatra dhvajavaDa hammIpra. dhvajapaTa, dhajAnuM vastra naga cittasaM. narakA-2. parvata [saM.] vija nalAkhyA. dhvaja, vAvaTo nagayuga harivi. vRkSayugala [saM.] nagaragoyara paMcavA. nagarano daravAjo (saM.nagara na abhiU. uSAha. gurjarA. terakA. nalarA. +gopura) vasaMvi. vasaMvi(brA). siMhA(ma). SaDAbA. nagaranAyikA kAdaM(dha). gaNikA SaSTipra. ne (bhAravAcaka) (saM.nanu ke nu) nagarAM ArArA. raheThANa, dara (da.Nagara); (prA.NAi) juo kIDI-nagarAM naaMNe madamo. nayaNe nagazRMga harivi. parvatazRMga [saM.] -nai ArArA. gurjarA. nalarA. mATe nagIno aitikA. premAkA. ratna, jhaverAta nai vIsarA. ne (bhAravAcaka) naguro akhAkA. guru vagarano, [gurubhAvathI nai uktira. gurjarA. terakA. prAcIphA. para thayelo, kevala AtmaniSTha hammIpra. nadI nagodara narakA. prAcIphA. kaMTha- eka naiDau vIsarA. najIka (saM.nikaTa) AbhUSaNa; juo hAra nagodara naiNa vIsarA. nayana, AMkha naghaTa napherI kRSNabA. vAjiMtranA prakAra naitaru *zRMgAma. [nadI tathA vRkSa] nagharo madamo. nagharoLa, bephikaro naihara prAcIsaM. piyara (saM.jJAtigRha; hiM.nehara) naghAta akhAcha. ghAta na thAya e rItanI naI nalarA. nadI naghUSa aMbarA. nahuSarAjA naukAra ArArA. navakAra, namaskAramaMtra nacita narapa(da). nizcita, cokkasa, nakkI nautana'catucA. [nUtana], suMdara naccai gurjarA. terakA. nAce (saM.nRtyati) nauda uktira. pIMjyA vinAnA UnathI banAveluM najima zRMgAmaM.?, [*jozI] [*phA.najumI] eka prakAra pAtharapuM di.Navataya] najiriM AnaMsta. najare / naula ArArA. uktira. noLiyo (saM.nakula) naTana AnaMsta. nRtya (pUjA) naka-vesara narakA. nAkanI vALI naTa mAjhi aMbarA. naTonI vacamAM nakALajo narakA. premAkA. kALajI naTavo narapa(da). uttama naTa, [nAcanAra (saM. [darakAra] vagarano, cIvaTa vagarano naTa+vara) 2010_03

Page #354
naTAvau/namaMsa 268 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza napheTa pramAkA. nakka naTAvau aMbarA. upabA. naTavo, nRtya karanAra natha narapa(da). premAkA. nAkamA paheravAnI naTAvI aMbarA. nartikA kaDI, vALI [saM.nastA] naTIe (nATaka naTIe) narakA. veza bhajavIe, na-dosI abhiU. doSa vinAnI dikhAva karIe] naha gurjarA. lAvala. nAda (saM.nada) naduI samyaco. naTaDI, nartakI nadhi ArArA. nalarA. nidhi, bhaMDAra, samRddhi naTuo premAkA. naTa, nartaka nanu nalAkhyA. nanno, nakAra (saM.na-na) naTe nalarA. duHkha pAme (da.NaDa); *premAkA. nandai prabopra. nindA kare [pIDe]; juo naDai nandI prabopra. nATakanA AraMbha-maMgala, nAndI naharasi sthUliphA. nRtyanA rasamAM napuMsa aMbarA. napuMsaka nadAraMbha gurjarA. nRtya karavU te (saM.nATya+ napuMsaka cittasaM. puruSatva vinAnu, AraMbha) - sAmarthyahIna naTTha(naTTha salla) zRMgAma. zarIramAM ghUsI naphara ArArA. *jinarA. paMcavA. cAkara, gayelo [ne bhAMgIne emAM rahI gayelo gulAma (phaa.)| kAMTo] (saM.naSTazalya) napheTa premAkA. naphphaTa, nirlajja naTThA nemichaM. nAThA], nAsI gayA [saM.naSTa] napherI ArArA. kAmA(zA). rUstasa. zIlaka. naDa gurjarA. naTa, [nartaka] zRMgAma.. nAno Dhola; narakA. nemichaM. naDai upabA. gurjarA. terakA. nalAkhyA. premAkA. zaraNAInA prakAraceM mukhavAdya prAcIsaM. madamo. lAvala. vyAkuLa thAya, (phA.naphIrI) herAna thAya, kaSTa pAme; vyAkuLa kare, nabApa rUstasa. navAba duHkhI kare (prA.NaDia) [saM.naTati]; nabhava- nalarA. nibhAva, (saM.nirvah) juo naTe namaNa akhAkA. namana, vaMdana naDa-pikkhaNa prAcIsaM. naTakhela (saM. namaNaDa. namaNIya vasaMphA. vasaMvi. naTaprekSaNakam) __ *vasaMvi(brA). namatuM, namaNuM, suMdara (saM. naDAyA lAvala. "jhAMkhA pADyA, [naDatara namana-ka) karAyA, vyAkuLa karAyA] namaNi vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). namana, naDiyA juo sahu naDiyA namavU te, [jhUkavU te] naNadara yimapra. naNaMda [saM.nanAnda] namaNIya juo namaNai naNaMdara nalarA. naNaMda [saM.nanAndR] namaskarai uktira. SaDAbA. namaskAra kare nati aMbarA. nitya (saM.namaskaroti) natthI terakA. lalirA. nathI (saM.nAsti) namasa- terakA. namaskAra karavA (saM.namasya) 2010_03

Page #355
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 269 . namAyA/naravai namAyA lAvala. namAvyA narakanI zikSA jene bhogavavAnI nathI nami terakA. neminAtha evA [saM.] namIcA catucA. namra narakhai ArArA. prAcIphA. jue, nIrakhe (saM. namero madamo. nirdaya nirIkSate) namevI aitikA. namIne, namaskAra karIne narakhaka caMdravA. nirIkSaka nameMrI siMhA(zA). nirdaya narakhAya cittasaM. nIrakhAya namya kAdaM(zA). namIne naraga gurjarA. jinarA. vikrarA. naraka namrIbhUta akhAkA. namra thayelo narata akhAkA. premAkA. nRtya naya jinarA. nalarA. prAcIphA. nadI; juo narata premAkA. nivRtti, aMta, [cheDo] nai __ narata * paMcavA. [khabara]; *akhAcha. [tapAsa; nayaDau uktira. najIka, pAse (saM.nikaTam) spaSTatA]; juo nartya, nirata, nirati, nayaNa gurjarA. terakA. vasaMphA. vasaMvi. nIrati, nRta vasaMvi(brA). vIsarA. nayana narata paDeM vetApa. khabara paDe nayaNakaDakkhe cAraphA. [nayana] kaTAkSa narati ArArA. aitirA. nalAkhyA. tapAsa, nayaNakuraMga narakA. haraNa jevI AMkho bhALa, khabara (rA.) (saM.nirukti); juo nayaNalAM virApa. nayano, AMkho nayaNAM coravAM narakAM. najara cakAvavI. na natuM akhAkA. caMdravA. premAkA. siMhA(zA). dekhe tema karavU narasuM, kharAba nayaNule cAraphA. nayana / narate caMdravA. nakkI, nizcita karIne, [spaSTa nayaNasuraMgu vasaMvi(brA). nayanane AnaMda- karIne] naranarai uktira. gurjarA. narakA. garjanA kare, nayanimala aitikA. nItimAM [ - nyAyamAM gAje] - tarkamAM nirmala [saM.] naranAha ArArA. gujarA. naranAtha, rAjA nayara ArArA. kRSNabA. gurjarA. terakA. narapavaru gurjarA. naromAM uttama (saM.narapravara) vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). vikrarA. narabada cittasaM. ?, [*garbhanI prAthamika virApa. nagara sthiti] [*saM.nardabuda] nayaraloya vikraca. nagaraloka narama narakA. narma, vinodalIlA nayari, nayarI aitikA. gurjarA. nemichaM. nagarI naraya ArArA. gurjarA. prAcIkA. lAvala. narautta siMhA(zA). naraputra narakAtIta premAkA. narakane vaTI gayelA, naravai ArArA. gurjarA. narapati, rAjA nirati janaka naraka 2010_03

Page #356
naravaya/navayanihANa naravaya aitikA. narapati naravara - viMdA nemichaM. rAjAo [ saM . naravarendra ] naravANi ArArA. cokkasa (saM. nirvANa ) naraviMdo prAcIphA. rAjA (saM. nara + indraH ) narahiNi zRMgAmaM. neraNI, nakha kApavAnuM ojAra (de. NaharaNI); juo naharaNI naraMda ArArA. narendra narAlA kAdaM (zA). nirALAM, judA ja prakAranAM (saM. nirAlaya parathI) 270 narAhivu gurjarA. rAjA (saM. narAdhipa ) nariyAM siMhA (zA) nArIo nariMda gurjarA. terakA. nemichaM. lAvala. vIsarA. madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza navakArasI uktira. sUryodaya thayA pachI be ghaDIe eTale 48 miniTe navakAra gaNI pAraNuM karavAnuM jaina vrata ( saM . namaskAra - sahita) narendra, rAjA nareDATa premAkA. khedAnamedAna nareNI * akhAkA. [?] navaM naresara gurjarA. devarA. nemichaM. lAvala. navanidha premAkA navanidhi, dhananA deva narezvara, rAjA kuberanA nava bhaMDAra nava-nImAlIya vasaMvi (brA). navI tAjI kUMNI navamAlikA nalATa uSAha. kapALa lADa akhAkA. akhAcha. abhiU. kapALa naliAra, nalIAra hammIpra. nalikAkAra, topacI nartakI samyaco. nATikaNI, [naTI] narti, nartta prAcIkA. nRtya nartya * akhAcha. [bhALa, patto]; juo narata nava-neha vasaMvi (brA). navA dazaskaM (2). nRpa vALI nAvaTa uSAha. kAdaM (zA). prAcIphA. kapALa [saM. niTalapaTTa] nAva- terakA. namavuM (saM.nam) [jai.] navakAravAlI uktira. navakAra japavAnI mALA (saM. namaskAramAlikA) 2010_03 navagara, navaghara abhiU. nava grahanAM ratnovALu AbhUSaNa (saM. navagraha ) navagIya aitikA. nava graiveyaka [nAmanuM vimAna svarga navaghaDa narakA - 2. * navA ane gaDIbaddha, *navAMnakkora, [*navIna prakAranAM] navaNa vIsarA. namana, [namavuM te] navaterI (nagarI) siMhA (zA). navatara [ nagarI ] nava nai do ( gaNavuM) hammIpra. nava ne be eTale agiyArA gaNavA, nAsI javuM navanavauM gurjarA. sAva navuM; upabA. hameza -- tAjA sneha navapada ArArA. arihaMta Adi dhyAnanAM nava sthAna [jai. ] navabhaMgihi vasaMphA (la). vasaMvi (brA). navInavI rIte, vaicitryapUrvaka navamai gurjarA. navamo, [navamo rasa - zama, nirveda] navamaI ( na vamaI) * gurjarA. [na choDe, na je navayanihANa ArArA. nava prakAranA nidhi,

Page #357
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bhaMDAra [saM.nava+nidhAna] navaraMga * vasaMvi (brA). [ nUtana chaTAthI] (saM.) navalakhau lAvala. vIsarA hammIpra. uttama ghoDAnI eka jAta, ati kImatI ghoDA (saM. nava+lakSa) navalliya prAcIphA. navI, navalI, navelI (saM. nava+llI) navavichitti ArArA. nUtana zobhAyukta (saM. navyANu aitikA. navANu nazAve akhAkA. nasADe navavicchitti) navasaI SaDAbA. nava so ( saM . navazata) nava-satta narakA. premAkA nava ane sAta, soLa 271 navasara gurjarA. nalarA. premAkA lAvala. nava serano (hAra ) navANa cittasaM. premAkA. bahoLA pANIvALAM sthAna, jaLAzaya [saM. nipAna] navANavas SaDAbA. navANuM (saM. navanavati) navArasau uktira. lohanA nava bhAga dharAvatuM eka auSadha (saM. navAyasam ) navaraMga / nahI naveNa premAkA. nAhyAdhoyA vinA jyAM jaI na zakAya tevI jagA, jemake rasoDuM naveNa coko akhAkA. rasoInI jagyAne pIne zuddha karavI naveraDaM nemichaM navaM navaM AveluM [ mANasa ] (saM. navatara ); nemichaM. prAcIphA. navatara, [ navIna jAtanuM, adbhuta ] nirviNNa) 0 navI saMdo siMhA (zA). kArakuna, lahiyo [phA. navIsaMdaH ] napuMsaka aMbarA. napuMsaka 2010_03 na - vi abhiU. gurjarA. terakA. nalAkhyA. nemichaM. vasaMphA. vasaMvi (brA). vIsarA. lAvala. nahIM (saM. na+api) tAjA navili lAvala. navala, navI prAcIkA. strInA adhovastranI gAMTha, [nADI] (saM. nIvi ) navInau SaDAbA. nirvedaprApta, khinna (saM. naha SaSTipra. nahIM nazi vimapra. [ nizAe ], rAtre nazihara uSAha. rAkSasa (saM. nizAcara ) naSTacaryA * premAkA. [nizAcaryA, guptacaryA, chUpI rIte rahevuM te]; juo nATacaryA naSTapaNe mosAca. naThArApaNe nAsale * vimapra. [?] nasaMka akhAcha. ni:zaMkapaNe, coka premAkA nasonI [saM. snasAjAla] nasA-jALa nasAvai uktira. nasADe ( saM . nazU parathI ) nasAvaNahAra upabA. nasADanAra nasi prAcIphA. rAtri (saM. nizA ) naseM, naze prAcIkA. nizcaya, [ nakkI ] nastara- nalarA. khUTayuM, [pasAra thavuM ] (saM. { tarati ) naha terakA. prAcIphA. vIsarA. nakha jALa nahapalava juo nIhapalava naharaNI uktira. neraNI, nakha kApavAnuM ojAra (saM. nakhaharaNI); juo narahiNi nahI uktira. [?] (saM.nakhikA)

Page #358
nahIM / nATaka nahIMta uktira nahIM to, nahIMtara nahu ArArA. gurjarA. virApa. vIsarA. nahIM ja (saM. na+khalu) nahutakhuM, nahuMtakhaM uktira. pradhucu. virApa. zRMgAmaM. notarayuM, nimaMtraNa ApavuM nahurA kRSNabA. kAlAvAlA nahU aitirA nahIM naherI premAkA. mAthAmAM nAkhavAnuM tela naMga * vimapra. [ cIja, bAbata ] naMdaNa gurjarA. terakA. putra ( saM . nandana ) naMdaNI gurjarA. putrI ( saM . nandinI) naMdana vIsarA. putra (saM.) naMda terakA AnaMda pAmavuM naMdavuM akhAkA. niMdavuM, niMdA karavI naMdika narakA. AnaMda [ maMgala] naMdIsara terakA. naMdIzvara dvIpa [jai. ] nadevI nemichaM. niMdA karIne naMmaNya madamo. namratA nA naMdaba. vetApa. nyAya nAatA * vimapra. [nAyatA vepArI jAti] [. NAItta ] nAi sakyA aitikA. na AvI zakyA nAI kAmA (tri). vIsarA. hajAma (saM. nApita) nAuM terakA nAma ( apa.) 272 - 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nAgaura aitirA. nAgapura, [rAjasthAnanuM nAgora gAma ] nAgaDa siMhA (zA). cAraNa, bhATavizeSa (de. nagguDi) nAgaratha nalarA. strIno eka alaMkAra nAgiMda vikrarA. nAgendra, zeSanAga nAgeMda nemichaM. nAgendra, [zeSanAga ] nAgodara sthUliphA. kaMThanuM eka AbhUSaNa nAca samyaco. nATaka nAcaNi prAcIphA. nartikA (saM. nRtya parathI) nATa akhAkA. *akhAcha. cittasaM. premAkA. vimapra. neTa, nakkI, cokkasa, kharekhara nATa premAkA. eka prakAranI sutarAu sADI [ke vastra] nAkanamaNi jinarA. zira namAvavuM te, [vaMdana nATaIu nalarA. rezamanA vANAnuM vastra karavAte ] nAkasorAM aMgavi. nasakorAM nAkoTaDe mosAca. caDAvelA nAke nATaka aMbarA. nalarA. vikrarA. nRtya, nRtyasamAraMbha, nATaka, [naTakhela ]; caMdravA. AkhyAna, [sAhityaracanA, kAvya ] nATakarasa aMbarA. nRtyarasa nATaki aMbarA. nATaka karanAra, naTa, [ nartaka ] sAmudrika nAga ArArA (va). nAgakesara, nAgacaMpo (saM.) nAga narakA. lAvala. strIonuM kAnanuM ghareNuM nAgaDa gurjarA. eka vAdya nAgadamana * ArArA. [sarpane vaza karanAra eka vanaspati] [saM. nAgadamanI ] nAgaphUlI nalarA. strIno eka alaMkAra, [nAkaphUlI, nAkaphaLI] nAgalaDo narakA. strIonuM kAnanuM eka ghareNuM nAgalu vimapra. harivi. strIonuM kAnanuM eka AbhUSaNa nAgavela ArArA (va). nAgaravela (saM. nAgavallI)

Page #359
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 273. nATakiNI/nAnAvAsI . nATakiNI aMbarA. naTI, [nartakI] nAtarauM jinarA. [sagA tarIkeno] saMbaMdha; nATacaryA paMcavA. [guptaveze pharavU], "chUpI nemichaM. lagnasaMbaMdha; juo nAtra .. rIte yuktithI nagaralokanI carcA jovI; nAti vikrarA. jJAti juo naSTacaryA, neSTacarajyA nAtuM akhAkA. sagapaNa, [saMbaMdha] nATAraMga caMdravA. nRtyano raMgarAga ke utsava tava nAtra prabopra. atra nahIM, ahIM nahIM (saM.) nAThI (hiAnI nAThI) nemichaM. naSTa thayelI, nAtra gurjarA. lagnasaMbaMdha (saM.*jJAtraka); juo haiyAphUTI] nAtarauM nAThIiM upavA. naSTa thatAM, gumAvatAM (saM.naSTaH) nAtrA SaSTipra. saMbaMdha, jJAtisaMbaMdha] (saM. nAtu kAdaM(ca). "saMtAyo, [doDI gayo, nAsI gayo] jJAtra); uktira. jJAtio nADA juo jyovana-nADA nAtrA-saMbaMdhi ArArA. sagapaNa bAMdhavA mATe nADya aitikA. nATya, nATaka nAtha akhAkA. narakA. nAkamAM parovelI nANa ArArA. aitikA.aitirA. gurjarA. terakA. pArasanA nalarA. prAcIphA. prAcIsaM. zaMgAmaM. jJAna nAcaNA aitikA. nAthavU, vaza karavaM nANai AnaMsta. kAdaM(zA). jinarA. narakA. nAvaudri gurjarA. nAMdoda (gAma) / na ANe, na lAve nAva-biMdu premAkA. [yogAnubhavanAM be tattvo nANau uktira. nANuM (saM.nANakama) - kuMDalinI jAgrata thatAM saMbhaLAto nANa saNa zaMgAmaM. jJAna ane darzana anAhata nAda ane e nAda- prakAzamaya nANadhArA lAvala. jJAnanI dhArA vyakta rUpa nANavaMta aitikA. jJAnI nAdabheda lAvala. saMgItanA prakAra nANivau uktira. naNaMdano dIkaro [saM. nAdara- * nalarA. [na AdaravU, na karavU] nAnAndra; rA.nAMNadau] nAdu *gurjarA. [ga] [*saM.nAda] nANihiM (nANihiM jali) aitikA. jJAnarUpI *nAdeya anAdeya jinarA. [nAmakarmano eka (jaLathI) prakAra, jenA udayathI jIvanU hitakAraka nANI ArArA. jJAnI vacana paNa] anAdaraNIya [bane che] [jai.] nANI AnaMsta. nemichaM. na ANI, na lAvI nAnA akhAkA. catucA. cittasaM. narakA. nANuTTa vikrarA. nANAvaTI .premAkA. harikhyA. aneka, vividha, tarehanANuM AnaMsta. na ANUM, lAvU nahIM tarehanu (saM.) nAtaNau uktira. rUmAla, gamacho (*saM. nAnAvAsI nemichaM. vividha prakAranI sugandhanaktakaH) di. rA.] thI bharelI 2010_03

Page #360
nAnAvidha/nAli 274 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nAnAvidha cittasaM. premapa. premAkA. judAjudA nAyala prAcIsaM. ?, [*garviSTha] di.NAya] prakAranA, aneka prakAranA [saM.] nAyala terakA. nAgendra (jaina sAdhuono eka nAnAvidhi nalAkhyA. nAnAvidha, aneka gaccha) (saM.nAga+illa) prakAranuM nAyo caMdravA. nyAya nAnAviha gurjarA. vividha prakAraceM (saM. nArakiiM upabA. narakamAM nAnAvidha) nArakI upabA. SaDAbA. narakavAsI (saM.) nApai abhiU. ArArA. nalarA. nalAkhyA. nAragI gurjarA. narakavAsI (saM.nArakin) nemichaM. mosAca. SaSTipra. na Ape nAraMga gurjarA. nAraMgInuM vRkSa nApaje caMdravA. mApaje nAraMgaDaM * narakA. [stana] nApika akhAkA. premAkA. hajAma, vALaMda nAraMgaphaLa narakA. [nAraMgInA jevAM] stana (saM.nApita) nArAdhai SaSTipra. na ArAdhe nApI vikrarA. vALaMda nAriMga aitikA. nAriMga, nAraMgI nApIka madamo. siMhA(zA). nAvI, hajAma, nAriya-kuMjaru, nArIkuMjara prAcIsaM. nArImaya vALaMda (saM.nApita) kuMjara, [nArImA viharato kuMjara, nApINI siMhA(zA). hajAmaDI __ nArIvilAsI], kAmadeva-birudavizeSa nAma adhyAtma *AnaMsta. [nAmAzrayI nAriMga ArArA(va). uktira. nAraMgI, vRkSa adhyAtma] [jai.] (saM.nAraMga) nAmai uktira. aitirA. gurjarA. narakA. nArIkuMjara narakA. premAkA. hAthInI AkRti premAkA. lAvala. namAve (saM.nAmayati); mAM sarvatra strIonI AkRti hoya tevI * ArArA. kAdaM(zA). reDe bhAta nAma sAre catucA. ?, (nA sAre = nA nArIkuMjara juo nAriyakuMjaru kahe ?) nAru vikrarA. vimapra. kaMdoI, kAchiyA vagere nAmau aitikA. nAma nava kArIgara varNa nAmakamma jinarA. nAmakarma, [karmano eka nAla devarA. garbhanALa; akhAkA. kamaLanI prakAra, je jIvanI gati, jAti, dekhAva dAMDI; devarA. hammIpra. topa vagerene nirNIta kare che] [jai.] nAlakera ArArA(va). nALiyera (saM.nAlikera) nAmaNau (nAmaNau) jinarA. namyuM jAya, nAlagolA, nALagoLA kastuvA. "premAkA. [namana thAya] topagoLA nAmI AnaMsta. namAvanArA nAlA lAvala. nALa, dAMDalI nAmInai juo zira nAmInai nAli hammIpra. topa 2010_03

Page #361
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nAlaya prAcIsaM. mUDha [.] nAlI hammIpra. topa nAlIara ArArA (va). nALiyera (saM. nAlikera) nAlera, nALera uktira. vIsarA. nALiyera (saM. nArikela) nAlerI ArArA (va). nALiyerI (saM. nAlikera) nAvai ArArA. upabA. kAdaM (zA). jinarA. narakA. nalarA. nalAkhyA. prabopra. lAvala. SaSTipra. na Ave (saM. na + AyAti) nAbaTa caMdravA. nyAyavaTa, nyAyavRtti; juo nyAvaTa nAvaDiyo caMdravA nAvika 275 nAvA catucA. na AvyA nAvI uktira. lalirA. vikrarA. SaDAbA. hajAma (saM. nApita) nAzA vimapra. lAvala. nAka [saM. nAsA ] nAzAdaMDa ArArA. nAkanI dAMDI (saM. nAsAdaMDa) nAhalau ArArA. nalarA. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). pati (saM. nAtha+la) nAhalIyau jinarA. nAtha nAhavI vikrarA. hajAma; juo nAvI nAhAThAM rUstasa. nAThAM nAhAruM ArArA. na AhAruM, na khAuM nAhAlavA naMdaba. nyALavA, nihALavA nAhAse rUstasa. nAse nAhi prAcIphA. SaDAbA. dUMTI (saM. nAbhi ) nAhi lAvala. nAthe, [nAtha - svAmI mAlika hovAthI, banavAthI ] nAka (saM. nAsikA) nAzikA, nAzIkA siMhA (zA). SaDAbA. nAhiya terakA suMdara nAbhi (saM. nAbhikA) nAhituM uktira. nAhavuM (saM. snAtavyam) navasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). nAtha nAholIo narapa ( da ). pati nAholo akhAkA. madamo. nAvaliyo, premI, nAtha (saM. nAtha+ prA. ullaya) nAMkhavA (dahADA nAMkhavA) harikhyA. [divasa ] gALavA nAMgara uktira. vahANanuM laMgara [de. gaMgara] nAMkhaNahAra upabA. nAkhanAra nAMNeza caMdravA na ANIza nAsa terakA. nAka (saM. nAsA) nAsaraDuM dazaskaM (2). premAkA nAsI javuM te; nAsIne lIdhelo Azraya ke guptavAsa nAsika vasaMvi (brA). nAsikA, nAka nAsivauM uktira. upabA. nAsavuM te (saM. nazyati) nAliya/nAMNeza nAha ArArA. uSAha. kRSNabA. gurjarA. cAraphA. jinarA. terakA. nalarA. nemichaM. pradhucu. prAcIkA. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). vikrarA. virApa. vIsarA. nAtha, svAmI, pati nAsta, nAstya akhAcha. akhegI. nAsti (nathI) evo bhAva, na hovuM te; juo Astya - nAstya 2010_03 nAhara uktira. vIsarA. vAgha (* saM. nAkhara) nAhara * vimapra. [paththara kheMcavAnA doraDA ] [rA. ]

Page #362
nAMdiyA / nigama 276 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nAMdiyA SaDAbA. AnaMdita thayA, rAMjI thayA nikAcita karma SaSTipra. atyaMta nibiDa karma, [coMTIne vajrarUpa banI gayelAM, chUTI na zake tevAM karma] [jai.] [saM.] (saM.nanditAH) . nAMdI - karma premAkA. kuTuMbanA kalyANa mATe devanA AzIrvAda meLavavAno eka dhArmika vidhi [saM.] nAMdIvRkSa ArArA (va). nAMdarUkhI vaDa (saM. nikAma kAdaM (zA). khUba nandivRkSa) nAMdhaDiyo, nAMdhaDIo narakA. narapa (da). prAcIkA. premapa. nAnaDiyo, nAno (saM. zlakSNa) nabha kAmA (zA). nAbhi nAMhAMnaMhIo madamo . nAnaiyo, nAnaDiyo ni abhiU. (bhAravAcaka) ne (saM.nu) ni abhiU. ane (saM. anyadapi ) ni vIsarA nahIM nia gurjarA. nija, potAnuM niara nemachaM. najIkano, [najIka rahIne ] (saM. nikaTa) vis lAvala. vimapra. ane [ saM . anyadapi ] niU uktira. nevuM (saMkhyA) [saM. navati ] niujai uktira. niyoje, joDe, kAmamAM le (saM. niyojayati) niuMtrI gurjarA. nimaMtraNa ApyuM nikaTTi vikrarA. nakaTI, nAka vagaranI nikara, nikarau uktira. * narakA. vasaMvi (brA). rAzi, jathyo [saM.] nikarU nalarA kara vinAno, [karamukta ] (saM. niSkara nikarmaNa vikraca. kAma vagarano, [navaro] nikaMda kakhaM dazaskaM ( 1 ). nikaMdana karavuM 2010_03 nikAciya aitikA. nibiDa gADhapaNe baMdhAyela [saM. nikAcita ] nikAya " RSirA. [samUha ] [ saM . ] nikAlijA * gurjarA. *virApa. [* lAgaNI vagarano, "nirdaya, "sAhasika ] nikAMmu gurjarA. khUba (saM. nikAmam) nikoliyA uktira pholavA [saM. niSkula; de. Nikkora ]; juo nIkolai nikkAraNa vimapra. niSkAraNa nikSipAvisu SaDAbA. pheMkAvIza, nakhAvI daIza (saM. nikSipU) nikharA ArArA. kharAba (rA.) ; juo rAchanikhara nikhUMtI nimagna [thaIne ], * * nalarA. -- [*kuzaLatA] nikhepA AnaMsta. nikSepa, nAma, sthApanA, dravya ane bhAva evA cAra bhedathI vastune oLakhavAno vyavahAra (jai.) nikhevA abhiU. nikSipta, nAkhelA, [ sthApanA, nyAsa ] (saM. nikSepa) nigaDa harikhyA beDI (saM.) nigaDa - kaTaka * kAdaM (zA). [ beDI] nigaDabaMdhana * kAdaM (zA). [ beDInuM baMdhana ] nigadha nalarA. niSadha rAjA nigama * akhAkA. [vedanA paravartI zAstragraMtho] narakA. premAkA. vedagraMtho,

Page #363
277 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nigamabuMniti [zAstro]; juo nIgama nichIchi vasaMphA. vasaMvi. vaMsavi(brA). nigama, akhAcha. kADhavaM, jinarA. gumAvatuM nirbhartsanA kare, tucchakAre (saM. devarA. premAkA. pasAra karavU, vitAvaq nistucchayati; de.chichi ?) nigaLa- * vIsarA. [gaLI javaM] nijajJAna premAkA. AtmajJAna nigahiya gurjarA. saMyamita karI (saM.nigRhIta) nijaghana akhAkA. brahma[AtmA rUpI ghana niguDI ArArA(va). nagoDa, eka vanaspati [vAdaLa] (saM.nirguDI) nijara, nijari AnaMsta. prAcIphA. najara, niguNa ArArA. vIsarA. naguNA (saM.nirguNa) dRSTi nigoda aitikA. gurjarA. nalarA. prAcIphA. nijaMtrai uktira. niyaMtraNa kare (saM. anaMta jIvonaM eka sAdhAraNa zarIra- niyantrayati) vizeSa. sAdhAraNa vanaspati (saM.) [jai.] nijANavi aitikA. jItIne, [naSTa karIne nigodara *gurjarA. prAcIphA. kaMTha- eka nijiNiu aitikA.jItyA, [naSTa karyA] [saM. __ AbhUSaNa nirjita, prA.nijaNa]; juo nirjiNai nigrahAviu SaDAbA. pakaDAvyo (saM.nigraha) nijmara terakA. nirjhara, [jhara| nigraMtha aitikA. parigraharahita, sAdhu saM. niTola abhiU. niThora; ArArA. samyaco. nigraMtha] udaMDa, ghamaMDI, nirlajja, naThora (rA.); juo nighaNu gurjarA. dayAhIna (saM.nighRNa) hATola nighukha nalAkhyA. nahuSa rAjA niTola aMbarA. ArArA. upabA. "aitikA. nicaMtau zIlaka. nizcita, ciMtA vagara "aitirA. nemichaM. lAvala. vikrarA. vimapra. nicitu lAvala. nakkI (saM.nizcita) SaDAbA. nakkI, avazyapaNe, saMpUrNapaNe, nicu prAcIsaM. nitya sAva (saM.nistulya) di.Nittuliya] nicorDa nalAkhyA. nicovI (da.NiccuDa; saM. niTaTharapaNaya terakA. niSThurapaNuM __ *nizcAvayati) [saM. nizcotayati] niThura akhAkA. ArArA. upabA. nemichaM. nicala terakA. nizcala ___ lAvala. niSThura, nirdaya nighalu terakA. nizce, [cokkasa] (saM.. niThora narakA. niSThura, dayAhIna nizcalam) nita pratye narakA. rojeroja, hamezA nicaM ArArA. nitya nicu aitikA. nitya nitara abhiU. netra, AMkha nicchaNu terakA. ? nitaMbana * narakA. nitaMba, kUlo, thApo] nichamAlI gurjarA. pAMpaNanA palakArAvALI nitaMbinI ArArA. strI (saM.nimiSa+AlI) niti uSAha. nitya 2010_03 madhya.18

Page #364
nitu/nipAyuM nitu gurjarA. nalarA. nemichaM. lAvala. vasaMvi. vasaMvi (brA). vIsarA. SaDAbA. nitya, hamezAM nittula- prAcIsaM. uThAva, [mUkavuM, chor3avuM] nighaNA ArArA. nirdhana sthitimAM [saM. nisa+tul] nidhADa - terakA. prAcIphA. dhvaMsa karavo, nitya nalAkhyA. nityakarma parAsta kara (saM. nir+ dhAT) nitya pratye dazaskaM (9). nitya krame, nidhAna akhAkA. gurjarA. narakA. premAkA. [rojeroja] niva devarA. nidrA, UMgha nidhi, bhaMDAra; akhAcha. nidhirUpa paramAtmA; * premAkA. [bhaMDArarUpa, AzrayarUpa vyakti]; akhAkA. mULa, [AzrayarUpa] (saM.) nidAna cittasaM. kAraNa, mULa kAraNarUpa tattva; pariNAma; aMtima lakSya; cikitsA, parIkSA; chevaTe, cokkasa, ja; akhAkA. Adi kAraNa, mULa tattva akhAcha. cikitsA, [parIkSA, nirNaya ]; chevaTa, avazya; nalarA. aMta, pariNAma, [chevaTa ] ; akhAkA. kAdaM (zA). nalAkhyA. premAkA. nakkI; juo iMdu nidAna nidAnI zRMgAmaM. cokkasa nideza nalAkhyA. AjJA, sUcana, [* sAmIpya, *pAse hovuM te] (saM.) niddalauM gurjarA. daLu, cUrI karUM (saM. nirdalayati) niddA jinarA. [sukhe sahelAIthI jAgI zake tevI] nidrA, [darzanAvaraNIya karmano eka prabheda] [jai.] niass aitikA. parAsta kare; juo nirdhATa nighasa uktira. akRtya karanAra, nirdaya, nirlajja [.] 278 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nidhatta karma SaSTipra. eka prakAranuM baMdhAyeluM karma, [ kAlAMtare gADha prayatnathI phITe tevAM karma] [saM.] [jai.] nidrAlakhau uktira. nidrALu (saM. nidrAlakSaH) ni akhAcha, nidhi, bhaMDAra (rUpa paramAtmA); narakA. nidhi, bhaMDAra 2010_03 nidhi dazaskaM ( 2 ). samudra [saM.] nidhi saMkhyA dazaskaM ( 2 ). premAkA. samudra jeTalI saMkhyAmAM eTaleke sAta nidhuvana vasaMphA. suratakrIDA, saMbhoga (saM.) nidhuvanakelikalAmIya vasaMvi. vasaMvi (brA). suratakelithI klAnta banelAM (saM. nidhuvana +keli+klAmita) nidhya akhAkA. nidhi, bhaMDAra nipaTa narakA. premAkA. taddana, ghaNo (de. NipaTa) nipAI narakA. vIsarA. nipajAvI, utpanna karI, taiyAra karI (saM. niSpAdita) nipAta dazaskaM ( 1 ). premAkA. pADavuM te, nAza [saM.] nipAtana vuM dazaskaM ( 9). naSTa thavuM nipAtu prabopra. pADyo, [jItyo, nAza karyo] (saM. nipAtita) nipAyuM upabA. premAkA. nipajAvyuM (saM. niSpAdita)

Page #365
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza niSphala terakA. niSphala nibalauM ArArA. nabakuM, UtaratuM, kAcuM, khAmIvAkuM, naThAruM [saM. nirbala ] nibaMdha * vasaMphA. *vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). niyama, [dhAroM] (saM.); gurjarA. sthiti, [saMyoga] (saM.) nibIjai uktira. nirveda pAme, virakta thAya [saM. nirvidyate] nibbhara terakA nirbhara, [bhareluM] nibbhaMta aitikA. nirbhrAnta nibha RSirA. sarakhA, [-nA jevA] (saM.) nibhAlai RSirA. nihALe che (saM. nibhAlayati) ' 2010_03 niaMchai aMbarA. kAdaM (zA). premAkA. niMdA kare, tiraskAre (saM. nirbhats) . niaMta ArArA. nirbhrAnti, niHzaMkatA nimakha narapa paLa, kSaNa, AMkhanuM maTakuM mAravA jeTalo samaya (saM. nimiSa) nimajAM ArArA (va). eka mevo; cilagojA ( phA . ) ; sanobara ke cIDa nimAjai juo nimojai nimAlIya vasaMvi. navamAlikA nimi terakA. neminAtha nimittI uktira, jyotiSI (saM. naimittikaH) nimiSa narakA. AMkhano palakAro [saM.] nimIla akhAkA. paLavAramAM (saM. nimIlanam ) nimUla * vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). amUlya (saM. nirmUlya) nimekha, nimeSa dazaskaM ( 2 ). pAMpaNa (saM. nimeSa); dazaskaM ( 1 ). narakA. premAkA. 279 niSphala / nirakSiya nimeSa, [pAMpaNanI] palaka, [maTakaM ]; maTakuM mAravA jeTalo samaya, paLa, kSaNa "nimojai [ nimAja ] hammIpra. namAja mATe nimmala gurjarA. terakA. nirmala nimmaviya terakA nirmita karAvyuM raceluM (saM. nirmApita) nimmANa jinarA. nirmANa, [nAmakarmanI eka prakAra, jenA udayathI sarva avayavo yathAyogya sthAne ane sArA AkAre thAya che] [jai.] nimmiya terakA nirmita karyu niya aitikA. aitirA. gurjarA. terakA. prAcIphA. vasaMphA (la). vasaMvi. nija, potAnaM niyaguNa vasaMvi (brA). potAnA guNa niTa jinarA. nivRtti, [jIvo vacce vizuddhinuM tAratamya hoya evI AtmAvasthA ] [jai.] niyaDA ArArA. uSAha. nikaTa, najIka niya maNi aitikA. potAnA manamAM niya mana aitikA. nija mana niyaya gurjarA. potAnuM (saM. nijaka) niyara nalarA. nagara niyaru aitikA. nikara, samUha niyANauM gurjarA. SaDAbA. mRtyu pahelAM tapanuM icchita phaLa mAgavuM te (saM. nidAna) niyuMjyA gurjarA. virApa. goThavyA (saM. niyunakti) niyojituM uktira, niyojavuM (saM. niyojitavyam) nirakSiya gurjarA. nirIkSaNa karIne, joIne

Page #366
niraghoSa / nira-mAya (saM. nirIkSate) niraghoSa narakA. moTA avAja [saM. nirghoSa ] nirajaNI *aitirA. [jItI, parAsta karI] juo nirjaNai, rajaNI ; nirajala, nirajaLa ArArA. vIsarA. nirjaLa, 280 nirati niradaluM abhiU. gurjarA. daLI nAkhyuM, naSTa karyu (saM. nirdalita) niradAvo, nirdAvo akhAcha. akhegI. dAvAno abhAva, [matAgrahano abhAva ] niradUSaNa AnaMsta. dUSaNa vinAnuM pANI vagara narata nirata " vimapra. [nizcita, sAva]; juo nirade premAkA nirdaya, hRdaya vagarano niradhAra ArArA. terakA. nirAdhAra, asahAya nirata * akhAkA. [nivRtti - bAhya pravRtti- niradhAra cittasaM. nizcaya, nizcita karela mAMthI] mata; nakkI kara; nizcita; kharI; gurjarA. cittasaM. narakA. premAkA. nakkI, ja (saM. nirdhAra) niradhArA akhAkA. nakkI niradhArI lAvala. AdhAravinAnI, [asahAya ] niradhArUM ArArA. AdhAra vinA, adhdhara niraghuma aitirA. dhumADA vagarano niranAmA ArArA. nAma vagaranI niranubaMdha AnaMsta. anubaMdha vinAnuM, rAga vinAnuM, [AkAMkSA vinAnuM ] nirapAya ArArA nirvighna, muzkelI vagaranuM (saM.) nirabaha - vIsarA. sevA karavI ( saM . nirvaha) nirabharachai uktira. niMdA kare, tiraskAra kare (saM. nirbhartsayati) niratai * vimapra. [* lagAve, *laTakAve ] nirataI * siMhA (ma). [ magna thaIne] ; juo niratu nirati, niratI, niratIya " vimapra. [nizcita paNe ]; * akhAkA. nemichaM. prAcIphA. * vasaMvi (brA). vikraca. spaSTa, nizcita, nakkI, [cokhkhu, sAva, pUruM] (saM. nirukti); juonarata, niratu, niratta, nirutau, nIratI nirati RSirA. patto, [bhALa]; juo narati niraticAra, niratIcAra * upabA. cAraphA jinarA. deva aticAra vinA, dUSaNa ke doSa dinA (jai.) [saM.] niratI juo nirati niratIcAra juo niraticAra niratIya juo nirati niratu nalarA. Asakta, [magna ] (saM. nirata); juo nirata madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 2010_03 nirabhI * premAkA. [nabhAvaDAvI, sahevaDAvI, bhogavAvI] nira akhAkA. narakA. premAkA. nirbhaya * nitu " nalarA. [cokhkhu, nizcita ]; juo niramamau vIsarA. krUra, hRdayahIna (saM. nirmama ) niramala cittasaM. nIrogI nirati niratta kRSNaca. nizcita, [ cokhuM ]; juo nira-mAya devarA. mAyArahita; juo nirmAyI

Page #367
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza niramukha, nIramukha siMhA (zA). vimukha, [ pAchA pharelA ]; juo nirmukha niraya prAcIkA. naraka niravahavuM nemichaM. lAvala. nibhAvavuM; akhAkA. karavAnI javAbadArI levI; ArArA nibhAva thavo; cittasaM. nirvAha karavo, ukela ANavo; samajAvavuM 281. vinAnuM niravANa, niravANya, nirvANa kAdaM (zA). cittasaM. nakkI, kharekhara (saM.); * akhAkA gurjarA. nirvANapada, mokSa niravANi abhiU. * RSirA. nalAkhyA. lalirA. vimapra. nakkI (saM. nirvANa ) niravANI * akhAkA. [nirvANadazAne muktine pAmelA ] niravANya juo niravANa niravAhai AnaMsta. gurjarA. nemichaM. vIsarA. nabhAve, [ pAlana kare ] (saM. nirvAhay) niravAha karyo cittasaM. calAvyuM, samajAvyuM niravAhivauM upabA nabhAvavuM rAkhavuM pravartAva niravATa premAkA nirvATa, mArganI nizAnI nirAla, nirALa akhAkA. nirAkuM, nyAruM, alaga, alipta [saM. nirAlaya ] nirAko cittasaM. navo, maulika nirAzaMsa AnaMsta. niSkAma, [kAmanA apekSA vinAnuM] [saM.] 2010_03 niramukha / niropa nirAkarai AnaMsta. uktira. RSirA. gurjarA. vAgbhabA. SaDAbA. nirAkaraNa kare, nivAraNa kare, dUra kare, niSedha kare (saM. nirAkaroti) - niravAhu gurjarA. nibhAva, pAlana niravU gurjarA. prasanna, naravo [saM. nIruja ] niravyaMjana RSirA. nirjana [saM. nir+vijana ] niraMjana akhegI. nirlepa, doSarahita, nirguNa brahma [saM.] niraMtara terakA. gIcogIca; [sadaMtara, sAva] niraMdha narakA. vadhu AMdhaLA, [sAva AMdhaLA ] [saM. niH+aMdha] nirATa akhAkA. kevaLa, mAtra, [ ekamAtra, zuddha ]; cittasaM. ekalo ? svataMtrapaNe ? sIdhe sIdho ? nizcitapaNe ? nirAzi, nirAzI akhAkA. AnaMsta. AzA ke icchA vagara nirAMsa cittasaM. nirasana, dUra karavuM te [saM.] nirIkSaNa ( nirIkSaNa) * gurjarA. [jovA mATe] nirIho aitikA. anAsakta, [ icchArahita] [saM. narIha ] akhAcha. nirucchava * kAdaM (dhu ). [ utsava AnaMdapramoda vagaranuM ] nirutau, nirUtau aitikA. gurjarA. virApa. cokkasa, nizcita (saM. nirukta); juo nirati nirupamI, nirUpamI gurjarA. virApa. upamA ApI na zakAya tevuM (saM. nirupama parathI) nirUpa kRSNabA. Adeza; juo niropa nisaMgha SaDAbA. roke (saM. niruNaddhi) nirehaNA gurjarA. virApa. icchAtRpti vinA, [icchA vinA ja] (saM. nireSaNa) niropa aMgavi. kRSNabA. prAcIsaM. Adeza;

Page #368
niropaI / nilaDa juo nirUpa niropaI vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). pharamAve, AjJA kare (saM. nirUpayati, niropayati); vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). TharAve, nA jevaM gaNe, mAne (saM. niropayati) niropama gurjarA. nirupama nirola " gurjarA. "nemichaM. "vimapra . [ " taiyArI] nirgame akhAkA. dUra kare; premAkA. vitAve, pasAra kare 282. nirguNagAru narakA. nalarA. adhaguNa karanAra, naguNo (saM. nirguNa+kAraka) nirghokha nalAkhyA. nirghoSa, avAja nirghoSa narakA. atizaya ghoSavALA, moTA (saM.) nirjaNa gurjarA. *prabopra. jIte, parAsta kare, vinAza kare [saM. nirjita, prA. nijiNa ]; juo nirajaNI, nirjiNai nirjara premAkA. vRddhatva vinAnA, deva [saM.] nirjarA AnaMsta. prAcIkA. tapa vagerethI karmano kSaya karavo te [jai.] nirjiNa virApa. SaDAbA. jIte, parAsta * kare [saM. nirjita, prA. nijaNa]; juo nijiNiu, nirjaNai nirvAbo juo niradAvo nirvRSaNa zRMgAmaM. dUSaNa vagaranuM [saM.] nirde premAkA nirdaya nirdhATai uktira. SaDAbA. hAMkI kADhe (saM. [de. NiddhADa ]; juo nirdhATayati) niddhAss, nidhADa 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nirdhAra premAkA. nakkI, avazya [saM.] nirdhAra AnaMsta. nirdhAra, [ nakkI ] nibbaMdha ArArA. saMbaMdhaviccheda nirbharchivauM upabA. tiraskAra karavo, Thapako Apavo (saM. nirbhartsayati) nirmachara kAdaM (zA). adekhAI vinAnuM (saM. nirmatsara) nirmadA nalarA. narmadA nadI nirmANa dazaskaM (2). premAkA. mApa, pramANa nirmAyI AnaMsta. mAyA vinAnuM [rAga vinAnuM ]; juo niramAya nirmukha dazaskaM ( 1 ). premAkA. vimukha, moM pheravIne, khAlI hAthe pAchA; juo niramukha, nIramukha nirmoka kAdaM (zA). sarpanI kAMcaLI (saM.) niryAsa AnaMsta. nizcaya nirlobhapaNauM upabA. nirlobhIpaNuM . nirvatya premAkA nirvRti, AnaMda, saMtoSa nirbahai * lAvala. harikhyA. pAra pADe, [upAya kare ]; upabA. paripAlana kare, ne pramANe cAle (saM. nirvahati) nirvANa akhAcha, dazaskaM. narakA. premAkA. avazya, nakkI; juo niravANa nirvANa uktira. pitRRne anulakSIne kareluM dAna (saM.) nirvRtti kAdaM (zA). AnaMda, [nirAMta] (saM.) nirveda akhegI. vairAgya [saM.] nirdebI akhAcha, niravayavI, avayava vinAnuM nilaDa *ArArA. aitikA. aitirA. gurjarA. jinarA sthAna, vAsasthAna, ghara

Page #369
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 283. . nilakhaNa/nizANa (saM.nilaya) nivAta ArArA. vIsarA. khAMDa, sAkara (rA.) nilakhaNau uktira. lakSaNahIna, guNahIna (a.nabAta) (saM.nirlakSaNaH) nivAyau uktira. vAyu vagarano (saM.nitiH ) nilaga akhAcha. alaga, [asaMgapaNe, mukta- nivAryau ArArA.Agho karyo [saM.nivArita] paNe] nivAliya prAcIsaM. navamAlikA nilavaTa aitikA. narakA. prAcIphA. lAvala. nivAsI nemichaM. vasAvI; -mAM rAkhI harikhyA. lalATa, kapALa [saM.niTalapaTTa] nivAMNa RSirA. navANa, jilAzaya nilATapaTTi kRSNaca. lalATapaTTe nivirai gurjarA. prasannatAthI, vizrAntinilADa ArArA. uktira. aitirA. gurjarA. pUrvaka, sahajatAthI] (saM.nivRta) terakA. devarA. narakA. vIsarA. kapALa nivI uktira. goLa, ghI vagaire vikAra utpanna [saM.niTalapaTTa] karanAra padArthonA tyAgapUrvakanuM eka jaina nilukka prAcIsaM. gupta, tirohita di.] vrata (saM.nirvikRtika); juo nIvI niva gurjarA. rAjA (saM.nRpa) niveDo akhAkA. nikAla, aMta nivaDa aitikA. nalarA. sajjaDa, [majabUta], nivedana (nitya nivedana) akhAcha. roja ghaniSTha; SaDAbA. dRDha, [bharapUra] nivedita (rajU) thatuM Atmatattva _(saM.nibiDa) . . ___ nivedivaM uktira. jaNAva, (saM.nivedayitvam) nivaDiyau uktira. nIvaDyu, pAra paDyuM [saM. nivedyu kAdaM(zA). nivedana kayu, jANa karI nivartitam] (saM.niveditaH) nivattai SaDAbA. pAcho phare (saM.ni+vRt) nivesa ArArA. AvAsa; aitikA. gurjarA. nivalaM aMbarA. [upayoga vagaranuM], khAlI sthAna (saM.niveza) __ (ghara); kAmakAja vagara, navalaM nivesaiM gurjarA. mUke cha (saM.nivezayati) nivarte premAkA. nivRtta thAya, dUra thAya nibai prAcIsaM. nirvRti, [parama AnaMdanI nivartana AnaMsta. niSedha, [-mAMthI haThavU zAMta dazA te] [saM.] nibANa hammIpra. navANa, taLAva, [jaLAzaya] nivala prAcIsaM. beDI (saM.nigaDa) di.Niala] [saM.nipAna] - nivasai RSirA. gurjarA. terakA. nivAsa nivANa terakA. nirvANa, [mokSadazA] . kare, rahe (saM.nivasati) nizAcarI premAkA. rAtre pharanArA, coraDAku nivahI ArArA. nirvahaNa karI, upADI nizANa mosAca. premAkA. nobata, sainya ke nivANa ArArA. navANa, jaLAzaya (saM. savArInI AgaLa pharakatI dhajAnI sAthe nipAna) vAgatuM moTuM nagAruM [saM.niHsvAna] ___ 2010_03

Page #370
nizANa/nisIhI 284 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nizANa (nizANa vIghA) *premAkA. [nobata nisamye aitikA. sAMbhaLa [saM.ni+samaya] vagaDAvI, javAnI taiyArI karI] nisarAvau uktira. osAmaNa (saM.nizrAva) nizANI cittasaM. nizAnI, lakSaNa nisarga sabhyaco. svabhAva [saM.] nizAna narakA.dhajA, [jhaMDo, vAvaTo] [phA.] nisahI vimapra. anya vyApArano niSedha nizAne caDIe akhAkA. [yuddhano] vAvaTo sUcavato, jaina maMdiramA pravezatAM traNa pharakAvIe, "vijaya meLavIe vAra uccArAto zabda; juo nisIhI nizAno dazaka(2). nizAna, lakSya niHsaMpannatA "AnaMsta. [nisabata, saMbaMdha nizi nalAkhyA. harikhyA. nizcayapUrvaka, joDavo te] nakkI nisaMbalA gurjarA. khorAka (bhAtA) vinAnA nizi prabopa. harikhyA. nizAmAM, rAtrimA (saM.nis+zaMbala) nize cittasaM. nizce, nizcitapaNe, cokkasa, nisANa narakA. paMcavA. vIsarA. nobata, nizcayapUrvakano, kharo DaMko (saM.niHsvAna) nizcai AnaMsta. upabA. SaDAbA. cokkasa, nisANa premAkA. savArInI AgaLa pharakato nizcita rIte, nakkI vAvaTo [phA.nizAna nizcaya bhaNi ArArA. nizcayapUrvaka nisAlagaraNAM naMdaba. nizALe besADa, te nize akhAkA. narakA. nizcaya [saM.lekhazAlA+*karaNa] niSadhipaNai, niSidhipaNai vasaMphA(la). nisAMNa devarA. DaMko (saM.niHsvAna) vasaMvi. vasaMvi(brA). [sarva upamAnonA] nisAMNI ArArA(va). nisANI, masADI, niSedhapUrvaka eka vanaspati / niSedhai uktira. upabA. SaDAbA. niSedha nisi abhiU. vIsarA. rAtri (saM.nizA) kare (saM.niSedhayati) nisidIsa aitirA. gurjarA. vimapra. rAtadivasa nide, nISTe dazaskaM(1): nizce, [cokkasa] "nisi parati nisi parani] *kAdaM(zA). nisa ArArA. nizA, rAtri [cokkasa bIjAne nisacai ArArA. nizcaya, khAtarI nisibharI gurjarA. AkhI rAta (saM. nizAbhare) nisaNei nalarA. sAMbhaLe (saM.ni+zruNoti) nisiyA aitikA. nizAcara, rAkSasa nisana narakA. khinna (saM.niSaNNa), [acetana, nisihari uSAha. [bhara nizAe], madhyarAtre sAnabhAna vinAnu] [saM. niHsaMjJa] nisiva aitirA. jharo [saM.nispaMda] nisaneha ArArA. niHsneha, sneha vagaranuM nisIhI AnaMsta. [anya vyApArono] niSedha nisapati abhiU.niSpatti, [utpatti, pedAza] thAba' tema kahe te (saM.naSedhikA); juo nisapreha juo prehanisapreha nisahI 2010_03

Page #371
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 285 . / nisuNai/nIgab nisuNai ArArA. RSirA. aitirA. kRSNaca. na hoya evI strI (saM.nindu) lAvala. virApa. sAMbhaLe (saM.nizruNoti) niMba lAvala. lImaDo [saM.] . nisuNavi aitikA. sAMbhaLIne niMbU ArArA(va). kAgadI lIMbu (saM.) nisuNevi aitikA. sAMbhaLIne nIaMtA cittasaM. niyaMtA, sraSTA nisUga uktira. nirdaya (saM.niHzUka) nIAvi *jinarA. [niyamana kare, niyama nise catucA. nizce, cokkasa kare] niseja nisejA uktira. SaDAbA. [kapaDAna] nIka uktira. pANI javAno mArga (saM.) Asana (saM. niSadyA). [kapaDA ] Asana nIka uktira. hAthapaga dukhavAno ke khaMjavALa (saM. niSadyA) AvavAno roga (saM.nIraktA) nisota uktira. eka vanaspati, nasotara nIkau aitikA. prAcIphA. vIsarA. suMdara, [saM.nisRtA] majAno, sarasa (saM.nikta) (da.Nikka) nistaryau uktira. taryo (saM.nis+ta) nIkau uktira. [*eka sikko, "suvarNa, nistAro akhAkA. akhAcha. pAra UtaravU suvarNapAtra] (saM.niSkaH) te, uddhAra, mukti [saM.nistAra] nIkA nemichaM. nIka, pravAha nispreha akhAcha. niHspRha nIkA nemichaM. cokhkhI, [sarasa] nisprehI akhAkA. nispRhI, spRhA vagarano nIkolai, nIMkolai uktira. phole [saM. nisyi, nisye aMgavi. dazaskaM(2). nizce, niSkala; de.Nikkora]; juo nikolivA nakkI ... nIkhaNiyAmau uktira. *laNaNI karanAra] nissaMgA RSirA. saMga - rAga vagaranI (saM.) [saM.niHkSaNakarmA] nihaNIya gurjarA. haNIne (saM.nihan) nIkhaNI premapa. garIbaDI (prA.NikkaNa) nihatarai aitikA. notare, AmaMtrita kare nIgama catacA. vedazAstra, [zAstro]; juo [saM.nimaMtra] nigama nihAI gurjarA. prahAra (saM.nighAta) nIgamai ArArA. kAMda(dhU). kAdaM(zA). nihANa ArArA. khajAno (saM.nidhAna) gurjarA. jinarA. narakA. prabopra. premapa. nihAra caMdravA. bahAra kADhavU te, [malotsarga] premAkA. zRMgAma. SaDAbA. pasAra kare, (saM.); juo nIhAra gALe, vitAve (saM.nirgamayati); upabA. nihi prAcIkA. samudra (saM.nidhi) aitikA. gumAve, veDaphe; cittasaM. narakA. nihu~tarIu ArArA. notaryo [saM.nimaMtrita] nirgame, [dUra kare], na rAkhe / nihuMtrItA upabA. [nimaMtrita] nIgamaNahAra upabA. gumAvanAra (saM.nirgamana) niMduva prAcIsaM. jenAM bALaka jIvI zakatAM nIgavU nalAkhyA. nirgamuM, pasAra karuM 2010_03

Page #372
nIguNa/nIma 286 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nIguNa vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). nIvANakaraNa SaDAbA. khetaramAMthI nakAmuM guNahIna (saM.nirguNa) ghAsa kADhI nAkhavU [saM.ni+dAyati] nIcoyu kAdaM(zA). nicovyo (saM.nizcaya- nIvra gurjarA. nidrA vitakaH) nibhari gurjarA. UMghanA bhArathI, [bharanIchoDiu *vimapra. [bahAra kADhyo] di. UMghamAM] NicchoDa nIvralaDI gurjarA. virApa. nIMdalaDI nIjara devarA. najara, dRSTipAta nIbAlUkhau uktira. nidrA vagarano (saM.nidrAnIjAMmA zRMgAma. sukAnI, [mukhya khalAsI] rukSaka) (saM.niryAmaka) nISa madamo. nidhi, (rUpa)nidhi nIjhaNI gurjarA. avAja vagaranuM (saM.nirdhvani) nIghAMna kAmA(zA). bhaMDAra [saM.nidhAna nIjhara gurjarA. jharaNuM (saM.nirjhara) nIdhya madamo. samRddha, [bharyobharyo] nIjharaNa terakA. vasaMvi(brA). nirjharaNa, jharaNuM nIpaTa dazaska(2). premAkA. ghaNAM, atyaMta nIjhAmatA aitikA. [ciMtana karatA] [saM.ni (da.nippaTa) +dhyAyata] nIpanaU, nIpanyauM kAmA(tri). kAmA(zA). nITha uktira. jinarA. muzkelIe (saM. pedA thayu, jamyuM gurjarA. cittasaM. niSThyA); pradhucu. nakkI dazaskaM(1). premAkA. SaDAbA. nIpajyu, nIThai ArArA. uktira. kAmA(tri). cAraphA. utpanna thayuM (saM.niSpanna) nemichaM. premAkA. harivi. samApta thAya, nIpAta kAmA(tri). kAmA(zA). nipAta, naSTa thAya, khUTI jAya (saM.niSThA-) vinAza nIThara aitirA. gurjarA. nalarA. nemichaM. nIpAyauM abhiU. upabA. RSirA. vikrarA. sthUliphA. niSThura, dayAhIna, kAdaM(dha). kAdaM(zA). narakA. nalAkhyA. [naThora] nemichaM. mosAca. lAvala. zRMgAmaM. nIThi uktira. niSThA, [*muzkelI] SaDAbA. nipajAvelu, nipajAvyuM, taiyAra nIThiyau uktira. pUruM karelu (saM.niSThitam) karyu, utpanna karyu (saM.niSpAdita) nIThura uktira. upabA. terakA. niSThura, naThora nIpAvaDaM ArArA. nemichaM. nIpajAvU, utpanna nIta, nItya akhAkA. akhegI. nIti, [rIti, karuM, banAyU~ (saM.niSpAday) rUDhi] nIbhara prAcIphA. gADha (saM.nirbhara) nIti kAdaM (zA). nitya, dararoja *nIbheDI ["nImeDI] RSirA.?, [*niveDI, nItya juo nIta *ukelI] [hiM.nibeDanA]; juo nimeDi nIda vIsarA. nidrA nIma jinarA. niyama, tyAga[nuM vrata]; catucA. __ 201003

Page #373
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 287 nImaDai/nIvaDai narakA. nalAkhyA. premAkA. niyama, nIrada gurjarA. narakA. virApa. vAdaLa (saM.) pratijJA, [vrata]; nemichaM. nakkI nIradoSaNa caMdravA. nirdoSa?, [dUSaNa vinA-] nImaDai akhAkA. akhAcha. akhegI. aMbarA. nIradhAra kAmA(tri). nirdhAra, nakkI cittasaM. premAkA. nIvaDe, pAkI bane; nIraphaLa dazaska(2). niSphaLa *akhegI. [samApta thAya, naSTa thAya] nIramAla kAmA(zA). nirmAlya, [tyAjya] rA.nAmaDaNA] zujA nAmADa, nAvaDa6 nIramukha caMdravA. madamo. vimukha, pAchI nImAlA vimapra. movALA, [vALa] (saM.nirmukha); juo nirmukha nImAliya, nImAlIya vasaMphA. vasaMvi. nIralAlacI vetApa. lAlacu nahIM tevo vasaMvi(brA). naMvamAlikA nIravANa, nIravAMNa kAmA(tri). kAmA(zA). nImI ArArA. . uktira. mUladhana, mUDI nakkI, jarUra [saM.nirvANa] (saM.nIvI); uktira. nADu, adhovastranI nIraMga gurjarA. raMga ke Asakti vagaranuM gAMTha (saM.nIvI) (saM.nIraMga) nImekhamAM madamo. nimeSamAM, palakamAM nIlau ArArA. lIluM [saM.nIla nImeDi * vimapra. [naSTa karI]; zRMgAma. ?, nIlaka jinarA. vastravizeSa [*chUTA karI] [rA.] [hiM.nibeDanA]; nIlacAsa ArArA. cAsa paMkhI jevU lIluMchama juo niveDo, nIbheDI, nImaDai . nIlaja ArArA. kAdaM(zA). kAmA(zA). kI nIya ArArA. gurjarA. nija, potAnuM garjarA. jinarA. dazaska(1). nalAkhyA. nIya goya jinarA. nIca gotra, [nAmakarmano nirlajja eka prakAra jenA udayathI prANI halakA nIlaDau prAcIphA. hammIpra. uttama ghoDAnI kuLamAM janme] [jai.] eka jAta nIyAMNa ArArA. nidAna, cokkasa nIlavaTa kAmA(zA).premAkA. madamo. kapALa, nIra ArArA. kAMti, dIpti (rA.) lalATa (prA.niDala-+-vaTTa-) nIraghokha madamo. nirghoSa, [avAja] nIlavaNa, nIlavaNi aitikA. prAcIphA. lIkheM nIraja gurjarA. premAkA. nIramA janmelaM, zAka, lIlotarI kamaLa (saM.) nIlu upabA. lIluM, Ardra, [Alu (cAmaDu)] nIraja gurjarA. rajoguNa - Avega vinAnu, (saM.nIla); gurjarA. lIlu, tAjuM [rAga vinAnuM] (saM.nis+rajas) nIlATa abhiU. kapALa [saM.niTalapaTTa] nIratI *jinarA. [cokhkhI, spaSTa] [saM. nIlADa ArArA. lalATa [saM.niTalapaTTa] nirukti]; juo nirati nIlerI vikraca. vAdaLI raMganI nIratya *akhAkA. [cokh] nIvaDai uktira. spaSTa thAya [saM.nivartayati]; 2010_03

Page #374
nIvANo/nula 288 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza juo nimaDai nIsvata kAmA(tri). nizcita nIvANo "aitikA. [navANa, jaLAzaya] nIsyAM siMhA(zA). khAtarI ? (saM. [saM.nipAna nizcitam ?) *nIvAri lAvala. [navaDAve] . *nIhapalava ["nahapalava] "caMdravA. [navanIvI terakA. tapavizeSa; juo nivI pallava, pallavita] nIvela(?) terakA.? 'nIhA caMdravA. vATavAnI nizA, [vATavAno nIzANa nalAkhyA. nizAna, savArIne mokhare paththara de.NIsA]; juo nIsA __ vAgatuM vAdya, [nobata] (saM.niHsvAnam) nIhAra zIlaka. malatyAga [saM.]; juo nihAra nIzAM, nIsAM madamo. nizcaya nIMka lAvala. dhAra, pravAha, [pANI javAno nIzAMNa madamo. vAvaTA [phA.nizAna] rasto] [saM.nIka nIzAMNa kAmA(zA). nobata nIMkolai juo nIkolai nIze kAmA(tri). caMdravA. dazaska(1). madamo. nIkha- nalarA. nAkhI devU (saM.nikSip) [rA.] nizce, nakkI nIMgamai upabA. RSirA. dUra kare, khue (saM. nISTara vikrarA. niSThura, nIca nirgamayati); uktira. RSirA. vitAve nITe juo niSTe nIMgali kAdaM(zA). Tapake (saM.nirgalati) nIsa kAmA(tri). nizA, rAtri nIMguNa vasaMphA. vasaMvi(brA). nirguNa nIsata 0RSirA. gurjarA. nalarA. nemichaM nIThara juo nIThara lAvala.vimapra. zaMgAma. niHsattva. nirbaLa. nIdra SaDAbA. UMgha (saM.nidrA) kAyara nIMba ArArA(va). lImaDo (saM.nimba) nIsatapaNauM upabA. nirbaLapaNuM nIMbU ArArA. uktira. kAgadI lIMbu (saM. nIsasai uktira. nizvAsa nAkhe (saM.niHzva- nibU) siti) nImIu gurjarA. nirmita thayu nIsaMka gurjarA. niHzaMka, [nirbhaya nIMzANa nalarA. nizAnaDaMkA (saM.niHsvAna) nIsA uktira. vATavAno paththara di.NIsA]; nIMsANa RSirA. nizAna, [nobata] juo nIhA nukhasAna AnaMsta. nukasAna, [doSa, eba, nIsANa ArArA. uktira. kAdaM(dhu). kalaMka] kAdaM(zA). gurjarA. nemichaM. vimapra. nutalaM paMcavA. notaruM (saM.nimaMtraNam) virApa. nobata, nagAruM (saM.niHsvAna) numAha juo sItanumAha nIsAsa upabA. SaDAbA. niHzvAsa numu nalarA. navamo (saM.navama) nIsAM juo nIzAM nula uSAha. siMhA(ma). noLiyo (saM.nakula) 2010_03

Page #375
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 289 nuhaI/nema nuhai patana hoya (saM.nAmadevA mATe nekAkA. neha, nuhai aitirA. kAdaM (zA). nalarA. nalAkhyA. neka, nekI caMdravA. sAruM, uttama, zreSTha, vimapra. na hoya (saM.na+bhavati) pavitra] [phA.] nuhatraNai aMbarA. notarAmAM, notaruM devA mATe neke *caMdravA. [nakkI] nuharA ArArA. hammIpra. AjIjI, kAlA- nega premAkA. neha, snehasaMbaMdha vAlA nejauM akhAkA. aitikA. premAkA. vIsarA. nUgi abhiU. na Uge vAvaTo, vAvaTAvALI lAThI ke bhAlo, "nUtAMkura [cUtAMkura kAdaM(zA). AMbAnA bhAlo (phA.nejha) __ aMkura [saM.] neTa akhAkA. akhAcha. akhegI. kAmA(tri). nUna nalAkhyA. orcha, UNuM (saM.nyUna) kAmA(zA). caMdravA. jinarA. nUnya akhAkA. nyana, khAmI, UNapa da zaskaM(1). dazaskaM(2). narakA. naMdaba. pU~jaDI harivi. noMjaNuM, noMjhaNaM, [dohatI premAkA. madamo. harikhyA. nakkI, jarUra vakhate gAyabhesane page bAMdhavAnuM doraDu] neTya cittasaM. nakkI, nizcitapaNe, ja [saM.nibadhyate parathI] neTha madamo. nakkI nUMpara gurjarA. nUpura, jhAMjhara neThAu gurjarA-Ti. nirNaya [saM.niSThA nRta akhAkA. khabara, jANa; juo narata neTho akhAkA. cittasaM. cheDo, aMta nRta madamo. nAca (saM.nRtya) neDau jinarA. vIsarA. najIka (saM.nikaTam) nRti kAdaM(zA). nRtya kare (saM.nRtyati) neDe akhAkA. cittasaM. jinarA. najIka, nRtta akhAkA. nRtya, [khela] . nikaTa; akhAkA. aMte, cheDe nRtti kAdaM(zA). nAce (saM.nRtta parathI) [saM. neDo *akhAkA. [?] nRtyati] neDo ANaje cittasaM. parIkSA karaje ? nRtyakArI virApa. nartikA viveka karaje ? nRpataiM gurjarA. rAjAe (saM.nRpati) netaneta catucA. netineti, [avarNanIya] nRma caMdravA. narama netI madamo. avarNanIya (saM.na iti) ne- terakA. doravU, laI jarbu (saM.naya) netra premAkA. baru, [netara] neara prAcIphA. nUpura, jhAMjhara netra harivi. jhINuM rezamI vastra [saM.] neura uSAha. gurjarA. nalarA. nemichaM. netrau uktira. [*netaruM] (saM.netram) prAcIphA. prAcIsaM. vasaMphA. vasaMvi. netravelI ArArA(va). netara (saM.vetralatA) vasaMvi(brA). siMhA(zA). nUpura, jhAMjhara nepherI juo napherI neurI RSirA. lAvala. vikrarA. vimapra. nema akhAkA. kAmA(tri). premAkA. niyama, zRMgAma. nUpura, jhAMjhara pratijJA, [vrata]; akhAkA. nizcaya; 2010_03

Page #376
nepAla/nairasa nerayaNa siMhA (ma). nirNaya nerAMti ArArA. nirAMta 290 cittasaM. niyama, niyamapUrvaka neseka siMhA (zA). niHzaMka, nakkI nemAla akhAkA. * lakSya, * nizAna ( *saM. nestI premAkA lalirA. modI, [khorAkanI niyama > nema), [*jALa ] vastu vecanAra ] (deNesatthi) nemisara vikrarA. nemIzvara nemi gurjarA. virApa. nema, lakSya (saM. niyama) neha ArArA. gurjarA. terakA. nalAkhyA. madamo. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). sneha neva jinarA. premAkA. nevAM, chAparA uparanAM nIcenI kinArI uparanAM naLiyAM; jinarA. naliyAM [saM. nIvra ] nevaja jinarA. vimapra. naivedya nevattha prAcIsaM. nepathya, [vezabhUSA ] nevija zRMgAmaM. naivedya nevelA juo velA zAla vikrarA. nizALa [saM. lekhazAlA ] neSTa narakA. premAkA. naThArA, kharAba, halakA (saM. na+iSTa) neSTacarajyA "premAkA. [guptacaryA, chUpA veze rahevuM te] [saM. nizAcaryA]; juo naSTacaryA neSTA cittasaM. niSThA neSTika cittasaM. naiSThika, niSThAvaMta, sAcA nesaDU nalarA. bharavADonuM jaMgalamAM AveluM nivAsasthAna, nesaDo (saM. niveza +DU) nesAla aMbarA. gurjarA. nalarA. nizALa, pAThazALA (saM.lekhazAlA ) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza zAlikA) nesAlIA, nesAlIyA upabA. gurjarA. nizALiyA nesAlIyau juo vaDo nesAlIyau 2010_03 nehagahelau vasaMvi. vasaMvi (brA). premagheluM (saM. sneha+de.gahilla) [saM.sneha+graha + illa] neha cuko paMcavA. "nizAna cUkyo (deNema parathI), [* rasto cUkyo, *AkhaDyo] nehajhaDa narakA. snehanI jhaDI neess ArArA. snehathI nehalu nalarA. sneha, neha nehaparANau, nehaparAyaNa vasaMvi. vasaMvi (brA). snehaparAyaNa nehA nemichaM. sneha nehAlA nemachaM. snehayukta nehiya gurjarA. sneha karIne nehara siMhA (zA). nUpura nehemero madamo. namero, nirdaya naiara * kRSNabA. [nagara, gAma]; juo naiyara naiaraloka "kRSNavA. [ nagaranAM gAmanAM loko] nesAlI kAdaM (zA). nizALa (saM. lekha- naiyara prAcIkA. nagara, juo naiara naiyAyaka cittasaM naiyAyika darzana, nyAya darzana naiara-pura * kRSNabA. [nagara, gAma] naiaMNe madamo. nayaNe nairata vimapra. nairRtya khUNo nairasa catucA. nIrasa

Page #377
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 291 nairAzI/nhavaNa nairAzI akhAkA. cittasaM.AzA-Asakti- indradhanuSya banne na hoya, [e bannethI para thI rahita evI, kevala AkAzarUpa sthiti] naiva gurjarA. caMdravA. nahIM ja nohotarAM naMdaba. notarAM [saM.nimaMtraNa] naiveta cittasaM. nivedana, samarpaNa nyaravayaM cittasaM. niravadyu, calAvyu naivedana akhAcha. nivedana, prArthanA, samarpaNa- nyartya cittasaM. nivRtti, pariNAma bhAva] nyavahuM narapa. chu, [thAuM, karuM] (saM.ni-vah) naiMNe madamo. nayaNe nyahAli nalAkhyA. nihALe, nIrakhe (saM. noiMdriya AnaMsta. [indriya jevaM] mana [ja.] nibhAl) nouttama, nauuttama caMdravA. navaM, navatama, nyAi prabopra. nyAyayukta, vivekayukta, jJAna[suMdara] yukta] (saM.nyAyya) nokaSAya juo cha nokaSAya nyAi prAcIsaM. nyAyamAM, [kharAkhoTAnI nochAvarI akhAkA. nyocchAvarI, Atma nyAna ArArA. prAcIphA. jJAna samarpaNa noDi abhiU. na oDe, na laMbAve nyAnI ArArA. jJAnI nyAsa AnaMsta. sthApanA [saM.] nomAlI uktira. navamAlikA nyApita RSirA. hajAma (saM.nApita) . nolakhIiM gurjarA. oLakhAya nahIM / nyAvaTa madamo. nyAyavaTa, nyAyavRtti; juo nolamuMhI abhiU. noLiyA jevA mukhavALI / nAvaTa (saM.nakulamukhI) nyAvAMNa madamo. navANa, [jaLAzaya] [saM. nolI cittasaM.naulI, peTa halAvavAnI vidhi, nipAna] __haThayoganI SaTkarmavidhi paikInI eka nyachaNau uktira. lachaNaM. ovAraNaM (saM. noLIkarma premAkA. peTanAM naLa - AMtaraDA nyuJchanakam) halAvavAnI yoganI eka kriyA . nyuMjaNauM uktira. dohatI vakhate gAyabhesane noharA narakA. nahorA, kAlAvAlA, AjIjI pAchale page bAMdhavAmAM AvatuM doraDu, nohalI uktira. tAjI phaLI (saM.nava- noMjaNuM [saM.nibadhyate parathI] phalikA) nyUna narakA. adhUrapa, khAmI [saM.] nohorAnuM madamo. ?, [upakAranuM] [hiM. nyUnya premAkA. khAmI, khoTa nihorA] nyeTa kAdaM (zA). nakkI (saM.nivRtti parathI nohe akhAkA. dazaskaM(1). narakA. premAkA.. zakyatA); juo neTa na hoya vratakI madamo. nartakI nohe ghana ne cApa akhAkA. varasAda ane nhavaNa AnaMsta. terakA. prAcIphA. navaDAvaq 2010_03

Page #378
havArai/pakkhAla 292 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza pada) te, snAna (saM.snapana) paiMtrIsa uktira. pAMtrIsa (saM.paMcatriMzat) havArai uktira. navaDAve (saM.snapayati) paiMpai pradyucu. bole [saM.prajalpati] nhAu uktira. nAhelu (saM.snAta) paiMsaThi uktira. pAMsaTha (saM.paMcaSaSTiH) nhANa ArArA. vIsarA. snAna paI akhAcha. mahemAna [saM.pathika] paITTha, paITha vasaMphA. vasaMvi. peTho (saM. paa madamo. dUdha (saM.payas) praviSTaH) pai *uSAha. prAcIphA. vasaMphA(la). paga (saM. paIDA aMbarA. paDyA paImaI aMbarA. premathI paiAla abhiU. nemichaM. prAcIkA. pAtALa paIva terakA. pradIpa paiTha juo parya pauThau lAvala. poDho, sUo paiThau uktira. RSirA. gurjarA. nemichaM. pauDhADai juo DhADai lAvala. vasaMphA. vasaMvi. peTho, praveza pauDhI nemichaM. moTI (saM.prauDha) karyo (saM.praviSTa) pauNa SaDAbA. poj (saM.pAdona) paidiNi gurjarA. roja (saM.pratidine) pautIyAM gurjarA. potiyAM, dhotiyAM (saM.prota) paira nalarA. vikrarA. pera, [sthiti, dazA; di.pota-] vAta] (saM.prakAra) pauma aitikA. padma pailau uktira. pelo paumaevi aitikA. padmAdevI paisai uktira. upabA. gurjarA. vasaMphA. paumappaha aitikA. padmaprabha jina vasaMvi. vasaMvi(brA). virApa. SaDAbA. -pauLi vIsarA. daravAjo (saM.pratoli) pese, praveze (saM.pravizati) pauhaucAvIyau ArArA. pahoMcADyo paisaThi aitirA. pAMsaTha [saM.paMcaSaSTiH] pauMjaNI uktira. poMjaNI, sUtara ke bhIMDInI ghaisaNa jinarA. praveza karavo te nAnI sAvaraNI (saM.pramArjanikA) paisaNahAra SaDAbA. pesanAra, pravezanAra / pauMjI SaDAbA. sApha karIne, lUchIne [saM. paisarai aitikA. pravezanA samaye pramA] paisAra aMbarA. uSAha. prAcIsaM. praveza paUtAra SaDAbA. niyamana karanAra, paisArau *gurjarA. [praveza thavo te] [mahAvata] (saM.prayokta) paisivA uktira. pesavA, pravezavA pakkhara gurjarA. pAkhara, ghoDAno sAja (de. paI SaDAbA. paiDAM (saM.pradhiH) pakkharA) paI "uSAha. [pada - zabda vaDe] . pakkhAuja gurjarA. pakhavAja (saM.pakSAtodya) paI SaSTipra. nA karatAM (saM.prati) pakkhAla- terakA. pakhALavU, dhovU (sN.pr+| 2010_03

Page #379
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 293 pakkhi /pagAra zAl) pakhIi nalarA. vinA (saM.*pakSasmin) pakkhi gurjarA. pakSe, pakSamA pakhaM uSAha. kula (saM.pakSa); akhAcha. paDadya, pakkhiyA gurjarA. paMkhI (saM. pakSikA) bAju]; pakSa, [vADo] pakvAnnu SaDAbA. tela-ghImAM taLelI viziSTa pakhe akhAkA. caMdravA. cittasaM. madamo. . vAnagI (saM.) lAvala. vinA pakSa dazaskaM(1). "premAkA. pAMkha, chatrachAyA pakhe akhAcha. pakSamAM, bAbatamAM pakSIyA gurjarA. paMkhI (saM.pakSin+ka) pakheM siMhA(zA). vinA pakha gurjarA. pakSa, bAju; narakA. pakSa, pakhai jinarA. vinA pakhavADiyuM pakhoDaNi SaDAbA.khoDavU, coMTADavU, lagAva, pakhai upabA. "gurjarA. jinarA. nemichaM. te (de .pakkho Da) pradyucu. prAcIsaM. virApa. siMhA(ma). vinA pakhoDI kAdaM(dhu). kAdaM(zA). khaMkherIne di. (saM.pakSasmin) pakkhoDa) pakhai lAvala. pakSe, bAjue pakhya cittasaM. pakhe, vinA pakhariya aitikA. pAkharela, sAja caDAvela paga gopAvivA juo gopAvivA (saM.prakSaritaH) paga ghAluM gaLA mAhya premAkA. muzkela pakhavADaM upabA. narakA. nemichaM. pakhavADiyuM sthitimAM mUkuM (saM.pakSa+pATa) pagaTha vimapra. paga nIce rAkhavAno bAjoThiyo pakhAja juo pakhAla pagapAna premAkA. strIonuM paganA poMcAnuM *pakhAla [pakhAja] ArArA. pakhavAja eka AbhUSaNa [hiM.] pakhAla, pakhALa caMdravA. premAkA. SaDAbA. pagapaDaNa nalarA. pahelI vAra sAsare AvyA prakSAlana, dhovAnI kriyA (saM.prakSAl) pachI vahu vaDIlone page lAge e kriyA pakhAlaNa ArArA. dhonAra (saM.prakSAl) pagara ArArA. RSirA. nemichaM. vIsarA. pakhAlaNa ka dazaskaM(1). pakhALavaM, samUha, guccha (saM.prakara); juo phUlapagara prakSAlana karavU, [dhovU pagaraNa narakA. (zubha) prasaMga, [tenuM maMDANa] pakhAM jue cittasaM. paDakhAM jue, jAtane (saM.prakaraNa); juo vIvAhapagaraNa tapAse pagavaTa uSAha. pagavATa (saM.padavatma) [saM. pakhi uSAha. sivAya (saM.pakSake); nemichaM. padAgra+varma] prAcIsaM. lAvala. pakSe, bAjue, [tarapha]; pagAra aMbarA. ArArA. "uSAha. gurjarA. abhiU. pakSe, [kule] prAcIphA. rUpaca. *lAvala. vikrarA. koTa, pakhI AnaMsta. bAjunI, [taraphanI] killo (saM.prAkAra) Jain Teug pon International 2010_03

Page #380
pagipagai/paTaulaDI 294 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza akhAkA. nalarA. pachitA- vIsa pagipagai ArArA. pagalepagale, pAchaLa- [saM.pazcimagRhe pAchaLa; prAcIsaM. padepade, [Dagale ne pacchevaDI SaDAbA. pacheDI [saM.pracchadapaTa] pagale, badhe ja samaye]; gurjarA. pagalaM- pacchevANu gurjarA. pAchalo bhAga, [pAchaLa pagale, dareka pagale ____ rahevU te] (*saM. pazcAdanIka) paghavAha pradyucu. pAMgoThaM, peMgaDuM pacchokaDa uktira. pAchaLano bhAga (saM.pazca pacai uktira. SaDAbA. raMdhAya (saM.pacyate); parathI): jao pachokaDau akhAkA. akhAcha. magna thAya, racyA- pachatAviya prAcIsaM. pastAIne, pistAvo pacyA rahe __ pAmIne] (saM.pazcAttApitA) pacakhANa ArArA. uktira. aitikA. nalarA. pachitA- vIsarA. pastAvo karavo (saM. koI vastuno tyAga karavAnI pratijJA (saM. pazcAttApa) pratyAkhyAna) pacakhuM ArArA. aitikA. tyAgano niyama pachima ArArA. pazcima, pAchalo karUM pachevaDau aMbarA. uktira. aitirA. pacheDo pacatAlIsa uktira. pistALIsa (saM.panA- (sa. pracchadapaTa) catvAriMzat) pachokaDau uktira. pAchaLano bhAga (saM.pazca pacavI catucA. daLelI?, [*paripakva parathI); juo pacchokaDu pacavyUM nalAkhyA. pakaveluM, rAMdhelu (saM.paca) pajAvo premAkA. bhaTThI, [nibhADo] pacAraDa uktira. nemichaM. pradyaca. maheNaM mAre. pajunna tarakA. prAcAsa. pradyumna [upAlaMbha Ape, ToNA rUpe kahI batAve] pajUna pradhucu. pradyumna (apa.paccAra); aMgavi. maheNAM detAM pajUsaNa uktira. upabA. aitikA. paryuSaNa AhvAna Ape parva [jai.] [saM.paryupavasana] pacivauM upabA. UkaLavU, [zekAvU] (saM. pajoDI (paMjeThI) madamo. paMjeTI, khaMpALI pacyate); uktira. rAMdhavU padhaMgi aitikA. pAMca aMgarnu paJcakkhANa jinarA. tyAga(nuM vrata) (saM. paTa kAmA(tri). cittasaM. citrano kAgaLa ke pratyAkhyAna) paDado; akhAkA. narakA-2. premapa. vastra pacakkhu aitikA. pratyakSa paTau uktira. rAjagAdI (saM.paTTaH) paJcala prAcIsaM. samartha di.] paTaulauM gurjarA. nalarA. virApa. uttama pacchalu terakA. pAchaLa [saM.pazca+la] rezamI vastra, paToLu (saM.paTTadukUla) pacchima uktira. pAchaLa; terakA. pazcima dizA paTaulaDI prAcIphA. uttama rezamI vastra, pacchimaharae prAcIsaM. gharanA pAchaLanA bhAge paToLI, paToLu 2010_03

Page #381
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 295 . paTaulAM/paDakhai paTaulAM virApa. paToLAM vArasa paTaulI gurjarA. prAcIsaM. lAvala. paToLI, paToLI narakA. bhAtIgaLa kImatI sADI ke rezamI sADI oDhaNI, rizamI vastra paTakUla naMdaba. vikrarA. paToLU, rezamI vastra paTTa ArArA. mukhya; pATa, gAdI (saM.) paTako premAkA. [kamare bAMdhavAno kapaDAno paTTakUla aMbarA. uttama rizamI] vastra TukaDo paTTaNa SaSTipra. nagara [saM.pattana paTa pAtharI premapa. khoLo pAtharI paTTI premAkA. eka zastra, [*dhanuryaSTi] paTabhUSaNa kAmA(zA). vastra ane AbhUSaNa paTuMtarU * aitikA. bheda paTarAMgINI vetApa. paTarANI [saM.paTarAjJI] paThaNahAra, paThaNahAru uktira. vAMcanAra paTala mosAca. paTela paThatu uktira. vAcato paTala *gurjarA. "virApa. [(tejano) samUha, paThavI nalAkhyA. pAThavI, mokalI (saM. vartuLa] (saM.) prasthApitA) paTaha kAdaM(zA). moTo Dhola (saM.) paThANI vimapra. pITha para bAMdhavAmAM AvatA paTaMtara narakA. vikrarA. siMhA(zA). paDado; (paTA); [*pratiSThAnapuranA mazahUra chU rahasya, bheda (paTA)]; hammIpra. uttama ghoDAnI eka paTatare akhAkA. paDadA pAchaLa; naMdaba. jAta madamo. gupta rIte, [saMketathI, samasyAthI] paThAyau ArArA. RSirA. vIsarA. mokalyu paTataro catucA. aMtarAya, paDado; siMhA(zA). (saM.prasthApita) __ aMtara, [bheda] paThAviyau uktira. RSirA. aitirA. mokalyo paTaMbara vIsarA. rezamI vastra (saM.paTTa+aMbara) (saM.prasthApita) paTA hammIpra. eka prakAranI talavAra paDa cittasaM. zarIra paTATa vimapra. paTo, [ghoDAno taMga] paDa (paDa pitarAI) *premAkA. [pitarAInA paTAyudha vikrarA. talavArathI khelAtuM yuddha pitarAI, vadhu eka peDhI dUranA pitarAI]; paTAMtalaM uktira. paDado, aMtarAya, bheda juo paDa-pitarAI paTulaDI vimapra. paTTakuLa, paToLu, rizamI paDautara aitirA. narakA. pratiuttara, sAmo vastra] [saM.paTTadukULa] javAba paTUla vimapra. paToLu, rizamI vastra] paDakhai Uktira. kAdaM(zA). gurjarA. jinarA. paTero juo parero nalarA. nalAkhyA.premAkA. virApa. zRMgAmaM. paToghara premAkA. pATavI, yuvarAja; vimapra. rAha jue, thobhe (saM.pratIkSate); *akhAkA. gAdInazIna; aitikA. pATa - gurugAdInA [thobhe, vicAre]; juo paDikhai 2010_03

Page #382
paDakhIjai/paDA - 296 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza paDakhIjai aitikA. pratIkSA karavAmAM Ave, (saM.paTalakam) rAha jovAmAM Ave paDalI juo pupphapaDalI paDagami *kAdaM(dhu). kAdaM(zA). -nA tarapha paDalo abhiU. pallu, lagna vakhate kanyAne jAya, [ne pahoMce] (saM.pratigam) varapakSa taraphathI ApavAmAM AvatI paDaghau uktira. dAna levA mATeroM ke dhuMkavAnuM paherAmaNI [saM.paTa+la] pAtra (saM.patadgraham) [saM.pratigraha] paDavajiuM aMbarA. svIkArelu, [kabUla kareluM] paDaghI premAkA. pratighoSa, [jamIna para vAhana [saM.pratipad]; juo paDivajiuM vagere cAlavAno avAja] paDavaDai gurjarA. *SaDAbA. jANe, samaje, (saM. paDaghAi *kAdaM(zA). [AghAtathI, nA pratipadya-) lAgavAthI] (saM.pratighAta) paDavaDu aMbarA. lAvala. sajja, [udyata]; paDaghAta kAdaM(dha). kAdaM(zA). AghAta, nalarA. *vimapra. spaSTa, ucita; aitirA. [athaDAvU te] (saM.pratighAta) prasiddha, jAhera [saM.pratipad] paDacca prAcIsaM. dhanuSyanI paNacha (saM.pratyaMcA) paDavaMDa prAcIphA. sajja, [udyata] (saM.pratipad) paDajIbhI uktira. paDajIbha, gaLAno kAkaDo paDavADe dazaska(2). palavADe, vADamAM, (saM.pratijihvA) pAchalI vADe]; juo paDALe paDachaMdA akhAkA. kAmA(tri). cittasaM. paDavAsa uktira. kaMku vagerenuM sugaMdhI cUrNa premAkA. paDaghA [saM.praticchandas (saM.paTavAsaka) paDatALyA premAkA. pachADyA, [pITyA] paDasahe kRSNaca. pratizabdathI, paDaghAthI paDatuM akhAcha. ghaDI na zakAya evaM, [baraDa, paDaha ArArA. upabA. aitikA. kAdaM(dha). halakuM] (sonuM), juo paDyu kAdaM (zA). gurjarA. vikraca. vikrarA. paDapaMca akhAkA. saMsAra, saMsAranI jaMjALa siMhA(zA). paDo, Dhola (saM.paTaha) / [saM.prapaMca] paDahau uktira. uSAha. paDo, Dhola (saM.paTaha) paDa-pitarAI narakA.[dUranA pitarAI]; juo paDahU uktira. jAmIna, jAmInadAra (saM. pratibhUH); juo padU paDapUcha premAkA. vadhAre paDatI pUchaparacha paDAI uktira. caMdravA. nAnI pataMga (saM. [saM.pratipRcchA] patAkikA) paDamA devarA. pratimga par3Aga aitikA. patAkA, dhajA paDala uktira. TopalI, poTalI (saM.paTala) paDAyA lAvala. pADI devAmAM AvyA paDalau uktira. jaina sAdhu vahoravA jAya paDALe narakA. parasALe, osarImAM; juo tyAre pAtrane DhAMkavA vaparAtuM vastra paDavADe, parAleM [saM.paTalAli] paDa 2010_03

Page #383
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 297 paDii/paDIsArau paDii kAdaM(zA). paDiyAmAM (saM.puTaka) ApI (saM.pratilAbha) paDikramai upabA. pratikramaNa [jaina dharma- paDilehai upabA. jinarA. sUkSma nirIkSaNa kriyA] kare (saM.pratikramati) kare, tapAse (jai.) (saM.pratilekhayati) paDikamaNauM, paDikkamaNauM uktira. aitikA. paDilehaNa uktira. sUkSma nirIkSaNa, tapAsa SaDAbA. doSonA prAyazcitta arthe thatI (saM.pratilekhanA) jaina dhArmika kriyA, prArthanA (saM.prati- paDivajiuM gurjarA. *nemichaM. zRMgAmaM. svIkAryu kramaNam) [saM.pratipad]; juo paDavajiuM paDikAra aitikA. pratikAra paDivannaU ArArA. terakA. prAcIsaM. svIkRta, paDikkamai SaDAbA -nuM prAyazcitta kare, thI aMgIkRta, svIkRta vacana (saM.pratipannam) nivRtta thAya (saM.pratikramati) paDivA uktira. paDavo (saM.pratipadA) paDikkamaNauM juo paDikamaNauM paDivU uktira. paDavU (saM.patitavyam) paDikhai terakA. prAcIsaM. sthUliphA. pratIkSA paDisUdhA ArArA. meMdo (*saM.parizuddha) kare, vATa jue; juo paDakhai ["saM.pratizuddha] paDigAriu uktira. ilAja karAyela, saceta paDihAi gurjarA. zobhe (saM.pratibhAti) karAyela [saM.pratikArita] paDihAra gurjarA. pradyucu. SaDAbA. daravAna, paDigAhiM sthUliphA. [anugraha arthe] (saM. dvArapAla (saM.pratihAra) prati+graha) paDihAri aMbarA. pratihArI, [dvArapALa strI] paDichaMdA prAcIsaM. paDaghA (saM.praticchandas) paDIAra uktira.myAna (saM.pratyAkAraH); juo paDipuna aitikA. pUrA thayA [saM.pratipUrNa] paDiyAra paDibimba aitikA. pratibimba *paDIgai [paDIgarai] uktira. sAravAra kare paDiboha- terakA. pratibodha karavo, [upadeza (saM.pratIkaroti) Apavo paDIgaNauM ["paDIgaraNau~] upabA. sAravAra paDiboha aitikA. pratibodha, [upadeza] (saM.pratIkaraNa) / paDibohaga jinarA. pratibodhaka, [upadeza paDIgarai uktira. sAravAra kare [saM.pratI__ ApanAra] karoti]; juo paDIgai paDibohaNao aitirA. pratibodhaka paDIgaraNauM juo paDIgaNauM paDiyAra samyaco. myAna [saM.pratyAkAra]; paDIgha premAkA. paDo vagADanAra, Dhola juo paDIAra vagADIne jAherAta karanAra [saM.pratighA-] paDiravaNa aitikA.pratirava, pratidhvani, paDagho paDImA aitikA. pratimA paDilAbhI ArArA. jinarA. vahorAvI, dAna paDIsArau uktira. [*sajAvaTa] (saM. 2010_03

Page #384
paDUchai / pataMga pratIsAraka ) [ prA. paDisAra ] paDUchai uktira. sAmuM pUche, vAraMvAra pUche, pUchIne cAle (saM. pratipRcchati) paDUra ArArA. aitikA. aitirA. jinarA pracura, khUba ( rA . ) paDUMca uktira. jAmInagIrImAM mUkelI vastu; juo paDhUcauM paDocA * uSAha. [* pUchapUcha ]; juo paDUchai paDyuM akhAcha. hatAza thayeluM, [bhAMgI gayeluM ( mana ) ] ; juo paDatuM paDye piMDye cittasaM. zarIrano nAza thatAM paDhas SaDAbA. bhaNe (saM. paThati) paDhaNahAru uktira, bhaNanAra 298 paDhama gurjarA. jinarA. terakA. prathama paDhamAlI uktira. savArano nAsto di. paDhamAliA ] paDhi uktira. bhaNaj (saM. paThitavyam) paDhIta uktira. paDhAtuM bhaNAtuM (saM. paThya ) paDhU uktira. jAmInagIrI ApanAra (saM. pratibhUH); juo paDahU paTUca, paDhUvUM uktira. jAmInagIrImAM mUkelI vastu; juo paDUMcau paNa jinarA. prAcIsaM. pAMca (saM. paJca) paNa upabA. nalAkhyA. hoDa, dAva (saM.) paNaca prAcIphA. dhanuSanI dorI, [paNacha] [saM. pratyaMcA ] paNanANI jinarA. [kevaLajJAna sudhInAM pAMce jJAna dharAvanAra], kevaLI [saM. paMcajJAnI] paNamai gurjarA. terakA. nalarA. vikrarA. praNAma kare ( saM . praNamati) 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza paNavIsa jinarA. prAcIsaM. pacIsa ( saM. paJcaviMzati) paNAsa zIlaka. nAza [saM. pra+nAza ] paNAsai ArArA. aitikA. gurjarA. zRMgAmaM. nAza pAme, nAza kare (saM. pranazyate) [saM. pranAzayati ] paNAsaNu aitikA nAza karanAra [saM. pranAzana] paNAMganA SaDAbA. vArAMganA (saM.) paNi AnaMsta. upabA. gurjarA. nemichaM. vasaMphA. vasaMvi. SaSTipra. paNa, vaLI, to, [] (saM. punaH api) paNi kAdaM (zA). dukAnamAM (saM. paNya) paNidiya jinarA. paMcendriya, [jene pAMca indriya che tevI] paNIhAra, paNIhAri uktira. panihArI, pANI bharanArI (saM. pAnIya + hArI) paNNa "kAdaM (dhu). [ dukAna] [saM. paNya] AbarU pata narakA. premAkA. Teka, patagarar3a uSAha. siMhA (ma). svIkAra kare [saM. pratikaroti] pataDau jinarA. vIsarA. paMcAMga, TIpaNuM, [tithipatra ] (saM. patra) patatya caMdravA. paDatAM patanya cittasaM. patana patala michaM. DhIlA paDe, [skhalita thAya] pataMga uktira. kAmA (tri). cittasaM. SaDAbA. pataMgiyuM (saM.) pataMga ArArA (va). pataMganuM jhADa; caMdananI eka jAta (saM.)

Page #385
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 299 pati/panautA pati(?) terakA. prati strIonA kapALamAM coDavAne mATenuM patiyAvaM akhAkA. akhAcha. pratIti karavI. bhojapatra vagerenuM kotarAmaNa (saM. vizvAsa karavo, mAna, [saM.pratyayati patracchedya) patiyAvaq akhAcha. pratIti karAvavI [saM. patrachedya juo patracheda pratyAyayati patrI akhAcha. vRkSa; paMkhI [saM.patrin] patisAha ArArA. pAtazAha, bAdazAha, patrI premAkA. patra, ciThThI [saM.patrikA] agraNI pathaka aitirA. tAluko, [paMthaka, vistAra patIja narakA. nalarA. vizvAsa (saM.pratyaya) patharaNau~ uktira. pAtharapuM (saM.prastaraNam) patIjai uktira. terakA. narakA. prAcIsaM. pathikaparANa vasaMvi. vasaMvi(brA). pathikanAM lAvala. vIsarA. zRMgAma. vizvAsa rAkhe prANa (saM.pratyAyayate) padagara karpUmaM. svIkArenu, vacana; juo patIjau prAcIsaM. pratIti, [khAtarI] [saM. patagarai pratyaya padaThavaNa jinarA. padasthApanA patIThiya prAcIsaM. mUrtisthApanA karI (saM. padama aitikA. vIsarA. kamaLa [saM.padma]; pratiSThita) *kAmA(tri). [padmanuM sAmudrika cihna] patIThI aitikA. pratiSThita karI, [sthApita padamakha ArArA(va). kamaLakAkaDI (saM. karI _padmAkSa) patInAM aitikA. pratIti thaI / padamI kAmA(tri). caMdravA. premAkA. madamo. patta ArArA. pahoMcyo, pAcho gayo; aitikA. padavI pahoMcyo [saM.prApta padimanI nalAkhyA. padminI, cAra prakAranI pattana nalarA. nagara (saM.) strIomA prathama prakAranI sulakSaNa strI pattali abhiU. pattI, vanaspatinI pAtarI, paryu cittasaM. AcaruM [pAMdaDI] [saM.patra+la] padma premAkA. so karoDanI saMkhyA [saM.] patti aitikA. pAMdaDe [saM.patra] padmanI gurjarA. padminI, eka uttama strIjAti patti SaDAbA. pagapALo sainika, [senAnA paya cittasaM. pada, sthAna, sthiti __ sauthI nAnA vibhAgano adhikArI] (saM.) padharAvIu ArArA. lAvyo, praveza karAvyo pattu aitikA. pahoMcyA [saM.prApta [saM.pAdau+dhAra] pattharUM nemichaM. pAtharUM (saM.prastara) padhora akhAkA. [pAdhalaM, sIdhuM, anukULa] patyu gurjarA. pArtha, arjuna panaI narakA. *narapa. mojaDI (saM.upAnah) patracheva, patracheya kAdaM(gha). kAdaM(zA). panautA lAvala. [panotA], pavitra, bhAgya 2010_03

Page #386
panara/payaDiya 300 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza zALI [saM.puNyavaMta pamAvai uktira. jinarA. [pomAya], garva kare, panara uktira. upabA. prAcIsaM. SaDAbA. paMdara [phulAya] (saM.pramApayati) (saM.paMcadaza) [apa.pannaraha] pamAsana siMhA(ma). padmAsana panaramA AnaMsta. paMdaramA pamuha aitikA. gurjarA. terakA. pramukha, Adi, panarasa SaDAbA. paMdara (prA.paNNarasa) [saM. vagere paMcadaza] pamuhANaM aitikA. vagerenAM (saM.pramukhAnAM) panaraha SaDAbA. paMdara (apa.pannaraha) pamou aitikA. pramoda panarAgati karpUmaM. *goTALo [*punarAgati, pamoDI uktira. padmabIna, kamaLakAkaDI (saM. *punarA- vartana] padmakarkaTI) panahI harikhyA. mojaDI (saM.upAnah) paya ArArA. gurjarA. terakA. nemichaM. prAcIphA. panutuM premAkA. vimapra. zukana denAraM, lAvala. vIsarA. paga (saM.pada); nemichaM. bhAgyazALI, puNyavaMtu, [zubha, maMgala, sthAna; vasaMvi(brA). pada, [kAvyarnu pavitra caraNa], [zabda] panuhutu nalAkhyA. panoto, [puNyavaMta] payauhara vIsarA. stana (saM.payodhara) panna terakA. pAMdaDu (saM.paNa) payakamala aitirA. padakamala, paga pannaga akhAkA. ArArA. premAkA. lAvala. payaThau gurjarA. virApa. peTho (saM.praviSTa) nAga, sApa (saM.) payaThANa pradyucu. nagaravizeSa (saM.pratiSThAna) pannAga ArArA (va). UMDI, raktakesara (saM.puM- payaTha, paiTha prAcIsaM. pratiSThA, [mUrti sthApanA] pannAlA * vimapra. [parNakuTi] payaDa zRMgAmaM. prakaTa, [khullu, anAvRtta]; papIla akhAkA. pIpilikA, kIDI aitikA. gurjarA. prakaTa, pragaTa; prAcIphA. papoTA upabA. parapoTA (saM.prasphoTaka); prasiddha juo paMpoTA __payaDa vasaMphA(la). vasaMvi. prAkRta pabhaNai ArArA. aitikA. aitirA. gurjarA. payaDa-paya-baMdha vasaMvi(brA). "spaSTa padabaMdha cAraphA. jinarA. terakA. nalarA. (saM.prakaTa+padabaMdha), [prAkRta padabaMdha] sthUliphA. bole, kahe (saM.prabhaNati) payaDi uSAha. prakaTe pamajaNA jinarA. pramArjana, [jhADu kADhavU payaDi jinarA. prakRti, [svabhAva, svarUpa, prakAra] pamAra uktira. paramAra payaDiya *aitikA. [pragaTa thayela] [saM. *pamArI vIsarA. paramAra strI prakaTita] nAga) te] 2010_03

Page #387
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 301 payatali/paraghalatau payatali aitikA. paga taLe, pagamAM stana (saM.payodhara) payannA dasa aitikA. prakaraNa [nAmanA] daza para terakA. parama zAstragraMtha] para prabopra. vikrarA. pera, prakAra, [rIta]; payabaMdhihi vasaMphA (la). vasaMvi. padabaMdhamAM juo pera payamAla prAcIphA. khuvAra (phA.pAyamAla) para akhAcha. pIchu, (pAMkha) [phA.]; payalA jinarA. pracalA. nidrAno prakAra dazaska(1). premAkA. pIchu jemAM beThAMbeThAM UMgha Ave, darzanAvaraNIya parai nemichaM. upara karmano eka prabheda] [jai. parai AnaMsta. ArArA. RSirA. prabopra. payalu uktira. pelu pere, rIte, peThe, jema (saM.prakAra) payasArau jinarA. pravezotsava; juo pesAro, para-upagAra dazaskaM(1). paropakAra paisAre paraUta nalAkhyA.?, [*parAyatta, *parAdhIna, payasAru vimapra. praveza *paravaza] paditi nikA prakharatApI pracaMDa parakara *kAdaM(dhu). [DhagalA] [saM.prakara] payaMDu aitikA. gurjarA. pracaMDa parakala catucA. kaMdoro [saM.parikara] payaMtarau uktira. paTatara, paDado (saM. parakhaka caMdravA. parIkSaka pratyantaram) paragaDau ArArA. "aitikA. aitirA. prAcIphA. prakaTa, prasiddha payaMpai ArArA. prAcIphA. kaDe, bole (saM. prajalpati) paragati kAdaM (zA). svabhAva (saM.prakRti) paragAsa- vIsarA. jAhera karavU, pragaTa karavU payANau ArArA. prayANa; vIsarA. pravAsa (prA.) [saM.prakAz] payAra aitikA. prakAra para golao cAraphA. upara ghoLI dIdho, payAla ArArA. gurjarA. pAtAla ovArI nAkhyo (saM.pari+ghUrNita) payAvi * aitikA. [pratApathI] paragha siMhA(ma). gherAvo (saM.parigha); juo payAsai aitikA. prakAzita kare che parighau payAsaNu aitikA. prakAzita karanAra paraghau *ArArA. [rAjyAdhikArI] (saM. payAsiu gurjarA. terakA. prakAzita karyu parigraha); juo paragha, parighau, parighA payodu gurjarA. virApa. vAdaLa (saM.payoda) paraghala abhiU. aitikA. kRSNaca. nemichaM. payodharI premAkA. nadI [saM.] vimapra. puSkaLa, atizaya, bharapUra; juo payohakI nalAkhyA. payoSNI nAmanI nadI araghala payohara gurjarA. terakA. lAvala. vasaMphA. paraghalatau jinarA. pIgaLato, [nItarato] vasaMvi. vasaMvi(brA). vIsarA. zIlaka. [saM.pra+gal] 2010_03

Page #388
paraghali mani/paratau 302 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza paradhali mani ArArA. mokaLe mane, pUrA paraThavU akhAkA. akhAcha. akhegI. __ manathI (rA.) kAdaM(zA). gurjarA. cittasaM. nalAkhyA. parapAli ArArA. savAre (rA.paragALa; saM. premAkA. siMhA(zA). sthApita karavaM, prahakAla) TharAva, nakkI karavU, nizcita karavU paraghu prAcIkA. rAjakarmacArI, (saM. (rAja)- (saM.paristhApa); abhiU. caMdravA. rUpaca. parigraha); juo paraghau lAvala. sthApavU, mUkavU *lAvala. paracakra ArArA. pArakAnuM zAsana (saM.) [sthiti karavI]; caMdravA. madamo. mUkavU, paracarI narapa. pracarI, prasarI, phelAI mokalavU, caMdravA. rAkhavU, [dhAraNa paracAvai *jinarA. [paricaya - pratIti karavaM]; sthApavU, [banAvIne mUkabuM] " paraThi juo paraTha karAve] paracAeM *jinarA. [upayogamAM lAe~] paraThavai upabA. nAkhe, pheMke (saM.pratiparaci, paraco kAdaM (zA).paricaya, oLakhANa; sthApayati) akhAkA. paricaya, [oLakhANa], paraThaNahAra akhegI. nakkI karanAra [pratApa paraDa madamo. sApoliyu paracUraNi uktira. paracUraNa (saM.pracUNi) paraNaNa, paraNana ArArA. paraNavU te (saM. paraco juo paraci pariNayana) parachaMDA kAmA(zA). paDaghA [saM.praticchandasa] paraNAla prAcIphA. nevAnuM pANI jhIlavA parachAMye madamo. paDachAyAmAM (saM.praticchAyA) mATanA nAka, paranALa (sa.praNAla) parajalai, parajaLai ArArA. jinarA. vIsarA. paraNAliyAM aitikA. paranALa, [nevAMnuM pANI prajaLe, baLe jhIlavA mATenI nIka] parajaMga premAkA. paryaMka, palaMga paraNevai nemichaM. paraNavAmAM (saM.pari+nay) parajaMta cittasaM. madamo. paryaMta, sudhI parata (rakkhI) aitikA. paDatI [rAkhI] parajaMna premAkA. parjanya, varasAda parata prAcIsaM. paratra, paraloka parajAli jinarA. prajALIne, bALIne parata juo arataparata parajiyo narakA. *parajiyo sonI, [*koI parata harikhyA. pratye, tarapha (saM.prati) alaMkAra] paratai uktira. parivartana pAme, badalAya parajIo madamo. rAgavizeSa (saM.parivartayati) paraTha, paraThi dazaskaM(1). nalAkhyA. premAkA. paratai * vasaMphA(la). "vasaMvi. "vasaMvi(brA). zarata; *jinarA. [TharAva, nizcaya, nakkI [samAna] [saM.prati] kareluM] [saM.pari+sthAp] paratau jinarA. nemichaM. paraco, paricaya; ___ 2010_03 For Private & Personal Use only

Page #389
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 303 . paratakSa/parama tAti juo paratA, parato jhIlavA mATenI nIka, paranALa (saM. paratakSa kAdaM(zA). nalAkhyA. najaronajara, praNAla) sAkSAt (saM.pratyakSa) paranAli, paranAlI uktira. RSirA. paranALa, paratakha, paratakhi aitirA. RSirA. nemichaM. pANI javAno mArga (saM.praNAlI) prabopra. lAvala. pratyakSa, AMkha sAme paranAlIu vimapra. paranALa, [pANInI nIka *parataga (paratapa) pradyucu. *paraco, [pratApa] parapaMca akhAkA. saMsAra, saMsAranI jaMjALa; paratA naimichaM. *sAme (saM.prati), [cAre bAju] kAdaM (gha). vANIno vistAra, [mAthAkUTa [saM.paritaH] para-pAga akhAkA. pIchA ane paga (phA.para) paratA prAcIsaM. ?, [*paracA]; juo paratau [saM.padAgra] paratAji vimapra. parityAgIne, choDIne parapUTha jinarA. pITha pAchaLa, [pachavADe, paratAti uktira. jinarA. paraniMdA; juo gerahAjarImAM] parabata vIsarA. parvata paratApIka madamo. siMhA(zA). pratApI parabaMdha ArArA. prabaMdha, kAvyaracanA paratAlu caMdravA. patrALu parabhava gurjarA. apamAna, parezAnI (saM. parati abhiU. kAdaM(zA). tarapha (saM.prati) paribhava); juo paribhava, parIbhava paratikhi uSAha. jinarA. pratyakSa parabhavai akhAkA. akhAcha. narakA. premAkA. paratikhya vIsarA. pratyakSa kaSTa de, herAna kare, duHkhI kare (saM.paribhU); paratITha jinarA. pratiSThA, [mUrtisthApanA] gurjarA. virApa.apamAnita kare, [pajave]; paratIta akhAkA. akhAcha. narakA. pratIti, premAkA. parAbhava kare, [pajave]; juo khAtarI paribhave paratIya harivi. lasoTIne lagADI (sara. parabhavyA caMdravA. saMbaMdha rAkhyo, [saMga karyo] ma.parataNe) [saM.pari+bhU] parato naMdaba. paraco; juo paratA parabhA akhAkA. prakAza, [AbhA, AbhAsa] paratthI aitikA. parastrI [saM.prabhA] paratra aitikA. paralokamAM [saM.] parabhAya akhAcha. pravAha; juo prabhA parathavI vikrarA. pRthvI parabhAyu premAkA. bArobAra paravakhaNA devarA. pradakSiNA parabhAvai ArArA. gurjarA. prabhAvathI paradaLa vIsarA. samUha parabhuiM vIsarA. pArakI bhUmi (saM.parabhUmi) paradhi ArArA. paridhi, vistAra parama dazaska(1). parva paranAla ArArA. nalarA. nevAMnuM pANI parama uktira. parama divasa, trIjo divasa 2010_03

Page #390
paramappaya/paravAhika (saM. paradyavi) paramappaya prAcIsaM. paramAtmA paramala prAcIphA. sugaMdha (saM. parimala ) paramattha vikraca. parama artha [vALuM], [sAcuM] paramANa akhAkA. pramANa, mApa, [nizcaya, khAtarI]; * devarA. [caritArtha, siddha]; narakA. samAna; cittasaM. pramANa, hetusAdhaka, sArthaka, upayogI paramANa rAkhe cittasaM. pramANabhUta gaNe, kharuM mAne, svIkAre 304 paramANuM premAkA. pramANa, mApa paramANe cittasaM. mApe, [-nA mApamAM] paramANya cittasaM. svIkAra paramANyo narakA. pramANyo, [pratIta karyo, mAnyo] paramAdhAmI gurjarA. nemichaM. jaina dharma anusAra, narakavAsIone zikSA karanAra devayoni (saM. parama + adhArmika) paramAratha ArArA. paramArthapaNe, kharekhara, sAcesAca; akhAkA. parama artha, parama dhyeya, [ sAratattva ] paramAvadhi premAkA. jenI avadhi nathI teluM badhuM [ khUba ] hada 2010_03 divasIyam) parameThi gurjarA. parameSThI paramesaru gurjarA. paramezvara paramodhe akhegI. prabodhe, upadeza Ape parabhAga kAdaM (zA). zeSabhAga (saM.); juo madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza paribhAga parayaci siMhA (ma). paDado [*saM. parikakSI, prA. pariyacchI; *saM. paricchad]; juo pariaca parayANai ArArA. prayANe paralau uktira. peluM paraloi ArArA. paraloke parava uktira. terakA. harikhyA. paraba (saM.prapA) paravaDatuM narakA-2. anukULa, phAvatuM [saM. paripat] paravariu ArArA. RSirA. kAdaM (dhu). kAdaM (zA). vIMTaLAyelo, gherAyelo (saM. parivRta); lAvala. pAraMgata thayo, [ AvRta thayo, -thI yukta thayo] ArArA. dazaskaM ( 9). nalAkhyA. gayo paravarI aitirA. pravara, mahAn paravare cittasaM. jAya, Ave, phare, rahe, pariName paravADe premAkA. vADanA pAchalA bhAgamAM paravAra RSirA. caMdravA. nalarA. parivAra, kuTuMba, rasAlo paramuhA devarA. parAGmukha paramUNau uktira. parama divasanuM (saM. parama- paravAla, paravAlauM, paravAlI uttira. gurjarA. vasaMphA. vasaMvi (brA). SaDAbA. paravALu (saM. pravAla) paravAra kRSNaca. narakA. phurasada, navarAza paravArai uktira. pAra pADe, ATope, ATopI navaro thAya (saM.prapArayati ); juo parivArai paravAha ArArA. darakAra, garaja ( phA . ) paravAhika cittasaM. pravAhika, pravAha rUpe vanAra, avazapaNe taNAnArA

Page #391
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 305 paravI/parANau paravI harikhyA. parabiyo, [parabavALo] parasmin) paravRtti *premAkA. [bIjAnI AjIvikA] parahaMsiu *SaDAbA. [duHkhanA AvegamAM AvI gayo]; juo parahusIu, parahuMsa parave narakA. narapa. paravaza, parAdhIna, vivaza parahAM [urahAMparahAM] *upabA. [Amatema] paravesa ArArA. praveza; madamo. pravAsa, parahI kRSNaca. pAchI [saMkramaNa, jaq te]; juo praveza parahu ArArA. uktira. gurjarA. vimapra. virApa. parazIni uSAha. sparza karIne dUra (saM.parasmin); ArArA. pachI (rA.) parazevI kAdaM (zA). parasevo pAmI (saM.prasveda parahu ArArA. cokkasa (rA.parau) parathI) parahusIu *vimapra. [duHkhanI lAgaNInA paraSada aitikA. aitirA. nemichaM. pariSada, AvegavALo thayo]; juo parahaMsiu, sabhA parahuMsa para samaya jinarA. pArakuM zAstra, [anya parahuMsa * vimapra. [duHkhanI lAgaNInA AvegadharmInA siddhAMta] [saM.] vALA]; juo parahaMsiu, parahusIu, parasarai * jinarA. [najIkamAM, tarapha] [saM. prahusu parisara parahUNi prabopra. strI-mahemAna (saM.prAghUrNikA) parasaze narakA. sparzaze parahUNau abhiU. lalirA. vikrarA. vimapra. parasavatAM cittasaM. prasavatAM, janmatAM paroNo, mahemAna (saM.prAghUrNaka) parasaMga cittasaM. prasaMga, saMdarbha paraho mosAca. Agho, vegaLo [saM.parasmin] parasAkhi SaDAbA. bIjAnI sAkSIe (saM.para+ parahoDi vimapra. paroDhamAM sAkSya) parA ArArA, paMcavA. dUra (saM.) [saM.para parasAdi ArArA. kRpAthI (saM.prasAda) parAe gurjarA. dUra (saM.*parakasmin) parasiri ArArA. parisaramAM, pAse parAiya terakA. pahoMcyuM (saM.prAp+ita) parasI cittasaM. sparzI, svIkArI parAkASTA cittasaM. cheka sudhInI parasIdho ArArA. prasiddha parAghau * gurjarA. *virApa. [moMdhU] [saM.parArgha parasu uktira. parama divase (saM.parazcaH) / parAdhAi juo ghAi parase akhAkA. cittasaM. sparza parANa gurjarA. prabopra. vasaMphA. vasaMvi(brA). parasevI kAdaM(dhu)-Ti. parasevo chUTelo hoya prANa, jIva; vikrarA. *vimapra. baLa, baLa evI paraspere dazaskaM(2). paraspara parANau vasaMphA. vasaMvi(brA). -mAM DUbelo, parahau uktira. SaDAbA. SaSTipra. dUra (saM. parAyaNa VT. paza jabarI ___ 2010_03

Page #392
parANI/paricaya 306 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza parANI uktira. baLadane hAMkavA mATenI pariaca abhiU. paDado (saM.paricchada); lAkaDI (saM.prAjanikA) juo parIaca parANo premAkA. paroNo, jADI lAkaDI [saM. pariI upabA. nemichaM. vAgbhabA. prakAre, rIte, prAjanakaH] jema parAtpara premAkA. sarvazreSTha [saM.] parikara AnaMsta. aitikA. parivAra, parAbhava gurjarA. apamAna, tiraskAra (saM.); parijana, sAthIgaNa] [saM.] lAvala.*parAjaya, tiraskAra, anAdara]; parikara kAdaM (zA). Dhagalo (saM.prakara) cittasaM. nAza parikasI ArArA. parIkSA, kasoTI parAbhavai ArArA. upabA. jinarA. SaDAbA. parikama *prAcIphA. [parikramaNa, prasaraNa] parAbhava, tiraskAra, anAdara pAme, hAre (saM.parikrama); *prAcIsaM. parikramaNa, parAbhavyA AnaMsta. parAbhava pAmelA, hArelA . pradakSiNA parAyaNa premAkA. parama gatirUpa, parama parikkhai gurjarA. tapAse (saM.parIkSate) lakSya] parikkhivi *aitikA. [parIkSA karIne, parAlu uktira. parALa, DAMgara vagairenA pArakhIne] kharasalAM, ghAsa (saM.palAlam) parikhai AnaMsta. nalarA. parIkSA kare, pArakhe *parAleM paDALe] narapa. *rAte, [parasALe]; (saM.parIkSate) juo paDALe parigara prAcIphA. mUrtinI AsapAsano parAM premAkA. dUra, alaga kotaraNIvALo pariveza (saM.parikara) parAMNa vIsarA. jIva; baLa (saM.prANa) parigha premAkA. bhogaLa jevU eka zastra [saM.] parAMmukha premAkA. vimukha parighau aMbarA. hammIpra. rAjasevaka, rAjyAparAMhAM vimapra. parAM, dUra dhikArI [saM.parigraha]; juo paraghau pari ArArA. paraMtu (saM.param); terakA-anu. parighala aitikA. aitirA. nemichaM. vimapra. paNa, [-ye] puSkaLa, atizaya parighA *abhiU. [rAjasevaka, rAjyApari abhiU. ArArA. uktira. uSAha. aitikA. karpUmaM. kAdaM(zA). gurjarA.. dhikArI] [saM.parigraha]; juo parighau terakA. nalarA. nalAkhyA. nemichaM. lAvala. paricau uktira. paricaya vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). vimapra. paricatta prAcIphA. tyajAyela (saM.parityakta) vIsarA. SaDAbA. prakAra, rIta; prakAre, *paricaya (pariyaca) akhAcha. paDado; juo rIte, peThe; juo para pariaca pari ArArA. gurjarA. mosAca.upara (saM.upari) paricaya- terakA. prAcIsaM. taja, (saM. . 2010_03

Page #393
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 307 parichai/pariveSaNa parityaj) paribaMdha ArArA. prabaMdha, [kAvyaracanA] parichai SaDAbA. tapAse, parakhe (saM.parIkSate) paribrahma dazaska(1). parabrahma parijalai gurjarA. prajaLe (saM.parijvalati) paribhava gurjarA. harikhyA. satAvaNI, apamAna pariTTa vikrarA. dhobI di.paria] (saM.); juo parabhava, parIbhava pariThavai *SaDAbA. [padArthono parityAga kare, paribhave *gurjarA. [saMtApa pAme] (saM.pari+ mUke, nAkhI de] (saM.paristhApayati) bhU); * narakA. [satAve]; juo parabhavai pariThiuM aitirA.dharyu, [mUkyusaM.pari+sthA] paribhAga kAdaM (zA). zeSabhAga; juo parabhAga pariNai uktira. gurjarA. cAraphA. terakA. parimANa devarA. pramANe SaDAbA. paraNe (saM.pariNayati) paribhramI SaDAbA. paribhramaNa karIne, pharIne pariNamAvIiM AnaMsta. pariNAma pamADIe, pariyaca juo paricaya [niSpanna karIe] pariyaTa uSAha. premAkA. vikrarA. dhobI di. pariNaya juo pariyaNa paria]; juo parIaTa pariNayaNa terakA. prAcIphA. paraNavU te, lagna *pariyaNa ["pariNaya] *gurjarA. [vivAha, (saM.pariNayana) lagna pariNAvai uktira. lAvala. vIsarA. paraNAve pariyaMka narakA. palaMga, (saM.paryaMka) (saM.pariNApayati) pariyA kastuvA. vaMzaja [saM.paryAya] pariNiu SaDAbA. paraNyo (saM.pariNIta) pariyAgati jinarA. paraMparAgata, [vaMzagata] pariNiti aitikA. [pariNamana, pariNAma, [saM.paryAyAgata]; juo parIAgata phaLa] [saM.pariNati pariyAM caMdravA. vaMzajo, peDhI [saM.paryAya] paritiSi vikrarA. pratyakSa, hAjarAhajUra pariraMbhaNa narakA. AliMgana [saM.] parithala vimapra. puSkaLa [saM.pRthula; rA.] parivarai upabA. RSirA. aitikA. vITaLAya paridali gurjarA. zatrusainyamAM (saM.paradale) (saM.parivR., prA.parivarai) paridevana RSirA. duHkha, zoka (saM.) parivarjaki SaDAbA. tyAga karanAra (saM.pariparidesa vIsarA. paradeza varjaka) pari pari abhiU. uSAha. RSirA. prakAre- parivADI gurjarA. paripATI, rIta, zailI prakAre, judIjudI rIte, pharIpharI parivArai ArArA. uktira. paravAre, pUrA kare paripalava- terakA. pharI pallavavaM. pillavita (saM.prapArayati); juo paravArai karavaM] (saM.pratipallav) parivArai gurjarA. vITaLAya (saM.parivArayati) paripaMthIya vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). parivAri syuM cAraphA. parivAra sAthe mArgarodhaka, zatru (saM.paripaMthin) pariveSaNa gurjarA. pIrasaNa (saM.) 2010_03

Page #394
308 parizodha/parIsivhyu 308 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza parizodha dazaska(1). vAvaDa, samAcAra, pariyaca, parIaMci, parIyaci, prIachi [patto]; premAkA. cAre bAju tapAsa, parIaTa kRSNabA. dazaskaM(2). dhobI di. [khUba zodha] pariaTTa]; juo pariyaTa, parIyaTu, parIhaTa parisari aitirA. "nemichaM. pAdare, [najIka- parIci RSirA. paDado; juo parIaca mAM] [saM.parisara parIAgata prAcIkA. vaMza, [vaMzaparaMparA] [saM. parisarpaNa AnaMsta. khasa, te, jaq te, paryAyAgata]; juo pariyAgati dUra tharbu te] [saM.parisarpaNa] parIkarI premapa. vIMTALI ? parisaha AnaMsta. "devarA. parISaha, karmanI parIkhai uktira. RSirA. SaDAbA. SaSTipra. nirjarA arthe svecchAthI bhogavavAnAM kaSTo pArakhe, parIkSA kare (saM.parIkSate) [jai.]; juo parIsaha parIkhA akhAkA. [parIkSA, samaja] parisATa AnaMsta. kSaya karavo te, [alaga parIchai uktira. vikrarA. SaDAbA. SaSTipra.prIche, karavU te] [saM.parizATa jANe, samaje [saM.paripsate] parisADi *SaDAbA. [nIce paDavU te] [saM. parITha jinarA. vRttAMta; juo pareTha parizATa] parIThavIu gurjarA. AzvAsana Apyu [saM.pari+ parisIjai uktira. parasevo thAya (sa. sthApita] parisvidyati) parIbhava kAmA(tri). hAra, apamAna ? [kaSTa, parisInau uktira. parasevo thayela (saM. pIDA]; juo parabhava parisvinnaH) . parIyaci aMbarA. paDado [saM.paricchada]; juo .. paristaraNa, paristarNa dazaka(1). premAkA. pariaca .. pAtharavU te [saM.] parIyacchi uktira. paDado [saM.paricchada] pariharai lAvala. SaDAbA. parahare, taje parIyaTu uktira. dhobI di.pariaTTa]; juo pariharavi aitikA. choDIne, tajIne parIaTa pariharau gurjarA. lo, dhAraNa karo, rAkho, parIyaNa, parIyaNi ArArA. gurjarA. parivAra, . [pakaDo, svIkAro] [saM.pari+ha] sevakagaNa (saM.parijana) parihArI lAvala. tajIne parIsai ArArA. uktira. gurjarA. jinarA. pari AnaMsta. aitirA. peThe, jema [saM.prakAre] SaDAbA. pIrase (saM.pariveSati) parI ArArA. RSirA. narakA. premAkA. dUra; parIsaha RSirA. *devarA. nalarA. [karmakSaya juo paharI mATe] zramaNoe sahavAnAM TADha, taDako parIaca, parIaci, catucA. nalarA. lalirA. vagere kaSTo [jai.]; juo parisaha paDado (saM.paricchada); juo pariaca, parIsiyuM uktira. pIrasavu (saM.pariveSa 2010_03

Page #395
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 309 parIveda/palavaTa yitavyam) paroNo akhAkA. premAkA. baLadane hAMkavA parIsveda madamo. prasveda mATenI lAkaDI [saM.pratodana] . parIhaTa dazaskaM(2). dhobI di.pariaTTa]; paroNo-rAsa premAkA. lAkaDI ane lagAma juo parIaTa parohita vikrarA. siMhA(ma). purohita, gora. parI prabopra. prakAre, [peThe, jema] parjanya premAkA. varasAda, megha [saM.] paru naMdaba. dUra; juo pahau parpaTa virApa. pApaDa [saM.] paru SaDAbA. anya, bIjI vyakti (saM.paraH) paryaMka akhAkA. palaMga (saM.) paruNA juo khuruNA paryANa kAdaM(zA). ghoDAnupalANa, jIna (saM.) paruppara, parupyaru aitikA. zRMgAmaM. paraspara parva *aitirA. [(AMgaLInAM) veDhAM] palaM premAkA. AIM, [bIjI bAju]; akhAcha. parva premAkA. paraba [pANInI] pradyucu. dUra, aLaguM parvaNI premAkA. [parvano divasa, pavitra parusa- nalarA. *krodha karavo (saM.pra+ruSa), divasa]; AThama, caudaza, pUnama ane ["duHkhanI lAgaNI anubhavavI]; juo amAsa - emAMnI koI eka tithi prahusu parSada ArArA. sabhA (saM.) parUvai uktira. pratipAdana kare (saM.prarUpa- pala prabopra. mAsa (saM.) yati) paLa premAkA. palaka, pApaNa [phA.palka] parUhaNuM uSAha. paroNo (saM.prAghUrNaka) palai ArArA. SaDAbA. paLAya, pAlana thAya pare aitikA. devarA. nemichaM. prakAre, pere, rIte [saM.pAl parathI] pareTha premAkA. rIta, [vyavahAra, rUDhi]; juo palaka zuM palaka premAkA. AMkhanI pAMpaNa parITha sAthe pAMpaNa, [najarenajara] parerI akhAkA. prerI, prerelI; [vadhu dUra, paLakA premAkA. jhaMkhanA[vALA], [lAlasu] vadhu AgaLa]; juo paharerI paLako narakA.chaTakIjAo, [cAlyAjAo] parere akhAcha. prere palakye cittasaM. palakamAM, palakArAmAM parero akhAcha. dUra [phA.palka] parero (pArevo/paTero) madamo. azvanuM palakhaMDa vikrarA. mAMsa [saM.] vizeSaNa, [eka azvajAti]; juo palaNAvo abhiU. -nA upara palANa mUko, pATara [sajja karo] (saM.paryANa parathI) paro akhAkA. premAkA. madamo. dUra, alaga paLatA narakA. (pagamA) paDatA, [jatA] paroNAcAra premAkA. mahemAnagata, Atithya [saM.palAyate] [saM.prAghUrNaka AcAra] palavaTa kAmA(zA). "catucA. narakA. 2010_03 madhya.20

Page #396
palavaTi/pavara 310 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza narapa(da). bheTa, dupaTTAthI keDa bAMdhavI te palevaNUM *abhiU. [agni, baLatarA] [saM. palavaTi uktira. kAdaM(zA). palavaTa, khesa, pradIpanakam] keDa upara khesa bAMdhavI te (saM.pallavA- palevalauM uktira. agninuM baLavU te (saM. vRtti ) - pradIpanakam) palavaTa vALavI dazaskaM(1). rUstasa. bheTa paloi gurjarA. terakA. jue (saM.pralokayati) bAMdhavI palyaMga ArArA. palaMga (saM.paryaMka) palavADa siMhA(zA). vADa palyu nalarA. sapheda vALa, paLiyu (saM.palita) palaMtu abhiU. paLato, doDato (saM.palAyat) paLyuM dazaskaM(1). premAkA. paLiyAM - dhoLA palAya, paLAya kAmA(tri). kAmA(zA). vALavALu thayu devarA. premAkA. harikhyA. jAya, bhAge (saM. palyopama aitikA. gurjarA. eka kALagaNanA palAy) jai.] . palAti gurjarA. palAyana (saM. palAyiti). palhaNAya vimapra. palANAya, [sajja karavAmAM palAva prAcIphA. AnaMda (saM.pralApa); juo Ave] [saM.paryANa parathI] karuNapalAva palhANo abhiU. -nA upara palANa mUko, palAza, palAsa, paLAsa premAkA. vasaMvi. [sajja karo] zRMgAma. khAkharo, kesUDAnu vRkSa palhAlai uktira. "upabA. palALe, Ardra palAsi gurjarA. mAMsabhakSI, rAkSasa (saM.pala+ kare (*saM.paryAyati) [saM.prahlAdhyati] azin) pava terakA. paraba (saM.prapA) / pali nalAkhyA. paLe, jAya (saM.palAyate) pavajaMti aitikA. pravRtta thAya che, [gati - palita kAdaM(zA). narakA. paLiyAM AvyAM gamana kare che] [saM.pravrajati] , tevo mANasa, vRddha [saM.] pavaTTharatti * aitikA. [varSARtumAM] [saM. palitta' prAcIsaM. pradIpta prAvRSaRtu] paliyA nemichaM. paLyA, gayA [saM.palAya] pavaNa gurjarA. terakA. virApa. pavana paliMga vIsarA. palaMga (saM.palyaMka) [Page #397
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza .311 pavarapuri/pasIjai prasRti) zreSTha, pradhAna pavarapuri aitikA. pravara [uttama nagarImAM pasara gurjarA. prasara, phelAvo pavarikha pradyucu. pauruSa pasarai upabA. gurjarA. cittasaM. vasaMphA. pavAI akhAkA. pAvaiyo, napuMsaka vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). virApa. pavADai jinarA. *pamADe, *apAve, [*pratApa SaDAbA. prasare, phelAya - daivI camatkAra vaDe] pasavai uktira. janma Ape (saM.prasavati) pavADau abhiU. "uSAha. pradhucu. hammIpra. pasaMsa- terakA. prazaMsA karavI (saM.prazaMsa) parAkrama; hammIpra. parAkramavarNana- kAvya pasaMsijai aitikA. prazaMsA thAya che [saM.pravoda] pasAi ArArA. -ne lIdhe (saM.prasAda); pavAlau prAcIphA. paravALu, eka rana (saM. ArArA. uSAha. kRSNaca. jinarA. prabopra. pravAla) rUpaca. vikrarA. virApa. kRpA, kRpAthI; pavittiNa aitikA. pavitra (nAmagrahaNa) vaDe abhiU. ArArA. bakSisa pavittIya sthUliphA. darbhanI vIMTI pasAu aitikA. cAraphA. zIlaka. *SaDAbA. [saM.pavitrikA] (prA.pavittaya) sthUliphA. prasAda, kRpA pavittu SaDAbA. pavitra pasAulai karpUmaM. gurjarA. vikrarA. zRMgAmaM. pavitrii, pavItrai uktira. pavitra kare (saM. kRpAthI (saM.prasAda) . pavitrayati) pasAya ArArA. aitikA. nalarA. *zRMgAma. pavitrI uktira. premAkA. darbhanI vIMTI (saM. kRpAdAna, bakSisa; akhegI. aitirA. pavitrakam) dazaska(1). terakA. narakA. premAkA. paveDo dazaskaM(1). premAkA. lAkaDI, DaMgoro, / vikrarA. prasAda, kRpA; akhAcha. prasAdaeno chUTo ghA rUpa, prasanna, [kRpAvaMta]; juo pazAa pavvaya aitikA. terakA. parvata pasAyalu aitikA. prasAda, [kRpA] pazAa, pasAya madamo. bakSisa (saM.prasAda) pasAyo caMdravA. bheTasogAda pazu-ari premAkA. siMha [saM.] pasAra kAdaM(zA). phelAvo (saM.prasAra) pazuvAM dazaskaM(2). DhorAM pasAriya gurjarA. prasArIne, phelAvIne pazcimIu uktira. pazcima dizAnuM pasAva ArArA. kRpA, prasAda pazyama kAdaM(zA). pazcima dizAnuM juo pasiddha aitikA. prasiddha pasyama pasI aitirA. pachI pasa lAvala. khobo (saM.prasRti) pasIai uktira. prasanna thAya (saM.prasIdati) pasai prAcIphA. khobo, poza, pasalI (saM. pasIjai uktira. parasevo thAya (saM. ___ 2010_03

Page #398
pasu / pahilera prasvidyate) pasu kAmA (tri). baccAM, bALaka pasUADe akhegI. paDakhe, pAsA para pasUya zRMgAmaM. pazu pastA zIlaka. pistA eka mevo pasyamu vimapra. pazcimano deza; juo pazyama yaha uktira mArga (saM. pathaH) pahaiDiu * lAvala. [dUra haTyo, dhokho dIdho, vizvAsabhaMga karyo] [rA. pahiDaNau ] pahailau lAvala. pahelo, prathama [ saM . prathilla] pahaIM kRSNaca. karatAM pahacas gurjarA. pahoMce, jAya; juo pahutai pahaDai * jinarA. [ dUra haTe, dhokho de, vizvAsabhaMga kare] [rA. pahiDaNau ] pahatI gurjarA. pahoMcI; juo pahutai pahara uktira. upabA. gurjarA. SaDAbA. prahara paharaNi gurjarA. paheravezamAM; juo pahiraNa paharAuta prAcIphA. pahero bharanAra, cokIdAra (saM. prAharika) -- 312 paharI * RSirA. [dUra, aLagI ]; juo parI paharerI cittasaM. dUranI, pAranI sthiti; juo parerI ghoDA pahala ArArA. pahelo [ saM . prathilla] pahalANa RSirA. kAdaM (zA). palANa, nI pITha paranuM jIna (saM. paryANa) pahavai ArArA. thAya, karI zake (saM. prabhava) pahANa akhAcha. paththara [ saM . pASANa ] pahANa, pahANu aitikA. jinarA. terakA. 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza prAcIphA. pradhAna, mukhya pahANako dazaskaM ( 1 ). pahANo pahAriM gurjarA. prahArathI pahi vimapra. pathika, musAphara pahi pradyucu. pAse; zRMgAmaM. -nA karatAM; * hammIpra. [paNa] [rA. ] pahicANi prAcIphA. oLakhANa, paricaya (saM. pratyabhijJAna) pahiTa- nalarA. palaTavu, [badalAvuM] [rA. ] pahiti lAvala. rAMdhelI dALa [hiM.]; juo pihiti pahiya prAcIphA. pravAsI (saM. pathika) pahirai uktira. upabA. tairakA. lAvala. SaDAbA. pahere (saM. paridhA - ) pahirAvauM aitirA. paherAmaNI AyuM paharo akhAkA. dUra, alaga; dazaskaM ( 2 ). pahirAvaNI vIsarA. paherAmaNI (saM. Agho paridhApana) pahiraNa, pahiraNauM uktira. RSirA. gurjarA. terakA. prAcIphA. lAvala. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). vIsarA. SaDAbA. paheravuM te, paheraveza (saM. paridhA+ ana) pahirAvai uktira lAvala. paherAve (saM. paridhApayati) pahilauM AnaMsta. uktira. upabA. gurjarA. terakA. lAvala. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). vIsarA. SaDAbA. paheluM, pahelAM (saM. pratha+ illa) pahilerauM SaDAbA. -nI pahelAM; gurjarA. pahelA, AgalA (saM. prathilla+tara)

Page #399
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 313 pahillI/paMcagavya . pahillI terakA. prAcIphA. pahelI (saM.pratha+ pahUtau aitikA. aitirA. prabopra. vIsarA. . illa+ikA) - pahoMcyo (saM.prabhUta) pahI uktira. pathika pahedhI madamo. pedhI pahI parahaNu vimapra. pai-paroNo, pathika ane paheraNa premAkA. pozAka [saM.paridhAna] paroNo. pahelI uktira. samasyA, koyaDo (saM. pahu aitikA. prabhu prahelikA) pahuA premAkA. pauA [saM.pRthukAH] . pahota, dazaskaM(1). premAkA. pahoMcaq [saM. pahuccai gurjarA. pahoMce, jAya (saM.prabhUta, prabhUta] prA.pahutta) pahUu aMbarA. gurjarA. dUra (saM.parasmin); pahuDasi uSAha. poDhaze [saM.pravadhu juo paru pahutai ArArA. gurjarA. terakA. nemichaM. pahANa kAdaM (zA). palANa, ghoDAnI pITha prAcIphA. prAcIsaM. lAvala. vasaMphA. paranaM jIna (saM.paryANa) vasaMvi. vasaMvi(brA). vIsarA. SaDAbA. paMkaya aitikA. terakA. paMkaja, [kamaLa] pahoMce, AvI pahoMce, jAya (saM.prabhUtaH) paMkha gurjarA. paMkhI (saM.pakSI) pahataNI aitikA. pravartinI, jaina sAdhvIAnu paMkha garjarA. pAMkha (saM.pakSa) ..... eka pada paMkha vetApa. rajakaNa, kesara patta, pahuttau upabA. aitikA. pahoMcyu, paMkhanA premAkA. pAMkhavALAM, [paMkhI] jaI pahoMcyu (saM.prabhUta-) pahattaNI ArArA. pravartinI, jaina sAdhvIone paMkhuDiya prAcIsaM. pAMkhaDI [saM.pakSa] apAtuM pada paMkhIu upabA. paMkhI (saM.pakSI) pahunuhatA nemichaM. panotA, puNyazALI [saM. paMkhuDIya sthUliphA. pAMkhaDI puNyavaMtAH] paMga prAcIphA. Dholaka jevU eka vAjiMtra pahurai uktira. prahare (saM.upAMga) pahuru (paharu pADatA) *zRMgAma. [pahero - paMgakhu kRSNabA. paheravU, [oDhavU] [saM.pra+ cokI rAkhatA] [saM.prahara] . aMkura-, prA.paMgura-]; juo pAMgurai pahula *vasaMvi(brA). [pahoLa] [saM.pRthula] paMgura- tairakA. prAcIsaM. pAMgara, (saM.pra+ pahulI *vasaMvi(brA). [pahoLI] . aMkura-) : pahuvai * aitikA. [pRthvImAM] paMca ITAlI caMdravA. vimapra. zikSA karavA pahuvInAha nalarA. pRthvIno adhipati (saM. mATe paMca bheguM thaI IMTa mAre te, IMTa pRthvInAtha) mArIne mArI nAkhavAnI sajA .. pahuA uktira. pauA (saM.pRthukAH) paMcagavya premAkA. gAyanAM dUdha, dahI, ghI, 2010_03

Page #400
paMcaggalauM / paMcuMbari mUtra ane chANa [saM.] paMcaggalauM gurjarA. pAMcane AgaLa karIne, (saM.paMca + agrilakam) paMca divya siMhA (ma). jaina paraMparA mujaba tIrthaMkarAdinA mahattvapUrNa prasaMgoe thatA pAMca camatkAra; juo diva paMcadrIpaNu zRMgAmaM. pAMca iMdriyo dharAvavAno guNa paMca pada nalarA. paMca namaskAra [nAM pada], navakAra maMtra [jai. ] paMcaparavA akhegI. pAMca parva (para)vALI, pAMca sAMdhAvALI, [pAMca bhAga avidyA, ahaMkAra, rAga, dveSa ane maraNabhaya vALI ( mAyA ) ] paMcabANa premAkA. [kAmadevanAM pAMca bANa ], araviMda, azoka, navamAlikA, AmramaMjarI ane nIlotpala; gurjarA. pAMca bANavALo deva, kAmadeva (saM.) paMcabhadra hammIpra. uttama ghoDAnI eka jAta paMcama narakA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). paMcama sUra - 314 - paMcamagati gurjarA. pAMcamI gati, mokSa paMcamAsI premAkA. mosAca. sagarbhAvasthAnA pAMcamA mahine thatI rAkhaDI bAMdhavAnI vidhi 2010_03 paMcamu vasaMphA. vasaMvi. paMcama sUra paMca mera sthUliphA. pAMca meru, pAMca maryAdA[vrata] rUpI meru paMcavIsa uktira. pacIsa ( saM . paMcaviMzati ) paMcazabada, paMcazabda, paMcasabada ArArA. * kAmA (zA). narakA. nalarA. prAcIphA. madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza premAkA. pAMca vAdyano maMgalasUcaka dhvani; juo sada paMcasayAM ArArA. pAMcaso (saM. paMcazata) paMcahattari uktira. paMcotera (saM. paMcasaptati) paMcahatara, paMcahutarI aitirA. lAvala. SaDAbA. paMcotera (saM. paMcasaptatiH) paMcAiNa lAvala. siMha (saM. paMcAnana ) paMcAkSariyAM premAkA. *melI vidyA dvArA bhUtapretane kADhanAra, [ maMtravid ] paMcANaNu aitikA. paMcAnana, siMha paMcAtIta akhAkA. paMcabhUtathI para evaM paMcAnana nemichaM. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). siMha (saM.) paMcAbhigama ArArA. caityAdikamAM praveza karavAnA pAMca niyama [jai.] paMcAyaNa dazaskaM (2). narakA. premAkA. siMha (saM. paMcAnana ) paMcAlI jinarA. prAcIsaM. pUtaLI (saM. pAMcAlikA) paMcAzrava ArArA. karmanAM pAMca pravezadvAra [jai. ] paMcAsa nalAkhyA. vIsarA. SaDAbA. pacAsa (saM. paMcAzat) paMcAsama aitikA. pacAsamuM paMcAM aMga prasAda vikrarA. pAMce aMge paheravAnA poSAkanI bakSisa paMcuttara aitikA. pAMca anuttara vimAna [davaloka] [jai.] paMcuMbari SaDAbA. uMbaro vagere pAMca akhAdya phala (saM. paMca + udumbara) -

Page #401
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza .315 paMceTau/pAuMchaNa paMceTau jinarA. [pAMca lakhoTIothI ramAtI] pA narakA. tarapha bALakonI eka ramata [rA.paceTau] pA uSAha. paga (saM.pAda) paMcetAlIsa SaDAbA. pistALIsa (saM.paMca- pAatI akhAkA. pAtI, pivaDAvatI catvAriMzat) pAi prabopra. vasaMphA. vasaMvi. vIsarA. paga paMceMdrI gurjarA. paMcendriya, pAMca indriya (saM.pAda) paMjara ArArA. vIsarA. zRMgAmaM. hADapiMjara pAi ArArA. vIsarA. pAme (saM.); gurjarA. pAMjaruM (saM.) pAiu lAvala. pAyelo, pivaDAvelo paMjeThI juo pajoDI pAika ArArA. uktira. nalarA. SaDAbA. paMDa akhegI. piMDa, deha-pudgala page cAlanAra sainika (saM.pAdAtika) paMData catucA. paMDita, DAhyA pAikI aMgavi. subhaTatA, vIratA paMDiya aitikA. paMDita pAiNi uktira. poyaNI (saM.padminI) paMDiyau jinarA. vIsarA. paMDita pAidalAM prabopra. pyAdAM, [pAyadaLa, padAti paMDu SaDAbA. phikkuM, [lohInI ochapavALu] / sainiko] (saM.pAdadala) (saM.pAMDu) pAilI uktira. pAlI, anAja mApavA mATernu paMDurau vIsarA. dhoLo, phikko (saM.pAMDura) / vAsaNa (saM.pallI) paMDya cittasaM. piMDa, zarIra, padArtha pAisi ArArA. pAmaze paMDyau vIsarA. paMDita pAiM kAdaM(zA). -nA karatAM (saM.pakSe) . paMDyAMsa uktira. paMDitavara (saM.paNDita - pAIi lAvala. pAyAmAM mizraH) paMti RSirA. jinarA. prAcIphA. lAvala. 17 patra pAu caMdravA. pAmyo zreNI; paMgata (saM.paMkti) pAu gurjarA. vIsarA. SaDAbA. paga (saM.pAdu) paMthakazAlA RSirA. mArgamAMnI dharmazALA, pAudhArau gurjarA. prAcIkA. SaDAbA. padhAro [pathikazALA] (saM.) (saM.pAda+) paMnarapi prAcIphA. pharI vAra (saM.punarapi) pAudhyAru aMbarA. padhAro paMpAla ArArA. khoTuM, vyartha, mithyA (rA.); pAula uktira. pATala puSpachoDa (saM.pATalA) prapaMca, kapaTa (rA.) pAula narakA, paga; pradhucu. *siMhA(ma). paMpoTA *upabA. [bahubIjavALI eka nartaka vanaspati pAu~chaNau uktira. prAcIsaM. SaDAbA. pAyapaMpoTA uSAha. samyaco. parapoTA; juo lUchaNuM, jaina munio bhoMya sApha karavA papoTA vApare che te poMchaNuM (saM.pAdapoMchanaka) . 2010_03

Page #402
pAka anna/pAgaraNa pAka anna kAdaM (dhu). pakavAna, [ghI- telamAM taLelI svAdiSTha vAnagI] [saM. pakva ] pAkau SaDAbA. pakavelUM, cUle caDAvI mIThAI rUpa banAveluM (saM.pAka) pAkhai AnaMsta. ArArA. uktira. RSirA. gurjarA. nalarA. nemichaM. lAvala. vAgbhabA. SaSTipra. vinA (saM. pakSe, pakSasmin); uktira lAvala. pAse, AjubAju lAvala. pakhavADiyAmAM 316 pAkhakhamaNa uktira. paMdara divasanA upavAsa pAkhiyau prAcIsaM. pakSI (saM.pakSakSapaNam) pAkhatiyAM SaDAbA. pAchaLa rahelA, [AjubAju rahelA ] (saM. pakSa parathI) pAkhatI * RSirA. gurjarA. jinarA. virApa. hammI. AjubAju, bAjumAM, pAse (saM. pakSatI) pAkhara ArArA. uktira. aitikA. kastuvA. kRSNabA. narakA. premAkA lAvala. vIsarA hAthIghoDAno sAja, jIna, bakhtara, palANa (* saM. pakSara) [saM. upaskara]; ]; pradyucu. ghoDAnI eka jAta pAkhariyA aMgavi. aitikA. gurjarA. cAraphA. narakA. pracu. premAkA. *virApa. vIsarA. jIna, bakhtara, AdithI sajja karyA (*saM. prakSara; de.pakkhara) [saM. upaskara ]; premapa. ghoDA madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza uSAha. kAdaM (dhu). kAdaM (zA). *jinarA. narakA. narapa ( da ). nalAkhyA. nemi N. prAcIsaM. lalirA. zRMgAmaM. harivi. AsapAsa, cAre tarapha, pharatA (saM. pakSa - ) pAkhali (cahu pAkhali) kRSNabA. copAsa pAkhalIA kRSNaca. pharatA, AsapAsa pAkhANa upabA. dazaskaM ( 1 ). SaDAbA. pASANa pAkhi aMgavi. kAdaM (zA). prAcIkA. premapa. rUsta sa. vinA (saM. pakSe ) pAkharIA RSirA. *vimapra. pAkhara - bakhtara vagerethI sajja thayelA (de. pakkharia) pAkhala vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). paDakhuM (saM. pakSa) pAkhalai, pAkhali aMbarA. ArArA. uktira. 2010_03 pAkhI akhAkA. caMdravA. naMdaba. premAkA. madamo. vetApa. siMhA (zA). vinA (saM. pakSa) pAkhI upabA. SaDAbA. pakhavADika divasa, [caudaza] (saM. pAkSika) pAkhe akhAkA. kAmA (zA). catucA. cittasaM. dazaskaM (1). dazaskaM (2). devarA. narakA. prabopra. * prAcIsaM. madamo. mosAca. SaDAbA. harikhyA. vinA ( saM . pakSa ) pAga terakA. pAja, sopAnapaMkti pAga akhAcha. karpUmaM. kAdaM (zA). gurjarA. caMdravA. dazaskaM ( 1 ). nalarA. nalAkhyA. prAcIphA. prAcIsaM. premapa. premAkA. madamo. lAvala. paga (saM. pAdAgra) pAga jinarA. pAghaDI pAga chabe akhAkA. paga sparze, [paga mUke], sudhI pAgaDi abhiU. peMgaDAmAM (saM. pAdAgra> pAga+Da); juo pAghaDe pAgaraNa abhiU. caMdravA. harikhyA. oDhaNuM [de. paMguraNa]; juo pAgaraNa

Page #403
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 317 pAgaruNa/pATavaTa u pAgaruNa kastuvA. *pAghaDu, [oDhaNuM]; juo (saM.pazcAdanIkam) pAgaraNa pAchopau prAcIsaM.?, [(vaMzanA) pAchalA krame] pAgoharI uSAha. pagI, [pagapALo sipAI, pAja aMgavi. AnaMsta. "narakA. "premAkA. cokIdAra "lAvala. pagadaMDI, setu (saM.padyA); pAgya madamo. paga [saM.pAdAgra] *akhAkA. jinarA. terakA. sopAnapaMkti, pAghaDalA lAvala. strIonA paganA kAMDA sIDI / upara paheravAnAM ghareNAM di.pAgaDA] pAjaNI uktira. pIj, peyapadArtha, kAMjI pAghaDe rUstasa. peMgaDe; juo pAgaDi (saM.paryAyaNikA) pAcai prAcIphA.paripakvathAya, pAke; uktira. pATa uSAha. dazaskaM(1). premAkA. vIsarA. kAdaM(gha). kAdaM(zA). prAcIsaM. raMdhAya, kImatI vastra, rezamI vastra (saM.paTTa) zekAya (saM.pavyate) pATa vIsarA. madamo. [rAja]gAdI, siMhAsana; pAchai ArArA. uktira. gurjarA. pAchaLa, bAjoTha (saM.paTTa); *vIsarA.. [pATavI, pArcha, prAcIsaM. pachI (saM.pazcAt) mukhya] pAchaNo siMhA(zA). sajAyo [rA.; de.] pATau uktira. pATo (saM.paTTa); vIsarA. pAchapIli gurjarA. pAchaLathI (saM.pazcAttva) pATiyuM (saM.paTTa) pAchilau SaDAbA. [pAcha, pachI-], pATaghAyo siMhA(zA). rAjavI upara ghA [saM. chevaTana; uktira. upabA. pAcho, paTTa+ghAta] pAchaLa, agAunuM (saM.pazca parathI) pATaNa nalarA. paMcavA. prAcIphA. SaSTipra. nagara pAchali uktira. upabA. kAdaM(zA). gurjarA. (saM.pattana); vIsarA. pATaNa nAmarnu nagara pAchaLa pATaNapoLa akhAkA. mukhya poLa, [nagarano pAchirnu uktira. upabA. SaDAbA. pAchakheM (saM. daravAjo] pazca parathI) pATara pradyucu. ?, [*ghoDAnI koI jAta]; pArcha karyu cittasaM. choDyu juo paTero pArcha rahA cittasaM. bAkI rahyaM pATala nalarA. eka deza jyAM nalarAjAe pArcha nalAkhyA. [-thI, pAchaLa, pUrvI. sadhI vijaya ko hato (saM.pazcAta) - pATalau uktira. [*pATale besAr3I karAto pADUM kahAvyAnI zaMkA kAdaM(dha). tiraskAra- satkAra] (saM.pATAcAraH) nI bIka pATalIutAra hammIpra. pATiyAutAra, uttama pAchera SaDAbA. pAchotalaM, pachIthI thatuM ghoDAnuM eka vizeSaNa pAchevANu, pAchevANUM uktira. pAchaLa taraphanuM pATavaTa madamo. gAdIno adhikAra 2010_03

Page #404
pATA / pANIrasau pATA gurjarA. pATalA; rAjagAdI (saM. paTTa) pATA cahe * akhAkA. [ghA karavA mAge ] pATi upabA. pATa (saM. paTTa) 318 pATU aitikA. paTTa, sundara vastra, [rezamI vastra] pATUAlI uktira. pAdaprahAriNI, pATu mAratI pATotarI caMdravA. pATavI (saM. pATala) pADala lAvala. pATaliputra nagara pADala - tUNa harivi. pATalapuSparUpI bhAtho pATiyAko * premAkA. [ghaNI seranI gUMthaNI- pADalapura ArArA. pATalipura nagara vALo ] pADaliya, pADalIya ArArA. terakA. prAcIphA. pATaliputra, magadhanuM prAcIna pATanagara pADA duhe juo duhe re pADA 1 pADi SaDAbA. vistAra, adhikArakSetra (saM. pATa, pATaka); juo pADau pADihArU uktira. sAdhuthI amuka samaya rAkhI gRhasthane pAchI ApI zakAya tevI vastu (saM. prAtihArikam ) [jai.] pADuuM, pAhUuM dazaskaM (1). "premAkA. kharAba, kaDavuM; upabA. "uSAha. kAdaM (zA). nalarA. zRMgAmaM. kharAba, halakuM, naThAruM; * RSirA. karpUmaM SaSTipra. kharAba, azubha, aniSTa (saM. * pAtuka) pADha * premAkA. vetApa. pahADa pADha uktira. mAMcaDo pADa premAkA. zRMgAmaM. upakAra paDozanI pADa siMhA (zA). samIpamAM, [pAse ]; vIsarA. pANa akhAkA. dazaskaM (9). narakA. premAkA. harikhyA. hAtha (saM. pANi); juo pAna pANa ArArA. pANI [saM. pAnIyam ] pANa uktira. pINuM (saM. pAnam) pA'Na akhAcha. zilA, paththara [ saM . pASANa ] pANahi, pANahI vIsarA. joDA (saM. upAnah ) pANivetra kAdaM (zA). vetrapANi, hAthamAM vAMsachaDIvALu [saM.] pANihAri vimapra. panihArI [saM. pAnIyahArI ] pANIrasau upabA. eka prakArano roga (saM. pAnIya+rasa) pAToghara premAkA. pATavI; aitikA. padadhAraka, [pATa - gurugAdInA adhikArI ] pAThaga prAcIkA. brAhmaNanI aTaka (saM.pAThaka) pAThaviu ArArA. Sar3AbA. gurjarA. vIsarA. mokalyo (saM. prasthApU) pAThI premAkA. pATha karanArA pAThI abhiU. [nizALiyAnI] pATI, sleTa pAThIna RSirA. te nAmanuM jalacara prANI, [eka jAtanuM mAchaluM] pAThe AvaDe premAkA. moDhe AvaDe pADa gurjarA. paDo, nagAruM (saM. paTaha) . pADai (lekhe, pADai) jinarA. hisAbamAM nAkhe, [khAte mAMDe, udhArI nAkhe] pADau uktira. caMdravA. kAmA (tri). jinarA. devarA. premAkA. pADo, mahollo (saM. pATakaH); juo pADi pADala ArArA (va). RSirA. aitikA. gurjarA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). zRMgAmaM. rAtA raMganuM eka phUla ke phUlajhADa 2010_03 1 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza

Page #405
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza pANIvala * jinarA. [kSaNeka, TraMko samaya ] pANya, pAMNa catucA. caMdravA. cittasaM, premapa. pANi, hAtha " nAza paDavuM pAtagI prAcIsaM. pAtakI, [pApI] 319 pAtarAM, pAMtarAM devarA. [jaina sAdhu vApare che te] lAkaDAnAM vAsaNa ( saM . pAtra ) pAtarisi ArArA. chetarIza (saM. pratAr ) pAtarI narakA. harikhyA. pAMdaDAmAM vALelo phUlana bIDo (saM. patrI) pAtali prAcIsaM. pAtaLa pAta ArArA. niSphaLatA (saM.); harikhyA pAdu akhAkA. cittasaM. paga [saM.] pAtika, pAtIka dazaskaM ( 1 ). devarA. narakA. madamo. siMhA (zA). pAtaka, pApa pAtra abhiU. aMbarA. *ArArA. RSirA. nalarA. prAcIkA. prAcIsaM. vikrarA. siMhA (ma). hammIpra. nartakI pAtrau uktira. pAtra [* (hIrAnI) kothaLI ] pAthU aitikA. pathika 2010_03 -- pANIvala / pAnaDI pAvariyau uktira. gAmaDiyo ( saM . pAdrikaH) pAdupANi akhegI. paga ane hAtha [saM.] pAdya premAkA. harikhyA satkAra rUpe paga dhovA e [saM.] pAtaLiyA premAkA. suMdara, dekhAvaDA pAtaMjalI dazaskaM ( 9). premAkA pAtaMjala yogasUtra pAtAMjalI cittasaM. pataMjalinuM, pataMjalie pAdharapaTa premAkA. ujjaDa medAna racetuM zAstra pAtra uktira. gAmaDuM (saM.padra) pAghara catucA. sIdho, [sarala]; * gurjarA. [*khullaMkhullA, pAdara] (dai.paddhara) [saM. prAdhvara ] pAdhara narakA. [ pAdara], bhAgoLa, gAmanI najIka sImA [saM.] pAghara (pAdharasIha) gurjarA. sIdhosaTa, bhalobhoLo; juo pAdharasI pAdharasI * jinarA. [sIdhosaTa, sarala, bhalobhoLo ] pAtrAM upabA. pAtra, vAsaNa pAtrAMrau kApa uktira. pAtra vAsaNanuM prakSAlana (saM. pAtrANAM kalpaH ) pAru akhAkA. uktira. upabA. kAdaM (zA). narakA. nalAkhyA. nemichaM. premAkA. SaDAbA. sIdhuM, sarala (de. paddhara ) [saM. prAdhvara ]; SaSTipra. sAmAnya koTinuMH sIdhuM, (avakuM nahIM te); sIdhuM, [zuddha ] pAdhArau gurjarA. padhAro; juo pAudhAro *pAna (pANa) * harikhyA. [hAthamAM] (saM. pANi) pAnaDA upabA. pAMdaDAM [saM. parNa] pAthau uktira. eka mApa, parimANa (saM. prasthaH) pAthara uktira. RSirA. prAcIphA. lAvala. paththara (saM. prastara) pAtharI vIsarA. * (kImatI) paththara (saM. prastara), pAnaDI abhiU. pAMdaDI, vanaspatinI pAtarI pAdharasIha juo pAdhara pAdhari uSAha. khullA maidAnamAM; [sIdhesIdhuM ] (da.paddhara) [saM. prAdhvara]

Page #406
pAnano bIDalo gaLavo/pArathiyA 320 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (saM.parNikA); narakA. pAnanI bhAtavALI vikrarA. vIsarA. paga (saM.pAda) pAnano bIDalo gaLavo akhAkA. cAvyA pAyau RSirA. devarA. prApta karyu vinA pAna khAvU, [sAra vinAnI kriyA pAyaka ArArA. gurjarA. nemichaM. pradyucu. karavI]; juo bIDyAM pAna ja gaLavAM lAvala. vimapra. virApa. pagapALA sainika pAna-bIDa prAcIsaM.pAnabIDu [saM.parNa+vITi:] (saM.pAdAtika) pAnahI ArArA. pagarakhAM (saM.upAnaha) pAyakI gurjarA. pAtakI, pApI pAnetra, pAnetrI lAvala. vimapra. pAnetara, pAyakesarI uktira. vAsaNa lUchavAno kapaDA lagnavidhi vakhate paheravAmAM AvatI no TukaDo (saM.pAtrakezarikA) [jai.] oDhaNI [saM.pAriNetra] pAyaThavaNau uktira. pAtra mUkavAnuM UnapAnoTha akhAcha jArabAjarInAM lAMbAM pAMdaDAM, vastra (saM.pAtrasthApanakam) [jai.] pAnaTha pAyaDIu gurjarA. *prakaTa karyu (saM.prakaTita), pAnhau ArArA. uktira. vimapra. pAno, [*koI vAdya] chAtImAM dhAvaNa bharAvaM te (saM.prasnava) pAyasAna dazaska(1). pAyasAnna, khIra pAnhI uktira. SaDAbA. paganI pAnI (saM. pAyasAna premAkA. dUdhamAM rAMdheluM anna, khIra pANi) pApaijinai SaSTipra. pApane ja (vize) pAyA ArArA. vAgbhabA. pAya, paga [saM.pAda] pApaNa catucA. pApiNI, tiraskAravAcaka pAyAla aMbarA. ArArA. gurjarA. pAtALa pAye caMdravA. pAmatAM [saM.prAp] zabda pApapaNAsa vikrarA. pApano nAza (saM.pApa+ pAyo lAvala. pAmyo, meLavyo pAra ArArA. upara, AgaLa, caDiyAtuM [saM.] praNAza) pAra kAvya cittasaM. aMta ANa, cheDo ANa pApAMtika nalarA. eka pradeza jyAM nalarAjAe pArakhi nemichaM. vikrasa. pArakhanAra, pArekha vijaya karyo hato (saM.parIkSaka) pAmaNahAra AnaMsta. pAmanArA pArakho madamo. parakhanAro (saM.pArIkSaka; prA. pASaNahAro akhegI. pAmanAro __pArikkhaya) / pAmarI narakA. premapa. premAkA. bArIka pArakhyA akhAcha. parakha, parIkSA . raMgaberaMgI vastra, dupaTTA ke khesa tarIke pArajAtIka naMdaba. pArijAtaka vaparAtuM vastra, Una, vastra pAraNetra uSAha. "paraNetara, [lagna] pAmi uktira. pAmatuM (saM.prAptavyam) pAratA SaDAbA. pUrNa karatA (saM.pArayati) pAmviu prAcIsaM. pAmyo (saM.prAp) pAratI cAraphA. o nAmanAM phUlo (da.pAratti) pAya gurjarA. terakA. devarA. nalAkhyA. pArayiyA jinarA. prArthanA karavAvALA, 2010_03

Page #407
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 321 pArada/pAlaThIkaraNu [mAgavAvALA] pAri uktira. SaDAbA. pAra, pelI bAju, pArada cittasaM. pAro [saM.] __ pachI (saM.pAre) pAradhi vasaMphA. "vasaMphA (brA). eka phUlanu pArikhai AnaMsta. pArakhe [saM.parIkSate nAma pArikhau ArArA. RSirA. pArakhaM (saM.parIkSa) pAraghi nalarA. zikAra, mRgayA (saM.pApaddhi) pArikhA vimapra. parIkSaka pAradhi-raMgu *vasaMvi(brA). [pAradhi nAmanA pArekha narakA. pArakhaM-parIkSA karI jANanAra phUla sAthe AnaMdakrIDA pArevo juo parero pAradhivasaNu gurjarA. zikAranuM vyasana (saM. pAryau ArArA. pUro karyo, samApta karyo pAparddhivyasana) . [saM.pAritaH] pAradhisaMgu vasaMvi. "vasaMvi(brA). pAradhipuSpa- pAlai prabopra. pALA [sainika] sAthe no saMga pAlau, pALau uktira. nalarA. prAcIsaM. pAradhI gurjarA. zikAra (saM.pApaddhi) lalirA. vIsarA. page cAlato, pALo pAradhIu gurjarA. zikArI (saM.pApardhIka) [*saM.pAda+cala] pArazI caMdravA. gupta bolI pAlau akhAkA. akhAcha. akhegI. uktira. pArazIkara kAdaM(zA). IrAna(deza), pArasI- barapha, karo (saM.prAleyam) ono pradeza (saM.pArasIka+ra) pAlaka nalarA. eka devavimAna, [devaloka] pArazI-bheda kAdaM(zA). pArasI, cokkasa karelA (saM.) khAnagI arthavALA zabdonA prayogavALI pAlakI prAcIsaM. pAlakhI (saM.paryaMkikA) bolI pAlaTai uktira. prabopra. premAkA. vIsarA. pArazvavartI kAdaM(zA). najIka rahelu (saM. zRMgAmaM. badalAya, palaTAya, [mAM pArzvavartI) parivartana pAme]; palaTAve, badalAve di. pArasa premAkA. pArasamaNi; sparzathI loDhAne pallaTTa; saM.paryasta] suvarNa banAvanAra maNi pAlaTau akhegI. uktira. vAgbhabA. palaTo, pArasa pAkhANa AnaMsta. pArasamaNi parivartana pArasa pAhANa uktira. pArasamaNi (saM. sparza- pAlaTaNAM prabopra. badalAvavAnAM pASANa) pAlaTiA upabA. vAraMvAra badalAvanAra (de. pArasI premAkA. na samajAya tevI, sAMketika pallaTTa) [saM.paryasta] bhASA - pAlaThI vimapra. [palAMThI] [saM.paryastikA] pArAsura madamo. parAzara RSi] pAlaThIkaraNu SaDAbA. UbhaDaka page ke pArAMgata akhAkA. saMsAranI pAra [javU te] sAthaLa para paga caDAvI besabuM 2010_03

Page #408
pAlathI/pASANabheda 322 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (saM.paryastikA, prA.palhatthiya) pApakarma, azubha karma pAlathI uktira. pAtharapuM (saM.paryastikA) pAvai akhAkA. ArArA. uktira. aitirA. pAlavai ArArA. uktira. RSirA. pallavita gurjarA. devarA. narakA. pAme (saM.prAp) thAya, pallavita kare pAvai abhiU. pAvaiyo, hIjaDo pAlaviyAM premAkA. sADInA pAlava, cheDA pAvaTau uktira. jalAzayano ghATa, Aro [saM.pallava] (saM.pAdAvata) siM.pAdavA] pAlA, pALA kAdaM (zA). *gurjarA. narakA. pAvaDie jinarA. pagathiye [saM.pAda parathI] premAkA. vimapra. page cAlanAra, pagapALA pAvaTha *premAkA. [pagathiyAM (vALu)] sainiko [*saM.pAda+cala] pAvaDI prabopra. cAkhaDI (saM.pAdukA) pAlATa- terakA. prasaravU (saM.paryas, prA.pallaTTa) pAvaDIAraM upabA. RSirA. pagathiyAM (saM. pAli ArArA. paMkti, hAra (saM.;rA.) pAda+paTika+kAra) pAli uktira. nAnuM gAma; jhupaDaM (saM.palliH) pAvati RSirA. pAme pAli lAvala. SaDAbA. pALa [saM.] pAva rora aitikA. bhayAnaka pApa, [bhAre pAliDI zRMgAma. pALI, [pALa] (saM.pAli) pApa] [saM.raurava 'pApa] pAlita-sUri prAcIsaM. pAdalipta-sUri pAvali gurjarA. *pagathiyAmAM, [*pagamAM] pAliq uktira. pALavU (saM.pAlayitavyam) pAvaliyo dazaskaM(1). . dazaskaM(2). pAlisyai ArArA. paLAze narakA-2. premAkA. paga [saM.pAdu] pAlI, pALI ArArA. *RSirA. premAkA. pAvale narakA. rUstasa. page, pagamAM __ charI ("de.pAliA) pAvasa akhAkA. aMbarA. terakA. dazaskaM(1). pAlI madamo. *pAMdaDAM, [*garoLI] [saM.palli] prAcIphA. premAkA. lAvala. varasAda, pAlui uktira. vAgbhabA. pallavita thAya (saM. varSARtu (saM.prAvRS) pallavayati) pAvasakAla prAcIsaM. varSARtu pAlUM nalAkhyA. pagapALu, [pagapALA sainika] pAvasi-kAli zRMgAma. comAsAnA samayamAM [*saM.pAda+cala] *pAva-sirasi (pAvasi riti) *lAvala. pAlyaka madamo. pAlaka [varSARtumAM] [saM.prAvRS Rtu] pAlyAM lADa premapa. lADa karyAM, [lADa pUrAM pAvisu vikrarA. pIvaDAvIzuM [saM.pAyaya] karyA]; juo lADa pAlavA pAza nalAkhyA. pAse (saM.pArzve) pAlhavyuM ArArA. pallavita thayuM . pAza akhAkA. premAkA. harikhyA. phAMso, pAva lAvala. vIsarA. paga (saM.pAdu) baMdhana (saM.) pAva aitikA. aitirA. gurjarA. cAraphA. pASANabheda kAdaM(zA). paththaraphoDI nAmanI 2010_03

Page #409
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 323 pAsa/pAhi vanaspati, zaMkhAvalInI bhAjI (saM.) pAsithu aMbarA. pAsethI pAsa cittasaM. sparza pAsI uktira. bAMdhavAnI rassI (saM.pAzikA) pAsa gurjarA. nemichaM. *vimapra. pAza, bandhana, pAsI madamo. pAse phAMso pAsu * aitikA. [pAza, baMdhana] pAsA(?) terakA. [pAse, samakSa, nI tulanA- pAsuM narakA. pakSa, [tarapheNa]; nalAkhyA. . mAM], karatAM (saM.pAzva); juo pAse premAkA. paDadya, sahAya, hUMpha (saM. pAsai lAvala. bAjue (saM.pAzva); [paDakhe, pArzvakam) bAjumAM]; pAse, najIka pAsesa aitikA. pArzvanAtha [saM.pArzveza] pAsai SaSTipra. baMdhanamAM (saM.pAza) pAso abhiU. pAsuM, paDadma, madada (saM. / pAsau uktira. gurjarA. baMdhana, phAMso (saM. pArzvaka) / pAzakaH) pAstuM akhAkA. pastuM, uparANuM, pakSa (phA.) pAsau uktira. premAkA. paDadma (saM.pArzvam) [phA.puzta] pAsau abhiU. pAso [saM.pAzaka] *pAsyAM (vAsyAM) * lAvala. [vAsita karyAM] pAsachau uktira. zithilAcArI sAdhu (jai.) pAha terakA. pAza, [baMdhana, phAMso] [saM.pArzvastha, prA. pAsattha] pAhai SaDAbA.pAse, dvArA; SaSTipra.-nA karatAM; pAsanAha vikrarA. pArzvanAtha ___ *upabA. [-nA karatAM; dvArA, vaDe] pAsaharA gurjarA. pAzavALA, bAMdhavAnA doraDA- (saM.pArvena); juo pAse vALA (saM.pAzadhara) pAhaNa gurjarA. SaDAbA. pASANa, paththara; pAsaMga vetApa. prapaMca, kapaTa uktira. ghaMTIno paththara pAsAiya terakA. prAsAda, daheruM (saM.prAsAda pAhaNiyA uSAha. paththariyAM (saM.pASANa +ka) uparathI) pAsAkevalI uktira. pAsA pheMkI jyotiSa pAharI uktira. gurjarA. virApa. rakSaka; jovAnuM zAstra (saM.pAzakakevalI) [cokIdAra, paheregIra] (saM.prAharikaH) pAsAthI paMcavA. pAsethI, [taraphathI, bAjue- pAharI uktira. pahore [saM.prahara] thI] (saM.pAzva) pAharU uktira. cokIdAra, paheregIra (saM. pAsi devarA. pAmaze prAharikaH) pAsi terakA. -nI karatAM (saM.pAzve); juo pAhaMti SaSTipra. [-thI, vaDe]; pAse; dvArA; pAsa, pAhai [-nA karatAM] (saM.pakSataH) pAsika terakA. pAse rahelo, [sAthI, pAhANa uktira. upabA. pASANa, paththara pakSapAtI] (saM.pArzvika) pAhi, pAhi gurjarA. dvArA, pAsethI; 0 uSAha. 2010_03

Page #410
pAhii/pAlaNe 324 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nemichaM. vikrarA. peM, -thI, nA karatAM pAMcalI prAcIphA. pUtaLI (saM.pAMcAlI) (saM.pAveM); juo loka pAhiM, ziSya pAMca zabda siMhA(ma). pAMca vAdyono maMgalapAhiM sUcaka dhvani (saM.paMcazabda) pAhii nalarA. -nA karatA; pAse [saM.pArzve] pAMcAlI kAdaM(zA). DhIMgalI, [pUtaLI] (saM.) pAhiM juo pAhi pAMjarI prAcIphA. [pIjariyA, vahANanA khUvA pAhuNA zRMgAmaM. hammIpra. paroNA (saM. upara besI tapAsa karanAra] (saM.paJjara prAghUrNaka) parathI) pAhuNI RSirA. mahemAna (strI) (saM. pAMDara prAcIsaM. ?, [*phikkuM] prAghUrNikI) pAMDarau uktira. kAdaM(dhu). dhoThe, phikkuM (saM. pAhe paMcavA. pAse (saM.pArzvasmin) pAMDura) pAM premAkA. -peM, -nA karatAM pAMDava uSAha. azvapAla pAMi prabopra. [pAsa, dvArA]; -nA karatAM (saM. pAMDurA narakA. dhoLA, phikkA pAveM) pAMDuroga narakA. kamaLo [saM.] pAMu premAkA. paga [saM.pAdu] pAMNa madamo. hAtha (saM.pANi); juo pANya pAMke akhAkA. *akhAcha. paMkAya, vakhaNAya; pANahI vetApa. pANavI, patharI, (ahIM) akhAkA. *pahoMce, prasiddha thAya, pragaTa peTamAM baMdhAto gaThTho [saM.pASANa] thAya] pAMtarai jinarA. ThagAya, chetarAya; Thage, chatare; pAMkhiyA SaDAbA. pakSI [chetarAmaNIthI, bhUlathI] [saM.pratAra] pAMkhu dazaskaM(1). premAkA. pAse, paDakhenuM pAMtarau jinarA. pramAda, bhUla, [chetarAmaNI] pAMkhuDI vasaMvi. pAMkha (saM.pakSa) pAMtarA juo pAtarA pAMkhoTuM dazaska(1). premAkA. pAMgoLU, bAvaDuM pAMti uktira. gurjarA. nemichaM. lAvala. paMkti, pAMgarau aitikA. vihAra karavo, [javaM] hAra, paMgata; lAvala. paMkti, lITI pAMgaraNa prAcIsaM. [pAgaraNa, oDhaj, pacheDI] pAMti, pAMtI narakA. narapa(da). prakAra, bAju di.paMguraNa]; juo pAgaraNa (saM.paMkti) pAMgaro *premAkA. [coTalAnI sera, laTa] pAMte premAkA. bAjue, [samudAyamAM]. pAMgurai uktira. oDhaNuM oDhe di.paMgura] pAnahiyAM jinarA. pagarakhAM [saM.upAnah] pAMguraNau uktira.oDhaNuM, pacheDI di.peMguraNa]. pAMbhaDI uktira. pAmarI, uparaNo pAMgurAvai uktira. oDhADe pAMbharI aitikA. vastravizeSa, [pAmarI, pAMcayajJa prAcIphA. zrIkRSNanA zaMkhanuM nAma uparaNo] (saM.pAJcajanya) pAMlaMNe caMdravA. pAlaNAmAM, [jhUlAmAM] [saM. 2010_03

Page #411
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 325 pAMzu/pirAyu. pAlana] pAva thayo (saM.praviSTakaH) pAMzu kAdaM(zA). dhULa (saM.) piDAra vIsarA. govALa (saM.piMDAra) . pAMsau vIsarA. pAso (saM.pAza-) piDAvisii SaDAbA. pIDA Apaze pAMsulI uktira. pAMsaLI di.paMsuliyA; piNa, piNi ArArA. aitikA. prAcIphA. vIsarA. paNa (saM.punaH, punaH api) pAhaNa RSirA. pASANa, paththara piNDakhajUra uktira. eka jAtanI mIThI khajUra pAhanI RSirA. paganI pAnI (saM.pANi) (saM.piNDIkharjUram) pAhi, pAhii ArArA. RSirA. pradhuca. nA piNData prabopra. vidvAna (saM.paMDita) karatAM, -thI [saM.pArve]; akhAkA. pitara uktira. mAbApa (saM.pitaraH) aitirA. pAse pitrANa dazaskaM(1). pitarAI piabaMdha uSAha. padyabaMdha pitrI premAkA. pitR pia-hara prAcIsaM. piyara (saM.pitRgRha) . pitreNa premAkA. pitarAI piAla abhiU. prAcIkA. pAtALa pipIla akhAkA. kIDI (saM.pipIlikA) piu prAcIsaM. pitA pipIlikA premAkA. kIDI [saM.] pikavayaNI kAdaM(zA). koyalanAM jevAM mIThA pimma aitikA. zRMgAma. prema vacanavALI, (saM.pikavacanA) . piya gurjarA. priya; pitA pikA vasaMphA. vasaMvi. koyala (saM.pika) piyara prAcIsaM. pitA [saM.pita] . . pikArava vasaMvi(brA). koyalano avAja piyarapanotI premAkA. bhAgyazALI piyarapikka prAcIsaM. thUkavU te, picakArI; juo vALI pIka piyA ArArA. pitA (prA.) pikkhai terakA. nemichaM. prAcIphA. pekhe, jue piyANa karpUmaM. "cAraphA. prAcIsaM. prayANa, (saM.prekSa) pikkhahu aitikA. pikho], juo, dekho piyAmaha gurjarA. pitAmaha pikkhivi, pikkhevi aitikA. kRSNabA. piyArau vIsarA. pyAruM [saM.priyatara] joIne piyArI akhAcha. narakA. premAkA. parAI pikhaNaya aitikA. dRzya, [tamAzo] [saM. piyulA narakA. pIdhA (ma.) prekSaNaka] pira prAcIkA. pera, piThe] (saM.prakAra) pikhevi aitikA. joIne pirANau uktira. SaDAbA. Dhorane hAMkavA pichoDI premAkA. pacheDI, oDhavAnuM vastra mATeno paroNo (saM.prAjana) piThau kAdaM(zA). nalAkhyA. peTho, dAkhala pirAyu upabA. prAcIsaM. parAyo, pArako 2010_03 madhya

Page #412
piri/pITaNau ___326 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza piri ArArA. nalAkhyA. prAcIkA. prakAre, piMgala premAkA. pILA raMganI, bhUkharI [saM.] pere, rIte piMgANI uktira. premAkA. kaMkAvaTI (saM. pirithima prAcIsaM. pRthvI piMgANikA) piru SaDAbA. paru piMjariya terakA. rAtuM banAvelu (saM.piJjarita) pirojA premapa. eka prakAra- tejasvI ratna piMDakhajUra juo piNDakhajUra [phA.pIrojaH] piMData juo piNData pilla- prAcIsaM. nAkhI devU (saM.prera) di.palla] piMDala kAdaM (zA). piMDAkAra, phIDalu, vITo pizI prabopra. praveza karI (saM.pra+viz) piMDAra premAkA. govALa [saM.] pizu prAcIphA. pazu, prANI piMDAraNI premAkA. govALaNa pizunatA *premAkA. [niMdA, cugalI, droha, piMDAruM narakA. govALiyo, bharavADa duSTatA(saM.) piMDita ArArA. paMDita piSTa harikhyA. loTa (saM.) piMDya cittasaM. piMDa, zarIra, rUpa pisI abhiU. pesI (saM.pravizya) piMDyAMNI ArArA. paMDyANI, brAhmaNI pisuna aitikA. duSTa [saM.pizuna] pIalI lAvala. pIyaLa, kapALamAM lagADavApihANa prAcIsaM. AcchAdana, DhAMkaNa (saM. mAM AvatI arcA [saM.pIta parathI] pidhAna) pIANau~ nalarA. vimapra. prayANa, kUca pihiti ArArA. ?, [rAMdhelI dALa, pIAraDI nalarA. bIjAnI, parAI (saM. lacako]; juo pahiti parAka ?) pihirai nalAkhyA. pahere (saM.paridhA-) pIAru kAdaM (zA). catucA. narakA. madamo. pihiraNa kAdaM(dha). "kAdaM (zA). *nalAkhyA. vimapra. pArakuM, parAyuM __ pozAka, paheraveza (saM.paridhAna) pIAMNa RSirA. prayANa pihirAmaNI nalAkhyA. paherAmaNI, [bheTa] pIu madamo. priyatama (saM.priya) (saM.paridhApana) pIulA narakA. pIdhuM (ma.) pihirAvIyA ArArA. paherAmaNI- bheTa ApI pIka narakA-2. koyala [saM.pika] pihilUM nalAkhyA. pahelu, prathama (saM. pratha+ pIka vIsarA. pAna - tAMbUlano rasa, picakArI]; juo pikka pihilyuM ArArA. pahelAM (saM.prathilla) *pIkhala (pIlakha) upabA. vRkSavizeSatuM nAma pihulau~ uktira. SaDAbA. pahoLu (saM.pRthula) pIchokaDi ArArA. pachavADe, pAchaLane bhAge pihulapaNi SaDAbA. pahoLAImAM pIjahalau uktira. peya, pIj (saM.peyaphalam) pihera, pIhara premAkA. piyara (saM.pitRgRha) pITaNau uktira. pITarbu te (saM.piTTanam) - 2010_03

Page #413
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 327 . pITha/pIhala pITha prAcIsaM. bajAra [saM.] pIya gurjarA. pradyucu. pitA pIThamardaka * nalarA. [rAjAne prasanna rAkhanAra pIyagaNa hammIpra. priyanA guNa sahAyaka mitra] (saM.) pIyala prAcIsaM. pILa narakA. sthUliphA. pIDa kAmA(tri). piMDa, zarIra kapALamAM karavAmAM AvatI arcA (saM. pIDi upabA. catucA. kacaDe, dabAve, duHkha pIta) __ Ape, [ribAve, satAve] (saM.pIDayati) pIyANa, pIyANauM aMbarA. kRSNaca. gurjarA. pIDhI uktira. pIDhiyuM, meDAnA TekAnuM AIM lalirA. vikrarA. virApa. SaDAbA. prayANa, lAkaDu (saM.pIThikA) kUca pINa gurjarA. puSTa (saM.pIna) pIyAmahu gurjarA. pitAmaha pItakAra vikrarA. sonI [saM.] pIyAkai akhAkA. lAvala. pArakuM pItapaTolI RSirA. pILA raMganuM nAnu paToDhuM pIyAvo naMdaba. pANI pAvAno kara (saM.pItapaTadukUlI) pIrAA madamo. parAyAM pItarAMNa vetApa. pitarAI pIrIyakha gurjarA. parIkSita pItariyau, pItarIu uktira. lAvala. pitarAI pIrojI hammIpra. pirojazAhe paDAvelI (mahora) (saM.pitRvya) pILaka dazakaM(1). premAkA. pILAza, pItrANI uktira. pitarAInI patnI (saM.pitR- phikAza, pAMDutA vyapatnI) pIlakha juo pIkhala . pItrI madamo. pitR pIluka SaDAbA. pIlunuM jhADa pItrIyau uktira. gurjarA. pitarAI (saM.pitR- pILyA premAkA. piyalanI - kaMkunI arcAvyaka) vALAM karyAM pIna ArArA. narakA. puSTa, bharAvadAra (saM.) pIva akhAkA. priya, svAmI pIpalarI pIpI uktira. pIpaLAnA pAnanI pIvara aitirA. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. bhuMgaLI, pipUDI vasaMvi(brA). puSTa (saM.) pIpali uktira. pIpara, auSadhi tarIke pISTa madamo. [loTana] pIThaM [saM.piSTa] vaparAtI vanaspati (saM.pippalI) pIhara ArArA. uktira. gurjarA. nalarA. pIpalImUla uktira. pIparImULa (saM. pippalI- nalAkhyA. nemichaM. paMcavA. prAcIphA. prAcIsaM. vikrarA. vIsarA. SaDAbA. piyara pIpI juo pIpalarI pIpI (saM.pitRgRha); siMhA(zA).piyara, AzrayapImaLa premAkA. parimala, sugaMdha sthAna pImaLe narakA. sugaMdha phelAve (saM.parimal) pIhala mosAca. kaMku - caMdananI arcA; 2010_03

Page #414
pIho/punarapi 328 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza juo pIyala puDau uktira. paDo (saM.puTakaH) pIho vetApa. pIyo, jaLodara puDha kAdaM(gha). moTuM [saM.prauDha pIMgANau uktira. haratAla, gorocana ke kaMku puDhai nalarA. nalAkhyA. poDhe, sUe (saM.pravardhate; __ (saM.piMgANam) de.pavaDDha) pIcha uktira. pIeM (saM.piccham) puNa ArArA. gurjarA. nemichaM. puNya pIjaNau uktira. pIMjavAna yaMtra (saM. puNa ArArA. gurjarA. terakA. nemichaM. lAvala. piJjanam) vAgbhabA. vimapra. SaSTipra. paNa, paraMtu, pIjaNI premAkA. gADAnA paiDA uparanuM DhAMkaNa vaLI, [to] (saM.punaH) pIDAra uktira. dazaskaM(1). narakA. govALa, puNai, pUNai *gurjarA. "virApa. [phUlephAle; * bharavADa (saM.piMDAra) ___ aniSTa kare] [rA.pUNaNau; saM.pRNAti] pIDAraDA gurjarA. virApa. govALiyA [saM. puNati aitikA. pavitra kare che [saM.punAti] piMDAra] puNa puNa uktira. vAraMvAra [saM.punaH punaH] pukAra vikrarA. DhaMDhero, [jAherAta puNA upabA. paNa (saM.punaH) pukha kastuvA. poMka [saM.puthuka puNi ArArA. paNa; vaLI (saM.punaH); SaDAbA. pukha vIsarA. puSya nakSatra vaLI pukhaNAM vikrarA. pokhavU te [saM.prokSana] puNu terakA. vaLI, (saM.punaH) pukharAga siMhA(zA). puSkararAja, pokharAja, puNya parvaNI premAkA. pavitra, parvano - eka kiMmatI paththara, ratna tahevArano divasa pukhAdhana * siMhA(zA). [maLa jyAM bhego thAya puNyasiloka siMhA(ma). uttama kIrtivALo te khADo] [tu.pukha-mala] ___ (saM.puNyazloka) pugA ArArA. pahoMcyA, pUrA thayA putalikA akhAkA. pUtaLI [saM.putra] puggala jinarA. pudgala, [rUpAdiviziSTa putAra nalarA. siMhA(ma). hAthIno mahAvata; dravya, bhautika padArtha [.] juo puhutAra pugyA aMbarA. pahoMcyA [saM.pUryate] putta gurjarA. devarA. terakA. SaDAbA. putra puchadaMDa gurjarA. daMDa jevA pUMchaDA sAthe, [UbhI puttaputtehiM lAvala. putra ane pautro vaDe pUMchaDIe] (saM.pucchadaMDa) puttalia terakA. pUtaLI (saM.putra+la+ikA) pujanIka dazaska(2). pUjanIya puda madamo. kUlA [saM.puta, pUta]; juo pUMda puTTalikA SaDAbA. poTalI (saM.puTa parathI) pudagala *gurjarA. devarA. zarIra (saM.pudgala) puTha bole madamo. pITha pAchaLa niMdA kare pudgala * aitikA. [zarIra] puDaini prAcIsaM. kamalinI (saM.puTakinI) punarapi akhAkA. akhAcha. pharIpharI, tahevAro divasa va 2010_03

Page #415
punarape/pulAi purasa abhiU. kAmA (tri). puruSa purasari ArArA. parisaramAM, pAse, [pAdare] purahUta RSirA. indra (saM. puruhUta) puraMjana akhAkA. akhegI. jIva [saM.] puraMdrI virApa. paraNelI strI, [patnI] (saM. punavaMta terakA. puNyavaMta purandhrI) punnAga ArArA. (va). UMDI, raktakesara (saM. puM- puraMdhiya aitikA. strIo (saM. purandhrI ) purAya ( zaMkha purAya) premAkA. [ zaMkha phUMkAya], vAge; juo pUryo zaMkha purisa terakA puruSa nAga) punnima, punnimA terakA. lAvala. pUnama (saM. pUrNimA) purisAdAnI jinarA. * puruSomAM pradhAna, punya- pasAya dazaskaM ( 2 ). puNyanI kRpAthI, puNya pratApe [ saM . puNyaprasAda ] puppha ArArA. karpUmaM. vikrarA. puSpa pupphapaDalI uktira. puSpasamUha, phUlano nAno karaMDiyo ( saM . puSpapaTalI) puppharAsa AnaMsta. puSparAzi pupha prAcIphA. phUla (saM.puSpa) pumAna akhAkA. puruSa, nara [ saM . pumAn ] pura madamo. pUro puruSapaNa AnaMsta. puruSapaNuM, puruSAtana puruSarayaNa aitirA. puruSaratna puraahe uktira. parvane divase purakha kAmA (tri). dazaskaM (2). devarA. vIsarA. puruSAkrama pradyucu. puruSArtha ane parAkrama purusala prAcIsaM. puruSa puruhuNA abhiU. mahemAna, atithi (saM. prAghUrNaka) puramAMNa rUstasa pharamAna pureMdra gurjarA. vaDIla pariNIta strI (saM. purandhrI) (saM. purarAja) purarAu gurjarA. nagaranA adhipati, rAjA purokauM uktira. purANuM, pahelAMnA samayanuM purkha akhAcha. dazaskaM ( 1 ). puruSa pula- pradyucu. prAcIphA. javuM, paLavuM [saM. palAy] pulakI nemichaM. Ananda pAmI [saM. pulaka] pulAi ArArA. gurjarA. prAcIsaM. paLe, jAya, madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza janmamaraNanA pherA punarape premAkA. punarapi, pharI vAra punima SaDAbA. pUnama (saM. pUrNimA) putra ArArA. gurjarA. puNya putra gurjarA. pUrNa, paripUrNa puruSa purajanma caMdravA. pUrvajanma puraNa madamo. pUrNimA ? 329 puravachAo madamo. [ pUrvachAyA ], chaMdavizeSa purasa uktira. eka puruSa jeTaluM [UMDAI ke UMcAI ] mApa (saM. pauruSam ) 2010_03 [ AdaraNIya puruSa ] purIsAdANI aitikA. "puruSomAM pradhAna, prasiddha, [upAdeya puruSa, Apta puruSa ] [saM. puruSAdAnI] risu hema siMhA (ma). hemapuruSa, suvarNapuruSa puru uktira. pora, AgaluM ke pachInuM varSa (saM. parut)

Page #416
pRthvI pulANa/pUgai 330 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dUra thAya, nAsI jAya (saM.palAyate) terakA. nalarA. nemichaM. pradyucu. hammIpra. pulANa hammIpra. palANa [saM.paryANa] puLANau vIsarA. palAyana thayelo (saM. puhavIsara terakA. pRthvIzvara palAyate) puhucADI nemichaM. pahoMcADI, pUrI karI pulAya AnaMsta. palAyana kare, [nAsI jAya] puhutu ArArA. kRSNabA. nalarA. prabopra. pulina narakA. harikhyA. kinAro, bhIno retALa zIlaka. pahoMcyo [saM.prabhUta] kAMTho (saM.) puhutAra, putAra *prabopra. [hAthIno mahAvata] puliyA aitikA. paLyA, cAlyA puhura abhiU. uktira. pahora (saM.prahara) puvabhavi gurjarA. pUrvabhavamAM puhulau~ uktira. lAvala. pahoLu [saM.pRthula] pubukkiu aitikA. pUrvakRta puhuvi, puhuvI abhiU, nemichaM. prabopra. pRthvI puzapa catucA. puSpa puhuMka uktira. SaDAbA. poMka (saM.pRthuka) puSTuM vimapra. puSTa puMAGa uktira. cakramarda, kuvADiyAno choDa puSTya cittasaM. puSTi, poSaNa,jAmatuM te, puSTa (saM.prapunnATa:) tharbu te puMcha siMhA(zA). jhaDapI?, [*pahoMca, gati] puSpita akhAcha. zaNagArelI, uparathI mIThI. puMjI SaDAbA. sApha karI, lUchI [saM.proMch / ___malAvI-malAvIne rajU thatI [saM.] paMtAra aMbarA. kaSNabA. vimapra. hammIpra. pusAgo madamo. pozAka hAthIno mahAvata [saM.prayokta] pustaga caMdravA. pustaka puMyarA SaDAbA. porA, pANImAM thatA bArIka pustakakarma kAdaM(zA). pustaka lakhavAnI jIva [saM.pUtara] kaLA ke pUtaLAM banAvavAnI kaLA (saM.) paMzcalI, paMzcaLI caMdravA. premAkA. chinALa, puhacai RSirA. virApa. pahoMce [saM.prabhUta] vaMThela strI [saM.] (prA.pahutta); ArArA. paripUrNa thAya haka aMbarA. poMka [saM.pRthuka] puhacatu nalarA. moTo, zaktizALI, pahoMcato pUarau uktira. poro, pANI, jaMtu puhaci uSAha. poMcA upara (saM.pUtarakaH) puhatau upabA. gurjarA. nemichaM. pahoMcyo; pUga kAdaM(zA). sopArI (saM.) RSirA. paripUrNa thayo [saM.prabhUta, prA. pUgai akhAkA. gurjarA. sudhI pahoMce, [prApti pahutta] thAya], [pAra Utare]; gurjarA. premAkA. puhara, puharA uSAha. vIsarA. paherA (saM.prahara AvI pahoMce, jaI pahoMce; aMbarA. uparathI) ArArA. karpUmaM. gurjarA. nalarA. prAcIphA. puhavi, puhavI ArArA. aitikA. gurjarA. lAvala. *SaDAbA. siMhA(ma). pahoMce, pUruM 2010_03

Page #417
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 331 . pUgIphala/pUrI thAya, paripUrNa thAya, saMtoSAya (saM.pUryate) pUNyA narakA-2. phaLyA [saM.pUrNa] pUgIphala kAdaM(zA). sopArI (saM.) pUtanA harivi-anu. gAtravALI pUgIphADa uktira. sopArIno kaTako (saM. pUtarI premAkA. putrI pUgI+phAlita) pUtalI, pUtaLI paMcavA. batrIza pUtaLInI pUgai AnaMsta. sopArIthI vArtA; premAkA. AMkhanI kIkI [saM.putra] pUcha narakA. [jyotiSaviSayaka] prazna, pUtta gurjarA. putra / _ [joza] [saM.pRcchA]; juo prazna puu|lu uktira. pUtaLu (saM.putrakaH) pUchivau uktira. pUchavU pUnima uktira. vIsarA. pUrNimA, pUnama pUchItauM uktira. pUchAtuM (saM.pRcch) pUya aitikA. prAcIsaM. pUjA pUja akhAcha. pUjya; ArArA. vIsarA. pUjA pUyaDA SaDAbA. pUDA (saM.pUpa) pUjai pradyucu. [sudhI] pahoMce, [-nI tole pUra ArArA. vIsarA. pUrNa, pUruM, pUrepUruM (saM. Ave]; SaSTipra. pahoMce, zaktimAna thAya; para); ArArA. parti, parAvaM te. bharAvaM ArArA. gurjarA. jinarA. vasaMphA. vasaMvi. te vasaMvi(brA). pUruM thAya, paripUrNa thAya pUraha ahama puMThi lAvala. amAruM samarthana (saM.pUryate) ___ kare che, [amArI madadamAM rahe che] pUjanika premAkA. pUjanIya pUraNI RSirA. [dIvAlanA rakSaNa ke AdhAra pUjanI kAdaM (dhu). pUjya ___ mATe, bAMdhakAma] [rA. pUjanIka dazaskaM(1). pUjanIya pUraba vIsarA. pUrva dizAnuM pUjArau SaDAbA. pUjArI (saM.pUjAkara) pUrava lAvala. jaina mAnyatA anusAra eka pUjAvaI ArArA. pUjA kare che ___ kALaparimANa [saM.pUrva pUjivA uktira. pUjavA pUravai ArArA. lAvala. pUruM kare, paripUrNa pUTThi lAvala. pITha upara [saM.pRSThi] kare, [saMtoSe]; akhAkA. paravaDe, [pUru pUThau uktira. pITha, pUMTha, zarIrano pAchaLano paDe, paripUrNa thAya, yatheSTha thAya] bhAga (saM.pRSTham) __ pUravalau ArArA. lAvala. pahelAMno, pAchalo pUThi, pUThI ArArA. lAvala. vIsarA. pITha; (sa.pUrva) uktira. upabA. *nalAkhyA. pAchaLa; pUravilauM gurjarA. nemichaM. pahelAMnu, AgaluM upabA. premapa. pachI (saM.pRSTi) (saM.pUrva+illa) pUNai (? pUgai) prAcIsaM. jIte, pahoMce, [naSTa pUriya gurjarA. nagara (saM.purika) kare] [rA.pUNaNau]; juo puNai pUrI (Asana pUrI) jinarA. (Asana) jamAvI pUThya cittasaM. peThe, jema; pUTha, pAchaLa pUrI (sabhA pUrI) SaDAbA. [sabhA] bharI 2010_03

Page #418
pUrIu / pelAveli (saM. pUrayati) pUrIu ( ala pUriu ) * vAgbhabA. [have basa evo bhAva pUryo] pUro pADyo cittasaM. pahoMcADyo, laI gayo pUryo zaMkha premAkA. zaMkha vagADyo, [zaMkha phUMkyo ]; juo purAya pUrva nalarA. SaSTipra. jaina zAstrono eka vibhAga [ saM . ] 332 pece pece premAkA. kapaTathI, dAvapecathI peDa * akhAkA. [* pIDa; *paraDa; *lapa ] pUrvabhavaMtari zRMgAmaM. pUrvabhavamAM pUrvilau * SaDAbA. [ pUrveno, Agalo ] (saM. pUrva) paiDa akhAkA. vRkSa, [choDa, vela] [hiM.] pUrvIyu uktira. pUrva dizAnuM pUlau uktira. pULo (saM. pUlakaH) peNAmAM premAkA. kaDAyAmAM, moTI kaDAImAM pedas * paMcavA. [paga, mULiyAM] (saM. pada +dala) pedhyAru aMbarA. padhAro [saM. pAda + dhAr] pema terakA. prema pUMkha premAkA. tIrano Agalo pIMchAvALo bhAga [saM. puMkha madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza pekha terakA. narakA. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). jue (saM. prekSate) pekhaNauM aMbarA. cittasaM. pekhaNuM, tamAso, [jalaso, utsava ] [saM. prekSanaka ] peca akhAkA. yukti, joDANa, [ prapaMca ] pecetAlIsa SaDAbA. pistALIsa ( saM. paMcacatvAriMzat) pUMkha nalarA. varakanyAne vadhAvavAM te, poMkhavuM pemAsava zRMgAmaM. premano arka [saM. premAsava] te (saM. prokSa) pUMcha- vIsarA. pUchavuM (saM. pRccha) pUMchalI akhAcha. pUchiyala, thAkIne besI paDelI pUMche ArArA. pUMThe, [pUMchaDe, pAchaLa ] pUMjai uktira. SaDAbA. kacaro vALe, sApha kare [saM. proM] pUMThi * nalAkhyA. vimapra. pAchaLa (saM. pRSTiH) pUMThi pUrai juo pUrai ajha pUMThi pUMba uktira. kUlA (saM. putau); juo puda pe, peM nemichaM. upara; harikhyA. pAse, pAsethI; narakA. premAkA. harikhyA. nI sarakhA maNImAM, -nA karatAM [saM. prati] pea kAmA (tri). dUdha [saM. peya ] peI abhiU. peTI 2010_03 pera akhAkA. akhAcha. premAkA. prakAra, rIta; kAmA (tri). kAmA (zA). prakAra, rIta goThavaNa; mosAca. rIta, rivAja; narakA. rIta, prakAra, yukti, upAya, [ "AvaData] perapera premapa. judIjudI rIte perAI kAmA (zA). sAMThAnI gAMTha vacceno bhAga pereperanA catucA. bhinnabhinna prakAranA perya cittasaM. prakAra, rIta, mArga, goThavaNa, jogavAI perye cittasaM. prakAre, rIte, peThe pelAi gurjarA. dazaskaM (2). prere, dhakkele pelADi prAcIphA. * zRMgAmaM. pIDA, vedanA pelAveli pelAvelI uktira. kheMcAkheMcI,

Page #419
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 333 pezakasI/pote dhakkAmukkI; gurjarA. tAlAvelI (saM. pokhai dazaskaM(2). premAkA. "nemichaM. poSe, *prerApreri) [saMtoSe, saMvardhe, jatana kare pezakasI madamo. khaMDaNI [phA.pIza-kazI] pokhI * nemichaM. [poSelI, -thI bharelI] pezala kAdaM(dha). suMdara (saM.); *vasaMphA(brA). pogara akhAcha. pudgala, [paramANupiMDa, komaLa] bhautika piMDa]; cittasaM. paramANu pesa ArArA. udyoga, zrama (phA.) poTaliyA uktira. poTalI (da.poTTaliya) pesakazI caMdravA. khaMDaNI [phA.pIza-kazI] poThI nalAkhyA. premAkA. poThiyo, baLada (saM. pesarAM hammIpra. yuvAna sainiko, yuvako (phA. pRSThiH paradhI) / pisara-putra) poThIu, poThiyau uktira. poThiyo (saM.pRSThi pesAro aitikA. praveza[no utsava]; juo parathI) paisArau poDhauM abhiU. "RSirA. catucA. caMdravA. pehe naMdaba. paho, savAra [saM.prabhAta] nalarA. rUpaca. lAvala. vIsarA. prauDha, pehelI madamo. prahelikA, [samasyA moTuM, mahAna; vizALa; baLavAna peM juo pe poDhero cittasaM. prauDha, moTo, vistRta peMDa siMhA(zA). piMDa, paMDa, zarIra poNa kAmA(tri). kAmA(zA). dazaskaM(1). peMDAra mosAca. bharavADa [saM.piMDAra] narakA. premAkA. paNa, pratijJA; premAkA. paiAla, paiALa, paiyAla aMgavi. uSAha... zarata, dAva; juo varNanapoNa kRSNabA. dazaskaM(1). prabopra. premAkA. mA pota kAdaM(zA). baccu (saM.) pAtALa pota akhAkA. mULa rUpa, [potApaNuM] paibrahma prAcIkA. paribrahma (saM.parabrahma) potai ArArA. *upabA. bhaMDAramAM, silakamAM paiyAla juo paiAla potau ArArA. bhaMDAra [*saM.pota] paiyuM dazaska(1). premAkA. ramatamAM nakkI potana uSAha. pUtanA rAkSasI ___ karelu amuka aMtara [saM.padika] potApaNuM cittasaM. AtmasvarUpa paizuna * aitikA. [cADI, cugalI] [saM.] potAvaTa harikhyA. potApaNuM, atyaMta gharavaTa paisaNa jinarA. praveza karavo te poti ArArA. potuM kare, lIpe paisAre aitikA. praveza[nA utsavapUrvaka]; poti kAmA(tri). devarA. narapa(da). nalAkhyA. . juo paisArau pahoMce, AvI maLe (saM.prabhUta) po- vIsarA. parovaq (saM.pravayati) [saM.prota-] potI * narakA. [potiyAM, vastra] poIsa uktira. [*vATamAthI khaso ema potUM lAvala. bhaMgara jaNAvato udgAra] [saM.pUtikezaH] pote akhegI. potathI, [AtmasvarUpathI]; 2010_03

Page #420
potrau/posta 334 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza cittasaM. potApaNuM, ahaMbhAva; potApaNuM, [phA.poza] AtmasvarUpa pozo premAkA. khobo [saM.prasRti] potrau uktira. uSAha. pautra, potaro poSa AnaMsta. aitirA. puSTi, poSaNa pothau prAcIsaM. pustaka, pothu poSaka cittasaM. poSanAra, puSTa karanAra, pora kAmA(zA). narapa(da). prahara astitvanA AdhArarUpa [saM.] porasi, porasI, porisi uktira. jinarA. poSaNa cittasaM. astitvano AdhAra [saM.] SaDAbA. eka prakAraceM jaina tapa, [eka poSaNo AnaMsta. poSaNa [karanAra], [puSTa pahora divasa caDe tyAM sudhI bhojana karanAra] vagereno tyAga] (saM.pauruSI) - poSadhasAla devarA. sAmAyika, pauSadha Adi poruyADa terakA. poravADa vaMza (saM.paura+ karavAnuM sthaLa [saM.upavasatha+zAlA; vATa ?) jai.; saM.pauSadhazAlA] polaiA prAcIsaM poLiyA, [daravAna] (saM. poSAi cittasaM. poSaNa Ape che _pratoli parathI) posa uktira. poSa mahino (saM.pauSa) poLa, pola devarA. premAkA. zIlaka. posa premAkA. khobo siM.prasati] harikhyA. daravAjo, dvAra (saM.pratoli) posau aitikA. pauSadha, [zrAvakoe upAzrayapoli ArArA. uSAha. *RSirA. kAdaM(dhu). mAM sAdhunI jema rahevAnuM eka jaina vrata kAda(zA). gujarA. nalarA. nalAkhyA. posahathau uktira pauSadhamAM beThelo (saM. nemichaM. prAcIsaM. rUpaca. lAvala. vikrarA. pauSadhasthaH) vimapra. daravAjo (saM.pratoli) posahasAla lAvala. pauSadhazALA polikA SaDAbA. poLI (saM.) posahA aitikA.pauSadha, [zrAvakoe upAzrayapoliduyAra ArArA. toraNadvAra (rA.) mAM rahI sAdhunI jema rahevAnuM jaina vrata] poliyau, poLiyau ArArA. uSAha. caMdravA. posaha SaDAbA. eka jaina tapaprakAra, [pauSadha, jinarA. narakA-2. prabhAkA. daravAna, covIsa kalAka mATe upAzrayamA rahI dvArapALa upavAsapUrvaka dhArmika kriyAo karavI polI uktira. poLa, daravAjo (saM.pratolI) te (saM.uposatha) [saM.upavasatha] polI narapa(da). [poLI], roTalI posAla uktira. jinarA. vimapra. zIlaka. polII vikrarA. poLiyAe, [daravAne] . pauSadhazAlA polIyA vikrarA. daravAna posIjai ArArA. poSAya, kaMIkaI ApavApovai SaDAbA.parove (saM.pravayati) [saM.prota-] mAM Ave pozAa * madamo. [palaMganI cAdara, bichAna] posta ArArA(va). aphINa-khasakhasano 2010_03

Page #421
pRthula madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 335 . pohacAvai/pratipAla DoDo, [posano DoDo] (phA.) prajuMjai ArArA. uktira. prayukta kare, yoje pohacAvai AnaMsta. pahoMcADe [saM.prabhUta-] prajUMjana jinarA. yojaq te [saM.prayuMjana] pohAla paMcavA. parasALa (saM.pRthu+zAlA) praThavuakhegI.paraThavU, nakkI karavU [saM.prasthA-] pohotuM akhAcha. aitikA. kAmA(tri). devarA. praNipata narakA. harikhyA. praNAma, namana; narakA. premapa. premAkA. madamo. mosAca. premAkA.vinaMtI, AjIjI (saM.praNipatti) pahoMcyu (saM.prabhUta); dazaka(1). praNItA kAdaM(dhu)-Ti. yajJamAM vaparAtuM eka siMhA(zA). pahoMcyu, pUruM thayu, [paripUrNa pAtra thayu] [saM.prabhUta-] prata kAmA(tri). lakhANa, TIpaNuM [saM.prati] pohora kAmA(zA). prahara pratai, prataI RSirA. aitikA. pratye, tarapha poholu kAmA(tri). vizALa, moTuM [saM. (saM.prati) pratakha juo paratakha * poMkI premAkA. poMkhI, vadhAvI [saM.pros] pratapu gurjarA. prakAzo (saM.pratap) paurNamAsI premAkA. pUrNimA, pUnama [saM.] prati akhAcha. joDa, sarakhaM, samovaDiyuM ppahu aitikA. prabhu [saM.]; juo pratye pyAdA * premAkA. [zataraMjanAM paidala sipAhInAM pratikAra * akhAcha. [upAya] [saM.] mahorAM] [phA.piyAda] pratikUli ArArA. avaLU prakAra mosAca. gaDha (saM.prAkAra) pratikSa ArArA. pratyakSa prakhoDI uSAha. pakhoDIne, [phelAvIne, pratikha prabopra. rUbarU (saM.pratyakSa) laMbAvIne [prA.pakkhoDa pratikhi aMbarA. pratIkSA praga prAcIkA. prabhAta (saM.) pratigraha premAkA. dAnano svIkAra [saM.] pragatya catucA. ? pratighAu SaDAbA. rukAvaTa, aMtarAya (saM. praganyAvaMta cittasaM. prajJAvaMta, jJAnI _pratighAta) pragala (pragalacitta) * narakA. [mokaLe mane] praticArikA ArArA. dAsI, sevikA (saM.) praghala aitikA. narakA. narapa(da). puSkaLa, pratiuM nemichaM. pratijJA karelu, atyaMta svIkAreluM]; juo paDivannayauM prachana ArArA. prachanna, chAnI pratIpAla madamo. saMbhALa, rakSaNa, [pAlana, prachA kAdaM (zA). pRcchA, paDapUcha AcaraNa] praja gurjarA. prajA pratipAla, pratipALa RSirA. narakA-2. prajaMta dazaska(2). madamo. siMhA(zA). paryaMta, pAlanapoSaNa karanAra], pALanAra, rakSaka [sudhI 2010_03

Page #422
pratipAlai/prabhA 336 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza pratipAlai SaDAbA. pAlana kare, Acare (saM. pratyamA akhAkA. pratimA, mUrti pratipAl) . pratyaya ArArA. zRMgAmaM. vizvAsa, khAtarI pratipAlanA premAkA. harikhyA. pAlanapoSaNa, (saM.) rakSaNa (saM.) pratye narakA. *sAme, [mukAbalAmAM, joDamAM, pratiSu vimapra. [prakAzo] [saM.pra+tap] sAthe]; juo prati pratibAdha dazaska(1). premAkA. vAMdho, harakata pratyekabuddha prAcIkA. anityAdi bhAvanAnI pratibujhai SaDAbA. paramajJAna - AtmajJAna kAraNabhUta koI vastuthI jene paramArthaprApta kare (saM.prati+budhyate) jJAna prApta thayuM che evo puruSa (saM.) [jai.] pratibodha cittasaM. pratyuttara, samajUtI [saM.] pradakSaNa nalarA. vasaMphA (brA). pradakSiNA pratibodhIyo aitikA. jJAna ApyuM, [upadeza pradeza prAcIphA. paradeza, bIjo deza Apyo] [saM.pratibodhita pradhAna ArArA. mukhya, mahattvano mANasa; pratimalla gurjarA. virApa. pratispardhI, yoddho uttama, prasiddha (rA.) (saM.) pradhyAna aMbarA. pradhAna pratimA nalarA. dhyAna mATe zarIrane nizcala prapaMca akhAkA. cittasaM.vistAra; kAdaM (zA). rAkhavU te, kAyotsarga (saM.) "narakA. premapa. mAyAprapaMca, jagataprapaMca: pratilAbhai ArArA. devarA. prAcIphA. sAdhu kAdaM(5). tajavIja, [khaTapaTa, yukti, Adine dAna Ape, bhikSA vahorAve upAya] (saM.pratilAbhayati) prapaMcabheda cittasaM. saMsArano vividha prakArano prativAya premAkA. pratyavAya, [aMtarAya, doSa] vistAra [saM.] prativAsa ArArA. sugaMdhI (saM.) prabaLa dazaskaM(1). prakRSTa baLa, prAbalya pratIkAra cittasaM. upAya [saM.] prabAla vasaMvi(brA). paravALAM [saM.pravAla] pratITha uktira. pratiSThA, [mUrtisthApanA] prabha gurjarA. SaSTipra. prabhu, svAmI pratIThiu gurjarA. sthApyu (saM.pratiSThita) prabhava, dazaskaM(1). dazaska(2). premAkA. pratIta akhAkA. narakA. premAkA. khAtarI, herAna karavaM, dUbhavatuM (saM.parAbhava ke vizvAsa (saM.pratIti) paribhava) pratusakAla kAmA(tri). prAtaHkALa prabhavatuM premAkA. utpanna thatuM (saM.prabhav); prate catucA. prati, tarapha *SaDAbA. [prabhAvakartA tharbu, -nI asara pratekii nemichaM. pratyekane, darekane thavI] (saM.prabhav) prateM devarA. pratye prabhA vetApa. paravA pratyanyA uSAha. pratijJA, paNa prabhA akhAkA. akhAcha. madamo. pravAha; 2010_03

Page #423
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 337 prabhA-jaLa/prastAnuM . juo parabhAya pravarddhai SaDAbA. vadhe (saM.pravadhu) prabhA-jaLa premAkA. pravAhajaLa, jaLano pravAha pravahaNa aitirA. gurjarA. vahANa (saM.). prabhAvanA ArArA. aitikA. mAhAtmya, gaurava; pravAda kAdaM(dha). vajAvaNI, [vagADavU te] ene arthe karavAmAM AvatI lahANI vagere pravAdI AnaMsta. jainathI anya vAda[ - kriyA [jai.] __ mata vALA pramA akhAkA. *mApa, [pramANa, yathArtha jJAna] pravAla RSirA. kAmA(zA). vasaMvi. paravALu (saM.) pramANa ArArA. gurjarA. pratIti, khAtarI, pravAlI, pravALI uktira. vIsarA. paravALAM parAvo (saM.); ArArA. harikhyA. siddha, (saM.pravAla) kharuM, mAnya, nakkI; ArArA. "RSirA. pravAsAviu *SaDAbA. dazanikAla karyo] ne lIdhe [saM.pravAsa parathI] pramANi pramANi caDiuM] lAvala. pramANe, pravAhiu gurjarA. vahevaDAvyuM (saM.pravAhita) satye [caDyu], [siddha thayu, sAcuM paDyu] praveza madamo. pravAsa, [saMkramaNa, jaq te]; pramAra prAcIsaM. paramAra ___ juo paraveza pramIlA lAvala. mohanidrA [saM.] prazaMsa madamo. jAherAta ? (saM.prazaMsA) pramukha ArArA. SaDAbA. Adi, vagere (saM.) prazNa cittasaM. prazna, koyaDo prayaMDa vikraca. pracaMDa prazna premAkA. *bheda, "rahasya, jyotiSa - prayuMjai uktira. gurjarA. prayoje, prayoga kare bhAviviSayaka pRcchA]; harikhyA. prastAva, (saM.pra+yuj) bAbata, [jijJAsAno muddo]; juo pUcha prarUpaNA aitikA. kathana, vaktavya, nirUpaNa, prazna karvyA premAkA. bhaviSya - jyotiSa jovU pratipAdana] [saM.] prasavyo aitikA. janma Apyo prarUpIyo aitikA. kahyo, [pratipAdita karyo, prasaMga AnaMsta. bheTa, milana [saM.] nirUpyo] [saM.prarUpita prasaMgI AnaMsta. prasaMga pADanAro, [pragADha pralau gurjarA. pralaya milana karanAro] [saM.] prala' siMhA(zA). khaMDaNI ?, [*Upajano prasAu gurjarA. prasAda, kRpA hisso] [saM.pralavaNa prasAda ArArA. kAdaM(dhu). prAsAda, maMdira prale akhAkA. premAkA. pralaya prasiddha cittasaM. agupta, bAhya pravattinI ArArA. pravartinI, jaina sAdhvI- prasuta ArArA. bALaka, dIkaro (saM.) ___oeka pada prastAnuM madamo. prayANe nIkaLavU te (saM. pravaru aitikA. pravara, [zreSTha] prasthAnakam) ___ 2010_03

Page #424
prastAva / prAtika prastAva ArArA. gurjarA. *michaM. prasaMga, kathAprasaMga (saM.) prasthAnaM vikrarA. maMgalaprayANa prasthAva paMcavA. prasaMga, taka, lAga, [bAbata ] (saM. prastAva ) prasnava kAdaM (zA). stanomAMthI dUdhanuM jharavuM (saM.) 338 prahasami aitikA. prabhAta samaye prahuNu siMhA (zA). paroNo ( saM . prAghUrNaka) prahusu * nalarA. [duHkhanI lAgaNIno Avega ] (saM. praharSa); juo para huMsa praha abhiU. ArArA. RSirA. aitikA. gurjarA. nemichaM. prAcIsaM. vimapra. vetApa. sthUliphA. hammIpra. vho, savAra, prabhAta graha phATI aitikA. vho phATI, [ prabhAta thayuM] prANapIDa premapa. aMtaranI vyathA prahavai *prAcIsaM. [Adhipatya meLave ] (saM. prANi uSAha. kAdaM (zA). gurjarA. narakA. prabhavati) nemichaM. prAcIsaM. virApa. parANe, jorathI, baLajabarIthI prahoNA dazaskaM (2). premAkA. paroNA, , mahemAna [saM. prAghUrNaka] proNAcAra dazaskaM ( 2 ). paroNAgata mAijuo prA prAihiM SaDAbA. sAmAnya rIte ( saM . prAyeNa ) prAjuo prA prAkAra harikhyA. zRMgAmaM. gar3ha, koTa (saM.) prAkrama cittasaM. parAkrama prAga kAmA (zA). premAkA. madamo. prayAga prAguNa, prAghuNa madamo. paroNI (saM. prAghUrNaka) prAghuNuka SaDAbA. mahemAna ( saM . prAcUrNaka) prAchIta madamo. jene kAraNe prAyazcitta kara 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza paDe te, pApa prANi kAdaM (zA). premAkA parAjaya prAje karI madamo parAjaya karI, parAjita karI, visarjita karI, naSTa karI prANa aMgavi. uSAha. aitirA. kAmA (tri). nalarA. lAvala. baLa, jabarAI (saM.) prANai nemichaM. parANe, mAMDamAMDa, Agraha karIne prANa- tiyAga prAcIsaM. prANatyAga prANathI narakA. parANe, baLapUrvaka, Agraha karIne prANi upabA. parANe, baLapUrvaka prANipata dazaskaM ( 9). AsanAvAsanA, [AjIjI] (saM. praNipatti) prANI akhAkA. catucA. dazaskaM (1). dazaskaM (2). nalAkhyA. premapa. premAkA. harikhyA. prANa, jIva, AtmA prANIpata dazaskaM ( 2 ). praNipAta, praNAma, [AjIjI, kAlAvAlA ] [ saM . praNipatti ] prANIyala aMbarA. prANikula, prANIono samUha prANe- prANe narakA. parANe-parANe, Agraha karIkarIne prAtukALa premAkA. prAtaHkALa, paroDha prAtika, prAtIka dazaskaM ( 1 ). dazaskaM (2). pAtaka, pApa

Page #425
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 339 prAtuskAla/pIchavai pIDA] prAtuskAla madamo. prAtaHkAla prAhiM aitikA. prAyaH, [sAmAnya rIte, bahudhA] prAdoSika ArArA. sAMja- (saM.) pAhuNa, prAhuNau uktira. dazaska(2). prApaka AnaMsta. prApta karAvanArA [saM.] premAkA. rUpaca. vikraca. SaDAbA. paroNo, prApati kRSNabA. [bhAgya [saM.prApti] mahemAna (saM.prAghUrNaka) prApatti cittasaM. prApti prAMjaLa premAkA. Rju, saraLa [saM.prAMjala] prApatya, prAptaya akhAkA. cittasaM. prApti prAMNa kAmA(zA). marajI viruddha, parANe prApivA SaDAbA. prApta karavA (saM.prApa) priu SaDAbA. priya prAptaya juo prApatya priyamelau gurjarA. priyamilana (saM.priyaprAbhava akhAkA. akhegI. parAbhava, [hAni, melaka) priyA hammIpra. pariyAM, vaMzaja [saM.paryAya prAmai gurjarA. SaDAbA. pAme (saM.prApnoti) priyAgata SaSTipra. vaMzaparaMparAgata [saM.paryAyAprAyachata ArArA. prAyazcitta gata prAyihiM SaDAbA. sAmAnya rIte (saM.prAyeNa) priyANa premAkA. prayANa prAye akhAkA. cittasaM. prAyaH, kharekhara, priyAla RSirA. rAyaNarnu vRkSa [saM.] sAce ja, nizcitapaNe, cokkasa; premAkA. prI uSAha. vIsarA. priya; premI prAyaH, ghaNuM karIne, [*kharekhara] prIachi vimapra. paDado [saM.paricchada]; juo - prArathiu ArArA. icchekheM (saM.prArthita) parIaca prAvRTa kAdaM(zA). varSARtu (saM.prAvRT) prIaMgu RSirA. ghauMlAcaM jhADa, kAMgano prAzana premAkA. khAvu e [saM.] choDa (saM.priyaMgu) prAzuka jinarA. putra [*saM.prAzaka-khAnAra] prIu nalAkhyA. vIsarA. priya, pati, premI prAze akhAkA. narakA. khAya, Aroge prIu syauM RSirA. priyatama sAthe prAzyAM narakA.ArogyAM, khAdhAM [saM.prAzita] prIkSA prAcIkA. parIkSA prAsaMti lAvala. bhakSI jAya prIcha akhegI. premAkA. oLakha, jANa, jJAna prAsukeSaNiu SaDAbA. acitta - jIvarahita prIchai upabA. cittasaM. narakA. "nalAkhyA. / hovAthI jaina munioe levA lAyaka premAkA. harikhyA. jANe, oLakhe, samaje ___ (khAdya) (saM.prAsuka+eSaNIya) [saM.parIpsati) prAhaiM SaSTipra. ghaNuM karIne, moTe bhAge (saM. prIchavai akhAkA. AnaMsta. RSirA. prAyaH). kAmA(tri). kAmA(zA). narakA. nemichaM. pAhaNaku SaDAbA. mahemAna (saM.prAghUrNaka) premAkA. harikhyA. oLakhAve, samajAve, prAhAra dazaska(1). dazaskaM(2). prahAra jaNAve 2010_03

Page #426
prIchavaNa / phaTake prIchavaNa akhAkA. oLakha, jJAna, samaja prINai uktira. tuSTa kare, (saM. prINayati) prINI nemichaM. prasanna, [tuSTa ] (saM. prINita) prItadAna ArArA. rAjI thaIne ApeluM dAna sugaMdha prIbhuta naMdaba. prabhUta, puSkaLa prImaLa dazaskaM ( 9). premAkA. parimala, prImi gurjarA. premathI (saM. preman) prIyamelaka RSirA. priyane meLavI ApanAra prIyANa dazaskaM ( 1 ). prayANa prIyaMga ArArA (va). ghauMlo (saM. priyaMgu ) prayANUM abhiU. prayANa prIyAM ArArA. pariyAM, peDhI, vaMza [saM. paryAya ] prIsai jinarA. nalarA. nemichaM, premAkA. prohaNa paMcavA. vahANa (saM. pravahaNam) prohoNo narakA. premAkA. paro No, mahe mAna [saM. prAghUrNaka] lAvala. pIrase (saM. pariviS) prUDha kAdaM (dhu). cittasaM. nalAkhyA. prauDha, moTuM praugaDa- avasthA dazaskaM(1). bALavaya (saM. bhavya, vizALa paugaMDAvasthA) praugaMDa premAkA. bALakanI kizora avasthA prauDha dazaskaM ( 9). jabara plIha uktira baroLa (saM. plIhA ) ho narakA. prabhAta preta harikhyA. maDaduM (saM.) pretama prAcIphA. prItama ( saM . preyatama) pretasvAmI ArArA. yamadeva (saM.) premabhAga kAdaM (dhu). snehakRtya, [snehano hisso, pradeza, pakSa] [saM.] 340 premala, premaLa dazaskaM ( 9). narakA. narapa. naMdaba. prAcIkA. madamo. vetApa. siMhA (zA). parimala, sugaMdha prema-suhAtiu, prema- suhAMtIya vasaMvi. vasaMvi (brA). preme zobhatI (saM. prema+ zobhamAnA) preriyau ArArA. mokalyo [ saM . prerita ] prekAla madamo. pralayakALa preha nisapreha akhegI. spRhAvALo ane nispRha 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza proai uktira. parove (saM. pravayati) [saM. prota- ] prokhita zRMgAmaM. proSitabhartRkA, jeno pati pravAse gayelo che tevI strI projanA * akhAkA. [prayojana, hetu, upayoga, prasaMga ] projI premapa. parovI [saM. prota- ] proDhAzana premAkA. prauDha azana, sArI rIte khAvuM te proyuM premAkA. vIsarA. parovyuM (saM. pravayati ) prola aitikA. daravAjo (saM. pratolI) proli, proLi abhiU. vIsarA daravAjo (saM. pratoli) phagara narakA. * narapa ( da ). pagara, Dhagalo [saM. prakara] phagavuM akhAkA. ADAavaLA thayuM, [sIdhA na javuM, ADuM phaMTAvuM ]; premAkA. [ADA tha, vAMkA thavaM, niyaMtraNamAM na rahevuM ], chakavUM phaTaka prAcIkA. premapa. kAca (saM. sphaTika) phaTake premAkA. uzkerAya; phaTaka evo avAja karIne [*saM. sphaT ]

Page #427
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 341 phaTAeM/phalahuli phaTANu dazaska(1). dazaska(2). premAkA. pharasa SaDAbA. siMhA(ma). sparza phATyuM, pahoLu thayenu, sAva ughADu pharasai AnaMsta. uktira. RSirA. devarA. phaTALyA premAkA. phATelAM, taddana ughADAM nalarA. SaDAbA. sparza phaTika RSirA. sphaTika ratna; [kAca] pharasaNa prAcIphA. sparza, [sparzaq te] (saM. phaDasUAM akhegI. phADiyAM [saM.sphaT] sparzana) phaDIyA lalirA. kaNiyA, [anAjanA vepArI] pharasaNA ArArA(va). phAlasAM (saM. phaNa gurjarA. pheNa (saM.phaNA) . paruSaka) ? phaNagaTa (phaNagaTa dIi) *vimapra. [phUdaraDI pharasana SaDAbA. sparzendriya (saM.sparzana) phare, Amatema ghUme, vAMkuM cAle]; juo pharasanarUpa * SaDAbA. [sparzendriyavALu] (saM. pharaMgaTa sparzana+rUpa) phaNagara nalarA. lAvala. sApa, phaNidhara (saM. pharasurAmu virApa. parazurAma phaNAkara) pharaso vetApa. [puruSa], puruSAkAra DhALo phaNapati RSirA. nAga [saM.] pharahara * aitikA. [pharaphara, pharakavAno phaNamaMDapa gurjarA. virApa. pheNano maMDapa - avAja] (saM.phaNAmaMDapa) pharahara- vIsarA. pharakaravU [saM.sphur parathI] phaNa-zari harivi. phaNAne mAthe, phaNA upara pharaMgaTa (pharaMgaTa dii) lAvala. phUdaraDI phaNi vasaMphA. vasaMphA(la). sarpa (saM.phaNin) [phare], [Amatema ghUme, vAMkuM cAle]; phaNimaNi vasaMvi. vasaMvi(brA). nAgamaNi juo phnngtt| (saM.) pharisai uktira. upabA. sparza phaNI ArArA. sUtarapheNI (rA.) pharukai RSirA. prAcIsaM.pharake (saM.sphurati) phaNI RSirA. sApa [saM.] phaLa premAkA. phaLaM, aNIvALo ke dhAravALo phaNIdu virApa. pheNavALo sApa (saM.phaNIndra) bhAga, pArnu [saM.phala] phara prAcIsaM. DhAla (saM.phala, phalaka) di.] phaladAyana SaSTipra. phaladAyaka [saM.] phara madamo. pharI phalahau uktira. phalaka, pATiyuM (saM. pharaka premAkA. phaDaka, bIka [saM.sphura] phalihakaH) di.phaliha] pharajA kAmA(tri).sukha, [zAMti [a.pharaja] phalahali, phalahUli ArArA. *gurjarA. pradyucu. pharava aMgavi. koIka khAdyapadArtha ?, [uttama] [lIlAMsUkAM] phaLamevAdi [a.pharIda] *phalahuri premAkA. bhojanamAM pIrasAtAM phaLa pharalau uktira. kANo (da.pharala) [mevA]; juo phalahuli pharazurAma upabA. parazurAma phalahuli, phalahUli ArArA. nemichaM. lAvala. 2010_03 mA0

Page #428
phalAvaI chaI / phAlI 342 bhojanamAM pIrasAtAM [lIlAMsUkAM] phaLamevA, juo phalahali phalAvaI chaI upabA. * dalIla vistAre che, [ tAtparya pragaTa kare che] [* saM. phalAy ] phalita vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). phalavatI, vikasita, vikAsa pAmelI (saM.) phalI uktira lAvala. ziMga (* saM. phalyaH ) phalIA vikrarA. phaDiyA, [kaNiyA, anAjanA vepArI] phaharere cittasaM. pharaphare phaMda akhAkA. premAkA. jALa, baMdhana; premAkA. DhoMga, [ kapaTa, chaLa ] ( phA . ) phaMdai uktira. phaMdAmAM paDe, phasAya phaMdI 0 narakA - 2. phasAyelI phaMdIu AnaMsta. phasAyelo, [baMdhanagrasta ] phaMdo ArArA. jALa; juo phAMDo * phAka narapa ( da ). [ phoka], vyartha phAga cAraphA. nalarA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). phAgu, vasaMtamAM gAvAnuM gIta, kAvyaracanAno eka prakAra (saM. phalgu ) phAgu terakA. prAcIsaM. e nAmano kAvyaprakAra phAguNa uktira. terakA. vIsarA. phAgaNamAsa (saM. phAlguna) phATa uktira. phADo, cIro (saM. sphATitam ) phATI premAkA. coMkI UThI, hebatAI gaI phATuM cittasaM. chakelu, uddhata, asabhya [saM. sphATita] phADa gurjarA. phALiyuM; juo phAlI phADa- (saMthau phADa - ) terakA. prAcIphA. 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza thAnA be bhAga karavA, seMtho pADavo (saM. sphATa) phADivA uktira. phADavA phADI uktira. vistarelA ziMgaDAvALI phADo * kAmA (tri). [phADiyAM, bhAga ] phAra aMbarA. ArArA. RSirA. terakA. nemichaM. prAcIphA, lAvala.. vimapra. ghaNuM, khUba, puSkaLa, vizALa, [ moTuM] (saM. sphAra); o phAla phAraka akhAkA. phArega, mukta phAraka gurjarA. sphAraka zastra dharAvanAra sainika (* saM. sphAraka) [de. phArakka] phArakI uSAha. * paththara pheMkavAnuM yaMtra [ sphAraka astra pheMkavA mATenI jagyA ] phArakka prAcIsaM. phalakadhArI, DhAladhArI, [ zastradhArI sainika ] [ de.] phAla, phALa ArArA. uktira. premAkA. lAvala. chalAMga, phalaMga, kUdako (saM. sphAla) phAla * akhAkA. [* zubha ] phAla [phAra] " gurjarA. [puSkaLa ] phAlaDI gurjarA. sADI, [oDhaNI] [da. phAliya] phAlarau paridhAna uktira. oDhaNuM oDhavuM te phAlA nenichaM. phALa, [chalAMga ] phAli zRMgAmaM. sADI (*saM. phAlika) di. phAlia ] phAlI, phALI, phAlIya gurjarA. *catucA. cAraphA. narakA. nemichaM. prAcIphA. prAcIsaM. premAkA. mosAca. vasaMphA. vasaMvi.

Page #429
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 343 . phAlu/phuliMga sthUliphA. harivi. uparanuM vastra, oDhaNI, phirAda hammIpra. phariyAda sADI (da.phAliya); nalarA. [sAduM vastra, phirio kAdaM(zA). pharato Avelo sAmAnya oDhaNuM] phirikA prAcIsaM. ?, [zastravizeSa] pholu premAkA. loMkaDI, eka vanapazu, [eka phirivA uktira. pharavA jAtanuM ziyALa] phirI, phirInaiM AnaMsta. ArArA. kAdaM(zA). phAvai cAraphA. nalarA. lAbha meLave, [prApta pharI, pharIne; pharI vAra kare, siddha kare] [.phavva] phirIphirI RSirA. pharIpharI, vAraMvAra phAsU prAcIphA. *vimapra. SaDAbA. nirjIva, phITaNakALa dazaskaM(1). premAkA. vinAza ___ acitta padArtha (saM.prAsuka) [jai.] kALa [saM.sphiTa+kAla] phAsUya aitikA. acitta, jIvarahita (saM. phINalI, phINI, phInI ArArA. sUtarapheNI prAsuka) di.pheNaka] (rA.); juo phiinnyaaN| phAMkar3A akhAcha. [phAMkaDI rIte, sarasarIte] phINoTA kAdaM(zA). phINanAM gUMcaLAM - phAMDau gurjarA. prAcIsaM. vimapra. pAza, baMdhana, goTA, [phINano samUha (saM.phenAvata) phAMdo, sakaMjo [phA.phaMda]; juo phaMdo phINyAM *premAkA. eka mIThAI] di. phAMdi nemichaM. phAMda phINiyA]; juo phINalI phAMsI * narakA. [phAMsa, khaTako] phItau *prAcIphA. [samRddha, bharapUra, prAcuryaphAMsu akhAkA. narakA. premAkA. phogaTa, yukta (saM.sphIta) ___ vyartha, mithyA [prA.phaMsa-] phInI juo phINalI. phiTi ArArA. phiTakAra phuIhAI uktira. phoIyAI, phoIyAta di.pupphI phiTikaDI SaDAbA. phaTakaDI parathI] phirai AnaMsta. uktira. RSirA. gurjarA. phuTa- terakA. phUTavU, phATaq (saM.sphuT) terakA. devarA. prAcIsaM. lAvala. SaDAbA. phuDa gurjarA. sphuTa, spaSTa, [vistRta] phare (saM.*sphir) [*sphur, sphara]; vIsarA. phuDavi aitikA. spaSTa, vyakta, vizada [rIte] phare, ghUme, [bhaTake, cAle] phuNaMga akhegI. pheNavALo sApa phiraka uktira.phirakI (*saM.sphurita cakrikA) phuNiMdu gurjarA. moTo sarpa (saM.phaNIndra) phirakaDI jinarA. lAkaDAnI cakarI, eka phurai uktira. terakA. sphure ramakaDaM phurakai gurjarA. lAvala. vasaMvi. vasaMvi(brA). phiraNu SaDAbA. pharavU te, bhramaNa pharake (saM.sphura) phirati gurjarA. phero, cakkara phurasarAma, phurisarAma gurjarA. parazurAma phiratI uSAha. pharatI, [AjubAju]- phuliMga uktira. sphulliMga, taNakho ____ 2010_03

Page #430
phulla/phelI 344 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza phulla terakA. phUla phekArai RSirA. (ziyALa) avAja kare phullI terakA. lAvala. phUlelI, khIlelI (saM. [saM.phetkAra] phullita) phekArI vikrarA. ziyALa phUTau uktira. parihasita, parihAsa pAmela pheTa "gurjasa. [ meLApa (mATe)] [rA.] (saM.sphuTita); lAvala. [spaSTa, cokhkho] pheTi (pheTi pADiu) pradyucu. ?, [*meLApa (saM.sphuTa) thayo, "maLyo, "lAgamAM Avyo] phUTarau uktira. phUTaDo, suMdara (saM.sphuTataraH) pheDai uktira. upabA. gurjarA.jinarA. mosAca. . phUTa; uSAha. ?, [*cokhkhecokha] virApa. vIsarA. dUra kare, naSTa kare, choDe phUDha *pradhucu. [*phUvaDa, *gaMdo, "abhadra (saM.spheTayati) phUrakiya gurjarA. pharakI; juo phurakIya pheDai (pheDi) *vimapra. [hAni, nAza] phUla akhAcha. phulAza, patarAjI pheNa dazaska(1). phINa (saM.phena) phUla cittasaM. taNakhA (agninA) [saM.phulla] pheNA ArArA. sUtarapheNI (rA.) di.pheNaka] phUlapagara RSirA. phUlono jathyo, Dhagalo; pheNAdhara-rAya dazaska(1). phaNAdharono juo pagara rAjA, nAgarAja phUlabaDU aMbarA. phUla cUMTanAra 'baTuka; juo pheri SaDAbA. chAzamizrita dUdha bUDau _ *phephAra (phekAra) pradyucu. ziyALa phUlavisekhi ArArA. phUlavizeSavALI, phUla- phera akhAkA. cakkara, bhrAnti, [*pherA]; bharI vimapra. bhinnabhAva, [pharaka, bhedabhAva]; phUlI narakA. seMthAnuM ghareNuM; narapa. narapa(da). gurjarA. cakkara, pherA nAka, ghareNuM, phUlanA AkAranI cUnI pherai narakA. narakA-2. vIsarA. SaDAbA. phUlelaM (phUlela) *narakA-2. [sugaMdhIdAra harikhyA. pherave di.] __ tela] [saM.phullatailya] pheri gurjarA. virApa. pharyu phUsaNa SaDAbA. sparza thavo te (saM.spRz pherI *gurjarA. "virApa. pheravI; AnaMsta. parathI) ___ pheravI, [calAvI] phUMkI jAya juo phUphI ___pheru RSirA. zRMgAmaM. ziyALa (saM.pherava) phUDau vIsarA. guccho, choguM [hiM.phUMda] phere cittasaM. pheraphArathI, [judI rIte] phUphave premAkA. phUphADA mAre phela akhAkA. *khoTo dekhAva, [khaTapaTa, *phUphI (jAya) [phUkI jAya] "premAkA. khoTI mahenata]; narakA. narapa(da). *DhoMga, [zAtA pAme] [saM.phUtkaroti] cenacALA, [tophAnamastI] phekAra juo phephAra phelI narakA. phelAI 2010_03

Page #431
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza pheDiya / bagAI phesaMDiya prAcIsaM. phenapiMDa, [ phINano baisai uktira. upabA. gurjarA. virApa. vIsarA. SaDAbA. bese ( saM . upavizati ) baisaNa lalirA. besavA mATe, [beThaka, Asana ] 345 phisoTo]. phesAMNu catucA. chinnabhinna thayuM, [roLAyuM] phoka akhAcha. kAmA (tri). vimapra. phogaTa [da. phukkA ]; juo phAka phokaI samyaco. phogaTa - phoDau uktira. upabA. phollo (saM. sphoTakaH) phoDaNu SaDAvA. phoDavuM te, toDavuM te (saM. sphoTana) phoDI uktira. phollI (saM. sphoTikA ) phophala, phophaLa ArArA (va). uktira. * aitikA. kAmA (zA). narakA. premAkA. madamo. lAvala. vimapra. sopArI (saM. pUgaphala) phophalapAna jinarA. lAvala. pAnasopArI phophalIA vikrarA. sopArInA vepArI phona akhAkAM. samaja, sAna [ a. phahama ] phoraNa prAcIsaM. ?, [niraMtara pravartana ] [ prA.; saM.sphoraNa] i vikrarA. be [saM.] baiTUTThau, baiThau uktira. RSirA. gurjarA. nemichaM. lAvala. vasaMvi (brA). vIsarA. beTho (saM. upaviSTa) baitAlIsa upabA. gurjarA. SaDAbA. betALIsa (saM.dvicatvAriMzat) bairI uktira. kairI 2010_03 baisa vimapra. Asana; lAvala. vIsarA. besaNuM, rAjagAdI baisaNaDAM ArArA. besaNAM, besavuM te; Asana baisAra- vIsarA. besADavuM baula terakA. vasaMphA. vasaMvi. bakulavRkSa, juo vaula baulasirI vasaMvi. borasalI (saM. bakulazrI); juo vaulasiri bakavA madamo. bakavAda bakasi, bakasu ArArA. mApha karo (phA. bakSa) phoravatA huMtA AnaMsta. sphurAvatAM [pragaTa bakaNi ArArA (va). bakAnalImaDo, eka karatAM] vRkSa (saM. vRkkA) phosarI paMcavA. DhIlI, nabaLI bakI dazaskaM ( 1 ). pUtanA bake kAdaM (dhu). cittasaM. kahe, bole; lAvala. spardhA kare, [zarata - hoDa kare ] bakora uktira. [*zora, "hAMsI] (saM. barkarikA) [de. bakkara ] bagatara, bagarI hammIpra. bakhtara, [bakhtariyA ] bagasyau ArArA. bakSyo, Apyo (phA. bakSa) bagAI uktira. kAdaM (dhu). kAdaM (zA).. kANa nalarA. eka deza jyAM nalarAjAe vijaya karyo hato bakAru * aMbarA. [bakavAda, bakavAda karanAra ] [da. bukkAra, bakkara ]

Page #432
bagAIkaraNu/ baraghU ____ 346 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dazaskaM(1). premAkA. bagAsuM badarI narakA. premAkA. bora, boraDI [saM.] bagAIkaraNu SaDAbA. bagAsuM khAvaM te badirA vimapra. eka prakAraceM nANuM; juo bacako kAmA(tri). kAmA(zA). poTaluM badarA bajaDAvyA aitikA. vagaDAvyA badeM vetApa. gAMThe bajarai uktira. kahe di.vajjara-] baddha premAkA. badhI, [AkhI bajAja premAkA. kApaDiyo [a.bajAja] banayA *premAkA. [sajjita] [hiM.] [saM.]; baTIMga SaSTipra. mUrkha juo vaniyAM baDa Aru aitikA. *vaDanuM phaLa . banI narakA. sajja thaI, [zobhita, zRMgArayukta] baDaila SaSTipra. gADAnI dharInI aMdarano bannaulA aitikA. zubha prasaMge karAvavAmAM khIlo; juo baDahila AvatuM bhojana; juo varanolA baDavakhatI aitirA. bhAgyazALI [hiM.baDA banyo prAcIkA. banne +phA.bakhta]; juo vaDavakhatI bapUkAra vikrarA. bApokAra, [utsAhapUrNa baDAlA jinarA. mahAna, [moTA] avAja] bahu juo phUlabaDu bappa prAcIsaM. bApa da.] baDuyA gurjarA. baDavA, brAhmaNa chokarA bappIhau gurjarA. cAtaka pakSI, bapaiyo (de. (saM.baTuka) bappIha); hammIpra. ghoDAnI eka jAta bahuM jinarA. vimapra. vaDuM (khAdya padArtha) bappIhaDA zRMgAmaM. bapaiyA [saM.vaTaka] bapuDau, bApuDau prAcIsaM. bApaDo di.bappa-] baDUu nalarA. baDavo, brAhmaNa (saM.baTuka) babbara ArArA. bAbara, [mogala zahenazAha baNAbaMdha *abhiU. [sugaMdhI cUrNa, eno bayakAru juo chayakAru aMgarAga] [de.vaNNaya+baMdha] bayaThau gurjarA. beTho; juo baiThThau baNAyA ArArA. banAvyA [saM.vanita] bayasiyai, bayasIyai gurjarA. virApa. besAya baNAvi devarA. banAvIne, [sajIne] bayAlIsa uktira. betAlIsa (saM.dvicatvA batrIzI *premAkA. [batrIsa jAtanI svAdiSTha riMzat) vAnagIno samUha] [saM.dvAtriMzikA] baraka- nalarA. garjanA karavI (de.bukkara; ma. bathoDAM akhAkA. bAtha, AliMgana, [baththaM- barakaNe) baththA, dhiMgANAM] [saM. dvAhasta-] barakAM premAkA. bUmo / badago madamo. badabo baraguM ArArA. hammIpra. baNaguM, raNaziMguM, badarA, badirA " hammIpra. [eka prakAracaM juo varagAM sonAnAj]; juo badirA baraghU vIsarA. baNaguM, raNaziMguM 2010_03

Page #433
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 347 baraja/bahana / baraja hammIpra. buraja, [killA upara topa balabaMdhu *gurjarA. [kRSNa] [saM.balibaMdhana vagere rAkhavA mATenuM caNatara] [a.burja] bala-bAkala, bala-bAkula vetApa. bali ne baraTI nalarA. eka halakuM dhAnya, baMTI (de. bAkaLAM, [balirUpe bAkaLAM, bAkaLAMno baraTTa) ___ bali] baraDa * madamo. [*DAMDa mANasa] balabAMkI premAkA. baLabaMkA, bahAdura ane barada catucA. Teka; madamo. biruda, [Taka; sAhasika [kRSNa] [saM.bala+vakra] nAma, khyAti] [saM.viruda] balavaMDa juo balabaMDa baradAra madamo. [bhAra] UMcakanAra?, [samartha] balarAu kastuvA. "baLavAna rAjA, [bali (phA.) rAjA] barale akhAcha. babaDe balahAra rahyA akhAkA. vArI gayA, baravai, barakhI * vimapra. lAvala. abhimAnathI nyochAvara karI gayA] [gu.baro] balahi uktira. baLI, viyAyA pachInA taratanA barAsa akhAkA. aitikA. kapUra[nI eka dUdhanIbanAvaTa (*saM.bAladadhi,bAlahitA) jAta balANA vimapra. maMDapano eka prakAra; juo barAsakapUra cittasaM. eka prakAra, kapUra calANaya barIsa aitikA. varSa; juo varIsa balA leu~ premapa. duHkhaDAM lauM barelIyA vetApa. phINa, pANInA parapoTA] balAhaka *zRMgAmaM. [eka prakArano bagalo] [hiM.balUlA; de.bulaMbulA bali hammIpra. bilamAM, daramAM bala madamo. balirAjA bali kina-, bali kIja- prAcIsaM. vArI balagAi jinarA. vaLagADIne [saM.vilaga] jaq *balacaMDa (balabaMDa) virApa. baLavAna, bali chaDi nemichaM. baLavAna strIe chaDelA [parAkramI]; juo balabaMDa bali jAya narakA. vArI jAya bala jAya narakA. vArI jAya baliyAM jinarA. devarA. balaiyA, cUDI (saM. bala choDyau ArArA.?, [*kamajora banelo valaya) baladda prAcIsaM. baLada (saM.balivarda) balivA uktira. baLavA (saM.jval) balabalIu uktira. baDabaDiyo, vadhu paDatuM basavasai uktira. [jamIna] khUba pANI srave, bolanAra di.baDabaDa]; juo valavalai pANIthI lathapatha hoya balabaMDa, balavaMDa kaSNaca. garjarA. *prAcIsaM. bahakai prAcIsaM. vasaMvi. baheke, prasarI rahe hammIpra. baLavAna, [parAkramI, pratApI] bahattari gurjarA. botera (saM.dvisaptati) [rA.]; juo balacaMDa bahana prabopra. bahena (saM.bhaginI) ___ 2010_03

Page #434
baharakhA / baMdikhANo baharakhA aitikA. bAhunuM ghareNuM, [berakhAM] [saM. bAhurakSakAH ] bahAravaTe * narakA. [bahAra cAlyA javuM, pradeza bahuyara-bhaMga, chor3avo] 348 bahikai nemichaM. vasaMphA. vasaMvi (brA). baheke, vistare (apa. bahikkai) bahirakhu nalarA. nemichaM. prAcIphA. lAvala. kAMDAnuM eka ghareNuM, [bAjubaMdha ] (saM. bAhurakSa) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza *vasaMvi (brA). vidhavidha prakAre bahuyara vasaMphA. ghaNIbadhI ( saM . bahutara) 2010_03 bahuyara-bhaMgi vasaMvi. *vasaMvi (brA). vidhavidha pere (saM. bahutara+ bhaMgi) bahurA SaDAbA. moTuM jhADu, moTI sAvaraNI (* saM. vyavahArin); juo buhArai bahisi ArArA (va). baheDAM (saM. bibhItaka ) bahiNi, bahiNI uktira. prAcIphA. bhaginI, bahena bahina uktira. gurjarA. vasaMvi (brA). vIsarA. bahulapaNi nemichaM. adhikatAthI, ghaNI bahulu ArArA. nemichaM. bahokuM, ghaNuM bahinaDI, bahinaDIya gurjarA. lAvala. vIsarA. bahuvallabha catucA. bahu strIne je priya che te bahena (saM. bhaginI) [puruSa] [saM.] bahinara aMbarA. nalarA. prAcIphA. lAvala. bahUta vimapra. bahu [ hiM . ] SaDAbA. bahena (saM. bhaginI) vimapra. bahena ( saM . bhaginI) bahinI vIsarA. bahena ( saM . bhaginI) bahUMtera devarA. boMtera [saM. dvisaptatiH ] bahenaDa, bahenara dazaskaM (2). premAkA. baheDI [saM. bhaginI] bahirau uktira. bahero (saM. badhiraH ) bahirakhAdika upaMbA. baherakhAM vagere (saM. baMga uktira. baMgALa deza (saM. baMgAH) baMga hammIpra. bAMga, namAjano samaya sUcavavA mullA karelo pokAra bAhu + rakSaka + Adika) bahurakhau uktira. baherakho, bAjubaMdha (saM. bAhurakSakaH) baMgalA kAmA (tri ). [ sauthI uparanA mALanI havAdAra ] nAnI oraDIo bahuara jinarA vahuvara [ saM . vadhUvara ] * bahukai vimapra. baheke bahu DhaMga premAkA. ghaNA prakAre bahuttari ArArA. nemichaM, SaDAbA. boMtera (saM. *baMdaI (baMdI) RSirA. bhATacAraNa [saM. dvAsaptatiH) bandin ] baMda AnaMsta. *baMdhana, [*mada - rAgavazatA] baMda prAcIkA. TIpuM (saM.bindu) baMda hammIpra. baMdI, kedI bahumAnatA AnaMsta. bahumAna hovApaNuM baMdaNI premAkA. prazasti gAnArI strIo [Adara hovApa] [saM. baMdin parathI] bahubhaMga, bahubhaMgi vasaMphA (la). vasaMvi. baMdikhANo prAcIkA. kedakhAnuM (saM. baMdi

Page #435
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza + phA. khAnA) baMdiNa vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vikraca. baMTIjana, bhATacAraNa (saM.baMdin) 349 baMdI juo baMdaI baMdIjana ArArA. kAmA (tri). stutigAna banyo premAkA. bane karanArA (saM. baMdijana) baMdIjana ArArA. kedIo (saM./ phA. baMdI + saM . jana) baMdIyaNa gurjarA. prazasti gAnAra bhATacAraNa (saM. bandijana ) baMdora SaSTipra. baMdIvAna, kedI ( saM . bandI + kAra ?) baMdha ArArA. saMbaMdhanI gAMTha, [meLa ]; kAdaM (zA). terakA. bAMdhaNI, racanAprakAra; * kAmA (tri). * kAmA (zA). [bAdha, aMtarAya ] baMdha terakA baMdhu, [bhAI] baMdha- vIsarA. bAMdha (saM. baMdhU) baMdhakara kAdaM (zA). garbhane bAMdhanA ( upAya ) baMdi / bAula baMdhura RSirA. gurjarA. suMdara (saM.) baMdhUka zRMgAmaM. bapauriyAno chor3a (saM.) baMdhegarI premAkA. baMdhananI sthiti, [baMdIvAnI sthiti ] baMdhANa RSirA. cittasaM. baMdhana, baMdhAvuM te, racanA, grathana, [joDANa, saMbaMdha ] baMdhAI * AnaMsta. [baMdha, baMdhAvaM te, joDA, saMbaMdha- tene] baMdhAlaga prAcIphA. eka kImatI vastra baMdhI premAkA. strIonaM kapALa para paravAnuM eka AbhUSaNa 2010_03 baMbArava abhiU. bUmanA avAja, bUmabarADA, [kolAhala] [de. buMbA + saM . rava] baMbAla * gurjarA. hammIpra. pracaMDa, vizALa [ rA ] (devamAla ) baMbAliya, baMbAlI terakA SaDAbA, vyApta (da.vamAla parathI ) baMbha nalarA. prAcIkA. premAMkA. vikraca. vikrarA. brAhmaNa ( saM . brahma) baMbha aitikA. zRMgAmaM. brahmA baMbhaNa ArArA. gurjarA. lAvala. virApa. vIsarA. brAhmaNa baMdha juo bAMdhaNa baMbhaMDa gurjarA. brahmAMDa baMdhava gurjarA. terakA. devarA. lAvala. bAMdhava, baMbhI lAvala. brAhmI, RSabhadevanI e nAmanI bhAI gurjarA. svajana putrI baMdha sAdhe cittasaM. niyamana kare. bAucI uktira. bAvacI, takamariyAMno choDa (saM. bAkucI) bAula prAcIphA. prAcIsaM. ramaNI [de. bAuliya]; juo vAuli baMbhaNI gurjarA. brAhmaNI baMbhasUyA zRMgAmaM brahmAnI putrI sarasvatI (saM. brahmasUtA) bAula, bAuli ArArA. uktira. RSirA. kAdaM (zA). nalarA. bAvaLanuM jhADa (di. babbUla) bAulau ( vAulau ) uktira. vAtoDiyo

Page #436
bAulIA/bADhavA 350 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (saM.vArtAlayaH); [*vAtarogI, "pAgala] bAchaDaM devarA. vAcharaDu (saM.vatsakaka) [saM.vAtUla bAja akhAcha. bAhya karaNI; dazaskaM(2). bAulIA nalarA. bAvaLa, bAvaLI (da. premAkA. bAhya, bahAra, maryAdAnI bahAra, babbula) khullekhullI (saM.bAhya) bAoliyu nalAkhyA. bAvaLanuM jhADa di. bAja premAkA. (jamavAnAM) patarALAM babbUla] bAjavaTa upabA. bAjoTha; juo bAjuTa bAkarau uktira. bakaro (saM.barkara) di. bAjI prAcIphA. ramata, khela [phA.] bakkaraya] bAjIgara mahora juo mahora bAkari, bAkarI caMdravA. madamo. mamata para bAjUTa kAdaM(zA). bAjoTha (saM. pAdyapRSTha) caDI sAme thae~, mamatabharyu vera bAjubaMdha, bAjUbaMdha abhiU. narakA. premAkA. bAkarI (bAkarI vAI) aMgavi. kRSNabA. bAvaDAmAM paheravAnuM AbhUSaNa [phA. hoDa hoDe caDyA], [caDase caDyA bAjhabaMda] bAkarI bAMdhavI premAkA. caDase bharAvU, [vara bAjUbaMdhana aitikA. alaMkAravizeSa, [bAjubAMdhakuM] ___ baMdha, bAvaDA- AbhUSaNa] bAkarI vAI juo bAkarI, vAI bAkarI bAjha premapa. saMbaMdha, meLa bAkaLA premAkA. bAphelAM kaThoLa, AsurI bAjhaDa kAdaM(dha). narakA. mana phAve. meiLa athavA melA deva-devIone apAtA huta- jAme]; narakA. vaLage dravya bAjhya premAkA. maryAdA bahAranu, aNaghaTatuM bAkula SaDAbA. bAphelAM kaThoLa __(saM.bAdhya) bAkulA aitikA. bAkaLA, [AkhAM bAphelAM bATaDI aitikA. vATa, rAha, pratIkSA [saM. kaThoLa] . vatmA] bAkhaDI dazaska(2). premAkA. pAreTha, vAcharaDuM 'bATha [bAMTha] naMdaba.?, ThagAIbhayu, juThaM] moTuM thaI ochu dhAvatuM hovAthI ghaTa dUdha di.vaMTha] ApatI gAya (saM.baSkayiNI) *bADimA [bADhimA] cAraphA. vRddhi, bAga rUstasa. vAga, lagAma [saM.valgA] samRddhi] [saM.vRddhiman] *bAgaDa vimapra. tochaDu, [asabhya]; juo bADuAM, bADuvAM, bADUA kRSNabA. bAMgaDa dazaskaM(1). premAkA. bhalAMbhoLAM bAcakA akhAkA. poTalA (bALaka) bAcaDAM kAdaM(zA). nAnAM baccAM (saM.apatya- bADhavA, bADhuAM dazaskaM(1). prAcIkA. premapa. kAni) [bhalAbhoLAM, nirdoSa] bALaka (*saM. 2010_03

Page #437
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza baTuka) bADhimA juo bADimA bAhuAM juo bADhavA bANa akhAkA. vAjiMtra vagADavAno gaja bANabheda dazaskaM (1). bANa vAgavuM, bANa bhedA, [duHkha tha] 351 bApIyA aitirA. bapaiyA (pakSI) bApIhau nalarA. bapayo (da. bappIha) bAjuo bays bApUkArayA jinarA. paDakAra thatAM bApaiyo narakA. bapaiyo pakSI bApha (zrIbApha ) * vimapra. [UMcI jAtanuM bANavaI juo vANava malamala ] bAtI premAkA. battI, dIpa, [vATavALo bAbata bAbatya madamo. prastuta, [jAtadIvo] (saM. vartikA) jAtanuM, vIgate] [phA.] bAvara gurjarA. zRMgAmaM. sthUla, [AMkhe dekhAya bAbata - bAbatanA caMdravA. judA-judA viSayanA tevA jIva] bAbara gurjarA. vAgbhabA. barbara, jaMgalI jAti bAbaru vAgbhabA. bAbaro, barbaraka nAme rAkSasa bAbahiyau vIsarA. bapaiyo, cAtaka pakSI bAbIhau uktira. aitikA. bapaiyo, (de. bappIha) bAra ArArA. uktira. kAmA (tri). gurjarA. jinarA. vIsarA. SaDAbA. bAraNuM (saM. dvAra) bAdaranigoda AnaMsta. sAdhAraNa vanaspatikAya nAmanI jIvarAzi [jai. ]; juo nigoda bAdha premAkA doSa; dazaskaM ( 9). premAkA. bAdhita, doSita bAgha gurjarA. SaDAbA. bAMdhyaM, baMdhAyeluM (saM. baddha) bAdha kAdaM (zA). bAdhA kare, aDacaNa kare, [ upadrava kare ] (saM. bAdhyate) * bAdhI cittasaM. narakA. AkhI, akhaMDa, * badhI bAghura caMdravA . rUstasa. siMhA (zA). bahAdura bAMdhuM akhAkA. akhAcha. caMdravA narakA. premAkA. madamo. badhuM, [AkhuM, samagra] bAdhe narakA. badhe, badhAmAM, [AkhAmAM] bAdhyo akhAkA. bAiyo, vaLagyo (saM. baddha) bAnu akhAcha. vacana, bAMdha bApI aDau, bApIDu, bApIyaDu aitikA. nemichaM, zRMgAmaM bapaiyo, [cAtaka] [da. bappIha ] 2010_03 bADhimA / bAravaI bAra devarA. narapa ( da ). bahAra (saM. bahir ) bAra jinarA vAra, [vakhata, AvRtti ] bArakasa kastuvA. mAlavAhaka jahAja [phA. bAra-kaza] bAra bAre vATa premAkA. badhI dizAmAM, chinna-bhinna, [astavyasta thaIne] [ saM . dvAdaza+vala ] haIM, bAragahai hammIpra. eka prakArano taMbu, [jAhera mulAkAta mATenI jagA, kacerI, darabAra] [phA. bAragAha ] bAragarI hammI. [pagAra para kAma karatA ane mAlika pAthI ghoDA vagere meLavatA] ghoDasavAra sainika [phA. bAragIra ] bAravaI prAcIsaM. dvArakA (saM. dvArAvatI)

Page #438
bAravaTa/bAhara . 352 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bAravaTa uktira. bAraNA- kamADa ke paDado bAlhesara aitikA. vAlesara, pyArA [saM. (saM.dvArapaTTaH) vallabha+Izvara]; juo vAlhesara bArasi uktira. bAraza (saM.dvAdazI) bAvana akhAcha. bAvana mULAkSaranI zabdalIlA bAraha gurjarA. terakA. vIsarA. SaDAbA. bAra [saM.rApaMcAzat] (saM.dvAdaza) bAvanacaMdana, bAvanau caMdana uktira. prAcIphA. bAraha mAsa prAcIsaM.bAramAsA kAvyaprakAra] lAvala. vimapra. eka prakAraceM caMdana (ka. bArAM vIsarA. bAra (saM.dvAdaza) | bAvana+saM.caMdana) bALa akhAcha. bALabuddhi, abUjha bAvana bAhero akhAkA. bAvana akSaronI bAla terakA. vikrarA. uSAha. bAlA banelI vANIthI para bAla uSAha. vALa [hiM.] bAvanavIra prAcIphA. parAkramI; "catura; bAlau uktira. sugaMdhI vALo, khasa (saM.bAlaka [samartha] vAlaka) bAvanA caMdana, bAvanAM caMdana premAkA. sukhaDa; bAlacandra catucA. nakhanAM ardhacandrakAra cihna akhegI. madamo. UMcI jAta, caMdana bALa palaM *narakA. [(tiraskArapUrvaka) dara bAvanA ArArA. eka jAtanuM sukhaDa, [caMdana] kara, pheMkI de]; juo paraM bAvannacaMdana lAvala. bAvanAcaMdana, eka * bAlaraMDi siMhA(ma). bAlavidhavA prakAracaM caMdana [ka.bAvana+saM.caMdana bAlahI ArArA. bAlakI bAvannA sirakhaMDa sthUliphA. uttama prakArabAlA * nemichaM. [pazubaccAM] caMdana [ka.bAvanA+saM.zrIkhaMDa bAlANae aitikA. bAlapaNamA bAvalA ArArA. vyAkuLa, bahAvarA bAlApaNa prAcIsaM yauvana yivAna strIpaNaM] bAtAla aktara. bAsaTha (sa.dviSASTa) (saM.bAlAtvana) - bAsatthA vimapra. bAstA nAmarnu [mulAyama bAliya, bAlIya gurjarA. vasaMphA. vasaMvi. vaNATanuM sapheda] kApaDa [phA.bAphtah] vasaMvi(brA). bALA (saM.bAlikA) bAsathe premapa. vAsathI bAlI ArArA. gurjarA. catucA. narakA. bAha abhiU. bAMya; (lakSyArtha) cUDI; nalAkhyA. premAkA. lAvala. bAlA, mugdhA, ArArA. gujarA. devarA. lAvala. bAhu, taruNI hAtha, bAkDu bAlIvesa ArArA. bALavayavALI (saM.bAla- bAha prAcIsaM. bASpa, [AMsa] vayas); juo vesa bAha (bAhu) [vAha] *gurjarA. [ghoDo] [saM. bALe veze caMdravA. taruNa avasthAe, [nAnI vAha] uMmaramAM] bAhara jinarA. sahAya, [vahAra]; juo bUMba hA 2010_03

Page #439
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza na bAhira, vAhara jUThI ]; juo bATha bAhari gurjarA. devarA. nalAkhyA. bahAra (saM. bAMdi SaSTipra. kedamAM [phA. baMda ] bahir ) bAMdI vIsarA. dAsI bAharI premAkA. bahAra bAMdha vAgbhabA. racanA kare, [yoje, varNave ] bAMdhaNa [baMdha]] upabA. baMdhana bAhAjya cittasaM. bAhya bAhira, bAhiri AnaMsta. terakA SaDAbA. bAMdhaNI bA. gUMthaNI, [ racanA ] ; [baMdhana, bahAra (saM. bahiH) 353 bAhiralyuM uktira. bahAranuM [saM. bahir parathI] bAhiri uktira. upabA. bahAra (saM. bahir ) bAhiraMga AnaMsta. bahiraMga bAhI vAgbhabA. bAdhita, [rokAyela, grasta, niyaMtraNa pAmela ] bAhu juo bAha bAhuDa - vIsarA. pAchA pharavuM (saM. *vyAghuTati) [rA.; saM. vyAvRtta; de. vAhuDa ] bAhuMDalI lAvala. bAMhya, [ hAtha ] bAhera akhAkA. premAkA. bahAra bAhoDI narakA. bAhu, hAtha bAhyaruM akhAkA. *bahAranuM, parAyApaNuM, aLagApaNuM] bAMI narapa ( da ). [ bAMya], hAtha * bAMka ( phADai) [bAMkau phATai ] * nemichaM. [vAMko phATe, ADo phATe, nA pAMDe] bAMgaDa * nemichaM. vimapra. tochaDuM; lAvala. vakra, kaTAkSayukta, [tochaDuM]; juo bAgaDa, vAMgaDa bAMjhaDI jinarA. vAMjhaNI [saM. vaMdhyA ] bAMjhaNi jinarA. vAMjhaNI bAMTha caMdravA. catura ?, [caturAInI, kapaTanI] [. vaMTha ]; madamo. varavI ?, [ ThagAIbharI, 2010_03 bAhara / bAMhoDI niyama ] bAMdhI premAkA. baddha thaI, siddha thaI bAMdhItuM vAgbhabA. baMdhAtuM, rokAtuM bAMdhI pavana premAkA. prANAyAma karI, [ zvAsa saMdhI] bAMdhIva uktira. bAMdhavo bAMdhyorudhyo akhAcha. Akho, samagra, [ hastagata ane Atmavaza ] bAMnaNauM SaDAbA. vaMdavuM te, vAMdaNuM (saM. vaMdana) bAMbha ArArA. uktira. vIsarA. brAhmaNa bAMbhaNAyatuM uktira. brAhmaNane ApI dIdhe luM [saM. brAhmaNAyatta ] [bAhyapaNuM, bAMbhaNI uktira. brAhmaNI bAMha abhiU. ArArA. upabA. madamo. lAvala. vIsarA. bAhu, bAMhya, hAtha bAMhaDa lAvala. sahAya bAMhaDiyAI, bAMhaDIAIM vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. bAhuo upara bAMhabali aitirA. bAhunA baLathI bAMha hAvI narakA. bAMya pakar3avI, madada karavI bAMhi siMhA (zA). bAvaDuM ( prA. bAhA ) bAMhe narakA. sahAye, madadathI bAMhedhara premAkA. jAmIna, bAMhedharI ApanAra bAMhoDI premapa. premAkA. bAMya, bAvaDuM, hAtha

Page #440
bi/bihinI bi AnaMsta. ArArA. uktira. upabA. uSAha. gurjarA. nalAkhyA. nemichaM. lAvala. vasaMvi. vAgbhabA. vikrarA. SaDAbA. be (saM.dve) biisai kAdaM (dhu). lAvala. bese (saM. upavizati ) biuNauM uktira. bamaNuM (saM. dviguNam) biguNauM SaDAbA. bamaNuM (saM. dve+guNa) bicAra, bicyAra, bicyAri ArArA. lAvala. vaMsaMphA. vasaMvi (brA). becAra (saM. dvicatvAri) bijora vIsarA. bijoruM (saM. bIjapura ) bijoraDI vIsarA. . bijorAnAM phaLa biThI mUMThi lAvala. *beThI mUThIe *mUThI vALIvALIne, uzkerAIne 354 bidUM nalAkhyA. baheDAnuM jhADa (saM. bibhItakam) biNI (bimaNI) kAdaM (zA.) bamaNI [saM. madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza biyAsI SaDAbA. byAsI (saM. dvayazItiH) birakhi abhiU. berakhAmAM [saM. bAhurakSa] birada akhAkA. * akhAcha. * akhegI. narakA. * premAkA. harikhyA. biruda, pratiSThA, khyAti, [nAma, AbarU, mahattA ] birva akhAkA. biruda, pada [saM. viruda] bila ArArA. premAkA. dara (saM.) billaM billA prAcIsaM. ? bivahara siMhA (ma). bapora [saM. dviprahara] bivuhara lalirA. be pahora bizai kAdaM (zA). nalAkhyA. bese (saM. upavizati) biThu kAdaM (zA). nalAkhyA. beTho (saM. upa- bizalaya zRMgAmaM. kamaLano chor3a (saM. viSTakaH) dviguNI] bi-ti jinarA. betraNa binAsa hammIpra. banAsa nadI binhai rUpaca. zIlaka. banne binheM juo vinheM bipahara zRMgAmaM. be pahora [saM. dviprahara] bipuhura ArArA. rUpaca. bapora bimaNauM uktira. upabA. gurjarA. jinarA nemichaM. vAgbhabA. bamaNuM (saM. dviguNa) bimaNI juo biNI bisalatA) (saM.dvi+uttara+zata) biDottara sau uktira. *SaDAbA. ekaso be bisai nalAkhyA. lAvala. bese [saM. upavizati ] bisarA sarA vimapra. be hAra [sera ] nA traNa hAra [sera] nA bihai upabA. beya bihattara uktira. boMtera ( saM . dvisaptatiH ) bihanevI rUpaca. banevI [ saM . bhaginIpati ] bihaMgamA juo bihu gamA bihAvyA premAkA. DarAvyA [saM. bibhI - ] bihi, bihu, bihuM vAgbhabA. beya [saM. dvikhalu ] bihiDu nalAkhyA. baheDAnuM jhADa (saM. bibhItakam) 2010_03 biza- mAla kAdaM (zA). kamaLanAM taMtuonI mAlA (saM. bisa - mAlA) bihitu nalAkhyA. bIto (saM. bibhIte) bihina nalAkhyA. bahena ( saM . bhaginI) bihinI prabopra. bahena ( saM . bhaginI)

Page #441
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 355 / / bihirakhA/bIhai bihirakhA abhiU. [berakhAM], kAMDA upara bIjAbola uktira. [*bIjabala ke balabIja, __ paheravAnAM AbhUSaNa [saM.bAhurakSakAH] eka kariyANuM] (*saM.bIjaka bola). bihu, bihuM abhiU. AnaMsta. ArArA. bIjU ArArA (va). bIyo, asana ke uktira. gurjarA. terakA. lAvala. vasaMphA. vijayasAra vRkSa (saM.bIjaka); juo bIu vasaMphA (la). vasaMvi(brA). vIsarA. be, bIjerAM kRSNaca. anyatara, bIjAM [saM. beu (saM.dve+khalu); juo bihi dvitIyatara] bihu gamAM, bihaM gamAM uktira. kAdaM(zA). bIjora, bIjorau, bIjorI ArArA(va). ___ beu bAju uktira. bijoruM (saM.bIjapUraka) bihu pari, biDaM pari uktira. banne rIte bIjhauMgurjarA.bIuM, bhaya pAmuM (saM.*bibhyAmi) bihu~ nemichaM. bIjuM (saM.dve+khalu); juo bIjhyA aitikA. vIMjhyA, havA nAkhI __ bihi, bihu bITa paMcavA. beTa, dvIpa bihU, bihUM lAvala. baMne bIDalI zIlaka. bIIM, pAna- bIDuM biMda akhAkA. nalarA. biMdu, TIpuM bIDI catucA. narapa(da). pAna- bIDuM biMdune nAda [biMdu ne nAva] akhAkA. bIDaM vimapra. pAnabIDu [saM.vITi:] *nAdabiMdu (=nAdabrahmanuM anusaMdhAna bIDo (bIDo liyo) jinarA. [bIDu karavA biMdu) vaDe, [nAda ane biMdu svIkArya], javAbadArI lIdhI vaDe, yogasAdhanA vaDe]; juo nAdabiMdu bIDyAM pAna ja gaLavAM akhAkA. cAvyA biMba ArArA(va).TIMDorAno velo (saM.biMbI); vinA pAna khAvaM. Akho bIDo gaLI terakA. premAkA. pAkuM TIDoruM (saM.) javo]; juo pAnano bIDalo gaLavo biMba terakA. pratimA (saM.) bIDlAI paMcavA. bilADI (saM.biDAlikA) bIu ArArA(va). bIyo, asana ke bIdhA premAkA. DaryA, bhaya pAmyA vijayasAra vRkSa (saM.bIjaka); juo bIjU bInyA premAkA. DaryA bIkANa aitikA. bIkAnera bIbAM cittasaM. AkRti DhALavAnAM cokaThAM bIchAI devarA. bichAvI, (saM.vi+chAdaya) [saM.bimba bIja akhAkA. bIjanI tithi; [zleSathI] bIya ArArA. bIjI (saM.dvitIya) judApaNuM, dvaitabhAvanA] [saM.dvitIyA] bIya-caMda zRMgAma. bIjano caMdra bIja jinarA. vIjaLI [saM.vidyut] bIla uktira. bIlI- jhADa (saM.bilvaH) bIjaurA SaDAbA. bijorAM (saM.bIjapUraka-) bIha uktira. terakA. bIka (saM.bhiH parathI) bIjapUrAdi AnaMsta. bijoruM vagere bIhai ArArA. uktira. upabA. gurjarA. prabopra. bIjala prAcIphA. vIjaLI (saM.vidyut parathI) virApa. zRMgAmaM. SaDAbA.bIe (saM.bibheti) 2010_03

Page #442
bahakaNa / bUcA bahakaNa upabA. bIkaNa bIhAne akhAcha. bIdhelAne bahAva uktira. gurjarA. nalAkhyA. bivaDAve (saM. bibhIte parathI ) bIhivA uktira. bIvA bIjIsas zRMgAmaM. bIze bIvI premAkA. bivaDAvelI, DarAvelI bITa RSirA. phUlanAM dIMTa, [DAMkhaLAM] [saM. vRnta]; juo vIMTa bIMTAnI aitikA. vIMTaLAI gayuM [saM. veST] buka, bUka aitikA. prAcIsaM. vAdyavizeSa; juo Dhakkabuka, bUka, vukka bugacai jinarA. kapaDAnuM poTaluM [rA. ] bujjhaSaDAbA. jANa, jAgRta thA (saM. budhya-) bujhai uktira catucA. devarA. zIlaka. samaje, bodha pAme (saM. budhyate) budabudA cittasaM. parapoTA [saM. dubuda] buddhimAna nalAkhyA. buddhinuM mApa (saM.) buddhiyAla ArArA. buddhivAna buddhe premAkA. buddhi budha premAkA. buddhiM buMbANa dazaskaM (2). premAkA. bumarANa pramANe budhane mAna premAkA. buddhine mApe, buddhi buMbArava kAdaM (zA). kRSNaca. prAcIsaM. bumarANa, pokAra (de. buMbA+saM. rava) budhi ArArA. nalAkhyA. nemichaM. buddhi, buMhaterA vimapra. bahu, ghaNuM [ saM . bahutara ] bUa ArArA (va). mogarAnI eka jAta (saM. bUka) ? vicAra bUka gurjarA. eka vAdya (de. bukkA); juo buka (saM. bUkI narakA. nAno phAkaDo - bUkaDo bUcA premAkI beThelA ke kapAI gayelA budhiDI lAvala. buddhi budhya akhAkA. akhegI. buddhi budhyavaNaTho juo vaNaTho bulasirI ArArA (va). borasalI bakulazrI); juo vulasarI 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bulA - vIsarA. bolAvavuM [saM. brU parathI ] bullai gurjarA. nemichaM. lAvala. bole (saM. brU, prA. bolla) [da. bolla ] bullati aitikA. bole che 356 bullAvara gurjarA. bolAve busaTiyo premAkA. sImaMtanI vidhi vakhate sImaMtinInA gAle kaMkuvALA hAtha mAranAra buhArai ArArA. uktira. uSAha. paMcavA. prAcIsaM. premAkA. vIsarA. vALe, sApha kare [da. bohArI parathI ]; juo bahurA, * vuhArI buhi, buhe nalAkhyA. beuthI (saM. dve+khalu ) buMgaNa uSAha, anAja bAMdhavA mATeno moTo cophALa buMba uSAha. gurjarA. nalAkhyA. premAkA. madamo. bUma, pokAra, buMbArava, zorabakora (de. buMbA) buMba siMhA (zA). baMba, polI cIja ?, [moTu, bhAre]

Page #443
kalA . samajAve, kArakA paDAvA. madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza . 357 bUjara/belADa nAkavALA; DhUMkA kAnavALA bekAma ArArA. nirarthaka bUjara nalarA. eka deza jyAM nalarAjAe bekhAsa (vakhAsa) jinarA. vicAra; [prayala]; vijaya ko hato juo vekhAsa bUjha akhAkA. akhegI. oLakha, samaja beTa kAdaM(dhU). kAdaM(zA). naageN| bUjhai ArArA. uktira. upabA. gurjarA. beDalI jinarA. naukA prAcIsaM. virApa. jANe, samaje, jJAna beDI, beDulaDI uktira. upabA. gurjarA. pAme (saM.budhyati) prAcIsaM. naukA (saM.beDA) bUjhavai abhiU. RSirA. cAraphA. SaDAbA. beDI ArArA(va). ? "sthUliphA. samajAve, jJAna karAve jAgRta beDIvAhAgurjarA.nAvika (da.beDA+saM.vAhaka) kare (saM.budhya parathI) beDulaDI juo beDI bUThA aitikA. jinarA. varasyA; juo vUThai beDo kAmA(tri). kAmA(zA). hoDI, vahANa bUDaNa pradyucu. bUDavU te [de.buDDa-] bebAkaLI premAkA. bebAkaLI [saM.bhaya bUDha aMbarA. *mUrkha, [*vahI jAya che, "laI vyAkula] jAya che]; juo bUDhuM bemanA akhAcha. *dvidhA, *saMkalpavikalpa, bUdhuM premAkA. daMDo [*udAsI] bUsaTa uSAha. vikraca. tamAco bera * caMdravA. [nAva] [hiM.berI] bUhI jinarA. cAlI [rA.] beraDo dazaskaM(2). narakA.premAkA. "rUstasa. bUMba ArArA. uktira. gurjarA. nalAkhyA. bUma anAr3I, uddhata, haThIlo (de.bubA) berakhA narakA. premAkA. bAvaDA- AbhUSaNa bUMba na bAhira jinarA. na pokAra, na [saM.bAhurakSakAH] sahAyatA; juo bAhara bela uSAha. dazaskaM(1). premAkA. joDI, bUMbArava vikrarA. bUmarANa di.bubA+saM.rava] belaDI [saM.dve parathI] bRhannaDA gurjarA. virATane tyAM gupta veze rahelA bela uktira. [*mogaro] [hiM.belA];[*bIlI] arjunanuM nAma (saM.bRhannalA) . [saM.bilva]; [*vAvaDiMga] [saM.vellaka bRhannalA premAkA. vyaMDaLa, pAvaiyo, belai ArArA. joDa, samAna virATarAjAne tyAM arjune lIdhelo veza bela bela * narakA. veLAeveLAe, vArevAre] beisaNAM zIlaka. Asano [hiM.berabera] beula vasaMvi. vicakila, eka puSpavRkSa; belA devarA. be upavAsanuM vrata juo veula belAula ArArA. bilAvala (rAga) beka dazaska(1). jarAka, thoDaMka belADu aitikA. bilADA gAma ___ Jain Education international 2010_03 ' .

Page #444
beli/boMkAra 358 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza beli ArArA. madadagAra bodhilAbha gurjarA. jJAnaprApti (saM.) beli kAdaM(zA). belaDI, beno samUha (saM.dai) bodhIu gurjarA. upadeza Apyo, [samajAvyo] bevi ArArA. aitikA. banne (saM.dve+api) (saM.bodhita) beve jinarA. banne bomAMnI kastuvA. bahumAnI, [AdaraNIyatA] beza kAdaM(zA). uttama, suMdara [phA.] bora hammIpra. uttama ghoDAnI eka jAta besaNa premAkA. besavAne mATe boraphUla dazaskaM(1). eka ghareNuM beha nalAkhyA. premAkA. beu (saM.dve+khalu) bori uktira. boraDI (saM.badarI) behaDauM ArArA. beDuM boriyAvaDi terakA. prAcIphA. boranI bhAtarnu behanara dazaskaM(1). bahenaDI [saM.bhaginI] [bUTInI bhAta ] eka kImatI vastra behi nalAkhyA. beu (saM.dve+khala) (saM.badarikA+paTI?) . beha, behu, behU AnaMsta. gurjarA. narapa(da). bola upabA. bAbato (de.bolla) nalAkhyA. nemircha. banne (saM.dve+khalu) bolai gurjarA. virApa. boLe, DubADe, [kalaMka beheka madamo. bahekatuM, sugaMdhI lagADe; nAza kare] di.] beMdI AnaMsta. sparza ane rasanA e be bolaNahAra uktira. bolanAra .... iMdriyavALA bolaNa lAvala. bola, vacana, [bolavU te, beMdriya upabA. be iMdriyavALA jIva vAle givAlA jIva vANI] [saM.brU, prA.bolla baitAla juo vaitAla bolabaMdha ArArA. premAkA. vacanathI baMdhAvU baisANI jinarA. besADI te, kolakarAra, [pratijJA] boka akhAcha. [bokha], [pANI kAr3havAnI bAlivau uktira. bAlavu cAmaDA ke zaNiyAnI] Dola. kosa] bolIta uktira. bolAtuM bokaDa gurjarA. bokaDo (de.bokkaDa) bovo akhAkA. peTAvavo boDalAM premAkA. boDAM, vALa vagaranAM bohai aitikA. prAcIphA. sthUliphA. bodha bodha ArArA. jJAna [saM.] bodha kAdaM (zA). bauddha dharmanA saMsthApaka bohayaMto aitikA. bodha detA siM.bahala] buddha, [bauddha saMpradAya] (saM.buddha) boho madamo. bahu bodhi ArArA. zuddha dharmaprakAzanI bohora akhAkA. pharIthI, pAchu] [hiM. AdhyAtmika sthiti, [AtmajJAna, bahora samyagdarzana] (saM.) - boholA cittasaM. [bahoLA], aneka jAtanA bodhi bIja ArArA. zuddha dharmaprakAzanuM boholAMzI prAcIkA. *baDAza bIjarUpa tattva, samyaktva [jai.] boMkAra nalarA. garjanA (ravAnukArI) nokarI kare ___ 2010_03

Page #445
. madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bya prAcIkA. be (saM.dvi.) vIsarA. SaDAbA. bheMsa (saM. mahiSI) bhaI RSirA. naMdaba. thaI [saM. bhU-] byahu pari juo vyahu pari byAsaNa uktira. besaNuM (saM. dvyAsanakam ); bhaujAI, bhaujAI uktira. lAvala. bhojAI, bhAbhI (saM.bhrAtRjAyA) juo vyAsaNa 359 brakhArate madamo. varSARtue; juo vrakhArata bhauMbhU- vIsarA. "vyAkuLa thayuM, [rudana karavaM] [de. bhaMnbhabhUya parathI ] braccha cittasaM. vRkSa brahmapurI harikhyA. brAhmaNone vAsamAM Apelo bhae RSirA. thayA [saM. bhU-] bharyA gharano samUha [saM.] brahmasva premAkA. brAhmaNonI mAlamilakata [saM.] brahmAdha sthUliphA. brahmacaryarUpI Ayudha brahmANI mosAca. brahmAnI putrI, sarasvatI brahmAMDa dazaskaM ( 9). brahmaraMdhra, tALavAnuM marmasthAna vho aitikA. bahu, khUba bhai gurjarA. lAvala. bhaya, Dara bhairava prAcIphA. vIsarA. eka kImatI vastra bhakhalI (saM. bhairava) bhairava uktira. zaMkara (saM. bhairavaH) bhairava uktira. cIbarI (saM. bhairavI); juo bhairava bhairavI aitikA. bhairavI, ["devI, "pArvatI] bhairavI ArArA. bhairavI, cIbarI bhaisi uktira. bheMsa (saM. mahiSI) bhaisu RSirA. pADo [saM. mahiSaH ] bhaI prabopra. bhayathI bhakta ArArA. sajja, dharAvanAra (saM.) bhakSa ArArA. gurjarA. bhakSya khAdya; dazaskaM ( 9). bhakSaNa bhakSi nalAkhyA. bhakSya, khorAkarUpa bhai AnaMsta. ArArA. uktira. caMdravA. cittasaM. vIsarA. SaDAbA. khAya (saM. bhakSayati); cittasaM. bhoga kare, pAme bhakhara (?) vimapra. * sUko pahADa, [* pahADa] [ rA. bhakkhara ] bhakhaLa premAkA. bhraSTa, [apavitra] uSAha. * bhayaMkara, [* apavitra, chUTA moMnI] 2010_03 bya / bhagatya bhagatavachala dazaskaM ( 1 ). bhaktavatsala bhaisAita nalarA. bheMso rAkhanAra (saM. mahiSa bhagatAviDaM ArArA. gurjarA. khavaDAvyaM (saM. parathI) bhavya cittasaM. bhakSa bhaga harikhyA. chidra (saM.) ; cittasaM. strIyoni bhagatA RSirA. bhaktithI bhagataDI zRMgAmaM. bhakti, sevA bhaiMsa, bhaiMsi gurjarA. nemichaM. virApa. bhagatya madamo. bhakti * sakhta, *bhuktApayati) bhagati ArArA. gurjarA. bhakti, sevA, naimichaM. lAvala. bhakti bhagati -yugati ArArA. bhakti/AdarapUrvaka

Page #446
bhaganI / bhaNatalA bhaganI ArArA. bhaginI, bahena bhagaLa akhAcha. *bhopALAM, [daMbha, kapaTa] bhagaLavidyA akhAkA. daMbha, ThagAi, [kapaTavidyA ] bhagavI paMcavA. bhagavatI, devI, [vidhAtrI] bhagaMna premAkA. bhagna, bhAMgelA bhagAM juo kRSNa bhagAM bhagga vimapra . [ strI] yoni, [saM. bhaga] bhaggaya terakA. bhAgyuM, [nAsI gayuM] (saM. bhagna+ka) 360 bhaggaDa prAcIsaM. nAsI gayelo (saM. bhagnaH) bhacaraDAyAM premAkA. kacaDAyAM dabAyAM bhajai * nalAkhyA. Azraya kare; cittasaM. Azraya le svIkAre, pAme, dhare, AnaMsta. pAme; premAkA. harikhyA. dhAraNa kare; premAkA. * jhaMkhe, [bhakti kare, Adara batAve ] [ saM . bhajate ] bhaja RSirA. premAkA. zobhe (saM. bhrAjU) bhajanA AnaMsta. aMza, [vibhAga ], vikalpa [saM.] bhajA aitikA. bhAryA, patnI bhajI zRMgAmaM. bhAMgI jAya [saM. bhaj parathI] bhajya cittasaM. [bhaja ], svIkAra, Azraya le bhaTa. akhAcha. kathA kahenAra bhaTake premAkA. bhaTakAya, athaDAya bhaTita nemichaM. utsAhapreraka [ vacano ], [ bhaTavAda, prazasti ] (saM.) bhaTTa aitirA. gurjarA. prAcIphA. vikrarA. SaSTipra. bhATa, stutipAThaka (saM.) bhaTha madamo. dhik 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bhavye (bhavye pADe) * akhAcha. [tiraskAre ] bhaDa kAmA (tri). gurjarA. caMdravA. terakA. harikhyA. subhaTa, yoddho, samartha puruSa (saM. bhaTa) bhaDai akhAkA. gurjarA. lAvala. virApa. jhUjhe, laDe, mukAbalo kare; ArArA. * premAkA. sAme Ave, [lAgu thAya, joDAya] bhaDiya gurjarA. ukheDI (saM. * bhraSTitA) bhaDatya gurjarA. bhaDathuM (*saM. bhRSTa) [saM. bhaTitra ] bhaDavAu, bhaDavAya karpUmaM. prAcIphA. hammIpra. bhaTavAda, parAkramanI khyAti bhaDavAu, bhaDavAya aitirA. "pradyucu. vikraca. vimapra. *hammIpra. [sukIrtita parAkramI, vIra ], bahAdura yoddhA (saM. bhaTavAda parathI); juo bhaDivAu bhasess uktira. bhaDabhaDe * bhaMDAvalI virApa. bhaDapaNuM, zUrAtana bhaDAMbalI gurjarA. [ zUrAtana ] bhaDitha uktira. bhaDathuM (saM. bhaTitram) bhaDivAu "gurjarA. [sukIrtita vIra puruSa ] (saM.bhaTa+vAda); juo bhaDavAu bhaNai akhAkA. ArArA. aitirA. uktira. upabA. kAdaM (zA). gurjarA. caMdravA. terakA. nalAkhyA. nemichaM. prabopra. premAkA lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vIsarA. SaDAbA. SaSTipra. kahe, bole, varNave (saM. bhaNati ) bhaNaNahAra AnaMsta. bhaNanAra bhaNatalA vimapra. bolatA

Page #447
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bhaNi, bhaNI ArArA. uktira. kAdaM (dhu). * kAdaM (zA). cAraphA. jinarA. devarA. nalarA. nalAkhyA. prabopra. premAkA. SaSTipra. siMhA (ma). harikhyA. prati ne ne anulakSIne, mATe; tarapha; lIdhe, -thI; [gaNIne, jANIne ], ne badale, ne sthAne, tarIke; juo te bhaNI, teha bhaNI, sApu bhaNI bhaNivaM uktira. bhaNavuM; kahevuM (saM. bhaNate) bhaNIni kRSNabA. gaNIne, mAnIne bhaNDArau aitikA. bhaMDAra bhatAra, bhatAro, bhattAra gurjarA. terakA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). virApa. bharathAra, pati (saM. bhartA) bhatti ArArA. karpUmaM. nemichaM. prAcIphA. bhakti, Adara bhattivaMtu aitikA. bhaktivanta bhatya prAcIkA. bhakti 361 bhadhAyitu uktira. bhAthAdhArI (saM. bhastrA parathI) bhadra dazaskaM(1). premAkA. bhadra jAtino hAthI bhadraka ArArA. bhalo, bhoLI [saM.] bhadrA vIsarA. azubha kALayoga (saM.) bhavu * gurjarA. [?] (saM. bhadra) bhadre ArArA. bhalI bAI (saMbodhana) bhadhara rUstasa. bhadara, [bhadra, moTA koTanI aMdarano nAno koTa ] bhaNi/bhamADai bhamatI uktira. uSAha. maMdiramAM cakrAkAre pharavAno mArga (saM.bhram parathI ) bhamara premAkA. [bhamarI], strIonuM seMthAmAM, [mAthAmAM, aMboDAmAM] khosavAnuM eka ghareNuM gurjarA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vIsarA. bhamaro (saM. bhramara ) bhamaraDau gurjarA. prAcIsaM. virApa. bhamaro (saM. bhramara); uktira. jalAvarta, pANIno khADo (saM. bhramarakaH) 2010_03 bhamaralA vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). bhamaro (saM. bhramara+lA) bhamarI * premAkA. [gADAno eka bhAga ]; narakA. phudaraDI; nalarA. strIonuM eka ghareNuM (saM. bhramarI) bhamali uktira. cakkara AvavAnA rogavALo, behozInA rogavALI (saM. bhRmalaH) bhramaha aitirA. bhramara, [bha] [saM. bhrUmukha ] bhamahaDI, bhumahiya, bhuMyaDiyaha, bhUmahIya prAcIphA. harivi. bhrU, bhammara, [bhavAM] (saM. bhramukha) bhamahi, bhramahI abhiU. aMbarA. nalarA. nemichaM. prAcIphA. prAcIsaM. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vAgbhabA bhammara, bha bhamahi-bhaMgaI lAvala. bhrUbhaMga vaDe, bhammaranA vaLAMka vaDe bhramahI juo bhamahi bhamaMDala paMcavA. AkhI pRthvI (saM. bhUmaNDala) bhamaDa- prAcIsaM. bhamavuM, AthaDavuM [saM. bhram ] bhamADai RSirA. gurjarA. nemichaM. premAkA. bhramaNa terakA bhramaNa lAvala. virApa. bhamAve, pherave, ghumAve, rakhaDAve (saM.bhramparathI ) bhamaNa prAcIphA. bhavana, mandira *

Page #448
bhamAyA/bharma-megaLa bhamAyA lAvala. bhamAvyA, [ghumAvyA] [ajJAna-buddhivALo] bhamiUNa aitikA. bhamIne, pharIne bhamuha prAcIphA. bhammara, [bha] ; [saM. bhramukha ] bhamuhi, bhamuhiM abhiU. RSirA. vasaMphA (la). bhami kAdaM (zA). bhavAM (saM. dhU) [saM. bhrUmukha ] bharame cittasaM. bharamAya [saM. bhram ] bharaha gurjarA. prAcIphA. nATya-nRtya-saMgIta Adi (saM. bharata) vasaMvi (brA). bhavAM [saM. bhrUmukha ] bhayaDi prAcIphA. bhamara, bhavaM (saM. bhRkuTi ) bhayaNA jinarA. bhajanA, [vikalpa, hovuM yA na hovuM te] [jai.] 362 bhayaNi gurjarA. prAcIsaM. bhaginI, bahena bhayaM naimichaM. vItyuM, thayuM (saM. bhUta) bhayu abhiU. thayo (saM. bhUta) bhara ArArA. gurjarA. terakA. vasaMvi (brA). bhAra, jaththo, pUrNatA, pracuratA, atizaya (saM.); akhAkA. pUrNatA; upabA. terakA. bhareluM, [pUrepUruM] bharaDa, bharaDaka, bharaDU, bharaDo abhiU. * uSAha. pradhucu. madamo. vimapra. zivano pujArI, halako brAhmaNa; brAhmaNa bharaNI RSirA. bharaNI nakSatra (saM.) bharaNI uktira. baraNI, bharavAnuM pAtra (saM. bharaNikA) bharavezvara prAcIphA. bharata cakravartI, prathama tIrthaMkara AdinAthanA putra (saM. bharatezvara) bharavesara prAcIsaM. bharatezvara bharapUra cittasaM. badhe bharelo, bharama-dhI akhAkA. bhramita buddhivALo, vyApta 2010 03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bharahakhaMDa gurjarA. bharatakhaMDa bharahabhAvi pradhucu. bharatanATyanA bhAva anusAra bharaha - bhuMgala lAvala. eka jAtanI bhuMgaLa bharahabheda vimapra bharatanA nATyazAstramAM ApelA [ nATya - ] nRtyanA prakAra bharaharI uSAha. gurjarA. virApa. bharabhara avAja karyo bharava ArArA. bharatakSetra; prAcIsaM. bharata bharUADI prAcIphA. bharavADI, bharavADanI cakravartI strI, gopI bharUMse cittasaM. vizvAsapUrvaka bhartu premAkA. bhartR, bhartA, pati bharahesara prAcIsaM. bharatezvara bharAI ArArA. bharAvaM te [saM.bhR-] bhari (nIra bhari ) nalAkhyA. [nIra ] bhera, [nIra ] mAtrathI bhariyau ( bhariyau mAsa) ArArA. (mahinA) rahyA, [garbha rahyo ] [ saM . bharita] bhakhiM uktira. bharavuM bharuaccha uktira. bharUca ( saM . bhRgukaccha) bharuADi abhiU. [bhArADI], mAthAbhAre bharuyacha prAcIsaM. bharUca (saM. bhRgukaccha) bharUaca vetApa. bharUca bharma ArArA. kAdaM (zA). narakA. nalAkhyA. premAkA. bhrama, bhrAMti, ajJAna bharma-megaLa akhAkA. bhrama [ ajJAna ] rUpI hAthI juo megala

Page #449
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 363 bhala/bhavIya bhala, bhalu akhAkA. akhAcha. "uSAha. bhava gurjarA. terakA. narakA-2. premAkA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). bhalu, sAru, lAvala. vIsarA.janmAro, avatAra (saM.); [zreSTha] (saM.bhadra) cittasaM. lAvala. saMsAra (saM.); narakA. bhalau RSirA. cittasaM. lAvala. samyaco. *premAkA. zaMkara, mahAdeva (saM.) bhalo, sAro, uttama (saM.bhadra); ArArA. bhavaNa terakA. bhavana, daherAsara sAro, sukhI bhavaNi TThiya (jiNa bhavaNi TThiya) aitikA. bhalake aitikA. camake, [jhaLake] jinabhavanamAM jinamaMdiramAM] rahIne bhalako akhAkA. premAkA. madamo. bhAlo bhavadohaga AnaMsta. bhavanAM [saMsAranAM, bhalako vAgyo bhAlaDe premAkA. "ekAeka janmArAnAM] durbhAgya / gusso Avyo, [AghAta lAgyo] bhavavipAkI AnaMsta. je karmano vipAka bhalakhaMDa gurjarA. bhAlAno TukaDo (saM. pariNAma] A bhavamAM maLe te bhalla khaMDa) _bhavasau gurjarA. janmazata, seMkaDo janmArA bhalatI bheli lalirA. paraspara AkhaDatI (saM.bhava+zata) bhalapaNa akhAcha. narakA. bhalAI, moTAI bhavatara terakA. zRMgAma. janmAMtara, anya bhava sArApaj, zreSThatA] [saM.bhadratvana (saM.bhavAntara) bhala-bhUlI akhAkA. *bhalI ane bhAna- bhavAD narakA. narapa. SaSTipra. banAvavaM. bhAtI bhalI-bholI parI batAvadhU, (zobhA) dekhADavI khAdhI bhavi terakA. prAcIkA. bhavya, muktiyogya bhalahalIyo aitikA. camakyo, [jhaLakyo] jIva [jai.] bhalAI ArArA. bhaLAvI bhavi kAdaM(zA). bhavAM (*saM.bhra) [saM.bhramukha bhavika gurjarA. devarA. nalarA. prAcIkA. bhali prAcIsaM. haTha, durAgraha di.] lAvala. SaDAbA. mokSane yogya jIva bhalu juo bhala (saM.) [jai.] bhale jinarA. vidyArthIne AraMbhamAM bhaviya gurjarA. terakA. nalarA. bhavya, mokSane zikhavADAto zubha] akSara, svaravyaMjana yogya jIva (saM.bhavika, bhavya) bhalerauM prAcIsaM. sundaratara, bhalelaM (saM. bhaviyaNa ArArA. aitikA. aitirA. terakA. bhadratara) nemichaM. prAcIphA. mokSane yogya jIva bhalla cittasaM. dazaska(2). premAkA. bhalu, (saM.bhavyajana, bhavikajana) sAruM; premAkA. sArI rIte [saM.bhadra] bhavI AnaMsta. ArArA. bhavya, muktinI bhallI gurjarA. bhAlo, [barachI] [saM.] yogyatAvALA jIva bhallI lAvala. uttama, zreSTha (saM.bhadrikA) bhavIya nalarA. mokSane yogya jIva (saM. 2010_03

Page #450
bhavIyaNa/bhAkSa 364 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza lasUtakam bhavika) zAlA) bhavIyaNa zRMgAma. bhavyajana, [muktinI bhaMDArau juo bhaNDArau yogyatAvALA jIva] bhaMDAlI prAcIsaM. pAtrasamUha (saM.bhANDAvali) bhavya *upabA. devarA. nalarA. mokSane yogya bhaMti aitirA. bhAte, [prakAre] [saM.bhakti jIva (saM.) bhaMbhara-bholiyA juo muMbhara-bholI bhazaMNa madamo. bhasato bhaMbharabholI, bhaMbhalabholiya, bhAmarabholI, bhaSai uktira. bhase (saM.bhaSati) bhAMbharabholavI prAcIphA. sAva bhoLI, bhasa "vimapra. [*moTuM, "vizALa] mugdha (saM.vihvala+*bhramullaka) di.muMbhurabhasama ArArA. uktira. vIsarA. bhasma, rAkha bholiyA]; juo bhaMmarabholiya bhasalu vasaMphA. vasaMvi. bhramara, [bhamaro di.] bhaMbhala *vimapra. [vihvaLa, matta bhasmasUta uktira. pArAnI bhasma (saM. bhaMbhalabholiya juo bhaMbharabholI bhaMbhalI vikrarA. vihvala, hAMphaLIphAMphaLI bhaMga ArArA. bheda, prakAra, varga (saM.); vasaMphA. bhaMbhI aitikA. vAdyavizeSa . vasaMvi. "vasaMvi(brA). prakAra, rIta bhaMbholA premAkA. phollA bhaMgi gurjarA. terakA. lAvala. prakAra, rIta, bhaMmarabholiya gurjarA. sAva bhoLI (saM.vihvala+ DhaMga bhramullaka); juo bhaMbharabholI bhaMgi RSirA. bhAMga [saM.bhaMgA] bhaMyyiu [maMjiu] prabopra. bhAMgI gayo bhaMgyAMtara (bhaMgyaMtara) AnaMsta. bIjo prakAra [saM.bhaMjati] (saM.bhaMgI-aMtara) bhAaga, bhAga kAmA(tri). bhAgya bhaMjai gurjarA. nemichaM. prabopra. bhAMge (saM.bhaMj) bhAi ArArA. bhAvIne, vicArIne; bhAve, bhaMjaNahAra zRMgAmaM. bhAMganAra __game [saM.bhAvayati bhaMjavADa uktira. nukasAna, vinAza (saM. bhAigu gurjarA. bhAgya bhaMj+pAta) bhAu gurjarA. bhAI (saM.bhrAta) bhaMjiu juo bhaMyyiu bhAu-bIja uktira. bhAIbIja (saM.bhrAtRbhaMDa siMhA(zA). ?, [*bhAMDa, "nirlajja, dvitIyA) . *vidUSaka]; SaDAbA. [bhAMDabhavAyAnI] bhAulai ArArA. bhAvathI kuceSTA (saM.) bhAU terakA. prAcIsaM. bhAI (saM.bhrAta) bhaMDarUAM uSAha. bhAMDarAM, [bhAIbhAMDu] bhAU gurjarA. bhAva, lAgaNI [saM.bhAMDarUpa] bhAkasI akhAkA. kedakhAnu, juo bhAkhasI bhaMDasAla prAcIsaM. koThAra, bhaMDAra (saM.bhANDa- bhAkSa madamo. bhAkha, kahe 2010_03

Page #451
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 365 bhAkha/bhAthI bhAkha ArArA. aitirA. uSAha. gurjarA. bhASA, (saM.bhaj); premAkA. nAse vANI, vacana bhAjana upabA. premAkA. pAtra, vAsaNa (saM.) bhAkhai ArArA. upabA. jinarA. devarA. bhAjanahAra devarA. bhAMganAra (saM.maMjanakAra) nalAkhyA. premAkA. lAvala. bhAkhe, bole, bhATI SaDAbA. rojI [-khAsa karIne vezyAkahe (saM.bhASati) nI] (saM.) bhAkhaDI nalarA. vANI (saM.bhASA) bhATha uktira. zekavA-ukALavA-taLavA mATebhAkhaNA AnaMsta. kahevU te, [kathana] nuM pAtra, kaDAI (saM.bhrASTrA) bhAkhAbaMdha kAdaM(ca). potAnI bhASAmAM utAro bhAThI *pradhucu. [kaDAI] (saM.bhrASTrA) bhAkhasI aitikA. kedakhAnu; juo bhAkasI bhAlu SaDAbA. kaDAI (saM.prASTra) bhAkhyA madamo. bhASA bhADauM uktira. SaDAbA. bhAIM, [vastu vAparavA bhAga ArArA. RSirA. bhAgya; juo bhAaga mATe apAtuM nANuM, mANasa pAse kAma bhAga cittasaM. aMza, bheda, prakAra; jao karAvavA mATe apAtuM nANuM - bhAMgau pArizramika] (saM.bhATakam) bhAgai AnaMsta. bhAMge, vikalpe, [prakArabhede] bhADUla ArArA. ? bhAgai nalAkhyA. bhAga paDe, TukaDA thAya bhANa akhAkA. akhegI. ArArA. aitikA. (saM.bhagna); bhAge, dUra thAya gurjarA. cittasaM. premAkA. vimapra. vIsarA. bhAgaDau SaDAbA. lAvala. [nirAzA. bhAnu, sUpa vikSubdha, bhoLiyo bhANijI vIsarA. bhANeja (saM.bhAgineya) bhAgaLa premAkA. bhAgoLa, pAdara bhANu terakA. bhAnu, [sUrya] bhAgalau vasaMphA. vasaMvi. vasaMvibrA). bhAta ArArA. thAya che (saM.bhAti) bhAgyo, nAza pAmyo, cAlyo gayo bhAta uktira. upabA. nalAkhyA. premAkA. (saM.bhagna+la) bhAtuM, khorAka, anna (saM.bhaktam) bhAgAthI cittasaM. bhAgyAthI bhAti ArArA. RSirA. rIta, bhAMti, prakAra; bhAgi nalAkhyA. bhAgya, nasIba ArArA. bhAta, AkRti [saM.bhakti] bhAgI ArArA. bhAMgI (saM.bhagna), cittasaM bhAti bhAti premAkA. bhAtabhAtanAM, bhAMgI, naSTa thaI judA-judA prakAranAM bhAjai akhAcha. AnaMsta. ArArA. uktira. bhAtrIjau uktira. bhatrIjo (saM.bhrAtrIyaH) gurjarA. caMdravA. lAvala. virApa. zRMgAmaM. bhAthaDI uktira. dhamaNa (saM.bhastrA) SaDAbA. bhAge, tUTI jAya, naSTa thAya, bhAthI akhAcha. caMdravA. premAkA. bhAthAvALo, dUra thAya; toDe, naSTa kare, dUra kare' yoddho, bahAdura laDavaiyo [saM.bhastrA 2010_03

Page #452
bhAvava/bhAriMga 366 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bhAra parathI]; juo kALabhAthI bhAgya bhAvava prAcIphA. bhAdaravo mahino (saM. bhAra premAkA. [sonAno eka moTo tola], bhAdrapada) vIsa tolA ke bAra maNa- vajana bhAvavau prAcIsaM. bhAdrapada, [bhAdaravo] bhAra dazaka(1). upakArano ke RNano bhAvava terakA. bhAdaravo (saM.bhAdrapada) bhAra; premAkA. prabhAva, sattA; AbarU; bhAdravau uktira. vIsarA. bhAdaravo mahino mAna, [gaurava]; cittasaM. mahattva [saM.] (saM.bhAdrapada) bhAra aDhAra akhAkA. premAkA. badhA ja bhAnusutA dazaskaM(1). premAkA. sUryaputrI prakAranI, [aDhAra varganI]; juo aDhAra yamunA bhAmaNai jinarA. ovAraNAMthI bhAraI cAraphA. lAvala. bhAra bharAve, [bhAra bhAmaNa akhAkA. abhiU. aMbarA. nalarA. lAde], bojAthI bhare (saM.bhArayati) vimapra. ovAraNAM (saM.prAmaNa) bhArauTa uktira. mobha, pATaDo, ADasara bhAmaNaDai ArArA. bhAmaNAM karIne, bhamADIne (saM.bhArapaTTaH); juo bhAroTa bhAmaNaDAM, bhAmaNA narakA. ovAraNAM bhAraTa siMhA(ma). mobha, pATaDo, [ADasara] . bhAmaNi jinarA. bhAminI bhAraNi ArArA. bhAraNarUpa, bhArarUpa bhAmaNe navaM dazaskaM(1). premAkA. ovArI bhAratha caMdravA. bhArata - mahAbhArata - javU, nyocchAvara karavU bhArathI dazaska(2). prAcIphA. *madamo. bhAmarabholI catucA. ghelI, sAva bhoLI; bhAratI, sarasvatI juo bhaMbharabholI bhAra bhAgavo, bhAra bhAMgavo 0 narakA. *saMzaya bhAmaMDala ArArA. tejavartuLa (saM.) dUra thavo; premAkA. "abhimAna dUra thaQ bhAmA akhAkA. premAkA. bhAminI, suMdara pratiSThA javI, lAjazarama javI] yuvatI bhAramAlI gurjarA. bhAra upADanAra (saM.bhAra+ bhAmA premAkA. *phAMphA, [*pAkhaMDa; "dekhADA; mAlin) khela; tophAnI ceSTAo] bhAra rAkhavo narakA. mAna rAkhavU, zarama bhAmiNi gurjarA. bhAminI, strI rAkhavI, [zAkha rAkhavI, mobhojALavavo] bhAme akhAkA. akhegI. premAkA. bhramamAM, bhAravaTTa juo bhAroTa bhramaNAmAM bhAriu vimapra. *bhAramA rAkhyo, [bhAra karyo bhAmo akhAkA. bhrama, [bhramaNA] che, vajana vadhAryu che] bhAya gurjarA. terakA. bhAI (saM.bhAta) bhArijyA ArArA. bhAryA, palI bhAyega dazaska(1). dazaska(2). premAkA. bhAriMga ArArA(va). bhAraMgI, eka vanaspati 2010_03

Page #453
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 367. bhArevata/bhAMgarau (saM.bhAgI) arthin) bhArevata (bhArevana) caMdravA. mahattAvALo, bhAvaThI ArArA. daridra moTo bhAvana premAkA. stuti, [guNagAna]; bhAve bhAro akhAcha. bhAravALo, bhArekhama - game tevo, suMdara [saM.] bhAroTa, bhAravaTTa vikrarA. pATaDo, mobha [saM. bhAvAMtara akhAkA. bIjo bhAva [saM.] bhArapaTTa]; juo bhArauTa bhAvika premAkA. bhaviSyamA thanArI [saM.] bhAryA narakA. [bhArathI] bharelAM, [lAdelAM] bhASai uktira. bole, kahe (saM.bhASati) bhAla RSirA. cittasaM. bhALa, zodha, bhAsa ArArA. bhASA; gurjarA. *nalarA. samAcAra, patto [saM.bhAl] prAcIphA. vasaMphA (la). vasaMvi. bhAlaDI *gurjarA. "virApa. bANa, tIra (saM. "vasaMvi(brA). padyakhaMDa, kAvyano eka bhallI+Da) bhAga, [kAvyaprakAra] (saM.bhASA) bhAlaDe premAkA. bhAlamAM, kapALamAM bhAsai ArArA. gurjarA. jinarA. bole, kahe bhALavad RSirA. narakA. premAkA. bhaLAva, (saM.bhASate) soMpavU, -ne mAthe nAkhavU [saM.bhAlaya] bhAsakazakti cittasaM. prakAzita karavAnI bhAli uktira. barachI, bANa, tIra (saM. zakti, pratibiMba pADavAnI zakti bhalliH ) bhAsaDI devarA. vANI, zabdo (saM.bhASA) bhALI narakA. [bhaLAvIne], batAvIne bhAsaru prAcIphA. prakAzamAna, tejasvI bhAloDe vimapra. lAvala. bANathI, tIrathI (saM.bhAsvara) [saM.*bhallakUTa bhAsura vasaMvi. vasaMvi(brA). tejasvI (saM.) bhAvai jisI ArArA. game tevI bhAsuraha aitikA. camakatuM, prakAzamAna bhAvai tima karI kRSNaca. game tema karI bhAMkAra nalarA. bherano avAja, (ravAnubhAvacaNa ArArA. bhAvArcana, bhAvapUjA karI), [bhAM-bhAM evo avAja] bhAvaja vIsarA. bhAbhI (saM.bhrAturjAyA) bhAMkhaDI uktira. bhAMkaDI, gokharune maLatI bhAvaTa narakA. premAkA. upAdhi, jaMjALa, eka vanaspati, (saM.bhakSaTaH) duHkha bhAMgau upabA. SaDAbA. bheda, vibhAga, prakAra bhAvaTha caMdravA. narapa(da). premAkA. madamo. (saM.bhaMga); juo bhAga upAdhi, pIDA, bhIDa, muzkelI bhAMgara abhiU. "eka jAtanA ghoDA, [eka bhAvaThi aMbarA. RSirA. aitikA. nalarA. jAtanI sAMDhaNI] nemichaM. "vimapra. mAnasika duHkha, bhAMgarau uktira. ArArA (va). bhAMgaro (saM. upAdhi, musIbata, jaMjALa (*saM.bhAva+ zRMgarAja) '2010_03

Page #454
bhAMjai / bhIkhu bhAMjai AnaMsta. ArArA. uktira. upabA. gurjarA. cittasaM. harikhyA. bhAMge, bhAMgI nAkhe; bhAMgI jAya (saM. bhaMjU) bhAMjavaM uktira. bhAMgavuM bhAMDa akhAkA. pAtra, vAsaNa [ saM . ] bhAMDa uktira. AnaMsta. bhavaiyA jevI eka jAti (saM. bhaMDa) bhAMDai uktira. [* gALa de; "saMgraha kare ] (saM. bhaNDayati) 368 bhAMtya juo bhAMta bhAMpaNi SaDAbA. pAMpaNa bhAMbharabholavI juo bhaMbharabholI bhAMbharabhoLI narakA. premAkA. ghaNI bhoLI, mugdha [saM. vihavala + "millaka] bhAMbhala (bhAMbhalabholI ) aitikA. [ ghaNI ] bhAMDazAlA SaDAbA. koThAra, bhaMDAra (saM.) bhAMDI SaDAbA. hajAmanI astarA - peTI (saM. bhANDi ) [ de.bhaMDa parathI ] bhAMNa ArArA. bhAnu, sUrya; madamo. (sUrya =) bhiyA dazaskaM (1). bhAI - ajANyA puruSano nirdeza karavA vaparAtI saMjJA bhirADI gurjarA. virApa. bhArADI, hiMmatavAna bhilai aMbarA. jinarA. bhaLe, maLe, haLemaLe; rAjA bhAMta, bhAMtya cittasaM. bhAta, prakAra bhAMti ArArA. prakAre, RSirA. sAilA vagerenI bhAta (saM. bhakti) aMbarA. ArArA. gurjarA. bhaLe, mizrita thAya, [joDAya] (de.) milu, bhIlu premAkA. bheru, sAthI; juo bhIru bhrAmaNa] mi kAdaM (zA). bhaya, bIka bhisi ArArA. bheMsa ( saM . mahiSI) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bhikhayA prabopra. bauddha sAdhu (saM. bhikSu+ka) bhikhyA prabopra. bhIkha ( saM . bhikSA) bhiggaha prAcIphA. pratijJA, dhArmika niyama ( saM . abhigraha) bhiuDa gurjarA. bhramara, bhavAM (saM. bhRkuTi ) bhiuDI uktira. virApa. bhRkuTi, bhavAM bhiMisu lAvala. bheMso, pADo [ saM . mahiSaH ] bhiMgAra uktira. terakA. jhArI (saM. bhRMgAra) bhiMDimALa, bhiMDImALa dazaskaM (1). premAkA. gophaNa ke tenA jevuM paththara pheMkavAnuM yaMtra bhiMtara prabopra. prAcIphA. aMdara (saM. abhyaMtara) bhAMmaNAM caMdravA. ovAraNAM, dukhaNAM [saM. bhiMbhala, bhiMbhalau kRSNabA. prAcIsaM. vasaMphA. bhoLI vasaMphA (la). vasaMvi (brA.) zRMgAmaM. vihvaLa, madamatta; juo bhImara, bhIMbhala 2010_03 bhicha aitikA. bhikSA bhijja- terakA. prAcIsaM. bhIMjAvuM (saM. bhidya ) Pass gurjarA. nikaTa Ave, laDe, [bhIDe, mukAbalo kare ] (saM. *bhiTati) [de.] bhiDai virApa. ukheDe (saM. bhraSTa parathI ) bhitti kAdaM (zA). bhIMta, dIvAla (saM.) bhidi nalAkhyA. bhedathI, [rahasyaprakaTanapUrvaka] bhIkara prabopra. bhayaMkara (saM. bhayakara) bhIkhasA devarA. bhikSA bhIkhu devarA. bhikSu

Page #455
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 369 / / bhIjai/bhullai bhIjai gurjarA. terakA. nalAkhyA. lAvala. jamIna para (saM.bhUmi); SaDAbA. jamIna vIsarA. bhIjAya, [Ardra thAya] [saM. paranuM aMtara abhyajyate] bhuiphoDa uktira. bhoMyaphoDA, eka vanaspati bhIDai gurjarA. bhIDe, [sakaMjAmAM le] [saM. (saM.bhUmisphoTa) abhyaTati] bhuiM juo bhui "bhIDI [bhIDI] premAkA. *bIDelI, bhue, bhuye prabopra. bhayathI *coTelI, [zaNiyA resA] [saM.bhiMDA] bhugata devarA. bhogavavA nirNIta bhoga bhIti abhiU. uktira. upabA. SaDAbA. bhIta bhugatAri siMhA(zA). bhoktA [saM.bhoktAra (saM.bhitti) bhujana prAcIkA. bhojana bhImara abhiU. [madathI] vihvala; juo bhujaMga vikrarA. vilAsI puruSa [saM.]; narakA. bhiMbhala nAga], zeSanAga [saM.] bhIra vetApa. ?, [bhayaMkara, bhAre moTo] bhajAi uktira. vAgbhabA. bhojAI (saM.bhAtabhIru dazaskaM(1). bheru, bhIlu, [sAthI]; yA) juo bhilu bhudara dazaskaM(1). bhUdhara, kRSNa bhIlima ArArA(va).bhilAmo (saM.bhallAtaka) bhudhaNI zRMgAma. rAjA bhIlu juo bhilu bhumahiyA juo bhamahaDI bhIDI juo bhIDI bhuya gurjarA. bhuja, hAtha bhItara prAcIkA. bhItara (saM.abhyaMtara) bhuyaNa gurjarA. bhuvana, loka]; terakA. bhIbhala vasaMvi(brA). premaghelu (saM.vihvala); [bhuvana, loka]; daherAsara; juo bhuaNa juo bhiMbhala bhuyaMga, bhuyaMgu ArArA. vasaMphA (la). bhIbhalI prAcIphA. mugdhA, [premaghelI] (saM. vasaMvi(brA). zRMgAma. bhujaMga, nAga vihvalA) bhuyaMgama RSirA. narakA. premAkA. harivi. bhImalI gurjarA. virApa. [madathI] vihvaLa, sApa (saM.bhujaMgama) primaghelI] [saM.vihvala-] bhuye juo bhue bhuaNa, bhuyaNa uSAha. bhuvana, [loka] bhura vetApa. gamAra bhuaMga rUpaca. vasaMphA (la). vikrarA. bhujaMga, bhurazI, bhurasI dazaska(1). premAkA. vivAhasApa prasaMganI bAMdhelI dakSiNA [saM.bhUyasI] bhuaMgama lAvala. nAga (saM.bhujaMgama) bhulau gurjarA. bhUlabharelo (prA.bhullai) bhui, bhuiM ArArA. upabA. gurjarA. nalarA. bhulai uktira. bhraSTa thAya, cyuta thAya, bhUle nemichaM. vIsarA. SaDAbA. pRthvI, jamIna; di.] 2010_03

Page #456
bhuvaNa/bhUracAM madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bhuvaNa terakA. vIsarA. bhuvana, loka, jagata bhUji ArArA (va). bhojapatranuM jhADa (saM. bhUja) bhUta cittasaM. paMcamahAbhUta, bhautika tattva bhuvi zRMgAmaM. pRthvImAM bhuharA paMcavA. jamInamAM kareluM ghara (saM. bhUmi bhUtika cittasaM. bhautika +gRha) bhUto akhAkA. thayA bhuhi gurjarA. bhUmi bhUtoliu SaDAbA. eka prakArano vaMToLa bhuMi jinarA. bhUmi bhUvara, bhUvaro dazaskaM (1): bhUdhara, kRSNa bhuMkhara vimapra. "gAMDAnI mAphaka uzkerAyelo, bhUSa thavA hIMDo cittasaM. UMcaM sthAna meLavavAnI icchA rAkho [*karaDo] [*de. bhukkha] bhuMgalabhera juo mugalabhera bhuMja- terakA bhogavavuM (saM.) jhuMDa - nilADi prAcIsaM. azubha lalATavALI, [nirbhAgI]. bhuMda vetApa. ? bhUmahIya juo bhamahaDI bhuMbhara- bholI, bhaMbhara- bholiyA prAcIsaM. bhUmaMDa akhAcha. "bhUmaMDala, "pRthvI, ["brahmAMDa ] atizaya mugdhA muMhaDiyaha juo bhumahaDI bhUmihara RSirA. SaDAbA. bhoMyaruM (saM. bhUmigRha ) bhuMharA ArArA. bhoyarA ( saM . bhUmigRha ) bhUabalihi kRSNaca. bhujAbaLe bhUyaNa aMbarA. gurjarA. bhuvana, jagata; gurjarA. terakA. mahAlaya, daheruM (saM. bhuvana) bhUyapAla ArArA. bhUpAla, rAjA bhUyabala gurjarA. bhujabaLa bhUyAla RSirA. pRthvIpAlaka, rAjA (saM. bhUpAla) bhUaMga kRSNaca. bhujaMga, [sarpa] bhUaMgama kRSNabA. bhujaMgama, nAga bhUaMgu vasaMphA. bhujaMga, sarpa bhUi uktira. jamIna, pRthvI (saM. bhUH) bhUALa vIsarA. rAjA (saM. bhUpAla) bhUiM virApa. bhUmi 370 bhUkhAlU SaDAbA. bhUkhALavo (saM. bubhukSA parathI) bhUcara cittasaM. pRthvI para cAlanArA; gurjarA. pRthvI para rahenAra, mANasa (saM.) bhUjapatra kAdaM (dhu). bhUrjavRkSanI chAla, jenA para lakhavAmAM AvatuM hatuM (saM. bhUrjapatra ) bhUjAla jinarA. moTI bhujAovALo vIra 2010_03 bhUbhaMga akhAkA. pRthvIno nAza bhUbhAga ArArA. jamIna para cAlavA mAMDa ? bhU-bhUto "akhAkA. [ parvata] [saM. bhUbhRta] bhUmahai prAcIsaM. bhavAM bhUra akhAkA. akhAcha. akhegI. kRSNaca. kRSNabA. dazaskaM ( 9). narakA. premAkA. gamAra, gAMDo, mUrakha, abudha bhUra dazaskaM ( 1 ). premAkA. atizaya, ghaNuM (saM.bhUri) bhUrai * gurjarA. [khUba moTI saMkhyAmAM] [saM. bhUri] bhUracAM narakA. *mUrkha, aNasamaju, [* pRthvI

Page #457
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 371 bhUrasI/bhediyau (saM.) lokanAM] [saM.bhura ___ vALavALI (saM.) bhUrasI juo bhurazI bhe, bhee akhAkA. akhAcha. kAmA(tri). bhUri ArArA. kAdaM(zA). lAvala. khUba, ghaNA narakA. premAkA. bhaya bheiNI juo bheuNI bhUlau lAvala. bhUlI gayelo, [gumAveluM hoya bheu gurjarA. pradyucu. prAcIphA. vikrarA. evo], bhUlo paDelo; virApa-anu. hammIpra. bheda, rahasya; vasaMphA. vasaMvi. bhUlabharelo vasaMvi(brA). bheda, bhinnatA bhUlavaNa akhegI. bhUla bheuNI (=bheiNI ?) terakA. bhedAyelI, bhUlavAI caMdravA. bhoLavAI mizrita, [bhIjAyelI, tarabatara thayelI] bhUvalae aitikA. pRthvImaMDaLamAM [rA.bhevaNau bhUzeNAM caMdravA. zobhItAM bhee juo bhe bhUsA(?) zRMgAma. icchA bheka aitikA. deDako bhUhaDI ArArA. bhamara, bhavAM (saM.bhRkuTi) bhekha akhAkA. premAkA. veza bhUhirau uktira. bhoyaruM (saM.bhUmigRham) bheTa gurjarA. bheTo, meLApa yi aMbarA. virApa. zRMgAma. pRthvI, jamIna; bheTaNa ArArA. vimapra. bheTa, [bakSisa bhUmimAM, bhUmi upara bheTamalaNuM premAkA. maLatI vakhate ApavAnI mUMcha vimapra. *mUrkha, *bhoTa, *gAMDo, [*raNa- bheTa pradeza] [rA.] bheTi gurjarA. vimapra. bheTa, bakSisa; *AnaMsta. ythala uSAha. jagA, [bhUmipaTa] (saM. bhUmi- vIsarA. bheTavU te, bheTa, milana (saM*bheTTa) sthala) bheDau gurjarA. bheTo, meLApa, [mukAbalo] bhUya jinarA. *bhUmi, [*mALa, *majalo] bheDyau ArArA. maLyo; gurjarA. bheTyo, bhUyarai ArArA. bhoyarAmAM (saM.bhUmigRha) mukAbalo thayo] mu~haDI zRMgAma. bhUmi, jamIna bheDavai akhegI. gurjarA. bhIDave, joDe, bhUhirai aMbarA. bhoyarAmAM ___ TakarAve 'bhRkhya siMhA(zA). vRSa, baLada bheDi *gurjarA. [mukAbalo] bhRSTa ArArA. bhraSTa, bagaDI gayekheM bhraSTa, chUTuM bhedANI *jinarA. [bhedAI, vIMdhAI; Ardra paDelu banI] galI aitikA. vAdyavizeSa bhedAbheda cittasaM. bheda ane bheda, vividha gAra abhiU. kAdaM(zA). kaLaza (saM.) prakAranA bheda gAlinI ArArA. bhamarAonI hAra jevA bhediyau cAraphA. bhedAyo, [bhAMjAyo] 2010_03

Page #458
bheya/bhoyaMgama 372 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (saM.bhedita) bhoaNanaMdana gurjarA. pRthvIputra maMgaLa bheya ArArA. aitikA. aitirA. bheda, rahasya, (saM.bhuvananaMdana) marma; cittasaM. jinarA. bheda, [prakAra], bhoalA "uSAha. [bhoLA] taphAvata] bhoaMgama uSAha. prAcIkA. sarpa (saM.bhujaMgama) bhera premAkA. lAvala. bherI, zaraNAInA jevU bhogatArIka vetApa. bhogavanAra [saM.bhoktAra mukhavAdya bhogala, bhogaLa uktira. gurjarA. narakA-2. bheravajhaMpa kAmA(zA). manavAMchitanI prApti premAkA. AgaLo; akhAkA. [AgaLo; arthe japa karatAMkaratAM parvatanI koI ADa, aMtarAya], baMdhana (saM.bhujArgalA) UMcI TUka uparathI paDatuM mUkavU te [saM. bhogavau ArArA. bhogavaTo bhairavajhampA] bhogavaNI cittasaM. anubhava bheri, bherI *gurjarA. narakA. nemichaM. premAkA. bhogika *zaMgAmaM. sipa [saM.] virApa. *vIsarA. zaraNAInA prakAra bhogini RSirA. sarpiNI [saM.bhoginI] eka mukhavAdya (saM.) bhogIsarA lAvala. bhogIzvara, zreSTha bhogI bhela siMhA(zA). bheda, zaMkA bhojak SaDAbA. upabhoga karanAra [saM.] bheLa narakA. bhaMgANa bhojapatara, bhojapatra kAmA(tri). kAmA(zA). bhelai, bheLai ArArA. uktira. gurjarA. narakA. bharja vakSanaM patra nemichaM. "lAvala. bheguM kare, bheLave de.]; bhojiga aitikA. vimapra. bhojaka (trAgALA), gajarA. premAkA. virApa. bhAMge, bhaMgANa zisti gAnA] pADe, chinnabhinna kare bhopAgAlA vetApa. bopAgALA, dukha paDyAno bheLAbheLa harikhyA. atyaMta vinAza, vaNasADa ___DhoMga ne rodaNAM bhelI AnaMsta. nalAkhyA. bheLI, bhegI, sAthe bhopAlu uSAha. mahAna, [adhipati] (saM. maLelI bhUpAla) bhelI ArArA. (goLano) ravo (rA.) bhoma akhAkA. premAkA. bhUmi, pRthvI, bheva akhAkA. akhAcha. akhegI. jinarA. jamIna]; premAkA. mALa, majalA nalAkhyA. madamo. bheda, rahasya, [marma]; bhomI akhAkA. bhUmi, [jagyA] akhAcha. bheda, [bhinnatA] bhoya terakA. bhoga bheSa prAcIphA. veza, paheraveza bhoyaNa aitikA. zIlaka. bhojana bhairava premAkA. cIbarI; juo bhairava bhoyaMga akhAkA. dazaskaM(1). narakA. bhujaMga, bho premAkA. bhaya nAga . bhoaNa vikraca. bhojana bhoyaMgama dazaska(1). bhujaMgama, zeSanAga 2010_03

Page #459
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 373 bhora/mailu bhora RSirA. narakA. premAkA. prabhAta, prAji kAdaM(zA). zobhe (saM.bhrAj) paroDhiyu prAMta, prAMtya premAkA. bhrAMti, bhramaNA; bhola aitirA. bhUla __ mosAca. aMdezo; madamo. bhrAnti, moha, . . bholau prAcIsaM. bhoLo da.] [{jhavaNa, zaMkA] bhoLau vIsarA. bhUla, bhrama, [bhoLapaNa] bhikhabhAna dazaska(1). vRSabhAnu, [rAdhAnA bholaviu, bholiu prAcIsaM. bhoLavyo pitA] bholATI gurjarA. *chetarAI, "bhoLavAI, bhrUa nalAkhyA. bhavAM (saM.gha) [bhUlI paDI] bhrUso abhiU. bharoso bholAvA lAvala. bhoLavavA bholiu juo bholaviu ma upabA. uSAha. terakA. narapa(da). nalarA. bholima aitikA. bhoLapaNa, ajJAna nemichaM. premAkA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. bholuva- nalarA. bhoLavaq (saM.*bhramullaka) vasaMvi(brA). vIsarA. SaDAbA. harikhyA. di.] nA, nahIM (saM.mA) bholuyArI prAcIsaM. sAva bhoLI mai gurjarA. terakA. jinarA. vIsarA. meM bhovana dazaska(1). bhavana, [AvAsa] (apa.maI, prA.mayA); gurjarA. terakA. mane bhramaroga cittasaM. gAMDapaNa, cittabhramano roga maigala vIsarA. SaSTipra. hAthI (saM.madakala); bhramasta siMhA(zA). brahmasva. brAhmaNanaM dhana. juA mAhigala brahmArpaNa karelu dravya maiDI aitikA. miDI] bhramahai prAcIsaM. bhrU, bhavAM [saM.bhrUmukha] maiNa gurjarA. madana, kAmadeva; vIsarA. mINa bhrami-AkAra premAkA. goLa, cakaraDAnA (saM.madana); juo mayaNa AkAranAM, [*Avarta-vamaLa jevAM, maitA (karamaitA) *vimapra. [kAryakuzaLa]; *caMcala juo karamaitA bhraSTa SaDAbA. rAMdhelA (saM.bhRSTa) maidu ArArA. meMdo bhaMga nalAkhyA. bhamaro (saM.zRMga) . maimata vIsarA. madamatta bhaMti gurjarA. nemichaM. prAcIsaM. bhrAnti, mailau ArArA. melu, duSTa; uktira. upabA. bhramaNA; ArArA. bhrAnti, mUMjhavaNa; zaMkA, vIsarA. meluM, gaMdu (saM.malila-) zaMkAbharyo vicAra mailapa uSAha. melapa, [melApaNuM] [saM.malilla aMma madamo. brAhmaNa (saM.brahman) +tva aMmacaraja kAmA(tri). brahmacarya mailu "vasaMphA. vasaMvi(brA). roSa; juo bhraMmacAraja varata kAmA(zA). brahmacarya- vrata mayalu 2010_03 madhya.24

Page #460
malApaNa / maga mailApaNauM upabA. melApaNuM maivaTTa juo mahivaTu maI vIsarA. -mAM maI AnaMsta. uktira. upabA meM (saM. mayA); makanau uktira. premAkA. daMtUzaLa vagaranI, ThIMgaNo, bharAvadAra, tophAnI (hAthI) (saM. matkuNa) uktira. mane (saM. mAm ) makara akhAkA. akhegI. mAchaluM; magaramaccha (saM.) maiMgala ArArA. hAthI ( saM . madakala) maI uktira. paTelo, kheDelA khetarane sapATa da. karavAnuM sAdhana (saM. matya / madi) matiya, maiya] 374 mauTha uktira. maTha (saM. makuSTha) mauDa uktira. upabA. aitikA. gurjarA. cAraphA. jinarA. prAcIphA. vIsarA. SaDAbA. mukuTa, moDa mauDau jinarA. vIsarA. moDuM [saM. mRdu ] ; ArArA. uktira. dhImuM; juo moDe moDe mauDaudhA gurjarA. mukuTadhArI, [ sAmaMto] (saM. mukuTabaddhA); juo muDudhA mauDabaddha, mauDabadhA prAcIsaM. sAmaMta (saM. mukuTabaddha) mauDerauM SaDAbA. vadhAre moDuM [saM. mRdu-] * mauNi [* maNiu ] uktira. ghaDo, mATalaM (saM. maNikaH) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (saM. mArgokA; muktaukA) maolIAM gurjarA. moLiyAM, mukuTa (saM. maulikAni) maura uktira. arIso (saM. mukuram) maurA uktira. (AMbAnI) mora [saM. mukula ] mauriyau, muriyau prAcIsaM. mahoryo ( saM. mukulita) maurI gurjarA. mahorI (saM. mukulitA) maulauM prAcIsaM. dhImuM [saM. mRdu parathI ] mausAla jinarA. mosALa [ saM . mAtuHzAla ] maU, mau uktira. rakhaDatI, garIbaDI (gAya) 2010_03 makara akhegI. mukura, darpaNa makaraniketana vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). makaradhvaja, kAmadeva (saM. makaraketana parathI) makara- mITa narakA. mAchalInI AMkhanA jevA AkAranI makarAkRta premAkA. mAchalAnA AkAranAM makaraMda * narakA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). puSpamadhu (saM.) makalAya akhAcha, malakAya, harakhAya makAyaMta * vimapra. [ijAre] [a.makAtia] makhavaTTau vimapra. mukhapaTa, moDhuM, [cahero ]; juo mukhavaTa makhAMtara akhAkA. bahAnuM, nimitta; dazaskaM (2). premAkA. bahAnuM [saM. miSAMtara ] makhi prAcIkA. mukhamAM makhiyAraDo premAkA. [ mAkhIothI rakSaNa karavA ] ghoDAnA mukha upara bAMdhavAmAM AvatI paTTI [saM. * makSikA+AvaraNa] maga * jinarA. [ mArga ] * maga [naga] caMdravA. *mArga, [ parvata ]

Page #461
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 375 magati-nidhAMna/majIlai magati-nidhAna harivi. muktinidhAna machu aitikA. mRtyu . magaDI vikrarA. raNakSetramA vagADavAno rAga- macchai gurjarA. mAchalI pratye (saM.matsya) vizeSa macchara SaDAbA. IrSA, [abhimAna]; RSirA. magamada ArArA. kasturI (saM.mRgamada) [iMkha, gumAna]; narakA. premAkA. garva, *magarapa(cArI) [magarapacIse] *naMdaba. abhimAna (saM.matsara) [bharapUra juvAnImAM] [rA.] macchedarAya RSirA. matsyadezano rAjezvara magarI mosAca. magamAthI banAvelI mIThAI ? machaNa narapa(da). caLu, jamyA pachI moM sApha magaro narapa. DuMgara (bhI.) karavU; juo mAchana levU, muhachaNa magasA *SaDAbA. [mAkhI] (phA.magasa) machara narakA. narapa(da). "vimapra. matsara, magasira terakA. mAgazara (se.mArgaziras) garva; cittasaM. IrSyA magasiranakhatra uktira. mRgazIrSa nakSatra macharA siMhA(zA). madabharI (saM.matsara) magasiriyau vIsarA. mAgazara (saM.mArga- macharAla, macharALa kastuvA. narakA. ziras) matsaravALA, gumAnI; jinarA. vikrarA. magaha ArArA. maga [saM.mudga] matsaravALA, gumAnI, jorAvara, [bahAdura, magiyAM premAkA. maganA jevI chAMTavALAM roSIlA]; kRSNabA. "dveSIlA, [gumAnI, vastro, [raMgIna doriyAnAM vastra] jorAvara]; premAkA. IrSyAvALA, magga gurjarA. terakA. mArga roSIlA, gumAnI] maggai gurjarA. mAge (saM.mArgayati) machAkAra madamo. matsyAkAra *magha ["megha] * vasaMvi(brA). [vAdaLa] macchara nemichaM. matsara, [IrSyA, roSa] macakau lAvala. macako, AMkhano micakAro, maja premapa. muja [cALo]; narakA. laTako, laheko, maja madamo. -, [*nakI] [*a.majjuna] [cALo]; garva ___majila vIsarA. majala, musApharIno [eka macakaMda ArArA. cAraphA. mucukunda nAmanAM sAthe ke eka divasamAM] kapAto hisso puSpavRkSa (phA.maMjila) bhacakA- vIsarA. mAravU, prahAra karavo (*prA. majITha uktira. vasaMphA. vasaMvi(brA). jemAMthI macca) lAla raMga nIkaLe che te vanaspati (saM. macakuMda ArArA. mucukuMda nAmanuM puSpavRkSa maMjiSThA) macaraDI premAkA. AmaLI, maraDI majIThiyAM premAkA. majIThanA rAtA raMganAM macarAli narapa(da). matsaravALI, gumAnI majIThaM abhiU. jinarA. majITha jevU rAtuM maccaI gurjarA. matta thAya (saM.mAdyati) (saM.maMjiSThA) 2010_03

Page #462
majINa / maNIDAM bhajINa prAcIsaM. ?, [koI vastraprakAra ] majjha gurjarA. mane; terakA. mAruM, muja (saM. mahyam) 376 maTakau * RSirA. premAkA. hAvabhAva, ceSTA, [cALo, nakharu] maTi nalAkhyA. mATe, kAje maTTI prAcIsaM. mATI (saM. mRttikA) maTha premapa. oraDo [saM.] majjha ArArA. madhye, mAM majjhana prAcIsaM. madhyAhna majjhAri gurjarA. madhye, mAM (saM. * madhyakArye) maDhapati aitikA. maThAdhIza majjhi gurjarA. madhye, mAM majha ArArA. gurjarA. karpUma. muja, mAruM; gurjarA. nalarA. prabopra. mane (saM. mAm) majhai ArArA. madhye, mAM majhAra, majhAri ArArA. devarA. nalarA. nemichaM. prAcIsaM. rUpaca. vikrarA. madhye, mAM, aMdara (saM. * madhyakArye, madhya+ kAra); uSAha. madhyamAM, [vacce] majhAra, mAgha, mujhAra, mojhAra kAmA (tri). madhye, mAM maTha- prAcIphA. dabAva, [bhAMgavuM, mAravuM] (saM. math), [* cUrNa karavuM, "kacaDavuM] [*saM mRSTa] maThavAsaNi vikrarA. maThavAsinI, sAdhvI maDapphara terakA. "prAcIphA. prAcIsaM. darpa (de.) maDi uktira. [* AghAta pAmelI - ghavAyelI strI ] (saM. maDikA) [da. mahuiA ] madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nalarA. nemichaM. vikrarA. maTha, makAna, nivAsasthAna; vetApa. maTha, [saMnyAsInuM nivAsasthAna ] 2010_03 maDha dazaskaM ( 2 ). satI thavA mATe khaDakelI citA, [[citArUpI ghara ] maNa ArArA. terakA. mana; juo maNi maNacI siMhA (zA). eka khaDadhAna maNachiu aitikA. manavAMchita maNamaNau uktira. asphuTa udgAra, gUsapUsa dhvani (saM. manmanaH ) maNamaNA aitikA. bAlakanI bhASA, [ kAlAghelA asphuTa ( udgAra)] maNamaya prAcIphA. maNinAM (saM. maNimaya) maNayatu aitikA. manuSyatva maNazilazilA kAdaM (zA). manasIla nAmaka dhAtunAM cosalAM [ paththara ] (saM. mana:zilA-zilA)) maNasamAdhi gurjarA. manasamAdhi, mananuM sAMtvana, mananI zAMti maNasila uktira. e nAmano khanija padArtha (saM. manaHzilA) maNahara terakA. manahara maNi gurjarA. manamAM (saM. manas); juo maNa maNi juo maNi maNibiMba terakA. maNimaya pratimA maNimai gurjarA. maNimaya maNimatha aitikA. ziromaNi maNiyau uktira. maNako (saM. maNikaH) maDiu pracu. maDaduM [saM. mRtaka] maDha uktira. aitikA. gurjarA. terakA. devarA. maNIDAM premAkA. mALAnA maNakA

Page #463
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ma aitikA. mana rosIlA ] maNuya ArArA. aitikA. gurjarA. manuSya matsya * premAkA. [ mAchalAnI AkRti ] ( saM . manuja) maNUa gurjarA. manuSya (saM. manuja) maNUya virApa. mANasa (saM. manuja) maNUya- bhavi zRMgAmaM. mANasanA bhavamAM maNU gurjarA. manuSya maNora vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). manoratha mathAlA nemichaM. mAthAM manoratha gurjarA. manoratha maNorahu gurjarA. manoratha 377 maNIhara gurjarA. terakA. vasaMphA. manohara mata akhAkA. *mati, [ mAnyatA, dhArmika siddhAnta, paMtha ]; mosAca. mati matavAraNau uktira. *vikrarA. jharukho, aTArI (saM. mattavAraNa) matavALau vIsarA. nazAkhora (saM. *mattapAla) matijIvI uktira. buddhijIvI (prANI), manuSya (saM. matijIvinaH ) matuM vimapra. abhiprAya, mata mato akhegI. mata, [vicAra, samajaNa]; akhAcha. matamatAMtara, siddhAnta, [matAgraha, mataprabhAva, vicAranI pakaDa ]; premAkA. "kabUlAta, karAra, [arasaparasa samajaNa, TharAva ] 2010_03 maNu/madala matha- akhAkA. ghasavuM; akhAkA. narakA-2. premAkA. valovavuM, maMthana karavuM vasaMphA. vasaMvi. valovavuM, vyAkuLa karavuM matha juo maNimatha matha ( moTara matha) * aMbarA. [bahu moTo ] mathilA nalarA. mithilA nagarI mathomatha narakA. mAthA sudhI, pUrepUrI madhyAmati ArArA. mithyAmati, anya mithyA darzanamAM mAnanAra, jaina dharmamAM azraddhA vAna matu prAcIphA. mata (niSedhArtha), [mA, nahIM] madanameSalA prAcIphA. eka prakAranI hIrA jaDita mekhalA (saM.) mada uktira. madya, zarAba [rA. ] madagaLa premAkA. (mada gaLatA) hAthI mada - namAyA lAvala. mada mAto nathI evA madanabhera premAkA. hammIpra. eka prakAranuM mukhavAdya, raNaziMgaM madanazAla RSirA. menA di.mayaNasAla; saM.] madaphU vimapra. kiMmatI kApaDa, [* chApela kApaDa] [*a.matbua] * madabhiMbhala nalarA. madavihvala, [ madamasta ] madabhabhala vasaMvi. vasaMvi (brA). AsaktithI vyAkula banelo (saM. madavihvala) madamigala abhiU. madathI matta hAthI (saM. mada + madakala) matkuNa RSirA. mAMkaDa [saM.] matthai bhAgI kuhADa juo kuhADi matthaI, matthiI naimichaM, mAthe (saM. mastaka) matya nalAkhyA. mati, buddhi matsarAla vikrarA. matsaravALA, [zUravIra, madala ArArA. DholanA prakAranuM vAdya,

Page #464
madAra/manazA sudha 378 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza [mRdaMga] (saM.mardala) omAM madhyanAyikA madAra ArArA(va). maMdAra, AkaDo (saM.) madhyamAna premAkA. madhyanuM [vaccenuM] mApa [saM.] madAlasa vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). madhyAni ArArA. madhyAhne yauvanamadathI ALasabharelAM (saM.) ma-na kRSNabA. gurjarA. terakA. naMdaba. mavi mAtau vasaMphA. vasaMvi. madamatta banelo prAcIphA. prAcIsaM. mA, nahIM (saM.mA+na) (saM.madena+mattaka) manai SaDAbA. mAne (saM.manyate) . madUu ArArA. madIlo, nazAmAM che te mana karavA bheda kAdaM(dha). [manano] pAra mahala aitikA. terakA. lAvala. mRdaMga (saM. jANavA mardala), vAdyavizeSa manakho akhAkA. manuSyano avatAra; janmAro maddhi kAdaM(zA). nalAkhyA. lAvala. madhyamAM, manachA abhiU. mananI vAta, icchA [saM. vacce, [-mAM, aMdara manISA] madhUya gurjarA. madradezanA rAjAnI kuMvarI mana-thA * premAkA. [manamAMthI] (saM.madra+duhitA) mana baholU kavU premAkA. mana moTuM karavU, madha prAkAsaM. caitra mAsa (saM.madhu) . udAra tharbu madha (madhamAdhava) * narapa(da). [caitra-vaizAkha, manabhiMtari aitikA. mananI aMdara vasaMta Rtu] [saM.madhumAdhava]; juo madhu- manamatha-dhaNuhiya vasaMvi(brA). kAmadevarnu mAdhava dhanuSya madhara prAcIphA. mIThu, karNapriya (saM.madhura) manarakhatI akhAcha. mana sAcavatI. [manane madhu vasaMphA(la). vasaMta (saM.) phosalAvatI, bhrAmaka] madhukara veda premAkA. cAra bhamarA [veda=cAra] manaralI ArArA. aitikA. mananA AnaMda madhupa vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). bhamaro sAthe, mananA umaMgathI (saM.) / mana rahe, premAkA. mana sthira rahe, dhIraja madhumAdhavai . * aitikA. [caitra-vaizAkhamAM, rahevI vasaMtaRtumAM]; juo madha manaraMgi gurjarA. lAvala. mananA AnaMdathI, madhurAM harivi. mIThu dahIM . __mananA umaMgathI madhuvanaraMgu vasaMvi. vasaMvi(brA). vasaMtanA mana levA premAkA. *manane jItI levA, - vananI zobhA (saM.) [manane jANI levA] madhyatrIyA catucA. madhyasthI strI, dUtI manazA kAmA(zA). dazaskaM(1). dazaskaM(2). madhyanAyakA catucA. mugdhA, madhyA ane manISA, icchA; mananI kalpanA pragalbhA - A traNa prakAranI nAyikA- manazA sudha kAmA(zA). mananI [zuddha, 2010_03

Page #465
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 379 manasA/mayaNa kharI] icchAe Agraha [Arjava, prArthanA] manasA * upabA. kAmA(zA). dazaskaM(1). manuhArya prAcIkA. Agraha, [manAmaNI, narakA. premAkA. manISA, icchA AjIjI, kAlAvAlA]; juo manuhAra manasidhi kRSNabA. managamatuM, [manane manuvAra narapa(da). vinaMtI; premAgraha paripUrNa karanAruM] mane ArArA. mAne manasudhi ArArA. mananI zuddhithI manonya vAgbhabA. manojJa, manohara manAyA lAvala. manAvyA, taiyAra karyA, manohAra aitirA. premAkA. paroNAgata; [svIkAra karAvyo] . khAtarabaradAsta; juo manuhAra manAvai uktira. manAve, rAjI kare; * lAvala. manohAra vasaMphA. vasaMvi(brA). manohara (saM. [mAne - svIkAre evaM kare] manohArin); juo manuhAra manAviq uktira. manAvaq, rAjI karavU mannai (vimannai) gurjarA. mAne, gaNe, lekhe manAM caMdravA. manamAM [saM.vimanyate] ma-ni prAcIphA. nahIM (saM.mA+na) manmatha-caricana kAdaM (zA). [kAmoddIpaka manikha premAkA. manuSya lepa] (saM.manmatha-carcana) manizau gurjarA. manISA, manano vicAra, mapadhuni gurjarA. DholanA avAjasUcaka zabdo tarka mama virApa. nahIM (saM.ma+ma) manisI virApa. manISA, icchA, [manano mamakAra AnaMsta. mamatA, ahaMkAra vicAra] mamAMNI karpUmaM. ArasanI jAta, [rAjasthAnamanIza cittasaM. manuSya nA makarAna-pradezanI khANanA] manISa akhAcha. manuSya *mayagayala [mayagala] siMhA (ma). hAthI manISita RSirA. manamA icchekheM (saM.) (saM.madakala) manukSa gurjarA. manuSya mayagala, mayagalu uktira. RSirA. aitikA. manuhAra prAcIphA. *mana- haraNa karavU te, aitirA. kRSNaca. gurjarA. nemichaM. pradyucu. [manohara]; juo manohAra prAcIkA. prAcIsaM. lAvala. vikrarA. jenA manuhAra, manuhArya dazaskaM(1). narakA. premapa. mAthAmAMthI mada jharato hoya te, hAthI premAkA. paroNAgata, [khAtara baradAsta, (saM.madakala) AdarasatkAra, Agraha]; *prAcIkA. mayagala-jitta nemichaM. hAthIne jItI letI [prArthanA; AdarasatkAra] mayacchiya prAcIsaM. mRgAkSI, [mRganayanI] manuhAri, manuhArI dazaskaM(1). premAkA. mayaNa uktira. aitikA. gurjarA. terakA. AjIjI, prArthanA; prAcIkA. pramabho] lAvala. vasaMvi. vasaMvi(brA). harivi. 2010_03

Page #466
mavaNasApara maratakavata 380 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza . pasamadha] madana, kAmadeva; prAcIsaM. mINa [saM. marakalaDaM RSirA. premAkA. zRMgAma. marakATa, madana] juo maiNa . smita, malakATa, Archa hAsya . mayaNasAgara lAvala. madana kAmabhAva]no marakalaDe mukha narakA-2. hasatA moMe sAgara marakalaDo catucA. narapa(da). marakavU te, mayakAla uktira. mIDhaLa (saM.madanaphala) maMda hAsya mavaNAtura gurjarA. kAmAtura (saM.madanAtura) marakatuM akhAkA. narakA. zRMgAmaM. smita, mamatA nemichaM. vimapra. madamatta Archa hAsya mayamatta kRSNaca. hAthI [saM.madamatta]; juo marakalAvU dazaka(1). marakarbu miyamatta marakale akhAkA. Archa hase mayarahara aitikA. prAcIsaM. sAgara (saM.makara- marakalo siMhA(zA). marakatuM, [Archa hAsya] marakI ArArA. eka miSTAnna, dhoLI jalebI mayaraMda terakA. makaraMda, [puSpamadhu] di.murukki mavalau terakA. vimapra. melaM, menuM banelaM maragaya terakA. marakata, [eka ratna, nIlama (saM.mala+illa) maragayajAvara prAcIphA. marakata jevA lIlA mayatu vasaMvi. krodha, [roSa]; juo mailu raMganuM jAdara vastra (saM.marakata+de.jaddara) mayavaTa juo mahivaTu maragI uSAha. marakI mayaMka, mayaMkA, mayaMka uSAha. narakA. marajana, marajaMna catucA. dazaskaM(1). naimichaM. premAkA. vasaMphA(la). vasaMvi. "premAkA. marjana, snAna vasaMvi(brA). caMdra (saM.mRgAMka) marajAda prAcIsaM. maryAdA, [sImA] mayaMda dazaska(1). premAkA. mRgeMdra, siMha maraTTa prAcIsaM. garva, [maraDa di.] mayA ArArA. mAyA, kapaTa, akhAcha. maraDa *akhAcha. [ga]; narakA-2. rIsa, abhiU. ArArA. RSirA.. kAmA(tri). [ga] caMdravA. dazaskaM(1). devarA. premAkA. maraNa lagi ArArA. prANAntaka prayatnathI vimapra. dayA, kRpA maraNIka dazaskaM(2). premAkA. maraNiyo mayAlA lAvala. kRpALu: nemichaM. mAyALu, marata, prata premAkA. madamo. kAmA(tri). premALa mRtyu mayUrasikhA ArArA (va). mayUrazikhA, eka marataka akhAcha. akhegI. devarA. mRtyu vanaspati ____pAmela, marelu (saM.mRta+ka) mara vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). mare, herAna maratakavata cittasaM. mRtakavata, mRtyu pAmelA thAya (saM.ma.) jevo 2010_03

Page #467
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 381 . marata-vachA/malIAgirI marata-vachA devarA. jene marelAM chokarAM avatare garma kAdaM(gha). guhya vidhi, upAya [saM.] che tevI (saM.mRta-vatsA) mala lAvala. malla, yoddho; [vIra] . maratye akhAcha. mRtyue malai uktira. gurjarA. terakA. pradyucu. vIsarA. maramarasabada uktira. marmarazabda mardana kare, [masaLI nAkhe] (da.mala-) maraSA ArArA. mRSA, khoTu mala-jeThI narakA. jeThImala, moTo malla [saM. marahaTha uktira. lAvala. mahArASTra jyeSTha+malla marahaThI prAcIphA. mahArASTranI strI malaNa terakA. mardana karavU te (da.) marahuMDIyA "vikrarA. [tala vagerenA lADu malaNa narakA. milana vecanAra] di.moraMDaka] malatayaM premAkA. [mahAle che]; juo malhamarAlI zRMgAmaM. haMsI [saM.] maLato dazaska(2). maLatiyo; juo asuramarica SaDAbA. marI (saM.) maLato marivA vAMchai uktira. maravA icche malapiyA aitikA. [umaMgamA, gauravapUrvaka, marIi uktira. marI javAya dhImedhIme cAlyA maruau, maruu ArArA(va). prAcIsaM. maravo malayagirI ArArA (va). malayAgiraM; pIDhuM (saM.marubaka) ___caMdana - tenuM vRkSa marU caMdravA. maravo malayAgara harikhyA. malaya parvata upara thatuM marUau uktira. maravo (saM.marubaka) caMdanavRkSa marUu *gurjarA. ArArA(va). nalarA. nemichaM. maLasnAna premAkA.zarIra khUba coLIne karavAmaravo, Damaro (saM.maruvaka) mAM AvatuM snAna malauo vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). maravo malahapatau * aitikA. [umaMga, ThATha, garviSTha (saM.marubaka) chaTAvALo] marUbaka zRMgAma. Damaro, maravo (saM.marubaka) malAkhI nalarA. *ajJAna, [*ramavAnA, mareheThA rUstasa. mareThA, [marAThA] *ramakaDAnA] [*a.malAhI] maroDI * narakA. [pheravI, badalI] malANA hammIpra. maulAnA, molavI marota caMdravA. marata, [mRtyu pAmata] malAra prAcIphA. AnaMda karAvanAra (de. marjana akhAkA. kRSNabA. dazaska(1). malha-); juo mallAra, malhAra premAkA. majjana, snAna [saM.] maliyAgara premAkA. caMdana, sukhaDa mardaI uktira. premAkA. coLI nAkhe, [masaLI malIala catucA. masaLelu, lagADelu nAkhe] [saM.mRd] [coLelu] mI SaDAbA. ghasI mAkhI, coLI nAkhI malIAgirI vikrarA. caMdana[vRkSa] 2010_03

Page #468
malIdA/masIta 382 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza , mAlavI malIdA hammIpra. malIdo, khAdyavizeSa, masau uktira. macchara (saM.mazakaH, maSaH) [cUramuM] masakIna ArArA. garIba (phA.miskIna) male cittasaM. maLatuM Ave, besatuM Ave, masaga (masagati) *prAcIphA. [mahenata, zrama] besI jAya, niveDo Ave [a.mazakkata]; juo masAkati maLo akhAcha. mela, [kacaro] [saM.mala] masajara jinarA. vastravizeSa mallANA hammIpra. maulAnA, maulavI masataga devarA. mastaka, mAdhu mallAra prAcIsaM. Anandajanaka di.malha-]; masamasatA "narakA. [hozapUrvaka lacakAtI juo malAra, malhAra __cAle cAlatA] malli ArArA (va). mogaro (saM.mallikA) masalaI ArArA. masaLe [saM.maSa] . mallI AnaMsta. *mallayuddha karanAra, [mardana masavADau ArArA. uktira. kastuvA. nemichaM. karanAra] madamo. rUstasa. vAgbhabA. mAsa, mahino; malha- prAcIphA. mahAlavU, [AnaMda karavo] gurjarA. mAsika vetana (*saM.mAsavRttaka) di.] [saM.mAsa+pATaka/vATaka] malhAra, malhAru *aitikA. prAcIphA. AnaMda masavAsI aMbarA. *kRSNaca. *prabopra. eka __ karAvanAra di.malha-); juo malAra prakAranI tApasI [*eka sthaLe - eka malhAvai jinarA. lADa laDAve; cAraphA. mahino rahenArI] zobhAve, [dIpAve] masavAsiNI aMbarA. eka prakAranI tApasI, mavai akhAcha. uktira. mApe (saM.mA-, mi-) [*eka sthaLe eka mahino rahenArI tApasI mavAvi RSirA. mapAve, gaNe masA gurjarA. virApa. macchara (saM.mazaka) mazaka premAkA. macchara [saM.] masAkati jinarA. parizrama, [kaSTa, tapasyA] mazakalo akhAcha. pAlIsa karavAnuM sAdhana, a.mazakkata]; juo masagati [opaNI] [a.misakala] masAhaNI uktira.premAkA.senApati (saM.mahAmazArAM rUstasa. suleha [a.mazvura] sAdhanika) maze dazaska(2). narakA. premapa. mithe, masi uktira. gurjarA. meza, [kAjaLa] (saM. bahAne, [nimitte] maSI) mazra vimapra. eka prakAranaM kApaDa, mazarU masi ArArA. vikrarA. miSe, bahAne, rUpe [a.mazrUa] masI premAkA. meza maSI RSirA. meza (saM.) masIjaNau (masIbhAjaNau) uktira. zAhIno masa akhAcha. kAdaM(zA). narakA. premAkA. khaDiyo (saM.maSIbhAjanam) bahAnu; ArArA. kAraNa (saM.miSa) masIta hammIpra. masjida 2010_03

Page #469
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 383 masIbhAjaNau/mahAMta masIbhAjaNau juo masIjaNau terakA. zobhatuM (prA., saM.mahAnta) masIyAro kastuvA. vetApa. musAro, mAsika mahaMtapaNuM akhAkA. moTAI, [mahattA] pagAra mahAkAraNa akhAcha. brahma [saM.] masu nalarA. macchara (saM.mazaka) mahANasi, mahANasI aitikA. SaDAbA. mase mase premAkA. judIjudI rIte, vAraMvAra, rasoDu, [rAMdhavAnAM vAsaNo], tene lagatI [*lAlityapUrvaka, *dhImedhIme] | (saM.mahAnasa) maha gurjarA. terakA. mAru (apa.; saM.mama) mahAtama akhegI. mAhAtmya, mahimA mahailA lAvala. mahilA mahAvika akhAkA. mAdaka [dravya]; juo mahaiSI lAvala. bheMsa (prA.mahiSI) mAdaka mahau lAvala. mahA mahAdizA dazaskaM(1). mahAdazA mahaRSi SaDAbA. mahA RSi mahAde vIsarA. rANI (saM.mahAdevI) mahatau uktira. *prAcIsaM. *SaDAbA. mahA- mahAnidhi, mahAnidhya akhAkA. akhAcha. mAtya, maMtrI, maheto (saM.mahAMta) cittasaM. mahAbhaMDArarUpa parabrahma [saM.] mahatau, mahitu, mahutau gurjarA. maMtrI mahAbhAga premAkA. mahAbhAgyazALI [saM.] (saM.mahat parathI) ___mahAmuMDA prAcIsaM. ?, divAlayanA sthApatyanuM mahatAra prAcIsaM. pitA (ma.mahatArA) koI aMga] mahatI gurjarA. maMtrInI patnI _____mahAraMbha premAkA. *mahAna AraMbha, [*moTuM mahamayaNa pradyucu. kRSNa (saM.madhumathana) yuddha] mahamahahu ArArA. uktira. garjarA, terakA. mahAiikha virApa. mahARSi nemichaM. prAcIphA. vasaMphA. vasaMvi. mahArisi gurjarA. mahARSi vasaMvi(brA). maghamaghe, maheke (da.) mahArukha ArArA (va). thora (saM.mahAvRkSa) maharAba hammIpra. maherAba, (masjidamAM) kamAna- mahAlaNA (mahAlaNAde) * mosAca. [eka nA AkAra- caNatara __ strInAma] mahalAvaie * aitikA. [AnaMda pamADe, raMjana mahAva akhegI. mAdhava kare]; juo malhAvai mahAsaIya gurjarA. mahAsatI mahalA ArArA. mahela . mahAsati vIsarA. [jenuM zakuna levAmAM Ave mahaluu, muhalu pradyucu. movaDI, [moTerA] che tevU] eka pakSI, [bhairavI ke rUpArela] di.mahallaya] mahAsattu SaDAbA. mahAtmA (saM.mahAsattva) mahabbaya aitikA. mahAvrata mahAhava gurjarA. moTuM yuddha (saM.) mahaMta ArArA. harikhyA. uttama, zreSTha, moTuM mahAMta narakA. vAgbhabA. mahAna, utkRSTa [saM.] 2010_03

Page #470
mahikAra/ mahuAla mahikAra ArArA. mahekavuM te mahikhI zIlaka. bheMsa [ saM . mahiSI ] mahigala hAthI (saM. madakala); juo maigala mahiNa uSAha. samudra [ saM . mahArNava; hiM . ]; juo mahiNAraMbha mahiNau jinarA. maheNuM, [kalaMka ] mahiNAraMbha uSAha. samudramaMthana; juo mahiNa mahitau ArArA. uSAha. vikrarA. vimapra. siMhA (ma). mahato, maMtrI, pradhAna ( saM . mahat parathI), juo mahatau 184 mahirAM abhiU. mAhyarAmAM (saM. mAtRgRha) mahirAMNa prAcIphA. mahAsAgara; juo mahirANa mahilA vimapra. mAMhyalA, aMdaranA mahili uSAha. [mahilA ], dAsI 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza mella) mahima gurjarA. mahimA mahimahi ArArA. maghamaghe mahimAnilau aitirA. mahimAvaMta [saM. mahimAnilaya] mahimUra aitirA. atizaya [ " de. mahappura ] mahiyala aitikA. terakA. prAcIphA. vIsarA pRthvItala, pRthvI, bhUmi ( saM . mahItala) mahiyArAM dazaskaM ( 9). govALAM mahiyAM gurjarA. mahI, dahIM (saM. mathita) mahira AnaMsta. ArArA. aitikA. prAcIphA. zRMgAmaM. mahera, dayA, kRpA mahirANa aitikA. samudra, juo mahirAMNa, maherAMNa mahirAmaNa kAdaM (zA). mahAsAgara (saM. mahIyAM * vimapra. [mUrkha, ajJAnI] [rA. ] mahArNava) mahuara dazaskaM (1). vasaMvi. madhukara, bhamaro mahuara, mahuari, mahuvara, mahUari akhegI. kRSNaca. kRSNabA. dazaskaM (9). dazaskaM (2). narakA. nalarA. premAkA. vAMsaLI, moralI, mauvara mahuAla uktira. madhapUDo ( saM . madhujAla); mahili nalAkhyA. mUke (prA. milla, mahilI gurjarA. mahilA mahivadu, mahivaTTa, mayavaTa, maivaTTa prAcIphA. * prAcIsaM. sthUliphA. sugaMdhI padArtha vaDe kapALa upara karAtI ADa; juo mAvaTI mahiSI akhAkA. narakA. premAkA. bheMsa [saM.] mahiSInA kuMvaranaM narakA. pADAnuM mahiSu uktira. pADo (saM. mahiSaH) mahisi SaDAbA. bheMsa (saM. mahiSI) mahI abhiU. akhAkA. pRthvI [saM.] mahI akhAkA. *vasaMphA (la). vasaMvi. dahIM (saM. mathita) mahIala, mahIyala aitirA. gurjarA. vikrarA. pRthvIpaTa, pRthvI [saM. mahItala] mahIcA narakA. dahIMnaM mahIDAro narakA. mahInuM, dahIMnuM mahImaMthana madamo. mAkhaNa (saM. mathita+ mathana) mahIya vasaMphA. dahIM (saM. mathita) mahIyala ArArA. aitikA. nemichaM. lAvala. siMhA (ma). sthUliphA. mahItala, pRthvI, dharatI; juo mahIala

Page #471
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza juo mahUAla mahukama nalarA. samartha (a. muhakama) mahUtA SaSTipra. maMtrI, mahetA malA premAkA. mahilA; juo mahelI mahuta nalarA. vimapra. moTAI (saM. mahattva ) mahutau juo mahatau maheli prAcIphA. strI (saM. mahilA ) mahelI, mehelA prAcIkA. strI (saM. mahilA) mahelIya gurjarA. mahilA ma SaDAbA. mahUDo [saM. madhuka] mahuyara terakA. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). mahelIyAM RSirA. mahilAo, strIo 385 madhukara, bhamaro mahura aitikA. gurjarA. terakA. madhura . mahurau ArArA. jhera (saM. madhura); uktira. madhuruM mahurappaNu zRMgAmaM. madhurapaNuM mahulu juo mahaluu mahuleThI uktira. jeThImadha (saM. madhuyaSTiH ) mahuvara juo mahuara mahUA, mahUyaDA ArArA (va). mahUDo (saM. madhUka) mahUau uktira. mahUDo (saM. madhUkaH) mahUara aitikA. vasaMvi. vasaMvi (brA). madhukara, bhamaro 2010_03 mahukama / maMca maheMdra vetApa. [ mahendra parvata jeTalo ] atizaya, pracaMDa, juo meMdra mahocchava ArArA. gurjarA. mahotsava; kAdaM (dhu ). [ mahotsava ], nATya mahochava juo mahUchava mahoma dazaskaM ( 1 ). moTama, moTAI mahora (bAjIgara mahora) * akhAcha. [zetaraMjanA pAsA calAvanAra (khelADI)], [kapaTI, dhUrta ] mahA paMcavA. mane ( saM . mahAm) maM uSAha. mane (saM. mAm ) maMkha aitikA. [ rAjadarabArI bhATa ], bhikSuka jAti [saM.] mahUari juo mahuara maMga- terakA mAgavuM (saM. mArga) mahUAla aMbarA. madhapUDo [saM. madhujAla ] ; maMgala lAvala. vIsarA. maMgala gIto juo mahuAla mahUchava, mahochava ArArA. mahotsava mahUya aitikA. madhUka, mahUDo eka maMgalacAra, maMgalacyAri prAcIsaM. vimapra. maMgalAcAra, mAMgalika kriyA maMgalAcyAra vIsarA. [mAMgalika kriyA ], mAMgalika gIta (saM. maMgalAcAra) mahUyaDA juo mahUa mahUyara, mahUyari pradyucu. prAcIphA. harivi. maMgalevau uktira mAMgalika dIvo 7 mahuvara vATanI AratI pachI 1 vATanA dIvAnI mahUrata vimapra. zRMgAmaM. muhUrta vAMsaLI, AratI (saM.maMgaladIpaka) [jai.] maherAMNa, meherAMNa madamo. maherAmaNa, sAgara maMca gurjarA. mAMcaDo, UMce UbhuM kareluM juo mahirANa Asana (saM.); vikrarA. khATalo

Page #472
maMcaka/maMtrei maMcaka premAkA. vikrarA. khATalo, palaMga maMjana premAkA. snAna [saM. majana] maMjAra uktira. bilADo (saM. mArjAra) maMjAri, maMjArI ArArA. kAmA (tri). bilADI (saM. mArjAra) 386 maMjITha nalarA. majITha, [lAla raMga ApatI vanaspati]; lAla raMga (saM. maMjiSThA) maMjIra prAcIphA. jhAMjhara (saM.) maMjUsa uktira. gurjarA. SaDAbA. peTI (saM.maMjUSA) maMjUsaDI zRMgAmaM. paTAro (saM. maMjUSA) maMjhAra, maMjhAri akhAkA. ArArA. vIsarA. madhye, mAM, aMdara [* saM. madhya+kAra ] maMDa akhAkA. akhAcha. akhegI. mAMDaNI, racanA maMDai abhiU. uSAha. RSirA. aitikA. aitirA. gurjarA. terakA. naimichaM. lAvala. vIsarA. mAMDe, AraMbhe, kare, mUke; uktira. gurjarA. zaNagAre, zobhAve (saM. maMDayati ) maMDaka lAvala. * SaDAbA. eka prakAranI roTalI, [mAMDA, pUDA ] (saM.) maMDaNa ArArA. gurjarA. terakA virApa. maMDana, zaNagAra sajavA te, [zobhA ] maMDaNau terakA. prAcIphA. alaMkAra, zobhA [karAra], vibhUSaka (saM. maMDanaka) maMDaNi, maMDaNI aitirA. nemichaM. zobhA (saM.maMDana - ) maMDala terakA. maMDaLa, samUha; [ pradeza ] maMDalI, maMDalIka uSAha. vikrarA. mAMDalika, khaMDiyo rAjA, [prAdezika adhipati ] 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza maMDava gurjarA. premAkA. maMDapa maMDA juo gulamaMDA maMDANa ArArA. sAjasaraMjAma; ArArA. cAraphA. nemichaM. taiyArI, yojanA, vyavasthA; nemichaM. racanA, [ghaTanA], RSirA. * AraMbha, [mAMDavuM te, karavuM te ]; premAkA. AraMbha; gurjarA. devarA. vimapra. mAMDaNI, racanA, [phelAvo]; harikhyA. pAyo, [racanAno mULa AdhAra ] maMDAvara gurjarA. naimichaM. karAve; premapa. lakhAve maMDAvI ArArA (va). mAMDavI, magaphaLI ? maMDi terakA. mAMDa, parANe ( apa; saM. * mardena) maMDI kAdaM (zA). "zobhita, [thaI] (saM. maMDita) maMDya akhAkA. cittasaM. mAMDaNI, racanA, sRSTi maNIpura madamo. maNibaMdha, kAMDuM maMta jinarA. maMtra maMti terakA. maMtrI maMtra harikhyA. khAnagI masalata (saM.) maMtrai uktira. maMtraNA kare, parAmarza kare (saM. mantrayate) maMtravI ArArA. pradhAnamaMtrI (saM. maMtripati) maMtrAsarU uktira. maMtraNAkhaMDa (saM.maMtrAvasaraH) maMtrIMdu SaDAbA. mukhya maMtrI (saM.maMtrIndra) maMtrIsara gurjarA. lAvala. maMtrIzvara maMtrIsvara ArArA. maMtrIzvara maMtrei ArArA. oramAna (mAtA) (rA.); juo mAI

Page #473
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 387. maMthANau/mAchilI maMthANau uktira. ravaiyo (saM.manthAnaka) mAtRzAlA] maMdadhI akhAkA. maMda buddhivALA mAulANi juo mulANi maMdara kAmA(tri). catucA. devarA. ghara, makAna mA(u)lAhI uktira. moLAI, mAmAnuM (saM.maMdira) (saM.mAtula parathI) maMdarasA hammIpra. madaresA, nizALa mAkaDI dazaska(2). mAMkaDAnA vAnanI, maMdira premapa. ghara [bhUrA raMganI maMdovarI madamo. maMdodarI mAkaNa uktira. mAMkaDa, eka jaMtu (saM. mana-dhAraNa premAkA. dilAso, AzvAsana matkuNaH) maMmANI prAcIphA. eka rAjasthAnanA makarAna mAkaMda *aitikA. [AmravRkSa] [saM.] pradezanI] khANa, jyAMthI uttama ArasanA mAga ArArA.mArga, rIti, praNAlikA; lAvala. paththara nIkaLatA hatA "vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). mArga mAi cittasaM. mAyA mAga, mAgha prAcIphA. harivi. seMtho (saM.mAga) mAi, mAI uktira. gurjarA. cittasaM. terakA. mAga tuM mAna premAkA. vinaMtI kara; juo lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). mAna mAgavU vIsarA. mAtA ___ mAgadha RSirA. stutipAThaka, bhATacAraNo mAigharihi ArArA. mArAmAM (saM.mAtRgRha) [saM.] mAiNI ArArA (va). iMdrAmaNI (saM. mAgI lAvi ArArA. mAgI le mRgAdanI) ?, AMbaLAnuM vRkSa (de. mAgha madamo. mAghakAvya, zizupAlavadha mAiMdA) ? mAgha juo mAga mAI *upabA, vimapra. 'akArAdi varNamALA mAcai AnaMsta. uktira. narakA. nalarA. ___ (saM.mAtRkA) nemichaM. *rAce, *AnaMdita thAya, [garva mAI juo mAi dhare, phulAya, matta bane]; gurjarA. terakA. mAIya (mAIyahAyI) uktira. mAsiyAI "devarA. mAte, garva dhare, [phulAya] (saM.mAtRSvasrIya); juo mAsihAI (saM.mAdyati) mAuNo paMcavA. manuSya (saM.mAnuSa) mAcha, mAchA uktira. upabA. vIsarA. mAchalI *mAula uSAha. mALA (saM.mAlA) (saM.matsya) mAulau uktira. gurjarA. vimapra. SaDAbA. mAchana levU dazaska(1). machana levU, . mAmo (saM.mAtula) Acamana levU, juo machaNa / mAulANi juo mulANi mAchA juo mAcha mAusAla prAcIsaM. mosALa, mAtulagRha [saM. mAchilI gurjarA. nalarA. mAchalI (saM.matsya 2010_03

Page #474
mAchI /mANiNi parathI) mAchI ArArA. lAvala. mAchalI bhAjaNau uktira. snAna (saM. majjana ) mAjana kRSNabA. aMdAja, aTakaLa; juo mAjha 388 mAjama siMhA (zA). bhAMganA sattvamAM bIjAM vasANAM nAkhI banAvelo kephI padArtha (a. maajUna; ma. mAjUma) mAjA madamo. pramANa, [ mApa ] ( saM . maryAdA) mAjhi gurjarA. madhye, mAM (saM. madhyame ) mAjha uktira. catucA. madhya mAjha ( mAjhana ) nalarA. aMdAja, [mApa, sImA ] [ a.mavAjIna]; juo mAjana mAjhArI gurjarA. mAM (saM. madhya paradhI) mAjhi aMbarA. terakA. prAcIsaM. madhye, mAM, mAMhi, aMdara, vacce mAjhilA gurjarA. aMdaranA (saM. madhya + illa) mAjhIma rAtya siMhA (zA). madharAta mATa narapa ( da ). premAkA lAvala. mATaluM mADI lAvala. mATalI (saM. mRttikA) mATI akhAkA. catucA. narakA. "vimapra marada, puruSa, bahAdura mATIDA premAkA. bahAdura, marada mATIpaNauM vikrarA. mardAI mAuM * 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza mAyuM hIM dazaskaM ( 9). premAkA. khoTuM AcaraNa kara mADa vikrarA. mALa; uSAha. meDI [ vALu ghara] (da. mADia ) mAi gurjarA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). AraMbhe, mAMDe, [kare ] (saM.maMDayati) mADalI paMcavA. pocI, [zithila, saDI gayelI] [saM. mardita] mADiya prAcIsaM. mAtA, mADI M mADI * akhAcha. [ mAMDIne, sthApIne]; juo mADai mADo paMcavA. moTo, [jabaradasta, bhayaMkara ] [rA. mAThau] mANa kAdaM (dhu). kAdaM (zA). thoDuM, jarAka (saM. manAk ) mANai vIsarA. mAne, svIkAre (saM. mAnayati) mANaNi terakA mAninI mANasa vahoNo premapa. mAnavasahaja viveka vinAno mATo lAvala. mATalAM [prAsa mATe 'mATa'nuM mANasAmau uktira. [?] (saM. manuSyAtmakaH) mATo ] mANa abhiU. gurjarA. cAraphA. terakA. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). mAna, garva, abhimAna; ArArA. mAna, [Adara ] mAi nalarA. nalAkhyA. ma ANe, na lAve (saM.mA+Anayati) * vimapra. SaDAbA. DhIluM, pradhucu. [susta], ochu mAThI siMhA (zA). mATheluM, ghaDeluM (saM. mRSTa), mANiNa aitikA. garvathI [* ghaDelo paththara ke IMTa ] mANiNi vasaMphA (la). mAninI mANika gurjarA. paMcavA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). vIsarA. mANeka (saM. mANikya)

Page #475
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza mANiNI-mANa / mAnamuhuta mANiNI-mANa vasaMvi (brA). mAninIno darpa mAthe thavaM * premAkA. [caDI AvavuM ] (saM. mAninImAna) mANisa nalAkhyA. mANasa ( saM . mAnuSa) mANI uktira. paMcavA. bAra maNanuM tola, [eTaluM samAve evaM pAtra ] (saM. mANikA); juo mAMNIka mAdaka, mAdika akhAcha. cittasaM. mada kepha caDAvanAra; mada kepha caDyo hoya evI vyakti; cittasaM. madIlApaNuM juo mahAdika mANusa gurjarA. SaDAbA. mANasa ( saM . mAnuSa) mANusahANi gurjarA. mANasanI gaMdha (saM. mAnuSaghrANikA) mANya akhAkA. mANa, gAgara mAtapaNa upabA. madIlApaNuM [saM. mattatvana] mAtama akhAcha. mAhAtmya, moTAI mAtara sAta lAvala. sAta mAtRkA [zaktidevI] brahmANI, vaiSNavI, mAhezvarI, kaumArI, vArAhI, AjJeyI ane indrANI - 389 mAtarA caMdravA sAmagrI, [ mAlamattA, dhana] [saM. mAtrA ] mAta N AnaMsta. premAkA. hRSTapuSTa, premAkA. udAra, moTuM; akhAkA. upabA. gurjarA. terakA. narakA. vasaMvi. vasaMvi (brA). virApa.matta, [gheluMbaneluM], [saghana baneluM] mAtaMga akhAkA. narakA. premAkA. hAthI [saM.] mAtula premAkA. mAmA [saM.] mAtrA vinA uktira. pAtra (saM. mAtrakaM vinA ) - 2010_03 madhya. 25 vAsaNa vinA mAdakavAna cittasaM. madIlI [ nazIlI ] vyakti - mAdala uktira. aitikA. gurjarA. narakA. pracu. prAcIphA. siMhA (zA). eka vAdya, mRdaMga (saM. mardala) mAdaLiyuM, mAdalIuM nalarA. premAkA. lAvala. [ DokanuM ] eka ghareNuM (saM. mardala) mAdika juo mAdaka mAgha juo majhAra mAghugarI prAcIkA. bhikSA (saM. mAdhukarI) mAna akhAkA. aitirA. * gurjarA. lAvala. pramANa, mApa [ saM . ]; cittasaM. mApa, dhoraNa, mobho, sthAna, parimANa, jathyo; juo mohana mAna mAna premAkA. tAla [no eka virAma] [saM.] mAna akhAkA. gurjarA. premAkA lAvala. abhimAna; narakA. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). abhimAna, rIsa, praNayaprakopa (saM.) mAnaaM SaSTipra. (tuM) mAne che mAnai ArArA. uktira. lAvala. vIsarA. mAna Ape ( saM . manyate ) mAtreI ArArA. oramAna (mAtA) (rA.) [ saM . mAtRkA]; juo maMtrei mAthAsaruM cittasaM. mathALu, mAtheno AdhAra mAnamuhuta juo muhuta mAna mAgavuM dazaskaM ( 9). narakA. premapa. premAkA. vinaMtI, AjIjI ke. kAlAvAlA karavA; juo mAga tuM mAna

Page #476
mAnarasa/ mArU ADi mAnarasa narakA. "mAninI gopIonAM abhimAna tajAvavAno rasa, [ gopIonI praNayarIsanA prasaMgano rasa ] mAnavI gurjarA. [ mAnava ] strI mAna- zukana dazaskaM (1). apazukana; juo muhuta mAnasI premAkA. mananA, [hRdayanA] mAnI premAkA mAnItI, [mAna ApelI ] mAnInatA akhAkA. akhAcha. mAnIpaNuM, ahaMbhAva mAnukha dazaskaM ( 1 ). manuSya mAnusa kAmA (tri). manuSya mAneza ghe juo za mApa naMdaba. rUstasa. mApha madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza mAyaMda prAcIsaM. AmravRkSa (saM. mAkanda) mAyA nemichaM. lAvala. zRMgAmaM. mAtA mAyA ArArA. kapaTa; camatkAra; juo mAyA mAMDe premAkA. mAyAmau SaDAbA. mAyAvI, banAvaTI (saM. mAyAmaya) mAyA mAMDe 0 premAkA. kAvatarAM kare, [kapaTa kare ]: juo mAyA - 390 mAma akhAkA. ArArA. uSAha. catucA pracu. premapa. premAkAM. mosAca. lalirA. lAvala. vimapra. vIsarA. moTAI, gaurava, svamAna, pratiSThA, mobho, "Teka, * mamata (saM. mAhAtmya) (saM. mamatva) mAmaNA vacana jinarA. bALakonI kAlIghelI, totaDI vANI [de.mammaNa] mAharu vimapra. mAmeruM [ gu. mAmA + saM . gRha ] 2010_03 mAya akhAkA. mAyA mAya gurjarA. SaDAbA. mA (saM. mAtA); vikrarA. strIne saMbodhana, mA mAyatAya aitirA. RSirA. mAtApitA [saM. mAtatAta] mAyaDa devarA. mADI (saM. mAtA+DI) lAvala. mAyaMDa, mAyaMDU aitikA. prAcIsaM. mArtaMDa, sUrya mAyAvI " harikhyA. [kapaTaveza dhAraNa karanAra ] mAyAvI upabA. kapaTI (saM. mAyAvI ) mAyI AnaMsta. mAyAvAkuM, [rAgavALu ] mAyuMgoyuM upabA. vAkuMcUkUM, [ADuMavakuM, chaLakapaTabha (saM. mAyita+gopita) mAra uSAha. sakhta mAranI ghAMTI, [ aDacaNa ] mAra terakA. premAkA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). kAmadeva (saM.) mAragu premAkA. vetApa. vaTemArga, musAphara mAraNahAra uktira. prAcIsaM mAranAra mAraNI ArArA. hatyA mAramAragaudIpaka vasaMvi. vasaMvi (brA). kAmanA mArgane prakAzita karatI (saM. mAra+mArga+uddIpaka) mAravikAra lAvala. mAra (kAma) nA vikAra, viSayavAsanA mAribau uktira, mAvuM mArItauM uktira. marAtuM, haNAtuM mAruADa akhAcha. mAravADa mAruADi nalAkhyA. mAravADa, marubhUmi sUko pradeza

Page #477
kAlIna gujarAtI zabdakoza 391 mAruNi/mAhava nAraNi aitikA. mAravADanI mahAle, AnaMda kare, AnaMdamastIthI ghUme ta cittasaM. maruta, pavana mAvaTI prAcIphA. "strInI seMthI uparano eka bhArupI RSirA. mAravADa dezanI strI alaMkAra, [*kapALa para karAtI sugaMdhI mArU uktira. vIsarA. mAravADa padArthanI ADa]; juo mahivaTu bhAro gurjarA. kAmadeva (saM.mAra) mAvIta jinarA. mAtApitA, mAvatara mAromAri prAcIsaM. mArAmArI mAvItra SaDAbA. mAtApitA (saM.mAtRpita) mArgaNa gurjarA. virApa. tIra (saM.mArgaNa) mAvItraha gurjarA. mAvatara (saM.mAtR+pita) mArjana premAkA. sApha karavAnI kriyA [saM.] mAsau uktira. ATha ratInuM vajana (saM. mAla akhAkA. "visAta, [AnaMda]; juo mASakaH) mAlaNo, mhAla mAsakalpa "upabA. eka sthAne eka mAsa mAla terakA. mALiyuM, mAMcaDo (da.) rahevAno jaina sAdhuno AcAra (saM.) mAla gurjarA. nalarA. prAcIphA. pahelavAna mAsamau uktira. mahinAno gALo pUrI karato (saM.malla) (divasa) mALa vIsarA. vanapradeza mAsika karma premAkA. janma pachI eka mahine mALa vIsarA. eka pakSI karavAno saMskAra - dhArmika vidhi mAlaNo narakA. mahAlanAra; juo mAla mAsihAI uktira. mAsiyAI (saM.mAtRmAlavarAu gurjarA. mAlavadezano rAjA dhvasrIyaH); juo mAIya mAlaviNI RSirA. mAlavadezanI strI mAsISa juo aSTa mAsIdha mAlaviyA uSAha. mallavidyA mAsyAhI uktira. mAsiyAI (saM.mAtR mAlAkhADa uSAha. dazaska(2). nalarA. ___SvasrIya) nemichaM. prAcIphA. lAvala. mallono akhADo, vyAyAmazALA (saM.malla+ mAha (sIta-numAha) *lAvala. ["sItAne jovA AvanAra, "sItAnI bhALa levA akSavATa) mAliyA aitikA. [mALavALA] mahela AvanAra] [saM.sItA+phA.numA] mAlIuM abhiU. nalAkhyA. mALa, majalo; * *lAvala. [mALavALAM makAna di. mAhaNa ArArA. jinarA. brAhmaNa (saM.mAhana) mAla] mAhaNI ArArA. brAhmaNI mAlukAra madamo. vaNakara, DheDa mAhari vimapra. mAhArAmAM mAlovama aitikA. mAlopama.... . mAya kRSNavA. dazaska(2). nemichaM. mAdhava, mAlAi gurjarA. jinarA. nemichaM. prAcIphA. kRSNa __ 2010_03 _ For Private & Personal use Only

Page #478
mAhaMta/mAMDaNa . . 392 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza mAhaMta akhAcha. akhegI. kAdaM(zA). mahaMta, (saM.markaTI) mahApuruSa, mahAtmA [saM.] mAMkuNa uktira. SaDAbA. mAMkaDa (saM.matkuNaH) mAhA nalAkhyA. rUstasa. mahA, moTuM mAMga narakA. madamo. siMhA(zA). seMtho (saM. mAhAagni cittasaM. vizvAgni, vizvamA mAga) vyApta agni mAMcau uktira. khATalo (saM.maMcakaH); mAhAjama madamo. mAjhama, [madhya] nalAkhyA.mAMcaDo, UMcI beThakonImAMDaNI mAhAnidhya cittasaM. mahAnidhi, [mahAbhaMDAra- mAMcI ArArA. uktira. narakA. premAkA. rUpa] brahma khATalI (saM.maMcikA) mAhAle nalAkhyA. mahAle, mANe, [AnaMdathI mAMjara ArArA. premAkA. vasaMphA. vasaMvi. phare] maMjarI mAhAva abhiU. dazaskaM(2). mAdhava, kRSNa mAMjari uktira. maMjarI mAhAvake catucA. mAdhava pAsethI mAMjAra dazaskaM(2). mAMjara, maMjarI mAhAvara narapa. lAkhanoraMga,jenAthI strIo mAMjAra, mAMjhAra premAkA.bilADo [saM.mArjAra] pAnI raMge cha] [hiM.mahAvara] mAMjha premAkA. mAMhe, madhye mAhi, mAhiM upabA. gurjarA. terakA. mAMjhAra juo mAMjAra nalAkhyA. vasaMphA(la). vasaMvi(brA). mAMTiya prAcIsaM. subhaTa, [mada] vIsarA. SaDAbA. aMdara, -mAM (sa.madhya) mAMTI ArArA. marda, pati; lalirA. marada, mAhi thikI upabA. -mAMthI puruSa; uSAha. marada, [bahAdura puruSa] mAhilau upabA. nalarA. vIsarA. SaDAbA. mAMDa uktira. vIsarA. cokhAnuM osAmaNa __ aMdaranuM (saM.madhya+la) (saM.maMDa) mAhilyuM uktira. mAMhilaM, aMdaranuM mAMDa akhAkA. upabA. gurjarA. prAcIsaM. mAhi juo mAhi madamo. virApa. baLapUrvaka, parANe (de. mAhe, mAheM vIsarA. -mAM (saM.madhya) maDDA); prAcIphA.*muzkelIe, *mAMDamAMDa, mAheruM premAkA. [mAhyaruM], lagnanI vidhi [parANe] karavAno maMDapa mAMDai gurjarA. AraMbhe, zaNagAre, [race, kare]; mAhi nalAkhyA. mAre terakA. mAMDe, [zarU kare]; harivi. maMDita mAMkaDa nalarA. rUpaca. mAMkaDaM, vAnara kare; abhiU. mAMDe, mUke; ArArA. [saM.markaTa] goThave; upabA. lakhe, [mUke] (saM.maMD) mAMkaDI SaDAbA. ghaMTI, loDhA ke lAkaDAnuM mAMDai gurjarA. baLapUrvaka, [parANe] cokaLu [jemAM ghaMTIno khIlo rahe che] mAMDaNa catucA. nalarA. zaNagAra (saM.maMDana) ___ 2010_03

Page #479
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza mAMDaNau uktira. zRMgAra, sajAvaTa, jinarA. [ mAMgalika prasaMge ghara-AMgaNe karavAmAM AvatAM] citrAMkana mAMDalauM * SaDAbA. [ cokkasa paristhitimAM karavAmAM AvatI hAtha halAvIne thatI jaina kriyA]; upabA. harivi. maMDaLa, 393 samUha mAMDavIA vimapra. jakAtanA nAkedAro mAMDahara vIsarA. mAMDavo (saM.maMDapa ) mAMDahiya uktira. baLapUrvaka, parANe mAMDA abhiU. uktira. pUraNapoLI jevI eka prakAranI roTalI, [pUDA ] [de. maMDaka] mAMDI ArArA. uktira. gurjarA. nemichaM. lAvala. pUraNapoLI jevI roTalI, [pUDA] mAMDo mosAca. eka gAyaka jAti, [cAraNa jAti] mAMDo narakA. ? mAMNau RSirA. na lAvazo (saM.mA+Anaya) mAMNIka caMdravA. bAra maNanI mANI; juo mANI mAMNe caMdravA. mAne mAMtarA siMhA (zA). mahAmAtra, mAMna lAvala. abhimAna mAMnunI madamo. mAninI mAM AnaMsta. RSirA. kAmA (zA). gurjarA. virApa. vIsarA. [ mahattva ], gaurava, Teka (saM. mAhAlya) "vIsarA. [gauravapUrvaka, AdarapUrvaka ] mahAkhyA. mAMhyalo, aMdarano (saM. madhya parathI) 2010_03 mahetAjI mAMhAM nalAkhyA. mAM, aMdara mAMhArU madamo. mAhyaruM, [lagnamaMDapa ] mi abhiU. kAdaM (zA). nalAkhyA. meM (saM. mayA) miI lAvala. meM migala juo madamigala mAMDaNau / mittaDI micchatta jinarA. mithyAtva (guNasthAna) [jyAM satya tattva para mukhyatve azraddhA che evI AtmAvasthA] [jai.] micchAta jinarA. mithyAtva [ satya tattva para azraddhA ] [ jai. ] micchAdukkaDaM RSirA. mAruM duSkRtya mithyA thAo [jai.] michata aitikA. mithyAtva [satya tattva para azraddhA] [jai.] michI * vimapra. [* mithyAtvI, * anyamatI; * mleccha] [jai,] miTAI ArArA. mIThAI miNA devarA. mINa [jevA komaLa] (saM. madana) miNAya dazaskaM ( 9). premAkA. vaTake, pAno core, dUdha core mita akhAkA. mApa [ vALuM], [sImita ] mitAkSarA * premAkA. [ yAjJavalkya smRti uparanI vijJAnezvaranI TIkA, je eka mAnya dharmazAstra che] mitAcAra prAcIsaM. mitrAcAra, maitrI mitta " abhiU. [maitrI, snehasaMbaMdha ] ; gurjarA. terakA. SaDAbA. mitra mittaDI zRMgAmaM. mitratA

Page #480
mituvi/mihij 394 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza minuvi aitikA. mitra paNa (saM.mitra+api) milAtu AnaMsta. [maLAtuM, bhegA thvaatuN| mitrAI uktira. maitrI milAyai uktira. mlAna thAya, nisteja thAya mitrei ArArA. osmAna (mAtA) (rA.) (saM.mlAyati) [saM.mAtRkA] miliyAgiri prAcIphA. malayagiri, dakSiNamAM miyA ilAkhyA. mithyA, 'phogaTa __ Avelo eka parvata miSyAta AnaMsta. mithyAtva nAmanuprathama guNa- milI AgarA. bheguM, sAthe sthAna, AtmAnI nikRSTa avasthA [jai. milIAnIla prAcIphA. malayagiri uparathI mithyAtvazalya aitikA. mithyAtva satya tattva Avato pavana, dakSiNAnila (saM.malayA para azraddhA] rUpI zalya [jai. nila) mivANava abhiU. mayadAnava, eka asUra, milhai gurjarA. tairakA. prAcIsaM. mele, mUke, dAnavono sthapati choDe di.mella) mimAsaNa aMbarA. vimAsaNa mizai kAdaM(zA). bahAne (saM.miSa); prabopra. miya-kuMDa prAcIsaM. amRtakuMDa __ bahAne, [rUpe] miyamatta [mayamatta] pradyucu. madamatta mitra kAdaM(dha). dviarthI miyamaya "zRMgAma. [mRgayukta miSTANa devarA. miSTAnna miragAneNI ArArA. mRganayanI misa aitikA. mizra, yukta / mirAMta premAkA. dolata [a.mirAsa, misa upabA. RSirA. kAda(zA). gujarA. ___ amIrAta] virApa. bahAnu (saM.miSa) miriya terakA. prAcIsaM. marI (saM.mirica) misarI AnaMsta. sAkara [a.misrI] mirI jinarA. nemichaM.marI, tIkhAM (saM.mirica) misaru aitikA. [mazarU], vastravizeSa [a. mila nalAkhyA. mela, zarIra para jAmato Acho gaMdo thara misi virApa. meza, rAkha; zRMgAma. zAhI milai AnaMsta. ArArA. uktira. garjarA. (sa.maSA) terakA. devarA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. misi ksaMphA(la). bahAne, [rUpe] (saM.miSa) vasaMvi(brA). vIsarA. SaDAbA. maLe, misivAna aMbarA. maSIvarNa, mezanA raMganuM ekaThA thAya, saMga kare (saM.mil) kALu milaDI, mihilaDI abhiU. melaDI mAtA miseNa zRMgAma. [nA bahAne] [saM.miSena] milayAcala siMhA(zA). malaya parvata (saM. mihara gurjarA. sUrya (saM.mihira) malayAcala) mihari ArArA. mahera, kRpA miLA- vIsarA. meLavAvu, meLApa karAvu mihiNuM premAkA. mahe| 2010_03

Page #481
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 395 - mihito/mukkhahali mihito juo muhito .. mIsarI narapa(da). khAMDa mihilaDI juo milaDI mIsA jinarA. mizra, [samyaktva ane mihilI, mehilI, mehelI nalAkhyA. melI. mithyAtvanA mizraNavALI AtmAvasthA mUkI, choDI dIdhI (prA.milla, mella) [jai.] mIca paMcavA. mRtyu mohanati RSirA. mahenata vaDe mIjI jinarA. majjA, [marmabhAga] mIjI uktira. majjA, hADamAMsano mAvo mITameLAvo narakA-2. dRSTinuM milana mIDAM premAkA. vAMkaDI zIMgaDIovALAM mITi. nalAkhyA. mITa, mAMDelI najara mIDI dazaska(1). dazaska(2). premAkA. mIThaDAM narakA. narapa(da). ovAraNAM __vAMkaDiyAM zIMgaDAMvALI; juo mIDhI mIDAka, meMDaka caMdravA. deDako mIDahula vikrarA. mIDhaLa [saM.madanaphala] jItAM jisma tulanA karatAM [rA.] mIDhau akhegI. uktira. meMDho, gheTo (saM. mIDhA sastama. meMDhA, [gheTAM] meMDhaka) moDhI uktira. vAMkAM ziMgaDAMvALI; juo mIThai uktira. mIMDe, mIMDu hovAnI sthitimAM mIDhI * mIDhala ArArA (va). mIDhaLay jhADa (saM. mIDhIAuli ArArA(va). mIDhiyAvaLa madanaphala) mIta jinarA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvibA). mIDhI uktira. vAkA zIgaDAvALI; juoM mitra; vIsarA. mitra, premI; narakA... mIDhI, mIMDI premAkA. maitrI, prIti mIMtrI kAmA(zA). maMtrI; juo mItara mItara, mItra, mItrI, mItrI kAmA(tri). mu catucA. mAruM, mAre maMtrI, vajIra, pradhAna mu kAdaM(zA). prabopra. moDhuM, [mo] (saM.mukha) mInati aMbarA. jinarA. prAcIphA. vimapra. muAlA rUstasa. movALo, [vALa] zRMgAmaM. vinaMti (saM.vijJapti; hiM.minnata) mukatuM akhAcha. mokaLu, chUTuM, niraMkuza .. mIyAMi zRMgAma. mRgane [saM.mukta] mIlANa paMcavA. melANa, mukAma, paDAva mukarI kastuvA. nAmukkara javU, kahIne pharI mIlI kAdaM(zA). [baMdha karI, bIDI] javu [saM.mil] mukalAvai, mokalAvai "gurjarA. terakA. mIsa mohani jinarA. mizra mohanIya zuddha prAcIsaM. rajA mAMge, vidAya le (saM.mukta darzana tarapha ruci paNa na thAya ane parathI) aruci paNa na thAya evI karmadazA] mukka- terakA. mUkyuM (saM.mukta) [jai. ___ mukkhAhali aitikA. mokSasthale ___ 2010_03

Page #482
396 muktA/mujhAra madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza muktA akhAkA. mukta [jIvo] karatI vakhate paheravAnAM rizamI vastra muktAphaLa akhAkA. motI mugataI ArArA. muktimAM, mokSamA muktAvali gurjarA. [cokkasa prakAranI caDatI mugatAphala lAvala. motI (saM.muktAphala) upavAsa-zreNIvALo] eka tapaprakAra mugatAM abhiU. aitirA. ughADAM, (marajImAM (saM.) [jai.] ___Ave te laI levA mATe khullA) muktAzilA kAdaM(dha). dhoLo Arasa mugatAMvali devarA. motIno hAra (saM. muktya akhegI. mukti muktAvali) mukSa cittasaM. mukha; juo muja mukSa mugatizilA prAcIphA. sarvArthasiddha svarganI mukha caMdravA. mukhya upara bAra jojane Avelu mukta jIvonuM mukha UDI jarbu premAkA. phikkA paDI javaM, sthAna (saM.muktizilA) (jai.) DhIlA thaI jarbu mugadhA ArArA. bhoLI; *RSirA. mugdhA, mukhaka vikrarA. mUSaka, [uMdara] bhoLI, sarala strI mukhakosu SaDAbA. kapaDAthI moMne DhAMka te muganI (muganI phalI) lAvala. maganI [sIMga]; (saM.mukhakoza) juo mUMgaphalI mukhaTALo premAkA. mukha jovAnuM TALavU te, mugarabI yaMtra, mugaravI yaMtra hammIpra. magarabI [-thI dUra rahevU te] . __ yaMtra, goLA pheMkavA, yaMtra mukhamala jinarA. makhamala [a.] *mugalabhera [bhuMgalabhera caMdravA. eka prakAraceM mukharekhA ArArA. moMphADa, hoTha ? vAdya, [bhuMgaLa ane bherI] mukhavaTau vimapra. moMno vistAra, [mukhapradeza] mugdha ArArA. bhoLo [saM.mukhapaTa]; juo makhavaTTau muhavaTA mucakoDI gurjarA.macakoDI (saM.*mucatkRtati) mukhAmukhi uktira. [*mukhomukha hovU te] mucchAi zRMgAmaM. *mUrchAthI, [mUrchA pAme] (saM.mukhAmukhyatA) muja cittasaM. mane [saM.mahyam mukhAsa uktira. jaDabAM (saM.mukhAsyAH) muja mukSa cittasaM. mAre moDhe, mane * mukhI madamo. mukhya mujaro premAkA. praNAma mukhe vaza AMgaLI *premAkA. [zaraNAgatinA mujala uktira. [?] (saM.mukhajalam) __ bhAvathI mujjha SaDAbA. mUMjhA, bhramita thA (saM.muhya-) mukhya ArArA. Adi, vagere mujha nemichaM. bhAru, mane lAvala. mane [saM. mukhya cittasaM. mukha mahyam muga uktira. maga (saM.mudgAH ) mujhAra, mojhAra kAmA(zA). devarA. madhye, mugaTA premAkA. aboTiyAM, jamatI ke pUjA [-mAM]; juo majhAra 2010_03

Page #483
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 397 mujhAri/murakatau mujhAri kAdaM(zA). nalAkhyA. prAcIkA. mAM, mudga SaDAbA. maga (saM.) . .. __ aMdara (saM.madhya parathI) mudgaLa premAkA. eka prakAray [gadAnA jevaM] mujhu terakA. mAruM (saM.mahyam) zastra [saM.mudgara] muDai uktira. dhImedhIme; juo moDe-moDe muddA terakA. mudrA, chApa .. muDAdhA hammIpra. mukuTabaddha (rAjA), sAmaMta muddhi terakA. he mugdhA (rAjAo); juo muDudhA mudraDau vIsarA. vIMTI (saM.mudrA) muDAmAM kastuvA. moDhAmAM mudraDI cAraphA. dazaskaM(1). premAkA. muDudhA, muDadhyA nalarA. vikrarA. sAmaMta rAjA vikraca. mudrikA, vIMTI (saM.mukuTabaddha); juo mauDaudha, muDAdhA mudrA ArArA. sIla, baMdhana (saM.); gurjarA. muNai ArArA. aitikA. gurjarA. jANe (prA.) mahora [vALI vITI]; lAvala. vIMTI; muNaMda devarA. mahAna muni (saM.munIMdra) *akhAkA. [yogamudrA, yogavihita muNi terakA. muni . aMgavinyAsa]; premAkA. [zaMkhacakrAdinI muNivai terakA. munirAja (saM.munipati) vaiSNavI] chApa / muNivara gurjarA. lAvala. munivara mudrAvyApAra vikrarA. zarAphI muNida aitikA. gurjarA. lAvala. manIndra mudreizvara prAcIkA. madra dezano rAjA, zalya zreSTha muni (saM.madrezvara) muNivi * aitikA. [jANIne] mudharu prAcIphA. madhura . muNIsa terakA. munirAja (saM.munIza) muyA abarA. phokaTa (sa.mudhA) maNIsara terakA. lAvala. manIzvara: zreSTha muna davarA. mUgA (sa.mAna) muni muniyapaya aitikA. muninuM pada mutAra *siMhA(zA). [daMDUko] munisara devarA. munIzvara muttAhala ArArA. motI (saM.muktAphala) munusa siMhA(zA). manuSya muttAhalamAla, muttAhalamAla vasaMvi. munya *akhAkA. premAkA. mauna vasaMvi(brA).motInImALA (saM.muktAphala- munya ka, munya ghaTuM dazaska(1). mauna mAlA) dharavU, mUgA raheQ muttAhalahAra vasaMphA. motIno hAra (saM.muktA- mumata madamo. mamata phalahAra) muyAlo vetApa. movALo, [vALa] [saM.mukha+ mudgura lalirA. gadAnA prakAracaM hathiyAra vAla (saM.mudgara) mura kAdaM(zA). (AMbAno) mora (saM.mukura) . muvA akhAkA. premAkA. AnaMda [saM.] murakatau jinarA. marakato 2010_03

Page #484
murakalaI/maha 398 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza murakalaI vasakA. narake vAlI murakalaDai lAvala. maMda hAsya vaDe, malakATa- muzala, mu lepAkA SaDAbA. sAMbelu __muSita) murakiuM harivi. marakyuM, marakaluM karyu muSTa akhAkA. premAkA. mUThI [saM.muSTi murakI, murakIya gurjarA. nemichaM. lAvala. muSTi ArArA. cUpa, khAmoza (rA.musTa; saM. jalebI ghATanI mIThAI (da.murukki) muSTa) muskulaI vasaMvi. maMda smitamAM musai uktira. vikraca, SaDAbA. corI le murakhaNi devarA. mUrthI (saM.mUSa) murajAva naMdaba. maryAdA, [adaba]; madamo. musakau vIsarA. smita maryAdA, [sImA] musamUraNa prAcIphA. nAza karanAra (da. murajAdA caMdravA. maryAdA, [sImA] musumUrappa) muraDai jinarA. vIsarA. maraDe musala-snAna premAkA. jevaMtevU snAna, *murati (muraDi) vimapra. maraDIne vidhirahita, nirarthaka slAna] muramaMDala aitikA. marumaMDala, [mAravADa] musAla caMdravA. mosALa [saM.mAtRzAlA] "muraMgI ["suraMgI] * aitikA. [raMgamAM - musiyA ArArA. chetarAyela, lUMTAyela (saM. ___ AnaMdamAM Avela] muriyau juo mauriyau mu suM paMcavA. mane, mArI sAthe murI lAvala. mahoryAM, khIlyAM mustaka caMdravA. madamo. mastaka, mAthu murukulai vasaMphA (la). marake mustaga caMdravA. vetApa. mastaka murmurU SaDAbA. "baLato kolaso, [bhUsIno musyau uktira. lUTAyela; paMcavA. lUMTyo __ agni (saM.murmura) (saM.muSita) mulaka vIsarA. malakavU muha upabA. gurjarA. terakA. vasaMphA. vIsarA. mulatANI hammIpra. uttama ghoDAnI eka jAta mukha; ArArA. ghaDAmuM moDhuM soInAM mulAjaiM samyaco. vazamA, maryAdAmAM, nAkAM (saM.mukha) __ [aMkuzamAM] muha gurjarA. mArI (saM. mahya) mulANA hammIpra. maulAnA, maulavI muhakANi *gurjarA. [zarama, lajjA, duHkha, mulANi [mAulANi ?] uktira. mAmI vasavaso]; juo kANi (saM.mAtula parathI) muhachaNa uktira. Acamana ("saM.mukhakSaNa) mulI vikrarA. mULa, jaDIbuTTI [rA.mUchaNa]; juo machaNa muvAla paMcavA. [movALA], vALa (saM.mukha+ muhaDauM uktira. upabA. gurjarA. nalarA. 2010_03

Page #485
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 399 - muhata/muMjhi parathI) vIsarA. moDhuM (saM.mukha+Da) muhito, mihito, meMhito prAcIkA. maheto muhata prAcIphA. maMtrI; maheto (saM.mahata) (saM.mahat parathI) muhata vimapra. mahattva, [gaurava muhiyA, muhIyAM uktira. vyartha, nirarthaka muhatau gurjarA. prAcIphA. maMtrI, maheto (saM. (saM.mudhA) mahat parathI) muhu vimapra. khoTI rIte, [mithyAbhAve] (saM. muhatAnaMdana gurjarA. maMtrIputra __mudhA) muhapatI uktira. jainomAM mukhe bAMdhavAmAM muhukhAI, muhukhAyI uktira. parokSavAdI, Avato lUgaDAno kakaDo (saM.mukhapatrI) [ pAchaLathI bolanAra, "niMdaka] . muhabAri SaDAbA. moDhe (saM.mukhadvAre) muhuDai zRMgAma. moDhe [saM.mukha parathI] muharaI gurjarA. mora, AgaLanA bhAge (saM.mukha muhuta (mAnamuhata) zaMgAma. muhUrta, [zukana], [apazukana]: juo mAna-zukana muharAM gurjarA. mahorAM, [AkRti, rUpa] [phA. muhata nalarA. vimapra. maMtrI, maheto muhaH] muhubhariyAM kAdaM(zA). moM-bhera (saM.mukha+ muhariyA vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). ___bharita) __ guMjArava kare (saM.mukharitAH) mahara prAcIphA. zaMgAmaM. mIThI (saM.madhura) muharI prAcIsaM. madhurI muhusari * kAdaM(zA). [mUcha] (saM mukhazrI) muhalu juo mahalau mahavaTA vimapra. eka prakAranaM vastra: jao muhui pradhucu. mukha mukhavaTau muhuMDAiM juo muhaMDAI muhavaDi prAcIphA. lAvala. vimapra. movaDe, muhaMtI SaDAbA. muhapattI, jainomAM moM para AgaLa, mokhare (saM.mukhapaTa); jao rAkhavAmAM Avato kapaDAno TukaDo (saM. muMhuMvaDi mukhapatrI) muhavi abhiU. "mahuDAnAM vRkSa (saM.madhUka) muMAla ArArA. movALA, vALa [saM.mukha+ muhaMDAI (muhuMDAI) upabA. mukha vaDe vAla] muhaMtau upabA. maMtrI (saM.mahAna, prA.mahaMta) muMka AnaMsta. mUke, choDe, taje [saM.mukta-] muhA gurjarA. khoTekhoTe, mithyAbhAve (saM. muMca- terakA. mukAvaM, [chUTavU] (saM.mucya-) mudhA); devarA. vyartha, phokaTa muMjavayaNa vasaMphA. vasaMvi(brA.) mIThAM vacana muhADi terakA. prAcIsaM. sAmmukhya, mukhomukha, (saM.maMjuvacana); vasaMvi. maMju (ke muMja___ rUbarU hovU te nAM) vacano (saM.maMju ke muMja+vacana) mur3iyAM uktira. nemichaM. SaTipa. nirarthaka, muMjhi jinarA. mugdha thaIne, moha pAmIne [saM. vyartha (saM.mudhA) muhya-] 2010_03

Page #486
400 muMThi/mUlI 400 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza muMThi vasaMvi(brA). mUThI (saM.muSTi) mUjhai abhiU. uktira. *gurjarA. devarA. muMDa 0 nalarA. dhAnyanuM eka moTuM mApa, mUDo prAcIsaM. virApa. mUMjhAya (saM.muhyati) di.mUDa]; juo mUDA mUTaka SaDAbA. TopalI, [poTaluM] (saM.muTaka) muMDhI prAcIsaM. mukhe, moDhe mUTha akhAkA. *pakaDa, [*ekatAMtrika prayoga] muMdaDI uktira. vITI (saM.mudrikA) mUThau uktira. nAza pAmyuM (saM.muSTaH) [hiM. *muMdra [suMbra gurjarA. samudra; juo sudraha mUThanA] muMbaDI lAvala. vIMTI [saM.mudrikA] mUlya akhAkA. mUThI [jeTaluM], thoDuka muMbaDIyau sthUliphA. mudrikA, vIMTI mUDau lAvala. mUDo, netara ke barunI beThaka, muMgha ArArA. mugdhA, strI (apa.); vIsarA. oThIMgaNa mATegeM koI sAdhana] __ mUrkha (saM.mugdha) mUDA, mUhaDA abhiU. [annanuM eka muMdhi RSirA. prAcIphA. bhoLI strI, mugdhA. parimANa], "soLa ke vIsa maNa- vajana mugdha kanyA; vIsarA. mUrkha strI (saM.mugdha) [saM.mUTaka; de.mUDa] muMmata siMhA(zA). mamata mUdhi zRMgAma. mugdhA muM sI narakA-2. mArA jevI mUna prAcIsaM. mauna muMhatau ArArA. maheto, maMtrI mUne-mUne premAkA. maune-maune, [mUMgA{gA] muMhapatti 0aitikA. mukhavastrikA, [moM mUrakhacaTTa gurjarA. mUrkha ziSya - AgaLa rAkhavAmAM AvatI vastrapaTTI] mUrachAi cittasaM. mUrchita thAya, niSkriya thAya muMhuMnA mAMgyA ArArA. moMmAgyA, icchA mujaba mUrata, mUratya akhAkA. narakA. mUrti muMhuMvaDi pradhucu. mokhare; juo muhavaDi mUrkhANI RSirA. mUrchita thaI gaI, bebhAna mU, mUM ArArA. gurjarA. terakA. vasaMphA. thaI gaI vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). SaDAbA. mUla cittasaM. taLiyuM mAru, mane mULako premAkA. mULano, pahelAMno mUkai ArArA. jinarA. mokale [saM.mukta-] mULaguM akhAcha. akhegI. upabA. cittasaM. mUkivU uktira. mUkavU, choDavU (saM.mokta- premAkA. mULanu, mULa, [mULa hatuM te, vyam) asala]; upabA. gurjarA. nalarA. mUkyuM vAgbhabA. mukta, [vinAnu, rahita] prAcIphA. SaSTipra. mukhya (saM.mUlagata) mUcha terakA. prAcIsaM. mUrjA mUli ArArA. mULamAMthI, jarA paNa mUchakUcha premAkA. mUcha ane dADhI [saM.zmazru+ mUli SaDAbA. [mUlyathI], vecAtuM kUrcI; juo kuMca mUligau SaDAbA. mukhya (saM.mUlagata) mUchI terakA. prAcIsaM. mUrchita, mUrchA pAmelI mUlI uktira. mULo (saM.mUlikA) "vasaMphAla siMmukta-] mULamAkA. mULa, 'gurjarA. nalA 2010_03

Page #487
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 401 mUlI/mRtyu-samatulya mUlI *gurjarA. [mULa sAthe, mULamAthI] mUMda vIsarA. sIla, mahorabaMdha (saM.mudrA) mUlye cittasaM. mULe, mULamAM mUMdaDau vIsarA. vIMTI (saM.mudrA) mUSakagAmI dazaskaM(1). mUSakavAhana, mUMdaDI uktira. vITI (saM.mudrikA) [gaNeza muMdraprabhAvi gurjarA. mudrA(vIMTI)nA prabhAvathI mUsa uktira. kulaDI (saM.mUSA) mUMhanai lAvala. mane; juo muhani mUsau ArArA. uktira. uMdara (saM.mUSaka) mUM harai gurjarA. mAre, mATe mUsala uktira. sAMbeluM (saM.muzala) mUM ii uktira. mane mUha *abhiU. [mukha mRgaDau prAcIsaM. mRga mUhaDA juo mUDA mRganAbhi gurjarA. nemichaM. kastUrI (saM.) mUhani, mUhUne, mUMhani abhiU. nalAkhyA. mRganAbhija cAraphA. kastUrI mane (apa.mahu) mRgamada akhAkA. kAmA(tri). catucA. mUM prabopra. lAvala. huM; aitikA. terakA. dazaskaM(2). narakA. premAkA. vasaMphA. __ mane; juo mU harivi. kastUrI (saM.) mUMkai ArArA. mokale; upabA. gurjarA. mRgamadapUra vasaMvi. vasaMvi(brA). kastUrInuM mUke, choDe, rAkhe (saM.muMcati) [saM.mukta-] pUra (saM.) mUMkAvaNahAra upabA. choDAvanAra (saM.muMc mRgaloaNi gurjarA. mRgalocanI .. parathI) [saM.mukta parathI] / mRgaloyaNI ArArA. vIsarA. mRgalocanI mUMga uktira. SaDAbA. maga (saM.mudgaH) mRga vasAvU premAkA. haraNa vase ke care evaM mUMgaphalI vIsarA. [maganI sIMga] (saM.mudga jaMgala banAeM, khedAnamaidAna karUM ___ +phalI); juo muganI mRNAla *vasaMphA. vasaMvi(brA). kamaLadaMDa mUMdhI narakA. moMghI, kImatI [saM.mahAgha] (saM.) mUMchIyaI gurjarA. mUrchA pAme (saM.mUrchati) mRta akhAcha. caMdravA. siMhA(zA). mRtyu mUMjaDI harivi. moDhe kALI ane zarIre dhoLI mRtaka akhAkA. premAkA. zaba, maDa, mRtaga kAdaM(zA). mRtaka, zaba, maDa, mUMjI vimapra. kRpaNa mRtya nalAkhyA. mRtyu mUMjhai ArArA. mUMjhAya, bhUlI paDe, mUDha thAya; mRtyaka paMcavA. maDadUM, mRtadeha (saM.mRtaka) __ *gurjarA. [mUMjhAya, mUDha thAya] (saM.muhyati) mRtyakA kAdaM(zA). mATI (saM.mRttikA) mUMThi vasaMvi. mUThImAM (saM.muSTi); SaDAbA. mRtyu-tulya dazaska(2). mRta samo mUThI (saM.muSTi:). mRtyu-samatulya dazaskaM(2). mRtavat, maraNamUMDha gurjarA. mUDha, mUrkha tola gAya 2010_03

Page #488
mRda/merAyIyaM 402 madhyakAlIna gula rALakoza mRda akhAkA. mATI [saM.mRddha "mecu [meda] "gurjarA. [*vAdaLa], [saM. mUdura premapa. mRdula, [komaLa] mecaka], [*baLa], [saM.meda] mRSA akhAkA. [asatya, mithyA] (saM.) meTa (meTaje) "akhegI. [miTAvaje, dUra meuNI meiNI) terakA. bhUmi (saM.medanI) karaje] mekaDA (ramekaDA) vimapra. ?, ramakaDAM, meTai akhAkA. akhAcha. ArArA. devarA. ___ krIDAnAM sAdhano] miTAve, phiTADe, nAbUda kare (da.miTa) mekha madamo. meSa rAzi meTaje juo meTa mekhala, mekhalA, mekhalI RSirA. meTa-melAko narakA. mITano meLApa, dRSTinu kAmA(zA). lAvala. (ghugharIvALo) milana kaMdoro [saM.mekhalA meDaka premAkA. deDakA mekhAM (makhAM kIyAM) siMhA(zA). mekha jevA, meDhI uktira. khaLAmAM anAjane jhUDavA mATe khIlA jevA sajaDa kA ?. jiDI baLadane jenI sAthe bAMdhI goLa pheravavAmAM dIdhA, *mekhalA - sAMkaLa racI] Ave che te staMbha (saM.methi) mekhAMtara akhAkA. dazaraka(1). dazaka(2). meNa narakA. mINa [jevU narama [saM.madana] bahAnuM (saM.miSAMtara) meNAnuM narakA. mahej mekhe prAcIkA. bahAne (saM.miSa) meda madamo. majabUta, nakkara?, [*carabIyukta, mekhonmekha zaMgAmaM. AMkha ughADa-baMdha karavI *mAMsamajjAyukta, "jIvratIjAgato] (saM.meSonmeSa) mevanI, medinI akhAkA. vIsarA. pRthvI megala akhAkA. uSAha. kRSNabA. gurjarA. mevapATa aitirA. mevADa dazaska(2). narakA. prabopra. premAkA. medinI juo medanI hAthI (saM.madakala) , medu juo mecu meghanAda vimapra. maMDapano eka prakAra mera akhAkA. Aya. kRSNA prAcIphA. meghanizA cittasaM. vAdaLa gherAyelA hoya. premAkA. vimapra. merA madamo. evI ghanaghora rAtri lAvala. zreSTha, ciDiyAtA] meghavanI prAcIphA. meghavarNA nAme kImatI mera alagI mosAca. AdhI mara, AdhI jA vastranI banAvelI gerau aitakA. maro meSavAla madamo. DheDa meraDA lAgala. lArA meghADaMbara *gurjarA. terakA. *prAcIkA vIsarA. merAIu uktira. hAthamA jhAlavAnA DoyA eka prakAra- [uttama] chatra / vALo dIvo mecaka kAdaM (zA). gherA vAdaLI raMgarnu (saM.) merAyIyu uktira. hAthamA jhAlavAnA DoyA 2010_03

Page #489
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 403 me rANa/meSonameSa vALo dIvo melAvaDo jinarA. meLApa merANa caMdravA. maherAmaNa, [samudra] meLAve narakA. milAve meru madamo. zreSTha meli nemichaM. meLa (saM.mil parathI) meru sanaMdaNo cAraphA. naMdanavanayukta meru melii nemicha. meLapUrvaka, meLa joIna parvata (saM.meruH sanaMdanaH) meliya aitikA. maLIne, [bhegA thaIne] mela madamo. nakkI, nizce melI, meLIne juo uThAM melI, Teka meLIne meLa vIsarA. *jAna javA pUrve varapakSAtarapha- meLo akhAkA. meLApa thI apAtuM jamaNa, svijanasamudAyarnu melhANa nalarA. vimapra. vIsarA. mukAma, bhegA tharbu te] (saM.mela-) .. chAvaNI (prA.mella) melai AnaMsta. meLe, jAte melhAvaNai gurjarA. meLApa prasaMge / melai ArArA. mokale [prA.mela] . melhai cAraphA. gurjarA. nemichaM. lAvala. melai, meLai upabA. joDe; ArArA. virApa. vIsarA. SaDAbA. mUke, choDe, "lAvala. meLave, nakkI kare, [yoje]; taje (prA.mella) dazaska(1). joDe, baMdha kare; premAkA. mehaNI (malhaNI jAya) jinarA. choDI meLave, [yoje], akhAkA. meLave, [zakAya] [maLatuM kare]; akhAcha. ArArA. meLApa melhaviya terakA. melAvI, mukAvI kare; ArArA. aitirA. uktira. upabA. melhAviu gurjarA. mukAvyo, choDAvyo gurjarA. cAraphA. terakA. narakA. nemichaM. meli harivi-anu. nA vinA, [choDIne] premAkA. lAvala. virApa. harikhyA. melhivA uktira. melavA, mUkavA, choDavA meLave, bheguM kare [saM.mil] mevaDA aitikA. dUta [rA.] melau AnaMsta. jinarA. meLo, meLApa mevAra narakA. narapa(da). mevAsa - mahIvAsa melau ArArA. maLyo, meLApa thayo pradezano rahevAsI, cora-lUTAru, zirajorI melANa, mehalANa akhAkA. akhAcha. karanAra abhiU. uSAha. paDAva, mukAma (prA.mella mevAsa akhAcha. [mahIkAMThAno pradeza], parathI) dhADapADavALo jaMgalI pradeza, [bhayagrasta meLApaka narakA. premAkA. meLApa, milana aMtarAyarUpa pradeza] melApI * narakA. [jenI sAthe meLa hoya tevU mevAsI jinarA. premAkA. mahIvAsI - mahI mANasa, mitra nadInA kinArAnA pradezano; (jUnA melAvau zakA. upabA. uSAha. gurjarA. vakhatamA tyAMnA lUMTAru prakhyAta hovAthI) prAcIsa... vimapra. SaDAbA. meLApa, cora chaMTA, DAku milana, samUhaH jana (se.melApaka) meSonameSa aitirA. [AMkhano] palakAro 2010_03

Page #490
mesa/mogarI 404 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza [saM.meSonmeSa ___miSe [saM.miSena miSena] mesa kAmA(tri). masI, zAhI [saM.maSI] meMhito juo muhIto meha ArArA. uktira. RSirA. gurjarA. meheMvAsa vetApa. *mevAsa; juo mevAsa terakA. devarA. nemichaM. vIsarA. SaDAbA. maithala dazaka(2). mithilA megha, vAdaLa, varasAda mailya vesa ArArA. meMlo sAdhuveza meharU uktira. mukhI, nAyaka; bhaMgI (saM. maihImAye caMdravA. mahimAe, mahimA vaDe ___ mahattaraH) di.; phA.mihatara] mo ArArA. mane; devarA. mArUM; vIsarA. huM, mehala gurjarA. mekhalA, kaMdoro mane; mAjhaM mehalai ArArA. RSirA. nemichaM. lAvala. mobI nizA a mA ) mUke, choDe (prA.melha); vikrarA. mokale mokalai gurjarA. mokale; nalarA. vidAya mehalANa juo melANa Ape, rajA Ape mehalIba siMhA(zA). ? mokalau~ uktira. lAvala. mokaLAzavALu, mehalu nalarA. megha khullu, vistRta; nalarA. zithila, DhIluM mehilI juo mihilI abhiU. upabA. jinarA. SaDAbA. mehera kAmA(tri). "kAmA(zA). sadbhAva, mokaLaM, chUTuM (saM.mukta) di.mokkala] _kRpA, dayAmAyA, prima] [phA.mahera] mokalakaraNa paDAbA. mokalaM. chaTaM karavaM mehera caMdravA. strI di.mehariyA] . meherAMNa juo maherAMNa mokalAvai aMbarA. uktira. gurjarA. terakA. meherAMNa madamo. mahArANo "zRMgAmaM. vidAya le (saM.mukta parathI); meheri, meheriyo caMdravA. strI; di.mehariyA] juo mukalAvai meherI madamo. strI di.mehariyA] mokulamokalu nalarA. taddana mokaLu, khullu mehelai AnaMsta. nalAkhyA. premAkA. mUke, mokha akhAkA. *mukti (*saM.mokSa), [moko, __ choDe (prA.mella) avasara, prasaMga]; narakA. nalAkhyA. * mehelA, mehelAM madamo. mahilA; juo mahelI anukULatA, moko, [avasara] [a. mehelI premAkA. mahilA maukA] meMDaka juo mIDAka mogara abhiU. *moTuM, baLavAna (saM.mudgara meMdra siMhA(zA). maheMdra ?, [*moTA]; juo parathI); [*mudgara nAmanA zastrathI sajja] mahendra mogara, mogarau uktira. nalarA. hathoDAnA meMze meMze vetApa. [judAjudA bahAne], jevU nAnuM ojAra, mogarI (saM.mudgara) kaLekaLe, vAtavAtamAM, vAta karavAne mogarI abhiU. vRkSavizeSa (saM.mudgara) 2010_03

Page #491
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 405 mogA/modakacUrakAdiku mogA lAvala. vyaMtaravizeSa (dai.moggaDa) maraDa, maraDATa, garva; premAkA. macakoDa, mocanA narakA-2. mukti [apAvanAra] vaLAMka mochava devarA. prAcIphA. mahotsava moDa narakA. premAkA. moDiyo, [moLiyo mojAM premAkA. mojaDI, pagarakhAM (saM.mukuTa) mojAM siMhA(zA). "icchita vasta. AnaMda. moDai uktira.. kAdaM(zA). kRSNabA. gurjarA. sukha] [a.mauja] catucA. dazaraka(1). narakA. nemichaM. mojhAra dazaska(1). devarA. premAkA. madhye, vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). vIsarA. mAMhe (saM.madhya+kAra); juo majhAra, macakoDe, maraDe, vALe, lacakAve, toDe, cUre (saM.moTayati) mujhAra moTa madamo. vetApa. gAMsaDI [saM.] moDabaMdha narakA. mukuTabaddha, [chogALAo] moTa (moTa bAMdhavA) naMdaba. [poTaluM bAMdhavA, moDAmoDa premAkA. maraDATa, [aMga lacakAvavAM te] dolata bhegI karavA moDamoDi RSirA. kAdaM(zA). Ama maraDavU moTau matha juo matha tema maraDavU te, laTakA karavA te, [aMga moTakauM ArArA. moTuM . lacakAvavAM te] mATaNa uSAha. [dabAva, ghasavuta[sa. moDe *premAkA. [maraDa, lacaka ke chaTA ..moTana] upara] moTama, moTamya akhegI. caMdravA. cittasaM. so tata. moDe-moDe dazaska(1). premAkA. dhImedhIme premAkA. moTapa, moTAI [saM.mRdu] juo mauDau, muDai moTaM mosAca. moTapa, mahattA moNe-moNe premAkA. dhImedhIme moTaMma madamo. moThe motIna RSirA. motI (saM.mauktika) [hiM.] moTima, moTimma aitikA. siMhA(zA). motIlaga SaDAbA. motIbhareluM (AbharaNa) moTAI, gaurava (saM.mauktika+lagyati) moTI-jhoTI juo jhoTI motIsarI, motIsirI narakA. nalarA. moTuM mukha catucA. caDhAveluM, rIsabharelu mukha lAvala. motInI sera, [motInI mALA moTema narapa(da). moTapa . motha uktira. nAgaramotha, eka prakAraceM ghAsa, moTya akhAkA. *moTAI, [moTA hovApaNuM] eno kaMda (saM.mustA) moThau nalarA. moTo (saM.mahat parathI) moda siMhA(zA).?, [*pezAba, "mUtra] [*de. moThI dazaska(1). premAkA. jyAphata, ujANI moa; saM.] moDa * akhAkA. [maraDAvaM, tUTavU te, nAza]; movakacUrakAdiku SaDAbA. modaka, cUramuM akhAcha. akhegI. madamo. "lAvala. vagere For Private & Personal Use only ___ 2010_03 mAdhya 26

Page #492
modika/mohai 406 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza modika, modIka gurjarA. madamo. modaka, AbhUSaNa] lADu more akhegI. pUrve, AgaLa modika-cAla devarA. lADuno thALa (saM. moyeM cittasaM. tarapha, bAju modaka-sthAla) mola akhAkA. ArArA. paMcavA. mUlya modIka juo modaka mola, moLa narakA. "premAkA. moLiyuM, mAthe monai ArArA. mane . bAMdhavAnuM kapaDu, [pheMTo] [saM.mauli] mobhI *gurjarA. [jyeSTha, agraNI] (.mubma molai uktira. moLe, kAtare, samAre parathI) moli ArArA. ? momaNa jinarA. moTI, jyeSTha moli, molIyaDauM nalarA. pheMTo (saM. moya devarA. mane maulika) mora hammIpra. uttama ghoDAnI eka jAta moliyAM gurjarA. premAkA. sAphA, pheMTA (saM. mora akhAkA. AgaLa, saMmukha maulika) morau RSirA. aitikA. devarA. nalarA. madamo. molIu uktira. sApho, pheMTo mAro (apa.mahu+rau) molIkaM narakA. moLiyuM, [pheMTo] . mora-caMdrano premAkA. moranA pIchAMnI TIlaDI- molIyaDauM juo moli ono - cAMdaliyAno molIyAM virApa. pheMTAo (saM.maulikAni) moraho premAkA. pazune moDhe bAMdhavAnuM gAMTho movaDa narakA. AgaLa, saMmukha; juo pADeluM doraI ___ mohovaTe morathI akhAcha. cittasaM. taraphathI, dvArA, mosaMdhIyaM uktira. pheMTo, sApho ne kAraNe mosa aitikA. mRSA, mithyA]; vimapra. moranAM akhAkA. taraphanAM khoTuM, [asatya] morala premapa. mAralI mosau zRMgAmaM, asatya; [saM.mRSA, prA.musA] moravI premAkA. moranI chApavALI mosau lAvala. siMhA(ma). corI, [oLava, morasikhA uktira. mayUrazikhA, eka te] (saM.moSaH) vanaspati ___ mo-su devarA. mArAthI moraMgI upabA. morapIchano banAvelo paTTo moha, mohu vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). (saM.mayurAMgikA) . mUDhatA, bhrAMti (saM.) morA nemichaM. mora (saM.mayUra) mohai upabA. RSirA. gurjarA. terakA. moriyo narakA. mahoryo, khIlyo vasaMphA. vasaMvi. *vasaMvi(brA). mohita morI "premAkA. hAtharnu kaDalI jevU kare, moha pAme 2010_03

Page #493
karaNa] madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 407 mohakama/mhAkau mohakama siMhA(zA). khUba, sakhata (a. chetarAmaNI, phosalAmaNI]; juo moho mukama; ma.mohokama); juo mohokama rakhatI mohaNa lAvala. mohavaza karavU te, [vazI- mohola kAmA(tri). mahela mohovaTe madamo. movaDe, agra bhAge, [AgaLamohaNaveli RSirA. aitikA. moha pamADe nA bhAgamAM]; juo movaDa evI vela, manohara vela mojha raiyAjI aitikA. mohI rahyA cha, [moha mohanamaMtra catucA. mohita karavA mATeno pamADI rahyA cha] maMtra, [vazIkaraNamaMtra] moMghu-dava premAkA. manamAM Aga (dava) utpanna mohanasArA RSirA. moha pamADanArI, thAya eTaluM moMdhU, mozRMdATa [zreSTha] moM-bolI premAkA. moDhethI kahevAtI mohanI gurjarA. mohanIya, karmano prakAra momAM ghAle hAtha akhAkA. AjIjI kare, jemAM yogyAyogyatAno viveka raheto dInatA darzAve] nathI (saM.mohanIya) [jai.] morakhA akhAcha. moM sAcavavA pUratA, moha-mAgyA devarA. moM-mAgyA [jUThA]; juo moho-rakhatI mohana mAMna madamo. atyaMta mohaka; juo moho-TALo premAkA. moM batAvavAnu TALavU mAna - e, maLavAno inakAra mohi ArArA. mane; mAru mohorakhatI akhAkA. mAtra kahevA pUratI, mo hUMtI ArArA. mArAthI [phosalAmaNI]; juo moho-rAkhatI; moho cittasaM. nalAkhyA. moha morakhA mohokama, mohokaMma akhAcha. caMdravA. mau uktira. juo maU madamo. dRDha, sakhata, [bhAre]; juo mauna karu ArArA. zAMta thAo mohakama mauharya * narapa. [moLiyo, pheMTo] mohoTaMma madamo. moTAI . myali nalAkhyA. maLe, [bheguM thAya] mohoTA rUstasa. moTA myaliu kAdaM(dhu). gherAyelo, [-nI sAthe mohotAM akhAkA. mohatAM, moha pAmatAM rahelo] mohothI catucA. moMthI, moDhe pragamada kAmA(tri). kastUrI (saM.mRgamada) mohora paMcavA. sonAno sikko, sonAmahora ughaDo madamo. mRgalo mohoravI siMhA(zA). mokharAnu, AgaLa prata siMhA(zA). mRtyuH juo marata paDatuM mhA, mhAM vIsarA. huM, mAjhaM moho-rAkhatI premAkA. bhramamAM nAkhe tevI, mhAkau, mhAMkau vIsarA. mAruM ____ 2010_03

Page #494
mhAla/yAtra 408 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza mhAla *akhAkA. [AnaMda]; juo mAla di.jima] mhAM juo mhA yamaNuM [jamaguM] uktira. jamaNuM mhAMkau juo mhAkau yamivau [jamivau] uktira. jamavU mhe vIsarA. meM yamIta [jamIta] uktira. jamAtuM yava [java] kAdaM(zA). jyAre (saM.yataH) ya terakA. vaLI (saM.ca) yavAreM [javAreM] prAcIkA. je samaye (saM. yau juo iu yadvAre) yakA prabopra. jU (saM.yUkA) yazanAmika aitikA. yazasvI yakSakardama premAkA. kesara, kastUrI, caMdana, yazavA prAcIsaM. yazanI vAyakA, [yaza kapUra ane agaruno sugaMdhI lepa [saM.] bolAvo te] *yaca catucA. ? yazuM [jazRM] nalAkhyA. jevU (saM.yAdRzakam) yaja lAvala. rezamI vastra yasau [jasau] uktira. jevU yajana akhAkA. sevA, [pUjA] [saM.] yasiiM aitirA. yaza vaDe yaNiyu [jaNiyu] kAdaM(zA). nalAkhyA. yasu jasu] terakA. [jenuM jaNyo, janma Apyo (saM.janitakaH) yasUM uSAha. ebuM (saM.idRza; hiM.aisA) yatana ArArA. jatana, kALajI [saM.]; juo yahAM [jahAM] uktira. jyAM jatana yahu prAcIsaM. e (saM.eSaH; hiM.yaha) yatanA [jatanA] AnaMsta. apramAda [saM.] yaM prAcIsaM. tRtIyAno pratyaya [-thI, vaDe, yatanno ArArA. prabaMdha, vyavasthA (rA.) e] yataMna akhAcha. yatna yaMtra mugarabI hammIpra. magarabI yaMtra, goLA *yatisaya (atisaya) devarA. prabhAva, pheMkavAnuM yaMtra; juo mugarabI yaMtra [mahimA] [saM.atizaya yaMtrI kAdaM(zA). taMtuvAdya, vINA yatipatI RSirA. yationA pati, svAmI, yA [*jA] ArArA. jene ? Ane ? AcArya (saM.yatipati) ___ yA paMcavA. e (saM.eSA); juo yau yala kAdaM(zA). sAcavaNa, jatana (saM.yatana) yAga premAkA. yajJa yathAbaddha akhAcha. jevo baMdhanamA che tevo, yANa [jANa] uktira. jyAM sudhI (saM. [je-te avasthAmAM baMdhAyela] yAvat) yama [jama] kAdaM(zA). "gurjarA. nalAkhyA. yAtAyAta akhAkA. AvAgamana, janmamaraNa yAtra aMbarA. prAcIkA. nATAraMbha, nRtya; yamai [jamai] uktira. nalAkhyA. jame juo jAtra 2010_03

Page #495
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza yAtrAhAru vikrarA. yAtrALu yAminIkara RSirA. caMdra (saM.) yAmuka vasaMphA (la). vasaMvi (brA). joDImAM, belaDIe (saM. yamakaparathI); juo jAmuka yArI prAcIphA. maitrI (phA.) yAhi [jAhni] kAdaM (zA). jyAre yAM ArArA. ahIM 409 yAtrAhAru / yogi [jai. ]; juo jugalA dharama yugaliyA, yugalIA nalarA. SaDAbA. joDiyAM bhAIbahana, je prAcIna kALamAM patipatnI banatAM (jai.); juo jugaliyA yugavara aitikA. yugamAM pradhAna, [mukhya, zreSTha ] yugayugatA [jugajugatA ] michaM. jhagamagatA yaha [jAMha] nalAkhyA. jyAM (saM. yasmAt) yuddhazatra, yuddhasatra gurjarA. virApa. yuddharUpI yajJa (saM. yuddhasatra) yi [ja] nalAkhyA. je yama [jima ] uktira. nalAkhyA. jema vizauM, vizva [jizauM, jizyau ] prabopra. jevuM (saM. yAdRza) yihAM [jihAM] nalAkhyA. jyAM vihAMkaNi [jihAMkaNi] kAdaM (zA). jyAM yItu [jItu] prabopra. jItyo ( saM . jita+kaH) yIus [jIus] prabopra. jIte (saM.ji-) yIva [ jIva] prabopra. jIvAtmA yavatAM [jIvatAM] prabopra. jIvatAM yIvana [jIvana] prabopra. jIvatara yIvita [ jIvita] prabopra. jIvatara yIvI [jIvI] prabopra. jIvI (saM. jIvitA) yuga [ga] nalAkhyA. jaga (saM. jagat ) yugatuM kAdaM (zA). nalAkhyA. vimapra. yukta, baMdhabesatuM, yogya, juo jugatuM yugati michaM. yukti yugadIzvarI [jugadIzvarI] prabopra. jagadambA (saM.jagadIzvarI) yugalA dharmma lAvala. joDiyAM bhAIbahana yugala ( pati ane patnI) tarIke jIvana vitAvatAM evo dharma [ - jUnI rUDhi] 2010_03 yuvaI ArArA. yuvatI (prA.) yuvati - manora vasaMvi (brA). yuvatInA manoratha ye [je] uktira. uSAha. nalAkhyA. je (saM.) yeka caMdravA. eka yeTali [ jeTali] nalAkhyA. jeTale (saM. yattulya) yena, na [ena] caMdravA. [kharekharuM ], kharekhara [a. aina] ye [je] kAdaM (zA). jema yelaphela [ elaphela ] narapa (da). avicArI, gAMDuMgheluM yeha [ jeha] prabopra. je (saM.yaH ) yehAri [jehAri] kAdaM (zA). jyAre yo uktira. je (saM.yaH) yo paMcavA. e ( saM . eSaH ) yogapAdukA siMhA (ma). evI pAdukA je paherIyogI AkAzamAM UDI zake (saM.) yogapAvaDI siMhA (ma). evI pAdukA je paherIne yogI AkAzamAM UDI zake (saM.yoga+pAda) yogi ArArA. yogya, lAyaka

Page #496
yojita/racaMti 410 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza yojita ArArA. joDelA [saM.] rakhevALa, cokIdAra (saM.rakSApAla); yotika-jANa [jotikajANa] prabopra. premAkA. *rakhevALI, *rakSA, [*rakhevALa] jyotiSI (saM.jyotiS gu.jANa) rakhavAlau uktira. premAkA. lAvala. rakhevALa yodha lAvala. vasaMphA. vasaMphA (la). (saM.rakSApAlaH) __ vasaMvi(brA). yoddhA (saM.) rakhavAluM gurjarA. rakSaNa karavU te yodhara vasaMvi. yoddhAo (saM.yoddhAraH) rakhi ArArA. nakSatra (saM.RkSa) yovana-madi lAvala. yauvananA made rakhi *gurjarA. [rAkhe] [saM.rakSa] yauvanami *kAdaM(zA). [juvAnIthI bhareluM] rakhi, rakhI kAdaM(zA). nalAkhyA. RSi, (saM.yauvanamaya) muni yyA paMcavA. ahIM (saM.atra) rakhyA ArArA. rakSA, rakSaNa rakhyo premapra. rakSyo ha gurjarA. rati, kAmadevanI patnI; upabA. ragai akhAkA. naimichaM. karagare, AjIjI terakA. rati, prIti, prema kare; juo rage i vAgbhabA. caturthI ane SaSThIno pratyaya, ragajhaga siMhA(zA). rakajhaka [mATe]; juo raiM, rahai, haraI, hra, ragata vIsarA. lAla (saM.rakta) ragatanetra caturA. lAla AMkho [vALo] raiya terakA. racyuH gurjarA. racita ragata-locana nalAkhyA. rAtAM locana karIne] Daballaha terakA. prAcIphA. prAcIsaM. kAmadeva ragarage narakA. kAlAvAlA kare (saM.rativallabha) ragAuli, raMgAuli, raMgAvali nalarA. DahINa garjarA. rati vagarano, rativiyogI. hammIpra. bakhtarano eka prakAra (saM.raMga+ Avali ?) raI vAgbhabA. SaSTipra. caturthI ane SaSThIno ragiyA premAkA. jakkI, haThIlA pratyaya, [-ne, mATe]; juo rai rage akhAcha. [ragye], ragavA(kAlAvAlA -rau vIsarA. no [rA.] karavA)thI; raga(haTha)ne lIdhe; juo ragai rakkha- terakA. rakSaNa karavu (saM.rakSa) raghavagho akhAkA. raghavAyo, utAvaLo, rakkhasi terakA. rAkSasI gabharAyelo raktahema premAkA. rAtA raMga, sonuM [saM.] vANuM *akhAcha. [racAyuM, racanA rUpe rakSAgRha kAdaM(dhu). pAMjaruM, kedakhA- [saM.] pariNamyu, vistae~] rakhata *vimapra. [mAlamilakata] [rA.] racaMti aitikA. anurAga kare che di.]; rakhavAla, rakhavALa gurjarA. nalAkhyA. prAcIsaM. juo raMcyati / 2010_03 For Private & Persona! Use Only haI ragatanA pa mRhINa gujahAna ne SaSThIno egiyA pramA sya], ragavAjuo ragai

Page #497
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 411 sva/rati raja cittasaM. (strIna) Artava [saM.rajas] raNaraNa terakA. raNajhaNa evo dhvani rajaka premAkA. dhobI [saM.] raNaraMga AnaMsta. yuddhano raMga, yuddhano utsAha rajaNI (nirajaNI) * nemichaM. [kSINa karIne] raNavaTa *abhiU. [kSAtradharma, yuddhanI Teka]; rajamati(?) terakA. rAjimatI . premAkA. raNakSetra[no mArga] rajinI ArArA. rajanI raNavaNIyAM gurjarA. raNavaNa avAja karyo raja uSAha. aitikA. rAjya raNavAiM (koraNa vAI) *gurjarA. [AMdhI raDayaDa gurjarA. raDavaDa avAja karato phelAya] raDavaDai RSirA. gurjarA. virApa. ravaDe, raNavAvalA jinarA. yuddhAtura (saM.raNaathaDAya, rakhaDe vyAkulA] . raDaviDiyau prAcIsaM. raDavaDyo, [athaDAyo- raNasaMDa hammIpra. raNamAM sAMDha jevo, mahAkuTAyo parAkramI [saM.raNapaMDha] raDha uSAha. *haTha, laganI]; caMdravA. premAkA. raNasthaMbha ropyo premAkA. yuddha zarU karya, raTaNa, laganI; narakA. haTha, jidda; juo [yuddhanA maMDANa rUpe staMbha ropyo] raMDha mAMDi raNijhaDi * vimapra. riNu - dhULanI jhaDIthI] raDhaI *gurjarA. [DhaLe, Dole di.raDDa] raNiyu akhAkA. nalAkhyA. RNI, devAdAra raDhi abhiU. raDha, [laganI] (saM.RNikakaH) raNa premapa. RNa raNIu RSirA. RNavALo, devAdAra (saM. raNa, rAMna siMhA(zA). araNya __ RNin) raNai aitikA. vAge che, [raNake che] raNe premAkA. RNamAM raNakAhala aMgavi. raNaduMdubhi [ke raNabherI] rata narakA. narapa(da). nalarA. premAkA. Rtu raNajhaNe aitirA. [jhaNajhaNATa thAya], saceta ratanakhaMbha premAkA. ralathI jaDelo thAMbhalo thaI jAya, uzkerAya [saM.raNat+dhvani] ratanadoSI ArArA. ralamA doSa mUkanAra; raNatUra lAvala. yuddhanA medAnamAM vagADAtAM juo raladoSI mukhavAdya, [raNaziMguM] [saM.] ratanAnI vIsarA. [ralamaya] raNadevyA premAkA. raNadevIo, yuddhanI rata-mAvaThaM narakA. kasamaye varasato varasAda, devIo [mAvaThAnI Rtu, mAvaThAno samaya] raNabhASa hammIpra. raNabhASA, *topano avAja ratAMjaNI ArArA(va). uktira. raktacaMdana, raNamAla abhiU. raNamALA, yuddhamA janArane eka vRkSa paherAvavAmAM AvatI vijayamALA rati, riti ArArA. prAcIphA. lAvala. raNaraNa- terakA. prAcIsaM. raNajhaNavU, raNakavU vasaMphA(la). vasaMvi(brA). Rtu 2010_03

Page #498
rati / rammAula rati, ratya akhAkA. premAkA lAvala. anurAga, Asakti; premAkA. vasaMvi (brA). prema, premakrIDA, kAmakrIDA; ArArA. michaM. AnaMda 412 rathI ti *virApa. [rathIo yoddhAo te ] rathyA juo rathA ravi nalAkhyA. hRdaye rativara cAraphA. kAmadeva ratipati sUra vasaMvi (brA). zUravIra kAmadeva khuM cittasaM. hRdaya, hRdayanI vRtti, valaNa ve cittasaM. madamo. hRdaya; hRdaye, hRdayamAM radhi ArArA. riddhi ranna prAcIsaM. araNya, rAna rativAu * gurjarA. [rAtre karelo humalo ] ratI uktira. caNoThI (saM. raktikA); akhAkA. ArArA. premAkA. narakA. ratIbhAra, taddana thoDuM bAba narakA. eka taMtuvAdya [phA.] rabhasa nemichaM. vega, utsAha (saM. rabhas ) ramajhola * aitikA. [ramajhaTa] ramaNa terakA. -, [[prayatama] [saM.]; narakA. premakrIDA [saM.] saMbhoga ] ratauM ArArA. terakA. anurakta, anurakta ramaNazALA akhAkA. kAmakrIDAnuM sthaLa thayuM [saM. rakta] ramaNika premAkA. ramaNIya, suMdara ratnakaMbala akhAkA. UnanI ratnajaDita ramati, ramatya akhAkA. aitikA. ramata kImatI kAmaLI [saM.] ramali ArArA. 0 kRSNaca. gurjarA. cAraphA. prAcIphA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vimapra. sthUliphA. ramata, krIDA (saM.ramparathI) tu madamo. rata, Rtu; RtusrAva khudAna prAcIkA. RtudAna, [RtukALe ratnajaTita nalarA. ratnajaDita [ saM . ] ratnatraya pradyucu. samyag darzana, samyag jJAna, samyag cAritra [jai.] [saM.] ratnadoSI ArArA. ratnomA doSa mUkanAra; juo ratanadoSI ratnapArakSa nalarA. ratnanI parakha karanAra madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ratya akhAkA. Rtu ratya juo rati ratyebo rustasa ?, [* pada, *hoddo; *ijjata, * kadara] [a.rutva] 2010_03 ratha-aMga, rathaMga vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). ramma aitikA. ramya cakra, rathanuM paiDuM (saM.) rathA (? rathyA) zRMgAmaM. zerI dUSaNa ramAula, ramAlau prAcIsaM. sundara, ramaNIya, [samRddha, vyApta ] (saM. ramA+Akula); juo ramAula ramija aitikA. ramaNa [-krIDA ] karIe ramajhima RSirA. rUmajhUma avAjathI ramituM uktira. ramavuM ramekaDA juo mekaDA, rAmekaDau -- rathArUDha rammAula terakA suMdara, ramaNIya, samRddha, vyApta; juo ramAula

Page #499
khuza madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 413 rayaNa/ralIAyata rayaNa ArArA. gurjarA. terakA. "devarA. gayuM hoya evaM, "daridra] nemichaM. lAvala. ratna ralai, raLai akhAkA. AnaMsta. RSirA. rayaNa, rayaNI catucA. premAkA. siMhA(zA). kAdaM(zA). gurjarA. devarA. nemichaM. rajanI, rAtri zRMgAmaM. raDavaDe, bhame, bhaTake, AjubAju rayaNaura gurjarA. ratnapura, gAmanuM nAma phare, aTavAya, [ghasaDAya] (da.rula); rayaNapyaha ArArA. ratnaprabha (e nAma) juo rulai rayaNamae gurjarA. ratnamaya rali nalAkhyA. lAvala. khuzI, AnaMda rayaNamaNi nemichaM. ratnamaNi ["de.rali] [*saM.rati+la]; juo ruli raliAto aitikA. Ananda[yukta, rayaNAgarA 0aitikA. ratnAkara [raLiyAta, prasanna rayaNAyara aMbarA. aitikA. kRSNaca. gurjarA. , raliAyata, raliAyati, raliyAti nemichaM. sthUliphA. ralAkara, sAgara kAdaM(zA). vimapra. raLiyAta, prasanna, rayaNAvalo gurjarA. [cokkasa prakAranI / upavAsanI caDatI zreNIvALu] eka raliya aitikA. prAcIphA. AnaMda, umaMga prakAracaM tapa (saM.ratnAvalI) [jai.] (saM.rati+la) rayaNAha aitikA. ratnomAM raliyahi cAraphA. AnaMdathI rayaNAM ArArA. ratno raliyAti juo raliAyata rayaNi uSAha. karpUmaM. jinarA. terakA. rUpaca. raliyAyatu SaDAbA. raLiyAta, prasanna vIsarA. harivi. rAtri (saM.rajanI) raliyAvaNau aitikA. raLiyAmaNuM; cAraphA. rayaNA akhagA. kRSNabA. dazaka(2). prAcIphA. raLiyAmaj, AnaMdadAyaka; narakA. vikrarA. harikhyA. rajanI, rAta; juo ruliyAmaNau juo rayaNa ralI, raLI ArArA. aitikA. kAmA(tri). rayaNIya gurjarAH rAtri (saM.rajanI) kAmA(zA). gurjarA. terakA. narakA. rayaNIdaMna akhegI. rajanIdina, [rAtadivasa] nalAkhyA. nemichaM. pradyucu. prAcIkA. rayaNIyara prAcIsaM. caMdra (saM.rajanIkara) premapa. premAkA. vikraca. virApa. syaharaNa devarA. [rajoharaNa], dhULa khaseDavA- siMhA(zA). AnaMda, prasannatA, hoMza (de.; nI UnanI moTI pIMchI, ogho [jai. saM.rati parathI/lal parathI); juo rulI rayatANau uktira. rajoharaNa, jaina muninu ralIAiti prabopra. AnaMdayukta eka sAdhana (saM.rajastrANam) ralIAta kAmA(zA). rAjI, khuza rayavADiya juo vADiya ralIAti zRMgAmaM. AnaMdita rala gurjarA. *tuccha vastu, [*saghaLu lUMTAI ralIAyata RSirA. AnaMdita 2010_03

Page #500
ralIyAtya/rahai 414 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ralIyAtya caMdravA. raLiyAta, [khuza] rasanA akhAkA. RSirA. kAmA(tri). ralIyAyata nalarA. pradyucu. AnaMdita gurjarA. cittasaM. virApa. jIbha (saM.) ralIyAlI prAcIsaM. sundara rasanA DaMsI premAkA. jIbha kacarI, vacana raLI rase premAkA. AnaMdathI ane rasathI Apyu rakha akhAkA. tAna, umaMga, [utsAha] rasaniviu SaDAbA. rasaneMdriya, jihvendriya rakhADI, ravADI, rivADI aMbarA. RSirA. rasapAta narakA. rasanA dhodha, [rasanA pravAha nalarA. prAcIphA. vimapra. rAjasavArI [saM.] (saM.rAjapATikA); juo rAivADI rasaraMga vasaMvi(brA). bhogAnaMda, [rasAnaMda, ravinaMdana gurjarA. sUryaputra budha, [DAhyo] (saM.) AsvAdAnaMda] [saM.] ravisuta narakA. yamarAja, mRtyuno deva; rasavatI aitirA. gurjarA. virApa. rasoI (saM.) premAkA. azvinI kumAro [saM.] rasaveda nemichaM. rasa cha, veda cAra eTale 46ravIrajo prAcIkA. ravaiyo nI saMkhyA raveu premAkA. ravivAra rasaMta gurjarA. avAja karatuM, cIsa pADatuM ravaiyo narakA. premAkA. dahIM valovavAnuM (saM.rasati); juo rasira lAkaDA, sAdhana, valoj rasAiNa vIsarA. [rasabharI ke rasAyaNa jevI ravya madamo. ravi navajIvana bakSatI racanA] ravADI juo ravADI rasAulu gurjarA. rasapUrNa, rasALa (saM.rasAkula) razI premapa. rasika rasAla ArArA. rasALapaNe, rasapUrvaka, raze cittasaM. *dUra karaze (*saM.raha parathI AnaMdapUrvaka; zRMgAma. AMbo (saM.) *saM.riza parathI: jao rihiza rasira terakA. kikiyArI karatuM (saM.rasa); razma kAdaM(zA). kiraNa (saM.razmi) juo rasaMta rasa cittasaM. Atho lAvavA mATe meLavaNa raso *karpUmaM. nalarA. rasoI (saM.rasavatI) tarIke nakhAtuM dravya rasoI dazaska(2). rasoDuM rasa cittasaM. pArAnuM sauthI asarakAraka rasoyi uktira. rasoDuM (saM.rasavatI) svarUpa; ekarasa, ekarUpa raha aitikA. gurjarA. ratha rasaka (rasakasavedha) *prAcIphA. [rasa, kasa rahai gurjarA. vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. (parIkSA) ane vedha (cAtuya)]; juo vedha vasaMvi(brA). aTake (saM.rahati) di.]; rasaDA paMcavA. rasso, doraDaM (saM.razmi) cittasaM. aTake, maTe rasaNIyA vikrarA. rasa - pravAhI cIjono rahai, rahaiM aMbarA. upabA. gurjarA. nalarA. vepAra karanAra vAgbhabA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). ___ 2010_03

Page #501
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza SaDAbA. SaSTipra. caturthI ane SaSThIno anuga, -ne, -ne mATe, nuM (saM. aparasmin); juo rai, rahi, hUi rahaNa gurjarA. rahevuM te; * prabopra. [raheNI, rIta, vyavahAra ] rahaNahAra upabA rahenAra rahata uktira. raheto rahavai gurjarA. rathapati, [rathI, rathArUDha yodvo ] rahAvai uktira. gurjarA. rAkhe, sthApe (saM.* rakSApayati) [saM./de. rah] rahi, rahiM vasaMphA. vasaMvi (brA). caturthI ane SaSThI vibhaktino anuga, ne, mATe, nuM juo rahai rahita uktira. rahetuM rahitu juo chatu rahivauM uktira. rahevuM rahIi uktira. rahevAya rahItuM uktira rahevAtuM rakhAtuM rahIvA uktira. rahevA raheNa premAkA. [reNa], dhAtune sAMdhavAnuM raMjaviyau aitikA. prasanna karyA raMjyA aitikA. prasanna karyA jhAraNa raheNa cittasaM. rahevuM te rahyuM TamaTamI premAkA. ghaNuM utsuka thayuM kaNa premAkA. raNakato, raNakAra karato raMga cittasaM. anubhava: sneha, prIti, Asakti; ArArA. gurjarA. terakA. lAvala. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). vIsarA. AnaMda, ullAsa; [lagAva], prema vasaMvi (brA). vilAsa, lAvala. vibhrama, saundaryachaTA 2010_03 415 rahaNa /raMbha raMgarADa * narapa ( da ). [ AnaMdabharI takarAra, premakalaha ] [ saM . raMga + rATi ] raMgabhUmi, raMgabhUmI aMbarA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). raMgamaMca, krIDAbhUmi (saM.) raMgagaNi gurjarA. raMgabhUmimAM (saM. raMga + aMgana) raMgAulai, raMgAuli, raMgAvali vimapra. hamma. bakhtarano eka prakAra; juo ragAuli raMca akhAkA. *akhegI. cittasaM. narakA. mosAca. saheja, thoDuM, lagAra raMcyati (? racaMti) zRMgAmaM rAce che; juo raccaMti raMjaNa gurjarA. terakA. raMjana karanAra raMjavai upabA. vasaMvi. vasaMvi (brA). raMjana kare (saM. raMjayati) raMjavaNahAra upabA. rAjI karanAra raMja gurjarA. AnaMda Ape raMjiu ArArA. (saM. raMjita) raMDa, raMDA vetApa. strI [saM. raMDA ] raMDamAla vikraca. [ruMDamALA, khoparIonI * SaDAbA. rAjI thayo mALA ] raMDA zRMgAmaM. vidhavA strI (saM. raNDA); juo raMDa raMDuo madamo. rAMDavo, rAMDelo, vidhura raMDha mAMDi jinarA. jIda pakaDIne; juo raDha raMDhAlA jinarA. raNavIra, [TekIlA vIra] raMbha, raMbhA gurjarA. nemichaM. lAvala. e nAmanI

Page #502
raMbha-khaMbha/rAkhaNahAru 416 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza apsarA [saM.raMbhA] rAutAI uktira. rAjapUtapaNuM, vIratva (saM. raMbha-khaMbha madamo. kadalIstaMbha, [keLano rAjaputra parathI) thAMbhalo] (saM.raMbhA+skaMbha) rAula aMbarA. ArArA. nemichaM. pradyucu. raMbhaNa premAkA. AliMgana, bheTavU e [saM.] lAvala. vIsarA. sthUliphA. [rAjagRha, raMbhA ArArA. strI svarganI apsarAnaM nAma rAjamaMdira, rAjadarabAra (saM.rAjakula) [saM.]; juo raMbha rAulau uktira. rAjagRha (saM.rAjakulam) raMbhA RSirA. premAkA. keLa [saM.] raMmaNa madamo. ramaNI rAulu pradyucu. rAjA, [rajavADI] (saM.rAjaraMha vAgbhabA. vega [saM.rabhas] rA abhiU. kAMda(dha). nalarA. paMcavA. rAulI nemichaM. rAjakuTuMbanI; harivi. rAjalAvala. rAjA kuLane lagatI, rAjAnI rADa, rAya, rAyi nalAkhyA. lAvala. vIsarA rAkA ArArA. pUNamA (sa.) rAjA (saM.rAjan) rAkSisi gurjarA. rAkSase rAi SaDAbA. rAtri rAkhai ArArA. uktira. upabA. terakA. narakA. premAkA. lAvala. vAgbhabA. rAiu SaDAbA. rAtrine lagatuM vIsarA. rakSaNa kare, saMbhALe (saM.rakSati); rAiko vetApa. rabArI; juo rAyako gurjarA. rAkhe, mUke, [svIkAre, aTakAve, rAiNa, rAiNi ArArA (va). uktira. rAyaNa- .. bacAve]; ArArA. uSAha. nemichaM. jhADa (saM.rAjAdanI) premAkA. rAkhe, aTake, baMdha rAkhe, rAitau uktira. rAyatuM (saM.rAjikA parathI) aTakAve rAimai terakA. rAjimatI rAkha prAcIsaM. rakSA, [rakSaNa] rAivADI zRMgAma. rAjasavArI (saM.rAja rAkhaDI, rAkhalar3I abhiU. uktira. *gurjarA. pATika); juo rayavADiya, ravADI narakA. "nemichaM. premAkA. lalirA. rAI (rAI paDI) * jinarA. [rIse - roSe vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). *vIsarA. strIonA mAthA upara paheravAnuM rAu ArArA. uktira. uSAha. kastavA. eka ghareNu gurjarA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. rAkhaDI upabA. rAkha vasaMvi(brA). vIsarA. SaDAbA. rAjA rAkhaNa uSAha. rakhevALa (saM.rakS parathI) rAuta uktira. uSAha. gurjarA. pradyucu. prabopra. rAkhaNahAru upabA. rakSaNa karanAra; prAcIphA. virApa. rAjA [rAjakumAra], [rAkhanAra, sAcavanAra]; vasaMphA. rajapUta, yoddho (saM.rAjaputra) "vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). - bharAyu] 2010_03

Page #503
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 417 rAkhasapurI/rADa rakSaNahAra rAjabIja akhAkA. rAjAnuM saMtAna [saM.] rAkhasapurI gurjarA. rAkSasonI nagarI rAjaviyA AnaMsta. rAjavIo rAkhasi gurjarA. rAkSasI rAjaveThi AnaMsta. rAjaveTha, [rAjyanI veTha, rAkhasu gurjarA. rAkSasa darabArI veTha] rAkhivaM uktira. rAkhag, rakSaNa karavU rAjasa akhAkA. rajoguNI [saM.]; *caMdravA. rAkhisa lAvala. rAkSasa [rajavADI, vaibhavI, damAmayukta]; madamo. rAkhe prAcIsaM. rakhe [saM.rakSate] rajavADI rAkhyasa cittasaM. rAkSasa rAjasa-rUpa madamo. rAjAnA jevA rUpavALo rAga terakA. *AnaMda, [bhakti] [saM.] rAjasirI ArArA. rAjyazrI, rAjyalakSmI rAgavasiiM aitirA. rAgavaze, premathI rAjasIAM madamo. rajavADI mANaso rAginI ArArA. rAjJI, [rANI] rAjAna uktira. vanaspativizeSa (*saM. rAcaveM vetApa. rIjhave [saM.rajyate] rAjAnaka) rAcha vimapra. rAcaracIkheM, [gRhasAmagrI] rAji kAdaM(zA). nalAkhyA. rAjya rAchanikhara (rAcha nikhara nirakhIi) *vimapra. rAjiyo devarA. rAjA [sAdhanasAmagrI halakI - kharAba dekhAya rAjIiM AnaMsta. rAjI thaIe [saM.rajyate] che]; juo nikharA rAjIu ArArA. rAjA rAchapIcha vimapra. rAcaracIkheM, [gRhasAmagrI] rAjIva premAkA. bhUrA - vAdaLI raMganuM kamaLa rAja siMhA(zA). Apa [mAnArthe]; juo rAjya [saM.] rAja ArArA. vIsarA. rAjA rAjIvalocana akhAkA. kamaLa jevI AMkhorAjai juo rijai vALI [saM.] rAjakulI dazaskaM(1). premAkA. harikhyA. rAjya madamo. Apa [mAnArthe]; juo rAja rAjakuLa, rAjavaMza rATI nalarA. halakI strI, [kajiyALI strI] rAjakuMari gurjarA. rAjakuMvarI [saM.rATi parathI rAjaguriI vikrarA. rAjagurue rAThauDa uktira. rAThoDa, eka kSatriya jAti rAjagula uktira. [?] (saM.rAjatkulam) (saM.rASTrakUTa) rAjaguhya akhAkA. [zreSTha jJAna, brahmavidyA, rAThI prAcIsaM. brAhmaNa-jAti-vizeSa [saM. adhyAtmajJAna] [saM.] rASTrika] rAjaduAra vIsarA. rAjamahelanuM dvAra rADa *akhAkA. *caMdravA. dazaskaM(2). rAjadhAna, rAjadhyAna dazaska(1). dazaska(2). premAkA.laDAI, takarAra, saMgharSa [saM.rATi; premAkA. *rAjadhAnI, rAjya, rAjyazAsana de.rADi]; juo raMgarADa, rADha 2010_03

Page #504
rADi/rAyau 418 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza rADi nemichaM. phariyAda; uktira. *gurjarA. rAtu nalarA. Asakta (saM.rakta) jinarA. "virApa. laDAI, jhaghaDo, takarAra rAtuu virApa. rAgI, [Asakta] (saM.rakta) (da.) [saM.rATi]; juo rADha, rADhi rAtUMbara prabopra. lAla vastra, lAla vastravALI rADo caMdravA. ? strI (saM.raktAMbara) rADha kastuvA. premAkA. madamo. vetApa. rAtha premAkA. ratha (prAsa khAtara 'rAtha') siMhA(zA). kajiyo, takarAra [saM.rATi; rAdhA SaDAbA. rAMdhyAM (saM.radhyati) de.rADi]; narakA. *raDha, "jidda; rAdhAjIke catucA. rAdhAjI pAse [*tophAnamastI]; Asakti, [raDha, rAdhAvedha abhiU. gurjarA. [UMce ghUmatI laganI]; juo rADa pUtaLI [nI AMkha] ne vIMdhavI te [saM.] rADhi vimapra. rADa, takarAra; nalAkhyA. rADa, . jhagaDo, [*khoTI vAta] (de.rADi) [saM. ' __rAna akhAkA. uktira. kAmA(tri). narakA. premAkA. rUpaca. lAvala. vIsarA. araNya, rATi]; juo rADi, rAhADi jaMgala; juo rAMna rANima ArArA. gurjarA. vimapra. rAjatva, rAbaDa akhAcha. rAbaDI jevU, ragaDo rAjapada rANorANa ArArA. samasta (rA.) rAmagharaNi lAvala. rAmanI gRhiNI, sItA rANorANi abhiU rAjAono moTA rAmati, rAmatya bhiU. akhegI. ArArA. yoddhAono] samUha (saM.rAjanno vikAsa) upabA. uSAha. kRSNabA. gurjarA. jinarA. [prA.rANa, saM.rAjAnaka] narakA. nalarA. prAcIphA. prAcIsaM. rAtau aitirA. *rAjI, [Asakta]; gurjarA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). vimapra. SaDAbA. SaSTipra. siMhA(zA). ramata, krIDA terakA. prAcIphA. narakA. lAvala. vasaMphA. (saM.ram parathI) vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). Asakta, anurakta (saM.rakta) rAma thayA narakA. pUrNa thayA rAtaDi upabA. kAdaM(dhra). kAdaM(zA). ratAza, rAmadAsiyA~ premAkA. garIba, kaMgAla, lAlAza (saM.rakta) dInaduHkhI rAtavAse "narakA-2. [rAtavAsA mATe, rAta rAmali gurjarA. ramata, krIDA (saM. ramya+li) rahevA mATe] rAmiNI aMbarA. ramaNI rAtAMbara akhegI. sUrya [saM.raktAMbara] rAmekaDau jinarAH ramakaDu, [AnaMdanuM rAti uktira. gurjarA. terakA. vasaMvi(brA). sAdhana]; juo ramekaDA vIsarA. SaDAbA. rAta (saM.rAtri) rAya upabA. gurjarA. terakA. vIsarA. rAjA; rAtIjagA aitirA. [utsava prasaMge mAMgalika juo rAi gIto sAthenuM sAmUhika rAtre jAgaraNa rAyau * vIsarA. [rAtri] [saM.rAtra, prA.rAya] 2010_03

Page #505
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza rAyakUMpara gurjarA. rAjakuMvara ( saM . rAjakumAra ) rAyako caMdravA. premAkA. govALa, rabArI; juo rAIko, rAyA rAyaNi gurjarA. rAyaNanuM jhADa (saM. rAjAdanI) rAyaputti nemichaM. rAjakuMvarI (saM. rAjaputrI) rAyavihAra vikrarA. rAjavihAra, moTAM maMdira rAyA "abhiU. [ rAyakA, rabArI]; juo (saM.) 419 rAza catucA. harikhyA rAzi, Dhagalo rAza premAkA lagAma, doraDuM [saM. razmi ] rAzi kAdaM (zA). nalAkhyA. [ rAza], ghoDAbaLadanuM doraDuM, [lagAma] (saM. razmi ) rAyakA rAya juo rAi rAla ArArA (va). rALa, sAlavRkSano rasa rASTa ["ruSTa, "riSTa] premAkA. "kaSTarUpa, [* ugra], [* ariSTa, *aniSTa, utpAta karanAra ]; juo riSTa rAsa akhAcha, meLa rAlai * lAvala. vIsarA. pheMke, nAkhI de, dUra kare (saM. *ralla ? ) [ rA . ] rALe hoTha akhAkA. hoTha bhIDe, gusse thAya, jhaghaDo ke vAdavivAda kare, [* bakavAda kare ] rAva vIsarA. rAjA (saM. rAjan) rAva, rAvaDalI abhiu. uSAha. * gurjarA. narakA. prAcIsaM. premAkA lalirA. vimapra. virApa. zRMgAmaM. phariyAda (saM.) rAvaTau uktira. koI kariyANuM (*saM. rAjAvartaH) rAvaTI kAmA (zA). premAkA. goLa chaju, agAzI vaDalI juo rAva rAvaDI nalarA. phariyAda (saM. rAva + DI) rAvata premAkA. madamo. rAjaputra, rajapUta, [vIra puruSa ] rAyakUMbara / rAhADi rAjamaMdira, rAjadarabAra (saM. rAjakula) rAvalI madamo. rajavADI (saM. rAjakula) rAvalya caMdravA. rAjadarabAra; juo rAvala rAza prAcIsaM. rAsa, goLAkAre nRtya karatAM gIta gAvaM te rAvala, rAvaLa, rAvalya abhiU. narakA. *narapa. madamo. vIsarA. [ rAjagRha], 2010_03 rAsa akhAcha, rAzi, bhaMDAra rAsa gurjarA. terakA. nalarA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vIsarA. goLAkAre nRtya karatAM gIta gAvuM te (saM.); e hetuthI thalI sAhityaracanA rAsaha terakA gadheDo (saM. rAsabha) rAsi ArArA. terakA rAzi, moTuM pramANa, samUha rAsiyA premAkA. rAsa - lagAma pakaDanArA, [ rathArohI yoddhA ke sArathi ] rAsulau, rAsulaDau prAcIsaM. rAsa, [nRtyaprakAra, sAhityaprakAra] rAha uktira. nalarA. vIsarA. rAhu rAhavau prAcIsaM. rAghava, [rAma ] rAhavau gurjarA. rakSaNa karo, [sAcavo, saMbhALo] (saM. * rakSApayati) [*saM. rah] rAhADi kRSNabA. raDha, haTha; juo rADha, rADhi

Page #506
rAhAvI/risahesara 420 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza rAhAvI uSAha. aTakAvI rikhasA devarA. [rakSA], rakSaNa rAhAvehu gurjarA. rAdhAvedha, goLa ghUmatI rica kAdaM(zA). Rgveda (saM.Rc) pUtaLInI DAbI AMkha vIMdhavI te rijai [rAjai] uktira. zobhe (saM.rAjate) rAhi abhiU. mArgamAM rijai (rovai rijai) prAcIphA. *kAkalUdI rAhi abhiU. rAhu - nava grahamAMno eka kare, [*rue-vilape] __ graha, rAhuthI ___ "riDi [ridhi] uSAha. samRddhi, vibhUti rAhI *premAkA. [rAdhAe mokalelI eka riNa gurjarA. terakA. prAcIsaM. raNa, yuddha gopInuM nAma] riNa vIsarA. RNa, devU rAhI, rAhIya karpUmaM. nemichaM. lAvala. harivi. riNau uktira. RNa, devU rAdhikA riNatUra prAcIsaM. raNatUra, [raNaziMguM] rAhIvarA narakA. rAdhikAvara, kRSNa riNavAsa vIsarA. raNavAsa, rANIvAsa (saM. rAhu abhiU. rAhadArI, vaTemAgu rAjJIvAsa) rAhe cittasaM. rAhue riti juo rati rAMkaDhIka juo DhIka riti uSAha. RtumAM rAMghalU siMhA(zA). rAMguM, nabalu (saM.raMga-) ritu ArArA. terakA. nalarA. vasaMphA. vasaMvi. [saM.raMgha-] ___ vasaMvi(brA). vIsarA. SaDAbA. Rtu rAMTA premAkA. trAMsA, [vAMkA, vaLelA] ritupati gurjarA. vasaMphA(la). Rtupati, vasaMta rAMDI gurjarA. vidhavA (saM.raMDA) ritupati-rAu vasaMvi(brA). RtupatirAja rAMdU SaDAbA. rAMDhavU, doraDu ridaya ArArA. hRdayamAM rAMNa naMdaba. araNya ridi kAdaM (zA). haiyuMnalAkhyA. hRdaye rAMdhaNau uktira. rasoI. rAMdha, te (saM.raMdhanam) ridhi juo riDi rAMdhivau uktira. rAMdhavU ridhya akhAkA. riddhi, samRddhi rAMna RSirA. araNya; juo raNa, rAna rimijhimi gurjarA. terakA. prAcIsaM. rUmajhUma rAMpI uktira. cAmaDuM cholavA- mocI- rivADI juo ravADI __ ojAra di.raMpa parathI] riSi gurjarA. lAvala. RSi rAMmA kAmA(tri). strI riSTa premAkA. [aniSTa yoga], amaMgaLa R gurjarA. terakA. nemichaM. vasaMphA. saMkaTa [saM.]; juo rASTa ___ vasaMphA(la). vasaMvi(brA). re (apa.) risaha gurjarA. prAcIsaM. RSabhadeva riu gurjarA. terakA. ripu, duzmana risahesara, risahesaro gurjarA. terakA. RSabharikSA aitikA. rakSA deva (saM.RSabhezvara) 2010_03

Page #507
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 421 risAvai/ruNajhuNai risAvai premAkA. risAya, risAI [saM.riS] rIva jinarA. *nalarA. nemichaM. vimapra. risi upabA. terakA. RSi vikraca. cIsa, pokAra rihizi kAdaM(zA). raheMse, krUratAthI khUba rIsa upabA. gurjarA. nalAkhyA. prAcIsaM. pIDA kare [saM.riz]; juo raze SaDAbA. roSa, gusso (saM.ruS) [saM.riS] rIkhatu kAdaM (gha). bhAMkhaDiye cAlato (saM. rIsaiM gurjarA. gusse thAya (saM.ruS) riMkh) rIsAla upabA. roSIlo; uktira. IrSyAlu rIcha uktira. rIcha (saM.RkSa) rIsAlAbhuM AnaMsta. rasAlAnI bhUmi, rIjha caMdravA. premAkA. rAjIpo, prasannatA, ghoDAsAra AnaMda [saM.Rdhyati] rIsAvai AnaMsta. upabA. rIsa kare, gusse rIjhavaTa caMdravA. rAjIpo, prasannatA thAya [saM.ruSa parathI] rIDiyA kADhavA dazaskaM(1). haDI kADhavI, rIkhai ArArA. rue, vilApa kare (rA.rIkaNau) doDAdoDa karavI rIjha ArArA. rIjha, khuzI rINau ArArA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). ruaDo madamo. rUDo (saM.rUpa parathI) thAkelo, pIDita (de.rINa); juo thAkI- rukkhaDau juo ruMkha rINI rukha abhiU. ArArA. vRkSa; juo rukha, rIta narakA. premAkA. rivAja mujabano kara rUkha rItabhAta premAkA. rivAja pramANe paherAmaNI, rukhI kAmA(tri). RSi, brAhmaNa; dazaskaM(1). [karakariyAvara] rIti ArArA. sthiti, avasthA (rA.) rucita dazaskaM(1). rucikara . rItusaMga kAmA(tri). [RtukALe] saMbhoga / ruce premAkA. rucie, marajIthI rIte cittasaM. mArge rucca- terakA. rucavU (saM.ruc) rIda cittasaM. riddhi rucya akhegI. ruci rIdi kAdaM(zA). haiyu ruDei gurjarA. daDadaDe di.raDDa] rIdha, rIdhya kAmA(tri). kAmA(zA). premAkA. ruDha prAcIkA. raDha, haTha madamo. siddhi, samRddhi, ThATha (saM.Rddhi) ruNaUNai ruNajhuNai] * aitikA. raNajhaNe, rIdhyavIdhya siMhA(zA). RddhivRddhi, [samRddhi guMjArava kare] ane vRddhi] ruNajhaNiri [ruNajhuNira] terakA. raNarIyae * upabA. [jAya] [prA.rIyai] jhaNatI, rUmajhUmatI rIra abhiU. dazaska(2). premAkA. cIsa ruNajhuNai gurjarA. terakA. sthUliphA. rIrI gurjarA. pittaLa (saM.rirI) raNajhaNe; gaNagaNe, guMje; juo ruNaUNai RSi 2010_03

Page #508
ruNajhuNakAra/rUgayajusAma 422 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ruNajhuNakAra vIsarA. raNajhaNakAra ruvavaMta terakA. rUpavaMta ruNajhuNira juo ruNajhaNiri ruSTa juo rASTa ruvayA dazaska(1). hRdaya rusalya cittasaM. bhrAMtibharyuH juo rUsala ruve akhAkA. hRdaya; premAkA. hRdayamA rusI narakA. SaDAbA. risAi, gusse thaI "ruddha [ruddha] gurjarA. saMdhyo, [*masaLI (saM.ruS) nAkhyo ruhADi ArArA. prAcIphA. lAvala. "zRMgAmaM. ruddhi aitikA. Rddhi, dhana, [saMpatti] icchA, abhilASA, manokAmanA [rA.] ruyaDa ArArA. zRMgAma. rUIM, suMdara (saM.rUpa) (da.ruharuhaya); juo rUhADi ruyari prAcIphA. vahANano koI bhAga ruhirii vikrarA. rudhira vaDe rulai "ArArA. upabA. RSirA. aitikA. ruAMjhyu [ ruMsADyu] uSAha. kruddha thayo; gurjarA. prAcIsaM. SaSTipra. bhaTake, AthaDe, juo ruMsADai ragadoLAya di.]; juo ralai rukha, rukkhaDau prAcIsaM. lAvala. vikraca. ruti siMhA(ma). AnaMda (saM.rati+lI) [de. vRkSa; juo rukha, rUkha ralI]; juo rali saMkhaDau ArArA. nalarA. vRkSa ruliAuti gurjarA. raLiyAta, AnaMdita ruMDhamALa premAkA. khoparInI mALA ruliAyata hammIpra. raLiyAta, AnaMdita ruMbatA abhiU. kustI karatA ruliyau uktira. AnaMdita thayo (*saM. ruMsADai gurjarA. gusse kare rulitaH) di.ralI parathI] ruMsADyu juo ruMAMchyu ruliyAmaNau, raliyAvaNau prAcIsaM. rU. aitikA. rUpa raLiyAmaNuM, sundara, AnandotsAhajanaka rUaDau nalarA. lAvala. siMhA(zA). rUDo, ruliyAyitu SaDAbA. AnaMdita suMdara (saM.rUpa) rulI, ralI nalarA. prAcIsaM. lAvala. vikrarA. rUA upabA. rUpiyA (saM.rUpaka) vimapra. AnaMda, AnaMdapUrvaka (saM.rati+ rUu nalarA. cAMdIno eka sikko (saM.rUpaka) lI) di.ralI] rUu gurjarA. gAyanuM dhaNa (saM.rUpa) rulIAyuta vimapra. raLiyAta rUi nalAkhyA. [rue], raDe (saM.roditi) rulIyAiti aMbarA. harSita rUkha ArArA. jinarA. vIsarA. vRkSa; juo rulIyAta siMhA(ma). AnaMdita rukha rulIyAmaNauM uktira. AnaMdajanaka (saM.rati rUkhau uktira. lUTuM (saM.rukSam) [rA.] parathI) di.ralI parathI] rUgayajusAma catucA. Rgveda, yajurveda ane rulIyAyita uktira. prasanna karAyela sAmaveda 2010_03

Page #509
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 423 rUTeriNa rUDhe akhAkA. akhAcha. rUDhie, raDhine vaza ruviNa aitikA. rUpathI thaIne rUsai uktira. gurjarA. gusse thAya (saM. rUNajhuNi gurjarA. raNajhaNa avAja (saM.raNat ruSyati) +dhvani) rUsaNa aitikA. [risAvU te, rUThavU te], rUtau uktira. kSubhita, pIDita (saM.ruptaH) gusse tharbu te rUdaA madamo. hRdaya rUsaNiyuM narakA. risAvAnI kriyA, [rUsa[] rUdarANI kAmA(tri). rudrANI, pArvatI rUsala akhAcha. roSa, risAyelApaNuM ?, rUdIA kAmA(tri). hRdaye, chAtI para [ ajJAnayukta - rAgayukta bhrAnta rUde kAmA(tri). hRdayamAM manodazA]; akhAkA. *roSa, "abhimAna *rUdhi saMdhi kAdaM(zA). rokavAmAM AvI [*ajJAna, "ajJAnapUrvaka]; juo (saM.ruddha-) rusalya, rUsa rUnau vIsarA. raDyu rUhADi jinarA. abhilASA; juo ruhADi rUpaka caDhe akhAkA. dekhAdekhI kare, 5 uktira. rU, roma [dAkhalo le, anukaraNa kare] saMkha uktira. gurjarA. vRkSa (saM.*rukSa); juo rUpake akhAkA. *khelamAM, (*kAmakrIDAmAM) rUkha rUpaNi pradyucu. rukmiNI (prA.ruppiNI) saMkhaDaM nalarA. premAkA. vRkSa rUpama *vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. saMguM abhiU. * nalAkhyA. rudana, [rovU te vasaMvi(brA). rUpAnI (saM.raupyamaya) saMdha akhAkA. akhAcha. rUMdhAmaNa, baMdhana rUpareha gurjarA. rUparekhA, [AkRtisauMdarya] rUsa cittasaM. rAgayukta bhramita manodazA; rUpArela akhAkA. rUpAnI rela jevU, relaMchela, juo rUsala ati samRddha rekha, rekhA akhAkA. purjarA. catucA. rUpiNi prAcIphA. harivi. rukmiNI (prA. rekhAmAtra, lezamAtra, thoDaM catucA. ruppiNI) nalarA. parisImA, hada (saM.rekhA) rUya gurjarA. prAcIsaM. rUpa rekhIya harivi. rekhAMkita karIne, [lisoTo rUyau prAcIsaM. rUpiyo (saM.rUpaka) karIne] rUyavaMta gurjarA. rUpavaMta reTai prAcIphA. "vasaMvi(brA). pahere [rA.] rUliAmaNAM lAvala. raLiyAmaNAM, suMdara reDa lAvala. [dhana] pavAha, [*ghana - mUrta rUva aitikA. rUpa sthiti, *atizayatAnI sthiti] rUvaDauM prAcIsaM. rUDhuM reNa gurjarA. narakA, dhULa, raja (saM.reNu) rUvaya aitikA. rUpaka reNa akhAkA. sAMdhavAno padArtha ke te mATenI 2010_03

Page #510
reNa/rojha 424 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza kriyA, sAMdhelAM, eka thayelAM, [joDANa, reha ArArA. aitirA. vIsarA. rekhA, lITI; AzleSa] nalarA. parisImA (saM.rekhA); * gurjarA. reNa akhAkA. narakA. rAtrI (saM.rajanI) prAcIsaM. kIrtirekhA, [pratiSThA] reNI akhAkA. kAmA(tri). dazaskaM(ra). rehai uSAha. terakA. prAcIphA. zobhe (da.) narakA. premapa. premAkA. rajanI, rAta; rehA RSirA. rekhA, lITI, [hada, sImA] juo reMyaNI rehiNI * aitikA. [zobhatI di.] reta dazaska(1). premAkA. vIrya [saM.retas] rehekale rUstasa. reMkaDAmAM [*saM.rathakala] rela, reli vimapra. pravAha, [choLa]; * lAvala. reheNI premapa. vartana, vyavahAra vimapra. *baheka, "saurabha, [zItala vAyu- reyaNI, reNI prAcIkA. rAtri (saM.rajanI) pravAha] [rA.relI] reNI-ramaNa akhAkA. rajanIpati, caMdra revaiyAgiri cAraphA. giranAra parvata [saM. raivata gurjarA. giranAra (saM.raivataka) raivatagiri] ro catucA. rahyo; naMdaba. raho; rahyo revaNI RSirA. pradyucu. vimapra. revaDI roatI gurjarA. virApa. rotI (saM.roditi) - dANAdANa, khedAnamedAna, astavyasta, roDavauM upabA. rovaM te (saM.roditi). herAna karavU te, [khaMDakhaMDa karavu ta, roka ArArA. *caMdravA. narakA. premAkA. phajetI, durdazA rokaDu, nagada di.rokka] revati gurjarA. giranAra (saM.raivataka) rokaMta premAkA. roka, [rokaDa] revaya ArArA. revatI, eka prasiddha zrAvikA rokAroka akhAkA. rokaDerokaDaM, hAjarArevaya prAcIsaM. raivataka, [giranAra] hajUra]; akhAcha. rokaDaM, nagada] revaMta kRSNabA. narakA. premAkA. harikhyA. rokka prAcIsaM. rokaDu di.] ___ azva, ghoDo rokha caMdravA. zIlaka. damAma, ropha, [gaurava], revaMta terakA. giranAra (saM.raivata) [sthAna-mAnano khyAla reza akhAcha. rahIza, raheze rokha * caMdravA. [rokaDu, sAcesAca, pratyakSa] rezi uSAha. prabopra. caturthIno pratyaya, mATe rokhamAM madamo. vaTamAM, [gauravabhera, vAstava(apa.resi) mAM, pratyakSa resi aMbarA. ArArA. uSAha. kRSNaca. gurjarA. rocanA *akhAcha. [rAjI karavApaNuM] [saM.] terakA. nemichaM. prAcIphA. vasaMphA. vasaMvi. roja ArArA. eka divasa (phA.) vasaMvi(brA). vimapra. caturthIno pratyaya, ne, rojha, rojhaDI uktira. gurjarA. premAkA. ne mATe, pratye (apa.) vIsarA. e nAmarnu prANI, nIla gAya resi uSAha. zobhe (*prA.reha) 2010_03

Page #511
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza roDa gurjarA. gabaDAvuM [avaruddha karUM, herAna karUM] [.rA. ] roDI premAkA. haDI, doTa; juo roDhA roDuM catucA. IMTano TukaDo, tuccha vastu roDhA dazaskaM(1). premAkA. doTa, juo roDI rodanA AnaMsta. rudana [saM.] rodha cittasaM. avarodha, aMtarAya [saM.] royuM cittasaM. rUMdhAyeluM [saM. rodhita] ropaNA AnaMsta. [ropaNuM te], sthApanA [saM.] romakUpa premAkA. saMvADAMnAM chidra [saM.] romarAi harivi. romarAjI, [rUMvADAM] romaMcyau RSirA. gurjarA. romAMcita thayo romAulI vasaMvi (brA). romAvali, [rUMvADAM] royai uktira. gurjarA. terakA SaDAbA. rue (saM. roditi) royivA uktira. rovA rosa gurjarA. terakA. vIsarA. roSa, gusso rosAruNu gurjarA. krodhathI rAtuM (saM. roSAruNa) rora vAgbhabA. daridratA; RSirA. zRMgAmaM. roha akhAkA. * roSa, * abhimAna, [rodha, rAMka, garIba (de.) * baMdhana ]; gurjarA. virApa. ghero (saM. rodha) rohiNI gAja akhAkA. rohiNI nakSatramAM varasAdanI gAjavIja (te thAya to varasa moLaM Ave pAka barAbara na thAya) rohIDau uktira. rohIDo, eka vanaspati (saM. rohItakaH) rohIsa uktira. eka prakAranuM sugaMdhI ghAsa, royaDo, rosa, rohIDo (saM. rohiSaH) aisA rUstasa ? raurava madamo. bhayaMkara [saM.] 425 rora juo pAva rora rola, prAcIsaM. kolAhala [.]; juo roli roLa premAkA. vinAza [de. rula parathI ] rola, roLa nemichaM. premAkA. vIsarA. pravAhI mizraNa, lepa; * narakA. [AnaMdamastI; mastI, choLa]; juo rolA rola sthUliphA. kaMku (hiM. rorI, rolI); vimapra. [kaMku jevuM ] rAtuM 2010_03 roDauM / laiya [lapeDe] lava ArArA. lAvala. roLe, bhAMgI nAkhe, [ naSTa kare ] rolaMba zRMgAmaM bhamaro (saM.) rolA, roLA * lAvala. [lepa, ghaTTa pravAhI ]; narakA. relaMchela; juo rola roli * gurjarA. [kolAhala, vivAda ] (de. rola); juo rola robai RSirA. gurjarA. devarA. rue [saM. roditi ] rovai rijai juo rijai roza madamI. khoDa rozi prabopra. roSe, [ krodhathI] rozi vimapra. [AvezamAM Ave mArekApe] * [rA. rosaNI] - rolAi, roLai abhiU. vimapra. ragadoLe, [ naSTa kare ] (de. rula parathI); gurjarA. gaDAve, [ragadoLe, naSTa kare; AcchAdita kare ]; narakA - 2. roLavAnI kriyA kare, laiya terakA. lIdhuM (saM. 'nayU' tathA 'lA')

Page #512
lauDau/lagADI devU 426 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza guNadharma pa, ata lauDau uktira. SaSTipra. lAkaDI (saM.lakuTa) lakhA vimapra. lAkha (saMkhyA) (saM.lakSa) lakaDI uktira. loMkaDI di.luMkaDI] lakhANI, lakhI cittasaM. AlekhI, varNavAI lauMga uktira. laviMga (saM.lavaMga) [saM.likh] lakkha terakA. nemichaM. lAkhanI saMkhyA lakhi (lakhi pari) vimapra. lAkha [prakAre] (saM.lakSa) lakhI juo lakhANI lakkhaNiNa aitikA. lakSaNonA jJAtA [saM. lakhu gurjarA. lakSya lakSaNin lakhe caMdravA. ?, [jaNAya, oLakhAya]; lakSa cittasaM. lakSya, dRSTibiMdu ___ cittasaM. lakSe, dhyAnamA le, jue lakSaNa ArArA. zubha cihno (saM.); cittasaM. lakheNa kAmA(tri). lakSaNa lakhya prabopra. madamo. lAkha (saMkhyA) (saM. lakSe cittasaM. lakSye, chevaTe, aMte lakSa) lakSelakSa premAkA. lAkho, [lAkhaMlAkha] lakhya madamo. lakSmI lakSmI vAgbhabA. zobhA [saM.] lakhyaNahINa lAvala.lakSaNahIna, guNa vinAno lakha vasaMphA. lakSya laga, lagai, lagi, lagii, lagI, lage, lakha nemichaM. mosAca. lAvala. vIsarA. lageM akhAkA. upabA. uSAha. gurjarA. zRMgAmaM. lAkhanI saMkhyA (saM.lakSa) narakA. narapa. lAvala. lagI, sudhI; lakhai akhAkA. akhAcha. ArArA. uktira. ArArA. uktira. gurjarA. prAcIkA. jue, pAme, oLakhe, pArakhe, samaje (saM. *lAvala. *SaDAbA. -thI, -thI mAMDIne; lakS) akhAcha. upabA. "uSAha. gurjarA. lakhai kAmA(zA). premAkA. Alekhe, cItare cittasaM. nalarA. prAcIphA. SaDAbA. -thI, [saM.likhati] ne kAraNe, tethI, [pUrvaka lakhaNa aitikA. lakSaNa lagauM gurjarA. bheguM thayuM, joDAyu (saM.lagna) lakhaNavanto aitikA. lakSaNavaMta lagaNa premAkA. sudhI lakha prakAre mosAca. lAkha rIte lagato premAkA. najIka lakhalakha karatI premapa. bolabola karatI lagana lAvala. jyotiSavidyA pramANe muhUrtanI lakhalakhatI premAkA. babaDATa karatI kuMDaLI, [muhUrta] (saM.lagna); juo lagna lakhalAghavI vasaMvi. vasaMvi(brA). lakSyavedhanuM lagaDu SaDAbA. vAMkuM lAkaDu di.] kauzala (saM.lakSa+lAghava); juo laghu- lagADaNi SaDAbA. lagADavAmAM lAghavI lagADI devu dazaskaM(1). premAkA. Aga lakha vAra zRMgAmaM. lakSa vAra, lAkha vakhata lagADI bALI devU juo lAgI 2010_03

Page #513
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza lagAmI vIsarA. lagAma lagi, lagir3a, lagI, lage, lageM juo laga laggai gurjarA. terakA. nemichaM lAge (saM. lagyati) lagna premAkA. pRthvI eka rAzimAM rahe teTalo samaya [saM.]; muhUrta; juo lagana laghavas abhiU. laghuvaya [vALo] laghu ArArA. dhImA laghukaramI RSirA. jenAM karmoM haLavAM che te, [ thoDAM karma rahyAM che tevI, tarata mukti pAmanAro] [jai. ] 427 9.1 laghulAghajI akhAkA, caturAI, [ lakSyavedha karavAnI kuzaLatA ]; juo lakhalAghavI, lAghava laghu-vi kRSNabA. laghu vaya laghu- ve dazaskaM ( 9). laghu vaya lacchi, lacchI, lachi, lachI, laMchI, lAchi ArArA. aitirA. prAcIkA. prAcIsaM. siMhA (ma). lakSmI, [dhana ]; prAcIsaM. lakSmI [devI ] gurjarA lachamacha * nemichaM. [*suMdara, laTakALI] lachi aitikA. lakSmI, [dhanasaMpatti ] ; [vaibhava, mahimA ] ; virApa. lakSmI [devI ]; juo lacchi 2010_03 laghunIta dazaskaM ( 1 ). premAkA. laghuzaMkA, laTTA SaDAbA. kasuMbo, karaDIno choDa (de.; mUtrano parityAga saM. laTvA) lagAmI/laddhivara lachI juo lacchi lachUchI lAvala. lakSmI, [samRddhi] laMchI juo lacchi lajyA dazaskaM ( 9). madamo. lajjA, lAja laTakA kare cittasaM. vyavahAra kare, ramaNa kare laTake premAkA. sahelAIthI, [ramatamAM] laTapaTa premAkA. khuzAmata, cAlAkI; juo lATepATe laTapaTI dazaskaM (1). premAkA. lapeTI, vIMTIM, gherI lasess, nalAkhyA. nemichaM. jinarA. lathaDe laghulAghavI vidyA * premAkA. [ lakSyavedha laDasaDai narakA. prAcIphA. laheramAM ke madamAM karavAnI kuzalatA ] cAle laDahi prAcIphA. sundara (saM. laTabha) di. laTaha] laDahiyataNa prAcIphA. sundaratA (saM. *laTabhikatvana) laDA vimapra. zobhItA [ de. laDaha ] laDAka dazaskaM ( 9). premAkA. laDakaNo lacha prAcIkA. vetApa siMhA (zA). lakSmI, laDAvai gurjarA. nemichaM. lADa laDAve, [sneha [dhanavaibhava ] kare ] [da.laDDiya] laDDAviya prAcIsaM. prazaMsita laTTU uktira. kasuMbo, karaDI (saM. laTvA) [da. laTTA ] laddhau gurjarA. jinarA. nemichaM. lIdhuM prApta karyaM (saM. labdha) dvivara aitikA. * uttama labdhi, [yogAdithI

Page #514
saMpanna lagha/lahai . 428 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza prApta zaktivizeSanuM varadAna dharAvanAra] tajI ladha ArArA. maLI (saM.labdha) - laliya terakA. lalita - suMdara rIte lapanazrI SaDAbA. lApasI (saM.lapsikA) di. lali, lali devarA. laLIlaLI, nIcA vaLI lappasiyA] [saM.lal] lapi nalarA. lipi, lekhanavidyA lalItA madamo. suMdarI [saM.lalitA] labadhi aitirA. labdhi, siddhi lalIya gurjarA. UDI, UchaLI, [ghUmarAIne, labadhivanta aitikA. labdhi(zaktivizeSa)- cakarAIne] (saM.lala-) lava kAmA(tri). raTaNa, [dhUna] [hiM.lau]; labadhI ArArA. Asakta rahI (saM.lubdha) narakA.premAkA.lavarI, bakavAda [saM.lap] labarakA * uSAha. [lapakArA] lavai ArArA. zRMgAmaM. bole [saM.lapati]; labAMnIyo kastuvA. vaNajAro juo DAMlavai labazI paDe premapa. lapasI paDe lavai nalAkhyA. pharake labe akhAcha. hoThe [phA.] lavaNi ArArA. lAvaNya labdhi lAvala. yogathI prApta thatI viziSTa lavaNima, lavaNimA gurjarA. jinarA. terakA. zakti, [siddhi prAcIphA. zRMgAmaM. lAvaNya, sauMdarya (saM. layalINa ArArA. racyopacyo lavaNa+iman) layau uSAha. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). lavadhulau prAcIphA. lubdha, Asakta lIdho (saM.lA-) lavali terakA. lavalI, eka puSpalatA layA ArArA. latA lavaMDa aitikA. dIvAlanI popaDI layeta uktira. laI leta, harI leta lavAsI AnaMsta. [bakavAda karanAra] [hiM.] lalace premAkA. lalacAya 0 lavi juo liva lalata prAcIphA. ramya (saM.lalita) lavi lAgI harivi. lavavA lAgI lalavaTe kAmA(tri). lalATe, kapALamAM lasa- terakA. prakAzaq (saM.) lalavala * vasaMphA. *vasaMvi. vasaMvi(brA). lahai AnaMsta. ArArA. uktira. upabA. lacakapUrvaka, laTakamaTaka (saM.lalat+ uSAha. RSirA. aitirA. gurjarA. cittasaM. valat) terakA. devarA. nemichaM. lAvala. vasaMphA. lalavalau prAcIphA. [laTakALu], suMdara vasaMvi. vasaMvi(brA). virApa. vIsarA. lalavalatI vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). SaDAbA. meLave, pAme, prApta kare (saM. laLatI, lacakAtI labhate); premAkA. lAvala. dhAraNa kare; lalATa lohI akhAkA. kapALa lUchI, AzA akhAkA. AnaMsta. kAdaM(zA). ___ 2010_03

Page #515
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 429 lahakai/laMka kAmA(tri). kAmA(zA). cittasaM. narakA. vIsarA. zIlaka. SaDAbA. hammIpra. nalAkhyA. nemichaM. premapa. premAkA. laghuka, nAnu; juo lahUuM lAvala. oLakhe, samaje, jANe; juo lahupaNa juo lahuapaNa jAvU lahai . lahuyaDauM ArArA. nAnu, nAjuka (saM.laghu); lahakai RSirA. gurjarA. terakA. vasaMphA. vikrarA. nAnU / vasaMvi. vasaMvi(brA). laheke, laLe (saM. lahu vayi aitirA. laghu vaye lasat+kRta) (de.lahakka); premapa. jhUle, bhUla, lahUaDauM cAraphA. nA, manohara; nalarA. zobhe prAcIphA. nAnuM (saM.laghuko lahakA nemicha. [laLIne], lahekAthI, thA, lahUuM kRSNabA. devarA. nalarA. nAnuM (saM. sahelAIthI laghuka) lahakuDalau prAcIphA. laheko, [laTaka], lahUyaDau pradyucu. nAno, laghuvayaska (saM. kaTAkSa (saM.lasat+kRta) laghuka) laharIyau sthUliphA. [strIonA kaMThay] eka . eka lahekAvatAM (lIMbu lahekAvatAM) narakA. __ AbhUSaNa; juo laheriyu [lIbu] uchALatAM, (sahelAIthI) lahalaha- terakA. prAcIsaM. halavU, dhImethI lahera dazaska(1). premAkA. mUrchA AMdolita tharbu, lasalasavU laheriyuM premAkA. gaLAnuM eka ghareNuM; juo lahalaha terakA. saLavaLATa karatuM __ laharIyau lahavAu jinarA. asvastha thayuM, levAI gayuM] nahI laherI narakA. phudaraDI lahikA (lAhekA dei) vimapra. laTako lahevAze premAkA. jaNAze, samajAze, [khabara - [kare], [AnaMda batAve paDaze] lahiNu pradyucu. lahej lahevU narakA. premAkA. grahaNa karavU, samajavU; lahiq uktira. meLavaQ __vasaMphA. prApta kara lahivAsai zRMgAmaM. levAze laMka vimapra. (akSaronA) vaLAMka, maroDa lahI cittasaM. samajAI, oLakhAI laMka siMhA(zA).?, [atyaMta, sAva]; * madamo. lahu gurjarA. laghu [atyaMta] lahua (lahua lagai) lAvala. laghu vaya[thI], laMka lAvala. laMkAnagarI bALapaNa thI laMka, laMkA abhiU. kRSNabA. narakA. lahuapaNa, lahupaNa prAcIkA. laghutA, madamo. lAvala. vIsarA. zRMgAmaM. kamara, nAnApaNuM (saM.laghukatvana) kamarano vaLAMka, maroDa; juo kaMDilaMka, lahuDauM uktira. upabA. kRSNaca. rUpaca. citralaMka, zahIlaMkI 2010_03

Page #516
laMka- kesarI / lAkhArAma laMka -kesarI akhAkA. siMhanA jevA kamaranA vaLAMkavALI; juo harilaMkI laMka lUTyuM juo lUMTyuM laMka kAjuo ka laMkAla dazaskaM (2). vaLAMkavALA (sarpa) laMkAli, laMkAlI ArArA. zRMgAmaM. lAMka - vaLAMkavALI laMkita vimapra. lAMka vaLAMkavALI laMkIlI RSirA. [lAMkavALI], maroDavALI lekha aitikA. * moTA vAMsa para khelanArI naTajAti [saM.], [* gAyaka] [de.laMkhaka ] lekhai karpUmaM. prAcIsaM. nAkhe laMkhaNa prAcIsaM. prakSepa, nAkhavuM te laMkhanu SaDAbA. nAkha te laMga prAcIkA. liMga, [mRtyu pachI paNa phaLano bhoga karavA rahetuM] jIvAtmAnuM sUkSma zarIra - 430 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza laMDIyo caMdravA. lucco, [ lAMTha, dhUrta ] ive star. eka devalokanuM nAma (jai.) [sa.lAMtaka ] laMpaTapaNuM " SaDAbA. [lolupatA ] (saM. laMpaTa - ) laMba cittasaM. lAMbuM, dUra sudhI pahoMcatuM vizALa laMbiya terakA. phelAyelA, vyApta (saM. laMbita) lAi ArArA. nemichaM. vIsarA. lagADe (saM. lAgayati); nalAkhyA. lagADe, jagAve (saM.lA-); * gurjarA. [lagADe, arpe]; narakA lAgI 2010_03 lAi abhiU lAve (saM.lA-) lAi cittasaM. lhAya, agni lAika aitikA. lAyaka lAI juo citta lAI lAI uktira. [* bicArA, garIba ] (saM. lampakaH ) [ rA. ] laMgara * premAkA [hAthInA paganI jaMjIra ] lAu ArArA pradyucu lagADo ( prA. lAya) [phA.] [saM. lAgay] laMgara kastuvA. sadAvrata [phA.] lAei * zRMgAmaM. [lAge] laMghas gurjarA. terakA zRMgAmaM. oLaMge (saM. lAkha gameM AnaMsta. lAkha prakAre laMghati) laMghAviya prAcIsaM. lAMghaNa karAvI laMcA kastuvA. lAMca (saM.) laMcI * lAvala. [lAMciyuM ] laMchaNa vIsarA. zRMgAmaM. lAMchana laMTha narakA. premAkA. lucco, [dhUrta, lAMTha, dAMDa ]; juo lAMTha lAkhaguNau upabA. lAkha gaNuM (saM. lakSaguNa-) lAkhapasAva aitikA eka dAnavizeSa, [kImatI bheTa, moTo sarapAva] [saM. lakSaprasAda] lAkhaharu gurjarA. lAkSAgRha, lAkhanuM banAveluM ghara lAkhAgreha premAkA lAkSAgRha laMDa caMdravA. madamo. vetApa zRMgAmaM lucco, lAkhArAma gurjarA. terakA lAkSArAma (e lAMTha, [dhUrta ] nAmano udyAna)

Page #517
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza lAkhAM-karoDI premAkA. lAkho ane karoDo lAkhivA uktira. nAkhavA [ saM . naMkSa] lAkhI premAkA. lAkha [padArtha][saM. lAkSA ] lAkhINau aMbarA. lAkha rUpiyAnA mAlika; caMdravA. jinarA. lAvala. "vimapra. lAkheNo, kImatI, mahAmUlo [ saM . lakSa - ] lAkheNA dIpaka premAkA. lakSAdhipatinI nizAnI tarIke ene tyAM saLagAvAtA dIvA 431 lAkheNI narakA - 2. premAkA. kImatI lAkhe lekhAM thAya akhAkA. atizaya samRddhi maLe lAga kAdaM (zA). [ saMbaMdha ], kAraNa, [aucitya ] ; * nalAkhyA. [ avasara, taka yukti] [saM. lagna ] lAga, lAgu ArArA. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). saMbaMdha, sneha, anurAga (saM. lagna) lAga- vIsarA. zarU thavuM (saM. lagna) lAgaThau prAcIsaM ?, [ saMbaMdha hovo te] lAgaNA * pradhucu. [ AghAta Ape evaM ] lAgi uSAha. lAgo, [kara ], kharca lAkhAM-karoDI / lAi (saM.); juo laghulAghavI lAla lAvala. lakSmI [nAma ] lAchavara narakA. lakSmIno pati, kRSNa lAchA utAravA vetApa. cikitsA tarIke garama tavethA ke loDhA para lIMbaDo ne chAza chAMTI daradInAM taLAM zekavAM ke DAvAM lAchi aMbarA. prAcIkA. lakSmI, [dhananI devI]; nemichaM. lAvala. lakSmI [nAma ]; gurjarA. nemichaM. lAvala. dhana; juo lacchi lAkSya madamo. lakSmI, [dhanasaMpatti ] lAjaiDI lAvala. lAja, zarama (saM. lajjA) lAja kADhI premAkA. AbarU gumAvI lAja lAge akhAkA. [zaramAvA jevuM thAya], lAMchana lAge, pratiSThA jAya lAjavI jinarA lajAIne [saM. lajrati] lAjA kAdaM (zA). zALa, AkhA photarAvALA cokhA, [bhUMjelI DAMgara] [saM.] lAjivA uktira zaramAvA lAjI nalarA. eka pradeza yA nalarAjAe vijaya karyo hato lAgi ArArA. mATe lAjIi uktira. lajavAya, zaramAya lAgI premAkA. saLagI, [ naSTa thaI); juo lA akhAkA. jhAMkhaM paDe [saM. lajjati] lagADI de lAgu juo lAga lATepATe premapa. koI paNa prakAranA upAye ?, [laTUDApaTUDAthI, khuzAmadathI ]; juo lAgU ArArA. pAchaLa lAgelA lAgha- vIsarA. oLaMgavuM (saM. laMghU) lAghava, lAghava akhAkA. *sAra, [saraLatA, sahelApaNuM]; vasaMphA. vasaMvi (brA). kauzala laTapaTa lAThI SaDAbA. revaDI (saM. laSTi) [da. laTThiya parathI ] lADai uktira. laDAve, pyAra kare [de.laDDiya 2010_03

Page #518
lADagahilI/lAli 432 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza parathI] lAbara virApa. lAvarAM, vaDacakAM, tiraskAralADagahilI RSirA. lADaghelI yukta kaTu vacano (saM.lavita); juo lAvara lADaNa gurjarA. [lADIlI] kanyA lAbarahuM narakA. narapa. [zithila], atyaMta lADaNa, lADaNu gurjarA. nalarA. prAcIsaM. DhIlI, lothapotha vara, priyatama lAbhai ArArA. uktira. upabA. gurjarA. lADa pAlavA mosAca. *rAjI rAkhavA. [lADa narakA. SaDAbA. maLe, prApta thAya; meLave, pUrA karavA]; juo pAlyAM lADa pAme (saM.labhyate) lADikU nalAkhyA. lADIlu, lADakuM] lAma * catucA. [zreSTha] (saM.lalAma) lADiya, lADI gurjarA. kanyA, navavadhU; lAmA lalirA. kharAba prAcIphA. sundara nAyikA (prA.laDDiya) lAmI prAcIphA. prAcIsaM. halakI, narasI, lAikalahahiya terakA. e nAmanI oraDI. abhadrA, pratikUlA, viSama lADuno nAsto jemAM rakhAya che te lAya akhAkA. Aga, agni oraDI] lAyai RSirA. lAge; *gurjarA. [lagADe]; lADUA ArArA. lADavA devarA. lAve lADo aitikA. [lADako, pyAro lAvaNNa terakA. lAvaNya lANa (lANe lejAze) premAkA. lahANa, lAbha, lAra akhAkA. ArArA. saMbaMdha, sAtha (rA.); lahAvo, [*bhAra veThavAno Avaze, ArArA. *(ApaNI) sAthe, [sAtha, *musIbatamAM mukAze] saMga]; *akhAkA. [hAra, paraMparA; lAdA vikarA. gAMsaDIo. poTalAM] rA.] *devarA. [pAchaLa]; juo lAhAra lAdha gurjarA. lAbha, prApti (saM.labdhi) lAla uktira. gurjarA. lAla (saM.lAlA), lAghauM abhika ArArA uktira upatA nalAkhyA. lAlasA RSirA. gurjarA. cittasaM. jinarA. lALa vIsarA. ghaMTanI aMdaranuM dhAtunuM lolaka nalAkhyA. premAkA. lAvala. virApa. lAlai uktira. lAvala. lAlana kara, laDAve, vIsarA. maLyaM, prApta thayaM; meLavyaM, karyaM snehapUrvaka pALe (saM.lAlayati) (saM.labdha) lALaca vIsarA. lAlaca lAnhau prAcIsaM. nAno [saM.zlakSaNaM] lAlaDA vimapra. lAla, rAtAM lApasiya prAcIsaM. lApasI di.lappasiyA] lAlaDIA vimapra. nAnuM vahAluM bALaka lAphAlola * narapa(da). [paisA uDAvavAnI lAlarI *gurjarA. [karacalI] majA) lAlAsa kAdaM (zA). lAlacu (saM.lAlasa) lAbara narakA. DhIluM, narama, [zithila] lAli juo suhalAli 2010_03

Page #519
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 433 lAli/lAMbapaNi lAli uktira. [*lALI, "ziyALa Adino juo lAra, lhAra avAja] (saM.lalli) lAhiNa aitikA. lahANI (saM.labhanikA) lAlI * vikrarA. vimapra. ziyALa lAhu ArArA. nalarA. lalirA. vikraca. lAlIya vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). lahAvo, AnaMdano upabhoga (saM.lAbha) laLIne, lalita rIte, lIlApUrvaka (saM. lAhUra abhiU. koI lAMbA dAMtavALu pazu, lAlayitvA) [eka prakAra- zikArI kUtaruM] [rA. lAlU nalarA. chaMdamAM pAdapUraka tarIke, [lAla lAhorI] - dhruvA tarIke lAho madamo. vetApa. lagADo (saM.lAgay) lAvai ArArA. lAvala. lagADe; gurjarA. lAho narakA. madamo. lahAvo (saM.lAbha) (bUma) mAre lAhole (lAho le) * narapa. [lahAvo le] lAvi juo mAgI lAvi lAMka dazaskaM(1). nemichaM. prAcIsaM. (kamaralAvaNi ArArA. lAvaNya no) vaLAMka lAvaNo siMhA(zA). suMdara (saM.lAvaNya) lAMku vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). kamara lAvana ArArA. jinarA. lAvaNya; vasaMvi- lAMkhai upabA. gurjarA. kRSNabA. nemichaM. (brA). suMdara (saM.lAvaNya) vAgbhabA. SaDAbA. SaSTipra. nAkhe (saM. lAvani vasaMphA. lAvaNya[yukta] naMkSati) lAvanisayari vasaMvi. lAvaNyayukta zarIre lAMgaryA premAkA. (sAMkaLathI khIle) lAvara gurjarA. vaDacakAM, tiraskArayukta kaTu baMdhAyelA zabdo; juo lAbara lAMghai ArArA. uktira. SaDAbA. ullaMghe, lAvaMna madamo. lAvaNya oLaMge, pasAra kare (saM.laMghayati) lAsa, lAsi abhiU. premAkA. *vimapra. lAMghI ArArA. laMghanavALo, upavAsI, bhUkhyo (ghoDAono) samUha lAMchu nemichaM. lAMchana lAha aMbarA. aitirA. cAraphA. prAcIkA. lAMTha caMdravA. premAkA. loMThakuM, gAMThe nahIM lAvala. *vimapra. lAbha, lahAvo tevU, tophAnI; juo laMTha / lAhai ArArA. jinarA. vaheMce, lahANI kare lAMThIA kAmA(tri). zaTha, [dhUrta] (rA.); premAkA. madamo. meLave, pAme lAMpa uktira. Asakti, icchA (saM.lipsA) (saM.lAbha-) lApaDaM *akhAkA. [lUnu, dama vinAnuM lAhaura uktira. lAhora (saM.lAbhapuram) lAMpA harivi. laMpaTa ?, [*lAlasA, lAhaNau uktira. utsavAdi prasaMge thatuM lahANuM *Asakti] lAhAra madamo. rUstasa. hAra, lAMbI hAra; lAMbapaNi SaDAbA. laMbAImAM (saM.laMba-) 2010_03

Page #520
lAMbhuyAM / lIjai lAMyAM vetApa. lAMbhavAM ke lAMbhAM, bhAga vaheMcavA nAkhavAmAM AvatI ciThThIo li, liai, lii abhiU. uktira. upabA. gurjarA. terakA. narakA. nalAkhyA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vIsarA. le, *liva [ "lavi] * nemichaM. [bole] [ grahaNa kare ], laI jAya livarAvai uktira. levaDAve * 44 lika - prAcIsaM. saMtAvuM [de.] likhai AnaMsta. uktira. kAdaM(zA). gurjarA. lAvala. virApa. SaDAbA. lakhe (saM. likhati) likhAi * vIsarA. [lakhAya, lakhavAmAM Ave ] likhe * vimapra . [ lakSa - dhyAna rAkhe, , kALajI rAkhe likhAvai uktira. lakhAve [saM. likhApayati ] likhivA uktira lakhavA madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza liyai uktira. gurjarA. terakA. devarA. vIsarA. SaDAbA. le, svIkAre (saM. lA, nI-) liyAya devarA layAvI, [lAvI ] 2010_03 liyAvai zRMgAmaM. laI Ave lilavaTa narapa ( da ). lalATa; juo lIlavaTa lillara, lillira prAcIsaM. lIro, cIvara, [sAdhuveza ] [.] livaMga nemichaM. prAcIphA. laviMga (saM. lavaGga) liviuM gurjarA. cItareluM (saM.*lipita, lipta) lihAlu nalarA. kolaso, lahALo lihAvai terakA. virApa. lakhAve (saM. likhU parathI) likhe zRMgAmaM. AlekhIne likhmI ArArA. lakSmI, [lakSmIdevI; dhanasaMpatti ] likhyau * vIsarA. [lakhyo] ligAra RSirA. ainikA. devarA lagAra, thoDuM liTTu prAcIsa. IMTa ke paththarano TukaDo, liMhagaTauM SaDAbA. eka prakAranI mIThAI, [ DhIlI lApasI, cATaNa lApasI, zIrA lApasI] roDuM (saM. leSTuka) liddha aitikA. gurjarA. lIdhuM, meLavyuM lipasaNauM uktira. [*lapasaNuM] (saM. lipsyAyanam) lIi, lei gurjarA. vasaMphA (la) le (saM. lA-) lIka vetApa. lITI, maryAdArekhA, [ gaNanA ] lIcha ArArA (va). lIcI, pUrva hiMdanuM phaLajhADa ? lihIjai gurjarA. lakhAvIe (saM. likha parathI) lihItI SaDAbA. caTAtAM, cATavAmAM AvatAM (saM. liha) liMga catuSTaya akhAkA. [ vedAMtamata mujaba caitanyanI judIjudI avasthA darzAvatA] cAra prakAranA deha : sthULa, sUkSma, kAraNa ane mahAkAraNa liMgabhaMga akhAkA. akhegI. [cAre prakAranA liMgathI para thavaM te], dehabhAvano nAza, brahmabhAvanI prApti lIjai uktira. terakA. * lAvala. vasaMphA. levAya (saM.lA - ); lAvala. lejo, lo

Page #521
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 435 lIjatauM/luNAvai lIjatauM uktira. levAtuM (saM.lIyamAnam) *virApa. ADo AMka, hada, parAkASThA lIjIiM AnaMsta. laIe [saM.lekhA lITa vaLI juo vaLI ADI lITa lIha kaDhAIM juo kaDhAvU lIha lINa, lINau AnaMsta. ArArA. cAraphA. lohaDI RSirA. rekhA, lITI nemichaM. prabopra. vasaMphA. vasaMvi. lIha vaLI narakA. hada AvI, aMtima kakSAe vasaMvi(brA). lIna, magna, DUbelu pahoMcyu [parAkASThA AvI]; juo vaLI lINau terakA. lIna thayuM (saM.lIna+ka) ADI lITa lINyo AnaMsta. lIna thayelo lIhA zRMgAma. lITI (saM.lekhA) lIghauM akhAkA. narakA. pakaDelu, lIhAlA * upabA. [saMyamadharmanI maryAdA] [jhalAyekheM, vazamAM levAyeluM] lIhI akhAkA. naMdaba. dazaska(1). rekhA, lIba SaSTipra. lIMbu (saM.nimbu) lITI; hada, maryAdA lIyau gurjarA. vIsarA. lIdhuM lIhI vaLavI dazaskaM(1). hada thavI, lIla lAvala. suMdara, [AnaMdabharI, maMgala] parAkASThA AvavI lIlaja narapa. nirlajja, bezarama lIMbu lahekAvatAM juo lahekAvatAM lIlavaTa madamo. lalATa (saM. nilalavaTTa, lIMbUI ArArA (va). lIMbuDI (saM.niMbUka) prA.niDala+vaTTa); juo lilavaTa lukai aMbarA. uktira. chupAya; vIsarA. lIlATa, lelATa caMdravA. lalATa chupAya, DhaMkAya; * prAcIphA. [adRzya lIlAvatI vimapra. e nAmano gaNitagraMtha thAya, zamI jAya] (de.lukka) [rA.]; lIlAvapu akhegI. lIlA mATe dhAraNa karelu juo lUkI zarIra [saM.] * lukI ArArA. sUtelI (da.luMka) lIlA kAdaM(zA). nemichaM. vAgbhabA. lIlA- lukhasa akhAkA. khajavALa Ave evo pUrvaka, ramatamAM, zobhApUrvaka, [suMdara cAmaDAnA eka roga rIte lubuM cittasaM. nisteja; sAra vinAnuM [saM.rUkSa] lIlA lihira kAdaM(zA). lIlAlaherathI, luThai uktira. ALoTe, jhUle, DhaLe (saM. [ramatamA ane laherathI] (saM.lIlayA+ luThAta) laharI) luNai aMkharA. uktira. kApe (saM.lunAti); lIha ArArA. Uktira. zaMgAma. rekhA, lITI, jinarA. vIsarA. kApe, laNe lakIra]; kRSNabA. rekhA, maryAdA; prAcIsaM. luNAi uktira. gurjarA. virApa. phapAya, harikhyA. maryAdA, [malAjo]; *gurjarA. laNAya, laNavAmAM Ave (saM.lunAti) nemichaM. premAkA. *lAvala. vimapra. luNAvai uktira. kapAve 2010_03

Page #522
lubadhau/lekhaNa 436 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza lUha lubadhau ArArA. RSirA. lubdha, lUya prAcIsaM. garama havA, lU lalacAyelo, lobhAyelo lUlatA premAkA. lalutA, lolupatA lulalula aitikA. jhUkIjhUkIne, [laLIlaLI- lUsai gurjarA. nalarA. vikrarA. *SaDAbA. ne] ____ hammIpra. lUMTe (saM.lUSayati) lukaDi uktira. loMkaDI di.luMkaDI] lUsaDa prAcIsaM. lUTAru luMkaDI (luMDI) zRMgAma. *loMkaDI lUhai kAdaM (zA). gurjarA. jinarA. lAvala. luMcai uktira. paMcavA. toDe, cUMTe (saM. lUche (da.) ___ hu~cati); juo loca lUhanu SaDAbA. lUcha, te (de.luha) luMcana narakA. toDavAnI ke cUMTavAnI kriyA lUMchaNaDA *vimapra. [ovAraNAM] [rA.] [saM. luMDaNa lAvala. [ovAravAnI kriyA] [rA.] nyucchana] luMchaNaDai gurjarA. mAthe utArIne nAkhavU te, lUMchaNA aitikA. nyochAvara tharbu te, nyochAvara karavU te (saM.nyucchanaka) [ovAraNAM] luMDiNI vAgbhabA. kUtarI lUMTyuM laMka akhAkA. laMkA lUMTI, ghaNo luMDI juo luMkaDI __ phAyado meLavyo luMDImuhA vimapra. *dAsInA moDhA jevA lUMTha abhiU. nakAmI, moTI, [atizaya __ moDhAvALA [rA.lUMThau luviya prAcIsaM. lUma, [jhUmakhuM] [saM.lumba] lUMThAi premAkA. jabaradastI lUaDI lAvala. [lU, garama havA], *varALa, lUMsai gurjarA. lUMTe (saM.lUSayati) garamI lUMsAviyA kRSNabA. lUTAvyAM lUkI pradyucu. chupAIne (de.lukka); juo lukai le *akhAkA. akhAcha. laya, vilaya] lUgaDa gurjarA. vikarA lUgaDAM le narakA. premAkA. leha, laganI lUNakayarA uktira. mIThAyukta keraDAM (saM. lei juo lIi lavaNa-karIrANi) lei AnaMsta. uktira. devarA. nalAkhyA. lUNivA uktira. laNavA, kApavA [saM. laIne lunAti] leu balihAraDI narakA. balihArI jAuM, lUdha aMbarA. lubdha vArI jAuM lUdhaDI prAcIsaM. lubdha, Asakta lekha akhAkA. akhAcha. lekhuM, gaNatarI lUdhI jinarA. lubdha, Asakta lekhai aitikA. hisAbamAM lUme ne jhUme * narakA. [lAlityapUrvaka lekhaNa, lekhaNi uktira. jinarA. lAvala. ___ jhaLUbatA rahe, chavAyelA rahe] lakhavAnI kalama (saM.lekhinI) ___ 2010_03

Page #523
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza lekhavai ArArA. lakhe, lakhI Ape; upabA. lekhave, gaNe (saM. lekhya- parathI ) lekhasAlA prAcIphA. nizALa (saM. lekhazAlA ) lekhA mAMhe cittasaM. lakSamAM lakSya rUpe lekhA banuM madamo. lekhA vinAnuM, asaMkhya lekhuM narakA. lekhAmAM lauM, saphaLa mAnuM lekhUM ye cittasaM. samajAya lekhe pADai juo pADai lekhe laDyA akhAkA. gaNatarImAM lIdhA, [gaNanAyogya - maryAdAyukta jaNAyA ] lekhyau * vIsarA. [lakhelUM] leNahAra, leNahArU uktira. upabA. nalarA. loi jinarA. lohI lenAra 437 leyai kAdaM (zA). gurjarA. le (saM.lA-) lATa dazaskaM (2). premAkA. lalATa, kapALa; juo lIlATa lelIna akhAkA. akhegI. layalIna, ekAgra leva uktira. lepa; prAcIphA. sparza, [lepa, lAgate; DAgha] leDha * prAcIphA. [lagADelA, paherelA] [saM. loI uSAha. RSirA. lokamAM, [bhuvanamAM, laDha] jagatamAM] dasdas vimapra. levaDadevaDamAM levamaya terakA. lepyamaya, [mATI AdithI DhALelI (mUrti)] levi ArArA. laIne [saM. lA - ] lezAla, lesAla aMbarA. uktira. jinarA. prAcIsaM. SaDAbA. nizALa (saM. lekhazAlA) lesAlIu, lesAlIyau prAcIphA. prAcIsaM. nizALiyo 2010_03 madhya.28 lekhavara / loTa zATaka) [rA. ] leha akhAkA. laganI lehai ArArA. devarA. le, meLave, prApta kare; ArArA. laI jAya lehau uktira. lekhaka, [lahiyo] lehAM uSAha. gaNatarI, [gajuM] (saM. likh parathI) loI premAkA. luo, pIMDo loka ujADo premAkA. lokonI pAyamAlI lokaTa lAvala. * loko lokaDAM premAkA. loko lokaNarao *aitikA. [jovAno] [saM. lokana ]; juo hIyAlokaNI loka pAhi uktira. loko pAse lokasaMjJA AnaMsta. vicAryA vinA lokAcAranuM aMdha anusaraNa lokika upabA. sAmAnya (saM. laukika ) loga vIsarA. loka loca upabA. gurjarA. vALa kheMcI kADhavA te (saM. luMca); juo luMcai * locauM " SaDAbA. [ prakaTa karUM] [saM. loc] lesUDau uktira. gUMdAnuM jhADa (saM. lekha- loTa ArArA. loTavuM te, ALoTavuM te; lehera kAmA (zA). laherI (samudranI) leMcI mosAca. bevaDA paDavALI roTalI loaNAM RSirA. AMkha ( saM . locana ) loi ArArA. nalarA. pradhucu. loka, [loko] loi (davuloi) * aitikA. [devalokamAM ]

Page #524
loTai/lohaDaLa 438 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vasacivalA. vasaMphA. 'vasamAlo. lomasa paMcavA. eka RSi, dazaska(1). lAvala. ALoTatA, loTa- harikhyA. oLaMge [saM.lopayati] poTa, lothapotha lobaraDI narakA. lobaDI, bArIka UnanI loTai uktira. leTe, sUve; ALoTe; nemichaM. oDhaNI (saM.lomapaTTI) lAvala. Amatema phare; gurjarA. ALoTe lobarI dazaska(1). premAkA. lobaDI, (saM.loTati) . kAmaLI (saM.lomapaTI); juo lovaDI loTa kIgho premAkA. [loTapoTa ko], lobhe narakA. lobha pAme, lobhAya, ___ jamInadosta karyo, [vinAza ko] AkarSAya] loTaNa vimapra. loDaNa nAmanuM sthaLa lomasa paMcavA. eka RSi, puSkaLa moTA loDaDa lAvala. "vasaMphA. vasaMphA (la). loma(vALa)vALA (sN.lomsh)| lomaMza akhAkA. eka RSi [saM.lomaza] phare (saM.luT); *uSAha. [name, namana kareM]; kAdaM(zA). halAve (saM.loTayati); loya *akhAkA. terakA. loka * lAvala. prApta kare [rA.] loyaNa ArArA. terakA. jinarA. narakA. loDAbhAI paMcavA. nAno bhAI (saM.laghuka); prAcIphA. locana, AMkha juo loDhIo loyeNa caMdravA. locana, AMkha loDAvai zRMgAmaM. hammIpra. halAve lolaka-lola madamo. lolakanI jema loDha akhAkA lAvala. dariyAnI bharatInAM laTakatA - [jhUlatA] mojAM] lolA kAdaM(zA). locA; SaSTipra. samaja loDhau uktira. vATavAno paththara, loDhaNiyo vinAnA, ajJAnI (saM.lola) (saM.loSTakaH) lovaDI uktira. vIsarA. eka vastra, kAmaLI loDhatau SaDAbA. loDhato, kapAsiyA ane (saM.lomapaTI); juo lobarI rU judAM pADato (saM.loSTate) loha jinarA. lobha loTI vetApa. nAnI [saM.laghuka+DI] loha hammIpra. talavAra [ke anya loDhArnu loTIo, loDhIyo madamo. loTiyo, hathiyAra] boDo?, [kRza, ThIgujI]; vetApa. loha (loharakSA) dazaska(1). loDhArnu nAno; juo loDAbhAI hathiyAra; [loDhAnA hathiyArathI rakSanAra loya premAkA. zaba mAdaLiyu *lova narapa(da). loMdo, lacako lohakaTa siMhA(zA). loDhAno sAmAna lodhII aMbarA. pAradhie (saM.lubdhaka) lohakAra vikrarA. luhAra [saM.] lopai cAraphA. vinAza kare, miTAve]; lohaDauM upabA. jinarA. loDhuM (saM.loha-) 2010_03

Page #525
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza loha na aitikA. lobha nahIM lohimU uktira. loDhAnuM (saM. lohamayam) loharakSA * premAkA. [loDhAnA hathiyArathI rakSanAruM mAdaLiyuM]; juo loha lohasAMgala zRMgAmaM. loDhAnI sAMkaLa lohAra uktira. luhAra (saM. lohakAraH ) loho * akhAkA. cittasaM. loDhuM lauhaDAM uSAha. nAnAM (saM. laghuka) lyakhyAvyo rUstasa. lakhAvyo lyAvara kAdaM (zA). nalarA. nAkhyA. nemichaM. rUstasa. lAve, laI Ave [saM. lAti ] ye catucA. laIne 439 hasaNa uktira. lasaNa (saM. lazunaH) lhAra narakA. lAra, hAra, paMkti; juo lAhAra va ArArA. ane vai juo laghu-vai as ( vai gayA ) * vIsarA. [ cAlyA gayA ] vaigaraNA aMbarA. nalarA. vyaya upara dekharekha rAkhanAra rAjyano adhikArI (saM. vyayakaraNa); juo vayagaraNau vaighAli nemichaM. * vaghArIne baida vikrarA. vALaMda, nApita vaiNa vIsarA. vacana, veNa vaira vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vera (saM. vaira) vairAge devarA. vairAgye bairAgara, vayarAgara * prAcIphA. [hIrAnI khANa ] (saM. vajrAkara); * aMbarA. prAcIphA. * vimapra. ratnavizeSa, hIro 2010_03 loha na / va vairi, vairI uktira. upabA. SaDAbA. verI (saM.vairI); juo bairI vairIyA, vairIaDA lAvala. verI, duzmana vaisadeu prAcIsaM. vaizvadeva, [vizvadevane bali arpavate] isAkha uktira, vaizAkha vaisAha terakA. vaizAkha vaisAhI terakA. vaizAkhI, [vaizAkha mAsanI] baiMgaNa uktira. upabA. SaDAbA. veMgaNa, gaNa (de.) vaula gurjarA. vasaMvi (brA). bakula vRkSa, borasalI; juo baula baulai jinarA. vIte, pasAra thAya baulasiri * vasaMvi (brA). harivi. borasalI (saM. bakulazrI); juo baulasirI vaulAU jinarA. [surakSita rIte ] pahoMcADanAra, [voLAvo] vaulA - ( vaulAva - ) vIsarA. vidAya ApavI vaulAvai ArArA. gurjarA. nalarA. vaLAve, vidAya Ape (de. volAva) vaulIyA ArArA. vaLyA, pasAra thayA vakAra * premAkA. [vikAra, vikRti, vyAdhi ] vakAre akhAkA. premAkA. madamo. uzkere, paDakAre; juo vIkAre bakRti nalarA. vikAra (saM. vikRti ) vakkataNa SaSTipra. vakratA, vAMkApaNuM (saM. vakratvana) "vakku [ca] aitikA. cakra, maMDala, [zAsanapradeza ]

Page #526
vakkhANa / vacchanAga madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vakkhANa- prAcIsaM varNana karavuM vivaraNa vagUe akhAkA. duHkhI kare; * premAkA. [vagove, apamAnita kareM]; juo ciguANA karavuM 4 vakkhANa prAcIsaM. . vyAkhyAna, [dhArmika vagUtuM *nalAkhyA. [duHkhI thayuM ]; narakA. duHkhabharyu [thayuM]; juo vagutA vagato ( bagato, vyagato) "akhegI. [judo, pravacana ] vakta madamo. vaktra, mukha kktI premAkA. vakhata darzAvavA mATe vAgatI, aLago] [samayasamayanI] [a.] vakhatavanta aitikA. bhAgyavAna [ phA . bakhta ]; juo vaDavakhatI 440 vakhANa ArArA. uktira. kAmA (tri). vIsarA. vyAkhyAna, varNana, kathana; nalarA. dhArmika pravacana; SaDAbA. vivaraNa, samajUtI; gurjarA. prazaMsA [dhArmika pravacana; savistara varNana; vivaraNa] vakhANai ArArA. cAraphA. SaDAbA. vivaraNa parathI); [varNave, kare, samajAve (saM. vyAkhyAna upabA. gurjarA. prazaMsA kare; vistArathI kahe, vivaraNa akhAkA. ArArA. uktira. premAkA. kahe, varNave kare ]; vakhArIA vimapra. vakhAra rAkhanArA vepArIo [. vakkhAra parathI ] bakherA juo vacherA vagato akhAkA. judo; juo vagUto vagatya - vajcaNa * akhAkA. utpanna thatI gUMca] bagiyo premAkA. [pakSapAtI], hitecchu bagUce akhAkA. gUMcavAya, [harAna thAya ] [saM. vigupta parathI ]; juo vigUcai bagutA * narapa ( da ). [ duHkhI thayA ]; juo vagUtuM, vigutA * 2010_03 [bhinnatvathI vagatyo * narakA. [*vagovAyo, *gUMcavAyo, *lapaTAyo ]; juo vigUto vage cittasaM, ThekANe bagoyuM premAkA. duHkhI karyu; vagovyuM, badanAma karyuH vagovAyuM, badanAma thayuM bagorai * gurjarA. *virApa. bagADe, hAni pahoMcADe, naSTa kare (saM. vikurvati) bagha vimapra, vAgha gharaDuM siMhA (zA). vAMdho, vighna vagharAM premAkA. vighna, vAMdhA baghelA prAcIsaM. vAghelA vacakhaNa vimapra. vicakSaNa vacanagasta (vacana gasta jAze nahI) madamo. -, [vacana pharaze nahI] [phA. gazta =pharavu te, bhramaNa ] vacanagocareM AnaMsta. vacanapratyakSa rIte, vacana dvArA bacAi gurjarA. paMcAya ( saM . vAcayati ) vacIkSaNa kAmA (zA). vicakSaNa vacItra kamA (zA). vicitra baccai gurjarA. prAcIsaM. jAya ( saM . vrajati) vaccha jinarA. terakA. devarA. SaDAbA. vatsa, putra, beTo, premAkA. vAcharaDuM (saM. vatsa ) vaccha nAga uktira. e nAmano eka jherI choDa

Page #527
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 441 kcchara/vaTavRM (saM.vatsanAga) - vachi nemichaM. vahAlI, [lADakI] [saM.vatsa] vacchara ArArA. gurjarA. terakA. varSa, saMvatsara vaja uktira. e nAmanI eka auSadhIya (saM.vatsara) vanaspati (saM.vacA) kccharuva prAcIsaM. vAcharU (saM.vatsarUpa) vaja vIsarA. vajra vacchala ArArA. terakA. SaDAbA. vatsala, vajarame kAmA(zA). vajramaya, [vajra jevo, sneha rAkhanAra kaThora] bacche, vachi, bache ArArA. vatse, dIkarI vajA "akhAcha. rIti; dazA]; madamo.' (saMbodhana) vyavasthA, [goThavaNa, racanA] [a.vajaa] vacha aitikA. aitirA. pradyucu. vikrarA. vatsa, vajADai jinarA. lAvala. vagADe, bajAve dIkaro vaje akhAcha. maLatara, [lAbha, vaLatara] [a. vacha, vAcha prAcIsaM. vAchaDo (saM.vatsa) vajaa vachaDau vIsarA. vAchaDo (saM.vatsa-) vajaDa garjarA. terakA. nemichaM. lAvala. vAge, vachara aitikA. jinarA. vatsara, varSa avAja kare (saM.vAdyate) vachi aMbarA. uSAha. gurjarA. vikrarA. vatse, vajamao gurjarA. vajramaya dIkarI, beTI (saMbodhana); juo vacche .. vajarai terakA. prAcIsaM. kahe, varNave (da.) vachIAta vimapra. bahAragAmathI kharIdavA vajjhi (?) terakA. ? AvanAra khAtedAra, [ADatiyo] vachIyAyita uktira. vachiyAta, ADatiyo pAI vikrarA. vajramaya (*saM.vastuvittaH) ksa rIru gurjarA. vajra jevU zarIra vache juo vacche vajhaDai pradyucu. ? vachedi gurjarA. *vimapra. utAvaLe, jaladIthI; vaTau vimapra. vaTyo, -nA karatAM vadhI gayo juo vichedi vaTaka mA narakA. rIsa karIza nahIM, [cheDAIza bacherA (vakherA) "premAkA. [bakheDA, dhAMdhala- nahIM] __ dhamAla] vaTakavU akhAkA. chaTakavU, [dUra tharbu, vacheDe *kAmA(zA). *premAkA. [choDAve] pratikULa thaQ] vachoDai gurjarA. choDe, chUTAM kare [saM.vi+chad] vaTaloya upabA. eka dhAtupAtra, [tAMbaDI] vachoyAM premAkA. vachoDyAM, aLagAM karyAM (*saM.vartaloha) vachoha * kAmA(zA). siMhA(zA). viyoga di. vaTavAla- uktira. [*voLAviyApaNuM] (saM. vicchoha] varmapAlana]; juo vATavAlaNuM vachoDaM gurjarA. premAkA. chuTuM paDelu, vikhuTuM bavU akhAcha. oLaMgavU, [AgaLa javaM]; paDelu di.vicchoha [javU, jatuM raheQ]; premAkA. javU, cAlyA va 2010_03

Page #528
vaTaMbe/vaNavAsu 442 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza javU, akhAkA. oLaMgI javU, [javU, vaDIAM lAvala. khAdyavizeSa, vaDI AgaLa javU] vaDI vAra catucA. vikraca. ghaNI vAra vaTaMbe akhAkA. viDaMbe, saMtApe vaDI vAranI premAkA.kyAranI, ghaNA vakhatathI vaTAha (ekavaTAha) "jinarA. Tika, vrata, vaDu lAvala. vaDo, moTo di.vaDDa] niyama] vahuu vIsarA. vaDo, moTo di.vaDu] vaTevAhU gurjarA. vaTemAgu, pravAsI (saM. vaDhiyA juo vuTTiyA varmakavAhakaH) vaDhArA premAkA. vaDhakaNA, jhaghaDALu baTesAru premAkA. vaTemArga, musAphara vaDhI gurjarA. jhaghaDo karI, laDI (*prA.viDhai) vaTTa aitirA. prAcIsaM. vimapra. vATa, mArga vaNa jinarA. [zarIrano] varNa, [ene nakkI (saM.vatma) ___karato nAmakarmano eka prabheda] [jai.] vaTuMtau jinarA. vartato, raheto vaNa ArArA. gurjarA. terakA. vana vaTyo cittasaM. nIkaLI gayo, [cAlyo] vaNa terakA. eka vanaspati, kapAsa] baDa ArArA. gurjarA. nemichaM. lAvala. moTuM (prA.vuNa); juo gNa ___ harikhyA. moTuM, vRddha (da.vaDDa) vaNakhaMDu ArArA. vanakhaMDa, vanapradeza .. vaDai vIsarA. -nI barAbara; thI, vaDe [-nA vaNacara gurjarA. vanavAsI (saM.vanacara) badalAmAM] vaNaja narakA. premAkA. vepAra (saM.vANijya) vaDau nesAlIyau prAcIsaM. vaDo nizALiyo vaNajAraDI, vaNajArI, vaNijArI prAcIphA. vaDabhAgI devarA. moTA bhAgyavALo (hiM. vaNikanI - vepArInI strI (saM. baDabhAgI) vANijyakAraka) vaDavakhatI aitirA. vikhyAta, [mahAbhAgya- vaNaniyAM cittasaM. vaNanirmelA, [mithyA] zALI]; juo baDavakhatI, vakhatavanta vaNaphala SaDAbA. vanaphala vaDa vegi gurjarA. virApa. moTA vege vaNamelyuM cittasaM. vaNameLavyu, meLavavAno vaDahaya siMhA(zA). AjAnubAhu, [moTA prayatna na karavo paDyo hoya airbu __ hAthavALo vaNarAi gurjarA. terakA. vanarAji baDAu caMdravA. dAdo vaNaTho (budhyavaNaTho) akhAkA. [buddhi] nAza baDAuo vetApa. vaDIla, vaDavo, [dAdo], pAmI che evo [saM.vinaSTa] - [moTo] vaNarAya ArArA. vanarAji baDAyu dazaskaM(1). zekhIkhora, jhaghaDALu vaNavau uktira. vaNavU te, vaNATakAma de. bar3I uktira. daDI (saM.vaTikA, vaTI) . vuNa parathI] baDI AI vimapra. mAnI mA vaNavAsu gurjarA. vanavAsa ___ 2010_03

Page #529
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 443 vaNasai/vadhAai vaNasai terakA. prAcIphA. prAcIsaM. vatAgaro akhAcha. aMgavi. vaitaro, [vatIthI vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). kAma karanAra, sevaka], majUriyo vanaspati vatAMgarAM prAcIsaM. kAma karanArAM (*saM.vastu) . vaNasamArI akhAkA. sApha karyA vagaranI vatI ArArA. ne lIdhe, -thI vaNase akhAkA. cittasaM. narakA. nAza pAme vatIta ArArA. vyatIta [saM.vinaz] vatuM karpUmaM. kAmA(tri). narakA. narapa. vaNasADyuM premAkA. nAza pamADyu premAkA. vikrarA. harikhyA. cIMdhelAM vaNassai gurjarA. vanaspati kAma, sevA vaNahaDIu [caNahaDIu] uktira. [*koI ktta ArArA. uSAha. vAta (saM.vAtA) prANInAma] [saM.caNakavartakaH] vattaMti ArArA. vRttAMta vaNArisa uktira. pradyucu. vAcanAcArya, [jaina vattA ArArA. vAta (saM.vAtA) sAdhunI eka padavI] vatthu aitikA. vastu vaNAMtari SaDAbA. anya vanamAM (saM.vanAMtare) vatsalabhagatai ArArA. snehabhaktithI vaNiutta prAcIsaM. vaNika-putra vatreka premAkA. zreSTha, viruddha [saM. vaNiga ArArA. vaNika (saM.vaNij) vyatireka]; juo viveka vaNija ArArA. uktira. vANijya, vepAra vathUau uktira. cIla, TAMkA ke bathavAnI vaNija- prAcIsaM. vepAra karavo bhAjI (saM.vAstukam) vaNijArau gurjarA. prAcIsaM. vaNajAro (saM. vadIta aitikA. prasiddha [saM.vadita] vANijyakAraka) vadItau gurjarA. nemichaM. prAcIphA. prAcIsaM. vaNijArI juo vaNajAraDI lAvala. prasiddha, prakhyAta (saM.viditaka) vaNiyara dazaskaM(1). premAkA. eka vanacara vadahiM * lAvala. [avAja, dhvani - koI prANI vAdyanA - vaDe] [saM.vAda] | vaNI uktira. nAnu vana, vATikA (saM.vanI) vaddhaai aitikA. vRddhi pAme vaNImaga uktira. mAgaNa, bhikhArI (saM. baddhAvaNau prAcIphA. vadhAmaNuM, vadhAI, vanIpaka) ____ abhinaMdana] (saM.vardhApana) vata ArArA. vAta vaddhAvai gurjarA. vadhAve, svAgata kare (saM. vatapati vimapra. vyutpatti, [kalAkauzala] vardhApayati) vatapatIAlA * vimapra. [kalAkauzalayukta]; baddhAvau cAraphA. vadhAi lAvanAra, badhaiyo juo vitapatiAlA. (saM.vardhApaka) vataMsa prAcIsaM. avataMsa, [AbhUSaNa] vadhAai uktira. vadhAvavAmAM Ave, svAgata 2010_03

Page #530
vadhAmaNa/vamai ___ 444 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza karavAmAM Ave (saM.vardhyate) (saM.vana+saMpad) vadhAmaNauM *gurjarA. [AnaMda - khuzInA vanaMtari, vanAMtari *gurjarA. [vanamAM] [saM. samAcAra] (saM.vardhApana) vanAntare]; juo vanAMti vadhArai, vadhyArai ArArA. vadhAmaNI Ape vanA juo vano (apa.vaddhAra); prAcIphA. abhyudaya kare banAsa vIsarA. banAsa nadI (saM.vardha+kAra); nalAkhyA. kApe (saM.vardha vanAMti (vanAMtari) *virApa. [vanamAM] [saM. uparathI) vanAnte]; juo vanaMtari vadhAvI terakA. vadhAvanArI, vadhAmaNI vani ArArA. varNe, raMge ApanArI (apa.vaddhaviya, prA.vaddhaviyA, vaniyAM aitikA. *AbhUSaNavizeSa, [*banyAM, saM.vardha+Apa+ikA) ___*zobhyAM, sajyAM] [saM.van]; juobanayA vadhAvu nemichaM. lAvala. vadhAmaNI - zubha banI gurjarA. nAnuM vana (saM.) samAcAra ApanAra, vadhAmaNiyo vanItA prabopra. laI javAI (saM.apanItA) vadhi ArArA. vidhi, prakAre [saM.vinItA] vadhesiI nemichaM. vadha karaze bane catucA. vinaya vadhyArai juo vadhArai vano akhAcha. varNa, [raMga vanakala kAdaM(zA). valkala (*saM.vanakula) vano naMdaba. vinaya, premAkA. vinaMtI, [saM.vana+dukUla] [anunaya, Adarabhakti] vanakuLa, vanakULa dazaska(1). premAkA. vana uSAha. terakA. vAna, varNa, raMga siMhA(zA). valkala, vanamA paheravAnAM vanna ArArA. vana vRkSanI chAlanAM vastra [saM.vanadukUla vannaramAla, vanaravAla, vanaravAli aMbarA. banakhaMDa ArArA. vIsarA. vanapradeza [saM.] ArArA. zaMgAma. dvAra para lagADAtAM vanacara gurjarA. vanavAsI, zikArI] (saM.) pAMdaDAMnAM maMgalasUcaka toraNa (saM.vaMdanavanadevyA premAkA. vananI devI mAlA, vaMdanamAlikA); juo vanaravAli vanapAla ArArA. vanano rakSaka [saM.] vanijaha aitikA. varNana karAya che vanaravAli, baMdaravAla gurjarA. [maMgala prasaMge banI ArArA. varNI, varNavALI gharanA bAraNe laTakAvAtuM] pAMdaDAMgeM toraNa vanIyae gurjarA. varNavAya che (saM.varNyate) (saM.vandanamAlikA); juo vannaramAla vapana narakA. premAkA. hajAmata, [muMDana vanarAja ArArA. vanarAji, vanarAI [saM.] vanavIthI premapa. vanano mArga [saM.] vArIta caMdravA. viparIta vanasaMpai vasaMvi. vasaMvi(brA). vanasamRddhi vamai akhAcha. uktira. kADhI nAkhe (saM. 2010_03

Page #531
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 445 vamAla/varata vamati) vayasa zRMgAmaM. paMkhI (saM.vayasa) vamAla terakA. kolAhala, khaLabhaLATa (da.) vayasAri jinarA. besADI [saM.upaviz] vammaha prAcIsaM. manmatha, [kAmadeva vayeNa dazaska(2.) veNa, vacana vaya- prAcIsaM. javu [saM.vajra] vara premAkA. vIsarA. harikhyA. varadAna (saM.) vaya terakA. samUha (saM.vraja) vara terakA. narakA. nemichaM. premAkA. lAvala. vaya prAcIsaM. vrata vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). vayagaraNau uktira. kharca khAtuM saMbhALanAra SaDAbA. uttama, suMdara, zreSTha rAjyAdhikArI (saM.vyayakaraNaka); juo varaaMgi vasaMphA. vasaMvi(brA). saMdara vaigaraNA zarIravALI strI (saM.varAMgI) | vayaNa akhAkA. uSAha. gurjarA. jinarA. varai (varai paDai) *AnaMsta. "lAvala. terakA. narakA. prabopra. premAkA. harivi. [saphaLa thAya, pAra paDe] .. vacana, veNa; vasaMphA. vasaMphA (la). varai paDai jinarA. saphaLa thAya; juo varaya vasaMvi. vasaMvi(brA). vacana, Adeza na paDasye vayaNa ArArA. uSAha. kRSNabA. gurjarA. varau * vIsarA. [varo, jamaNavAra, kharcano nemichaM.prabopra. lAvala. harivi. vadana, mukha prasaMga] vayaNarayaNakhANI lAvala. vacanarUpI ralonI varakha, vrakha kAmA(tri). vRkSa khANa jevI varakhati prabodha. varasate vayaNalAM nemichaM. lAvala. vacano varakhA akhAkA. premAkA. varSA, [varasAda] vayaNi, vayaNI ArArA. vacanavALI varaga ArArA. varga, samUha vayaNI ArArA. vadanI, vadanavALI varagaDu uktira. [*siMha ke citto] (saM. vayaNI catucA. coTalo (saM.veNI) varAkarSaka) [rA.baragaDau vayara upabA. RSirA. gurjarA. lAvala. varagAM vikrarA. eka prakAracaM vAjiMtra, baNagAM; vasaMphA(la). vasaMvi(brA). virApa. vera juo baraguM (saM.vaira) varacIuM gurjarA. viracyuM, racanA karI vayaraNI ArArA. vairiNI (saM.viracita) vayarAgai ArArA. vairAgyathI varajAtrA dazaska(2). barAta, jAna vayarAgara juo vairAgara varaTA-pati nalAkhyA. haMsa [saM.] vayari, vayarI uktira. upabA. verI (saM.vairI) varaThyA dazaskaM(2). varasyA [saM.vRSTa] vayarI ArArA. gurjarA. lAvala. verI, duzmana varaDha (varaDha vaNau) vikrarA. vareDaM, [varata, (saM.vairin) doraDu], [*vAta gUMtho, "yojanA karo] ___ 2010_03

Page #532
varaNa/varasAta 446 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza rA.) varaNa terakA. eka vanaspati, [varaNo, sAdhu] [saM.vratI] vAyavaraNo] [saM.varuNa] varatIyi kAdaM(zA). varatAya, thAya (saM.vRt) varaNai nemichaM. premAkA. vasaMphA. vasaMphA (la). varate akhAkA. rahe, [hoya, astitva dharAve] vasaMvi. vasaMvi(bA). varNave (saM. varatye akhAkA. vRttie [vyApAre, udyame] varNayati) varadali *gurjarA. [vara, pati] (saM.varadala; varaNaka ArArA. varNana varaNI* narakA. *premAkA. [strI] [saM.varNinI; varadhAru ArArA(va). varadhAro, samadarazoSa rA.] (saM.vRddhadAru) varata *madamo. [vrata bananolA aitikA. jinarA. vivAhArthI ke varata * madamo. [varate, thAya] dIkSArthInuM bhojanAdi dvArA thatuM svAgata varata caMdravA. [kosa kheMcavAnu] doraDu [saM. te mATeno varaghoDo, phUlekuM]; juo varatrA] bannaulA varatai AnaMsta. aitikA. gurjarA. pravarte, varamAla vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). hoya, rahe (saM.vat) manohara mALA (saM.vara+mAlA) . varataNa akhAkA. *akhAcha. cittasaM. [varatavaM varamitta aitirA. uttama mitra te], vartana, pravRtti, [AcaraNa, vyavahAra] varaya gurjarA. varada, kalyANakArI, [anukULa, varataNAM aitirA. lekhaNa, [kalama, vataraNAM] yogya] [rA.vare] varataNu, varatanu vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). varaya na paDasye jinarA. saphaLa nahIM thAya; suMdara zarIravALI strI [saM.varatanu] juo varai paDai varatara kATivau uktira. varata - doraDaM varalu nalarA. viralo kApa, te (saM.varatrAkartanam) varavarNinI *ArArA. [suMdara strI (saM.) varatA uktira. doraDu, rAMDhavU (saM.varatrA) varavyeSa caMdravA. suMdara veza varatArA * vimapra. [kArya karavU te, prayoga- varazAta dazaskaM(1). dazaskaM(2). varasAda ___ karma] [rA.] [saM.varSArAtra] varatAMta ArArA. vRttAMta varazodhya dazaskaM(1). vArSika lAgo, varati akhAkA. vRtti, [udyama, AcAra, varasUMda] vyApAra] varazoMta premAkA. vArSika lAgo, [varasUMda] varati (nivarati) *devarA. [nivRtti, virakti] varasaviyAraNi uktira. dara varSe viyAnArI varatIo madamo. jaina yati; juo vartiyo varasaMti gurjarA. varasane aMte (saM.varSAnte) varatIka, vartika vetApa. varatiyo, [jogI, varasAta uktira. upabA. nalarA. nalAkhyA. 2010_03

Page #533
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 447 varasAla/varuNi vimapra. siMhA(zA). varasAda (saM.*varSAdravarAsIyai uktira. bhrAMtimAM paDe, bhUla kare (saM.varSArAtra) (saM.viparyasyate) varasAla nalarA. varasAda (saM.varSAkAla) varAM caMdravA. madamo. siMhA(zA). vAra, varasAlau abhiU. uktira. aitirA. prAcIphA. [AvRtti] SaDAbA. varSARtu (saM.varSAkAla) varAMsai juo varAsai varasALo narakA. premAkA. varSakALa, varasa varAMsau, vIrAMsau kAmA(tri). kAmA(zA). jeTalo samaya *vyAkuLatA, vimAsaNa; juo varAsau varasiu prAcIphA. varSaparyaMtanuM (saM.*varSika) varAMsaDu * zRMgAma. [bhrAnti, bhUla] varasolA uktira. varasAdanI sAthe paDatAM vari ArArA. gurjarA. nemichaM. prAcIphA. himakhaMDa, karA (saM.varSopala) lAvala. vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. varasolAM nemichaM. lAvala. khAdyavizeSa, vasaMvi(brA). upara (saM.upari) [sAkaranI mIThAI] vari terakA. bhale (saM.varam) varasoLI dazaskaM(2). rasoLI [khUdha] variTTha ArArA. variSTha, uttama variyAma *jinarA. [zreSTha, *kharekhIM] varaha nalarA. viyoga (saM.viraha) varisa- terakA. varasag (saM.vaS) varahali Uktira. vasUkI gayelI; juo vahali varisa ArArA. terakA. vIsarA. varSa varaha varo AnaMsta. icchita lo, yatheccha lo varisAlaya terakA. varSAkAla, comAsuM varAka prabopra. bApaDo, bicAro [saM.] varIjai lAvala. varIe, meLavIe, meLavo varAkI kAdaM (zA). bApaDI, bicArI (saM.) varIya aitikA. aMgIkAra - svIkAra karI varATikA kAdaM(zA). koDI (saM.) varIsa vikrarA. varasa; juo barIsa varAsai, varAMsai, virAMsai akhAkA. varu gurjarA. SaDAbA. varadAna (saM.varaH) abhiU. uktira. *RSirA. premAkA. varu vimapra. varo, bhojanano utsava, enaM *harikhyA. bhrAMtimAM paDe, bhUla kare (saM. kharca] viparyasyati); narakA. [khoTA] bharose varuAyatI uktira. praNayI - vivAhArthI rahe, bhrAMtimAM rahe dvArA (saM.varitrA) varAsau, varAMsau, virAMsauM, vIrAMsau ArArA. varuThI vimapra. lagna bAda vara taraphathI uktira. kAdaM(zA). catucA. dazaskaM(1). . ApavAmAM AvatuM jamaNa, [varoThI] premAkA. vasaMvi. vasaMvi(brA). "vimagra. [*saM.varajuSTi] bhrAMti, bhUla; narakA. [khoTo] bharoso, varuNAazI prabopra.?, [(kAzI pAse gaMgAne bhrAnti; * prAcIsaM. [bhrAnti, mithyA] [saM. maLatI) varuNA nadIthI] viparyAsa varuNi premAkA. *kriyAkarma karAvavA mATe 2010_03

Page #534
varuyo / vANaya pasaMdagI, [kriyAkarma karAvavA mATe purohitonuM saMmAna] [saM.varaNI]; juo varUNa varuyo caMdravA. virUpa, varavo varuvo premAkA. varavo, beDoLa varU, varUDa, varUDaM gurjarA. catucA. SaDAbA. varayuM, kadarUpuM, vAMkuM (saM. virUpa) varuNa madamo. pANI [saM. varuNa] varUNa nalAkhyA. varoNI, [varuNI, brAhmaNonuM saMmAna, emane bheTa ] ( saM . varaNI); juo varuNa vareNa caMdravA. vareNya, varavA yogya barkha prAcIkA. varSa varkha, vRkha, brakha caMdravA. vRkSa varNana - poNa premAkA. varNana karavAnI pratijJA varNava caMdravA. varNana varNAvarNa ArArA. jAtajAtanA varNa [nAloko ] varNikA vimapra. raMga [saM.] dharAve che [ saM . vartate ] 448 vartika juo varatIka bartivara uktira vartavuM varttai SaDAbA. che, rahe che ( saM . vartate ) barttie ( pAchai barttie) SaDAbA. [ pAchAM] madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 2010_03 varSaNa AnaMsta. varasAda varSabhArUDha caMdravA . vRSabha ArUDha valata akhAkA. cittasaM. jinarA. nalAkhyA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vaLato, sAmo, javAbamAM, - nA badalAmAM (saM. valayat); premapa. *DAbA. pharIne, [pAcho, pachI thI] valatuM pherI ArArA. bIjI vAra, [pharI vAra] varta caMdravA. vrata bartai upabA. cittasaM. che, hoya che, astitva balabalAi prAcIsaM. avAja kare; bakabaka kare; ArArA. gurjarA. nemichaM. premAkA. virApa. valopAta kare, vilApa kare; juo balabalIu - balaI lAvala. valaya, goLAkAra, [* kAMDuM] balau uktira. chAparAnA TekA mATeno ADo staMbha (saM. valaka); juo valA balakhI ArArA. vimapra. gabharAyelI (saM. vilakSita) AkhalA upara valaggi aitikA. vaLagIne, pakaDIne [saM. vilagna] vaLaNa * akhAkA. akhAcha. rasto, [dizA, bAju] [saM. valagna] balaNa abhiU. pAchAM vaLavuM te vaLaNa kare narakA. pAcho phare vaLatAM [pAchAM hotAM] valA lAvala. bAju, tarapha varttayo caMdravA . jaina yati [saM. vratI ] ; juo balAI narakA. vaLagI varatIo varttI AnaMsta. -mAM rahenAro vartya akhAcha. vRtti, [vRttimAM rahevuM te] valA uktira. chAparAnA TekArUpa ADAM lAkaDAM [saM. valaka]; juo valau valANaya terakA. devAlayamAMnuM sthAnavizeSa, [ eka prakArano maMDapa] [de.balANaya ]; juo bANA

Page #535
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 449 valAyu/vazya valAyu vimapra. vaLAvyo valotAM narakA. valovatAM valAlye akhAcha. lAlana kare, ramADe valgulI SaDAbA. eka roga (saM.) . vaLAvA akhAkA. vaLAviyA, musApharImAM vallau prAcIkA. vahAlo (saM.vallabha) sAthe jatA rakSako ke cokiyAta vallakI harivi. vINAvizeSa [saM.] vali uktira. cAmaDI para paDato vaLa, tenI vallabha, vallabhu gurjarA. virApa. [vallava], rekhA (saM.) virATa nagarImAM bhImanuM nAma (saM.ballava) vali vali prAcIsaM. vAraMvAra, vaLIvaLI vallabhI prAcIkA. govAlaNI, (saM.ballavI) vali nIsAMNe ghAya kRSNabA. nagArA para vallava premAkA. vallabha, pati dAMDInA prahAro thAya che. vallava harivi. gopa (saM.ballava) valIA, valI nemichaM. lAvala. eka vallavI harivi. gopI [saM.ballavI] AbhUSaNa, baMgaDI, [baloyAM] vallahau gurjarA. vallabha, svAmI, [priya]; vaLI ADI lITa premAkA. parAkASThA AvI narakA. vahAlo __ gaI, [hada vaLI gaI]; juo lIha vaLI vallahI gurjarA. narakA. vahAlI (saM.vallabhA) valudhI devarA. lubdha, [magna] [saM.vilubdha] vavarANI * kAdaM (zA). [vaparANI, naSTa valurI ArArA. khaNI, khodI kADhI; juo thayelI] (saM.vyApAra parathI) vavahara- prAcIsaM. vahoravU, kharIdaQ (saM. valuMdhai, vaLudhai madamo. haLe, [Asakta vyavahar) thAya] (saM.vilubdha); akhAkA. vaLage; vavahArarAsi gurjarA. jIvono eka prakAra akhAcha. vaLage, [magna thAya] [je jagatanA vyavahAramAM Ave che] [jai.] valUti caMdravA. vaLatI, pachI vaveka ArArA. viveka, vicAra valUre premAkA. utaraDe, ujharaDe; juo valurI vavyeka, vyaveka caMdravA. viveka, [vinaya; vaLUdhI narakA. vaLagI, [coMTI] (saM. vilubdha); parIkSA; vivaraNa, samajUtI] narakA-2. gherAyelI, [-mAM magna, DUbelI]; vavyetra, vAvetra caMdravA. vAvetara juo virahavaLUdhI vazaitau SaDAbA. -ne lIdhe (saM.vazataH) vale narakA-2. premAkA. hAlata, dazA, vazIhara kRSNabA. prAcIkA. nAga, vaziyara sthiti; upAya (saM.viSadhara) valo akhAcha. mAkhaNa na baMdhAvU te, [chAsa- vazeke akhAkA. "vizeSe, "vadhumA; [*mukhya mAMthI mAkhaNa vIkharAI jaq te] paNe, "tattvataH] valoTau *upabA. [keDa kapara vIMTALAtuM vazya virApa. *baccI, "beTI, [*vAjJAdhIna - vastra strI, *dAsI] (*saM.vatsA) [*sa.vazyA] valUre 2010_03

Page #536
vazya/vahali 450 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vazya gurjarA. -ne vaza thaIne pRthivI vasa vimapra. vasA, [(grahayoganA) aMza, bhAga] vasuM cittasaM. vasyuM vasa terakA. vaza vasU (ihivisUhivi) *RSirA. [saubhAgyavasaNAhara gurjarA. virApa. vasanAra vatI strI [saM.avidhavA-sudhavA]; juo vasaNu gurjarA. vyasana ahavasuhava vasata premAkA. vastu, cIja vaseka siMhA(zA). vizeSa vasana akhAkA. AnaMsta. gurjarA. narakA. vasta akhegI. vastu, [vastubrahma]; abhiU. premAkA. virApa. vastra (saM.) paMcavA. premAkA. rUpaca. vastu, cIja vasaha kRSNaca. vRSabha vastarI ArArA. vistarI vasahi aitikA. vasatI vastu cittasaM. narakA-2. [mUla tattva], brahma vasaMtiiM lAvala. camelIthI, [jUIthI] [saM. [saM.] vAsaMtI] . vastugate akhAkA. vastutaH, kharekhara to vasA SaDAbA. carabI, meda (saM.vasA) vastupaNaiM AnaMsta. vastupaNe, yathArtha rIte vasA soi cittasaM. so vasA, so TakA, vaste akhAkA. vastumAM (brahmamA); vastu ___ saMpUrNa; juo vizvA, vIsa vasA, vyasA (cIja) vaDe vasi ArArA. vazamAM vaha * upabA. [mArga] [de.viha] vasihara vimapra. viSadhara, nAga vahai ArArA. gurjarA. vahana kare, laI jAya, vasIAna kAmA(tri). vasavATa upADe, uThAve; *kAmA(tri). nalAkhyA. vasITThI aitikA. *dUra, [*aLagA, "bhinna, vIsarA. *SaDAbA. cAle, gati kare, __ *visarjita cAlyuM jAya; catucA. jAya, kheMcAya; vasITha hammIpra. saMdezavAhaka, rAjadUta (saM. upabA. aitirA. gurjarA. catucA. SaDAbA. viziSTa) vahana kare, dhAraNa kare, [dharAve], rAkhe; vasudhA de vahera, basubhA de vera premAkA. SaDAbA. vahana kare, [calAve, kare]; pRthvImAM cirADa paDe, pithvI mArga Ape. . harikhyA. nirvAha kare, pAra pADe; vasaMphA. pRthvI phATI paDe, na banavA jevaM bane: vasaMvi. vasaMvi(brA). vahana kare, juo vahera [bhogave, anubhave] (saM.vah) vasudhArA prAcIphA. AkAzamAMthI devakRta vahaDI gaI prabopra. cAlI gaI, [naSTa thaI] suvarNavRSTi, [jinadevanA pAMca divyonuM vahanti aitikA. [dhAraNa kare che, upADe che] eka] (saM.) [jai.] vahala (?) terakA.?, [*bahula, *khUba] vasuhA aitirA. vimapra. siMhA(ma). vasudhA, vahali uktira. vasUkI gayelI; juo varahali 2010_03

Page #537
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 451 . vahalI/vaMkanI jAta vahalI juo vahilI vahisI *RSirA. [(savAra) pragaTa thaI] vahallI zIlaka. jaladI [saM.vikasa-]; juo vihasai . vahavAIM premAkA. chetarA vahisIya harivi. vikasita (prA.vihasiya) vahaMga hammIpra. vihaMga, uttama ghoDAnI eka vahI, vihi abhiU. vidhi, (vidhAtrI) vahI premAkA. lAvala. hisAbano - nAmAno vahADi jinarA. vahana karAvI, [karAvI] copaDo; uktira. rojiMdI noMdhanI copaDI vahANIa zRMgAmaM. mojaDI (saM.upAnaha) (saM.vahikA) vahAvu narakA. premAkA. vAvaM, vagADa, vahInI kAmA(tri). vahni, agni vahAbuM akhAkA. narakA. *chatara, bahu ArArA. vahyu, [cAlyu] [phosalAvaq, mana manAva]; narakA. bahuArI prAcIsaM. vadhU, vahuvAru chetaravU, [bhramaNAmAM nAkhavU]; premAkA. bahuDi prAcIsaM. vadhU, vahu paTAvaq [saM.vAhayati] bahurAvyo aitikA. vahorAvyA, sAdhune pradAna vahAvo *premAkA. [vahAvyo, chetarAyo] karyu [jai.] [saM.vyavaha] . vahi ArArA. vahImAM, vidhAtAnA copaDAmAM bahurivA aitikA. jaina sAdhue dAna [rUpe] levA vahikatI harivi. bahekatI bahuva prAcIsaM. vadhU, bahu vahicai * vimapra. [vacce] bahUara, vahUyara nemichaM. pradyucu. bahu (saM. vahicyI vimapra. heMcI, bhAga pADI [saM. vadhUka) . vibhajyate vahera premAkA. [pRthvImAMnI] cirADa, mArga; vahiDai 0zRMgAmaM. vighaTita thayAM, alaga juo vasudhA de vahera thayAM vahero premAkA. bhedabhAva, [judo bhAva]; . vahiramANa aitikA. mahAvideha kSetranA vihara- madamo. aMtaraTALo; akhAkA. bheda, mAna tIrthaMkara judAI; narakA. premapa. taphAvata, [pharaka] vahirau aitikA. baheruM [saM.badhira] vahela narakA. premAkA. uparathI DhAMkelaM, vahirAva- nalarA. jaina sAdhune koI vastu zaNagAreluM gADu dAnamAM ApavI, vahorAvaq [saM.vyavaha-] vaDhekaLo akhegI. nAno vaheLo vahiroDI uSAha. samAdhAna ? vahorkhA narakA. kharIda, [saM.vyavaha-] vahilI, vahalI uktira. aitikA. gurjarA. baMka ArArA. khoTa, kasara (rA.); madamo. ___ vahelI, jaladI - khoDa, [vAMka, doSa] [saM.vakra] vahila zIlaka. jaladI bakanI siMhA(zA). [garvilI, chalachabIlI] vahivU uktira. vahevU, [upADavU] [saM.vah] strI 2010_03

Page #538
vaMkA/vanaravAla 452 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vaMkA kAdaM(zA). vAMkAM, [marmabharelAM] (saM. kharAba dazAne pAmelI bhomakA] vakra) vaMTu juo vaMTha vaMkaDaM ArArA. bAMko, adbhuta; prAcIphA. vaMThyo madamo. vakaryo, [hada bahAra gayo] __ vAMkuM (saM.vakra) (saM.vinaSTa) baMkima zRMgAmaM. vakratA, [marmayuktatA] vaNArazI madamo. vArANasI nagarI vaMkuDa prAcIsaM. vAMkuM (saM.vakra) vaMtara ArArA. narakA. vyaMtara, halakI vaMga tairakA. eka vanaspati [saM.] koTinA deva, bhUta-preta; juo vAMtara vaMcai ArArA. uktira. gurjarA. virApa. chatare vaMtarAM premapa. [vyaMtara], bhUtapretAdi (saM.vaMcayati) vaMtola akhegI. abhiU. cittasaM. vaMToLa vaMcivauM upabA. chetara vaMdaNaya-mAliyA prAcIsaM. vaMdanamAlikA, vaMcaka akhAcha. vAcaka, kathA vAMcanAra dvAra para laTakAvAtAM toraNa]; juo vaMcaka premAkA. dhUrta, zaTha, [chetaranAra] [saM.] vanaravAli vaMcAi AnaMsta. ThagAya, chetarAya vaMdanIka akhegI. vaMdanIya, pUjya vaMcita aMbarA. vAMchita vaMdara, vaMdura (vaMdaravAla, vaMduravAli) vaMcita (vaMcita jAya) premAkA. vimukha vasaMvi(brA). [dvAra para laTakAvavAmAM [jAya], [avalR paDe, niSphaLa jAya] AvatI] mAnArtha, satkArArtha, [maMgalavaMcha terakA. vAMchA (prA.vaMchA) sUcaka [mALA] (saM.vaMd parathI) vaMchai abhiU. uktira. RSirA. terakA. vaMdaravAla, vaMdaravAli, vaMduravAla kRSNaca. lAvala. vAMche, icche vasaMvi. vaMdanamAlA, [dvAra parana] vaMchita AnaMsta. terakA. lAvala. vAMchita. AsopAlava AdinuM toraNa; juo icchita; vAMchA vanaravAli, vaMdara, vAla vaMjala terakA. vaMjula, eka vanaspati vaMdu cAraphA. samUha (saM.vRnda) vaMjhA, vaMjhi akhAkA. gurjarA. dazaska(1). vadura juo vaMdara premAkA. madamo. saMtAna thayAM na hoya vaMdurakAla, vaMduravAli prAcIphA. vasaMphA. tevI strI, vAMjhaNI (saM.vaMdhyA) vasaMphA (la). dvAra paranAM AsopAlava vaMTha, baMTu zIlaka. vaMThelI, [bhraSTa, patita]; AdinAM toraNa (saM.vaMdanamAlikA); . SaDAbA. sevaka, cAkara di.]; zRMgAma. juo vaMdaravAla vaMThela, bagaDela, [kharAba, duSTa] [saM. banaramAlA nemichaM. [dvAra paranA] AsopAlava vinaSTa __ AdinAM lIlAM toraNa [saM.vaMdanamAlA vaMThI bhomi kRSNabA. abhAgaNI [bhraSTa thayelI, banaravAla pradyucu. hammIpra. AsopAlava 2010_03

Page #539
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza AdinAM lIlAM toraNa (saM. vaMdanamAlA); juo vanaravAla bAla terakA. *vyApta, [samUha ] ( devamAla) vaMza, vaMsa kRSNabA. catucA. narakA. lAvala. sthUliphA. vAMsaLI; ArArA. vAMsaLInA prakAra vAdya vaMzaphoDa paMcavA. vAMsamAMthI TopalI Adi judIjudI vastuo banAvanAra 453 vaMsa ArArA (va). vasaMvi. vasaMvi (brA). vAMsa (saM. vaMza) vaMzalI aMbarA. vAMsaLI vaMzI premapa. vAMsaLI [saM.] baMsa premapa. [vAMsaLI], pAvo; juo vaMza, bAu uktira. upabA. uSAha. kAmA (zA). gurjarA. cAraphA. terakA. lAvala. vAyu, vaMsI pavana vaMsamaMDaNa aitirA. vaMzane zobhAvanAra [saM. vaMzamaMDana ] vaMsiyAli terakA. vAMsa- jALa, [vAMsanI jhADI] (saM. vaMzajAlI ) baMsI ArArA. baMsI, vAMsaLI vAa narapa ( da ). [ vAya], vagADe bAla / vAke [ gAMDapaNa AvyuM, ghelachA lAgI ] vAika aitikA. kathana, prazaMsAtmaka kAvya [ke ukti] [saM. vAkya] vAiNi SaDAbA. paThana, sUtrapATha (saM. vAcanA) vAimalla aitikA. vAdIomAM malla bAilau uktira. vAyaDo, vAyu karanAra (saM. vAtalaH) vAdayati) bAi uktira. gurjarA. cAraphA. narakA. premAkA. lAvala. vagADe (saM. vAdayati ) bAi vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). SaDAbA. vAya che, vahe che (saM. vAti) bAi lAvala. [I] jAya che bAi aitikA. vAdI, [vAda karanAra pratispardhI] bAi nalAkhyA. vIsarA. vAyu (saM. vAta, vAyu) bAi (vAi lAgI) vIsarA. vAyu [bharAyo ], 2010_03 madhya. 29 bAi uktira. vagADa (saM. vAdayitavyam ) bAI bAkarI vimapra. hoDa bakI, [vera bAMdhyuM ]; o bAka bAai akhAkA. uktira. vagADe (saM. bAulA vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vAyu, vAyulaharIo vAuli uktira. prAcIphA. sthUliphA. harivi. vaMToLa, vAyulaharI vAukAI gurjarA. vAyunI kAyA dharAvanAra jIva (saM. vAyukAya ) vAula uktira. vAtarogI, unmatta (saM. vAtUlaH) vAulau * upabA. "gurjarA. "virApa. [ unmatta] (saM. vAtUlaH) [rA. ]; vIsarA. mUrkha; harivi. vyAkuLa, bAvaruM; juo bAulau bAuli prAcIphA. sundara strI; juo bAula bAe cittasaM. vAyu vAesari prAcIsaM vAgIzvarI vAka premAkA. madamo. vAkya vAkalAM upabA. valkala vAke akhAkA. * tenA, [*vAcAmAM,

Page #540
vAkyarahita/vAchA 454 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza *vANImAM] vAghalau prAcIphA. vAgha (saM.vyAghra) vAkyarahita cittasaM. vAka - sattva - kasa vAghA premAkA. DagalA, aMgarakhAM vinAnuM vAghiNi gurjarA. virApa. vAghaNa (saM. vAga abhiU. uktira. pradyucu. premAkA. lagAma vyAghriNI) (saM.valgA ) vAca lAvala. jIbha (saM.vAcA); vANI, vAga gurjarA. vANI, bolavU te (saM.vAc) [kahevU vAgai jinarA. vAgho, moTo Dagalo, pozAka vAca-kAcha narakA. vANI ane kAcha - tenI sAthe [kachoTo] - cAritrya [saM.vAcA+kaccha] vAgau jinarA. dazaskaM(1). narakA. vAgho, vAcaNahAru uktira. vAMcanAra Dagalo, pozAka vAca rAkhI narakA. vacana pALyuM vAgatItA akhAkA. vANIthI para [saM.] vAcA vIsarA. vacana, [vAyado, kola] (saM. vAgadora * vimapra. [lagAma] [rA., hiM.bAga- vAcya) Dora; saM.valgA+dora] vAcATa nemichaM. vAcALa [saM.] vAgarai ArArA. gAruDikothI, [zikArIthI] vAcAraMbhaNa *akhAkA. [mAtra vANImAM z2a (saM.vAgurika) rahenu, vANI ja jenuM avalaMbana che te vAgarI jinarA. premAkA. zikArI, vAgharI, [saM.] prANIone pakaDavAnuM kAma karanAra vAcAlA RSirA. vAcALa, [vAkpaTu, mIThu jaMgalI jAti] bolanAra] [saM.vAcAla] vAgarIA 0vimapra. jALa nAkhanArA, vAgharI vAci_ uktira. vAMcaq vAgalA premAkA. phAMphAM vAcI ArArA. kahyu [saM.vac] vAgavichoha juo vicchoha vAcchala premAkA. vAtsalya, heta bAgA premapa. vAghA, vastro vAchalyu SaDAbA. [khAnapAnavastradravyAdinuM] vAgi abhiU. vAghAthI, [pozAkathI] dAna (saM.vAtsalya); juo vAchalya, vAgura uktira. kAdaM(zA). pakSI vagere sAhamIa-vacchala pakaDavAnI jALa (saM.vAgurA) vAcha juo vacha vAgurI, vAgurIya uktira. gurjarA. jALa vAcharU uktira. SaDAbA. vAcharaDAM (saM. nAkhIne pazupaMkhIne pakaDanAra jAti (saM. vatsarUpa) vAgurika) vAchala dazaskaM(2). vAtsalya vAguli uktira. vAgoLa, eka rAtricara paMkhI vAchalya ArArA. vAtsalya, bhakti (saM.valgulikA) vAchA ArArA. vAcharaDAM (saM.vatsa) 2010_03

Page #541
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 455 vAjai/vANautra / vAjai akhAcha. AnaMsta. ArArA. uktira. *vATapAla [*vATapADa] narapa(da). *mohamAM gurjarA. terakA. premAkA. lAvala. virApa. phasAvanAra, [lUMTArA, DAku . . vIsarA. zRMgAma. vAge, [baje] (saM. vATa mukAvavI premAkA. parAjita karavA, vAdyate) pAchA haThAvavA vAja (vAja karasu) kAmA(zA). trAsa vATala, vATalAM nemichaM. lAvala. vimapra. ApIy, [thakavIzuM] . vATakA di.vaTTaya+la; saM.varta, vartu vAja Avyo narakA. premAkA. taddana trAsI vATalI uktira. "nemichaM. "lAvala. vATakI gayo di.vaTTa, vaTTaya; saM.varta, vartu] [rA.] vAjau uktira. gurjarA. vAdya, vAjuM .. vATa vahe che ghaNI *premAkA. [rAha jue che] vAjaNAM narakA. vAganArAM, vAgatAM vATavAlaNU uktira. [*voLAviyApaNuM] (saM. vAjiba uktira. gurjarA. vAjiMtra (saM.vAditra) varmapAlana); vaTavAlanu vAjina premAkA. azva, ghoDo (saM.vAjin) vATi uktira. (dIvAnI) vATa (saM.vartiH) vAji-vidyA premAkA. azvavidyA [saM.] vATevAhu upabA. vaTemArgu (saM.varmavAhaka) vAjI premAkA. azva, ghoDI [saM.] vATo lAvala. koI khAdya ke peya padArtha, vAje ghaNA akhAkA. baDAI mAre *kaMsAra] vATa cittasaM. rasto [saM.varmA] vADa terakA. nemichaM. SaDAbA. vADo (saM.vATa, vATa madamo. vyartha, halakuM, [hAni, doSa] pATa); akhAkA. aMtarAya, [ADaza]; [hiM.baTTA; de.vaTTa] hada, [maryAdA] vATa uThADI akhAkA. vyartha banAvI, vADava akhAkA. premAkA. harikhyA. brAhmaNa [vaNasADyu] (saM.) vATa UThI cittasaM. nirarthaka gayuM, eLe gayuM vADi uktira. upabA. gurjarA. SaDAbA. vADa vATakaDhApaNauM upabA. bhomiyApaNuM (saM.vRtti, vATi) vATa nAkhI jaq premAkA. rasto choDI daIne vADiya (*rathavADiya) [rayavADiya]* gurjarA. ___ jatA rahevU [savArImAM pharavU te]; juo ravADI vATa paDavI akhAcha. lUTA vADhyA mosAca. ?, [*kapAtA, "parAjita vATapADa juo vATapAla thatA, *pAchA paDatA] [saM.vardha vATa pADavI akhAkA. ArArA. cittasaM. vANa narakA. vANI narakA. lUMTI levaM, khAtara pAr3avI vANa pradhucu. kAthI, doraDuM vATapADA akhAkA. lUMTArA vANautra aMbarA. SaDAbA. vANotara, gumAstA vATapADI premAkA. mArgamAM lUMTI lenAra (saM.vANijaputra) 2010_03

Page #542
vANavara/vAnuM madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vANavas [bANavaI ] " SaDAbA. [bANuM] [saM. bAdAI narakA. vAyado [Apavo te], [mudata dvAnavati] pADavI te] [a.vAdaH ] vANahI abhiU. uktira. RSirA. gurjarA. nalarA. lAvala. vANI, mojaDI (saM. upAnaha); juo vAMNahI vAdI aitikA. premAkA. vAda karanAra [saM.]; ArArA. maMtrataMtranA upAya karanAra; * akhAkA. [kImiyAgara, zAstrajJa ] vAdIsara prAcIphA. vAda karanArAomAM mukhya (saM. vAdIzvara) 456 bANArasI uttira. vArANasI, [banArasa ] vANArisa, vANArIsa aitikA. vAcaka, vAcanAcArya, [jaina sAdhuonI eka padavI] vANAM "nemichaM. ["pyAlA] [saM. pAna] vANi uktira. [ vaNavAnI kriyA ] (saM. vANiH) vANika nalAkhyA. vANiyo ( saM . vANijaka) vANI ArArA. bAMdhI, racI ? (rA. bAvaNau, vANI) bANIkhANI juo khANI vANutra aMbarA. vimapra. vANotara, [gumAstA] [saM. vANijaputra ] bAtAM abhiU. narakA. vagADatAM, bajAvatAM (saM. vAdayat parathI) bAda premAkA. jhaghaDo, [yuddha] [saM.] bAdalau uktira. vAdaLa [da. vaddala ] 2010_03 * bAghai akhAkA. AnaMsta. ArArA. uktira. upabA. gurjarA. devarA. nalAkhyA. nemichaM. premAkA. SaDAbA. vadhe, vRddhi pAme (saM.vardhate) vAna jinarA. *vimapra. mAna, ijjata [ rA . ]; juo vAMna vAna * premAkA. [gaurava, Adara, khAtarabaradAsta]; [varNa, AkRti, bAMdho] vANotara narakA. premAkA. gumAsto (saM. vAna (vAnau ) * aitirA. [mAna, ijjata] [rA.; vANijaputra) vANyo paMcavA. vANiyo, vepArI (saM. vANijaka) bAta kAmA (tri). gurjarA. SaDAbA. khabara, samAcAra (saM.vArtA) vAna vAghai ArArA. jaza vadhe [ rA . ] bAtikara siMhA (ma). prasaMga, [ Apattino vAnAM abhiU. vastu, [vAnagI]; prayatna, prasaMga ] ( saM . vyatikara) [kArya] (saM.varNaka); premAkA. viveka, [khAtarabaradAsta ] bAdharI premAkA. cAmaDAnI dorI ke paTTI [lagAma mATe ] [ saM . vardha] vAghra upabA. kAdaM (zA). cAmaDAnI paTTI, dorI (saM.vardha) saM.varNa]; juo vAnau vAna, bAno akhAkA. varNa, raMga, zobhA vAnau * lAvala. [mAna, pratiSThA ] [ rA . ]; juo vAna, vAMnau vAnu nemichaM. prayatna, [ cAla, ceSTA ]; [pratiSThA ] vAnuM premAkA. vastu, [bAbata ]

Page #543
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 457 vAnI/vArai vAnI akhAcha. prakAra; lAvala. vAnagI [saM. (saM.vA.) varNikA vAyai narakA-2. SaDAbA. vagADe, [bajAve] vAno juo vAna (saM.vAdayati); narakA-2. vAge, [svara vAparai gurjarA. *upabhoga kare; [phelAya, kareM] [saM.vAdati] pracalita rahe]; SaDAbA. yoje, yojAya vAyaka narakA. premAkA. zIlaka. vAkya, (saM.vyApArayati) vacana vAma akhAkA. uktira. vAMbha, pahoLA karelA "vAya jAya ('dhamyuM dhUpyuM vAya jAya) be hAtha vaccenuM aMtara (saM.vyAma) [dhamyuMdhUpyuMvAye jAya] akhAkA. [karelo vAma ArArA. catucA. pratikULa, viruddha, zrama] phogaTa jAya; juo dhamyuMdhUpyuM bhinna, vAMkuM, avaLU (saM.); nemichaM. vAye jAya lAvala. DAbU, premAkA. vAmA, strI vAyaNa vimapra. vAyaguM, svastivAcana, vAma (vAma aMge) cittasaM. DAbe aMge] [AzIrvAdAtmaka udgAro] [saM.upAyana] khoTe mArge vAyama ArArA(va). koIka phaLamevo vAmai akhAkA. upabA. kAdaM(zA). catucA. pApa vAyasa abhiU. kAmA(tri). narakA-2. narakA. nalAkhyA. premAkA. vasaMphA. premAkA. vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi. vasaMvi(brA). dUra kare, TALe, vasaMvi(brA). kAgaDo (saM.) kADhI nAkhe, pAra kare (saM.vAmayati) vAyasa kastuvA. "vAyu, [*kAgaDo] vAmau vIsarA. DAbI bAju (saM.vAma) vAyasAtra harikhyA. rAMdhelI rasoImAthI vAmajJAnI cittasaM. jene DAbe aMge jJAna .. kAgaDAne mATe judo kADhelo bhAga (saM.) Ave che tevo, UlaTuM, pratikULa, adhama vAyaMbha terakA. ?, [sthApatya- koI aMga] jJAna dharAvanAra [saM.] vAyivA uktira. vAvA, pavana phUMkavA, pavana nAkhavA [saM.vA-] vAmaNaDI lAvala. nIcI, ThIMgaNI (saM.vAmana) vAye *akhAkA. [viyAya, janma Ape]; vAmA akhAkA. kAdaM(zA). kAmA(tri). strI, suMdara strI (saM.) vAye baTe (dhamyuMdhUpyuM vAye vaTe) akhAkA. vAmAM-TAmA premAkA. gallAMtallAM, [anizcaya karelo zrama phogaTa jAya; dhamyuMdhUpyu ke ALasamAM kAma TALavU te] vAya akhAkA. terakA. vAyu, vA (saM.vAta) vAyo akhAkA. vAhyo, chetarAyo, [jitAyo] vAya devarA. vANI, [vacana] [rA.; saM.vAca] bAra akhAcha. ArArA. kAmA(zA). premAkA. vAya akhAcha. vagADe, [bajAve] [saM.vAd] vetApa. vAri, pANI vAyai uktira. terakA. (pavana) vAya, vahe vArai aMbarA. samayamAM, vArAmAM [saM.vAra] vAye vaTe 2010_03

Page #544
vArakI/vAla 458 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vArakI *premAkA. [pratIkAra karanAra duzmana, nIkaLelI, lakSmI [saM.] drohI] [saM.]. vArilagga kRSNabA. vArApharatI vArakuM narakA. vAra, samaye, pherA; premAkA. vArivU uktira. vAravU, rokavU samayanuM, vakhatarnu, [veLAe] vArihAri RSirA. samaya batAvanAruM sachidra vAragahai hammIpra. eka prakArano taMbu, juo ghaTikAyaMtra bAragai vArIjitI jinarA. [vAravAmAM AvI hatI], vAraNa gurjarA. hAthI (saM.) manAI karAyelI vAraNAM akhAkA. dazaskaM(2). narakA. vArI vare narakA. aTakAvI aTake ovAraNAM [saM.apavAraNa] vAru catucA. mosAca. vAyuM, nA kahI vAraNe kIje (sonAno meru kIje vAraNe) vAru, vArU akhAkA. nalAkhyA. premAkA. premAkA. *ovAraNAM laIe, [ovArI lAvala. vikrarA. harikhyA. ThIka, yogya, nAkhavA mATe sonAno meru karIe] sArUM, suMdara, uttama; sArI rIte (saM. vAraNe jarbu dazakaM(1). premAkA. ovAraNAM vAruka) levAM; narakA. [vArI javaM], kurabAna vAruNI premAkA. madya, dArU [saM.] ... thavU vAruM zRMgAma. sAru, uttama (saM.vAruka) vAra-yoSA kAdaM(zA). vArAMganA, gaNikA vArU upabA. jinarA. nemichaM. premapa. madamo. (saM.) vimapra. sAru, suMdara, uttama; sArI rIte vAravadhU gurjarA. vezyA (saM.) [saM.vAruka]; juo vArU vArahI (vArahI nAkhe) * narapa. [*vArI jAya, vArUA aitirA. uttama *ovArI nAkhe, *nyauchAvara karI de] vArUgA (vArU gArUDIkalA) *nalarA. vArAiti, vArAti, vArAyata, vArAyati [gAruDInI suMdara kalA] ... vikrarA. siMhA(zA). [gItanRtyAdimAM vArU pari aitirA. sArI peThe kuzaLa] dAsI, [gaNikA vArUM kAmA(zA). uttama [saM.vAruka vArAsorI narakA. vArApharatI . vArodha catucA. avarodha, virodha, vAMdho vArAMmati (duvArAMmati) devarA. dvArikA [saM. vArovAri RSirA. nalAkhyA. vAraMvAra dvArAmatI] vAyu kare akhAkA. [nA pADavAmAM AvI vAri ArArA. vAre, divase hoya te mAne], rokyuM rokAya vArikA kAdaM(dhu). ADa, [sImA darzAvatI] vAryosa lalirA. vArIza, aTakAvIza vArija akhAkA. kamaLa [saM.] vAla narapa(da). vahAla [saM.vallabha parathI vArijA premAkA. vAri - samudramAMthI vAla, vAli, (varavAla, vaMdaravAli) 2010_03

Page #545
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vasaMvi (brA). [ dvAra para laTakAvAtI satkArArtha maMgalasUcaka ] mALA; juo vaMdaravAla vAlau ArArA (va). *RSirA. nemichaM. 0zRMgAmaM. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). sugaMdhI vAko, enAM phUla (saM. vAlaka) 459 bAlau SaDAbA. vALo, taMtu jevuM eka jaMtu (saM. vAlaka) vAlaNa ArArA. pAThuM vALavUM te; nemichaM. vALavaM te, [maraDavuM te] (saM.vAlay) vALaNI premAkA. pAchAM vALavAnI kriyA, [rokavuM te, pratIkAra ] vAlara kAkaDI uktira. kAkaDIno eka prakAra (saM. vallarakarkaTI) bAlahau vIsarA. vahAlo ( saM . vallabha - ) vAlahalI uktira. vAlanI sIMga (saM. valla - phalikA) vAlahi, vAlahI AnaMsta. ArArA. gurjarA. virApa. vahAlI vAlaMbha ArArA. gurjarA. jinarA. prAcIsaM. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). vahAlama, priyatama (saM. vallabha) vAlA lAvala. sugaMdhI vALo [saM. vAlaka] *vAlAkulI (vAlAkUcI) vimapra. vALA kUMcI, [sAphasUphI karavA mATenI pIMchI] vAlAmoI * narakA. [jenAM vahAlAM marI gayAM hoya te, abhAgaNI] vAli juo vAla vAlau / vAze vAlibha prAcIphA. priyatama, vahAlama (saM. vallabha) vAliya gurjarA. vALI, [ mastake paheravAnI kaDI (saM. vAlikA) 2010_03 vAliMbha nalarA. nemichaM. priyatama (saM. vallabha) vAliMga AnaMsta. prItama vALI vALI akhAkA. narakA. premAkA. vaLIvaLI, pharIpharI bAho ArArA. vahAlo bAlU ArArA. vALu, sAMjanuM bhojana [saM. vikAla-] vAlhau upabA. vahAlo ( saM . vallabha ) vAlhesara ArArA. khUba vahAlA; juo bAlhesara vAvar3o narakA. vAyu, pavana vAvaNa jinarA. vAvavuM te, [ugADavuM te] [saM. vApanA ] vAvara upabA. premAkA. vApare, upayogamAM le; ArArA. aitikA. jinarA. vApare, kharce, vyaya kare; ArArA. upabA prAcIphA. vApare, [khAvAnA upayogamAM le], khAya (saM. vyApArayati ) bAvi uktira. gurjarA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vAva (saM. vApI) vAviya aitikA. vApI, vAva bAvuM premAkA. vAgavuM te, [bajavuM te] vAvuM aitikA vyaya karUM, [vAparUM] vAvetra juo vavyetra bAzI narakA. bolI [saM. vAz] vAlibha nalarA. eka deza jyAM nalarAjAe vAze premapa. vagADaze vijaya karyo hato vAze (vAhAze) * premapa. [*chetaraze, "vaMcanA

Page #546
vAsa/vAsuga 460 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza karaze] vAsagRha, nivAsabhavana (saM.) vAsa jinarA. nemichaM. vAsakSepa, jaina sAdhuo vAsapUraNa akhAkA. [vAsa karI rahelA), vaMdavA AvanAranA mastake sugaMdhI arpe sarvAvAsa, sarvavyApI che te [saM.] vAsara gurjarA. terakA. divasa (saM.) basa ArArA. vastra (rA.; saM.vAsaka) vAsava cittasaM. indra [saM.] bAsa juo jasavAsa vAsaMga narakA. vAsuki (nAga), [e nAmano bAsai uktira. aitirA. narakA. nemichaM. nAga] prAcIphA. vasaMphana. vasaMphA (la). vasaMvi. vAsaMti cAraphA. TahukatA hatA tyAre (saM. vasaMvi(brA). bole, avAja kare (saM. vAza) vAtha); lAvala. kahe vAsaMtI terakA. eka vanaspati, [juI, mAdhavI vAsai ArArA. narakA. vAsa kare, vase; vagere A nAmathI oLakhAya che] [saM.] premAkA. vasAve, [mAM vAsa kare]; vAsA abhiU. "kAdaM(zA). vaccevacce AvatAM AnaMsta. vasAve, rAkhe, [dhAraNa kare] vizrAMtisthAna, [paDAva, majala]; juo bAsai abhiU. AnaMsta. aitirA. gurjarA. vAsau terakA. nemichaM. premAkA. lAvala. vAsAja paMcavA. vAjiMtra (saM.vAdyasAja) gaMdhayakta - suvAsita - sugaMdhita kare vAsi vasaMphA vasaMphAlI vasaMvi. (saM.vAsayati); premAkA. suvAsita thAya vasaMvi(brA). kAgavAsa, kAgaDAne vAsaha upabA. sthira thAya, dRDhatAthI jAme apAto piMDa (saM.vAyasikA) (saM.vas parathI) [rA.] vAsiiM, vAsIiM siMhA(zA). vAsamAM bAsau uktira. vAso, nivAsasthAna, paDAva [*vasatImAM, "gAmamA]; lAvala. vAsamAM, (saM.vAsakaH); juo vAsA, vAsu nivAsamAM vAsaka prAcIkA. vAsuki, nAga | vAsika juo vAsaga, veNa-vAsika vAsaga, vAsika, vAliga ArArA. nemichaM. vAsiga aMbarA. lAvala. vAsuki, sarpa, nAga; lAvala. vAsuki, sarpa, nAga juo vAsaga pAsaNa catucA. vastra [rA.] (saM.vAsana) bAsita hArekhyA. vAsavALu, khuzabodAra (saM.) bAsaNi "gurjarA. ["eka prakAraceM Asana vAsIiM juo vAsiiM - besavAnI rIta].["de.vassAsaNa] vAsIdhau ArArA. vAsIdUM vAsaNIyA abhiU. bolyA (saM.vAza) vAsu vimapra. vAsa, vAso, [mukAma, rahevaM pAsanA dazaka(1). premAkA. vAsa, sugaMdha te]; juo vAsau bAsaniketana vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). vAsuga ArArA. vAsuki, nAga 2010_03

Page #547
aphiin shii maakssaa 2 vAse/vAMkaDau pAtra hAse narakA-2. divasamAM (saM.bAsara) vAhalaGa nalarA. vahAluM, priya (saM.vallabha) dhAstavya SaDAbA. rahekAsI (saM.) vAhavai SaDAbA. bUma pADe, bolAve zAstuvidhA kAdaM (zA). sthApatyavidyA (saM.) bAhADI uSAha. ghInI vADhI, [nALacAvALu vAsyAM juo pAsyAM vAha nalarA. savArI (saM.) bAhANakumAra, vAhANaputra kAmA(tri). vAha nalarA. pravAha (saM.) vANiyo vAhai uSAha. prabopra. vahana kare, yahe, cAle; vAhAra, vAhara nalAkhyA. paMcavA. vahAra, gurjarA. vahevaDAve; nemichaM. lAyala. vahe, madada, sahAya (saM.vyAha-) dhAraNa kare; abhiU. aphrAi. vimapra. vAhAlA nalAkhyA. vahAlA, priya (saM. lAvala. upADe, calAve, tANe, kheNce| vallabhakaH) gurjarA. nemichaM. "virApa. laI jAya, .. calA, doDAve (saM.vAhayati) vAhAvI catucA. vagADavI vAhai arasAkA. upAha. *RSirA. kAdaM(zA). vAhAze akhAkA. *chetaraze, [*vaLagI *garjarA. dazaskI). dazaska(2). raheza]; juA vAza nalAsyA. madamo. vikarA. vetApa. vAhAMga caMdravA. ? siMhA(zA). chetare; narakA. premAkA. "vAhi ['cAhi] abhiU. jue. lAvala.chetare, [phosalAve] (saM.vAhayati) vAhiu akhAkA. narakA. premAkA. chetarAyo; vAhai kAmA(zA). narakA. premAkA. madamo. *upabA. RSirA. taNAyo, kheMcAyo [saM. vagADe, [bajAve] vAhita] vAhaNa gurjarA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). vAhiNi vimapra. SaDAbA. vAhinI, ratha, vAhana vAhara ArArA. bolAvaq te (saM.vyAha) bAhiya giu harivi. chetarI gayo bAhara aMbarA. uktira. ArArA. jinarA. vAhu gurjarA. ghoDo (saM.vAha); juo bAha vahAra, madada, sahAya; SaDAbA. sahAyaka - vAhyA vInA catucA. [dharyA vinA], mUkyA daLa; juo vAhAra, bAhara vAhai lAvala. vALe che, sApha kare che (hiM. buhArana) vAjho jAze catucA. chetarAI jaze vAharU uktira. sahAyaka, rakSaka (saM. vAMka ArArA. khoTa, kasara (rA.) vyAhAraka) vAMkaDau lAvala. vAMko, [baMkaDo, vIra, vAhalau terakA. SaDAbA. vaheLo (de.; saM. garvIlo] (saM.vakra); cittasaM. vAMkuM, vAha+la?) vAMdho, muzkelI velaDu vagara 2010_03

Page #548
vAMkaDI/vikarAla 462 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vAMkaDI lAvala. [vAMkI, ADAI karatI] vadhAvI vAMkuM kAmA(tri). aTapaTuM, [durgama]; cittasaM. vAna devarA. [utsAha, umaMga] [rA.]; juo -- muzkelI, muzkelIbharyu vAna vAMkuDI vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi(brA). vAMnau *aitirA. [mAna, pratiSThA] [rA.]; vAMkI (saM.vakra) juo vAnau vAMke lAkaDe veha akhAkA. [vAMkA lAkaDA- vAMnI vetApa. rAkha mAM vIMdha], muzkelIthI bharelu [kAma] vAMma, vAMmA kAmA(zA). gurjarA. lAvala. vAMgaDa *aitirA. [vIra, bahAdura] [rA.]; DAbu (saM.vAma) juo bAMgaDa vAMsa narapa(da). vAMsaLI [saM.vaMza] vAMca, dazaska(1). bacaq [saM.vaMcyate] vAMsalau upabA. premAkA. lAkaDAM cholavAnuM vAMcavU narakA. vAMchavU, iccha eka ADA pAnAnuM ojAra [saM.vArata] vAMchaNahAra upabA. vAMchanAra, icchanAra vAMsaLI narakA. rUpiyA bharavAnI lAMbI vAMchA upabA. icchA (saM.) sAMkaDI kothaLI vAMsolI uktira. vAMsalo (saM.dAsI) vAMchiyU~ uktira. vAMchavU, icchayU~ vi gurjarA. terakA. ya, paNa (prA.; saM.api) vAMjha uktira. premapa. vIsarA. vaMdhyA, vAMjhaNI vi kAdaM (zA). vaya, umara; juo laghu-vi vAMTai uktira. bhAga pADe, vaheMce (saM. viakkhaNa gurjarA. vicakSaNa, catura vaNTayati) [rA.; hiM.bAMTanA] viAraDa uktira. chatare (saM.vipratArayati) vANa devarA. vANI vii kAdaM(zA). vaya, umara vAMNahI kRSNabA. prAcIphA. mojaDI (saM. viuDa garjarA. virApa. vikaTa, bhayaMkara upAnah); juo vANahI viula terakA. zRMgAmaM. vipula vAMNotara madamo. cAkara (saM.vANija+putra) viulasirI cAraphA. pradyucu. vasaMphA (la). vAMtara, vAMtaru gurjarA. virApa. vyantara, [bhUta, vasaMvi(brA). bakula vRkSa, borasalI (saM. bhUta jevo]; juo vaMtara bakulazrI) vAMdai AnaMsta. ArArA. uktira. upabA. vioga terakA. viyoga aitikA. gurjarA. devarA. premAkA. vikathA upabA. [strI AdinI] gaMdI vAto, vAgbhabA. SaDAbA. vaMde, vaMdana kare zAstraviruddha vAto] (saM.) vAMdaNauM uktira. upabA. SaDAbA. vaMdana karavU vika *akhAcha. [vikAra pAmavo] [saM. te, pUjyabhAva darzAvavo te (saM.vaMdanaka) vikR-] vAMdiq uktira. vaMdavU vikarAla ArArA. vikSubdha, vyAkula (rA.); vAMdI (mahUrata vAMdI) premAkA. vaMdI, [muhUrta] vikSubdha, krodhita (rA.); gurjarA. bhayaMkara 2010_03

Page #549
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 463 vikarma/vigutA [saM.] vikhANai dazaska(1). dazaska(2). vikarma, vikarma lAvala. harikhyA. khoTu nalAkhyA. premAkA. rUstasa. vakhANe (saM. kAma, kharAba karma (saM.) vyAkhyAna parathI) vikala, vikaLa AnaMsta. rahita; gurjarA. vikhAsa *gurjarA. "virApa. zRMgAmaM. ?, vyAkuLa, duHkhI; vIsarA. asvastha (saM.) [*virUpa - avaLI dazA, "mUjhavaNa, vikaleMdriya AnaMsta. [ochI indriyavALA], vicAra] [*de.vikkhAsa]; juo vekhAsa ekendriyathI caturindriya sudhInA jIvo vikhAMNa rUstasa. vakhANa [saM.vyAkhyAna] [saM.] vikhii nalAkhyA. vize (saM.viSaye) vikAsiiM upabA. ughADe (saM.vikAsati) vikhe akhAcha. viSaya vikurvai, vikubbai uktira. SaDAbA. divya vikhoDai vasaMphA(la). vasaMvi(brA). vakhoDe, sAmarthyathI utpanna kare (saM.vikurvati) niMdA kare, halakuM pADe (prA.vikkhoDa) [jai.]; juo veubviya, vekharyu vikhyAta ArArA. "kAdaM(dhu). pragaTa, prasiddha vikkha zRMgAmaM. ? rUpe; jAhera, jANItuM vikhyAti, prasiddhi vikkhaMbha terakA. ADasara, [mobha] (saM. vigai * upabA. *jinarA. [vikArajanaka ghI viSkaMbha) vagere khAdya padArtha] (saM.vikRti); juo vikti (vikti karI) premAkA. [jagA karI], vegai khAsa goThavaNa [karI] vigata akhAkA. vyakta, [prakAzita]; vikrama akhAcha. vikarma, [halakuM kAma] *gurjarA. bhinnatA] vikha ArArA. dazaskaM(1). viSa vigata, vigati ArArA. vIgata, spaSTatA vikha, vekha prAcIkA. paheraveza (saM.veza) vigati kAdaM (zA). vIgate, juduMjueM, [spaSTa] vikhai akhAcha. ArArA. kAdaM(zA). (saM.vyakti); narakA. vistAra, vivaraNa, dazaskaM(1). premAkA. vize, aMdara, [-mAM] . samajaNa]; nemichaM. vIgata, [vistAra] (saM.viSaye) vigatI * vIsarA. [spaSTa vikhama rUpaca. dAruNa (saM.viSama) vigatuM akhegI. vyakta, [spaSTa, vistRta] vikhavAva ArArA. duHkha, aphasosa (rA.); vigatya akhAkA. bheda, [judAjudApaNuM] juo viSavAda viganyAna ArArA. vijJAna, AvaData vikhaMDa (khaMDavikhaMDa) gurjarA. khaMDita, TukaDe- vigara AnaMsta. devarA. vagara, vinA TukaDA (saM.) viguANA aitikA. vagovAyA; juo vagUe vikhaMDiu gurjarA. khaMDita karyu, toDyuM vigutA* zIlaka. [duHkhI karyA] [saM.vigupta]; (saM.vikhaMDita) juo vagutA, vIgutA ____ 2010_03

Page #550
viguttau/vichAiyo 464 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza viguttau prAcIsaM. vyAkuLa thayo di.vicca] viguvAye premAkA. duHkhI thAya vicamAM AnaMsta. vacamAM vigUcai pradyucu. vyAkuLa thAya, [duHkhI thAya] vicarevau aitikA. [vicara], vihAra karavo, (prA.vigutta) [saM.vigupta]; juo vaguce, cAlavU vigUMcu vicArikhaM uktira. vicAra vigUtau *akhAcha. gurjarA. nalAkhyA. vicAlauM uktira. upabA. baccenuM (da.vicca prAcIphA. "virApa. vyAkula thayo, saMkaTa- parathI) / mAM Avyo, [duHkhI thayo] (saM.vigupta) vicAli, vicAlI gurjarA. vasaMphA. vigUtu prabopra. *vyabhicAra karyo, [*lapaTAyo, vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). vacce, "vagovAyo]; juo vagUtyo vacALe (saM.varma; de.vicca); vikrarA. vigUyai uktira. vagovAya, duHkhI thAya (saM. vacagALe, vacce thaIne vigupyati) vicAlilau vIsarA. vacalo (prA.vicca) vigUMcu nalAkhyA. duHkha bhogavo (saM.vigupta) vicAlI juo vicAli vigoi aMgavi. aMbarA. *upabA. "gurjarA. vici, vicii, viciI uktira. upabA. uSAha. narakA. pradyucu. virApa. zRMgAma. pIDA kAdaM(zA). SaDAbA. vacce (saM.varma; de. kare, vyAkuLa kare, duHkhI kare (saM.. vicca) vigopayati) vicitra cittasaM.jAtajAtanA, judAjudA [saM.] vigoI prAcIsaM. vagovI vicila upabA. uSAha. vimapra. vacatuM vigoNauM *aMbarA. [vItaka, pIDA] vicihiM aitirA. vacce vigoNahAra upabA. vagovanAra (saM.vigopana) vica- prAcIsaM. veca, [saM.vyaya] vigoyAM premAkA. vagovAyAM vicchA prAcIsaM.ADambara, [ThAThamATha] di.] vigovai uktira. vyAkula kare, tiraskRta vicchAya ArArA. nisteja, jhAMluM (saM.) kare (saM.vigopayati); cittasaM. lAvala. vicchede * uSAha. [jaladI]; juo vichedi duHkhI kare, vyAkula kare (da.viggova) vichoha (vAgavicchoha) gurjarA. [vANIno] vigyatta (vigdha tu) aitikA. vighnone to abhAva, bhaMga, [abolA]; juo vicchoha vigre premAkA. harikhyA. vyagra, vyAkuLa vicharyu akhegI. vimukta thayuM, [aLaguM thayuM] vighaTai ArArA. saMbaMdha toDe; RSirA. nAza (hiM.bichuDA, bichurA) kare; aitirA. naSTa thAya; jinarA. SaDAbA. vichAiu virApa. tejahIna, [phIkuM] (saM. vighaTita thAya, khoTu paDe (saM.vighaTate) . vicchAya) vicai AnaMsta. RSirA. narakA. vacce vichAiyo ArArA. vistarIne, chavAIne rahyo 2010_03

Page #551
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 465 vichAI/viDArI vichAI juo hAMca vichAI ___ ardhadeva jAti vichAhai nemichaM. chAya, DhAMke; vimapra. vijAharI uktira. gaDha para yoddhAone rakSaNa bichAve, [pAthare] __ ApatI koTaDI (*saM.vijayagRhI) vichAhiu gurjarA. tejahIna, jhAMkhu (saM. viju terakA. vidyut, vIja vicchAya) vijJAna ArArA. AvaData [saM.] vichiti jinarA. zobhA viTa aitikA. kAdaM(zA). bhAMDa, vyabhicArI vichuvA dazaska(1). pagarnu eka ghareNuM puruSa, laMpaTa] (saM.) vichedi, vichedi nemichaM. "vikrarA. satvara, viTala vetApa. vaTalelaM [saM.viTa+la] jaladI; juo vachedi, vicchede viTalatA akhAcha. bhraSTatA vichoyauM ArArA. dazaskaM(2). devarA. alaga viTaMDa jao vedaviTaMDa karyu, viyoga karAvyo (de.vicchoya) viTaMba ArArA. viTaMbaNA, duHkha [saM.viDaMba] vichoha ArArA. karpU. prAcIsaM. viyoga, : viTaMbana ArArA. viDaMbana, chetarAmaNI, viraha (de.vicchoha) tiraskAra vichohau ArArA. viyukta, viyogI, choDanAra (da.vicchoha); narakA. nalAkhyA viyogI viTaMbI pradyucu. herAna karI, daHkha dIdhaM] vinAnI; vimapra. vinAnu, chUTuM karekheM, ' (saM.viDaMb) [viyoga karAvyo] . viTTAlai uktira. vaTALe, vaTalAve, bhraSTa kare vichohi zRMgAmaM. viyoga, judAI, [bhaMga] [.] vichohiu~ abhiU. pradyucu. lAvala.vachoDyaM, viTThi prAcIsaM. veTha, [sevA] (saM.viSTi) vikhuTuMkayuM, virahita karyu (saM.vikSobhita) viDalUNa uktira. eka prakAraceM mIThu, kALu di.vicchoha] mIThu (saM.viDalavaNa) vichohIu gurjarA. chUTuM paDelu, viyogI viDaMga ArArA(va). terakA. eka vanaspati, vijayakhaMbha terakA. vijayastaMbha, vijayasUcaka vAvaDiMga (saM.) khAMbho, kIrtistaMbha (saM.vijaya+skaMbha) viDaMbai kAdaM (zA). zaramAve, upahAsa kare; vijANai ArArA. na jANe, bhUlI jAya; [nI samAna hoya]; gurjarA. *chupAve, juo vinANa [(veza) badalAve] (saM.viDambayati) vijAvalIya aitikA. vidyAono samUha [saM. viDArai akhAkA. gurjarA. dazaska(1). __vidyAvali] premAkA. lAvala. virApa. vidAre, kApe, vije akhAkA. akhAchA. cittasaM. vijaya nAza kare [saM.vidArayati] vijA aitikA. vidyA viDArI narakA. IjA pAmelI, [(nakha vijAhara gurjarA. terakA. vidyAdhara, eka vagerenA) kSata pAmelI] [saM.vidArita] 2010_03

Page #552
viDAraNa/vitipati 466 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza viDAraNa *premAkA. [haNanAra, vinAzaka] viNasai vasaMphA. vasaMvi. vanaspati [saM.vidAraNa] viNasADai ArArA. jinarA. vaNasADe, viDa aMbarA. vaDu, moTuM bagADe, naSTa kare (saM.vinaz) viDUlA uSAha. ? viNA uktira. vinA viThi uktira. gurjarA. vaDhe, laDe; SaDAbA. viNAsa upabA. ArArA. gurjarA. vIsarA. vaDhe, Thapako Ape, [laDe, jhaghaDo kare] vinAza di.vaD] viNAsai gurjarA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. viDhattau prAcIsaM. prApta karyu di.] SaDAbA. nAza kare (saM.vinAzayati) viDhavai uktira. upArjana kare, pedA kare di.] viNAsagara kRSNaca. vinAzakArI [saM. viNa gurjarA. lAvala. vasaMphA(la). vasaMvi. vinAzakara vasaMvi(brA). vIsarA. vinA, sivAya viNAsaNahAra upabA. nAza karanAra (saM. viNao AnaMsta. vinaya, [bhakti] vinAzana+hAra) viNa-kahyo devarA. vaNakaDaM, kahyA vagara viNi nalAkhyA. vinA viNaga vimapra. vaNika viNI-tu ArArA. veNImAMthI, coTalAmAMthI ... viNaja ArArA. nalAkhyA. zaMgAmaM. vANijya, viNu terakA. vasaMphA. vinA vepAra viNoda gurjarA. vinoda, AnaMda viNaja- vIsarA. vepAra kare vita cittasaM. vitta, saMpatti viNajAra, viNajArA jinarA. nalAkhyA. vitanu caMdravA. aMga vagarano evo anaMga, vaNajAro, [poTha laIne pharato] vepArI kAmadeva] [saM.] (saM.vANijyakAraH) vitapatiAlA *lAvala. [kalAkauzalaviNaThai upabA. uSAha. jinarA. terakA. yukta; juo vatapatiAlA, vitipati pradyucu. prAcIsaM. naSTa thAya, bagaDe [saM. vitapatra prAcIphA. saMpUrNa jJAtA (saM.vyutpanna) vinaSTa] vitarUpa ArArA. vita - sattva ane rUpa viNaThau SaDAbA. nAza pAmyo, [mRtyu pAmyo] vitaMDa, vitaMDA akhAcha. khoTo bakavAda (saM.vinaSTa) karanAra, potAne pakSa na hoya ne mAtra viNaya gurjarA. vinaya sAmA pakSanuM khaMDana karyA karanAra, viNasai abhiU. uktira. upabA. jinarA. jJAnIno eka prakAra] [saM.] vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). vitikara RSirA. vRttAMta, hakIkata (saM. zIlaka. zRMgAmaM. naSTa thAya, vaNase (saM. vyatikara) vinazyati) vitipati vimapra. vyutpatti, khilAvaTa, 2010_03

Page #553
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 467 vitIta/vidhe [kalAkauzala, kalAsaundarya]; juo videhI akhAkA. deha vinAnI vitapatiAlAM vidoSI premAkA. doSa vagarano vitIta, vitItA ArArA. vyatIta vidha gurjarA. vidyA vituM uSAha. kArya, sevA, [kAma]; juo vidyappaha ArArA. vidyutprabhA, [eka nAma] vatuM vidyota premAkA. vidyut, vIjaLI vitta kAda(chu. khulcha [prAsaddha] [sa.. vidrAva kAdaM(zA). doDadhAma, nAsAnAsa vitti terakA. vRtti, [manovRtti, vicAra- (saM.) valaNa] vidruma aitirA. narakA. rUpaca. paravALu, eka vittikaru aitikA. vRttikartA, [vivaraNa - " jAta- [lAla raMganuM] rala [saM.] karanAra, bhASya racanAra] vidrumacolA juo drumacolA vitta prAcIphA. goLa, vartulAkAra (sa.vRtta) vidha harikhyA. rIta (saM.vidhA) vitthara aitikA. gurjarA. vistAra vidhao, vidhu, vIdhu vasaMphA (la). vasaMvi. vitreka akhegI. vyatireka, [bhinnatA]; vasaMvi(brA). viddha thayelo, paravaza premAkA. zreSTha; juo vatreka banelo, [vidagdha, rasiyo] vitroDIyAM zRMgAmaM. toDyAM, [bhaMga thayelAM] vidhavidhye akhAkA. vividha rIte [saM.vitroTita] vithaLa dazaskaM(2). premAkA. vikharAyelI, vidhAta premAkA. vidhAtA, vidhAtrI, bhAgyanI devI astavyasta vithArau aitirA. vistAro vidhi dazaskaM(1). narakA. premAkA. vasaMphA. vida, vidi prAcIkA. vedazAstra vasaMvi. vasaMvi(brA). brahmA, sraSTA (saM.) vidA ArArA. vidAya vidhi nalAkhyA. vidhA, prakAra vidAgha zRMgAmaM. baLatarA (saM.) vidhinA AMka premAkA. [vidhie lakheluM], vidANau uktira. caMdaravo (saM.vitAnaka) bhAgyanuM nirmANa vidAna ArArA. vidvAna vidhi-sauM SaDAbA. vidhipUrvaka vidAriu uktira. vidAryu, naSTa karyu vidhi sajI ArArA. goThavaNa karI, taiyArI vidAha gurjarA. virApa. UMDI baLatarA, vedanA karI vidhu juo vidhao vidi juo vida vidhura vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). pIDita, vidisa uktira. upadizA, be dizA vacceno vyAkuLa] (saM.) khUNo (saM.vidiz) vidhurI RSirA. AkuLavyAkuLa, [saMtapta] videha ArArA. mahAvideha kSetramA vidhe akhAcha. narakA. prakAre, rIte, rItathI 2010_03

Page #554
vidhogata/vipraNI 468 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vidhogata, vidhogati, vidhogate abhiU. vinANagAra prAcIphA. yuktibAja, dhUrta (saM. dazaska(1). narakA. premAkA. vidhi vijJAna+kAra) pramANe (saM.vidhi+gati); juo vIdhogata vinANuM prAcIsaM. jANakArI (saM.vijJAnam) viSya nalAkhyA. vidhi, brahmA vinAMNa juo vinANa vidhyAtA aMbarA. nalAkhyA. vidhAtA, brahmA vinu prAcIphA. vinaya vidhye akhAkA. rIte vineu SaDAbA. ziSya (saM.vineya) binaDai aitikA. jinarA. viDaMbanA kare, vinejukta dazaskaM(1). vinayayukta, savinaya namAve, parAbhava kare, [vyAkuLa kare]; vinANa nemichaM. samaja, [yukti]; gurjarA. aMgavi. gurjarA. prAcIsaM. "siMhA(ma). jJAna, [kauzalya] [saM.vijJAna] SaDAbA. duHkha Ape, akaLAve, herAna- vinANI aitikA. vijJAnI, [vizeSa jJAnI] parezAna kare (saM.vinaTyati) vinAMNI RSirA. vizeSa jANakAra (saM. vinai SaDAbA. vinayamAM ' vijJAnI) vinatA akhAkA. narakA. premapa. premAkA. viniphala terakA. eka vanaspati vanitA, strI vinyAnI uktira. jJAnI (saM.vijJAnI) vinaI- * prAcIphA. [kaSTa Apay] (saM.vinata) vinheM [binheM] aitikA. banne [saM.dvi-] vinANa, vinAMNa ArArA. kAdaM(dhu). gurjarA. vipara abhiU. brAhmaNa (saM.vipra) vikraca. jJAna, AvaData, kauzala, vidyA viparAvi_ uktira. vaparAva, upayogamAM (saM.vijJAna); ArArA. *karpUmaM. "nemichaM. levaDAvaq (saM.vyApArayitavyam) "vikrarA. *jJAna, vijJAna, cAturya, viparIta ArArA. dUra cAlI gaI; harikhyA. [paTutA]; *ArArA. rahasya, bheda, badalAyekheM, kAramuM, (banAvaTI, jUThaM]; [*kAryakAritA]; abhiU. jJAna, samaja, vasamuM, [pratikULa] (saM.) [pichANa]; aitikA. vijJAna, [jJAna, viparIta bhAvanA cittasaM. AtmA dehAdirUpa sabodha]: aitirA. vijJAna, [kalA- che athavA jagata satya che ema mAna, kauzalya]; ArArA. zRMgAma. yukti; te, mithyA jJAna * nalAkhyA. [saratacUka, bhUla, vismaraNa] vipAka ArArA. pariNAma, phaLa (saM.) (saM.vi+jJAna); juo vijANai, vIdyAMNa viSpa ArArA. vipra, brAhmaNa vinANai prAcIphA. chetare, dhUte (saM.vijJAna); vippA zRMgAma. vipriya, [apriya, aNagamatuM] zRMgAma. *jANe [yukti kare, paTAve]; viSphurai aitikA. sphure, pragaTa thAya; juo SaDAbA. jANe, [AvaData batAve]; juo visphurai vInANIne vipraNI ArArA. brAhmaNI 2010_03

Page #555
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 469 vipratArai/vistara vipratArai ArArA. SaDAbA. chetare (saM. vicAravaM te [saM.vimarzana] vipratArayati) vimAsaNIiM* upabA. [vicAraNAthI, vicArIviprItya cittasaM. viparIta bhAvanA; juo ne] (saM.vimarzana) viparIta bhAvanA ___ vimAsaraNa prAcIkA. vimAsaNa, [vicAraNA] 'vinbhami zRMgAmaM. vibhramathI, [vilAsathI] (saM.vimarzana) / vibhacAra kAdaM(zA). vyabhicAra vimAsivu uktira. vicAra, (saM.vimaza) vibhAga kAdaM(zA). [prakaraNa, prasaMga] [saM.] vimAMNa vIsarA. vimAna vibhADyU~ aMgavi. kRSNabA. phADavaM, nAza vimAMzI, vimAMsI nalAkhyA. vicArI (saM. karavo vimazI vibhADiLa vikraca. [toDyu]; harivi. vinaSTa vimmAsa- terakA. vicAravaM (saM.vimaza) karyu (saM.vi+sphA) di.] vimhiu gurjarA. Azcarya pAmyo (saM.vismita) vibhAMti * hammIpra. [vividha rIte] [rA.; viya kAdaM (zA). vaya, umara hiM.] [saM.vi+bhakti viyarI karpUmaM. vairI vibhicAraNI dazaska(1). vyabhicAriNI viyAraNi juo varasaviyAraNi vibhUti ArArA. sAdhanasaMpatti (saM.); narakA. viyAriyau uktira. ThagAyo (saM.vipratAritaH) vIsarA. bhabhUtI, rAkhoDI, rAkha viyAla prAcIsaM. sAyaMkAla (saM.vikAla) vibhUsIya aitikA. vibhUSita, [zobhItuM] virau SaSTipra. halako, varavo, [aniSTa] (saM. vimana prAcIphA. UlaTI (saM.vamana) virUpa) vimannai juo mannai viracai jinarA. virata thAya, [aTake] [rA.]; vimara kRSNaca. vivara, khADo gurjarA. Ayoje [saM.viracayati] vimarasai SaDAbA. vicAre (saM.vimarzati) viraja premAkA. raja vinAnAM vimANa ArArA. gurjarA. vimAna, [AkAza- viratau uktira. gurjarA. virakta yAna]; gurjarA. uccaloka, divaloka]; virataMta, viratAMta ArArA. gurjarA. devarA. mahAlaya (saM.vimAna) prAcIphA. vRttAMta, hakIkata vimAsai ArArA. uktira. upabA. uSAha. virati vAgbhabA. yati, chaMdamAM Avato virAma RSirA. aitikA. gurjarA. jinarA. rUpaca. viratI terakA. virakta thaI; *lAvala. vikraca. virApa. zIlaka. SaDAbA. vicAre [viramI (saM.vimazati) viratI lAvala. vRtti .. vimAsau uktira. vicArelu (saM.vimRSTam) virate akhAkA. vRttithI, [varatye, hovAthI] vimAsaNa gurjarA. zIlaka. vicAraNA, vistau prAcIphA. virakta, parAGmukha . 2010_03 madhya.30

Page #556
vistI/vilagai 470 470 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vistI ArArA. virakta thaI, enA vagaranI khoTuM] thaI virudeta aitikA. biruda dharAvanAra viraya prAcIsaM. vRddha viruddha ArArA. virodhI bhAva viramai akhAkA. upabA. tajI de, -thI viThavAM narakA. varavAM, naThArAM, narasAM (saM. mukta rahe [saM.viramati] virUpa) viraha terakA. eka vanaspati di.virahi] virU hammIpra. varavaM, aniSTa, pratikaLa] virahakarAlIya vasaMvi. vasaMvi(brA). virahathI (saM.virUpa) trasta (saM.viraha+karAlita) virUau, virUu, virUyau uktira. upabA. virahaNi gurjarA. virahiNI uSAha. *karpUmaM. gurjarA. jinarA. nemichaM. virA-badUMgI narakA.virahamagna juovidhUMdhI pradhucu. lAvala. varavU, jI, kharAba, virahiNIsAdhu vasaMvi. virahiNIono sAtha, aniSTa] [samudAya] [saM.virahiNI+sAtha] virodhyo premAkA. virodhI - pratikULa - viraMga, viraMgU gurjarA. zRMgAmaM. duHkhI, aprasanna duHkharUpa banAvyo [saM.] virolai uktira. narapa. vasaMphA. vasaMphA (la). viraMci akhegI. narakA. brahmA [saM.] vasaMvi. vasaMvi(brA). valove (da.virola); virADiu *gurjarA. virApa. uzkerAyo, gurjarA. virApa. valove, DhaMDhoLe, [hala[AvezamAM Avyo] malAve, pajave] virAdhai upabA. bhaMga kare; gurjarA. aTakAve, vilai SaDAbA. vilaya avaruddha kare; ArArA. *upabA. SaDAbA. vilau gurjarA. nAza (saM.vilaya) no aparAdha kare, kaSTa Ape (saM. bilakatau jinarA. vilakSa [vyAkuLa] thato, virAdhyati) rar3ato] [rA.] virAdhi hammIpra. vyAdhi vilakkhiya gurjarA. vyAkuLa thaI, duHkhI thaI virAma ArArA. kaSTa, upadrava, pIDA (rA.) (saM.vilakSitA) virAla vasaMphA. vasaMvi(brA). varALa vilakhau uktira. RSirA. prAcIphA. [udAsa, virAba akhAkA. kalabalATa [saM.] karamAI gayekheM, phikkuM] (saM.vilakSa) virAMsai juo varAsai vilakhANauM ArArA. gabharAyu [khinna tha]]; virAMsau juo varAsau "pradhucu. "vikraca. [karamAI gayuM jhAMr2yA cirI abhiU. kAdaM(zA). nalAkhyA. prabopra. paDI gayu] (saM.vilakSa) zatru, duzmana (saM.vairI) vilakhita ArArA. gabharAyelu (saM.vilakSita) viThaTha abhiU. virApa. virUpa, [kharAba, vilagai gurjarA. rUpaca. vaLage (saM.vilagati) 2010_03

Page #557
madhyakAlIna kujarAtI zavakoza 471 vilagAya/vivaryau vilmAya devarA. vaLagADI (saM.vilaga vilubdha, Asakta, lobhAyelA, vaLudhelA vilanADI ArArA. lAvala. vaLagADI bilUrada jinarA. pradhucu. prAcIphA. utaraDI visapI vilupI] "RSirA. [-mAM mamna, nAkhe, [khaNe] (prA.) phasAyelI, AkRSTa] [saM.vilubdha] vilUMpaTha abhiU. vaLageluM, [-mAM magna] vilaya prAcIsaM. vanitA di.] (saM.vilubdha) vilalAi ArArA. udAsa thaIna (rA.) vile akhAkA. akhAcha. vilaya bilalAbai ArArA. vilApa kare (rA.) vilechu gurjarA. virApa. mleccha, [anArya] vilabai ArArA. uktira. karpUmaM. gurjarA. vilevaNa AnaMsta. terakA. vilepana terakA. vilApa kare (saM.vilapati) viloiu uktira. valovyuM, halamalAvyuM (saM. bilabalatAM devarA. vilApa karatAM viloDita) vilavila devarA. vilApa vilokIta SaDAbA. vilokAtuM, jovAtuM vilavilai narakA. praghaca. prAcIphA. rUpaca. (saM.viloka) vilApa kare, valavale viloNauM vimapra. valoj vilaMbaha uktira. vilaMba kare (saM.vilambate) viloma premAkA. UlaTo, [kramaviruddha] [saM.] vilaMbA- (vilaMbAva-) vIsarA. moDuM karAva, vilola "RSirA. gurjarA. ati caMcaLa, vilAI narakA-2. vaLagI kSubdha) (sN.)| bilAmI kAdaM(gha). kAdaM(zA). narakA. vilolatAM narakA. "valovatAM, ["hAlatAM__ vaLagI (saM.vilagna) jhUlatAM, "caMcaLa] [saM.viloD] bilAti *zaMgAma. diza, vatana] [phA. viloktAM "gurjarA. [halAvatA] (prA. vilAyata] viloDai) [saM.viloD vilAyA lAvala.vITaLAyA, viLagyA], (saM. vivacAryA narapa. vyabhicAra karanArAM (saM. vi+lagna) ___ vyabhicarita) vilivili ArArA. valavala, valavalATa, vivadha devarA. vividha [rudana, kraMdana] vivanau gurjarA. maryo (saM.vipanna) vilisiyAM SaDAbA. vilAsa koM, [AnaMda vivara zRMgAma. khADo, chidra [saM.]; AnaMsta. mANyo] (saM.vilas) vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vilughau, vilUdhau aMbarA. jinarA. vilubdha vasaMvi(brA). chidra, pravezadvAra thayela, [-mAM magna]; juo viladhI vivarIya terakA. viparIta, [pratikULa] vilUghaDA zRMgAmaM. vilubdha, Asakta vivarjai SaDAvA. tyAga kare (saM.vivarjayati) vilUpalA vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). vivaryau jinarA. vivecana karyu, vivaraNa 2010_03

Page #558
vivasAiu/viSavAda 472 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza karyu] [saM.vi+] vizAkhI kAdaM(zA). lokhaMDanI AMkaDIvALI vivasAiu nalarA. vepArI, vyavasAya karanAra, nAnI lAkaDI - bAvA sAdhu rAkhe che [dhaMdhAdArI] (saM.vyavasAyika) tevI (saM.vizAkhikA) vivasAya juo vivAya vizeka caMdravA. vizeSa vivaha (vihava) terakA. vaibhava vizekha harivi. vizeSa vivahaparai, vivahappari aitikA. gurjarA. vizrame *premAkA. [vizrAma pAme che, -mAM pradyucu. vividha prakAre virame che, Thare che] [saM.vizramati] vivahAra RSirA. vIsarA. vyavahAra, [AdAna- vizrAma pAmyo cittasaM. zAMti pAmyo, saMtoSa pradAna, saMbaMdha]; gurjarA. vyavahAra, rUDhi, pAmyo rivAja vitrAla nalarA. [naSTa], zAMta; zRMgAmaM. naSTa, vivahAriyau, vivahArI, vivahArIyau vichinna, [khaMDita]; juo visarAla ArArA. nalarA. prAcIphA. vikrarA. vizvA ArArA. saMbhavataH vizvadevane saMbodhana vepArI (saM.vyavahArin) vizvA aitirA. vasA, [guNAMka, dokaDA]; vivAgai RSirA. (karmanA) vipAkathI, juo vasA soi, visA visAhI [pariNAmathI] vizvAdhyAra aMbarA. vizvAdhAra "vivAya ["vivasAya] caMdravA.?, [vyavasAya] vizvAnara aitikA. vaizvAnara, agni vivAhalu aitikA. aitirA. vivAha- kAvya, vizvAnala dazaska(1). vaizvAnara, agni [vivAhalo, prazastimUlaka caritrakAvya, vizvA vIsai aitirA. vIza vasA, [saMpUrNadIkSAdi utsavaprasaMgarnu kAvya]; juo paNe]; juo vIsa vasA vIvAhalau viSa paMcavA. vize, -mAM (saM.viSaye) viviha aitikA. nemichaM. vividha, judAjudA viSaDayA, viSaIA upabA. SaDAbA. viSayaka vivIzAla uSAha. vezavALa, [vavizALa viSakanyA paMcavA. jenA dehamAM viSa vyApekheM vivIhau prAcIsaM. papIhA, bapaiyo che tevI kanyA, [amuka prakAranAM viveka ArArA. vicAra, nizcaya (saM.); sAmudrika lakSaNo dharAvanAra kanyA, jene lAvala. sArAnarasAno bheda, [vicAra, kAraNe enI sAthe saMbhoga karanAra mRtyu bhedajJAna] . pAme] vivekIu upabA. sArAsArano bheda karanAra, viSanna RSirA. khinna (saM.viSaNNa) [jJAnI] (saM.vivekI) viSamAyudha vasaMvi. vasaMvi(brA). kAmadeva virAme cittasaM. zame, virame / (saM.) vizA *SaDAbA. [vasA, aMza, bhAga] viSavAda *aitikA. [aphasosa, duHkha]; 2010_03

Page #559
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 473 viSayArasi/visu juo vikhavAda visarAla ["visAla] devarA. vizALa viSayArasi lAvala. viSayanA rasamAM - bisarAha- vIsarA. utArI pADavU, niMdA zRMgArarasamAM karavI (saM. vizlAghate) vive cittasaM. viSaya visahara aMbarA. uktira. uSAha. aitikA. viSebhoga cittasaM. viSayono upabhoga prAcIsaM. lAvala. vIsarA. sthUliphA. visaghAriya prAcIphA. "viSathI becena, [viSa- viSadhara, sApa / nuM ghena caDyuM hoya evI, madabharI] (saM. visaMThula uktira. asthira, vihvala (saM. viSa+ghAriya); juo ghAriu visaMsthulaH) visa-damaNi zRMgAmaM. viSay damana karanAra, visaMtuliya prAcIsaM. vyAkuLa, (Avezabhayu) [viSane dUra karanAra] visA vimapra. vasA, [aMza, guNAMka] visana kAdaM(zA). duHkha (saM.vyasana) visA (vIsa visAnuM mANasa) kRSNaca. vIsa visanaru, visaniru uktira. gurjarA. agni vasA[pUrA aMzAnuM mANasa, sonArnu (saM.vaizvAnara) ___mANasa, [mUlyavAna mANasa] visanI RSirA. vikraca. vyasanI, [late visAta premAkA. pUMjI, milkata [phA.bisAta caDelo] visArI ghAlai juo ghAlai visama, visamu gurjarA. nalAkhyA. virApa. visAya zRMgAmaM. viSAda, kheda AkaruM, [kaThora], vasamuM, bhayaMkara (saM. visA visAhI vimapra. vIsa vasAai, viSama) nizcitapaNe]; juo vizvA vIsai, visamasi *SaSTipra. [hoDa, spardhA, vAda]; vIsavA vIsaI juo visimisi visAhai uktira. upabA. vinimaya kare, vece visamAyudha vasaMphA. kAmadeva (saM.viSamA- (saM.visAdhayati) yudha) visAhaNauM SaDAbA. vasAj, [gAMdhIne tyAMthI visamiuM *gurjarA. [vismaya pAmyuM] maLatI] vastuo (saM.visAdhana) visamu juo visama visAhivU uktira. vinimaya karavo, vecaq visame mosAca. viSama, viparIta], vicitra, (saM.visAdh) [adbhuta, anokhaM] visima (visamasi) *harivi. [hoDa, spardhA, visarAmInai AnaMsta. vizrAma ApIne, vAda] [sthApIne, rAkhIne] visimisi uktira. hoDa, spardhA, vAda visarAla aitirA. RSirA. "lAvala. "vimapra. visITu prAcIsaM. viziSTa, [mukhya] visarjita, [naSTa]; juo vizAla visu vimapra. "viSama, [*viSa] 2010_03

Page #560
visUcikA / vihANau visUcikA upavA. kolerA (saM. viSUcikA) visUraha uktira. kheda kare [de.] bisekI akhAkA. vizeSa [tA dharAvanAra ], [ anyathI judo paDanAra, viziSTa ] visobA uktira. koDIno vIsamo bhAga (saM. viMzopakA) visodhi ArArA. vizuddhi visodhikaraNu SaDAbA. vizuddhIkaraNa vistari SaDAbA. vistArathI visphurai SaDAbA. [AvI caDe], * AkramaNa kare, (saM. visphurati); juo vipphurai vismau SaDAbA. vismaya vismayauM virApa. vismaya, Azcarya [pArmyu] vismi, vismiya nalAkhyA. vismaya, Azcarya bisme akhAkA. vismaya, vismita; premAkA vismaya 474 viha terakA prakAra (saM. vidha) vihai lAvala. vahe che, dharAve che [saM. vaha ] vihacaNa prAcIsaM. vibhAjana, vaheMcaNI vihacI ArArA. rUpaca. vheMcI (saM. vibhakta) vihass RSirA. vinAza pAme (saM. vi+ghaTU); aMbarA. *upabA. zRMgAmaM. vikhUTuM paDe, chUTuM paDe, lalirA. choDe vihaDAi pradyucu. viyukta thAya vizva juo vivaha vihasa uktira. cAraphA. terakA. vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. *ksaMvi (brA). * SaDAbA. vikase, khIle (saM. vikasati); vihasAba- terakA vikasAvayuM (saM.vi+has gurjarA. pragaTe, uge parathI) vihaMgamI dazaskaM (2). premAkA. paMkhiNI, [saM.] visra prAcIphA. zabdAyamAna, [kolAhalabharyuM vihaMgala terakA prAcIsaM vihvaLa (de. (saM. visvara) vihathi uktira. veMta, bAra AMgaLa jeTaluM mApa (saM. vitasti) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vihara uktira. "gurjarA. prAcIfA. baherI, AMtarI, taphAvata ( *saM. vyatikara) [saM. vyavahAra] biharas upabA. vahore, anna svIkAre ( "saM. viharati ) [ saM . vyAharati ] Jain Education' International 2010_03 vihalau AnaMsta. aitikA. vahelo, jaladI [da. vahilla] vihalaMghala prAcIphA. vihnaLa [.] bihaliya prAcIsaM. durgati pAmelA [saM. vikalita ] vihalaMghala) vihaMca- prAcIsaM. vaheMcavuM [saM. vibhajyate ] vihaMDaNa terakA. vinAzaka (saM. vikhaMDana ) vihaMsaka gurjarA. vidhvaMsaka bihAi ArArA. *terakA aMta pAne, pUrI thAya (saM. vighAta) bihAi uktira. zole (saM. vibhAti) bihADa terakA viyoga (saM. vi + ghaTya ) vihANa jinarA. vidhAna, [racanA, nirmANa, ghaTanA, thavuM te] vihANa ArArA. upabA. uSAha. gurjarA. vIsarA vahANuM, savAra (saM. vibhAna) vihANau uktira. savAra (saM. vibhAnaka)

Page #561
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 475 vihANI/vIkhe vihANI, vihAMNI, vIhAMNI ArArA. vinAnu, vihoNuM (saM. vidhUna) "kRSNaca. narakA. premAkA. "vetApa. viMga AnaMsta. vyaMgya, [sUcita siMhA(zA). naSTa thaI, vItI (saM.vighAta); vijanau prAcIsaM. vyaMjana, [rasayukta khAdya juo vehAMNI * padArtho] vihANu (suvihANu) *aitikA. [yogya viMjha zRMgAma. viMdhyAcaLa parvata vidhipUrvaka viThI nalAkhyA. naSTa thaI (saM.vinaSTa) vihAtI ArArA. vItI (saM.vighAta) vitara ArArA. nalarA. vyaMtara, halakI koTivihAra devarA. sAdhano pravAsa: nalarA. nA deva, eka prakAranI bhUtayoni devamandira (saM.) viMda vIsarA. vara [rA.]; juo vIMda vihAMNI juo vihANI viMda, viMdu gurjarA. prAcIphA. vRnda, samudAya vihi aitikA. prAcIsaM. vIsarA. vidhi, vihacai uktira. vaheMce (saM.vibhakta parathI) _ vidhAtA, [sraSTA, bhAgyadevatA]; juovahI vIAli abhiU. vikAle, kasamaye, vihiciNi vimapra. vheMcaNImAM [moDethI] viDilI mAtA kI * vIkai uktira. nalarA. SaDAbA. harivi. vece vihiccia) [saM.vibhajyate] (saM.vi+krI) vihimamga aitikA. vidhimArga, [AcAra vIkaNa- prAcIsaM. vecaQ (saM.vikrINIte) vIkAi vimapra. vecAya vihiru nalAkhyA. vahero, taphAvata (*saM. vIkAre dazaskaM(2). paDakArIne uzkere; juo vakAre __vyabhicAraH) [saM.vyavahAra] vIkiNivatraM SaDAbA. vecaq (saM.vikrINIte) vihilu nalAkhyA. vahelo (de.vahilla) vIkodara caMdravA. vRkodara, bhIma vihivaLa premAkA. vihvaLa vIkSaNA AnaMsta. jovU te [saM.] vihivA narakA. nalAkhyA. premAkA. vivAha, vIkSAta madamo. vikhyAta lagna vIkha vIsarA. kadama, DagaluM (saM.vIkhA) vihivAra kAda(zA). prabopra. nalAkhyA. bIkharaDa uktira. vere. vikhere (saM.vikirati) vyavahAra, [AcaraNa, cAlacalana, kAma- saM.viSkirati] kAja, vahIvaTa] vIkhAta kAmA(zA). vikhyAta vihisiyAM kRSNaca. vikasyAM vIkhAMNa madamo. rUstasaM. vakhANa; varNana vihihatthaDA nemichaM. vidhi[vidhAtA] nA hAtha (saM.vyAkhyAna) vihuNa juo huNa vIkhAMNe madamo. vakhANe vihUNau uktira. aitikA. vIsarA. rahita, vIkhe madamo. viSe mAga] 2010_03

Page #562
vIgatAlA/vIdhogata 476 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vIgatAlA jinarA. vyaktitva dharAvatA, vITa vITAi vimapra. vIMTI vaLyA, [dhero [prabhAvazALI puruSa] [rA.] nAkhyo] vIgutA narakA. duHkhI; juo vigutA vITaMbi prAcIkA. viTaMbaNA kare (saM.viDaMb) vIna kAmA(zA). vyagra, [asvastha] vITU prAcIkA. halakA, [laMpaTatAbharyA] [saM. bIgharA vInA madamo. ogaLyA vinA viTa] bIghare akhAcha. ogaLe [*saM.vigraha] bITha uktira. viSTA, menu vIghala kAmA(tri). vikala, [asvastha] vIDArU catucA. vidAe~, kApyu [saM.vidAra] bIca uktira. madhyabhAga, gALo (saM.vartma vINa ArArA. veNI, coTalo; juo sIravINa parathI) [hiM.bIca] vINa gurjarA. vasaMvi(brA). vIsarA. vINA bIcamAM vetApa. vacamAM vINaThAM mosAca. vaMThelA, duSTa [saM.vinaSTa] bIce caMdravA. vacamAM vINi vasaMphA. vasaMvi. vINA vIcevIcapaNuM cittasaM. vaccevaccapaNuM ? ota vINi uktira. uSAha. vasaMphA. vasaMvi. protapaNuM ? vasaMvi(brA). veNI, coTalo vIchaDyo ArArA. paMcavA. pradyucu. vichaDelo, judo paDelo, viyoga pAmelo [saM. vINivA uktira. vINavA [saM.vicinoti] vicchardita] vINo dazaskaM(1). premAkA. veNu, vAMsaLI vIchavo. kAmA(tri). "nisteja rUpa]. vIta cittasaM. vitta, sattva [*jogIrUpa] bItaga ArArA. madamo. vItaka vIchU uktira. vIMchI (saM.vRzcikaH) vItarAgaijinuM SaSTipra. vItarAgarnu ja bIchoa kAmA(tri). vichoha, viyoga vIto gurjarA. banyu (saM.vRtta) vIjanau *vasaMphA. *vasaMvi(brA). [vIMjaNo, vIneka dazaskaM(2). sauthI vizeSa ke paMkho] (saM.vyajanaka) caDiyAtuM [saM.vyatireka]; cittasaM. vIjAvaNu SaDAbA. vIjhavU te, DhoLavU te (saM. vyatireka, bheda . vIja) vIthi, vIthI *kAdaM(zA). [sAmasAmI be bIjuliya terakA. vIjaLI (saM.vidyut parathI) hAra, katAra]; narakA. [sAmasAmI hAra, vIjhAI uktira. bujhAI (saM.vidhyAtaH) katAra], [te vacceno] mArga; harikhyA. bIjhAyai uktira. bujhAya (*saM.vidhyAyati) zerI (saM.) [saM.vimAyati] vIyAMNa siMhA(zA). pAkhaMDa, kapaTa, cAturya, vIjhAvai uktira. bujhAve (*saM.vidhyApayati) paTutA] [saM.vijJAna]; juo vinANa [saM.vimApayati] vIdhu juo vidhao vITalI vimapra. vIMTI, aMgUThI [saM.veSTikA] vIdhogata *kAmA(tri). kAmA(zA). vidhi 2010_03

Page #563
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 477 vInatA/vIsahara pramANe; juo vidhogata vIrNya cittasaM. (puruSarnu) vIrya, zukra vInatA catucA. madamo. vanitA vIle dazaska(1). vale, [dazA] vInavi, uktira. vInavaq (saM.vijJapa- vIlo premAkA. chUTo, [bedarakArIthI rahevA yitavyam) dIdhelo] vInANIne narakA. narapa. dhaMtara-maMtara karIne, vIloma kastuvA. viparIta, UlaTI, [vakratA- . jAdu karIne, [yukti karIne] (saM. bharI] vijJAna); juo vinANai vIvadhacAra catucA. vividha upAya ? vIne catucA. vinaya vIvAhai uktira. paraNe, paraNAve (saM.vivAhavIbhala naMdaba. siMhA(zA). vihvaLa yati) vIbhalapaNUM kAdaM (dhU). bAvarApaNUM, [vihvaLa- vIvAhapagaraNa uktira. vivAhaprasaMga, tenuM paNuM] ___ maMDANa (saM.vivAhaprakaraNa); juo pagaraNa bIbhIcAra madamo. vyabhicAra vIvAhalau aitikA. vivAhalo, [caritrAtmaka vImANa catucA. apamAna (saM.vimAna) prazastikAvya]; juo vivAhalu vImAsIu lalirA. vicAryu [saM.vimarzita] vIvIzALa dazaskaM(2). vevizALa vIyakhaNA ArArA. vicakSaNa vIzaMbhara dazaskaM(1). vizvaMbhara, [vizvanuM vIramadala hammIpra. vIramardala, yuddha prasaMge poSaNa karanAra paramAtmA vagADavAnuM mardala, mAdala, eka prakAraceM vISaara madamo. viSadhara vIsau aitirA. vIso, [e nAmanI jJAti] vIravaTTa prAcIsaM. kapALe paheravA- eka vIsamI *gurjarA. [vizrAma karIne] [saM. ___ sainika vastra (saM.vIrapaTTa) vizram] vIravalaya prAcIphA. puruSanA hAtharnu eka vIsa vasA akhAkA. premapa. madamo. saMpUrNaghareNuM, [kaDu] (saM.) paNe, so TakA, nizce; juo vasA, vIrAcAra *gurjarA. [vIrane yogya AcaraNa, vizvA vIsai vIratva, parAkrama (saM.) vIsavA vIsaI *RSirA. [vIsa vasA, vIrAse catucA. bhUlamAM nizcitapaNe, kharekhara]; juo visA vIrAMsau juo varAsau visAhI vIriNi terakA. eka vanaspati, khasa, vIsa visAnuM mANasa juo visA vALo] [saM.vIraNa, vIriNa] vIsasai uktira. nalarA. vizvAsa kare (saM. vIruvo kastuvA. siMhA(zA). varavo, kharAba, vizvasiti) halako] (saM.virUpa) vIsahara abhiU. sApa (saM.viSadhara) Dhola 2010_03

Page #564
bIsAsa/vUThaha 478 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bIsAsa upabA. vikraca. vikrarA. vizvAsa buTThi terakA. vRSTi bIsAsiNi zRMgAma. vizvAsapAtra (strI)] buTThIya gurjarA. varasIne (saM.vRSTa) bIsAsIka zRMgAma. vizvAsu buThA devarA. naMdaba. madamo. vetApa. varasyA bIsAtu vimapra. "vIsa; ["vIsa jeTalu] (saM.vRSTa) . bIsisauM gurjarA. vizvAsa rAkhaM (saM. buSTi prAcIphA. varasAda (saM.vRSTi) vizvasa) bubuddhA khu SaDAbA. buDabuDa avAja bIhAMNI caMdravA. vihoNI, vinAnI buDhiyA juo vuTTiyA , vIDAMNI juo vihANI buTaai ArArA. vadhe che (saM.vR5); juo bUDhuM bIDIvA madamo. vivAha khula vasaMvi(brA). bakula, borasalI vIDIA, vIMchuA abhiU. narakA. premAkA. bulasarI, bulasirI ArArA(va). nalarA. lAvala. strIonuM paganI AMgaLIoe zRMgAma. borasalI (saM.bakulazrI) paheravAnuM AbhUSaNa (saM.vRzcika parathI) bulai vimapra. [vaTAve]; *abhiU. pradyucu. bITa uktira. dIMTu (saM.vRnta) prA.viMTa]; pasAra thAya di.vol]; juo volai juo bITa dulAvai ArArA. kAdaM (zA). nalarA. vITa uktira. vIMTo; juo ohI vITa nalAkhyA. vaLAve, vidAya Ape vITalI lAvala.strIonuM hAtha upara paheravAna buharai nalarA. zIlaka. vahore, kharIde [saM. ghareNuM, [vIMTInA prakAra vyavaharayati] vIMTalo dazaskaM(1). strIonuM eka ghareNuM duharati zRMgAmaM. vahorata, laI jaq te, vIda ArArA. vara (rA.); juo viMda kharIdI * vIMdhaNAM premAkA. vIMdha - kANaM pADavAnaM duharau uktira. dhIradhAra karanAra, vahoro eka ojAra (saM.vyavahartA) [rA.] bucha aitikA. vAdya-vizeSa; juo bukka vuhArI SaDAbA. jhADu, sAvaraNI (*saM. bujoya (Aukhujoya) jinarA. [Atapa, vyavahArin) de.vohAra-]; juo buhArai nAmakarmano eka prakAra, jenA udayathI hu(?) terakA. bahu ?, [*vahetA] [rA.duha jIva pote ThaMDo hovA chatAM sAmAne buMDhA * narapa(da). [vadhyA, vahyA, cAlyA]; prakAza ane garamI Ape tathA] udyota, juo bUDhuM [nAmakarmano eka prakAra, jenA udayathI vuNa siMhA(zA). vaNa, [kapAsa di.bauNI]; jIvanuM zarIra zItala prakAza Ape] juo vaNa, vyUNA [jai.]; juo ujjaya vUTha juo amiya vUTha . buTTiyA (? buDhiyA) zRMgAma. vRddhi pAmyA yUThai aMgavi. ArArA. uktira. uSAha. 2010_03

Page #565
madhyakAlIna mujarAtI zabdakoza 479 kU vivayu RSirA. cAraphA. narakA. nemichaM. pradhucu. vRSa *AnaMsta. [dharma] [saM.] prAcIsaM. zRMgAma. SaDAbA. varase (saM.vRSTa vRndAraka aitikA. devatA [saM.] - parathI); juo bUThA kRSabhAna-tanayA, vRSabhAnutanayA akhAkA. cUddhaM narakA. vimapra. vadhyu, vA cAlthu (saM. narakA. vRSabhAnu rAjAnI putrI, rAdhA vRdha); juo vuDhaai, bUDha vaha naMdaba. siMhA(zA). viraha bUsaTa uktira. bUsaTa, tamAco vRhADa gurjarA. virApa. bRhannalA, virATane bUharIi abhiU. vyavahAra karIe (saM.vyavaha) tyAM rahela arjunanuM nAma [saM.] cUhA jinarA. vahyA, [upADyA, karyA haMva aMbarA. bRhannalA, napuMsaka vRka *premAkA. [varu] [saM.] vRMdala premAkA. napuMsaka, vyaMDhaLa vRkha juo varkha vRMdA narakA-2. tulasI (vanaspati) [saM.] vRkhya ArArA. vRkSa vRMdAravATikA premapa. tulasInI vADI [saM.] vRtaMtU gurjarA. vRttAMta ve akhAkA. te, teo kRta caMdravA. vrata; [varata, koyaDo] ve catucA. prAcIkA. premapa. vaya, uMmara; vRttiiM upajA. nI jema juo laghu-ve vRttisaMkhepa ArArA. vRttisaMkSepa, bAhya tapano ve ArArA. vacana, vANI (saM.vacas) eka prakAra, khAvU-pIyU~ vagere bhoga ochA veaNa nemichaM. vedanA karatA javA te [jai.] vei SaDAbA. anubhave, bhogave; RSirA. vRttya, vRtya akhAkA. akhegI. cittasaM. zRMgAmaM. jANe (saM.veda) , siMhA(zA). vRtti, [manovRtti, citta- beula uktira. gurjarA. cAraphA. vasaMphA. vRtti]; akhegI. vRtti, vyavahAra]; vasaMphAla). vasaMvi(brA). harivi. premAkA. vRtti, AjIvikA vicakila latA; juo beula vRthA (prathA) siMhA(zA). vyathA veubbiya aitikA. vikurvanA karI, [divya vRddhataha kAdaM (zA). ghaDapaNano (saM.vRddhatva) sAmarthyathI utpanna karI]; juo vikurvaI vRddhi zAMtika narakA. kuLanI vRddhi ane bekAra pradyucu. saMgItakAra, [gAyaka]; juo zAMti mATe karavAmAM Avato dhArmika khyakAru vidhi dekha dazaska(1). veSa; akhAcha. madamo. veSa, vRddhi-zrAddha premAkA. [putrajanma jevA maMgaLa bhekha; harivi. veSa, [rUpa]; juo vikha prasaMge] kuLanI vRddhi mATe karavAmAM dekhayuM premAkA. ["camatkArika zaktithI AvatuM zrAddha [saM.] rUparivartana kayu, vistRta karyu; juo vRSa caMdravA. vRddhi vikurvaI 2010_03

Page #566
vekhAsa/veDhi ___480 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vekhAsa juo bekhAsa, vikhAsa vejha uktira. "terakA. *prAcIsaM. [bANa-] vegau uktira. vIsarA. jaladI (saM.vega) nizAna, (saM.vedhya) . vegaDa aitikA. eka biruda ane [jaina vejhA akhegI. vedya, jJeya sAdhusamudAyatuM] nAma vedyaM akhAcha. vimapra. bANa- nizAna [saM. vegaDa uktira. sIdhA, khullA, moTA ziMgaDA- vedhya] vALo baLada, uttama prakArano baLada (saM. veThi uktira. veTha, pharajiyAta sevA (saM. vikaTa parathI) viSTi); "jinarA. nirarthaka zrama]; vegaDi, vegaDI uktira. sIdhA, khallA, moTA zIlaka. vaitarUM, [sevA] ziMgaDAvALI gAya, uttama prakAranI gAya veDasa ArArA (va). terakA. vetasa, pANImAM (saM.vikaTa parathI) thato netaranA prakArano choDa (prA.) vegaDo aitirA. begaDo veDAMga, veDAMgaNa kastuvA. madamo. vetApa. vegalau uktira. jaladI; *jinarA. [dUra] ghoDo; vetApa. [ghoDA jevo] pracaMDa vegalAthA zRMgAmaM. dUrathI, [vegaLAM - dUra veDi ArArA. "vIDI, "bIDa, "ghAsavALI __ hoIne, dUra chatAM jamIna, [vagaDo]; *upabA. gurjarA. vegA madamo. vahelAM, [jaladI] "nemichaM. "virApa. vana, rAna [rA.] vegi thai ArArA. jaladIthI veDi vIsarA. beDI vegI hui ArArA. jaladI karo veDU dhAna vimapra. potAnI meLe UgelAM vegulai ArArA. vegaLe, dara: cAraphA. anAja, [vagaDAu anAja] vegapUrvaka, [jaladIthI] veDe akhAkA. premAkA. toDe, nIce pADe vegai prAcIphA. ghata Adi vikArajanaka vastu veDha abhiU. "aitikA. jinarA. AMgaLIe (saM.vikRti) (jai.); juo vigai paheravAnI eka prakAranI moTI vITI vecai nalarA. prAcIsaM. SaDAbA. SaSTipra. (saM.veSTita parathI) ___ vyaya kare, [vApare, kharce] (prA.vecca) veDha SaDAbA. pAza, baMdhana (saM.veSTa) vecAyUM madamo. vetApa. siMhA(zA). vecAtuM, veDhalA vimapra. kAna, ghareNuM [vecANathI, kharIdIne] veDhaq kRSNabA. ghera, [saM.veSTa] *vecAlika vitAlika] siMhA(ma). baMdijana, veDhAlagu vimapra. laDavA sajja thayela, [yuddha [kIrtigAna karanAra (saM.vaitAlika) priya] veciq uktira. vecavU di.vecca] veDhAlI RSirA. kajiyAkhora veja akhAkA. "terakA. *prAcIsaM. (bANana) veDhi aMbarA. "uSAha. jinarA. "lalirA. nizAna (saM.vedhya) vimapra. yuddha, laDAI; laDavADa, [jhaghaDo] 2010_03

Page #567
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza veDhi SaDAbA. vIMTI vaLyo, ghero ghAlyo (saM. veSTitaH) veDhimI uktira. veDhamI, pUraNapoLI (saM. veSTimA ) veNa * akhAkA. narakA-2. vacana, [vANI] veNa narakA. premAkA. veNu, vAMsaLI ke aine tuM vAdya veNa narakA. narapa. naimichaM. veNI, [coTalo] veNa-vAsika premAkA. vAsuki nAganA jevI veNI, [ coTalo] veNA kAmA (zA). caMdravA dazaskaM ( 1 ). dazaskaM (2). "narapa (da). lAvala. vINA veNi RSirA. *vacana vaDe, [* veNI coTalAthI ] 481 - veNi, veNI ArArA. terakA. lAvala. vasaMphA (la). vasaMvi (brA). coTalo (saM.) veNi, veNI uSAha. lAvala. vINA veNI narakA-2. vacanavALI veNIdaMDa ArArA. vikraca. coTalo (saM.) veNu dazaskaM ( 2 ). premAkA. pAvo, vAMsaLI 2010_03 veDhiu / vepAra vedanA, pIDA vedanI AnaMsta. vedanIya (karma), je karma AtmAne sukha-duHkha Ape te [jai. ]; kAdaM (zA). vedanAyukta, duHkhI vedavANI narakA. premAkA. nakkI, cokkasa veda-vAyaka narakA. premAkA. vedavAkya, nakkI, cokkasa hakIkata vedaviTaMDa akhegI. vedanI vitaMDA karanAro, [vedanI brahmavidyAnuM aNasamajabharyu khaMDana karanAra ] vedyajJAna AnaMsta. viSayanuM jJAna [ saM . ] vedha aMbarA. *gurjarA. nalarA. zRMgAmaM. AkarSaNa, [Asakti], marma, rasa; juo savedha, suvedha du gurjarA. chidra, [ jakhama] (saM.vedha) vedha (vighau) vasaMphA. vasaMvi (brA). catura, vidagdhaH vIMdhAyelo vedhaka * aitirA. [vidagdha, catura] vedhavaM kRSNabA. [vIMdha, ghAyala karavuM ], vyAkuLa karavuM [saM. vedhita ] [saM.] veta jinarA. [ beta], vidhAna, [ yojanA ] veda juo madhukara veda, rasaveda veda, byeda akhAcha. kAdaM (zA). catucA caMdravA cittasaM. madamo. siMhA (zA). hakhiyA nizcita, nakkI, kharekhara, [nizcita vAta, kharI bAta] (saM.); * akhAkA. [ vedazAstra] vedamaNi cAraphA. vedamaMtrano dhvani ( saM . veda- vedhyA nalAkhyA. brahmA (saM.vedhA) dhvani) vepatha harivi. vepathu, dhrujArI vedana gurjarA. nalAkhyA. lAvala. vIsarA. bepAra premAkA. vyApAra, pravRtti vedyA kAdaM (zA). brahmA, prajApati (saM.) vedhAM premapa. vIMdhAyelAM, [anurAgavaza thalAM] [saM. vedhita] vedhIya prAcIphA. [vidagdha], rasika, saMskArI vedhIlA narakA. vIMdhAyelAM [ saM . vedhita ] vedhyauM akhegI. RSirA. vIMdhAyeluM; prAcIphA. premAsakta [ saM . vedhita ]

Page #568
vRtya) bemAnavazAkhikA 482 madhyakAlIna mujarAtI zabakoza bemAna dazaka(1). vimAna velA gAte catucA. veLA gALe, samaya pasAra deva (iccheveya) [itviveya] jinarA. veda, kare / [strIveda, mohanIya karmano eka prakAra, veLA paDI premAkA. muzkelI AvI; juo jenA udayathI strIne puruSa sAthe maiyunanI velA icchA thAya che] [jai.]; juo iccheveya beli ArArA(va). vicakila (prA.veila)?; veyai uktira. jANe (saM.vedaya) nidrApreraka latA di.velI)? veyaNa jinarA. vedana, vedanIya karma; gurjarA. beliyAM narakA. premAkA. hAthanI AMgaLIe vedanA paheravAnAM eka jAtanAM AbhUSaNa vevala terakA. eka vanaspati, vicakila belu, velU uktira. RSirA. premAkA. retI / (prA.veila) (saM.vAlukA) veyAvaca ArArA. sevA, zuzrUSA (saM.vaiyA- velyo lAvala. vela, velIo devalAM 'akhAkA. viva nAmanI velanAM veyAkyasAra aitikA. [uttama] sevA DALakhAM, pAMdaDAM] veyuM akhAkA. jANyu (saM.vid) devalAM vINavAM premAkA. phAMphAM ke valakhAM bera juo vasudhA de vehera mAravAM berA uktira. vIraDo, nAno kUvo (saM. kva sAno ko devA premAkA. vivAha . vAhiNi ArArA. vevANa verAgara "akhAkA. narakA. prAcIkA. eka vevAhiya gurjarA. vevAI; [saMbaMdhI] (saM. __ prakAraceM ratna, [hIro] (saM.vajra+Akara) vaivAhika) verInai ArArA. valovIne vevAhI jinarA. sagAMsaMbaMdhI (saM.vaivAhika) vero akhAkA. [vahero], bheda, dvaita] veviru SaDAbA. dhUjatuM mANasa (saM.vepita) vela. beLa akhAkA. veLA. samaya: narakA. ve akhAkA. vedavU, jANavU (saM.vid) bharatI [saM.velA); "premAkA. [lahera] veza juo gogaveza (vAyunI) veza, vesa madamo. vetApa. vaya (saM.vayasa); belA "nalarA. [saMkaTa, Apatti] (saM.); juo veSa juo veLA paDI vezavALa premAkA. sagapaNa belA ("nevelA) akhAcha. koI mAdaka vezaMtI narakA. narapa. vezyA, gaNikA padArtha ?, [*koI roga, *Apatti] vezA vikrarA. vezyA velAkUla vilA kUlerA) "nalarA. [kAkaDInA vezAkhikA vizASikA) aitikA. vaizeSika . . velA] [saM.vellI+kulIrA] darzana[vALA] berA uktira, daviyaraya; rAgA. eka bevADiyAhaka) 2010_03

Page #569
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dezi juo vesA "vezoka (vA zoka) * caMdravA. [athavA zoka] veSa ArArA. umara, yuvAnI (rA.) (saM. vayas); juo veza 483 besa terakA. prAcIphA. vikrarA. vezyA, dehepAra madamo. vepAra gaNikA; juo vesA besa vIsarA. veza, rUpa (saM.veSa) besa ArArA. catucA. "vIsarA. siMhA (zA). vaya, uMmara (saM.vayas); juo bAlIvesa, veza vezi/bairoTa vehI karI gurjarA. vIMdhI ("saM. vidhyati) [saM. vedhita ] behera cittasaM. judApaNuM *naMdaba. [ cirADa, mArga ]; juo vasudhA de vahera, vahera beherI madamo. verI, [duzmana ] behere premAkA. vere, sAdhe, [sAthenA prasaMge] behereze catucA. vaherI nAkhaze besara dazaskaM ( 9). premAkA. nAkanI vALI, behero prAcIkA. premAkA. bheda, taphAvata kevala kAmA (zA). vihnaLa vaikharI akhegI. premAkA. vANI; kAdaM (zA). mAnava - vANI (saM.) dare ArArA. jinarA. vIsarA vizvAsa sAsI SaDAbA. vizvAsa ApI, vizvAsamAM laI (saM. vizvasayati) vaha akhAkA. premAkA. vIMdha, chidra (saM. vedha) vehaNau uktira. vIMdhavAnuM ojAra, soyo (saM.vedhanakam ) beheNu narakA. vahANuM, prabhAta [saM. vibhAnaka ] behenI kAmA (zA). agni [saM. vahi] natha besara, besaru aMgavi. uktira. zRMgAmaM SaDAbA. khaccara (saM.); juo vesaha besA, vesa, bezi gurjarA. terakA vezyA besabAra uktira. rAI, jIruM vagerenAM cUrNa meLavIne karavAmAM Avelo garama masAlo (saM.) vaigunya cittasaM. guNa vagaranI sthiti, nirguNa sthiti [saM. vaiguNya] vaitADi aMbarA. vaitADhya parvata upara baitAla, baitAla paMcavA. [ vetALa ], vetAlI siddhino jANakAra, [maDadAmAM praveza karavAnI siddhi dharAvanAra eka bhUtayoni ] * besaha [ "besara ] * uSAha. [ khaccara ] (saM. vRSabha) besAvADau uktira. vezyAvADo (saM. vezyA- vaidarbhI dazaskaM (2). vaidarbhI, rukmiNI pATakaH) vaidUrya narakA - 2. nIla raMganuM eka ratna [saM.] vaidesika ArArA. paradezI (saM. vaidezika) vaidya-baida (vaidya vida) vimapra. vaidyavidyAvALA, [vaidya ane vidvAna ] vehali aitikA. [vahelI ], zIghra hAMNI cittasaM. vItI gaI; juo vihANI 2010_03 vaidrabhAdeza dazaskaM (2). vidarbha deza vaidrabhI dazaskaM (2). vaidarbhI, rukmiNI vainateya zRMgAmaM. garuDa (saM. vainateya) vairoTa nalarA. eka deza jyAM nalarAjAe vijaya karyo hato, vairATa

Page #570
vaisaMyA/vyaMsa 484 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vaisaMyA nalAkhyA. vaizaMpAyana RSi, mahA- vyaktaiM AnaMsta. vyakta thAya bhAratanA vaktA vyaktauM upabA. spaSTa, samajAvIne baiMsa prAcIkA. vaMza, [kuLa] vyaktabheda cittasaM. vyakta sRSTinA bheda voraNa devarA. vahoravU te, bhikSA levI te vyagati akhAcha. [bhinnatva, judAjudApaNuM]; [saM.vyavaharU] juo vigatya vorAve devarA. vahorAve, [bhikSA Ape] vyagatuM akhAkA. vyakta, spaSTa vorI devarA. vahorI, [bhikSA laI] [saM.vyavaha] vyagato juo vagUto bolai, boLai SaDAbA. pasAra kare, vyatIta vyajana *premAkA. [(vAyu) DhoLavo te] kare di.]; rUpaca. vIte, [vyatIta thAya]; vyata akhAcha. vitta, dhana, mAla, [sAra] akhAkA. vaTAve, oLaMge; *kastuvA. vyatta cittasaM. vitta, sAra, sArarUpa tattva [(rasto) vaTAve]; juo vulai dhyadhya cittasaM. vidhi, prakAra bolAvvu, voLAvayU~ dazaska(1). narakA. vyaparIta madamo. viparIta premAkA. madamo. harikhyA. vaLAvavU, vyartya cittasaM. vRtti, vartana, sthiti, vyavahAra vidAya ApavI vyavasAiyA vimapra. dhaMdhAdArI mANaso, voLAvA akhAkA. musApharImA sAthe rahetA vepArI [saM.vyavasAyika] cokiyAta vyavahAri siMhA(ma). vepArI (saM.vyavahArin) boLAviyA akhAkA. voLAvA, pravAsamA vyavahArIu ArArA. nalarA. lAvala. vimapra. sAthe jaI rakSaNa karanAra vepArI (saM.vyAvahArika) voLAvI akhAkA. voLAvA, musApharImAM vyaveka juo vavyeka sAthe rahetA cokiyAta vyavahArA paMcavA. vepArI (saM.vyavahArakaH) voLe Ave akhAkA. ThekANe Ave, barAbara vyasani lAvala. vyasana[mAM], [ApattimA samajAya, [pAra paDe] vyasA cittasaM. vasA, [aMza], TakA; juo vohoNuM dazaskaM(1). vihoNuM, vinAnuM vasA soi vohoratiyA akhAcha. vahoranAra, [kharIdanAra] vyaha pari vyaha pari] uktira. beya rIte bohoratI premAkA. vahoratiyo, vahoravA- [saM.dvi+khalu+prakAra] (kharIdavAna) kAma karanAra [saM.vyavaha] vyaMjana kare narakA. pavana nAkhe, [vAyu vohorAveM devarA. vahorAve, [bhikSA Ape] DhoLe] bauDhAura nalarA. eka nagara jyAM nalarAjAe vyaMDhUM nalAkhyA. vaMThyuM, bagaDyuM (saM.vinaSTa) vijaya ko hato ___vyaMNa madamo. vinA vyakta cittasaM. vyakti, pragaTIkaraNa vyaMsa hammIpra. vaMza ____ 2010_03

Page #571
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 485 vyA-/braha vyA- (vyAva-) vIsarA. viyAya, janma Ape vyAsa vikrarA. kathAkAra [saM.] (saM.vijAyate) vyAsaNau [vyAsaNau] uktira. besaNuM, be vyAi zRMgAmaM. prasUtAne vakhata Asane besI jamavAnuM vrata (saM. vyAU uktira. vAu, cAmaDImAM phATa paDavI dvayAsanakam) te, vADhiyA (saM.vipAdikA) vyAha vIsarA. vivAha, lagna vyAkhyAna cittasaM. varNana, koI viSaya- vyAhaNau gurjarA. vahANuM, savAra (saM. vistArathI karelu pratipAdana [saM.] vimAnakam) *vyAgha ["vyAdha] madamo. DheDa; juo vyAdha, yiMtara lalirA. vyaMtara, bhUta vyAdhI vyutare prAcIkA. Utare (saM.vyuttarati) vyAdha akhAkA. premAkA. vyAdhi, pIDA vyutsRjau SaDAbA. choDu, visarju (saM.vyutsRj) vyAdha premAkA. zikArI; juo vyAgha vyUNA caMdravA. kapAsa [da.vauNI]; juo vyAdhI premAkA. vyAdha, pAradhI gNa vyAdhya akhAkA. vyAdhi vyeda juo veda vyAdhyU *kAdaM(zA). vadhyu, [gAIM thayuM] vyeSa juo varavyeSa (saM.vardhitam) vrakha kAmA(zA). vRkSa; juo varakha, varkha vyAdhyaM * kAdaM(zA). [bhedyaM] [saM.vyAdhita] vrakhA madamo. varSA vyApa aitirA. phelAvo [saM.] vakhArata prAcIkA. varSARtu, juo brakhArate. vyApati gurjarA. vyApAra, vyavasAya, karma, vraja ArArA. samudAya (saM.) pravRtti] [saM.vyApRti] . vraNava- siMhA(ma). varNava, vyApAra ArArA. lAvala. kAmakAja, pravRtti, vrata madamo. *nakkI, [*sthiti, "hovU te] ___ kAmagIrI; vimapra. vepAra (saM.) vratyuM *dazaska(2). [AjIvikA] [saM. vyApArI kAMda(zA). vimapra. vepArI (saM.) vRtti vyApAraNa SaDAbA. vAparatuM te (saM.) vatha madamo. vRthA vyAptamAna dazaska(1). vyApta vrathA juo vRthA vyArIu uktira. chetaryo (saM.vipratAritaH) vadha akhAcha. madamo. vRddhi, vadhAro vyALa dazaska(1). premAkA. sarpa [saM.vyAla] badha premAkA. vRddha, [vaDIla, moTero] vyAlau prAcIphA. prAcIsaM. sAMja- bhojana, AdhA caMdravA. vRddha / . vALu (saM.vikAlika) vraya- prAcIsaM. vApara, kharcaq (saM.vyaya) vyAva- juo vyA braha naMdaba. prAcIphA. siMha(zA). viraha, vyAvara jinarA. prasUti [rA.] viyoga 2010_03 madhya 31

Page #572
braheNI / zabaralI braheNI madamo. virahiNI brahenI catucA. virahanI brAdha akhAkA. akhAcha. vyAdhi vAsiu nalarA. ayogya mArge gayo, [bhUla karI, khoTuM kartuM [saM. viparyAsa parathI ]; juo varAsai, brAMsiyau 486 akhAkA. akhegI. kAmA (tri). kAmA (zA). narakA. premAkA. viraha vrAsu, brAMsu aMgavi. kRSNabA. *nalAkhyA. zani prAcIkA. utAvaLe (saM. zIghra ) bhrama, [bhUla] madamo. saja brAMsiyau prAcIsaM. vizvasta ?, [* bhrAnti karI, * gumAvj]; juo varAsai, brAsiu vrAMsu juo vAsu briSTaya cittasaM. vRSTi breha zakadAra aitirA. * hukamadAra, [* zakkAdAra, *rUAbadAra, "prabhAvazALI] [a. sikkaH ] zakaTa akhAkA. AnaMsta. narakA. premAkA. gADu, gAluM [saM.] zakala kAdaM (zA). TukaDo (saM.) zakAra madamo. zikAra madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza zake dazaskaM (1). dazaskaM (2). premAkA. jANe ke; madamo. saMbhava che ke; nalAkhyA. jANe ke, [saMbhava che ke] zakta narakA. sazakta, baLavAna, [sakSama, dhanADhya ] [saM.] 2010_03 zakti premAkA. eka zastra zakra narakA. indra [saM.] zaga uSAha. dIvAnI jyota (saM. zikhA ); narakA. premAkA. zaMku AkArano Dhagalo zagatya, sagata siMhA (zA). zakti [devI rUpe] brehuNI akhAkA. virahiNI brehe kAmA (tri). cittasaM. premapa. madamI. zatrukAra, zatrUkAra akhAcha. aitirA. nalarA. viraha breheNI madamo. virahiNI prAcIphA. rUpaca. vikrarA. sadAvrata, annadAnazAlA (prA.sattuka+saM. agAra); juo sakAra zajyA ArArA. zayyA, seja zaNagaTa narakA. ghUmaTo zaNagAra catucA. zRMgAra [rasa ]; nalAkhyA. zRMgAra, zobhA zataphaNA premAkA. so pheNavALo nAga [ saM . ] zatra siMhA (ma). duzmana (saM. zatru); juo zatro zatro, zatra gurjarA. zatru zathala nalarA. madamo. zithila, DhIluM zadhe ( mAneza dhe) akhAcha. [dhyeyarUpa mAnIza ] * zani kAdaM (zA). dhIme (saM. zanaiH ) zanizani, zanIzanI vetApa. siMhA (zA). dhIme dhIme (saM. zanaiH zanaiH ) zapai uktira. zApa Ape (saM. zapate) zaparAMNU narapa ( da ). jabaruM, [jorAvara ] [saM. saprANa]; juo saparANau zabaralI zRMgAmaM. zabarI, bhIlaDI

Page #573
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza zabala, zabaluM kAmA (zA). atyaMta zabala svabhAva samyaco. mizra svabhAva zabalA nalAkhyA. *zaMbala, * bhAtuM, * anna (saM. zambala), [ khUba pracura] [saM.] zabikA nalAkhyA. pAlakhI (saM. zibikA) zabda cittasaM. saMjJA, nAma zabdanI vRtya cittasaM. zabdanI vRtti 487 zabde mAre cittasaM. upadezavacana saMbhaLAve zamazAnanI adhikAriNI harikhyA. zamazAnamAM sULInI sajAne lAyaka, [mRtyudaMDane pAtra ] zayara vimapra. zarIra; juo sayara zara catucA. vasaMphA. zira zarakaDa uktira. zara nAmanA ghAsanI saLI, bAnA tIra tarIke vaparAtI (saM. zara: zarikhUM nalAkhyA. sarakhuM, jevuM (saM. vyApAra sadRkSakam ) zabdaprakAza cittasaM. zabda - dhvani prakAzita zarIkha kAdaM (zA). zirISanuM phUla thavo te, utpanna thavo te - zaraDI narakA. kAciMDA [nI mAdA] jevI - judAjudA raMga badalatI (saM. zaraTI) zarata, zarati prAcIkA. * madamo. saMgItanI eka saMjJA, [zruti]; juo zuratakAra, sarata zarapAva narapa ( da ). [ sarapAva], mAthAthI paga sudhIno poSAka ( phA. saropA ) zaravana kAdaM (zA). zara nAmanI vanaspati jemAM phUla Ave, phaLa na Ave - tenuM 2010_03 vana (saM.) zarazati vimapra sarasvatI zarA * dazaskaM ( 2 ). [ bANa ]; juo sarA zarADuM cittasaM. aMta, cheDo; juo saruM zarAsana premAkA. zara tIranuM Asana, dhanuSa [saM.] zabala / zalAya - saramu kANDaH ) zarma narakA. zarama, lajjA [phA.] zarakhaMDa prAcIphA. sADI mATenuM eka kImatI zarma ArArA. sukha, AnaMda (saM.); juo sa vastra (saM. zrIkhaNDa) zaruyA naMdaba. [ saravA], moTethI bolAyalA, [khullA ] zare (zare vAte) "madamo. [cokhakhI, kharI (vAte)] [phA. saraha ] zarta akhAkA. zarata, karAra, [ TharAva] [phA.] zarNAgata januM caMdravA . zaraNe jayuM, zaraNAgata thavuM zarma nalAkhyA. premAkA. zrama, prayatna; juo zammI * nemichaM. [ vyAyAma karI, vAparI] [saM. zrama]; juo saramai zaryuM (zaryuM ghRta) dazaskaM (1). premAkA. tAjagInI sugaMdhavALu [ghI] zarvarI akhAkA. narakA. rAtri [saM.] zalA akhAcha. zilA zalATu uktira. salATa, zilA ghaDanAro (saM. zilAghaTakaH); juo silAvaTau zalAya narakA. *narapa. zilA, paththaranI

Page #574
zalI/zAza 488 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza pATa, [*acaLa] zaMbha, zaMbhu akhAkA. akhAcha. cittasaM. zalI prAcIkA. eka prakArano sAllo (da. kalyANakArI [avasthA], brahma [saM.zaMbhu] challI ) zavachara kAmA(zA). saMvatsara, [varSa] zalya narakA. zalyA, zilA, moTo paththara zaMvarAmaMDapa madamo. svayaMvaramaMDapa zalyA akhAkA. dazaska(1). premAkA. zaMhIAra prAcIkA. saMhAra zilA, moTo paththara zAkaTa *akhAcha. [ajJAnI, avaLe mArge zava vikrarA. zivanA [saM.zaiva] gayelA, durjana] [saM.zAkta] zava uSAha. mahAdeva (saM.ziva) zAkinI akhAkA. eka prakAraceM strIpreta, zavarI harikhyA. koLaNa [saM.zabarI] [DAkaNa] zazaka premAkA. sasatuM [saM.] zAkhAmRga premAkA. vAMdarA [saM.] zazi gurjarA. sasalu (saM.zaza) zAta pamADyA *premAkA. [nAza pamADyA] zazivayaNI ArArA. caMdravadanI [saM.zAta] zazihara, zasihara nemichaM. prabopra. vimapra. zAdhyaMNI madamo. saMginI harivi. zaziyara, caMdra (saM.zazadhara) zAna uSAha. sAna, samajaNa (saM.saMjJA) zazIhara kRSNabA. zazadhara, caMdra zApiNI kAdaM(gha). zApita banAvatI zahiyala *narapa. [*zaila, *parvata]; juo zA bhaNI catucA. zAne lIdhe, zA mATe saiyala zAma nalAkhyA. kALu (saM.zyAma) zahIlaMkI kAmA(zA). siMhanA jevA keDanA zAmI juo zAMma vaLAMkavALA; juo laMka zAyana prabopra. pathArI (saM.zayana) zaMkarI kAdaM(zA). kalyANa karanArI (saM.) zArada akhAkA. narakA. zAradA, sarasvatI zaMkavU narakA. zaMkA karavI, [gabharAvU, lajjita thaQ]; vasaMphA. vasaMvi. zArdUla premAkA. vAgha [saM.] *vasaMvi(brA). saMzaya karavo. dhAravaM. *zAla gurjarA. ziyALa (saM.zagAla) no bhaya rAkhavo] (saM.zaMkyate); juo zALa premAkA. cokhA [saM.zAli] saMkai zAlaka lAvala. sALA, patnInA bhAI zaMkepa prAcIkA. saMkSepa [saM.zyAlaka] zaMkhadhUnI premAkA. zaMkhano dhvani zAli lAvala. cokhA, [DAMgara] [saM.] zaMgha prabopra. siMha; juo ziMgha zAvaTa caMdravA. zahAvaTa, zarAphIvRtti zaMpatya madamo. saMpatti zAza (zAza kADhe) madamo. zvAsa [kADhe], zaMbala nalarA. bhAtuM [saM.] [bole] 2010_03

Page #575
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 489 zAsanA dhare zizukumAracakra zAsanA ghare cittasaM. AzvAsana Ape, zikhi, zikhI nalAkhyA. zRMgAma. mora protsAhana Ape, pravRtta thAya ? (saM.zikhin) zAha *akhAkA. akhAcha. [zAhukAra], ziNagAra vasaMvi(brA). zaNagAra, AbhUSaNa prAmANika mANasa; juo sAha (saM.zRMgAra) zAhAni kAdaM(zA). nalAkhyA. zA mATe zitra prabopra. duzmana (saM.zatru) zAhAno premAkA. zAno zithaLa dazaskaM(1). dazaska(2). narakA. zAhAstra madamo. zAstra premAkA. zithila, DhIlI, vikharAyelI zAhi nalAkhyA. sAhe, pakaDe (saM.sAhayati) zithila (galazithila) narapa. [gala sthala, zAMjhI veLA narakA. sAMja - saMdhyA vakhate [gAla] zAMNA * nemichaM. [anAjanI koThImAMthI ziyyA nalarA. pathArI (saM.zayyA) ___ anAja kADhavAna chidra] [rA.] zira gurjarA. virApa. zara, tIra zAMta premAkA. saMpUrNa zIta, mRtyune vaza . zira nAmInaI AnaMsta. mastaka namAvIne zAMtika-puSTi premAkA. grahAdika- amaMgala zirAvaq narakA. savAramA nAsto ke bhojana dUra karavA tathA dhanadolatanI vRddhi kara, arthe] karavAmAM Avato dhArmika vidhi ziriha kamaM. sare, [pAra paDe] (saM.sa zAMtya cittasaM. zAMti uparathI) zAMtyamA cittasaM. zAMtapaNuM zirIsu vimapra. sAthe; juo sarisa zAMtyo prAcIkA. saMtADyo zirUma uSAha. [dhArA] [saM.zirA]; juo zAMma, zAmI, sAMmI kAmA(zA). svAmI, zihira, sIra [pati] zilAkA RSirA. saLiyo (saM.zalAkA) zAMmada madamo. sAmaMta, vIra, subhaTa; juo zilAvaTa vimapra. salATa, [paththara ghaDanAra]; sAMmada juo silAvaTau zAMmA RSirA. suMdara strI (saM.zyAmA) zivarati vasaMphA. vasaMvi(brA). zivarAtri zAMzo madamo. saMzaya; juo sAMso zivaramaNI RSirA- muktirUpI ramaNI (saM.) zikSA caMdravA. zikhAmaNa [saM.] zivA vikraca. ziyALavI [saM.] zikSApaNa dazaskaM(1). zikhAmaNa ziSara aMbarA. suSira, poluM - phUMkathI zikSArUpapaNe AnaMsta. upadezarUpe vagADavAnuM vAjiMtra zikha narakA. zikhAmaNa [saM.zikSA] zizukumAracakra *akhAkA. [magaranA prakArazikha harikhyA. mAthAnI Toca (saM.zikhA) nA zizukumAra nAmanA prANInA AkArazikhaMDa premAkA. mora nakSatramaMDAra] [saM.] 2010_03

Page #576
ziSya pAhi/zuratakAra 490 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vaDe ziSya pAhiM uktira. ziSya pAse, ziSya zIdhu kAdaM(zA). madirA (saM.sIdhu) zIpye cittasaM. chIpa zihini nalAkhyA. sahejamAM (saM.sahya, prA. zIma nalAkhyA. sImA, hada sahija) zImali kAdaM(zA). zImaLAnuM vRkSa, moTo zihira *akhAkA. [sera, saravANI, srota]; rUkhar3o (saM.zAlmali) juo zirUa zImADhA kAdaM (zA). sImA paranA khaMDiyA ziMgI premAkA. ziMgaDA- banAveluM phUMkIne rAjAo (saM. sImAvRta); juo sImADhA vagADavAnu eka vAjiMtra [saM.zRMgI] zIlA lAvala. zILA, saumya [saM.zItala] ziMgha prabopra. siMha; juo zaMgha, zIgha zIvAlakhIta (zIvAlakhIta lagna) madamo. zIkArI premAkA. svIkArI -, [*ghaDiyAM lagna zIkiri aMbarA. moTuM chatra, dhajAvALu chatra; zIza madamo. ziSyA juo sikiri zIzaphUla dazaskaM(1). premAkA. mAthAnu eka zIkuM * catucA. premAkA. SaDAbA. vastuo ghareNuM rAkhavA mATe adhdhara laTakAvavAmAM zIzava, sIsava vetApa. sIsama [saM.ziMzapA] AvatI chAbaDI ke jhoLI (saM.zikya) zIza lodhuM narakA. [mAthe caDAvyu], svIkAryu zIkotarI nalAkhyA. [DAkaNa, pizAcinI] zIsa madamo. ziSyA zIkha akhAkA. catucA. premAkA. zikhAmaNa; zIkuM narakA. vastuo rAkhavA mATe adhdhara bheTa, [bakSisa] [saM.zikSA]; kAdaM(zA). laTakAvavAmAM AvatI chAbaDI ke TopalI catucA. narakA. nalAkhyA. madamo. vidAya, (saM.zikya) rajA, [javAnI AjJA] (saM.zikSA) zukalAda premapa. pILU makhamalI vastra (phA. zIkhaDI zRMgAmaM. vidAya sakalAta); juo sakalAta zIkhA kAdaM(zA). vidAya (saM.zikSA) zuNu catucA. soj, svapnuM zIgha madamo. siMha; juo ziMgha zuddha premAkA. zuddhi, bhAna zIju(?) *narapa(da). [*siddha thayeluM] . zuddhi hammIpra. samAcAra [saM.]; juo sudhi zIje devarA. sIjhe, siddha thAya] [saM. zudha catucA. bhAna [saM.zuddhi] sidhyati] zubhavayaNI nalAkhyA. zubha vacanavALI zIjhatUM nalAkhyA. siddha tha], [phAvatuM] (saM. zubhAI catucA. ? sidhya-) zubherI catucA. suMdara, zubha zIvAi kAdaM(zA). "nalAkhyA. prabopra. duHkha zuratakAra narapa. svara, sUra [saM.zruti]; juo pAme, pIDAya (saM.sIdyate) zarata ___ 2010_03

Page #577
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 491 zuM/zyaMdana zuM cittasaM. premAkA. -mAM, pratye, sAthe [saM. zekharakaH); juo seharau ___ sahita]; premAkA. jANe [saM.kIdRzakam] zehe, sehe rUstasa. so [saM.zata] . zuMba vetApa. sUma, kRpaNa; juo zoma, suMba zokavU uSAha. dazaskaM(1). prAcIphA. cUsI zUkara gurjarA. premAkA. sUvara (saM.) levaM, zoSI le, (saM.zoSa) zUkta akhAkA. zukti, chIpa zogaNI premapa. zokayukta zUdha narakA. zuddhi, bhAna zoca catucA. vimAsaNa, [vicAra] [saM.] zUnya cittasaM. chidra [saM.] zocai upabA. SaDAbA. zoka kare, duHkhI zUrAzUra narakA. ati zUravIra thAya (saM.zocati) chU kAdaM (zA). nalAkhyA. sAthe, [-mAM] (saM. zocanA akhAcha. premAkA. zoka, duHkha; - sahitam) narakA. vicAra [saM.] chU kAdaM(zA). -nA jevU (saM.sadRzakam) / zo cAra premapa. cAra so, aneka zRMgAraduM akhAcha. gurjarA. zaNagAravU zoNa gurjarA. rAtuM (saM.) zoNuM premapa. svapna zekha akhAcha. kAdaM(zA). zeSa, bAkI, zodhye akhAkA. zuddha karye, [zodhana karye], bAkIno bhAga tapAsa karavAthI, viveka karavAthI] zekha dazaskaM(1). narakA. zeSanAga zopu SaDAbA. sojo (saM.zopha) zeDi kAdaM(zA). dUdhanI seDa, dhAra [saM.zreDhi] zobha lAvala. zobhA, suMdaratA; vimapra. mAna, zena prabopra. lazkara (saM.sainya) [gaurava zebAsa madamo. zAbAza zobhana vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). manohara zeyyA nalAkhyA. zayyA, pathArI (saM.) zeraDI narakA. premAkA. zerI, mahollo, mAraga zoma madamo. zuMba, kaMjUsa; juo zuMba, suma zeraDo dazaskaM(1). dazaskaM(2). mArga; juo zovata premapa. sUtAM seraDe zoSa AnaMsta. sUkavI devAM, nAza karavo zelaM premAkA. kasabI vaNAnuM vastra - te [saM.] puruSo mATe khesa, strIo mATe sADI zoSika akhAkA. zoSI lenAra, [sUkavI zeva nalAkhyA. sevA ___ nAkhanAra] [saM.zoSaka] zevAsa caMdravA. sahavAsa zauMDa premAkA. kuzaLa, [Asakta, laganazeza premAkA. varakanyA ane sImaMtinI vALA] [saM.] strInA khoLAmAM apAtAM nALiyera, pAna, zyaM uSAha. sahita, zuM (saM.samam); juo sopArI ane rUpiyo syauM zeharu kAdaM(zA). phUlanI pAgha (saM. zyaMdana zRMgAma. ratha [saM.] ___ 2010_03

Page #578
zyAlaka/zreSTa zyAlaka premAkA. sALo [saM.] zyAlAhelI premAkA. sALAvelI, sALAnI patnI 45% zyAMi narapa ( da ). AliMgana; juo sAMI zrathala kAdaM (zA). zithila, DhIluM zrava jinarA. sarva zravai upabA. sAMbhaLe (saM.zravati) zravai aitikA. kAdaM (zA). srave, Tapake, [jhare] zraraNAko vakhya paMcavA. pIpI ke tilakanuM vRkSa (saM. zrImat ) [ gorakhamuMDInuM vRkSa ] " [saM. zravaNavRkSa ] zrIkhaMDa narakA. caMdana [saM.]; juo sirikhaMDa zrIgaraNa aMbarA. uktira. nalarA. khajAnAnI 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dekharekha cakhanAra adhikArI [saM. zrIkaraNa] zrIgaraNu uktira. dhanavRddhi karavI AvakakhAtuM (saM. zrIkaraNam ) zrIjuga catucA. zrI lakSmI sAthe zrIthala dazaskaM ( 9). zithila zrInaMdana vasaMvi (brA). zrIno putra, kAmadeva (saM.) zrIpatajI catucA. lakSmIpati, viSNu zrIpAta caMdravA. premAkA. siMhA (zA). (tyAgI, saMnyAsI zrIbApha juo bApha zraSTa dazaskaM ( 9). madamo. siMhA (zA). sRSTi zrImaMDaLa dazaskaM ( 2 ). premAkA. suramaMDala, zraSTI juo zrISTI eka taMtuvAdya zrApa dazaskaM ( 1 ). zApa zrImaMta madamo. sImaMta zrImukha madabho. pote zrImukha ArArA. potAne mukhe, [pote ] zrIyanaMdana vasaMphA. lakSmIputra pradyumna, kAmadeva [saM. zrInaMdana ] zrApa dazaskaM ( 9). zApa Apavo zrAvalaM zRMgAmaM zako zrAvaka * aMbarA. [* zrAvaka samA ahiMsaka ] zrAvaNI narakA. baLeva, [ zrAvaNa zuda] pUnama zriya kAdaM (zA). kalyANa ( saM . zreyas ) zrI anaMdana vasaMvi. lakSmIno putra, kAmadeva (saM. zrInandana) zrIkaMtA premAkA. lakSmInA pati viSNu, kRSNa zrISTI, zraSTI caMdravA . sRSTi zrutajJAna aitikA. zAstrajJAna [ saM . ] zrIvaccha uktira. lakSmIne priya, viSNu (saM. zrIvatsaH) zrIvaMta caMdravA. madamo. zrImaMta, dhanika [saM. zrIkAnta ] zrIkAra aitikA. *dazaskaM ( 1 ). premAkA. zruti cittasaM. veda vagere pavitra zAstro [saM.] zrRSTa vetApa. sRSTi zrIkASTa nalarA. eka pradeza jyAM nalarAjAe zreNya cittasaM. zreNi suMdara, utkRSTa, uttama vijaya karyo hato zreyotra (chauM zreyotra ) zRMgAmaM ahIM zreya che, [ ahIM huM kSemakuzaLa chaM] zreSTa, zreSTi ArArA. zreSThI, zeTha -

Page #579
madhyakAlIna rAtI zabdakoza kA premapa, svapnamAM oNama zraNita dazakaM ( 1 ). dazaskaM (2). premAkA. zoNita, lohI ** SaTukAyA aitikA cha [ prakAranA] zarIra, [ ekAranA jIva] Y SaDaMgaI AnaMsta, cha aMge catvAriMzat) zroNita varNa dazaskaM (9) zoNitavarNa, saithau, saIMthau, sayathalau pradyucu. prAcIphA. prAcIsaM. vimapra. sthUliphA. seMtho (saM. sImantakaH) lohInA raMganuM zrotra gurjarA. pravAha (saM. sotarA ) malAi uktira. vakhANa kare (saM. lAghate ) saithu nalarA. seMthA upara paheravAnI strIno alaMkAra ( saM . sImaMtaka: ) zlAghi uktira. prazaMsA kara zvapaca akhAkA. cAMDAla [saM.] saiphalauM hammIpra. *maraNAMtika yuddha, [yuddha ] [ a. saipha = talavAra ]; juo sayaphali saimukha jinarA. potAne mukhe, rUbarU ( saM . svayaM+mukha) paDAvazyaka aitikA sAmAyakAdi cha kArya [jai. ] - paMcavA sAthe, baDe, [ thI, ne] SoDaza Aheta. soLa [saM.] ghoDasasiMgAra paMcavA. strIe sajavAnA soLa zaNagAra [ saM . SoDazazRMgAra ] saiyaNi nalarA. darajaNa (saM. sUcika +NI) saira gurjarA. prAcIphA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). zarIra sai-hathi zRMgAmaM potAnA hAthe; juo sahatha, saya-hAtha saI gurjarA. hammIpra. pote, potAnI meLe (saM. svayam); juo sai (saM.saH) sa gurjarA. vasaMphA. vasaMvi. SaDAbA. te saI nemichaM. so [saM.zata]; juo sai saMitrIsa uktira. sADatrIsa ( saM . saptatriMzat ) saMithaDa, siMdhu terakA prAcIsaM. lAvala. vasaMvi. vasaMvi(brA). seMtho (saM. sImaMtaka); juo itha sabharivALa vIsarA. sAMbharadezano sai ArArA. gurjarA. terakA virApa. vIsarA. SaSTipra. so (saM. zata); juo saI, sa, si, seM sai gurjarA. badhA (saM. sarve) sai, saI karpUmaM. prAcIphA. vikrarA. svayaM pote; ApoApa, potAnI meLe saigU jinarA sAthI [rA.] [*saM.svaka] saijala uSAha. pANI [thI bharapUra ] saNa ArArA. svajana; juo sayaNa 2010_03 zrINAmAM/ saI sar3ata prAcIsaM. sahita, sAthe satAnIsa uktira. suDatAlIsa ( saM . sapta saiMbara gurjarA. svayaMvara sabasi jinarA. svavaza sahatha aitikA. potAnA hAthe; juo sai - hathi saI ArArA. sahI, kharekhara, jarUra

Page #580
saI/sakho 494 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza saI vimapra. darajI [saM.sUcika] zakti) saIna abhiU. senA (saM.sainya) sakanha hara zRMgAmaM. kRSNa sahita mahAdeva saInI dhADi juo ghADi saInI sakapaNa catucA. sagapaNa saIyANI aMbarA. suyANI sakayattho SaSTipra. kRtArtha, [saphaLa] (saM. sau terakA. ? sakRtAtha) sau terakA. nalarA. badhuM, sau (saM.sarva+khalu) sakalAta narakA. eka jAtanuM Una- kApaDa, sau ArArA. uktira. upabA. gurjarA. nalarA. banAta, [jADA taMtu, paNa mulAyama vIsarA, so (saM.zata) kApaDa, makhamala]; juo zukalAda sauki, saukI RSirA. zokya; ArArA. sakAra prAcIphA. zikAra, mRgayA; zRMgAmaM.?, SaDAbA. sAvakI (saM.sapatnI) [zikAra, bhakSa, bhoga] saugaDau uktira. goLa peTI (saM.samudgakaH) sakAla gurjarA. vetApa. siMhA(zA). savAra sauDa vIsarA. rajAI, di.sauDi] (saM.sukAla) sauDau (tANi) prAcIphA. moM DhAMkIne sUI sakuTa narapa. duSTajana, [adharmI]; juo rahevaM te, soDa tANIne, rajAI kheMcIne. sAkaTa oDhIne] sakunavI paMcavA. zakuna jonAra (saM.zakunasauDi uktira. rajAI (*saM.saMvattapaTI. vit) saMvRtiH) [de.] sakuMalA juo kamala-sakuMalA sauNa uktira. pakSI, [*gIdha] (saM.zakuna); sakomala, sakomaLa dazaskaM(1). vetApa. prAcIsaM. pakSI (saM.zakuna) siMhA(zA). sukomala sauNa vIsarA. zakuna, zukana sakkhi gurjarA. maitrI (saM.sakhya) sauNI uktira. zakuna jonAra (saM.zakunika) sakha prAcIkA. sukha saunnau * aitikA. [puNyavaMta, puNyazAlI] sakhara, sakharau ArArA. aitikA. jinarA. [saM.sapuNya] __ *prAcIsaM. sarasa, suMdara (rA.) sauM gurjarA. prAcIsaM. vIsarA. SaDAbA. sAthe, sakhAI, sakhAIu, sakhAIya aMbarA. ArArA. [pratye] (saM.sahitam) - aitirA. "nemichaM. prAcIphA. prAcIsaM. sau~ * vIsarA. [jevU] [saM.samam] lAvala. sahAyaka, sAthIdAra, mitra; sauMpai aitirA. vIsarA. soMpe (saM.samarpa- aitikA. mitratA, sahAyakatA sakhAeM *uSAha. [sAkSI apAe~] sakaja, sakajau jinarA. samartha [rA.] sakhI caMdravA. sukhI, [AnaMdita, prasanna sakati gurjarA. eka prakAranuM zastra (saM. sakho siMhA(zA). zAligrAmanuM nAma (sakko= yati) ___ 2010_03

Page #581
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 495 saga/sajya [rA.] paththaranI lakhoTI) saghaNa gurjarA. virApa. vadhAre jADu, ghaTTa saga zRMgAmaM. dIvAnI jyota [saM.zikhA] (saM.sughana) sagaNI pradyucu. AyudhavizeSa ? saghana aitirA. [ghATA, gADha, nibiDa [saM.] sagata juo zagatya saghADai jinarA. samudAyamAM (saM.zRMgATaka); sagati ArArA. devarA. zakti juo saMghADau sagabaga RSirA. [zithila, DhIlaM], veravikhera sacAMNa * aitikA. [yathArtha] [rA.] sacita ArArA. saceta, [sAvadhAna, jAgrata]; sagara gurjarA. khodakAma karanAra jAti sajIva (vastu) sagaLaM akhAkA. hAthamAM agni rAkhavo vagere sacitralA (saktilA) zRMgAma. citravALA; dvArA karavAmAM AvatI sAcajUThanI saceta, sAvadhAna parIkSA, [kasoTI rUpe karavAmAM Avato sacca gurjarA. sAcuM (saM.satya) camatkAra, divya], [*vacananI khAtarI] sacchAi ArArA. chAyAvADhU [*saM.saMgara]; * siMhA(zA). [*vacana, sachAya ArArA. chAyAvADhU *pratijJA] , saja abhiU. devarA. sajja sagalai uktira. sadhaLe, badhe [saM.sakala sajakAriu vasaMvi. vasaMvi(brA). sajja karyu parathI (saM.sajja+kR) sagalau, sagaLau ArArA. aitikA. vIsarA. sajaDIyu ArArA(va). sAjaDiyo, sAdaDo, SaDAbA. saghaLo, badho (saM.sakala) AMjaNo, arjunavRkSa (saM.saja) sagasaNIju siMhA(ma). saguvahAluM (saM.svaka+ sajana ArArA. gurjarA. devarA. svajana, sagAM snihyaka); juo saNIjAM sarjana kAmA(tri). svajana sagAla vikrarA. sukALa sajavAla cAraphA. manohara, [rUpavaMta] (saM. sagAsaNIjA vikraca. sagAMvahAlAM / sajjita parathI ? sara. hiM.sajIlA) ["hiM. sagAsii nemichaM. pAse (saM.sakAze) saja+vAla] sagAMsaNIjA zIlaka. sagAM-snehI [saM. sajAI, sajAhI, sajI kAMda(zA). gurjarA. svaka+] (saM.snih, prA.siNijjha-) naMdaba. lAvala: sajAI, taiyArI (saM. saguNa, saguNau vIsarA. guNavAna [saM.] sajjatA) sagura ArArA. suguru saJjai gurjarA. saje, taiyAra kare (saM.sajja-) sagurakhAM abhiU. gaurava sAthe sajana ArArA. sajana, svajana sagga aitikA. prAcIphA. svarga, devaloka sajjhAya uktira. svAdhyAya saghaDhAM vimapra. ghATAM sajya madamo. sajAI, goThavaNa AgarA. aitikA. vIsarA...(saM.sajja ko ___ 2010_03

Page #582
sajyaura / satya sajyaura prAcIsaM. satyapura, sAcora sajyA zIlaka. zayyA, pathArI sajha siMhAzA. sajja, taiyAra ? sajhAya ArArA. svAdhyAya, dharmaciMtana saTA lAvala. kezavALI [saM.] saTI akhAcha. saTakI saTThI nemichaM. sATha [ saM . SaSTi ] sadguvi aitikA. suSThu zreSTha, [suMdara rIte] saTha akhAcha. * sIdho, "sahelo saTa, [* zaTha ]; AnaMsta. zaTha, [zAThya, dhUrtatA ] saThAme akhAcha. sAre (sAce) ThekANe saDakA premAkA. nAkamAM vAyu kheMcIne karavAmAM AvatA avAja saDhANA gurjarA. bakhtarathI sajja (saM. saMnaddha) saNa karpUmaM suNo [saM. zruNoti ] saNakArA narakA. saNakA, zULa bhoMkAtI hoya evI pIDA saNaga * kastuvA. zRMgAmaM. suraMga, bhoMyaruM saNagaTa premAkA. ghUMghaTa 496 saNamaNu nalAkhyA. sUnamUna ( *saM. zUnyamaunakaH) [saM. zUnyamanas] saNasara prAcIphA. hIlacAla, [ aNasAro, madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza sata kaho narakA. satya kaho, cokkasa kaho, [ barAbara kaho ] satapIDhiyA jinarA. paraMparAgata, [sAta peDhIthI vasatA ] [ saM . sapta+pITha ] satarabhedI aitikA. sattara prakAranI satara seMsa aitirA. sattara hajAra [saM. saptadaza+sahasra] satasaTi, satasaThi uktira. jinarA. saDasaTha [saM. saptaSaSTiH ] 2010_03 satahattari, satahuttara, satahuttari uktira. upabA. SaDAbA. satyotera (saM. saptasaptatiH) sataMtara akhegI. svataMtra satAba caMdravA. ?, [ utAvaLa]; devarA. utAvaLa ( phA . zitAba ) sati kAdaM (zA). chate, chatAM satetAlau juo eka sau satetAlau satta gurjarA. nemichaM. sAta (saM. sapta) sattari uktira. sattara; sittera ( saM . saptadazaH vA saptatiH) sattavaMti zRMgAmaM. satyavaMtI sattasaI nemichaM. sAta so [saM.saptazata] sattA akhegI. hastI ; cittasaM. prabhAva [ saM . ] *pagarava]; juo saNasAra saNasAra dazaskaM ( 2 ). premAkA gupta sAna, sattANavai SaDAbA. sattANuM (saM. saptanavatiH) sattu aitikA. sattva, [* brahma, Izvara, deva] sattUkAra gurjarA. sadAvrata (prA. sattUka + izAro; juo saNasara saNIjAM aMbarA. aitirA. SaSTipra. snehIo (saM. snihyaka); juo sagasaNIju, saMgAsaNIjA, sagAMsaNIjA, suNIjau sata michaM. sattva, [daivata, kauvata ] sata ArArA. sAcuM [saM. satya ] saM. agAra); juo satrakAra, zatrukAra sattara saya SaDAbA. eka so sAta (saM. saptottarazata) satya * aitikA. [ zAstra ] [ prA. ]

Page #583
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 497 satthavAha/sanamanyA DhIluM satthavAha gurjarA. sArthavAha, vaNajhAro sadodita akhegI. hamezAM prakAzamaya [saM.] satthi gurjarA. sAthe (saM.sAtha) sadda gurjarA. prAcIphA. "lAvala. sAda, avAja satthu gurjarA. samudAya (saM.sAtha) (saM.zabda) satyAratha premAkA. sAcA arthavALu, sAcesAcuM saddahai AnaMsta. uktira. upabA. nalarA. satra 0naMdaba. annasatra [saM.] zraddhA rAkhe (saM.zraddhate) satrihA SaDAbA.? sahahaNa aitirA. zraddhA, AsthA satrukAra, satkAra aMbarA. vikrarA. sahahaNA AnaMsta. aitikA. zraddhA siMhA(ma). sadAvrata (saM.sakatuka+ saddahe aitikA. zraddhA rAkhe [saM.zraddhate] agAra); juo sattUkAra sahAviya- terakA. bolAvAyekheM (saM.zabda sathala catucA. prabopra. madamo. zithila, parathI) sahi aitikA. zabdathI, [saMjJAthI, nAmathI] sada vIsarA. sadA, hamezAM saddha prAcIsaM. zraddhAvALo (saM.zrAddha) sadai aMbarA. svAdathI khavAya, sade, [anukULa saddhAra prAcIsaM. sahAyarUpa [saM.saMdhAra] Ave] [saM.svadati sadhara karpUmaM. salAmata, sadhdhara sadabhAya ArArA. sAcesAca, kharekhara sadhare siMhA(zA). sudhare sadabhAva ArArA. rAga ?, [jagatanA sadhava ArArA. pativALI, saubhAgyavatI [saM.] padArthone] satya mAnavA te ? sadhArai lAvala. sahAya kare (saM.saMdhArayati) sadanu nemichaM. "vimapra. daLavALu, [puSTa] sadhArai ArArA. nabhAve, calAve, pAra pADe sadAphala ArArA(va). UMbaro, nALiyerI (rA.sadhANau); premapa. premAkA. sidhAve, vagere keTalAMka vRkSa sadAphala kahevAya padhAre che, paraMtu saMbhavataH varNakomA phaLa tarIke sadhAraNa prAcIsaM. sahAyarUpa, [uddhArarUpa, ullekhAtuM nALiyera [saM.] sadAsava prAcIkA. mahAdeva (saM.sadAziva) sadhArI lAvala. sahAya karanAra sadi kAdaM(dhu). "hameza (saM.sadaiva) sadhAvai ArArA. sidhAve, jAya; premAkA. sadi kAdaM(zA). jaladI (saM.sadyas) siddha karAve sadIva ArArA. aitikA. sadaiva, hamezAM sadhi abhiU. phatteha (saM.siddhi) sadutarAM, uSAha. viziSTa samajAvaTa, [tvarita sanakAre kRSNaca. narakA. nemichaM. lAvala. yogya uttara] [saM.sadyottara] sAna kare, izAro kare, saMketa kare sadUtaru nalarA. turata uttara ApanAra, hAjara- sanabaMdha ArArA. saMbaMdha (rA.) javAbI (saM.sadyottara) sanamanyA premAkA. zUnya manavALA, zUnya 2010_03

Page #584
sanamanyo / sapIArA 498 manaska sanamanyo premAkA. zUnya manano thayo sanasatapaNA * pracu. [ kIrtithI dIpatA ] [rA. ] * sanaho (dUta) [suna ho dUta] * paMcavA. [ha sapatnaprabhu juo saMpataprabhu dUta, sAMbhaLa] sanAdu * uSAha. [sajja, kaTibaddha]; nemichaM. chAMTe, [ thI bharapUra ] (saM. sannaddha) sanAha devarA. lalirA. kavaca, bakhtara [saM. saMnAha] sanAhIyAM abhiU. sannAha karyAM, [sajja thA ] sani sani kAdaM (zA). dhIredhIre (saM. zanaiH zanaiH) sanIcara uktiraH zanino graha (saM. zanaizcara) sanUra, sanUrau ArArA. aitikA. suMdara, surUpa (rA.); ArArA. jozabharyuM, umaMgabharyuM (rA.) saneThA SaDAbA. saMniSTha sanepAtaka vimapra. saMnipAta, sanepAta sanevaTa narapa . snehasaMbaMdha (saM. snehavRtti ) sanehala terakA. snehALa ( saM . snehala ) -sannANaha aitikA. sadjJAna sannAha prabopra. vasaMphA. vikrarA. bakhtara (saM.) sanniyA AnaMsta. saMjJI jIvo, manavALA jIvo 2010_03 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza jakaDI sannI SaDAbA. manavALA jIvo (saM. saMjJI) sanyA devarA. saMjJA, [cihna ] sanyAna lalirA. zANo, catura (saM. sajJAna ) sapai uktira. zApa Ape (saM. zapati) sapaTAvatA premAkA. [lagAvI detA], detA, baMdha karatA sapata catucA. prabopra. zapatha, sapata abhiU. sAta (saM. sapta) bakhtara dhAraNa saparasa siMhA (zA). sparza sapada cAraphA. * svapada, [ ( potAnA ) samAna pada ] sapadi gurjarA. tarata ja (saM.) sapa dhAta mosAca. sAta dhAtu saparavAra ArArA. saparivAra pratijJA saparANa prabopra. zreSTha; [sabaLa, jabaruM; ghaNuM - dhuM] [saM. saprANa ] saparANau ArArA. sabaLa, bhAre; uSAha. RSirA. gurjarA. narakA. nalarA. nalAkhyA. lAvala. *vimapra. zUravIra, baLavAna, jabaruM (saM. saprANa); juo zaparAMNUM, saparuM sapari ArArA. supere, sArI rIte saparka ( saparANuM) harikhyA. jabaruM, jorAvara saparNakumAra ArArA. suparNakumAra, garuDa sapalhANu lAvala. palANa sAtheno, savArI mATe sajja karelo [saM. sa+paryANa] sapasanna terakA. suprasanna sapAkhara madamo. chaMdavizeSa sapAya ArArA. hAnikAraka (saM. sApAya ) sapArasa madamo. *phariyAda, [ mAphI, sahAya vagere mATe bhalAmaNa ] ( phA. siphAraza) sapIArA RSirA. * pyAravALA, [ atyaMta pyArA ] [ saM . supriyatara]

Page #585
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 499 . sapurisa/samatulya sapurisa ArArA. supuruSa samaye saptakSetra vikrarA. dhana vAparavA mATenAM sAta samau ArArA. sAthe (saM.samam) . kSetra, sAta bAbato (jai.) samau jinarA. narakA. premAkA. samaya sapta mIyAM aitirA. sAta mALanA samakAla gurjarA. sAthasAthe, e samaye ja saptabhUmi vikrarA. sapta mALa, [sAta mALa- (saM.) vADhU samakati AnaMsta. aitikA. gurjarA. nalarA. sapphura prAcIsaM. sphUrti sahita nemichaM. vimapra. samyaktva, satya tattva saphAra akhAkA. ghaNo, [khUba ja] [saM.su+ para zraddhA [jai.] sphAra] samakSa kAdaM(dha). sAme beThelu, [sAme sabada (paMca sabada) vIsarA. dhvani, [pAMca upasthita]; ughADI rIte, [pragaTapaNe] prakAranAM vAjiMtra]; juo paMcazabada samagga, samaggau ArArA. aitikA. terakA. sabada ArArA. avAja (saM.zabda) samagra, saMpUrNa sabadhI premAkA. majabUta bAMdhAnI, subaddha, samaggalaya prAcIsaM. samagra, sahita baLavAna samacharI premAkA. saMvatsarI, mRta sagAMonI sabala, sabaLa ArArA. kAmA(tri). catucA. mRtyu-tithie karAvavAmAM AvatuM bhojana narakA. premAkA. atyaMta, ghaj, bhAre ke dAnAdi kriyA], [varSI] sabaLauM akhAcha. puSkaLa, [majabUta, dRDha]; samaNa prAcIphA. svapna, zamaj * lAvala. [moTethI, jorathI] samaNaDa nalarA. svapna, zamaNuM / sabUdhI akhAkA. sadbuddhivALo, [maramI] samaNa-pANI narakA. garama pANIne mAphaka ___ [saM.sabuddhi ke subuddhi] __ Ave evaM karavA mATe umeravAmAM AvatuM sabdabhedI paMcavA. avAjane AdhAre dhAryu ThaMDaM pANI bANa mAranAra (saM.zabdabhedo) samaNaha aitikA. zramaNa, [jaina sAdhu sabhaTa prabopra. yoddho (saM.subhaTa) samatA * nemichaM. [samatva, iSTAniSTa paratve sabhAi, sabhAya ArArA. kharekhara, sAcesAca taTasthatA, rAgadveSamAMthI mukti] sabhAva ArArA. gurjarA. prabopra. svabhAva, samati-gupati RSirA. upayogapUrvaka gamana, prakRti; vimapra. svabhAva, [sahajapaNuM] bhASaNa vagere pAMca prakAranI samiti sabhAzRMgAra vikrarA. sabhAno zaNagAra [saM.] [samyak pravRtti] ane traNa prakAranI sama terakA. vaDe ?, [*sarvatra, "saMpUrNa, ___gupti eTale mana, vacana ane kAyAne *barAbara kAbUmA rAkhavA te [jai.]; juo samiti sama, samai ArArA. lAvala. SaDAbA. same, samatulya dazaskaM(2). samAna samaya 2010_03

Page #586
samatola/samAcaraNa 500 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza samatola premAkA. samatulya, barobara, samAna mudrA (saM.samRtyumudrA); juo samRtyamudrA samaya juo susamatha samarthAI upabA. samarthatA samava- *vIsarA. [bheTa ApavI, upahAra samala(?) narapa.*sthaLa, ["yuddha] [*saM.saMmarda karavo] [hiM.] samala prAcIsaM. ?, [*pApI, "durjana] samadAe narapa. samUhamAM (saM.samudAya) samalaMkiya terakA. suzobhita (saM.samalaMkRta) samadAya gurjarA. samudAya samalita akhegI. zabalita, -nA raMge samadRSTa premAkA. samAna dRSTi rAkhanArA raMgAyekheM, [-thI yukta] samadhAta uktira. samAna prakRtinuM - prakAranuM samalI abhiU. samaDI (saM.samadhAtuH) samavaDi *aMbarA. ArArA. aitikA. kRSNabA. samaya vAgbhabA. paraMparA, rUDhi [saM.] vimapra. samovaDa, sarakhaM samovaDamAM, samayau ArArA. bheLavyaM, nAkhyaM (saM.sama+ sarakhAmaNImAM]; uSAha. sAthe ay) ___ samavasaraNa ArArA. lAvala. tIrthaMkaranI samara akhAkA. "ratikrIDA, [ratisaMgrAma dezanA mATenuM sabhAsthAna [jai.] [saM.] [saM.] samavasaryA ArArA. padhAryA (saM.samavasa.) samaraNI aitikA. dazaskaM. premAkA. smaraNI, samavAya aitikA. samUha [saM.] 27 maNakAnI japamALA samazyA dazaska(1). sAna, izAro; juo samarati vasaMphA-zu. vasaMvi. vasaMvi(brA). samasyA samarAtri, divasarAtri sarakhAM hoya evu samasarisa prAcIsaM. samasadRza, jevU samarapaMthI RSirA. eka prakAranA bAvAo samasyA dazaskaM(2). sAna, gupta saMjJA [saM.]; [yogIo] juo samazyA samarasai prabopra. barobara rIte, [meLapUrvaka] samahara, samahari gurjarA. prAcIsaM. saMgrAma, samaraMgaNa gurjarA. terakA. samarAMgaNa, raNamedAna yuddhabhUmi samahUrati ArArA. sumuhUrte, sAre muhUrte samarA-maMDapa kRSNaca. svayaMvaramaMDapa samaMdha kAdaM(zA). dazaskaM(1). dazaska(2). samarAvatA * SaDAbA. [karAvatA] (saM.samAra- prabodha. premAkA. saMbaMdha, saMparka cayati) samaMdhI dazaskaM(1). devarA. siMhA(1). samari samari thAi cAraphA. yAda karIne saMbaMdhI yuddhamAM thavA de, [yAda karIne yuddha samAcarai SaDAbA. AcaraNa kare, kare (saM. laDavA Ava] samAcarati) samartyamudrA virApa. mRtyunA jevI [nidrAnI] samAcaraNa AnaMsta. samyag AcaraNa [saM.] 2010_03

Page #587
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 501 samANa/samRtya samANa, samANau narakA. premAkA. lAvala. samAhi * aitirA. [samAdhi, zAMti] vIsarA. samAna, samAna (vayanu), jevU samAMNau RSirA. sarakho (saM.samAna) samANai uktira. samApta kare ("saM.samApa- samAMNasAM kastuvA. sajjano [saM.su+mAnuSaH] yati) [de.]; *sthUliphA. [bhogave] di.] sami terakA. eka vanaspati, samaDI, khIjaDI samANahI ArArA. sarakhesarakhI (saM.zamI) samANI narakA. [samovaNayukta], garama sami kiyau uktira. sarakhuM karyu pANIne mAphaka Ave evaM karavA thatA samiNaDauM prAcIphA. svapna ThaMDA pANInA umeraNavALu samiti ArArA. cAraphA. samyak pravRtti, samAdhai ArArA. samAdhipUrvaka ___ upayogapUrvaka gamana-bhASaNa vagere [jai.]; samAdhi vikrarA. vimapra. zAtA, zAMti, duHkha- juoM samati-gupati nuM nivAraNa samiddha aitikA. aitirA. pradyucu. samRddha samAdhye narakA. samAdhie, samAdhimAM, [dhyAna samidha ArArA. samRddhi karavAmAM samI ArArA. sAthe [saM.samam samApai ArArA. aitikA. jinarA. Ape, samIsa siMhA(zA). ? samarpita kare (saM.samapa) samukSa juo samUha samApatti AnaMsta. dhyAna [no eka prakAra], samujjala terakA. samujjvala [cokkasa prakAranI cittasthiti thavI te] samudda gurjarA. samudra [saM.] samudrAta nalarA. sAgaro [saM.samudra+a.Ata] samArai uktira. upabA. sara kare, sApha samudho akhAkA. saMpUrNa; juo samUdhI kare, [kApIkUpIne vyavasthita kare]; samuhatu * lAvala. vimapra. samotuM, mahattva*upabA. [samuM kare, AkhaM kare]; vALU, [gauravavaMta] [saM.samahattva narakA-2. sarakhaM kare; *akhAkA. samuMda vIsarA. samudra catucA. narakA. premAkA. vIsarA. saje, samuM paDe cittasaM. sIdhuM Utare, samajAya zaNagAra; nAmacha. sudhAra [sa.samArac samUdhI *akhAcha. [samasta, AkheAkhI]; samAratha * siMhA(zA). [ziva, mahAdeva] juo samudhI samArathI * siMhA(zA). [zivabhakta] samUlakASa AnaMsta. mULathI laIne [sImA, samA uktira. samAra paridhi sudhI], [samagrapaNe] [saM.sa+mUla samAvasthA AnaMsta. traNa guNonI tara-tama +kakSa] bhAva vinAnI sAmyAvasthA samUha (samukSa) lalirA. samakSa samAsa premapa. samAveza [saM.saMvAsa] samRtya dazaskaM(1). smRti 2010_03 madhya.32

Page #588
samRtyamudrA/sayaMbara 502 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza samRtyamudrA gurjarA. mRtyunA jevI [nidrAnI] sammala terakA. zAmaThe (saM.zyAmala) mudrA (saM.samRtyumudrA); juo samartyamudrA sammANa- prAcIsaM. upabhoga karavo [saM.saM+ same akhAkA. narakA. narakA-2. premAkA. mAnay] samaya, samaye; catucA. samaya, saMketa samyakta AnaMsta. samyakva, samyagdarzana, same mAna premAkA. samaya- mApa, AyuSyanuM satyadharmatattvamAM zraddhA] [jai.] pramANa saya gurjarA. terakA. jinarA. SaDAbA. zata, sameya terakA. sameta(zikhara) tIrtha so; juo sai samo narakA. samaya sayaguNa, sayaguNau upabA. RSirA. so samoguNa cittasaM. zamaguNa, sattvaguNa gaNuM (saM.zataguNa) samotuM narakA. premAkA. mahattAvADhU, [gaurava- sayaNa ArArA. svajana; juA saiNa vaMtu] (saM.sa+mahattA) sayaNAcAra uktira. svajana-vyavahAra (saM.samopama ArArA. samAna upamA jene ApI svajanAcAra) zakAya tevU [saM.] sayathalau juo saithau sayaphali hammIpra. *maraNAntika yuddhamAM, samopai ArArA. gurjarA. nemichaM. samarpe, ' [yuddhamAM]; juo saiphalauM Ape; zRMgAma. sope (saM.samapa) 1 sayara ArArA. uktira. upabA. *karpUmaM. samoprama aitikA. *saMbhrama, [*putra, *tulya] gurjarA. pradyucu. prAcIsaM. rUpaca. vasaMphA. samovaNa premAkA. garama pANIne mAphakasaranu vasaMphA(la). vasaMvi(brA). virApa. SaSTipra. karavA mATe nAkhavAmAM AvatuM ThaMDu pANI zarIra. jao zayara samosaraNa gurjarA. nemichaM. tIrthaMkara ke evI sayala, sayaLa abhiU. ArArA. aitikA. mahAna vibhUtinA Agamana prasaMge racavAmA aitirA. kRSNaca. garjarA. jinarA. terakA. AvatI sabhA ke pariSada [saM.samava- lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). saraNa] [jai.] vIsarA. zIlaka. sthUliphA. sakala, sarva samosare ArArA. aitikA. devarA. SaDAbA. sayavatti terakA. zatapatrI, eka vanaspati, Agamana thAya, padhAre (saM.samavasa) [sevatI, sapheda gulAba]; juo sevaMta samoha prabopra. samUha sayavara prAcIphA. svayaMvara samohole cittasaM. saMmukhe, hajarAhajUra saya-hANi zRMgAmaM. potAnuM nukazAna samma jinarA. samyaktva mohanIya], [eka saya-hAthi zRMgAma. potAnA hAthe; juo karmaprakAra, jemAM mithyAtvanAM karmadaLo sai-hathi dabAI rahyAM hoya ane vyavahAramA sayaMtau gurjarA-Ti. AnaMdita (de.sayatta) satyadharmano svIkAra hoya] [jai.] sayaMbara gurjarA. zveta vastradhArI (saM. 2010_03

Page #589
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 503 . sayaMvaru/saramakalA zvetAmbara) zaraNAgata) sayaMvaru gurjarA. svayaMvara saraNi gurjarA. zaraNa ApanAra (saM.zaraNya) sayA (sayA dhari) ArArA. ?, [*vizrAnta sarata, sati prAcIkA. saMgItanI eka saMjJA, thA] [*saM.zaya] [zruti]; juo zarata sayANa *akhegI. [vidvattA, paMDitAI] (saM. saratari sAra cAraphA. caMdana[ke kalpavRkSa]nA sajJAna uparathI) sattva ke cUrNa vaDe (saM.surottara caMdana sayANauM, siyANauM akhegI. "prAcIkA. uparathI?) [*saM.surataru] prAcIsaM. zAj saratarI ArArA(va). surataru, kalpavRkSa (rA. sayANI (sahiyANI) AnaMsta. sakhI saratara)? sayAMna akhegI. saMjJA, [saMketa (saM.saMjJAna saratarU aitirA. kalpavRkSa uparathI) saradai [saradahai] devarA. zraddhA rAkhe (saM. sara gurjarA. vasaMphA. SaDAbA. zara, bANa zraddhA ) sara ArArA. terakA. gurjarA. jinarA. nemichaM. saradahai ArArA. mAne (saM.zraddhate); juo __ vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). svara saradai sara-ArArA. aitirA. uSAha. gurjarA. nemichaM. saradahivau ArArA. zraddhA rAkho lAvala. zira, mAthu saranikara vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvisara- nalarA. cAlavU, vyavahAra thavo], [siddha (brA). bANano samUha [saM.zaranikara] thae~ [saM.sa] sarapaNa narakA. premAkA. baLataNa, lAkaDAM sarakhaDI ArArA(va). sarakaDa, sarakhaDa, muMja sarapA lAvala. sarpa, sApa ghAsa (saM.zara) sarapAla ArArA. sarovaranI pALa sarakhaM cittasaM. maLatuM, anurUpa, yogya saraba vIsarA. sarva, badhuM saraga premapa. svarga sarabha RSirA. eka jaMgalI pazu (saM.zarabha) saraghA zRMgAma. madhamAkhI (saM.) sarabhari aitikA. *barAbarI, [*daMDa ke sajA saraghU abhiU. saragavAnAM vRkSa (saM.zigru) karavAno bhAva] [rA.] *saraDau ['karaDau] *vimapra. [*kaThora, sarabhi prAcIphA. sugaMdhI, [sugaMdhayukta] (saM. __ *karaDakaNo] saraNa terakA. zaraNa saramai *vimapra. [(zastra)vyAyAma karI, saraNAipaMjara, saraNAipaMjara hammIpra. vAparI] [saM.zram]; juo zarmI zaraNAgatanA rakSaNa mATe piMjara samAna saramakalA kRSNaca. zastrakaLAno abhyAsa, saraNAti prAcIkA. zaraNe AvelI (saM. [zastra calAvavAnI vidyA] surabhi) 2010_03

Page #590
saramaMDala/sarasIya 504 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ula di.) saramaMDala ArArA. eka vAdya, svaramaMDala vIsarA. SaDAbA. sAthe (saM.sadRza); saramAM ArArA(va). eka kariyA| premAkA. pAse, najIka, [sAthe joDAyela, samuM *gurjarA. [vyAyAma, prayoga] (saM.zrama); / lipta juo zarma sarasati, sarasatI uktira. gurjarA. nemichaM. sarala ArArA(va). terakA. cIDanaM jhADa lAvala. vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). vIsarA. sarasvatI saralau uktira. dIrgha, pralaMba; terakA. sIdhaM sarasada premapa. svara ane zabda ? (saM.sarala+ka) sarasa-maNu akhAkA. sarasa [premarasayukta saraliyAM narakA. hAthanAM kAMDAMnAM AbhUSaNa manavALU saravai uktira. gurjarA. Tapake, cUve, vahe sarasarI uSAha. AkAzagaMgA (saM.surasarita); (saM.sravati) juo sari saravaNa abhiU. kAmA(tri). kAmA(zA). sarasavela uktira. sarasava- tela (saM.sarSapa terakA. prAcIsaM. zravaNa, kAna tailam) saravavarati prAcIsaM. saMpUrNa saMyamadharma, jaina sarasA *prabopra. [zira vaDe, mAdhuM namAvIne] sAdhuvrata (saM.sarvavirati) . [saM.zirasA] saravasa, saravasu vasaMphA. vasaMphA (la). sarasi nemichaM. saraze, pAra paDaze [saM.sa] vasaMvi. vasaMvi(brA). sarvasva sarasiuM nemichaM. sarasuM, sAthe [saM.sadRza] saravasta dazaskaM(1). madamo. rUstasa. sarvasva sarasiya vasaMphA. sAthe (sa.sadRzaka); juo saravI premAkA. saravAnI, siddha thavAnI, sarasIya pAra paDavAnI [saM.] sarasiya vasaMphA(la). surasika, [rasapUrNa saravo-saraviM abhiU. sau (saM.sarva) sarasiva gurjarA. sarasava (saM.sarSapa) sarazI kAdaM(zA). [vAvano taLAvaDI jevo sarasI gurjarA. sarovara, jaLAzaya (saM.); koTho] [saM.sarasI]; juo sarasI sarazI catucA. sAthe [saM.sadRza] sarasI ArArA. gurjarA. terakA. "nemichaM. sarasa ArArA (va). sarasaDo (saM.zirISa)? premAkA. sAthe (saM.sadRzikA); ArArA. sarasachAla - eka kariyA| jevI; sAthe, tarapha sarasai terakA. prAcIphA. sarasvatI sarasIya, sarasiya vasaMvi. vasaMvi(brA). sarasaupATaNa uktira. sarasvatI pATaNa, sarasI, sAthe (saM.sadRza) siddhapura pATaNa, aNahilavADa pATaNa sarasIya gurjarA. *kamaLa (saM.sarasija), sarasa akhAkA. jevaM cittasaM. ekarUpa; [*sAthe] 2010 03

Page #591
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 505 sarase/sarIriciMtA sarase (saraseja) *gurjarA. [zarazayyAmAM] -- sarAhe akhegI. *prazaMsA kare, [AnaMda pAme] saraseli juo seli [saM.zlAgh]; juo saharAye sarasyuM ArArA. sAthe [saM.sadRza] sarAho akhegI. *prazaMsA, *vadhAmaNI, sarahe ArArA. garjarA. sugaMdhI, sugaMdhayakta *AnaMdotsava, [prazaMsA karo, stuti (rA.); abhiU. sugaMdhI padArtha (saM. karo] [saM.zlAgh] surabhi) sarAM premAkA. sarovara [saM.saras] saraMgaTa akhAcha. ghUmaTo, ghUmaTo vALelI; sari terakA. nadI (saM.sarita); juo sarasarI lAvala. vimapra. bUMghaTa sari *murjarA. [zarathI, bANathI] sarA *premAkA. [bANa]; juo zarA sari prAcIphA. saira, mALA (saM.sara); ADa, sarAi *paMcavA. [prazaMsA karI] [saM.zlAgh, zobhA mATenI rekhA hiM.sarAha-]; cittasaM. saharAya, khuza sari uSAha. prasare (saM.sa.) thAya, AnaMda pAme; juo zarAya, sarAya sari, sariI aitikA. nemichaM. svare, svarathI sarAkha * nemichaM. [*cUrNa] [*prA.sarakkha] sarikeza uSAha. zrIkezava, lakSmIpati [saM. sarAjama *akhAcha. prabaMdha, baMdobasta, zrIkA+iza] taiyArI] (phA.saraMjAma) sarikhA lAvala. sarakhA, samAna (saM.sadRkSaka) sarADe akhAkA. akhAcha. sIdhA mArge sarisa, sarisau, sarisiu ArArA. karpUmaM. sarAdha uktira. zrAddha, [pitaone piMDadAna garjarA. terakA. nemichaM. prabopra. lAvala. vagere] vIsarA. sAthe; RSirA. aitirA. jinarA. sarApu gurjarA. zApa sara, jevaM uSAha. vaDe (saM.sadRza) sarAya, sarAye *dazaska(2). "premAkA. di.sarisa]; juo zirIsu [AnaMda pAme]; juo sarAi, saharAye sarisava uktira. sarasava (saM.sarSapaH) sarAlau [asarAlau] gurjarA. puSkaLa, sarisiu juo sarisa pUrepUruM; juo asarAla sarisIya vasaMphA. sAthe [saM.sadRza] sarA lagI narakA. cheDA sudhI, saMpUrNa sarIA, sarIIA * kAmA(tri). kAmA(zA). sarAviya prAcIsaM. zrAvikA __ saraiyA, sugaMdhIdAra vastuo vecanAra [saM. sarAsa * RSirA. [?] surabhi parathI] sarAsara karpUmaM. "narakA. puSkaLa, pUrepUruM sarIkhau uktira. upabA. gurjarA. prAcIsaM. (phA.) SaDAbA. jevU, sarakhaM (saM.sadRkSa) sarAha ArArA. prazaMsA (saM.zlAghA, prA. sarIriciMtA ArArA. zarIraciMtA, maLatyAga- . salAhA) nI vRtti 2010_03

Page #592
sarIsau / salahIjai madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza sarIsa prabopra. sAthe (saM. sadRza ) sarva ArArA. AnaMda, sukha (saM. zarma); juo zarma, sukhasarmA saru vasaMphA (la). svara, avAja saruo, saruvo premAkA. cATavo, kaDachInA sarui karpUmaM. sarave (sAde), [ khulle (sAde ) ] sarvaghAtI AnaMsta. AtmAnA mULa guNano (*saM. saruja); juo saruve sarvAMze ghAta karanAra karma (jai.) sarvathA, sarvathI premAkA. harikhyA. harakoI rIte, [pUrNatayA ], jarUra, khacIta (saM.) sarvasa gurjarA. dazaskaM ( 9). narakA. prabopra. sarvasva, badhuM 506 jevuM lAkaDAnuM eka sAdhana sarude premAkA. sahRdaya, hRdayavALo [lAgaNI vALI, dayAlu] saruve narakA. sUrIlA, mIThA, [ khullA, moTA ]; sarvasta premAkA. siMhA (zA). sarvasva sarveza cittasaM. sarvano Iza, caitanya ke brahmasvarUpa juo sarui saruvo juo saruo sarUM akhAcha. cheDoM, aMta, [ chevaTa ]; juo sarvosaru zarADuM sarU kastuvA caru ('ca'no 'sa' uccAra) sarUA * cAraphA. [ saraLa, sIdhA, tarata asara kare tevA ] sarUpa ArArA. cittasaM. svarUpa sarUpa ArArA. hakIkata, vRttAMta (rA.) sare akhAkA. akhegI. cittasaM. aMte; akhAkA. sarADe, mArge sare aitikA. svarathI sareNa caMdravA . ? sareNIA kAmA (tri). sarANiyA ? saresa uSAha. sAthai [saM. sadRza ] saroDAM akhAcha. 0dazaskaM (1). premAkA. rADAM, [sUkAM, rasakasa vagaranAM malokhAM] sarkhapa zRMgAmaM. sarasava (saM. sarSapa) sartti juosarata sarpaNa dazaskaM ( 9). sarapaNa, baLataNanAM lAkaDAM 2010_03 uktira. sAmAnya sabhAkhaMDa, dIvAne - Ama (saM. sarvAvasaraH) saLa premAkA. soLa, mAranI lITIo salai * vimapra. [saLavaLe ] saLakA premAkA. prabaLa icchA lakkhaNa gurjarA. sulakSaNa, sArAM lakSaNovALI salaga cittasaM. saMlagna, joDAyeluM, saLaMga, ekarUpa salaga kRSNabA. saNago, koMTo saLa bese akhAkA. meLa paDe, saraLa bane, [samajaNa paDe ] salasalIA lAvala. saLavaLyA, [halamalyA] salahai prAcIsaM. prazaMsA kare (saM. zlAgha; hiM. sarAhanA salahiyai aitikA. prazaMsA karavAmAM Ave che salahIjai, salahIjjai, salahIyai gurjarA.

Page #593
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 507 salAkha/savAlI jinarA. vakhaNAya, prazaMsA thAya (saM. saba prAcIkA. ziva, mahAdeva zlAghyate) savai vikrarA. sarve salAkha (salAkha karI) narakA. *calAkho, savai vAra uktira. sarvadA, sadA; juo savi *gAMsaDI, [*poTalI bAMdhI vAra salAvai zRMgAmaM. sAlave, [khUcADe] [saM. savaki ArArA. sAvakI (saM.sapatlI) zalya-] savacchI, savachI dazaska(1). premAkA. salAha uktira. zlAghA siMhA(zA). savatsA, vAcharaDAvALI, sali* gurjarA. [*baMdhanamAM, *sakaMjAmAM] [rA.] vAchaDA sAthe saliuM pradhucu. ('salliuM'ne sthAne) sAlyuM savaTThasiddhi (sabaTThasiddhi) aitikA. (saM.zalya parathI); juo sallai sarvArthasiddha (anuttara vimAno), divasalitA, salItA akhAkA. akhAcha. lokanuM nAma] [jai.] cittasaM. naMdaba. premAkA. saritA, nadI savaDi prAcIsaM. soDa, [rajAI, oDhaNa] di. salIla vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. sauDi] vasaMvi(brA). lIlAyukta, suMdara (saM.) savaNa gurjarA. kAna (saM.zravaNa) . saluNo narapa(da). manohara, suMdara [saM.salavaNa] sakttI zRMgAmaM. sapalI, zokya salUjha akhAcha. samajavU, [jANavU] savanna ArArA(va). zIvaNa, savananuM jhADa salUNauM RSirA. gurjarA. terakA. prAcIphA. (saM.zrIparNI) prAcIsaM. premAkA. vIsarA. saloj, suMdara savalaha- prAcIsaM. vilepana karavU di.] (saM.salavaNaka) savA *vimapra. [savAyo lAbha e arthano salUNaDA aitikA. suMdara udgAra] sale bakhtara *premAkA. [sale (eka prakAra- savADUu uktira. sAnukUla; juo sAvaDU bakhara) tathA bakhtara] [a.silaha; rA.] savANo akhAcha. ArAmathI, [sAjosamo] salla gurjarA. terakA. zalya, sAla, pIDArUpa savAra uktira. saveLA, zIghra sallakSaNa AnaMsta. sArA lakSaNavALI [saM.] savArA, savArAM narakA. premAkA. lAvala. sallai nemichaM. sAle, [khUce (saM.zalya); saveLA, zIghra, vahelAM juo saliuM savArI akhAkA. premAkA. saveLA, jaladI; saluddhAta SaTipa. (adharmarUpI) zalya dUra juo saMvArI karavU te (saM.zalyoddhAra) savAruM, sahavALaM dazaska(1). premAkA. sava gurjarA. nalAkhyA. SaDAbA. badhA (saM. saveLA, vahelu, jaladI sarve); juo seva savAlI [avAlI] 'zRMgAma. [avALu, 2010_03

Page #594
sahaDa savAM/sahaDa 508 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza dAMtanAM peDhAM] [da.avAluA] sasau nalarA. sasalo (saM.zazaka) savAM gurjarA. sonAnuM (saM.suvarNa-) sasamaya jinarA. svazAstra, [svamata] [saM.] savi ArArA. aitikA. kAdaM(dha). kAdaM(zA). sasaharu aitikA. zazadhara, caMdra gurjarA. terakA. nalarA. nemichaM. pradyucu. sasA gurjarA. nemichaM. sasalAM [saM.zazaka] prAcIsaM. lAvala. vasaMphA. vasaMphA(la). sasiyA akhAkA. zvasiyA, zvAsa lIdho vasaMvi. vasaMvi(brA). vIsarA. sau (saM.sarve) sasira RSirA. ThaMDu (saM.zizira) savikahi RSirA. nalarA. sau koI sasivayaNi, sasivayaNI aitirA. zazisaviyArAM zRMgAmaM. savikArA, vikArayukta vadanI, caMdra jevA mukhavALI savilakkha kRSNaca. jhaMkhavANo [saM.savilakSa] sasihara prAcIsaM. lAvala. zaziyara, caMdra savi vAra gurjarA. cAraphA. terakA. hamezA (saM.zazadhara) (saM.sarve+vArA); juo savai vAra sasIara kAmA(zA). caMdra [saM.zazadhara] savisavihUM lAvala. sarvathI, badhAMthI sasudhA nemichaM. sudhA - amRta sahita savihu nalarA. sarve sasura aMgavi. kRSNabA. prAcIphA. susvara, savihUM gamA uktira. badhI bAju madhura svaravALu savIla jinarA. yukti, [upAya, rasto] [a. sasura, sasurau prAcIsaM. SaDAbA. sasaro sabIla (saM.zvazura) save lAvala. sarve sasUga uktira. dayALu (saM.sazUka); upabA. savekaMhunU kRSNabA. sauno, [sau koIno] sUgavALo savedha (rasakasavedha) "prAcIphA. [rasa, kasa saha gurjarA. badhA (saM.saha) (parIkSA) ane vidagdhatA sahaikAra harivi. AMbo (saM.sahakAra) savelIya harivi. *saveLA (ke savelI, velI sahakAra garjarA. premAkA. vasaMphA. vasaMvi. sAthe ?) vasaMvi(brA). AMbo (saM.) savo juo suvo sahaguru ArArA. prAcIphA. lAvala. zubhaguru saba aitikA. sarva sahaji salUNao cAraphA. sahajasuMdara, sabariya aitikA. rAtamAM [saM.zarI] svAbhAvika rIte ja manohara (saM.sahaja+ sabasiddhi juo savaTThasiddhi salavaNakaH) sazruSA ArArA. zuzrUSA, sevAcAkarI, sAra- sahajogI jinarA. sayogI [kevalI], [jemAM saMbhALa zarIrAdinA vyApAro hoya che evI kevala sasa uSAha. *sasaNI, [*zoSa] - zuddha jJAnanI AtmAvasthA] [jai.] sasai uktira. zvAsa le (saM.zvasiti) sahaDa gurjarA. yoddho (saM.subhaTa) 2010_03

Page #595
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 509 sahaNa/sahisAtakAra sahaNa vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). sahana samudAya karavU te sahAra prAcIsaM. AMbo (saM.sahakAra) sahamo catucA. samaya, samo sahAvo ArArA. svabhAvavALo saharAye akhAkA. akhegI. prazaMsA kare, sahi terakA. sakhI; juo sahI AnaMda pAme; juo sarAya, sarAhe sahi * vasaMvi(brA). [*sAthe, *sakhI] sahalau *aitikA. [saphaLa, sArthaka] sahi, sahiu, sahIya gurjarA. sAthe (saM. sahavAyo premAkA. pakaDAyo __ sahita); [*kharekhara] sahavALaM juo savAruM sahi e aitikA. he sakhI sahasa, sahisa uktira. upabA. gurjarA. sahikAra ArArA. AMbo (saM.sahakAra) nemichaM. lAvala. vIsarA. sahasra, hajAra sahikAra vimapra. [jayajayakAra] [saM. sahasakUTa aitikA. hajAra zikharavALu mandira sAdhukAra] sahasakaru aitikA. sUrya, hajAra kiraNavALo sahiguru nalarA. nemichaM. lAvala. vimapra. sahasaphUla nalarA. strIcaM eka ghareNuM hammIpra. kalyANakarI guru [saM.zubhaguru sahasarasani aitirA. hajAra jIbha vaDe sahija siMhA(ma). udAratA; juo kusahija, sahasaMbavaNa cArakA. prAcIphA. aneka sehaja AMbAnAM vRkSovALu (saM.sahasrAmravana) sahijai RSirA. sahajabhAve, svAbhAvika rIte sahasA cittasaM. ekAeka sahithau, sahithiu uSAha. seMtho [saM. sahasArAma terakA. sahasrArAma, [aneka sImaMta-] AMbAvALu udyAna] sahinANa gurjarA. jinasa. vIsarA. lakSaNa, sahasra-kamaLa premAkA. kamaLa jevI hajAra cihna, oLakha (saM.*sAbhijJAna) AMkhavALA indra sahiya vasaMphA (la). *saMkhI; vasaMvi(brA). sahassa SaDAbA. sahasra, hajAra kharekhara sahAI RSirA. sahAya, madadagAra, [mitra] sahiya terakA. sahita sahAjo premAkA. "sahAya karajo, [*chAjo, sahiyara aitikA. sakhI *zobhajo] sahiyANI juo sayANI sahAya ArArA. sAthosAtha ? sahiyArI dazaskaM(2). zAkaNanI sahiyara sahAya akhAkA. sAhe, pakaDe, grahaNa kare DAkaNa?, [*koI adhama devajAti]; [saM.sAdh] premAkA. sakhI, sahiyara sahAyI *AnaMsta. [baMdhujana, mitra] [saM.] sahisa vikrarA. sahasra; juo sahasa sahAyIyAMnau samUhu uktira. baMdhujanono sahisAtakAra siMhA(ma). ekAeka, [vagara 2010_03

Page #596
hisiu / saMkA vicAryApaNuM ] sahisiu vimapra . sahana karazo [ saM . saha] sahi narapa siMha sahI cittasaM. kharI, sAcI, cokkasa; ja, bhAravAcaka avyaya sahI kRSNabA. dazaskaM ( 9). premAkA. siMha sahI akhAkA. ArArA. *kAdaM (zA). kAmA (tri). gurjarA. dazaskaM ( 1 ). narakA. nemichaM. premAkA. lAvala. virApa. nakkI, kharekhara, sAcuM 510 sahIa RSirA. vimapra. sahiyara, sAhelI, sakhI sahIAru RSirA. mitratA sahI vasaMvi. he sakhI sahI vasaMvi. sahana karI zakAya [saM. saha] sahIjana premAkA. sakhIjana, sahiyaro sahItuM akhAkA sAthenuM, sAthe raheluM sahIya terakA sahita; juo sahi sahIya ArArA. sakhI, sahiyara saM prAcIkA. zAthI, kema (saM. kidRzaM ) sahI, sahi gurjarA. narakA. vasaMphA. vIsarA. saMka vikraca. zarama, lAja [saM. zaMkA ] sakhI madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza sahIsyuM ArArA. jarUra (rA. ) sahIM premAkA. madamo. siMha sahu-kAM abhiU. sahu koI (saM. sarva + khalu+ kAnicit) sahu naDiyA aitikA. badhA naSTa thayA 2010_03 sahU caMdrA. hu sahe premAkA. sahA thAya, mAphaka Ave, [ anukULa Ave ] saheTi pracucu. ? sahesAM cittasaM. sahasA, ekAeka, Akasmika saho juo sIho sahau uSAha, sau saM paMcavA. ne sahIyAraNI siMhA (zA). saMhAraNI, [saMhAra saMkala prAcIphA. sAMkaLa (saM. zRMkhalA) saMkalesa AnaMsta. klezavAkuM, [duHkharUpa] [saM. saMkleza] karanAra ] sahIlaMkI kAmA (tri). siMhanA jevI pAtaLI keDavALI saMkai * abhiU. [gabharAya, bhayabhIta thAya ]; uktira. vasaMphA (la). *vasaMvi (brA). saMzaya kare, [dhAre, no bhaya rAkhe ]; vIsarA. bhayabhIta thAya, saMzaya dhare, [lajjita thAya] (saM. zaMkate); juo zaMkavuM saMkaTa * vasaMphA. *vasaMvi (brA). [-thI bharelA ]; juo kaMTakasaMkaTa saMkaTAvyA * premAkA. [ dabAvIne, bacce jagyA rAkhyA vagara goThavyA ] saMkaramyo premAkA. saMkramyo, gayo, peTho saMkaSTa dazaskaM ( 1 ). saMkaTa saMkaMdiNa prAcIsaM . indra ( saM . saMkrandana) kANa upA. zaMkA dharAvato, [bhIti dharAvato] saMkAta upabA. zaMkA pAmato, [bhaya pAmato]

Page #597
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 511 saMkAriya/saMca saMkAriya prAcIsaM. aMtyeSTi kriyA karI saMgrai ArArA. grahaNa kare, le (rA.) [saM.saMskAritA] saMgrahI ArArA. grahaNa karIne, laIne, dharIne saMkAza 0RSirA. sarakho [saM.] (rA.) [saM.saMgrah] saMkIrNa dazaska(1). premAkA. sAMkaDu [saM.] saMgha uSAha. devarA. siMha saMkucai uktira. saMkocAya, lajjita thAya saMghakesarA ArArA. siMhakesarA, lADunI eka (saM.saMkucati) jAta; juo siMghakesarA saMkula terakA. vyApta, yukta (saM.) saMghayaNa jinarA. zarIranuM saMgaThana, [hADakAMsaMkoDI narakA. kheMcI, [orcha karI, harI] nA sAMdhAono meLa, e nirNIta karatuM (saM.saMkRSTa); SaDAbA. saMkocI, ochu nAmakarma] [saM.saMhanana] [jai.] karI, sameTI saMghavai aitikA. saMghapati, saMghanAyaka saMkramai AnaMsta. saMkramaNa kare saMghavAchalya ArArA. potAnA dharmanA loko saMkramAviyA SaDAbA. khaseDyA, eka sthAnethI pratye anurAga [saM.saMghavAtsalya bIje sthAne mUkyA (saM.saMkram parathI) saMghADau jinarA. devarA. *SaDAbA. (sAdhuosaMkroza premAkA. vilApa, [duHkhano citkAra] no) samudAya (saM.saMghATaka); juo sAdhusaMkSA cittasaM. saMkhyA, (ahIM) vajaniyAnAM saMghADau saMghAta RSirA. samUha (saM.) saMkSepai uktira. DhUMkAve (saM.saMkSipati) saMghAta, saMghAti akhAkA. ArArA. aitikA. saMkha abhiU. aitirA. saMkhyA catucA. jinarA. lalirA. saMgAtha, sAtha; saMkha gurjarA. terakA. vasaMphA. vasaMphA(la). sagAtha, sAtha [sa.] zaMkha saMghAthe rUstasa. siMhA(zA). saMghAte, sAthe saMkhArA (saMkhArA UlaTiyA) pANI gALyA saMdhAra akhAkA. kAmA(tri). kAmA(zA). pachIno [kapaDAmAMno] kacaro [game tyAM dazaska(1). dazaskaM(2). premAkA. saMhAra nAkhyo] saMghAraNa cittasaM. saMhAra saMkhAholI uktira. zaMkhAvalI, eka vanaspati saMghAra caMdravA. dazaskaM(1). saMhAra, (saM.zaMkhapuSpI) saMghAro prAcIphA. nAza, hiMsA (saM.saMhAra) saMkhepai zIlaka. saMkSepamAM, DhUMkamAM saMghAsana kRSNabA. siMhAsana saMkheva ArArA. RSirA. aitikA. gurjarA. saMghAhiva terakA. saMghAdhipa, [saMghapati] siMhA(ma). saMkSepa,, DhUMkANa saMca akhAkA. catucA. nalAkhyA. naMdaba. saMgara gurjarA. yuddha (saM.) premAkA. madamo. zIlaka. zaMgAma. yukti, saMgahaNaiM ArArA. grahaNa, levU te (rA.) upAya; akhAcha. aMdaranI karAmata, mApa 2010_03

Page #598
saMca/saMDAsA 512 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza [racanA; yukti, upAya]; kAdaM(dhu)-Ti. saMjalanau jinarA. saMjvalanavALo, kaSAyano jukti, sAcavaTa, [kALajI]; racanA; eka prakAra, taddana sAdA, TraeNka samaya *cALo, [yukti, upAya]; *tAla, [yukti, rahenArA manovikAro] [jai.] karAmata]; cittasaM. karAmata, yukti, saMjA kAmA(tri). saMdhyA, sAMja racanA, goThavaNa, AMTIyUMTI; taMtra, vidhi; saMjima prAcIphA. dIkSA, saMsAratyAga (saM. caMdravA. bheda, rahasya; [yukti; vyavahAra] saMyama) saMca ArArA. saMcaya, saMgraha; premAkA. saMjuu jinarA. saMyukta mosAca. sAmagrI, sarasAmAna saMjutta ArArA. aitikA. saMyukta, mizrita, saMcai upabA. gurjarA. prAcIsaM. vIsarA. bheguM sahita kare, saMghare; premAkA. [manamAM goThavAya, , saMjoDi jinarA. sAthesAthe, ekasAthe bese, goThe], ruce (saM.saMci.) saMjova- prAcIsaM. ekatra karavU, saMcita karavU saMcakAra uktira. vastunI levaDadevaDamAM (saM.saMyoj; hiM.saMjonA) apAtuM bAnu, (saM.satyaGkAra); RSirA. . [bAnArUpa vastu], [nizcita] saMketa rUpa saMjJA ArArA. samAnatA, sacetatA (saM.) vastu]; *gurjarA. virApa-anu. [bAna], saMjyama cittasaM. saMyama [AgotarI] jogavAI saMjha terakA. sandhyA, sAMja; aitikA. SaSTipra. saMcara vikraca. hilacAla, saMcAra saMdhyA, [saMdhikALa, divasanA bhAga] saMcare cittasaM. jAya, gati kare, pahoMce saMjheraNa * vimapra. [sAphasUphI, vyavasthita saMcalite ArArA. halanacalanathI karavU te] saMcavaNya ArArA. mizrita thayela. taiyAra saMjhyAkAla devarA. saMdhyAkALa thayela (rA.) saMTha- vIsarA. mUkavU, joDavU (saM.saMsthA-) saMcA devarA. saMcita karelA saMThavai aitikA. zRMgAmaM. sthApe, mUke saMcAri ArArA. nAkhe [saM.saMcArayati] saMThAviu aitikA. terakA. sthApyo, nImyo saMce * narakA. [saMcamAM, lAgamAM] . (saM.saMsthApita) saMceta madamo. saceta, [jAgrata, kALajI- saMThiu aitikA. sthApita thayA (saM.saMsthita) vALo] saMThivau *aitikA. [sthApyA] [saM. saMjata vIsarA. taiyArI, sajAvaTa di.saMjatti] saMsthApita] saMjama ArArA. upabA. aitikA. gurjarA. saMDa * uSAha. nalarA. vikraca. hammIpra. sAMDha terakA. devarA. SaDAbA. saMyama; jaina (saM.SaNDa) sAdhudIkSA saMDAsA SaDAbA. [sAthaLa, paga vagerenAM saMdhisaMjamasirIya juo sirIya sthAno] [prA.saMDAsa, saM.saMdaMza] 2010_03

Page #599
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 513 saMta/saMdhe saMta ArArA. nirmala, cokhkhAM, sArAM (rA.) (saM.saMstunoti) saMtA RSirA. [saMtapta, duHkhI] saMda uktira. taNachanuM jhADa, [*eno guMda] saMtAna vasaMvi(brA). zreNI (saM.); juo (saM.syandana) kizalasaMtAna saMdarI prAcIphA. suMdarI saMtAnIa SaSTipra. vaMzaja (saM.saMtAnika) saMdisai uktira. AjJA - rajA Ape (saM. saMtApaNa vasaMphA. vasaMvi(brA). saMtApa sandizati) ApanAra [saM.saMtApana saMdisAvauM SaDAbA. anujJA mAguM saMtAvai gurjarA. terakA. SaDAbA. saMtApe, saMgha akhAkA. saMdhu, badhuM tapAve, pIDe [saM.saMtApayati] saMdhANa gurjarA. premAkA. bANa para tIra saMtAvaNa gurjarA. saMtApa ApanAra (saM. mUkabuM te, tAkavAnI kriyA, nizAna saMtApana) (saM.saMdhAna) saMtAviyau ArArA. saMtapta, thAkela; terakA. saMdhi lalirA. phATa [saM., prA.] saMtApita saMdhi nemichaM. sAMdhA; prAcIsaM. -, [kAvyano saMti juo jaMti racanAprakAra] [saM.] saMti ArArA. che saMdhi-baMdha prAcIsaM.-, [saMdhi nAmano kAvyasaMtikarau gurjarA. zAMti ApanAra no racanAprakAra] [saM.] saMtu gurjarA. zAMta, bhalo saMdhiyau uktira. dhanuSya para bANa caDAvyu saMtuTTha aitikA. saMtuSTa (saM.sandhitaH) saMtoka madamo. saMtoSa saMdhiyamaka vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). saMtokha narakA. saMtoSa AMtaryamaka (saM.) saMtruSTa dazaskaM(2). saMtuSTa saMghirehu nalarA. saMdhinA dastAveja lakhanAra saMthau prAcIphA. seMtho (saM.sImantakaH); juo (saM.saMdhilekhaka) saMdhI sorI premAkA. saMdhI - badhI sorI - saMthava aitirA. saMstava, stuti __ujharaDIne, [saMpUrNapaNe] . saMthArau uktira. upabA. devarA. SaDAbA. saMdhU abhiU. siMduvAra, nagoDanAM vRkSa sAtharo, sAdhuonI zayyA; aitikA. saMdhUkhai uktira. uttejita kare, prajvalita [mAyA-mamatA, khAnapAna tajI maraNa- kare (saM.saMdhukSate) pathArI karavI] (saM.saMstAraka) saMdhUkhaNa, saMdhUSaNa uktira. SaDAbA. agni saMthuu jinarA. stuti karI (saM.saMstutaH) peTAvavo te (saM.saMdhukSaNa) saMthuNai aitikA. SaSTipra. stave, stuti kare saMdhe kAmA(tri). kAmA(zA). madamo. saMdeha phADa 2010_03

Page #600
saMnAha/saMbhavai 514 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza saMnAha gurjarA. premAkA. vasaMphA. vasaMvi. saMputta prAcIphA. upasthita, AvI pahoMcyo vasaMvi(brA). bakhtara (saM.) (saM.saMprApta) saMnivesa SaDAbA. ghara (saM.saMniveza) saMpunI terakA. bharelI (saM.saMpUrNa+ikA) saMneha ArArA. sneha saMpuSTa dazaskaM(1). dazaska(2). saMpuTa saMpai ArArA. saMprati, hAlamAM, atyAre saMpUriya gurjarA. bharelI (saM.saMpUritA) saMpai ArArA. prApti thAya (saM.saMpadyate) saMpekhi 0jinarA. joIne [saM.saM.+prekSa] saMpai ArArA. saMpatti (saM.saMpad); vasaMphA. saMpradA akhAkA. saMpradAya vasaMphA(la). vasaMvi(brA). saMpatti, zobhA; saMpreDiu ArArA. lalirA. vikrarA. vaLAvyu, juo vanasaMpai mokalyu saMpacUDa gurjarA. sarpacUDa nAmanuM zastra saMphoDatau upabA. veDaphato, naSTa karato (saM. saMpajai uktira. sAMpaDe, prApta thAya (saM. sphoTa) [saM.saM+sphoTa] saMpadyate); AnaMsta. "jinarA. SaDAbA. saMbara gurjarA. sAbara (saM.zaMbara) sAMpaDe, nIpaje, siddha thAya; kRSNaca. saMbala, saMbalau ArArA. aitirA. vimapra. che; thAya vIsarA. bhAtuM (rA.) [saM.zaMbala] saMpaDa- prAcIsaM. sAMpaDa, [saM.saMpat] saMbaMdha ArArA. nalarA. hammIpra. kathAprakaraNa, saMpaDAvIe premAkA. prApta karIe / vRttAnta (saM.) saMpatau (=saMpattau) pradyucu. AvI pahoMcyo saMbaMdhiu SaDAbA. saMbaMdhI, snehI; -ne lagatuM __(saM.saMprApta) saMbaMdhivau SaDAbA. joDavU *saMpata-prabhu (sapatnaprabhu) *premAkA. [vairIo saMbAhai ArArA. uktira. nibhAve, saMbhALe para prabhutva meLavanAra] [saM.] (saM.saMvAhayati) saMpatta ArArA. saMprApta, pahoMcyo saMbi vimapra. zyAmikA, kALAza saMpattau juo saMpatau saMbhama prAcIphA. [-thI janmela], saMtati (saM. saMpattu aitikA. pahoMcyA saMbhava) saMpanau ArArA. maLyuM, prApta thayu (saM.saMpanna) saMbharANIvrata gurjarA. *eka prakAranuM vrata saMpannau uktira. gurjarA. sajja saMbhariu gurjarA. sAMbharyu (saM.saMsmarati) saMpaya aitikA. saMprati, [hAlamAM] saMbhalai gurjarA. terakA. prAcIsaM. sAMbhaLe saMpADI kAdaM(dhru). meLavI [saM.saMpAt (saM.sam+bhal) saMpAdaq premAkA. svIkAra, [saM.saMpAda] saMbhava terakA. janma (saM.) saMpuTi ArArA. mATInAM koDiyAMnI joDa saMbhavai *premAkA. SaDAbA. thaI zake, hoI paga mUkI bhAMgI nAkhavAnI vidhi zake, thAya, hoya [saM.saMbhavati] 2010 03

Page #601
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 515 saMbhAga/saMsRtya saMbhAga *nalarA. [bhojanamAMthI hisso saMvacchara prAcIsaM. saMvatsara, [vArSika Apavo te] (saM.) kAlagaNanA] saMbhAra ArArA. SaDAbA. sAmagrI, masAlo saMvaccharadANUM prAcIphA. [tIrthaMkara dIkSA le (saM.); ArArA. terakA. samudAya, samUha te pUrve] eka varSa paryaMta apAtuM dAna (saM.) (saM.saMvatsaradAna) saMbhArIyai ArArA. batAvIe (rA.) saMvacchariya SaDAbA. vArSika, [saMvatsarInuM] saMbhAla- prAcIsaM. sAMbhaLavU [saM.] (saM.sAMvatsarika) saMbhAvai gurjarA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). saMvachara naMdaba. saMvatsara, [varSa] no bhAva dhare, saMbhAvanA kare, mAne, dhAre saMvakhaM akhAkA. uktira. dazaskaM(1). [saM.saMbhAvayati]; prabopra. mAne, [Adara premAkA. vikrarA. saMvaraNa karavU, saMkelI kare] levU, sameTavU, barakhAsta karavU, [nAza saMbhAvanA dazaska(2). sAra-saMbhALa; premAkA. karavo] [saM.saMvRNoti] khabara-aMtara, [sArasaMbhALa] [saM.] saMvarave *AnaMsta. [rokavA vaDe] saMbhAviyau aitirA. saMbhAvita, [-thI yukta] saMvaraguNa gurjarA. *saMyabhaguNa, [karmanirodhano saMbhAvIi upabA. gaNAya, [thAya, hoya] guNa] [jai.] saMbhUSI SaDAbA. zaNagArI (saM.saMbhUSa) saMvAda premAkA. vAdavivAda saMmacchara terakA. saMvatsara, [varSa] saMvAya premAkA. samUha, samudAya [saM.samadAya] saMmatula madamo. samatulya, [tenA jevo] saMvArI narakA. satvare, jaladI; juo savArI saMmadA RSirA. harSa [saM.]: kRSNaca. *taiyArI, saMvAsa jinarA. zRMgAmaM. sahavAsa [saM.] ["harSa, *sukha saMvega ArArA. RSirA. aitikA. vairAgya, saMmarda kAdaM(zA). bhIDa, giradI (saM.) mokSanI abhilASA (saM.) saMmaMdha akhAkA. kRSNaca. cittasaM. saMbaMdha saMvegiNI RSirA. vairAgiNI saMmArjanI premAkA. sAvaraNI [saM.] saMvegI ArArA. aitikA. vairAgI, mumukSu 'saMmiNI terakA. svAminI, adhiSThAtrI] saMze akhAkA. cittasaM. saMzaya saMmeyazihara terakA. sametazikhara saMsai, saMsau ArArA. saMzaya saMyamanI premAkA. yamapurI; *gurjarA. [*yama- saMsahyA sthUliphA. sahyA; juo sAMsatA __ purI, *kArAvAsa, baMdhananI sthiti] (saM.) saMsArIu upabA. saMsArI manobhAvavALo saMyugata rUpaca. saMyukta, sAthe saMsAlaNe *gurjarA. [paMpALye, caMcavALye] saMlehaNa ArArA. saMlekhanA, anazanavratanuM saMsALye akhAcha. cacavALye anuSThAna [jai. saMsRtya akhegI. saMsRti, saMsAra 2010_03

Page #602
saMso/sAkhyAta 516 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza . saMso jinarA. saMzaya bhinna nathI)] saMskAra harikhyA. agnisaMskAra sAkulI uktira. eka prakAranI pUrI, eka saMstavauM SaDAbA. stuti karUM, vaMdu, [kahuM] mIThAI (saM.zaSkulI) saMmratya cittasaM. saMsAra (saM.saMsRti) sAkha narakA. narakA-2. "lAvala. *pAkI saMhaTa gurjarA. maLavU te (saM.saMghaTa) kerI, [jhADa upara] pAketuM phaLa saMharI vAgbhabA. (dhULa) heThe besADI, bhigI sAkha ArArA. zAkhA, DALI karI] [saM.saMha-]; SaDAbA. dUra karI, sAkha, sAkhya akhAkA. AnaMsta. upabA. naSTa karI premAkA. narakA. sAkSI, sAkSya, sAhedI saMhAri devarA.karIne, [lAvIne] [saM.saMhAraya] sAkhai ArArA. sAkSyamAM, hAjarImAM, samakSa sA ArArA. gurjarA. terakA. nemichaM. lAvala. sAkha gaLavI narakA-2. phaLa pAkuM thaQ vIsarA. te (strI); tevI (saM.) sAkhAta kAmA(tri). sAkSAt, [rUbarU] sAa kAmA(zA). sahAya sAkhi ArArA. sAkSya, pramANa, purAvArUpa sAra, sAhera kAmA(tri). sAgara kathana; prAcIkA. gurjarA. SaDAbA. sAkSya, sAi ArArA. sAhI, pakaDI sAkha, sAhedI; ArArA. SaDAbA. sAkSyasAiu, sAMi prAcIphA. AliMgana (saM.svaMj / mAM, sAkSIpaNAmAM, jANapUrvaka, sAnnidhyaathavA svAgata) mAM, samakSa sAiNi uktira. prAcIsaM. zAkinI, sAkhi abhiU. jhADa para pAka upara caDelu [pizAcinI phaLa sAiradhara kRSNabA. sAgara dharanAra, sAgarane sAkhiyau vIsarA. sAkSI, sAheda sAkhI uktira. kAmA(tri). kAmA(zA). sAI devarA. sAMi, AliMgana __ narakA. 0premAkA. sAkSI, [sAheda] sAuki ArArA. sAvakI (saM.sapatnI) sAkhIu AnaMsta. *sAkSI, [sahAyaka] sAeka madamo. sahAyaka sAkhIo madamo. sAkSI, [sAheda] sAkau *jinarA. *siMhA(zA). [ropha, sAkhIyA lAvala. sAkSI, [sAheda] damAma, vaTa, prabhAva] [a.sikkaH]; juo sAkhe * catucA. ["saMbaMdha joDe] [rA.] sAkho sAkho *mosAca. [ropha, damAma, vaTa, sAkaNa ArArA. cUDela (saM.zAkinI) prabhAva]; juo sAkau sAkata ArArA. bahumUlya, sajAvaTayukta (rA.) sAkhya cittasaM. sAkha, sAkSI; juo sAkha sAkaratuM nAlakela *akhAkA. [sAkara vaDe sAkhya madamo. sAkhI, [e nAmano padyabaMdha] banAveluM nALiyera (je sAkarathI tattvataH sAkhyAta cittasaM. sAkSAt, sAkSAt svarUpa, pInAra 2010_03

Page #603
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 517 sAga/sAtA sAkSAtkAra, sAkSAtparyu sATakaDe narakA. narapa(da). cAbuka vaDe sAga prAcIsaM. svarga sATakA premAkA. soTIno mAra ... / sAgaDI, sAgaDIta uktira. nalarA. ratha sATikA zRMgAma. sADI hAMkanAra (saM.zAkaTika) sATiku vimapra. sATako, [ghA] sAgamaTe premAkA. sahakuTuMba sATe narakA. sATAmAM, badalAmA, gaNatarImAM, sAgara, sAgaropama gurjarA. eka kALavibhAga lekhAmAM (saM.) [jai.] sATau jinarA. sodo *sAgari (sAMgari) * vimapra. [zamI vRkSanI sAThi gurjarA. sATha (saM.SaSTi) sIMga, jenuM zAka bane che] di.saMgariyA; sAThi uktira. upabA. vimapra. virApa. rA.sAMgarI SaDAbA. sATha (saM.SaSTiH) sAgaropama juo sAgara sAThisau SaSTipra. ekaso sATha (saM.SaSTizata) sAgavaMna madamo. sahagamana, [patinI sAthe sAThI uktira. sATha varSanI uMmarano (saM. strIe baLI maravU te] SaSTikaH); narakA. sAThanI saMkhyA[vALAM sAgoTiyo harikhyA. sAgano vepArI varSoM - umaranAM] sAcaNAM uSAha. sAcAM, [kharekharAM, vidhi- sADa premAkA. vinAza, [vikhaMDana, vidAraNa] pUrvakanAM] (saM.satya uparathI) [saM.zATa] sAja (sAhya) devarA. madada (saM.sAhAyya) sADUla ArArA. zArdUla, siMha sAja siMhA(zA). sAdhana [saM.sajya] sADhA (pAMca/nava) ArArA. uktira. nemichaM. sAjai terakA. prAcIsaM. premAkA. mosAca. sADA[pAMca, nava ityAdi] (saM.sa+adha) sajja kare, taiyAra kare; vIsarA. saje, sANa * jinarA. [gADha] [saM.zyAna] dhAraNa kare [saM.sajjati] sAta akhAcha. "satya, [*sArI peThe, *ghaj, sAjaNa * RSirA. gurjarA. svajana, [priya *kharekhara] vyakti sAtai dhAta RSirA. zarIramA rahelI sAteya sAjanauM nemichaM. sAjaNuM, svajanono samUha dhAtu sAji * kAdaM (zA). [sAhya, sahAya] sAtagArava SaDAbA. sukhanuM abhimAna (saM. sAjya caMdravA. sajja ?, [*sAhya, madadagAra] sAta+gaurava) sATa * gurjarA. [cAmaDAno paTTo, cAbuka; sAtapariyA uktira. [?] (saM.saptaparyAyA) vimapra. paTTo sAtabhUmi ArArA. saptabhUmi, sAta mALavALU sATai-pAlaTai vimapra. adalAbadalIthI, sAtami uktira. sAtama (saM.saptamI) [vastuvinimayathI] sAtA ArArA. aitikA. devarA. zAMti, sukha, 2010_03

Page #604
sAta/sAna 518. madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza AnaMda, kuzaLatA [saM.] sAdUla uktira. zArdUla, siMha sAtAM upabA. kastuvA. sAtano samudAya sAdha akhAkA. uktira. devarA. narakA. (saM.saptakAni) premAkA. sAdhu, saMta, sajjana sAtiuM *gurjarA. vikraca. virApa. SaSTipra. sAdha prAcIsaM. zrAddha DhAMkyuM, saMtAGyu*SaDAbA. [sAcavyu, sAdhai AnaMsta. ArArA. upabA. gurjarA. saMbhALyu] [saM.satyApita jinarA. siddha kare, pAra pADe, jIte sAta uktira. SaDAbA. sAthavo, zekelo loTa (sa.sAdhayati) (saM.saktu) sAdhana ArArA. sAdhanA sAttharIA hammIpra. sAtharo - godaDuM / ke sAghammiya SaSTipra. samAna dharmanA anuyAyI banAvanAra kArIgara siM.sastara parathI]. (sa.sAdhAman) sAdhara pahotI premAkA. [garbhavatInI] icchA sAtha uktira. prAcIsaM. pravAsa karatA vepArI ___ pUrI thaI [saM.zraddhA]; juo sAdara, sAdhra ono samudAya; vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi(brA). samudAya (saM.sArthaH) sAdhavI caMdravA. naMdaba. [sAdhutAvALo], sAdhu puruSa [saM.] sAthara, sAtharau ArArA. uktira. kAda(zA). sAdhAraNa jinarA vanaspatikAya jemAM eka gurjarA. nalarA. premAkA. lAvala. virApa. zarIramAM anaMta jIva hoya, [jenA sAtharo, pathArI, ghAsanI pathArI (saM. udayathI sAdhAraNazarIrI jIvapaNaM maLe te nAma- karmano prakAra] [jai.] sAtharI vimapra. AsaniyuM, bisavAnI caTAI] sAdhArA nemichaM. AdhArarUpa, [Azraya denAra sAthali uktira. sAthaLa (saM.sakthi) sAdhAM ArArA. sAdhuo sAthi ArArA. sAtha [saM.sArtha] / sAdhI (agani sAdhI) RSirA. [agnimAM] sAthIu vimapra. svastika, sAthiyo praveza karI; juo sAdhai sAthu juo virahiNIsAthu sAdhukAra *AnaMsta. [bhalo, sadguNI] sAtheyo narakA. sAtha thakI, sAthe thaI / sAdhuvAda ArArA. prazaMsA (saM.) sAva cAraphA. vasaMphA. avAja (saM.zabda) sAdhusaMghADau uktira. sAdhusamudAya (saM.sAdhu saMghATakaH) sAva karAvaM premapa. kahevarA sAghra kAdaM(dhU). kAdaM(zA). garbhiNInA mananI sAva vai ArArA. javAba Ape, spardhA kare icchA, dohada [saM.zrAddha]; juo sAdhara sAda (sAva desai) prAcIsaM. javAba Apaze sAna kAdaM(zA). gurjarA. catucA. saMjJA, bhAna, sAdara *premAkA. [sagarbhA strInI abhilASA, samaja; akhAkA. prAcIphA. nizAnI, dohada] [saM.zraddhA]; juo sAdhara pahotI saMketa, izAro; *akhAkA. [saMketa, srastara) 2010_03

Page #605
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 519 sAnadhi/sAmAuM tAtparya] sAmaTi vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. sAnadhi ArArA. vikraca. *zRMgAma. sahAya "vasaMvi(brA). sameTI le, pArcha kheMcI le (saM.sAnnidhya); juo sAnidha (saM.*samAptayati) [saM.saMveSTayati] sAnana (sA na-na) *zRMgAma. [te nahIM nahIM] sAmaThauM jinarA. eka sAthe, [sAmaTuM, khUba] sAnabApha prAcIphA. eka kImatI vastra (phA. sAmaNi ArArA. svAminI, [mAlikaNa]; zAnA+bApha) nalarA. svAminI, [adhiSThAtrI]; vIsarA. sAnidha aitikA. sAnnidhya, [sahAya]; juo svAminI, [priyatamA] sAnadhi - sAmada, sAmaMda caMdravA. madamo. siMhA(zA). sAnidhai RSirA. pAse, [*sahAyathI] (saM. sAmaMta, vIra, subhaTa sAnnidhya) sAmaratI akhAkA. sAmarthyavAn, samartha sAnidhi, sAniddha ArArA. *gurjarA. prAcIsaM. sAmarA nalAkhyA. sAbara nAmanA pazu (saM. sahAya (saM.sAnnidhya) zambara) sApa ArArA. zApa sAmarthyA kAdaM(zA). samarthatA, [prabhAva, sApatau jinarA. pUrUM, akhaMDa, [sAjusamuM, pariNAma] (saM.sAmathya) sAbUta] [a.sAbita] sAmala, sAmalau uktira. gurjarA. terakA. sApu bhaNI uktira. sApa tarIke zAmaLu (saM.zyAmala) sAbari vIsarA. haraNanA cAmaDA[mAMthI sAmalavana nemichaM. lAvala. zyAma varNanA banAvelI] (saM.zabara-) sAmalu prAcIphA. ghoDAnI eka jAta (saM. sAbala gurjarA. eka prakArano bhAlo (saM. zyAmala) sarvalA) sAmalI gurjarA. zAmaLI, [gherA raMganI] (saM. sAbalIyo caMdravA. [sAbariyo], dUdha vecanAra zyAmala) sAbANa, sAbAna vimapra. hammIpra. eka sAmasAla siMhA(ma). adhipati, mAlika prakArano (chajAvALo) taMbu [phA. (saM.svAmin+sAra); juo sAmisAla sAyabAna]; juo sAvANa sAmahau~ uktira. gurjarA. SaDAbA. sAmuM sAbharamatI uktira. sAbaramatI nadI __(saM.saMmukha) sAbhijJAna kRSNaca. eMdhANa [saM.] sAmahi uSAha. sAme (saM.saMmukha) sAma ArArA. zyAma, kALo sAmahaNI ArArA. vimapra. zRMgAmaM. taiyArI; sAma RSirA. zyAmA, suMdarI juo sAMmahaNI sAmau uktira. sAmo, eka khaDadhAna, moraiyo sAmahIyuM ArArA. sAmaiyuM (saM.zyAmAka) sAmAuM gurjarA. taiyArI karI, sajja thayu - 2010_03

Page #606
sAmaMda/sAra . 520 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza sajja karyu (saM.*samAdhAti-samAdhyAti); sAmudralakhyaNa paMcavA. deha paranAM cihna parathI ArArA. taiyAra thayuM, UmaTyuM (rA.); nakkI thatAM lakSaNa (saM.sAmudra+lakSaNa) juo sAMmahiuM sAmudrika narakA. lAvala. zarIranAM aMgo sAmaMda naMdaba. sAmaMta; juo sAmada uparanAM cihno uparathI bhAgya jovAnuM sAmAika aitikA. sAmAyika, [jaina dhyAna- zAstra kriyA sAmuhu uktira. sAmu (saM.sanmukhaH) sAmAI uktira. sAmAyika, jaina dharmadhyAna- sAmathya cittasaM. sAmarthya kriyA sAmaiyAM narakA. sAme jaIne svAgata karanArAM sAmAcArI *upabA. [sAdhuno AcAra, sAmoj premAkA. sAmaiyuM, svAgata ke tenI kriyAkAMDa] [saM.] sAmagrI sAmAni vimapra. sAmAnya, sAdhAraNa sAmratha akhAkA. sAmarthya, baLa sAmAyaka nalarA. samatApUrvaka ekAgra sAmhau uktira. upabA. jinarA. rUpaca. besavAnuM jaina dhArmika nityakarma (saM. vimapra. vIsarA. sAmo (saM.saMmukha) sAmAyika) sAmhele aitikA. sAmaiyuM karavA sAmi aitikA. terakA. nemichaM. lAvala. svAmI, [adhiSThAtA]; priyatama sAya ArArA (va).?, [*svAda] [prA.] sAmiNi, sAminI aitirA. terakA. nalarA. sAyaka kAdaM (zA). gurjarA. virApa. tIra, namicha. lAvala. virApa. sthaliphA. pANa (sa.) svAminI, [adhiSThAtrI, mAlikaNa]: sAyaNa zIlaka. sAkaNa, [pizAcinI] (saM. juo sAmINI zAkinI) sAmisAla prAcIphA. adhipati, mAlika sAyara ArArA. gurjarA. terakA. nemichaM. (saM.svAmin+sAra); juo sAmasAla lAvala. vIsarA. harikhyA. sAgara sAmiya, sAmI, sAmIyA gurjarA. terakA. sAyara-sUta zRMgAmaM. sAgarano putra, caMdra lAvala. vIsarA. svAmI, [adhiSThAtA]; sAyalaM (sAhyaru) siMhA(zA). ?, [*sAtha priyatama __ Apavo te] sAmINI, sAmiNI gurjarA. svAminI, sAyA aitirA. chAyA [phA.sAyaH] [mAlikaNa] sAra akhAkA. akhAcha. aMbarA. ArArA. sAmudraka vimapra. sAmudrika vidyAnojANakAra; uSAha. RSirA. gurjarA. narakA. nalarA. sAmudrika vidyA; [zarIranAM cihno parathI premAkA. lAvala. vikraca. virApa. zubhAzubha jANavAnuM zAstra, eno harikhyA. sahAya, sArasaMbhALa; gurjarA. jANakAra bhALa ___ 2010_03 For Private &Personal Use Only

Page #607
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 521 sAra/sArI sAra akhAcha. abhiU.ArArA.gurjarA. terakA. narakA. AMjarbu (saM.sArayati) *devarA. narakA-2. nemichaM. premAkA. sArasa *gurjarA. [*rasapUrvaka, "sAthe] lAvala. vIsarA. zreSTha, suMdara, sarasa, sAraM sArasApArasa mosAca.?, [koI vastraprakAra] (saM.); ArArA. satyarUpa, sAdhu sArasI abhiU. ArArA. uSAha. gurjarA. sAra akhAkA. catucA. mAkhaNa prabopra. lAvala. virApa. hammIpra. matta sAra kAmA(tri). sogaThAMbAjI [saM.sAri] hAthInI cIsa, hAthInI garjanA [saM. sAra lAvala. pariNAma saMrasikA] sAra uktira. [?] (saM.sArA) sArasI ArArA. sAthe [saM.sadRza] sAra (sArauddhAra) *akhAcha. [sAra kADhavo sAraMga kAmA(tri). dIvo; caMdravA. premAkA. te, tAtparyagrahaNa, saMkSepa]; juo sAra- mRga; dazaskaM(1).premAkA. kamaLa; caMdravA. uddhAra sAraMgI sArai ArArA. cAraphA. lAvala. siddha kare, sAraMga, sAriMga gurjarA. premAkA. dhanuSya pAra pADe, kare khAsa karIne viSNunu] (saM.zAGga) sArai-vArai ArArA. sArasaMbhALa rAkhe sAraMgaNI premAkA. sAraMgI - eka taMtuvAdya sAra-uddhAra akhAkA. tAravaNI, [sAragrahaNa, sAraMgabhakha caMdravA. ?, [*kamaLano cAro saMkSepa]; juo sAra, sAroddhAra karanAra haMsa] sArakhi devarA. sarakhI, [jevI] [saM.sadRkSa] sAraMgI akhAkA. *hariNI, *hariNI jevI sArakhU uSAha. sarakhaM, [jee~] sAraNi aMbarA. zAraDI, [duHkhathI vIMdhAvU sArA prAcIsaM. sAra, sahAya te]; juo hIi sAraNi sAri prAcIphA. lAvala. SaDAbA. sogaThAMsAratha premAkA. sArtha, sArthakya bAjI. copAranI bAjI, copATanI ramata; sogaThAM (saM.) sArada uktira. vIsarA. zAradA, sarasvatI; sArikhau RSirA. vIsarA. SaDAbA. sarakheM, aitirA. zaradaRtunA samAna [saM.sadRkSa sAradhI akhAcha. sAra (aMtastattva, rahasya) sArisuM abhiU. gurjarA. siddha karIzuM (saM. samajanArI buddhivALo [saM.] sArayiSyAmaH) sArapAsu lalirA. siMhA(ma). copATa ane sAriMga juo sAraMga pAsA (saM.sAri+pAza) sAriMgalocanA siMhA(ma). mRganayanA (saM. sAraviyai SaDAbA. pAra pADavAmAM Ave (saM. sAraMgalocanA) sa parathI) sArI kAdaM(dhU). kAdaM(zA). caupATanI ramata sAvU cAraphA. tAraNa kADhavU, tAravayu (saM.sAri) strI 2010_03

Page #608
sArI/sAvaNa madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza sAlaNau uktira. [?] ( saM . zAlanakam ) sArI uktira. menA (saM.sArikA) sArIkhau uktira. sarakhuM, samAna (saM. sAlara, sAlari *ArArA. ArArA (va). * vimapra. sallakI, sAleDI, [ hAthIne priya vRkSa ] sadRkSam ) sajja sArIya vasaMvi. vasaMvi (brA). sArIne, karIne, sajIne (saM. sArayi) sAru vimapra. sAruM, [zreSTha ]; vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). sarasa, majAnuM, AnaMdajanaka (saM. sAra) 522 sArU cittasaM. -ne lIdhe, thI; tarapha sArU ArArA. anusaratuM, jevuMH anusaratuM, chAjatuM, yogya; juo ghara - sArU sAla ArArA. sAra, prakarSa, uttama (prA.) sAla ArArA. zALA, dharmazALA; terakA zALA, [khaMDa, gRha] sAli ArArA. zalya, kAMTo, naDatara sArUM vimapra badhuM [saM. sAra] sAlUraDau zRMgAmaM. deDako (saM. zAlUra) sAroddhAra harikhyA. saMkSepa (saM.); juo sAra, sAvakarNa paMcavA. kALA kAnavALA (saM. sAra-uddhAra zyAmakarNa) sArodhAra cittasaM. sAroddhAra, sAra rUpe sAvakAza premAkA avakAza, samaya tAravavuM te sAvaketa karpUmaM. sAvaceta sAvagI vetApa. sAvakI [saM. sApala-] sAvaja madamo. chaMdavizeSa sAvaja gurjarA. pazu (saM.zvApada); kRSNabA. paMkhI sAlavI uktira. vaNakara (saM. zAlApatiH) sAlahi, sAlahI aMbarA. RSirA. prAcIphA. vimapra. menA (de.) sAlA ArArA. dharmazALA sAli ArArA. nemichaM. lAvala. DAMgara (saM. zAli) sAla juo sAhala zAli) sAla, sALa devarA. premAkA. cokhA (saM. sAbajaDuM harikhyA. zikArI [jaMgalI] prANI sAvajAM narakA. * premAkA. pakSI sAvaji vikrarA. vanapazu [saM. zvApadya ] sAvaja nalarA. pApayukta [karma] (saM. sAvadya) sAvaTu, sAvaTuyAM, sAvaTU abhiU. aMgavi. prAcIkA. prAcIphA. madamo. vimapra. vIsarA. rezamI jariyAna vastra sAbaDU zRMgAmaM. savaluM [ anukUla ]; juo savADUu sAvaNa uktira. zrAvaNa sAla akhAkA. uktira. narakA - 2. lAvala. zRMgAmaM. zalya, zULa, pIDArUpa, ADakhIlI, vighna, saMkaTa sAlai vAgbhabA. sallakI, [sAleDI], vRkSavizeSa sAlaNauM abhiU. "gurjarA. naimichaM. pradyucu. prAcIkA. premapa. lAvala. athANuM, kacuMbara vagere 2010_03

Page #609
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 523 sAvatta/sAhamauM sAvatta pradyucu. svAgata ? sAsANa jinarA. sAsvAdana, [jemAM samyaktvasAvadha ArArA. niMdya karmo, pApakarmo [saM.] no thoDo AsvAda raheto hoya evI AtmAsAvadhyAna aMbarA. sAvadhAna vasthA] [jai.] sAvaya aitikA. gurjarA. terakA. nemichaM. sAsu gurjarA. zRMgAma. zvAsa zrAvaka sAsutau prAcIsaM. zAzvata sAvaliyuM dazaskaM(1). premAkA. jhINA potanuM sAsura ArArA. zvasura vastra sAsuraya prAcIsaM. zvazuragRha, sAsarUM sAvasalakhaNa cAraphA. sarva zubha lakSaNothI sAsuva devarA. prAcIsaM. sAsu (saM.zvazra) yukta (saM.sarva+sulakSaNa) sAse usAse akhAkA. zvAse ane ucchvAse sAvANa vimapra. [eka prakArano, chajAvALo] sAso devarA. saMzaya taMbu [phA.sAyabAna]; juo sAbANa / sAha, sAhA vikrarA. vepArI, [vaNika]; sAvija abhiU. kAdaM(dhu). kAdaM(zA). pratiSThita prAmANika vyakti]; madamo. narapa. pakSI [saM.zvApada]; *kAda(zA). vimapra. zAha, zeTha. vepArI, vaNika (saM. [pazu] sAdhu); juo zAha, sAhu sAvijaDAM aMgavi. pazu sAhai akhAkA. ArArA. uktira. upabA. sAsa ArArA. uktira. terakA. narakA. premapa.. RSirA. gurjarA. jinarA. terakA. premAkA. SaDAbA. zvAsa dazaska(1). narakA. nemichaM. prAcIsaM. sAsaisAsai (sAsai sasai) *RSirA. premAkA. mosAca. lAvala. virApa. pakaDe (priyatamanA) zvAse zvAsa le che] (saM.sAdh) sAsaDiyAM narakA-2. zvAsozvAsa sAhajI paMcavA. zAha, vANiyo (saM.sAdhu) sAsaNa aitikA. terakA. lAvala. dharmazAsana sAhaNa ArArA. sAdhana, sukhasAmagrI; aitirA. sAsaNa jinarA. sAsvAdana, [jemAM gurjarA. lAvalazkara, vAhano, [*sainya]; samyaktvano thoDo AsvAda raheto hoya hamIpra. *sainya, [*ghoDA] [rA.] evI AtmAvasthA, eka guNasthAna] [jai.] sAhaNI vIsarA. azvapAla (saM.sAdhanika) sAsaNadevi gurjarA. zAsanadevI, dharma- sAhapatya caMdravA. [moTA] sodAgara saMpradAyanI adhiSThAtrI devI sAhabAlA *vimapra. sAMbelA, varaghoDAmAM sAsatau ArArA. uktira. zAzvata, kAyamI varanI AgaLa ghoDA para besADavAmAM sAsananAyaka ArArA.jaina zAsananA agraNI AvatA zaNagArAyelA chokarA [phA. sAsanna RSirA. *AjJA, [dharmazAsana] zahabAlA sAsaraveDa dazaskaM(2). sAsaravela sAhamauM zIlaka. sAmaiyuM: AnaMsta. gurjarA. 2010_03

Page #610
sAhamaNi sAMkalI 524 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza sAmu sAhija ArArA. sahAya (saM.sAhAyya) sAhamaNi ArArA. samAna dharmavALI (saM. sAhiba prAcIphA. mAlika, paramezvara (a.) sAdharmiNI) sAhiya * aitikA. [siddha karI, pAmI] [saM. sAhamI ArArA. aitikA. nalarA. sAdharmika, sAdh] eka dharmanA anuyAyI sAhIsa vikrarA. sAhasa, [vikaTa kAma sAhamIavacchala, sAhamIvatsala, sAhabhI- hAthamA levAnI zakti] bacchala, sAhamIvAchatya sAdharmika sAhu gurjarA. bhaluM, sArUM; sajjana, [zAha] vAtsalya, potAnA dharmanA loko pratye (saM.sAdhu); prAcIphA. vaNika, zAha (saM. anurAga, sevAbhAva; juo vAcchalyu sAdhu); juo sAha sAhammiya aitikA. sAdharmika, eka dharmanA sAhuNi aitikA. gurjarA. sAdhvI anuyAyI . sAhU terakA. sAdhu sAhammI SaSTipra. samAna dharmanA anuyAyI sAhe dazaskaM(1). sAhya, madada; cittasaM. (saM.sAdharmin) sahAya, madadagAra sAiDa uktira. DhAMke (saM.saMvRNoti) [de.); sAhera kAmA(zA). dazaskaM(1). sAgara; jinarA.sahAroApe; [ roke, aTakAve] juo sAara sAhata (sAla) RSirA. zAlavRkSa ' sAhya juo sAja sAhalAda aitirA. khuza thaIne [saM.sAhlAda sAhyaruM juo sAyaruM sAhasa ArArA. sAhasika, [hiMmatavADhU, sAM (sAMka) *gurjarA. [bhaya, saMkoca [saM.zaMkA]; juo sAMka sAhasI ArArA. sAhasika, [hiMmatavADhU, sAM (sAMcilA) * lAvala. [sAcAM, kharAM] dhRSTa] [saM.] sAMI dazaska(2). nalAkhyA. prAcIkA. premapa. sAhA juo sAha premAkA. SaDAbA. AliMgana, bheTavU te sAhAa kAmA(tri). sahAyaka, madadagAra (saM.svaMj); juo zyAMi, sAiu sAhANA akhAkA. zANA [saM.sajAna] sAMIDaM narakA. harikhyA. AliMgana sAhAmuM jue cittasaM. lakSamA rAkhe sAMka jinarA. zaMkA, [saMkoca]; juo sAM sAhAmo thayo premapa. sAme Avyo sAMkalau uktira. nalarA. sAMkaLu, eka ghareNuM sAhAra prAcIsaM. sahAyaka (saM.zRMkhalA) sAhAra terakA. AMbo (saM.sahakAra) sAMkalaDI ArArA. sAMkaLI, eka khAdyapadArtha . sAhAsa cittasaM. sAhasa, hiMmata, dhairya sAMkalI nalarA. eka khAdyapadArtha (saM. sAhAstra madamo. zAstra zaSkuli) ____ 2010_03

Page #611
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 525 sAMkalI/sAMbelaDA sAMkalI aktara. prAcIphA. hAtharnu eka ghareNuM, (saM.SaMDa) sAMkaLI (saM.zRMkhalA) sAMDhi SaDAbA. sAMDhaNI di.saMDhI] sAMkalyau RSirA. baMdhAyelo (saM.zRMkhalita) sAMThIu zRMgAma. godho, Akhalo (saM.SaNDa) sAMkuLI vIsarA. sAMkaLa (saM.zRMkhalA) sAMNa madamo. zAna, chaTA sAMkSya cittasaM. sAMkhya, sAMkhyazAstra sAMta cittasaM. aMtavALu, viramI gayelu [saM.] sAkSyajoga cittasaM. sAMkhyayoga, jJAnayoga, sAMtai *aMbarA. narakA. premAkA. vikrarA. vivekajJAna saMtADe, chupAve; vikraca. [DhAMke], sAMkha * upabA. jinarA. zaMkha (taravAra) saMkele, myAna kare; juo sAMkhaDi uktira. vivAhAdi prasaMge thato sAMthiu ___ jamaNavAra (da.saMkhaDi) sAMtaka premAkA. grahone zaMta karavAnI eka sAMkhya madamo. sAMkhI, [sahana karI] dhArmika vidhi sAMga akhAkA. AkhU, saMpUrNa [saM.] sAMtalaM siMhA(zA). taiyAra, sajja ?; sAMga premAkA. barachI jevU eka hathiyAra - dazaskaM(1). premAkA. taiyAra, sajja; sAMgari juo sAgari premAkA. svastha sAMgalatuM prAcIkA. premapa. gamataM sAMtI9 akhAkA. haLa sAMgi abhiU. barachI jevaM hathiyAra sAMtya narakA. sAtA, sukha, [tRpti] (prA.sAta) sAMgi kAdaM(zA). saMge, saMgathI, sobatathI sAMthAru pradyucu. saMthAro, maraNa najIka sAMgI premAkA. gAIM hAMkanAranI beThaka, AvatAM mamatA tajI maraNapathArI para [dharI ane utArubeThaka vaJceno bhAga sUq te (jai.) [saM.sastrAtaraka] sAMcai uktira. dazaskaM(1). premAkA. saMcita sAMthiuM aMbarA. sAcavI rAkhyuH juo sAMtai kare, ekaLu kare [saM.saM+cI sAMdhai uktira. sAMdhe, joDe; vasaMphA. bAMdhe; sAMcau vIsarA. sAco (saM.satya) SaDAbA. joDe, nizAna le [saM.saM+dhA] sAMcarai ArArA. gurjarA. SaDAbA. saMcare, sAMdhi prAcIphA. samaya (saM.sandhi) __ jAya (saM.saMcarati) sAMdho caMdravA. [lakSya karI rahyo], tatpara sAMcaLI caMdravA. *saMcarI, [*bharelI] thayo / sAMcilAM juo sAM sAMnadhi ArArA. sAnnidhya sAMjau uktira. saMyamI, sAdhu (saM.saMyata) sAMbara gurjarA. sAbara, eka haraNajAti (saM. sAMjhUNauM uktira. sAMjanA samaya- [saM.saMdhyA zaMbara) sAMbalauM upabA. bhAtuM (saM.zambalam) sAMDa uktira. vIsarA. sAMDha, Akhalo sAMbelaDA premAkA. *zaNagArelA jAnaiyA, parathI] 2010_03

Page #612
sAMbelA/siuM 526 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza [varanI AgaLa ghoDA para besADelA sAMsa vIsarA. zvAsa zaNagArelA chokarA] sAMsatA aMbarA. narakA. "nalAkhyA. premAkA. sAMbelA narakA. *jAnamAM ghoDA upara beThelA sahana karAvALA, sabUrI ke dhIraja jAnaiyA, [varanI AgaLa ghoDA para rAkhatA; juo saMsahyA besADelA zaNagArelA chokarA] sAMsahai upabA. *uSAha. RSirA. kRSNaca. sAMbharo akhAcha. bheguM karo [saM.saM+] gurjarA. jinarA. prabopra. vikraca. virApa. sAMbhalivA uktira. sAMbhaLavA [saM.saM+bhal] zRMgAmaM. sahana kare, sAMkhe (saM.sah); sAMbhalIyi uktira. sAMbhALAya sAMbhaLavA- lalirA. sahana kare, dhairya rAkhe; ArArA. yogya 'gurjarA. *pradyucu. svIkArI le sAMbhalevyu uktira. sAMbhaLavU sAMsi, sAMse akhAkA. abhiU. premAkA. sAMmada madamo. rUstasa. sAmaMta, vIra. sabhaTA sazayamA / juo zAMmada, sAmada sAMso caMdravA. dazaskaM(1). devarA. narakA. sAMmalamalI ArArA(va). zImaLo (saM. premapa. premAkA. saMzaya; juo zAMzo, zAlmalI)?, kALA marI (saM.zyAmala ___ sAMsa marica ke malina) ? sAMsoTa premAkA. saNasaNATI, [soMsaro sAMmahaNI pradyucu. [javAnI taiyArI; jao mAro]; sosaro, saNasaNATa sAmaraNI si juo cha si sAMmahiu *pradyucu. [taiyAra tha]; juo si kAdaM (zA). sAthe (saM.sahita) sAmAuM si SaDAbA. te sAMmAMhi lAvala. zA lekhAmAM? zI visAta- sima aitirA. zIta, ThaMDI siMi nemichaM. zeM, zA kAraNathI sAMmi devarA. svAmI, [adhiSThAtA deva] siu juo siuM sAMmiNi ArArA. svAminI, [adhiSThAtrI siuM *abhiU. ArArA. upabA. gurjarA. devI] terakA. nemichaM. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. sAMmI devarA. svAmI, [pUjya vyakti]; juo vasaMvi(brA). sAthe (saM.samam); vIsarA. zAMma *sAthe, *-thI, [*-nI] sAMmo madamo. virodhI ?, [*sAmo bola] siuM upabA. gurjarA. nemichaM. lAvala. sAlaNAM ArArA. mIThAmA AthelI vastu, vikrarA. zuM, kevU, naimichaM. lAvala. athANAM; juo sAlaNauM vasaMphA. zA mATe, zuM (saM.kIdRzakam) sAMsa premAkA. saMzayamAM; juo sAMso siuM harivi. ('siu'ne badale) sahu mAM? 2010_03

Page #613
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza siuMeka upabA. zuM-zuM sikaTa vimapra. gADuM [saM. zakaTa] sikali [sikari] * devarA [dhajAvAluM chatra] sikiri prAcIphA. dhajAvAkuM chatra (saM. zrIkarI) [. sikkiri]; juo zIkiri, sIkari sikharAula prAcIphA. zikharavALI, aNIdAra, UMco 527 sikhyA gurjarA. zikhAmaNa ( saM . zikSA) sigaDI jinarA. sagaDI [saM. zakaTikA ] sigalA jinarA. saghaLA [ saM . sakala ] sigu terakA. saragavo (saM. zigru) sigdha SaSTipra. jaladI (saM. zIghra ) sigha uktira. [tulasI, vaja ke jaTAmAsI] (saM. zikhA) silu pracu. saghaluM, badhuM [saM. sakala ] sijavAlA aitikA. pAlakhI [ khAsa karIne paradAvALI ] sijjAhara kRSNaca. zayyAgRha, zayanakhaMDa sijjhai aitikA. gurjarA. terakA siddha thAya (saM. sidhyati ) sijjhAya ArArA. svAdhyAya, dharmaciMtana sijyA siMhA (ma). pathArI (saM. zayyA ) sijhaMta aitikA. siddha thAya che sijhAya aitikA. svAdhyAya siDhila uktira. zithila siNagAra upabA. gurjarA. jinarA. terakA prAcIsaM. vasaMphA. zaNagAra (saM. zRMgAra ) siNagArIya gurjarA. vasaMphA. zaNagArI (saM. zRMgArita) 2010_03 siuMeka / siyauM siNadaMDa terakA. zaNano choDa ( saM . kSaNadaMDa) siNamiNai uktira. saNasaNe, gati kare siNigi-tarau ArArA (va). kAkaDAsiMgInuM jhADa (saM. zRMgI) [ + saM . taru] sitra karpUmaM. zatru siddhazilA gurjarA. muktAtmAonuM nivAsasthAna (saM.) (jai.) siddhi gurjarA. siddhi, prApti; [mokSa ]; cAraphA. terakA. SaDAbA . mokSa, nirvANa (saM.); nalarA. samAcAra, zodha ( *saM.) siddhI terakA siddha thaI, siddhi pAmI siddhipurI ArArA. muktipurI siddho samAna * jinarA. [varNamALAno abhyAsa] [saM. siddhA+sAmAmnA ] siddhya akhAkA. siddhi sidhAratha vIsarA. jenA hetuo siddha thAya che evaM, kRtArtha, saphaLa (saM. siddhArtha) sighi abhiU khabara, [ samAcAra ] [ *saM. zuddhi] sidhi lAvala. siddhi sidhe akhAcha siddhe, [siddha puruSe] sidhyAiM SaSTipra. svAdhyAyapUrvaka sibali ArArA (va). zAlmali, zImaLo, (de. siMbali); juo siMbali, sIbali simakiyaDa uktira. eka jIvaDuM (saM. simIkaH) simathau uktira. seMtho (saM. sImaMtaka) siya prAcIsaM. sapheda (saM. sita); aitikA. zukla [pakSa], [da] siyauM devarA. zuM, kayuM (saM. kIdRza)

Page #614
siyANa/silAvaTau . 528 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza siyANauM juo sayANauM sirAvalai zRMgAmaM. zakorAmAM [saM.zarAva] siyyA ArArA. zayyA siri ArArA. RSirA. lAvala. vasaMphA. sira gurjarA. mastaka, Toca; terakA. mastaka, vasaMphA(la). vasaMvi. zire, mAthA para, zira, mAthe, upara; vasaMvi(brA). vIsarA. mAthe mastaka (saM.zirasa) siri terakA. lAvala. zrI, suMdara, zreSTha, sira (siraki) *gurjarA. [zirastrANa, mAthA- [AdaravAcaka] gurjarA. zrI, zobhAyukta, nA Topa] [AdaravAcaka]; [lakSmIdevI] juo sire sira (sirasa) terakA. sarasaDo (saM.zirISa) siri (siribheria) *gurjarA. [zrIbherI - sirakhaMDa terakA. caMdanavRkSa (saM.zrIkhaMDa) eka vAdya] sirakhaM gurjarA. lAvala. sarakhaM (saM.sadRkSa) sirikhau ArArA. sarakho, jevo (saM. siravU ArArA(va). uktira. saragavo (saM. sadRkSaka) zigru) sirikhaMDa cAraphA. caMdana (saM.zrIkhaMDa) siraja- vIsarA. sarajarbu (saM.sRja) sirijai gurjarA. vIsarA. sarje (saM.sRja) sirajaNahAra garjarA. vIsarA. sarjanahAra siri-jAla vasaMvi(brA). mAthA para paherelI siratilau aitikA. ziramora [saM.zirasa+ jALI, eka alaMkAra (saM.zirojAla) tilaka - siribheria juo siri siradAra prAcIphA. nAyaka, AgevAna (phA. sirimA *prAcIsaM. [zrImAtA, eka devI] saradAra) sirimAla terakA. zrImAla [kula] siravINa ArArA. ziranI veNI, coTalo sirivacha nemichaM. [jinadeva vageremAM jovA sirazava prAcIphA. sarasavano dANo (saM. maLatuM chAtI paranuM eka zubha cihna [saM. sarSapa) zrIvatsa] sirasa juo sira sirI terakA. zrI [AdarasUcaka] sirasija prAcIphA. kamaLa (saM.sarasija) sirIya (saMjamasirIya) aitikA. [saMyamarUpI sirase (sirasejai) *gurjarA. "virApa. zara- lakSmI] zayyAmAM sirIsa uktira. zirISa sirahANaiM ArArA. osIke (saM.zirasthAna) sire (siri) terakA. zrI [AdarasUcaka sirAcA hammIpra. eka prakArano taMbu; juo silavaTTa terakA. zilA (saM.zilApaTTa) siMrAcA silApaTa uktira. zilA (saM.zilApaTTaH) sirADai (sirADai caDai) ArArA. vimapra. silAvaTau uktira. salATa (saM.zilA sarADe caDe, [saphaLa thAya] .. . vartakaH); juo zalATu, zilAvaTa .. 2010_03

Page #615
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 529 silAvaTTa/siMduvAra silAvaTTa vimapra. salATa, kaDiyo sihikAra prAcIphA. AMbo (saM.sahakAra) silI uktira. nemichaM. lAvala. saLI (saM. sihija kAdaM(zA). saheje, svAbhAvika rIte zalAkA) [saM.zala] ja, [svabhAvathI ja] (saM.sahajena) siva terakA. mukti (saM.zivA) sihiyai prabopra. saheje (saM.sahaja) sivapaMthi gurjarA. kalyANamArge, muktimArga] siM aitirA. che sivapurI gurjarA. kalyANanI nagarI, [mukti- siMkha hammIpra. zaMkha nagarI] siMga terakA. zRMga, [zikhara] sivarati vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). siMgala nalarA. eka deza jyAM nalarAjAe zivarAtri vijaya karyo hato (saM.siMhala) sivarAti prAcIphA. zivarAtri siMgA gurjarA. picakArI (saM.zRMgikA); juo sivasAsaNI hammIpra. zivazAsanI, zivanA siMgAsabada, siMgiya zAsanamA mAnanAra, zaivadharmI siMgAra uktira. terakA. nemichaM. lAvala. sivasukha ArArA. AtmakalyANa- sukha, vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. zaNagAra [muktinuM sukha] (saM.zRMgAra); vIsarA. zaNagAra; zobhA sivi karpUmaM. prAcIphA. lAvala. sarve siMgAsabada cAraphA. baMsIno zabda, [baMsIno siviya prAcIsaM. zibikA, pAlakhI __ avAja] [saM.zRMgikA+zabda] sivihi gurjarA. badhA ja siMgiNi sthUliphA. dhanuSya (saM.zRMgiNI) siSa devarA. ziSya siMgiya, siMgIya cAraphA. prAcIphA. sisara prAcIphA. ziyALo (saM.zizira) picakArI (saM.zRMgikA); juo siMgA sisalau uktira. sasalo (saM.zazaH) siMgha akhAkA. nalarA. vIsarA. siMha sisi ArArA. mAthe (saM.zIrSe) siMghakesarA ArArA. siMhakesarA, lADunI sisi ArArA. zazI, caMdra eka jAta; juo saMghakesarA sisihara prAcIphA. zaziyara, caMdra (saM. siMghagatya akhAkA. siMhanI gati, rIta zazadhara) siMghA narakA. siMha sisI ArArA. zIrSe, nAyaka tarIke siMghANa uktira. loDhAno kATa (saM.siMhAna) siso devarA. *zIrSa, [*zazI, "candra] siMghAsaNa, siMghAsana ArArA. narakA. siha devarA. zuM, zuMya premAkA. lAvala. siMhAsana sihaNa prAcIphA. prAcIsaM. stana (da.) siMdhu juo saiMthau sihara terakA. sthUliphA. zikhara; gurjarA. siMduvAra terakA. eka vanaspati, [nagoDa] zikhara, mathALu [saM.] 2010_03

Page #616
siMghava/sIjhavI 530 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza siMdhava *akhAkA. "premAkA. [mIThaM] [saM. sIkArA uktira. sItkAra, sIsakAro saiMdhava sIkiri juo sIkari siMghA, siMdhu abhiU. sarva sIkuM nemichaM. premapa. vastuo rAkhavA mATe siMdhuyA aitikA. "sindhu rAga, ["siMdhu pradeza- adhdhara laTakAvavAmAM AvatI chAbaDI nA loko] (saM.zikya) kira garjaga hAthI (saM.) sIkotarI RSirA. te nAmanI [halakI koTisiMdhuvAri terakA. eka vanaspati, [nagoDa] nI] devI (saM.sindhuvAra) sIkha ArArA. RSirA. vidAya [saM.zikSA] siMdhU hammIpra. sindha dezanA (ghoDA), uttama sIkha karI ArArA. vidAya laI ghoDAnI eka jAta; juo saMdhUA sIkhADi lAvala. zikhAmaNa Apa [saM.zikSa] siMbala karpUmaM. bhAtuM (saM.saMbala) sIgiNi, sIgiNI pradyucu. rUpaca. dhanuSya siMbali terakA. zImaLo (saM.zAlmali); (saM.zRMgiNI) juo sibali sIghAsaNa kAmA(tri). siMhAsana sirAcA hammIpra. eka prakArano taMbuH juo sIcANU abhiU. bAja pakSI (de.siMcANa) sirAcA sIcivA uktira. sIMcavA siMhanikIliu gurjarA. [upavAsanI cokkasa sIjai narakA. premAkA. zRMgAma. siddha thAya, prakAranI zreNIvALu] eka tapa (saM.siMha pAra paDe nikrIDita) sIjya caMdravA. *sAdhya, "siddha karavA yogya, siMhAra prAcIsaM. saMhAra [*-ne siddha karanAra, *pAra pADanAra] siMhikAsuta premAkA. siMhikAno putra rAhu sIjhai akhAkA. akhAcha. akhegI. abhiU. sI divasI) "uSAha. diveze, rAme] ArArA. uktira. aitikA. *karpUmaM. sIala uktira. pANImAM thanAro koI choDa, cittasaM. jinarA. dazaskaM(1). narakA. sapheda kamaLa, vALo ke pATala (saM.zIta prAcIsaM. premAkA. vikrarA. zIlaka. siddha . likA) thAya, pAra paDe; pradhucu. sIjhe, riMdhAya] sIalI lAvala. zItaLa (saM.sidhyate) sIaha "vikrarA. lakSmI, saMpatti] [saM.zrI] sIjhavI vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). sIiMthu vasaMphA. seMtho (saM.sImaMta) jItI laIna; "jitADIne; *siddha karIne; sIkari, sIkarI, sIkiri *uSAha. gurjarA. [zAMta karIne] *vimapra. eka prakAraceM chatra, dhajAvADhU sIjhavI premAkA. *dhIme tApe barAbara bAphIne chatra; juo sikiri - bIjAMne duHkha daIne, [*lAga meLavIne, 2010_03

Page #617
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 531 sIta/sIlasanAha *yukti karIne] RSirA. gurjarA. sImA, hada, sImADA sIta ArArA. ThaMDI, zaradI; lAvala. ThaMDI; sImati gurjarA. suMdara (saM.zrImatI) SaDAbA. ThaMDu (saM.zIta) sImaMta RSirA. mAthAnI pAMthI, seMtho [saM.] sIta-kAla lAvala. ziyALo sImADau "RSirA. *gurjarA. nalarA. vimapra. sItanumAha juo mAha sImApradeza uparano rAjA, paDozI rAjA sItha *aMbarA. [(annanAM) kaNa, piMDa] [saM. sImADhA kAdaM(dhu). khaMDiyA rAjA; juo siktha]; uktira. mINa (saM.siktha) zImADhA sIthala mosAca. zithila sImAlu SaDAbA. sImADAnA rAjA sIdAi uktira. SaDAbA. harikhyA. pIDAya sImAhaDA vikrarA. sImADAnA rAjA, sIdAtI ArArA. sukAtI (saM.sad, sId) mAMDaliko / sIdula siMhA(zA). siMdhula, [bhojarAjAnA sIya terakA. ThaMDI (saM.zIta) - pitA] sIya prAcIsaM. sItA (satI) sIdha dazaskaM(1). zIda, zAne sIyala ArArA. gurjarA. terakA. lAvala. sIdhauM abhiuM. ArArA. uktira. gurjarA. sthUliphA. zItala . catucA. premAkA. virApa. SaDAbA. siddha sIra uktira. cittasaM. jalasrota (saM.sirA), sera; juo zirUa, sIhIra sIdhavU abhiU. siddha karAvaM, [pAra pADuM] sIrakha, sIraSa uktira. rajAI, godaDI (saM.siddha parathI) (saM.zItarakSikA) [rA.] sIdhya caMdravA. siddhi sIraNI ArArA. [goLamizrita dahIMnI] sIdhyAM kAdaM(zA). sIdhAM, sIdhesIdhAM (saM. mIThAI (rA.) siddhakAni) sIravI uktira. [*balarAma, *kheDUta sIdhyAM ADe premAkA. siddha thayaM che tene (saM.sIrapati) mATe, [siddha thayuM che tene AdhAre, othe] sIraSa juo sIrakha sIyu akhAkA. akhAcha. narakA. premAkA. sIraSa ArArA. zIrSa, mAthu siddha thayu sIrAmaNa ArArA. bhAtuMH uktira. savArano sIpa ArArA. uktira. vIsarA. chIpa (saM. nAsto zukti) sIla ArArA. aitikA. gurjarA. nemichaM. sIbali ArArA(va). zImaLo (saM.zAlmali, lAvala. vIsarA. zIla, cAritrya de.siMbali); juo sibali sIlau uktira. vIsarA. zItala sIma ArArA. sImA, hada, maryAdA; abhiU. sIlasanAha aitirA. zIlarUpI bakhtara [saM. thayu 2010_03

Page #618
sIlAvaTa/suI 532 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza zIla+sannAha sIMgA gurjarA. picakArI (saM.zRMga parathI) sIlAvaTa paMcavA. salATa, [kaDiyo] [saM. sIgiNi RSirA. gurjarA. dhanuSa (saM. zilAvartaka]; juo silAvaTTa zRMgiNI) sIva madamo. zubha [saM.ziva] sIMgI akhAkA. phUMkIne vagADavA ziMgaDAnuM sIvivau uktira. sIvaq [saM.si] banAvelu eka vAdya; upabA. eka prakAraceM sIsa ArArA. RSirA. aitikA. cAraphA. jhera (saM.zRMgin); vIsarA. ziMgaDAvALI ziSya sIMgha paMcavA. siMha sIsava juo zIzava sIMghAsaNa ArArA. siMhAsana sIsavi ArArA(va). prAcIphA. sIsamarnu sIMcAguM, sIMcANo gurjarA. premAkA. bAja jhADa (saM.ziMzapA) di.). sIso premAkA. kAca [phA.zIzaH] sIthA abhiU. seMthA (saM.sImantaka) sIha ArArA. uktira. upabA. aitikA. sIMdUrIu ArArA(va). siMdUrI, eka vRkSa (saM. ___ gurjarA. terakA. siMha sindUra) sIhadAra uktira. mukhya dvAra (saM.siMhadvAra) sIMdhava uktira. SaDAbA. siMdhAlUNa (saM. sIhalA nemichaM. siMha saindhava) sIhIa gurjarA. agni (saM.zikhina) sIdhu madamo. nirNayasiMdhu ? sIhIra akhAcha. sera, siravANI, pravAha]; sIdhUA hammIpra. siMdhadezanA ghoDA, ghoDAnI juo sIra ___ eka uttama jAta; juo siMdhU sIhIlaMkI caMdravA. siMhanA jevA keDanA sIbha uktira. kapha, saLekhama (saM.zleSmA) vaLAMkavALI sIMsami terakA. sIsama (saM.ziMzapA) sIho (saho) "aitikA. [samartha, zaktimAna] su uktira. gurjarA. terakA. nemichaM. SaDAbA. sIMga uktira. ziMgaDaM (saM.zRMgama) te (saM.so) sIMgau uktira. [*ziMgaDAnA AkArano su narapa(da). sAthe [saM.samam] daMDo] (saM.zRMgakam) su nemichaM. lAvala. so [saM.zata] sIMgaDI uktira. [*vAdyavizeSa, vanaspati- su lAvala. sArI rIte [saM.] vizeSa, picakArI] (saM.zRMgikA) suara gurjarA. sUvara, varAha, eka jaMgalI sIMgaNi, sIMgaNI prAcIphA. vikrarA. zRMgAmaM. prANI (saM.zUkara) dhanuSa (saM.zRGgiNI) suAsaNI uktira. suvAsinI sIMgA *pradyucu. [ziMgaDAmAthI banAveluM vAdya, *sui (suha) "aitikA. [sukha, tUrI] [saM.zRMga parathI] suI uktira. soya (saM.sUcI); juo sUi 2010_03

Page #619
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 533 suI/sukhari suI nalarA. darajI, saI (saM.sUcika) sukiya aitikA. sukRta, [satkarma, puNyakarma] suIu uktira. saI, darajI (saM.saucikaH); sukila prAcIphA. zukla pakSa, [suda] juo sUIu sukivA uktira. sUkavavA (saM.zuS parathI) sukaTha caMdravA. sukhaDa sukumArikA SaDAbA. suMvALI, eka prakAranI sukaDa, sukiDa aitikA. paMcavA. madamo. pUrI sukhaDa (saM.zuSka+ka) sukumAla upabA. gurjarA. terakA. nalarA. sukaDi ArArA. aitikA. zRMgAma. sukhaDa lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). sukatai zRMgAma. sukAtAM [saM.zuSka-] sukumAra, komaLa; vasaMphA(la). juo sukamAla, sukumAla ArArA. RSirA. sukamAla; juo sukhamAla devarA. nemichaM. prAcIphA. vasaMphA (la). sukulINI RSirA. nemichaM. sArA kuLanI, *vasaMvi. vasaMvi(brA). sukumAra, komaLa; kuLavAna (saM.sukulIna) juo sukhamAla sukuMalIya sthUliphA. sukomaLa sukayattha ArArA. aitikA. jinarA. saphaLa sakeDa harikhyA. sakhaDa (saM.sukRtArtha) sukkhAsaNa, sukhAsaNa prAcIsaM. zibikA, sukala dhyAna devarA. zuddha, pavitra dhyAnano nA pAlakhI(saM.sukhAsana) eka prakAra, [dhyAna ane dhyeyanA vikalparahitapaNe zuddha AtmAmAM ekAgratA] [jai.] . | sukrita premAkA. sukRtya sukala lesyA devarA. jenA vaDe jIva zubha meM sukhaDI ArArA. bhAtuM premapa. miSTa vAnagI; karma bAMdhe che te UMcI mAnasika avasthA, catucA. bheTa, puraskAra; juo suMkhaDI, [kaSAyo jemAM maMda hoya evaM AtmapariNAma, AtmavRtti] (saM.zukla lezyA) sukhaNa mosAca. sukhinI ? zaMkhinI ? zokyaNa ? [zokya - gALa rUpe] [rA.]; sukalANI ArArA. aitikA. sakalIna juo suMkhiNi, sokhaNa sukhadeva caMdravA. zukadeva sakallANavallI lAvala. suMdara kalyANavelI sukhapAla kAmA(tri). kAmA(zA). narakA. sukuMtaI sukaMti RSirA. uttama kAMti ke premAkA. madamo. pAlakhI zobhAvALu sukhama jinarA. sUkSma, [iMdriyathI grahI na saki ArArA. sAvakI (mAtA) (saM.sapatnI): zakAya tevU zarIra prApta karAvanAeM kAdaM (zA). pradyucu. prabopra. zokya (saM. nAmakarma] [jai.] sapatnI) sukhamAla [sukamAla] devarA. sukumAra sukiDa juo sukaDa sukhari sthUliphA. uttama (rA.sakharA) [jai.] [strI] 2010_03

Page #620
sukhalApI/suNaha 534 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza [saM.] sukhalApI vAgbhabA. "sukhapUrvaka AlApa AvatI hoya evo] [saM.zUka-] karanAra, [sukhadAyaka, madhUruM bolanAra] suguNI RSirA. so gaNI sukhavaTTau "vimapra. [sukhathI raheto, sukhI] sumeha RSirA. sAruM ghara [saM.] [saM.sukhavartaka sucaMga "akhAcha. gurjarA. cittasaM. nalarA. sukhazijA nalarA. sukhazayyA, [sukhAkArI nalAkhyA. nemichaM. pradhucu. khUba suMdara zayyA __ (saM.su+de.caMga) sukhasammANa cAraphA. sukha ane sanmAna - sucaMgi ArArA. suMdara gaurava (saM.saukhya+saMmAna) sucAlaNau vIsarA. jhaDapathI cAlanAro sukhAnanI catucA. sukha Ape evA mukhavALI suciMta ArArA. saciMta, asvastha sujagIza aitikA. sundara icchA; juo jagIza sukhAmo mosAca. zobhAyamAna (saM.suSama parathI) ? sukhamaya ? sujavaNau zRMgAma. zuddhi, [prakSAlana] [saM. sukhAlIya "vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). zudh parathI] susvaccha (saM.sukSAlita) sujANa gurjarA. catucA. caMdravA. vIsarA. sukhAsaNa juo sukkhAsaNa SaDAbA. jJAnI, samajadAra, DAhyo (saM.su+ jJAna) sukhAsana premapa. pAlakhI; gurjarA. ArAmabharyu Asana (saM.) sujIvI (su jIvI) *vimapra. [so jevI] sakha-sAtA "devarA sikha ane sakha. khaba sujhALA akhAcha. sUjhavALI, [jnyaanii| sukha] (saM.sukha+sAta) [saM.zudhyati parathI] sukhAsuNa vimapra. [ArAmadAyaka AsanA, suTThI nemichaM. *uttama, *zreSTha (saM.suSTha), __ *nAnI pAlakhI [*susthita] [prA.suTThia] sukhya ArArA. sukha (saM.saukhya) suDhavaM, suMDhavU madamo. UpaDavU, cAlavU, juo sugata "kAdaM(zA). [buddha bhagavAna] (saM.) suvu sugati upabA. sArI gati [avasthA, suNa uktira. zakuna; vikraca. pazupakSInA pariNAma]; [mukti] (saM.) avAja oLakhavAnI vidyA sugaMdhikA zRMgAma. sugaMdha laI janArI strI, suNau~ juo saNauM [eka prakAranI rAjaparicArikA] suNaya aitikA. nItimAna, sadAcArI, sugAla aMbarA. upabA. jinarA. lAvala. [sunItivALI] [saM.sunaya] sukALa, sAro samaya, [varasAda thayo suNavai *vimaMpra. [pakSInA avAja parathI hoya tevo samaya] saMketo jANanAra] [saM.zakunavid] sugALa "premAkA. [sugALavo, jene sUga suNaha, suNahau prAcIsaM. vikrarA. kUtaro 2010_03

Page #621
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 535 suNihara/supasAunu (saM.zunaka) sudhe mana catucA. zuddha manathI suNihara prAcIphA. zayanagRha sudho cittasaM. sudhI suNIjau vIsarA. snehIjana (saM.snihyati sudhyA aMbarA. sudhA, amRta ___ parathI); juo saNIjAM suna kAmA(tri). zUnya, [sUnuM] sutara akhAcha. [sutaruM], sahelu, samuM suna ho dUta juo sanaho sutalI siMhA(zA). pAtaLI, sIdhI ? sunAnuM premAkA. sonAnu, suvarNatuM. suta velAM ArArA. suvAvaDamAM sunichau "aitikA. [sunizcayavALA, zubha sutahAra prAcIsaM. sUtradhAra, zilpI ___ saMkalpavALA] suti ArArA. putrI sunu vimapra. zUnya manano, [bhAna vagarano] sunuM mosAca. sonuM [saM.suvarNa] sutii kAdaM(zA). pUruM thatAM (saM.samApte); sunaiye mosAca. sonAnA sikkA vaDe [saM. juo sUtUM sauvarNika] . sutra madamo. niyama [saM.sUtra] supai ArArA. catucA. soMpe (saM.samapa) sudeva ArArA. ? supai kAdaM(zA). samApta thAya suddhi ArArA. gurjarA. terakA. prAcIsaM. supaesa terakA. suMdara pradezavALAM hammIpra. samAcAra, khabara (saM.zuddhi) (saM.supradeza) sudhu kAdaM(zA). spaSTa, [kharo] supaccala prAcIsaM. susamartha [saM.su+de.paccala] sudraha gurjarA. samudra; juo suMdra supana aitikA. naimichaM. svapna sudha ArArA. zuddha, nirmaLa; zuddha, barAbara, supanAdhyAya aitikA. svapnAdhyAya, [svapnano pUrepUrI ___ abhyAsa ke vicAra rajU karatA graMtha] sudha premapa. bhAna; kAmA(tri). samAcAra (saM. suparapari aitikA. sArI rIte, suMdara rIte zuddhi); juo sudhi supari gurjarA. lAvala. sArI pere, sArI rIte sughau lalirA. sIdho, [sAco]; "narapa(da). [saM.su+prakAra] [pUrepUro, sAva]; narakA. zuddha, sAco suparikara "nemichaM. [potAno parijanavarga] sudha vAra naMdaba. zuddha pANIvALu [saM.sva+parikara] sudhAcAra ArArA. zuddha AcAravALo suparisa vikrarA. zIlaka. supuruSa, sajjana sudhi ArArA. khabara, tapAsa; zIlaka. kSema- supavittiNa aitikA. supavitra [vaDe] kuzaLa; nemichaM. zuddhi; juo zuddhi, sudha supasaMsiya aitikA. suprazaMsita, [sArI rIte sudhiI nemichaM. zuddhithI prazaMsA pAmela] sudhI catucA. sIdhI, saraLa; devarA. sAcI supasAu aitikA. gurjarA. suprasAda, kRpA (saM.zuddha) supasAunu nalarA. kRpA (saM.su+prasAda) 2010_03

Page #622
supasApa/surata-nUrata 536 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza supasAya ArArA. kRpAM (saM.suprasAda) suyaNa gurjarA. sujana, [*svajana] supramANa ArArA. pratItipUrvaka, yogyatA- suyadevi aitikA. zrutadevI, [zAstrajJAnarUpa pUrvaka devI] suprasAha (suprasAda) aitikA. zobhana kRpA- suyAra virApa. rasoyo (saM.sUpakAra) [vALA] sura vIsarA. svara, avAja subasa "vIsarA. [sArI rIte vasetuM] sura akhAcha. sUradAsa, AMdhaLo subhama nalarA. sukALa (saM.subhikSa) suraga vIsarA. svarga subhacarI ArArA. jenuM carita zubha cha evo pA suragai jinarA. devagati, diva tarIkeno subhavatI ArArA. kalyANavatI janma] [saM.suragati] subha sarmA caMdravA. kalyANa [ane sukhathI suragavi aitikA. kAmadhenu [saM.] bharela] [saM.zubhazarmA]; juo sarma - suragura gurjarA. devonA guru, [bRhaspati] subhA ArArA. sabhA (saM.suraguru) subhAva, subhAvya RSirA. cittasaM. svabhAva kA vika baharapati paNa] suma kastuvA. caMdravA. kRpaNa; juo suMba surago aitirA. kAmadhenu [saM.] sumati aitikA. IryAsamiti Adi, [halana suraghaTa aitirA. daivI ghaDo, manavAMchita Ape calana vagere viSayaka viveka] [jai.] __ tevo ghaDo [saM.] sumara- terakA. smaravU (saM.sma) suraTha terakA. surASTra pradeza sumaraNa premapa. smaraNa suraThANa vikrarA. surasthAna, svarga sumarijaMta aitikA. smaraNa karavAthI sumarevi aitikA. yAda karIne surata, suratA akhAkA. kAmakrIDA [saM.]; laganI, [dhyAna, sarata, ekAgratA]; sumANasa vIsarA. sAro mANasa (saM.su+ akhegI. dhyAna, laganI; [manovRtti]; mAnuSa) catucA. dekhAva, rUpa; narakA. kAmakrIDA; sumiNa, sumiNau uktira. aitikA. gurjarA. laganI, dhyAna; [*rUpa]; premAkA. dhyAna, prAcIphA. svapna [sarata, bhAna]; siMhA(zA). sUdha, bhAna, sumITha vIsarA. ghaNuM mIThu (saM.su+miSTa) satejapaNuM, ekAgratA, dhyAnamagnatA]; sumuhura zRMgAma. sumadhura juo surati, sUrata summa- terakA. saMbhaLAvU (prA.; saM.zrUya) di.] surata-nUrata *akhAkA. [yogasAdhanAnI be suyaI ArArA. sUe avasthAo, lakSyamAM lIna tharbu te (aMtasuyaNa vikraca. pazupakSInA avAjanA saMketo mukha vRtti)ane bAhya pravRttimAMthI nivRtta [saM.zakuna tharbu te (bahirmukhI vRtti)] 2010_03

Page #623
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 537. suratara/surI suratara, surataru ArArA. RSirA. kalpavRkSa suravai gurjarA. devendra (saM.surapati) suratasaMgrAma vasaMphA. vasaMphA (la). vasaMvi. surakhara aitikA. uttama deva, indra vasaMvi(brA). kAmakrIDArUpI saMgrAma (saM.) surasarI akhegI. dazaskaM(1). surasaritA, suratasuraMga vasaMphA. vasaMvi(brA). kAma- AkAzagaMgA krIDAno AnaMda (saM.) surasAla gurjarA. AMbAnuM sarasa vRkSa (saM.su+ suratA juo surata ___ rasAla); aitikA. *uttama, [suMdara, sarasa] suratA-kharA akhAkA. suratAmAM kharA, pUrepUrA surasuta aitirA. devaputra / lIna thayelA, [kharA suratAvasthAvALA - suraha vIsarA. *gAya, [*manohara, "uttama, lakSyamAM lIna thayelA] / "pavitra] [rA.; saM.surabhi] suratAMta kAdaM(zA). suratakriyAnA aMta surahA, surahAM ArArA. aitirA. gurjarA. samaya- (saM.) sugaMdhita (saM.surabhINi) surati cittasaM. vRtti; laganI; suratakrIDA, surahi ArArA. gAya (saM.surabhi); terakA. kAmakrIDA prAcIphA. sugaMdhayukta (saM.surabhi) surati, suratya akhAkA. laganI, [dhyAna, surahiya prAcIphA. surabhita ekAgratA]; [lakSyamAM ekAgra thavArUpa surahI ArArA(va). rAsnA, tulasI, caMdana, vRtti]; narakA. laganI, [dhyAna, saha. sAleDa Adi vakSomAMthI koI ekAgratA]; juo surata (saM.surabhi); eka kariyA| suratura prAcIphA. kalpavRkSa (saM.surataru) suraMga gurjarA. majAnU, sarasa raMgavALa; suratya, surta cittasaM. vRtti; juo surati vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. sukhama aitikA. suradruma, kalpavRkSa vasaMvi(brA). AnaMdapUrNa, manohara, suMdara surapati lAvala. devonA pati indra (saM.) surabha ArArA. surabhi, sugaMdha suraMga uktira. bhoyarUM (saM.) surabhi dazaskaM(1). premAkA. harikhyA. gAya suraMgI aitikA. suMdara raMgavALI, [suMdara]; (saM.) juo muraMgI surabhi-suta premAkA. *vAcharaDo, [baLadiyo] suriI ArArA. deve surabhi-hima-lakSaNa vasaMvi(brA). sugaMdhita suritANa prAcIsaM. sulatAna __ ane zItala (saM.) suri-nara devarA. deva ane mAnava surabhI ArArA. gAya (saM.surabhi) suriMdo lAvala. surendra, iMdra suramahila terakA. apsarA (saM.suramahilA) surI prAcIphA. siMhA(ma). devAMganA, devI suralita ArArA. AnaMdabharI (saM.sura parathI) 2010_03

Page #624
su/suhaNa madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza surIsu uSAha. sarakho, [jevo] (saM. sadRza) subihuM vimapra. badhAMne [saM. sarve + khalu ] surUva aitikA. surUpa, [suMdara ] suvedha nalarA. rasika, vidagdha, [catura] [saM. su+vidagdha] surta juo suratya 538 sula kastuvA. muzkelI ke jhaghaDAno nikAla, [bacAva, rakSA]; madamo. bhAvanI kheMcatANa, [kiMmata nakkI karavI te] (a. sulha); juo sUle = sulatANa aitikA. sulatAna sulapa prAcIkA. sahelo (saM. sulabha ) sulahalAdika SaDAbA. sulahala ( eka jaMtu ) vagere, [* zAhUDI vagere] [*saM. zalala] sulabha SaSTipra. sulabha sulyu ArArA. nIvaDyuM (rA.) [*a. sulha] suvannareha terakA. suvarNarekhA (nadI) suvaraNI juo suviNI suvarNajaTita nalarA. suvarNajaDita [saM.] suvaMsa ArArA. vAMsaLInA prakAranuM vAdya suvAna kAdaM (zA). sArA raMgavAluM (saM. suvarNa) suvAsa kAdaM (dhu). potAnuM raheThANa [saM. sva + susatau "gurjarA. vIsarA. [ svastha, zAMta] susamatha ArArA. susamartha susara prAcIphA. mIThA svaravALI susarau ArArA. uktira. sasaro (saM. zvasura ) susurau SaDAbA. sasaro (saM. zvasuraH) susera akhAkA. soMsaruM, [sIdhuM, avikRta] susthapaNauM upabA. svasthatA, sthiratA vAsa] suvAsaNiya prAcIphA. suvAsinI, saubhAgya- suha gurjarA. terakA. prAcIphA. SaDAbA. sukha; vatI strI suvo, savo, suho paMcavA. popaTa ( saM . zuka) suzaMbhu kAdaM (dhu). bahu sukha ApanAra, [ parama maMgaLakArI] [saM.] suzira virApa. kANAM (saM. suSira); juo suMsira suvihANu juo vihANu suvihita RSirA. [suMdara AcArovALA sAdhuo] [saM.] juo sui suvi lAvala. sarva suhakara, suhakaro nemichaM. sukha ApanAra suviNI (suvaraNI) * RSirA. [vikhyAta, suhaguru uktira. cAraphA. prAcIphA. zubhaguru, yazasvI kalyANakAraka prazasta guruvarya, sadguru suhaDa aitirA. gurjarA. terakA. vikrarA. vimapra. subhaTa, yoddho 2010_03 suSamA arau uktira. jemAM sukha vadhAre evo eka kALavibhAga [jai.] suSopatI cittasaM. suSupti, nidrAvasthA susai uktira. terakA SaDAbA. sukAya, sosAya (saM. zuSyati) suhaNa ArArA. zakuna suvihiya aitikA. suvihita, [suMdara AcAraNa- suhaNauM upabA. uSAha. jinarA. nalarA. zIlaka. zRMgAmaM. samyaco. svapna, sonuM vALA, sadAcArI]

Page #625
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza suhabolu nalarA. rAjAnI tahenAtamAM rahIne mIThAM vacana bolanAra, sukhabolo suhama jinarA. sUkSma [ saMparAya], [jemAM lobha - nA sUkSma aMza sivAya mohanIya karmo upazAnta ke kSINa thayA hoya evI AtmavAsthA] [jai.] 539 [manohara ] suhAya narakA. game, sukha Ape (saM. sukhApayati); narakA. lAvala. zobhe suhAyai uktira. sukha Ape (saM. sukhAyati) suhAra madamo. rasoiyo (saM. supakAra) suhAlaDI ArArA. suMvALI, [mulAyama ] bhagavAnanA gaNadhara suhama-svAmi zRMgAmaM sudharmAsvAmI, mahAvIra suhAlI terakA. prAcIsaM. suMvALI, pUrI (saM. sukumArikA); juo suhalI suhara nalAkhyA. varAha, [jaMgalI ] Dukkara (saM. suhAvau "gurjarA. [zobhAvo, suMdara rIte zUkaraH) dharo] [saM. zobhU] suhAsaNi RSirA saubhAgyavaMtI (saM. suvAsinI) suhAli "pracu [sukhanI lAlasAvALI] suhalI paMcavA. * ghI - goLamAM ghauMno loTa zekI banAvelI khAdyavAnagI, [suMvALI, eka jAtanI pUrI ]; juo suhAlI suhaba, suhavi ArArA. vikrarA. sadhavA, saubhAgyavatI strI [saM. sudhavA ] suhaMma aitikA. sudharmAsvAmI, [ bhagavAna mahAvIranA gaNadhara ] suhAi upabA. RSirA. gurjarA. vIsarA. sukha Ape, game (saM.sukhApayati); "gurjarA. terakA sukha pAme (saM. sukhA-); vasaMvi. vasaMvi(brA). sukha pAme, sukha Ape suhAga ArArA. zobhA, prazaMsA, kIrti (rA.) (saM. saubhAgya); gurjarA. sadbhAgya [yukta ]; [prazasta ] suhAgI narakA. * bhAgyazALI, [suMdara ] suhAuM gurjarA. sukha thayuM, gamyuM suhANI "nemichaM. [sukha ApanArI thaI, gamI] suhAmaNa gurjarA. sukhajanaka, AnaMdajanaka, 2010_03 suhabolu / suhela suhAMta vasaMvi (brA). *ujjavala, *prakAzita, [zobhatuM ]; juo premasuhAMtIya suhiNai aitikA. svapnamAM, [soNAmAM] suhiNo jinarA. svapna suhu ( suhu guru ) gurjarA. zubha [guru], [sadguru] suhuDa abhiU. subhaTa, yoddho suhuNauM akhAkA prabopra. svapna suhuma nigoda AnaMsta. sAdhAraNa vanaspatikAya nAmanI sUkSma jIvarAzi [jai. ] suhulUM nalAkhyA. sulabha, sohaluM, [saraLa; sukhakAraka ] [ saM . sukha parathI ] suhuMNai aitirA. svapne suheja lAvala. sAraM heta, ghaNo sneha * suhetalauM ["suhelauM] SaSTipra. saheluM [saM. sukhaparathI] suhela nemichaM. 0SaSTipra. saheluM (saM. sukha parathI)

Page #626
suho/sUIu . 540 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza suho juo suvo suMsariyAM (suM sariyAM) *gurjarA. [-nI sAthe suM ArArA. vaDe, -thI; gurjarA. harikhyA. cAlyA, dhasyA] sAthe, sahita (saM.samam) suMsira gurjarA. chidra (saM.suSira); juo suzira suMAla prAcIsaM. sukumAra, suMvALo susera akhAcha. soMsaro suMka uktira. jakAta, mahesula (saM.zulkaH) suMhAlauM narakA. nemichaM. vimapra. suMvALU, suMkhaDI aitikA. mIThAI; juo sukhaDI komaLa (saM.sukumAra) suMkhiNi vimapra.zaMkhaNI, [karkazA, kaMkAsi- suMhAlI lAvala. suMvALI, [eka jAtanI yaNa strI] [saM.zaMkhinI]; juo sukhaNa pUrI] (saM.sukumArikA) suSivA uktira. sUMghavA sU (sUa) gurjarA. dIkaro (saM.suta) suMcala uktira. saMcaLa, khAra, kALu mIThu sUa, sUyA pradyucu. prAcIphA. popaTa (saM.zuka) (saM.sauvarcalam) sUaDau gurjarA. popaTa (saM.zuka+Da) saMchiNi vimapra. "cUMcI, "chUchI sUaNa vimapra. "sajjana, svajana]; juo suMju gurjarA. [ sUjhatuM, "dekhAtuM, "thatuM] sUyaNa saMDala nemichaM. vimapra. suMDalo, Topalo sUara uktira. upabA. gurjarA. sUvara, [jaMgalo suMDAdaMDa gurjarA. cittasaM. sUMDha (saM.zuMDa+daMDa) Dukkara] (saM.zUkara) suMdabuM vetApa. siMhA(zA). sajja thakuM, UpaDa, sUA ArArA. sUtA, suvAvaDI strI javU juo suDhavU, sUDabuM, sUMDhiyA, sUA uktira. [?] (saM.sUcakAH) soDADo, soMDa sUADi uktira. prasUtikhaMDa (saM.sUtikAsuMdara-vaMdara-vAli, suMdara-baMdura-bAla vasaMvi- gRham) (brA). suMdara vaMdanamAlA, [svAgata mATenuM sUAra uktira. gurjarA. nalarA. rasoyo (saM. eka toraNa] sUpakAra) suMdAdaMDa vAgbhavA. sUMDharUpI daMDa [saM.zuMDa+ sUArai lAvala. suvADe [saM.svap] daMDa sUAroga ArArA. RSirA. strIone prasUti suMdra juo muMdra paThI thato roga [saM.sUtA+roga] suni prAcIkA. sonAmAM (saM.suvaNa) sUAvaDi vimapra. suvAvaDa; ArArA. suvAvaDa suMpI akhAkA. kAdaM(zA). lAvala. soMpI, daramyAna sevAcAkarI .. suprata karI (saM.samapya) sUi, sUI ArArA. nemichaM. soI (saM.sUci); suMba siMhA(zA). kRpaNa; juo zuMba, sUMba juo suI muMmalA prAcIkA. kaMjUsa, bakhIla sUIu uktira. saI, darajI (saM.saucikaH); suMsa ArArA. zvAsa, sUMghaq te (rA.) juo suIu 2010_03

Page #627
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza sUka akhAcha. zuSka sUjai uktira. sUjI jAya ( saM . zvayati ) sUkai uktira. "gurjarA. SaDAbA. sukAya sUjavai uktira. sojo ANe [saM. zvAyayati ] (saM. zuSka parathI ) M [sameTI sUkaTa (sUkaTa liyA ) *vIsarA. dhA, bhIDI lIdhA] sUkaDa abhiU. vIsarA. sukhaDa (saM. zuSka + DI) 541 sUkaDi abhiU. upabA. kRSNabA. gurjarA. nalarA. prAcIphA. vimapra. sukhaDa (saM. zuSka parathI) sUkavaNu SaDAbA. sUkavavAnI kriyA sUkhaDAM vimapra. sukhaDI, eka prakAranI mIThAI, juo sukhaDI, sUMkhaDI sUkhaDI kAdaM (zA). michaM. pANI nathI paDyu tevI sUkI mIThAI; pachI sarvasAmAnya mIThAI (saM. zuSkapuTikA) sUci akhAkA. soya [saM.] sUci, sUcI " premAkA. [yajJamAM ghI homavA mATenI lAkaDAnI kaDachI] [saM. sruc] sUci SaDAbA. sUcavyuM, kahyuM (saM. sUcyate) sUcI juo sUci 2010_03 sUjhai uktira. gurjarA. prAcIsaM. SaDAbA. zuddha thAya (saM. zudhyate); upabA. vimapra. sUka/ sUtUM zuddha - sAdhuone mATe vAparavA yogya - hoya sUkaDI ArArA (va). sukhaDa, caMdana sUDa jinarA. nAza (saM. sUdana) sUkara akhAkA. sUvara, [jaMgalI Dukkara] [saM. sUDau uktira. upabA. RSirA. premAkA. zUkara ] lAvala. popaTa (saM. zuka) sUDalo narakA. popaTa sUDavuM premAkA. kApavuM, nAza karavo [saM. sUd] sUDabuM (sUDhAvabuM) caMdravA. mokalAvavuM, [ ravAnA karavuM, calAvavuM ]; juo sUMDhavaM sUDAvasuM vimapra. sApha karAvavuM sUDo, sUDI narakA. popaTa, menA sUDhAvuM juo sUDAvuM sUkhima aitirA. sUkSma, [ laghu] sUgaDAMga uktira. sUtrakRtAMga nAmano jaina sUNaharauM uktira. zayanagRha zAstragraMtha sUgaNa devarA. su-guNayukta sUgAmaNau uktira. upabA. sUga upajAvanAruM ghRNAspada (saM. zUka parathI ) , sUjhavai uktira. zuddha kare (saM. zudhya parathI) sUjhIi * karpUmaM. [zuddha thaIe, pavitra thaIe] [saM. zudhya parathI] - sUNI SaDAbA. sUjI gaI [saM. zUna] sUtakI * narakA. [ azuddha, apavitra] sUtahAra upabA. suthAra (saM. sUtradhAra) sUtikA ArArA suvAvaDI strI [ saM . ]; suvAvaDI strInI paricArikA sUtikAbhavana kAdaM (zA). suvAvaDIno oraDo (saM.) sUtUM kAdaM (zA). pUruM [thayuM] (saM. samAptakam); juo sutii, soMta

Page #628
sUtu / sUriyAMpAna sUtu juo gharisUttu sUyaNa gurjarA. svajana; juo sUaNa sUtra harikhyA. taMtra, [vyavasthA, zAsana] [saM.] sUyara siMhA (ma). suvara, [jaMgalI Dukkara ] sUtra ArArA. sUtragraMtha, zAstra (saM. zUkara) sUyA juo sUa 542 sUtradhAra, sUtradhyAra, sUtrahAra uktira. nalarA. vikrarA. SaDAbA. suthAra (saM.) sUtrahIyA zIlaka. sUtariyA, sUtaranA vepArI [saM. sUtra parathI] sUtha * nalarA. [sukha] [saM. sustha ] sUthala * gurjarA. [zithila, zrAnta ] sUdanakaraNa SaDAbA. sUDavuM te, kApavuM (saM.) sUdha narakA. saMbhALa [saM. zuddhi] sUdhauM akhAkA. akhAcha. akhegI. abhiU. aMbarA. ArArA. upabA. RSirA. kAdaM (zA). gurjarA. cittasaM. dazaskaM ( 1 ). dazaskaM (2). narakA. nalarA. nalAkhyA. prabopra. premAkA. vimapra. zuddha, nirmaLa, cokhkhu, sAruM, spaSTa, sIdhuM, pUruM, sAdhuM sUkSya premAkA khabara, [bhALa] (saM. zuddhi) sUna akhAkA. zUnya, brahma sUnaka caMdravA. sanaka RSi sUnu ArArA. putra (saM.) sUnya gurjarA. sUno (saM. zUnya) sUpa dazaskaM ( 9). premAkA. sUpaDuM [saM. zUrpa] sUba naMdaba. sUma, udAsa, [mUjI ] [ a. zUma ]; juo suma, suMba madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza * sUmU [sUsamu] terakA. suSama [kALa], [jemAM sukha che evo kALavibhAga] [jai.] sUyaDau SaDAbA. sUDo, popaTa ( saM . zuka) 2010_03 sUyArai ArArA. suvADe [ saM . svApayati ] sUyArapaNai gurjarA. rasoyA tarIke [saM. sUpakAratvana] sUyArukha ArArA (va). suvAnuM vRkSa (saM. zatAhvA) sUyAroga ArArA. suvAvaDamAM thato roga sUyAvaDi ArArA. suvAvaDa sUyAMNI ArArA suvAvaDI paricArikAo [saM. * sUtijAni] sUyivA uktira. sUvA [ saM . svap] sUra akhAkA. ArArA. RSirA. gurjarA. terakA. narakA. premAkA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). vIsarA. sUrya (saM.) sUraI * vasaMphA. *vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi (brA). zUravIre sUrau * gurjarA. [zUro] sUrata akhAcha. * suratA, laganI, [vRtti ]; juo surata, sUrta sUratA SaDAbA. zUrapaNuM (saM. zUratA ) sUrayopama aitikA. sUrya samAna sUrA upabA. sUvara, Dukkara (saM. zUkara) sUmaDo dazaskaM (2). premAkA. "kaMjUsa, jaDa, sUraja uktira. gurjarA. vIsarA. sUrya [[mUjI ] sUrima prAcIsaM. zaurya strInI sUrimaMtu aitikA. sUrimantra, [sUri e padavI mATeno maMtra ] sUriyAMpAna premAkA. * kasabajarInA tAravALAM

Page #629
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 543 sUrIsarA/seedrI pAna, [koI vanaspatinAM pAMdaDAM] sUMAlau~ uktira. upabA. sukumAra, kUmaLu sUrIsarA lAvala. sUrIzvara, zreSTha sUri - sUMkhaDI ArArA. uktira. mIThAI, juo AcArya sUkhaDAM sUrNya cittasaM. sUraja sUMgo "vimapra. [chatrano eka prakAra di.suMga] sUrta akhAkA. akhAcha. laganI, [vRtti]; sUMcalU SaDAbA. saMcaLa (da.saMcalU) [saM. juo sUrata sauvarcala] sUla upabA. "jinarA. pIDA (saM.zUla) sUMThI SaDAbA. sUMTha (saM.zuMThiH) sUle caMdravA. ?, ["kiMmata karavAmAM, *ukela- sUMDa uktira. sUMDha (saM.zuNDA) ___ mAM]; juo sula sUMDhiyA premAkA. sajja, taiyAra thayA; juo sUvA ArArA. popaTa (saM.zuka) ___ suMDhavU sUsaNAM vimapra. *mIThAzabharyu vartana khUna cittasaM. zUnya sUsama gurjarA. jemAM sukha che evo kAla- sUMpADI kAdaM(zA). saMpAdita karI, meLavI vibhAga (saM.sUSama) [jai.]; juo sUmU (saM.samarpitaka) [saM.saMpAt parathI] sUsamadUsama gurjarA. jemA pahelAM sukha ane . sUMghu premAkA. soMpyu [saM.samarpita] pachI duHkha che evo kAlavibhAga (saM. sUMba aMbarA. sUma, kaMjUsa [a.zUma]; juo sUSamaduHSama) [jai.] zuMba, suMba, sUba sUsamasUsama gurjarA. jemAM sukha ne sukha ja sUMba uktira. dorI (saM.zuMba) __ che evo kAlavibhAga [jai.] saMhAlI uktira. suMvALI, eka prakAranI pUrI sUhaNUM uSAha. svapna, soj ___ (saM.sukumArikA) sUhara kAdaM(zA). [suvara], Dukkara (saM.zUkara) sRga *caMdravA. [svarga] sUhava prAcIphA. suMdara (saM.subhaga) sRja prAcIphA. mALA (saM.sraja) sUhava, sUhavi, sUhavI uktira. aitikA. sRSTi vinA premAkA. [utpatti vinA], janma jinarA. pradyucu. prAcIsaM. saubhAgyavatI, vinA sadhavA strI (saM. sudhavA) seiMdrI nalAkhyA. [aMtaHpuranI] dAsI (saM. sUhAlI nalarA. lIsI, suMvALI; pUrI jevo sairindhrI) eka khAdya padArtha, suMvALI (saM. seI uktira. anAjanuM eka mApiyuM (saM. sukumArikA) setikA); juo setikA sUhAMlaDI zRMgAma. suMvALI, [nAjuka] seu [seya terakA. SaDAbA. parasevo (saM. sUM gurjarA. jevU [saM.samam] sveda) sUM vIsarA. sAthe (saM.sahita) seevrI madamo. sairaMdhrI, [aMtaHpuranI dAsI, 2010_03

Page #630
sekivA vAMchai/sevai. 544 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (ahIM) virATanagaramAM e rUpe rahelI sera kAmA(tri). zahera draupadI] sera madamo. ? sekivA vAMchai uktira. [*zekavA icche, seraDe dazaska(2). premAkA. raste, mArge; ___ "siMcana karavA icche] (saM.sisikSati) juo zeraDo sekhala ArArA. SaSTipra. zeSanAga, nAgadevatA serAhaDA kRSNaca. [eka azvajAti di. seja rUpaca. pathArI, zayyA . serAha] sejagaMDUA uktira. ozIkAM (saM.zayyA- serya cittasaM. saravANI gaNDakAH) sela uktira. pradyucu. prAcIsaM. hammIpra. zalya, sejA catucA. narakA. zayyA, pathArI eka prakArano bhAlo (prA.sella) seji kAdaM (zA). *saheje, *svAbhAvika rIte, selaDI *vimapra. [?] pathArImA] selahuta, seluta, seluhata, seluhuta vikrarA. seju madamo. Dhabachaba, lakSaNa . eka rAjyAdhikArI, zelata [saM.selabhRt, sejyA madamo. zayyA zalyahasta] seTa paMcavA. zeTha (saM.zreSThin) seli (saraseli) gurjarA. [bANa calAvavAnI] seThi aMbarA. uktira. gurjarA. SaDAbA. zailI, rIta, kaLA, kuzaLatA siMhA(ma). zeTha (saM.zreSThi) selI caMdravA. [sahelI, sakhI] seNa narakA. narapa(da). snehI, svajana selI *narapa(da). sahelI, [saraLa] seta gurjarA. prAcIsaM. lAvala. vasaMphA. selu prAcIphA. kasabI uparaNo vasaMvi. zveta, sapheda seluta, seluhata, seluhuta juo selahuta setikA SaDAbA. anAjanuM eka mApa; juo selo premAkA. doraDAthI DhoranA pAchalA pagane bAMdhavA te setuja, setujau, settuMjaya, setraja gurjarA. selo vALe dazaska(2). dohavA vakhate page prAcIsaM. zatrujaya ___ doraDI bAMdhe *setra [setta] gurjarA. zveta seva(sava) terakA. sarva setraja juo setuja seva akhAkA. ArArA. gurjarA. caMdravA. sedhAMNa madamo. --, [lakSaNa] [saM.*sAbhi- devarA. premAkA. lAvala. SaDAbA. sevA, __ jJAna]; juo sahinANa, seMdhANa upAsanA, pUjana sena narakA. sAna, AMkhano izAro [hiM.saina] seva caMdravA. sevya, sevavA yogya sebAsa madamo. zAbAza sevai AnaMsta. seve, [sevA kare]; [sAnnidhya seya juo seu kare]; [pAlana kare]; ArArA. ArAdhanA saI 2010_03

Page #631
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 545 sevaDo/soI kare, abhilASA rAkhe; upabA. Acare, kalagI]; juo zeharu [sevA kare, sAnnidhya kare]; RSirA. sehalA * uSAha. [salAha, zikhAmaNa] [u. seve, [Azraya le]; terakA. seve, [sevA silAha kare], [Azraya le, sAnnidhya kare]; sehe madamo. so; juo zehe *premAkA. [upabhoga kare, lagADe]; seheja cittasaM. sahaja, sahajapaNe, mUlabhUta lAvala. seve, sevA kare, [Azraya le]; . rIte vIsarA. sevA kare; vase; SaDAbA. seve, sehesa devarA. hajAra (saM.sahasra) Acare sehesA madamo. sahasA, [vagaravicArya] sevaDo vetApa. jaina yati (saM.zvetapaTa) seM, sehe dazaskaM(1). premAkA. eka so sevanA AnaMsta. sevA, [upAsanA] . seMgIyA kastuvA. guTikA ? [ziMga] sevaMta, sevaMtI, sevaMtrI ArArA(va). uktira... seMtho premAkA. strIo- seMthAmAM paheravAnuM eka phUlajhADa, [sapheda gulAba] (saM.zatapatrikA); juo sayavatti ___ eka ghareNuM sevaMtrA *caMdravA. narakA. premAkA. "madamo. seMdhANa vetApa. cihna [saM.*sAbhijJAna]; eka phUlavelanAM phUla, [sapheda gulAba] juo sahinANa, sedhAMNa sevaMtrI juo sevaMta sevAsa kastuvA. sahavAsa sesa uktira. devane caDAvyA pachIno prasAda seMsa juo sataraseMsa (saM.zeSA) sehe juo meM sesa gurjarA. zeSanAga saighapaNa nalarA. zIghrapaNuM, utAvaLa sesaphUla catucA. zIzaphUla, eka AbhUSaNa sasa saiyala akhAkA. zaila, parvata; juo sahIala seha premAkA. *madada, *sahAya, zikSA, sairaMdhrI premAkA. [aMtaHpuranI] dAsI upadeza] [prA.] saivasi jinarA. potAne vaza sehaja catucA. ?, [*zreSThatA, "uttamatA]; so gurjarA. terakA. madamo. vIsarA. te (saM. juo sahija saH, so) sehara terakA. zikhara soi abhiU. RSirA. gurjarA. nemichaM. sehara ArArA. mugaTa (saM.zekhara); terakA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). te zekhara, avataMsa, [mugaTa, ziramora ja (sa. saH api) prAcIphA. mAthA uparano puSpano alaMkAra, soi ArArA. sukhasagavaDa zekhara soi *zRMgAma. [] seharau uktira. jinarA. mukuTa (saM.zekhara); soI uktira. [*sAMbhaLelI vAta, "kiMvadaMtI] devarA. jarIno paTako, [phUlanI (saM.zrutirvAtA) 2010_03

Page #632
soI/sobhAga 546 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza soI kAmA(tri). dazaskaM(2). premAkA. saI, soDi aitirA. chor3I darajI [saM.saucikaH] soDo madamo. sADalo ? soIkAra dazaskaM(2). premAkA. saI soDhADo juo soDADo sou gurjarA. te (saM.saH khalu) soDho mosAca. taiyAra thaIne Avo souM ArArA. sUuM [saM.svap] soDhI * narapa(da). [taiyAra thaI] sokalaDI narapa(da). zokya soNa gAMTha bAMdhI * narakA-2. [zakuna cAlyuM sokaM narapa. zokyo (saM.sapatnI) na jAya te mATe vastrane cheDe gAMTha bAMdhI] soki ArArA. sAvakI, [oramAna] (saM. sodha kAmA(tri). zuddhi, khabara sapatnI) sodhai vikraca. zodhe, "khoLe, [juetapAse]; sokhaNa catucA. zokyaNa, sapatnI (gALa upabA. zuddha kare; [juetapAse] rUpe); juo sukhaNa sodhaNa ArArA. zodha, te sokhI ArArA. *zokavALo, [*sukhI] sodharmI siMhA(ma). saudharma devalokanI sokhe juo harakha-sokhe sodhAvIu ArArA. zodhAvyuM, jovaDAvyu soga nemichaM. zoka, [pIDA] sonaiu nalarA. vimapra. vIsarA. sonaiyo, sogata aitikA. sugata, bauddha sonAmahora (saM.sauvarNika) . soca cittasaM. vicAra [saM.zoca] sonaDI jAI ArArA(va). pILA phUlavALI sojAM premAkA. uttama [saM.zodhya] jAI (saM.sauvarNajAti) sojhAvIu ArArA. zodhAvyo. khabara kaDhAvI sonamakhI akhAcha. suvarNamAkSika (eka (saM.zudhya-) dhAtu), [moTe bhAge gaMdhakamizrita lokhaMDa] sojhAlyA vimapra. *raMgyA, [*cItA] sonA-purisu, sonA-purusu siMhA (ma). suvarNasoTA premAkA. [gADAnA beThakabhAganA puruSa; juoM purisu hema lAkaDAnA] dAMDA sonA-porisa prAcIsaM. suvarNa-puruSa soDano ghA (soDano ghA thayo sahodara) sonAra akhAkA. uktira. sonI (saM.suvarNa*premAkA. [eka kUkhamAM janmelAne - kAra) bhAIne haNanAra bhAI ja thayo] sonIyA devarA. sonaiyA, [sonAmahora] soDapAlakhI paMcavA. *krIDA mATenI zayyA sonaiyo premAkA. zIlaka. sonAmahora, [*soDamAMbheTavU-vaLagaqte] [gu.soDa+ sonAno sikko [saM.sauvarNika] saM.paryakha sopA devarA. soMpyA (saM.samap) soDADo (soDhADo) naMdaba. soMDhADo, [sajja sobhAga ArArA. zobhA, kIrti (rA.) karI laI jAva]; juo sUMDhavU (saM.saubhAgya); lAvala. bhAgyazALI 2010_03

Page #633
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza [paNuM ] ; upabA. suMdaratA (saM. saubhAgya) sobhAgya cittasaM. saubhAgya, zobhA sobhAgI premAkA. * saubhAgyavatI, [zobhatI, suMdara ] soma ArArA. saumya soma (somasiddhAnta) * prabopra. [eka tAMtrika darzana ke graMtha ] 547 soya akhAkA. ArArA. kAdaM (zA). narakA. premAkA. te [ja] (saM. so'pi ) soyara zRMgAmaM. sahodara bhAI sora narakA. soLa, zarIra uparano AMko sora vimapra. *paDakAra, [ avAja] [phA. zora ]; RSirA. kAdaM (zA). zora, avAja sora * narakA. [zUra ] soraMgI madamo. * siMhA (zA). e nAmanI vanaspatinAM mULa jevAM gUMchaLAMvALA [vALa] sorI nemichaM. sorIpura (gAma) sovana (sovana zAli) nemichaM. *sArA varNanA - raMganA, UjaLA, [cokhAnI eka jAta] soLahau * vIsarA. [soLavaluM, zuddha (sonuM)] (saM. SoDazaka) soLAM premAkA. eka prakAranAM aboTiyAM sovaNa terakA. suvarNa (saM. sauvarNa) sovana, sovina jinarA. sonuM; * uSAha nemichaM. sonAmahora; ArArA. gurjarA. nemichaM. rUpaca. lAvala. vasaMphA (la). vasaMvi. vasaMvi(brA). vIsarA. sonAnuM; ArArA. nemichaM. *vasaMphA (la). *vasaMvi. vasaMvi (brA). sonerI (saM. sauvarNa) 2010_03 sobhAgya / soha sovanavAna vasaMvi (brA). sonerI raMga (saM. sauvarNavarNa) sovanna, sovrana terakA lAvala. vasaMphA. suvarNa, suvarNanuM (saM. sauvarNa) sovannamai terakA. suvarNamayI (saM. sauvarNamayI) sovanIkAMbaja gurjarA. sonAnuM kamaLa (saM. sauvarNikAMbuja) sovarNAgara akhAcha. sonIne khapa lAgato eka jANIto paththara, [sonAgeruno paththara ] sovA uktira. suvA (saM. zatapuSpA) sovAsaNa premAkA. saubhAgyavatI strI [saM. suvAsinI ] sovina RSirA. karpUmaM. sonAnuM (saM. sauvarNa); juo sovana sovraNa akhAkA. premAkA. sonuM narakA. sonAnI; kAmA (zA). suMdara raMganuM, [sonerI ]; premAkA. sonerI sovrana * vasaMvi. [ sonerI ]; vasaMvi(brA). sonuM (saM. sauvarNa); vasaMphA. juo sovanna sobranavAna vasaMphA. vasaMvi (brA). sonerI raMga (saM. sauvarNavarNa) sosa aitikA. aphasosa, kheda; 0 jinarA. *ciMtA, [aphasosa, kheda ] gurjarA. sUkave, kRza kare (saM. zoSayati) sosiyakAya SaDAbA. sosI sUkavI nAkhelI kAyAvALA (saM. zoSita + kAya ) soha ArArA. jinarA. nemichaM. lAvala. zobhA -

Page #634
sohai / sauvIra sohai RSirA. gurjarA. terakA lAvala. vasaMphA. vasaMvi. zobhe [saM. zobhate ] sohakarI RSirA. zobhA karanArI sohaga, sohagga ArArA. aitirA. gurjarA. terakA. saubhAgya, [bhAgyazALIpaNuM], [ mAMgalikatA ] ; jinarA. saubhAgya [rUpa] sohagI ArArA. TaMkaNakhAra sohagga juo sohaga sohajI abhiU. sojI, "nirupadravI, [uttama ]; juo sojAM sohaNa prabopra. svapnamAM 2010_03 548 - madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza sohilauM AnaMsta. ArArA. uktira. upabA SaSTipra. saheluM, saraLa, sugama [saM. sukha parathI]; gurjarA. suMdara, [sukhabharyuM ]; [saheluM] sohammAiva iMda aitikA. devaloka saudharmanA soMDhiyuM premAkA. soMDhyuM, taiyAra thayuM, [taiyAra thaI cAlyuM] adhipati indra sohala juo chohalau sohabAtuM premAkA. sukha ApatuM sohaMga akhAkA. soham, (te huM huM tevo bhAva ) sohA kRSNaca. zobhA sohAkara RSirA. zobhAnI khANa (saM. zobhA- saukSa ArArA. sukha (saM. saukhya) kara) saugata * prabopra. [ bauddha] (saM.) sohAmI gurjarA. zobhAmayI, suMdara sohAya narakA. sukha Ape, game; [zobhe]; premAkA. sukha Ape; zobhe saudha aitikA. kAdaM (zA). mahela, prAsAda [saM.] saudharama, saudharma ArArA. saudharma nAmano devaloka sohAvai ArArA. * premAkA. sukha Ape, [game] (saM. sukhApay) sohAvai lAvala. zobhAve sohAvu ArArA. sohAmaNuM, [managamatuM ] (saM. zobhA) [saM. sukhApay parathI ] sohAsapa, sohAsaNi narakA. vimapra. [suvAsinI], saubhAgyavatI [gamatuM] paramAtmA sohelAM premAkA. sukhadAyaka, [sukhabharI sthitio] sohoNuM akhAkA prabopra. svapna sohoto premAkA. *zobhIto, suMdara, [soMto samApta thayelo]; juo soMtasoMDavuM dazaskaM ( 9). sajja thaIne javuM; juo suMDha sota- harikhyA. pUruM thavuM, samApta thaj; juo sohoto, sUMtUM sotuM premAkA sAthe, sahita soMdho dazaskaM ( 2 ). narakA. premAkA. sugaMdhI padArtha saurasena nalarA. zUrasena pradeza jyAM nalarAjAe vijaya karyo hato, mathurAnI AsapAsano pradeza (saM.) sauvarNa akhegI. suvarNa [saM.] sauvIra nalarA. eka pradeza jyAM nalarAjAe vijaya karyo hato (saM.)

Page #635
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza sauvIra / svaramaMDala sauvIra abhiU. *kalAI, [suramo, eka sphaTika *akhAkA. [sphaTikamaNi]; premapa. khanijadravya ] kAca [saM.] sauhU, sauhu caMdravA. sahu smara akhAkA. kAmadeva [saM.] skala - nalarA. khasI paDavuM paDI javuM (saM. smaraNI mosAca. mALA [saM.] skhal) 549 skaMda AnaMsta. skaMdha, [samudAya, varga ] skaMdhAvAra kAdaM (zA). nalAkhyA. chAvaNI (saM.) skhalita thaI * premAkA. [ kAmAvegajanya skhalana tha] stakI prAcIkA. thakI, [-thI] (prA. thakkia parathI) stavivA uktira. stavavA, stuti karavA staMbha- pUtaLI nyAya akhAkA. thAMbhalo eka hoya paNa pUtaLI aneka, evI rIte anekatAmA ekatA stupa aitikA. stUpa, thUbha, [ smaraNastaMbha ] strINa gurjarA. straiNa, bAyalo strImi kAdaM (zA). * strIothI bhareluM, [strIo vaDe racAyuM hoya evaM] (saM. strImaya) strIraji vikraca. strIrAjyamAM strIrAjya nalarA. eka pradeza jyAM nalarAjAe vijaya karyo hato (saM.) sthakI dazaskaM ( 9). -thI, [vaDe] sthavira ArArA. vRddha (saM.) sthitya akhAkA. sthiti sthira cittasaM. sthAvara, [ agatizIla padArtha ] sthUlapaNuM cittasaM. moTApaNuM, prauDhatva snAta kAdaM (dhu). snAna sneha cittasaM. tela [saM.] Jain Edqention International 2010_03 smarivA uktira. smaravA, smaraNa karavA smRti prabopra. saMmati, [samarthana] sthauM AnaMsta. gurjarA. nemichaM. vasaMphA (la). zuM (saM. kIdRzakam ); vasaMvi (brA). zA mATe sya ArArA. gurjarA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi (brA). sAdhe (saM. samam); vIsarA. sAdhe, vaDe, [pratye]; juo zyaM sya kRSNaca. siMha syAtho cittasaM. zAmAMthI syAdavAda AnaMsta. anekAMtavAda, vastunAM anekavidha pAsAM - dharmonA svIkArano vAda svAmI nalarA. prabhu, svAmI syAla uktira. paMcavA. ziyALa (saM. zRgAla) syuM aitikA. [zuM, kevaM] [saM. kIdRzakam ] sloka madamo. zaloko, gauravagAthA (saM. zloka) * svaaMbara madamo. svayaMvara svadai vasaMvi. vasaMvi (brA). svAda Ave, ruce (saM. svadati ) svayaMvara kAdaM (dhu). gAMdharvavivAha, [svajanonI saMmati ke sahAyanI apekSA vagara kevaLa varakanyAnI parasparanI prItithI thatAM lagna] [saM.] svaramaMDala nemichaM. eka prakAranI vINA [saM.]

Page #636
svasamaya/haTI 550 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza svasamaya AnaMsta. potAno siddhAMta [saM.] hau vasaMphA (la). vasaMvi(brA). huM (saM.ahaM) svastAni uSAha. potAnA sthAnamA hauo, huo, hUo kAdaM(zA). nalAkhyA. svA paMcavA. sau (saM.sava) ___thayo (saM.bhUtakaH) svATika madamo. sphATikamaNi hauNahAra ArArA. upabA. honAra svATIkamaNi madamo. skATikamaNi hae, he kAmA(tri). haya, ghoDo svAtabuMda akhAcha. svAtibiMdu, [svAti hakalAvatAM narakA. dhamakAvatAM nakSatramA paDatuM varasAda- TIpU] hakAi uktira. uSAha. narakA. prAcIphA. svAti-biMdu premAkA. [svAti nakSatramA paDatA SaDAbA. bolAve, nimaMtre (saM./de.hakkAra); jalabiMduthI janmatuM] motI *lalirA. [kahe,jaNAve]; akhAkA. svAdhyAu SaDAbA. svAdhyAya, dharmaciMtana pradyucu. premAkA. hAkala karI uzkere, svAmi lAvala. kArtikasvAmI, kArtikeya paDakAre, lalakAre svAMma, svAmya madamo. svAmI hakIgatya caMdravA. hakIkata svii kAdaM(zA). potAnI meLe (saM.svayaM) hakoma catucA. hukama skhe akhAkA. svayaM, pote hakiM * vimapra. [hAkathI, paDakArathI] [di.; svepada akhAkA. svayaMpada, Atmapada, brahmapada rA.] skheva-lava kAdaM(zA). parasevAnAM TIpAM (saM.) hagai uktira. maLatyAga kare (saM.hadate) shAvo narakA. pakaDavo [saM.sAdh] hacarake jAya juo hIcarake shoto narakA. soto, sAthe [saM.sahita] haccera ArArA(va). eka vanaspati, kaI te aspaSTa ha kAdaM(dhu). nakkI [ja] [saM.hi] hajIrA hammIpra. minArAvALo rojo [a. - uSAha. prabopra. prAcIkA. saMbaMdhArtha pratyaya, hajhIraH] [-muM] (saM.sya) hajUra akhAkA. ArArA. pratyakSa, sAme hAjara hui gurjarA. nemichaM. vIsarA. che (saM.bhavati) (phA.). hai nalAkhyA. haiyuM, hRdaya haTakai jinarA. premAkA. dhamakAve, bhaya huii, huIi ArArA. kAdaM(zA). gurjarA. upajAve; juo haTakI hRdayamAM haTakaNa jinarA. dhamakAvaq te huimayaNa (hui hai mayaNa) aitikA. madana haTakI *jinarA. [-ne choDIne, sivAya, kAmadeva haNAya che [saM.hataH madanaH] vinA]; * RSirA. [aLagI rahI]; juo haize narakA. hoIza, [haze] haTakai huII juo haii haTI vimapra. hATa, dukAno, [bajAra, pITha] 2010_03

Page #637
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 551 haTe hanavaTI [saM./de.haTTI]; juo ghI haTI haNavai AnaMsta. haNave, haNavAthI, hiNavAhaTe premAkA. haThe, haThathI ___ mAM] [saM.han] haTTa vikrarA. hATa di.] haNivaM uktira. haNavU, hatyA karavI (saM.han) haTTa-uli zRMgAmaM. dukAnanI hAra (da.haTTA hatau gurjarA. *virApa. bicAro (saM.hatakaH) saM.Avali) hata-uchAha premAkA.jeno utsAha nAza pAmyo haTTazreNi vikrarA. hATanI hAra, bajAra che evo haThAI AnaMsta. haThapUrvaka -hatA vimapra. thI , [-mAMthI, dvArA] haThiu gurjarA. virApa. haThe caDyo, -hatu vimapra. -thI (anuga) [aDagapaNe tatpara thayo] (saM.haTha parathI) hutya ArArA. RSirA. gurjarA. jinarA. haThiyo premAkA. haThIlo, jIdavALo nemichaM. zRMgAmaM. hAtha (saM.hasta) haThI ArArA. haThapUrvaka, parANe hatyi terakA. hAthI (saM.hastI) hamya cittasaM. haThe, baLapUrvaka hatthiyAra prAcIsaM. hathiyAra di.] haDakolAvaq narapa(da). tiraskAra karavo, hathanAli hammIpra. hastanAli, hAthamA rAkhIne haDabaDAva, phoDavAnI nAnakaDI topa har3abacI dazaska(2). haDapacI hathalevau, hathaLevau aitikA. pradyucu. vIsarA. hUDabaDai akhAkA. RSirA. gabharAya, pANigrahaNa saMskAra, hastameLApa, kamakamI UThe; juo harabara hathevALo] (saM.hasta parathI) haDabaDAvI premAkA. gabharAvI; juo hathavAsI premAkA. "hAthamAM vasetuM, AvekheM, harabaDAva, [*hAthamAM rAkhIne], [*hathavAsAthI - haDabAi uSAha. pakaDAya, haDaphAya (DhAlanA) hAthAthI] huDahaDa upabA. moTethI hasavAno dhvani (da.) hathasAla uktira. hastizAlA huDahaDai uktira. jorathI hase di.] hathi gurjarA. hAthathI (saM.hasta); juo haDi vikrarA. SaDAbA. heDa, page bAMdhavAmAM sai-hathi ___ AvatI lAkaDAnI beDI (saM.) hathiNAura uktira. gurjarA. hastinApura haDI premAkA. doTa hayDU SaDAbA. hathoDo (saM.hasta parathI) hUDI cittasaM. aDI, muzkelI hada cUkI cittasaM. sImA - bhedarekhA lupta haDIyATI premAkA. haDI [daIne], doTa [daIne] thaI haDole madamo. rUstasa. haroLe, [senAnA agra haya premAkA. hada (prAsArthe 'hadya') bhAge] [tu.harAvala hanavaTI kAdaM (zA). dADhInI haDapacI (saM.hanuhaNaNahAra upabA. haNanAra paTTikA). ___ 2010_03

Page #638
haphtaha/harikhA 552 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza haphtaha ArArA. saptAhamAM (phA.) haraNa karanArA eka deva, [indranA padAtihabaka premAkA. bIka, phALa sainyanA eka adhipati] (saM.harinaigahabakI gurjarA. habaka, phALa (a.hayaba?) meSi) [jai.] habUke narakA. phALa anubhave, [dhrAsako haraNI narakA. mRgazIrSa nakSatra khAya]; juo abUke haraNI dazaskaM(2). haraNa jevA vAnanI hama lAvala. amane harade madamo. hRdaya hamacI narakA. lAvala. krIDA ke nRtya sAthe haraniza dazaskaM(2). aharniza, rAtaMdahADo gAvAno kAvyaprakAra harabaDAvayU~ dazaskaM(1). gabharAvaIM; juo hamacI narakA. amArI (ma.) haDabaDAvI hamAla jinarA. majadUra [a.hammAla] harabara siMhA(zA). *gabharATa, [utAvaLa]; hamelo premAkA. paTTo, [gaLAmAM paheravAnuM juo haDabaDai eka AbhUSaNa] [a.hamAIla harama caMdravA. harmya, mahela haya ArArA. RSirA. premAkA. devarA. ghoDA haravai vAgbhabA. haravAnI kriyAmAM, [haravA(saM.) thI] [saM.ha] hayagayarahavara cAraphA. azva, hAthI ane harasa terakA. harSa / suMdara ratho (saM.hayagajarathavara) harasa-vasa terakA. harSavaza hayaDuM devarA. haiDu (saM.hRdayakam) harasIya vasaMvi(brA). harSa pAmIne hayavara lAvala. zreSTha azva [saM.] hara-hAra zRMgAmaM. mahAdevano hAra, nAga [saM.] hayAsa zRMgAma. hatAzA harANa aitirA. karpUmaM. vikrarA. vimapra. hayAsu aitikA. hatAza Azcaryacakita, [stabdha] [a.hairAna] yAsuM * aitikA. [hRdayathI] harAlau *gurjarA. [prabaLa AkAMkSAvALo] -hara vasaMvi. ghara (saM.gRha) harAvatau *gurjarA. virApa. harI lAvato harai vAgbhabA. caturthI ane SaSThIno anuga, hari * kAdaM(gha). kAdaM(zA). ghoDo [saM.]; [-ne]; juo raiM, rahaI, haI lAvala. siMha [saM.]; aitikA. sUrya [saM.]; harakha-sokhe akhAkA. [harSa ane sukhathI] nemichaM. vAMdaro [saM.] [saM.harSa+saukhya] hari-AnanI premAkA. caMdra jevA mukhavALI harakhIyalA prAcIphA. harakhyA [saM.] haraDUAM ArArA(va). haraDAM, moTI haraDe ? harikha nalAkhyA. harSa haraNa terakA. narakA. haranAra (saM.) harikhA [harikhI] lAvala. harSita thaI, haraNakameSi, haraNagameSi devarA. garbhAdinuM AnaMdita thaI 2010_03

Page #639
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 553 hariparvaNI/haluApaNuM hariparvaNI premAkA. bArasanI tithi [saM.] halakAro premAkA. khepiyo, saMdezavAhaka hariyAla uktira. SaDAbA. haratAla, eka halakAryA premAkA. haMkAryA, prasthAna karAvyu upadhAtu (saM.haritAla); juo harIyAla halake premAkA. UmaTe, [AnaMdathI Dole] harilaMkI RSirA. siMhanA jevI pAtaLI halake-halake dazaska(1). haLavehaLave, kamaravALI; juo laMka-kesarI [halaka - lacakapUrvaka harilocanI catucA. kamalalocanI [saM.] halada ArArA. ArArA (va). uktira. haLadara harivadanI mosAca. candramukhI [saM.] (saM.haridrA) harivAsara kRSNabA. ekAdazI [saM.] halavUAM vaDAM uktira. haLadarayukta vaDAM harisa aitikA. terakA. harSa (saM.haridrANi vaTakAni) harisIya vasaMphA. harakhIne (saM.haSa) halaphaluM harikhyA. hAMphatuM, hAMphaLuphAMphaLu harI uktira. lIlu ghAsa, bhAjI (saM. halamala premAkA. halacala, [bUmAbUma, - haritakam) tAkIda] harIaDA *vimapra. [eka azvajAti - halayau [haluyau] SaDAbA. haLavo (saM. lIlAza paDatA raMganI]; juo harIyaDu laghuka) harIAlI vimapra. aneka arthavALo padya- halarI ISa uktira. haLano dAMDo (saM.halasya prakAra ISA) harIyaDu prAcIphA. ghoDAnI eka jAta - halavaI premAkA. mIThAI vecanAra, kaMdoI [lIlAza paDatA raMganI]; juo harIaDA halavAI ArArA. halakApaNuM, agaurava, harIyAla vasaMvi. vasaMvi(brA). haratAla, eka [*kaMdoI]; juo halUMAi upadhAtu (saM.haritAla); juo hariyAla *hala sAi, hala sAhi *terakA. prAcIsaM. harI rAkhai ArArA. laI jaIne sakhe hale sakhi, [alI sakhI] harIlA narakA. harI lIdhelA [ma.] [saM.ha] halahara prAcIsaM. haladhara, [balarAma] harIvadanI catucA. candravadanI halahala abhiU. karpUmaM. utAvaLa di.] harIsUta catucA. kAmadeva [saM.harisUta] halA narapa(da). puruSavAcaka saMbodhana, harIharI cittasaM. lIlIchama [saM.harit] [alyA] harSai AnaMsta. uktira. khuza thAya (saM.haSa) halAhala cittasaM. haLAhaLa viSa [saM.] hala asaMphA. vasaMvi. vasaMvi(brA). alI, halANa narapa(da). *dedAra, [cAlacalagata] khIne saMbodhana (saM.halA) halAhala madamo. utAvaLa lakAra * narapa(da). [*halaka, *haLavApaNuM, haluau uktira. haLavU (saM.laghuka) *caMcalatA haluApaNu nalAkhyA. haLavApaNuM, laghutA 2010_03

Page #640
halui / hasamasa (saM. laghuka + tvana) halui nalarA. haLave, dhIre (saM. laghukena) halui nalarA. haLavI, halakI, [ agaurava pAmelI] (saM. laghukA) halue catucA. haLave [saM. laghukena] haLu-haLue premAkA. haLavehaLave, dhIme dhIme haluo madamo. haLavI (saM. laghuka+ka) haluyau kastuvA. haLavo, [dhImo ]; juo halayau haluakarmau SaSTipra. jenAM alpa karma avaziSTa rahyAM hoya evo, zIghra muktigAmI (saM. laghu+karmI) havaDA, havaDAM ArArA. uktira. kAdaM (zA). nalarA. nalAkhyA. pradyucu. premAkA. madamo. SaDAbA. hamaNAM (saM. adhunA, prA. hauNA) havaNAM AnaMsta. paMcavA. hamaNAM (saM. adhunA ) halUAi upabA. halakApaNuM, [ agaurava ] (saM. havaM uktira. have ( AraMbhavAcaka) (saM.atha); laghu parathI); juo halavAI juo hava havAla premAkA. hAlata [ a. ahavAla ] havAlai aitikA. havAle, suparata havAsI *jinarA. [* TippaNa, * ( guNa) carcA] havAM dazaskaM ( 1 ). hamaNAM; premAkA. have havi dazaskaM ( 2 ). agni [ saM . haviSa ] halUu siMhA (ma). haLavuM, halakuM, [ bhAra vinA- havi, havii abhiU. kAdaM (zA). nalAkhyA. nuM] (saM. laghuka) have (saM. athavA ); juo hava, hiva halUkarmA upabA. haLavA '[ - ochA] karmoM- buM akhAkA. RSirA. cittasaM. narakA. vALu [ zIghra muktigAmI] premAkA. thayuM (saM. bhU - bhav parathI ) halUpaNa SaSTipra. haLavApaNuM, [agaurava ] (saM. hazAratha madamo. hasavuM, hAMsI, juo hasAratha laghutvana) * 554 halU ApaNauM nalarA. haLavApaNuM, halakAI, [laghutA, agaurava ] (saM. laghuka+tvana) halUi kAdaM (zA). prabopra. zRMgAmaM. haLave, [ dhIme ] (saM. laghukena); upabA. haLavA - paNAthI, ochA hovApaNAthI halUyA vimapra. haLavA halUra abhiU. hAla, [hAra], ToluM hallai gurjarA. prAcIsaM. lAvala. hale, hAle, [Dage, saLavaLe, dhUje] [de.] hallakalola prAcIsaM. prakSobha, hAlakaDolaka madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza hallAva- prAcIsaM. halAvavuM hallI lAvala. he sakhI haluSphala prAcIsaM. hAMphaLA, [ utAvaLA ] hava, havaM, Rvi uSAha. gurjarA. prAcIphA. vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). SaDAbA. have (saM. atha+yA ) [ apa. ahavai] havai uktira. RSirA. gurjarA. thAya che (saM. bhavati) 2010_03 hasai gurjarA. vasaMfA. vasaMvi. hase (saM. hasavi); hasI kADhe, mazkarI kare; juo haMsa isamasa prAcIphA. *hAlavuM te, [dhasavuM te, utsAhathI AgaLa paDavuM te] ; * pradyucu. [jusso, joza]

Page #641
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 555 hasamasatA/hAkoTyo hasamasatA gurjarA. dhasamasatA harivi. jIva, prANa [saM.] hasAratha aMgavi. "RSirA. premAkA. narakA. haMsa- vIsarA. hasavU, majAka karavI (saM. zRMgAma. hAsyAspada sthiti, hAMsI, has); juo hasai mazkarI; juo hazAratha, hIsAratha haMsaka harivi. pagarnu AbhUSaNavizeSa . hasArathi vimapra. hAsyajanaka sthiti, haMsagamaNa gurjarA. haMsanA jevI cAlavALI [upahAsa] (saM.haMsagamanA) hasiu, hasIu lAvala. hAsya ke mazkarIne haMsagamaNi vIsarA. haMsanA jevI cAlavALI pAtra karyo [saM.hasita / ___ (saM.haMsagAminI) hasiya terakA. hasI rahetuM (saM.hasita) haMsagAmiNi vasaMphA(la). vasaMvi. haMsa jevI hasivA uktira. hasavA ____ gativALI (saM.haMsagAminI) hasIu juo hasiu haMsa-tati kAdaM(zA). haMsonI paMkti (saM.) hasIya gudAre jinarA. hasIne TALI de, [jatuM haMsalAgamaNI lAvala. haMsanA jevI cAlavALI kare, mApha kare] [saM.has+phA.gujara] hasalo kAmA(vi). ghoDo hasu, hasuM RSirA. narakA. mosAca. hasavU, hA terakA. - arere] (saM.) hAMsI, mazkarI hAu prAcIsaM.hA [saMmatisUcaka] (saM.Amam) hasU, hasU ArArA. mazkarI; kAdaM (zA). hAkaDa uktira. *vasaMphA. "vasaMphA(la). naMdaba. hAsya, malakATa "vasaMvi. vasaMvi(brA). nivAre, dUra kare; hase paMcavA. thaze (saM.bhaviSyati) gurjarA. madamo. vikrarA. hAka mAre, hastabhUta *AnaMsta. [hastarUpa, hasta samA] pokAre, AhvAna de; SaDAbA. kADhI mUke, hastamukhI 0nalarA. hasatA mukhavALI (saM. [*paDakAre] (de.); premAkA. dhamakAve hasitamukhA) hAkalaNuM uSAha. hAMkIne, uzkerIne lAvavAhastamelApaka premAkA. hastamelApa, lagna mAM Avelu ToLu, kaTaka, hAkalA[karAvanAra] paDakArA karato moraco ke evU ToLu] hastAmalakartya cittasaM. hastAmalakavat, spaSTa hAkalazo premAkA. dhamakAvazo haMkAra dazaskaM(1). ahaMkAra hAkI UThyo premAkA. hAka - moTo avAja haMkArI dazaskaM(1). ahaMkArI ___ karIne UThyo, sAmano karavA taiyAra haMboDA siMhA(zA). ?, ['haMbo' e uccAra thayo, [paDakAra karyo] sAtheno tAla] __ hAkeTavaM, hAMkeTavU dazaraka(1). premAkA. haMza ja harUM kAmA(zA). jIva - prANa lauM hAka mArI dhamakAvaq haMsa kAmA(tri). kRSNaca. prabhAkA. madamo. hAkoTyo premAkA. hAka mArIne dhamakAvyo ___ 2010_03

Page #642
hATaka/hAlakahola . 556 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza hATaka gurjarA. dukAna [saM.haTTa hAthala harivi. hAtharnu AbhUSaNavizeSa hATaka AnaMsta. gurjarA-Ti. premAkA. suvarNa hAtha sAhe akhAkA. sahAya kare; juo sAhai ___hAthA dazaskaM(1). premAkA. kaMkuvALA hAthahATaka-rUpa premAkA. *sonerI rUpa, [suvarNa- nAM chApAM maya rUpa], [sonAnAM aMga] [saM.] hAthA-toraNa juo hAthItoraNa hADa upabA. hADakAM; nalAkhyA. zarIra (de. hAthAla jinarA. zaktizALI, lAMbA hAtha haDDa); dazaska(1). "premAkA. [ghaNuM ja] vALA, [AjAnabAhu] hADa-cheDa narakA. tiraskAra hAthiyo uktira. gurjarA. narakA. SaDAbA. hADa javaM, hADe jaq dazaska(1). premAkA. virApa. hAthI (saM.hasti) chellI hada sudhI javU hAthIu upabA. hAthI (saM.hastI) hADaphUTi uktira. hADakAmAM thatI pIDA, darda "hAthItoraNa [hAthA-toraNa] premAkA. kaMku(da.haDDa+saM.sphoTi) [rA.] vALA thApA ane toraNa hADA khAya juo khAya hADA hAthuli prAcIphA. hAthe paheravAno eka hADiyA premAkA. kAgaDA alaMkAra hADu narapa(da). ?, [*hADo, "zUra] hAthevALo premAkA. varakanyAno hastameLApa, hADu SaDAbA. hADakuM (de.haDDa) lagna hADe jarbu juo hADa javU hAma jinarA. harikhyA. icchA, umeda hANa akhegI. hAni, laya, [nAza] hAmaghAle catucA. hiMmata rAkhe, [dhIraja rAkhe] hANi upabA. nalarA. vIsarA. zIlaka. hAmaNa uSAha. *cintA, ["hAma, *hiMmata] zRMgAmaM. hAni, nukasAna hAra * naMdaba. [hAramAM, samAna] hAtha karaDe akhAkA. utAvaLa kare hArava akhAkA. cittasaM. hArda, rahasya, marma, hAthakasIdo kAmA(tri). [hAthathI karelu] tAtparya; akhegI. hArda, [marma, UMDo jarInuM bharatakAma [saM.hasta+a.kazIdaH] abhiprAya]; premAkA. hArda, rahasya, [manahAtha kaMkaNa tarta akhAkA. hAthanA kaMkaNanI nI vAta jema tarata ja pratyakSa hAra nagodara cAraphA. eka prakArano hAra . hAtha ghase akhAkA. premAkA. nirupAya - hAri nalAkhyA. hAra, paMkti ("saM.dhArikA) nirAza thAya, [hArI jAya]; narakA. hArI RSirA. pakaDIne, UMcakIne, [laI pastAvo kare jaIne] [saM.hAraya] hAtha bhoya paDavA premAkA. nirupAya banavU hArya cittasaM. prAptavya [saM.] ... hAthamelhAmaNi lalirA. hastameLApamA hAlakahola rUstasa. hAlakahulaka, [dhamAla, 2010_03

Page #643
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 557 hAlakaholaka/hii halacala upahAsa, hAMsI; juo hAza, hAsi hAlakaholaka premAkA. dhamAla, [halacala] hAse akhAkA. hase, mazkarI kare; hAsyamAM hAlara siMhA(zA). ?, [*hAra, *haroLa] hA hA terakA. arere (saM.) hAlariyau jinarA. devarA. hAlaraDuM hAMkeTarbu juo hAkeTa, hAlaru premAkA. hAlaraDuM hAMda vichAI jinarA. pAlava pAtharIne hAlalaM siMhA(zA). kaNa chUTA pADavA khaLAmAM hAMDI SaDAbA. hAMDalI (saM.haMDikA) baLada pheravavA te hAMDulI SaDAbA. hAMDalI hAlaro jinarA. devarA. hAlaraDu, [bALakane hAthI kAmA(tri). ahIMthI suvaDAvatI vakhate gavAtuM gIta] hAMphalyA premAkA. hAMphaLA hAlirau *jinarA. [hAlaraDu, bALakane hAma-kAMma, hAma-kAmya * madamo. [kAmanA suvaDAvatI vakhate gavAtuM gIta] Avega ke abhilASavALI] [rA. hAlI nalarA. asaMskArI, jaDa, gAmaDiyo hAMsa kAmA(tri). utsAha, AzA (saM.hAlika) hAMsa devarA. hAMsI hAvarDa * gurjarA. [houM, thAuM] hAMsa nalarA. gaLAmAM paheravAnuM eka ghareNuM, hAvajyo narapa. hojo (saM.bhUyAsta) hAMsaDI (saM.aMsa) hA vali uktira. balke, topaNa hAMsa abhiU. haMsa hAvAM narakA-2. premAkA. have hAMsalA lAvala. haMsa jevA, [eka azvahAve premAkA. have hAvu narakA. have hAMsalI lAvala. haMsalI hAza, hAsUM nalAkhyA. hAsya, mazkarI hAMsalu vasaMphA. haMsalo hAsa *kAmA(zA). [hAsya hAMsI prAcIphA. haMsanI mAdA (saM.haMsI) hAsanA mosAca. mazkarI hAMsu narakA. hAMsI hAsai lAvala. hAsya vaDe, hasatAMhasatAM, hi nalAkhyA. haya, ghoDo [sahajamA ___-hi vimapra. -mAM, trIjI ane sAtamI hAsauM gurjarA. SaDAbA. hAsya; gurjarA. vibhaktino pratyaya upahAsa . hiai vasaMphA. haiye (saM.hRdaya) hAsA, hAsAM upabA. lAvala. hAsya, majAka hiaDai khoTau aitirA. khoTA manano, melA hAsi, hAsuM ArArA. mazkarI, upahAsa hRdayano hAsI uktira. hAMsI, majAka hiaTuM lAvala. haiyuM, hRdaya hAsuM, hAlUM abhiU. RSirA. narakA. hii kAdaM (zA). ghoDo (saM.haya); juo hiya jAti] 2010_03

Page #644
hikhAra/hiMsAro . 558 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza hikhAra kAdaM(zA). haNahaNATa (saM.heSArava) hiyA SaDAbA. hRdaya hiTThi prAcIsaM. heThe di.] [saM.adhastAt] hiyAviuM uktira. lagAvavALu, hiMmatavALu hiDakI uktira. heDakI (saM.hikkA) (saM.hRdayArpitam) [rA.; hiM.] hita ArArA. heta, prema hiyuM gurjarA. haiyuM (saM.hRdaya) hitakAra *devarA. [hita karanAra] . hiraNI vIsarA. hariNI hitUra, hitUuM upabA. hitasvI; kalyANa hirave akhAkA. hRdaya karanAra; [arthI, icchanAra; arthe, mATe; hiliyai aitikA. nindA kare che arthenu, mATeneM] (saM.hita); uktira. hilI nemichaM. (he) sakhI (saM.halA, apa. arthenU, mATernu hitvAbhAsa AnaMsta. hetvAbhAsa, asad hetu hilli terakA. prAcIsaM. he sakhI, elI (apa. arthAt mithyA hetu, jethI sAdhya siddha helli) thAya nahIM te hiva ArArA. upabA. aitikA. gurjarA. *hima [hiva] jinarA. have; juo hiva jinarA. terakA. nemichaM. lAvala. hima terakA. hima, jhAkaLa; "vasaMphA. vasaMphA(la). vasaMvi. vasaMvi(brA). vasaMvi(brA). ThaMDaka (saM.) vIsarA. SaDAbA. have (saM.evaM, prA.hevaM); himalakSaNa vasaMvi. zItala (saM.) juo hava, hima himavaMta, himavaMti vasaMphA. vasaMvi. hivai AnaMsta. jinarA. nemichaM. harivi. vasaMvi(brA). hemaMtaRtu (saM.himavata) have (saM.athavA) himAtya akhAcha. himAyata, taraphadArI hidaiNA ArArA. have himAlau uktira. himAlaya hivaDAM ArArA. uktira. upabA. gurjarA. hiya kAdaM (zA). ghoDo (saM.haya); juo hii terakA. prAcIsaM. SaDAbA. hamaNAM (saM. hiyau ArArA. lAvala. vasaMphA. vasaMvi(brA). adhunA) haiyuM (saM.hRdaya) hivaNA jinarA. hamaNAM hiyaDau ArArA. gurjarA. terakA. devarA. nemicha. vasaMphA. vasaMvi(brA). vIsarA. hiviDA uktira. hamaNAM (saM.adhunA) haiDu (saM.hRdaya+Da) hisArA kare premAkA. bhAMbhare; juo hiMsAro hiyaDalA gurjarA. haiDu (saM.hRdaya) hiM SaDAbA. bhAravAcaka avyaya, [ja] (saM.hi) hiyaya terakA. hRdaya, haiyuM hiMDolaya terakA. hIDoLo (saM.hindola+ka) hiyavaraNi gurjarA. *gamatA varNanI (saM.hita- hiMsA-rava prAcIsaM. heSArava, haNahaNATI varNikA) hiMsAro dazaska(2). gAyanuM bhAMbharavU, juo Jain Education.International 2010_03

Page #645
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza. 559 hI/hIraka hisArA kare hIDai, hIDai AnaMsta. gurjarA. heDe, cAle, hI vIsarA. ja (saM.hi) [jAya, ne mATe pravRtta thAya] (da.hiMDa) hIau uktira. vasaMvi. hRdayam hIDolATa prAcIphA.hIMcoLo (saM.hindolA+Ta) hIaDai lAvala. haiyA upara, chAtI upara, hIDoliya gurjarA. hIcoLI, jhulAvI (saM. hiye] hiMdola) hIAdubalau upabA. haiyAdUbaLo (saM.hRdaya- hINa gurjarA. hIna, halako durbala hINapaNauM upabA. agaurava, apayaza hoAli ArArA(va). tADanI eka jAta hoNerai upabA. vadhAre halakA (janma)mAM (saM. (saM.hintAta) ? hInatara) hoi ArArA. lAvala. hadayamAM, haiyA upara, hIta, heta kAmA (vi). mATe chAtI para - homa uktira. hima, jhAkaLa hoI sAraNi zRMgAmaM yA-zAraDI, hiyAne hIya terakA. vasaMphA. haiyuM (saM.hRdaya) sAranA, bhedI nAkhanArI] ; juo sAraNi hIyai virApa. haiyAmAM hI upalA. heyu (saM.hRdaya) hIyaI gurjarA. *hRdayathI, *sahelAIthI, hIka dazaka bhAkA. heDakI, DacakAM [*chAtI vaDe] hIyau vasaMvi(brA). vIsarA. haiyuM (saM.hRdaya) hIkai uktira. heDakI Ave, DacakAM khAya hIyaDau gurjarA. lAvala. vasaMvi(brA). haiI (saM himAti); akhAcha. khoMkhAre, dama (saM.hRdaya) / hIyarai pradyucu. ? hIko prabhAkA. hIbakAM, DacakAM hIyAli, hIyAlI nalarA. koyaDo, ukhANuM hIkAM AzvAM dazaska(1). DacakAM AvavAM (saM.hRdaya parathI?); * gurjarA. virApa. *hIgalATa paMcavA. hIcako, hIDoLo (saM. prayukti, [prayatna, kuceSTA, hiMmata] [rA.]; hiMdolA+Ta) juo haiyAlI hIcai * eMtikA. [hIMce] hIyAlokapI pradyucu. anyanA mananI vAta hIcarake (havarake jAI) zRMgAmaM. khacarako, enanArI vidyA [saM.hRdaya+lokana) [AMcako khAya, AghAta pAme] hIyAM gurjarA. haiyAM hIcolAkhATa madamo. hiMDoLAkhATa hIyuDau rUpaca. haiyuM (saM.hRdayaka) hIjai terakA.?, [*tyAjya - hIna gaNAya] hIra nemichaM. rezama; * vimapra. (sattva, sArarUpa hIjADI * nemicha. [*upADI, "laI prA. aMza, mUlyavAna aMza] hija hIraka gurjarA. hIro (saM.) ___ 2010_03

Page #646
hIraDu/huja hIraDu prAcIphA haiyuM (saM. hRdaya; hiM. hirada) hIkhuMNi ArArA (ka). hiravaNI nAmanI kapAsanI jAta hIrAgaLa premAkA. rezamI, [ eka vastraprakAra ] hIrAlaga SaDAbA. hIrAkhacita (AbhUSaNa ) (saM. hIraka + lagyati) - 560 hIlaI uktira. avajJA helayU, prA. hIla) hIlA aitikA. avahelA, [anAdara, hI~Di uktira. paribhramaNa, paryaTana (saM. hiNDi) haDiyA uktira. [?] (saM. hiNDikA) hIMDolai uktira. lAvala. hIMDoLe, jhulAve (saM. hiMdolayati) tiraskAra ] anAdara kare (saM. hIMDato AkhaDe cittasaM. cAlatAM paDI jAya, gati na karI zake hIlA premAkA. * dhakkA, ThelA, [*dvAra] [rA.] hIlitu SaDAbA. anAdara karato (saM. helA parathI, prA. hIlaI ) aras nemichaM. have ( saM . athavA ) hI pracu. ghoDAnI haNahaNATI (saM. heSArava) hIsai ArArA. uktira. hesArava kare, haNaNe; dazaskaM (1). premAkA. bhAMbhare hIsa akhAkA. kAdaM (dhu). catucA. caMdravA. dazaskaM ( 9). narakA. naMdaba. premAkA. harSa pAme, AnaMda pAne hIsalA hammIpra. uttama ghoDAnI eka jAta hIsAra kAdaM (dhu). haNahaNATa [ saM . heSArava ] hIsAratha lalirA. hAMsI; juo hasAratha hIsArava premAkA. siMhA (ma). ghoDAno haNahaNATa (saM. heSArava); kAdaM (dhu). dazaskaM (1). bAMghATavuM, bhAMbharavAno avAja hIsorA premAkA. bhAMbharavAnI kriyA hastI vAgbhabA. hastI, hAthI madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza hIMgU ANi ArArA (va). iMgudInuM vRkSa (rA. hiMgaNa) [saM. hiMguparNI] vaNi uktira. iMgudInuM vRkSa (saM. hiMguparNI) 2010_03 iss akhAcha. *icche, [jAya, ne mATe pravRtta thAya ]; akhegI. upabA. SaDAbA. cAle, pravRtta thAya (de. hiMDai); juo ess fies akhAcha. ArArA. harSa pAne; premAkA. lAvala. haNahaNe [saM. heSati] hIMsalaNA uSAha. heSArava karatA (ghoDA) hIMsAra dazaskaM ( 9). heSArava, bhAMbhara te hu uktira. huM (saM. aham ) hui uktira. upabA. RSirA. kAdaM (zA). gurjarA. terakA. devarA. narakA. nalAkhyA. nemachaM. premAkA lAvala. vIsarA. hoya, thAya (saM. bhavati) huigau aitikA. thaze [ hiM . hogA ] huivA uktira. hovA huIi uktira. thavAya, thAya (saM. bhUyate) huo juo hauo hukalai * jinarA. [vAge, dhvani kare]; juo hUkaLI hukaLAvI premAkA. *uzkerIne kolAhala karatA, [prirI, hAMkI] huA zRMgAmaM hota

Page #647
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza huTahuTADa * gurjarA. [kolAhala ] karavAte (saM. ucchaH) prakAranuM Dhola] [de. huDukkI] huDakI * gurjarA. *virApa. [ vAdyavizeSa, eka huMDA jinarA. huMDika saMsthAna, [aMgo lakSaNa vagaranAM vAMkAMcUMkA ane ADAMavaLAM hoya tevo zarIrabaMdha] [jai.] huMDA avasappaNi aitikA. huMDAvasarpiNI, vartamAna hIna samaya [jai.] huMDIpatrI mosAca. hUMDIno kAgaLa huMNI ArArA. thanAra huDuka, huDukka uktira. prAcIsaM. vAdyavizeSa (de.) huMbai AnaMsta. aitirA. thatAM, [hotAM ] * huNa [viNa] * jinarA. [vinA ] huNahAra ArArA. honAra NAra kAdaM (zA). honAra (saM. bhU parathI ) huta AnaMsta. thatAM [hotAM ] -hutI vimapra. -thI, [-mAMthI] 561 tuM akhAkA. AnaMsta. narakA-2. premAkA. thatuM, hatuM; cittasaM. hotAM huyau AnaMsta. premAkA lAvala. vIsarA. thayo huyaNahAra SaDAbA. honAra, thanAra hure hure vikrarA. hariyo, [phajetI] hularAve jinarA. narakA. hIMcoLe, jhulAve; [lADa laDAve ] hulAve narakA. premAkA. vimapra. lADa laDAve hularamALA premAkA. gaLAnuM eka AbhUSaNa hubai ArArA. narakA-2. paMcavA. premAkA. vIsarA. hoya, thAya (saM. bhavati) vaha prAcIsaM. agni ( saM . hutavah ) samadamo. siMhA (zA). hoMza, [umaLako], ruci, [ abhilASa ]; juo huMsa husii nemichaM. thaze, thavAnI husenI aitikA. rAgavizeSa - karpUmaM. saMbaMdhArtha pratyaya, [-] huMkAro narakA - 2. ahaMkAra, [huMpaNuM ] huMchau uktira. khetaramAM paDelA dANA bhegA 2010_03 huTahuTADa/hUkaLI * AnaMsta. ArArA. uktira. aitikA. -thI, mAMthI, [hotAM] huti aitikA. -nI apekSAe, -nA karatAM, [thI] tI abhiU. hatI (saM. bhUta); michaM. hatI, [ hoya che] huMzanAeka * madamo. [ ojasvI, prabhAvazALI] [phA. husna parathI] [rA. ] hu~sa, hUMsa cittasaM. ahaMbhAva, hUMpaNuM huMsa ArArA. gurjarA. hoMza, * utsAha [a. havasa ]; juo husa hU vasaMvi (brA). huM (saM. ahaM) hUa lAvala. thayA hUavaha vasaMphA. vasaMvi. vasaMvi (brA). agni ( saM . hutavaha) " hUi uktira. gurjarA. devarA. nalAkhyA. nemichaM. lAvala. vIsarA. hoya, thAya che (saM. bhavati) hUo juo hauo hUkaLI premAkA. hoMkArA - paDakArA karI; o hukala

Page #648
beDI] hUke hemara 562 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza hUke premAkA. barADA pADe, [hUkAhUka kare]; (saM.hRdya) juo hUMkI heja *akhAkA. [teja, baLa] hUtau gurjarA. -mAMthI (apa.hotau) heju karai uktira. heta kare hUtuM akhAkA. kAdaM(zA). premAkA. hatuM (saM. heThali uktira. nalAkhyA. heThaLa, nIce bhU parathI) (saM.adhastAt, prA.ahaTThA) di.heTTha] hUyau terakA. lAvala. vIsarA. thayuM (saM.bhUta) heThinu uktira. heThaLay, nIce-hUla prAcIsaM. puSpa (saM.phulla) heDa akhAkA. vikrarA. gunegAranA pagane hUMkI nemicha. hAka mArI, garjanA karI; jakaDI rAkhanAruM lAkaDAnuM eka sAdhana __ juo hUke heDabeDI narakA. heDarUpI beDI, paganI beDI, hUMDiyAta premAkA. hUMDI lakhI AphnAra heDa ane beDI, paganI ane hAthanI hUMtau juo kihAM hUMtau hUMtA kRSNaca. -thI, [mAMthI] heDAU uktira. vIsarA. ghoDAno vepArI, hUMtI ArArA. pradyucu. -thI, (pAse)thI . sodAgara (saM.heDAvuka) hUMphaI gurjarA. [roSamAM] hAMphe (saM.uSmAyate) heta akhAkA. akhAcha. kAdaM(zA). hetu, hUMsa akhAcha. *caDasAcaDasI, spardhA. kAraNa, mULa, [rahasya]; devarA.siMhA(zA). mamata, ahaMbhAva, hUMpaNaM; jao haMsa hetuthI, kAraNe, -thI; juo hIta hUMsa juo parahusIu, parahUMsa heta premAkA. hita, bhalu hRdaya-kapATa premAkA. hRdayarUpI bAraNuM / heta nalAkhyA. [mULa muddo], sAramAtra hRdayacai vasaMvi. hRdayanA hetai ArArA. hetuthI, kAraNathI, mATe hadi nalAkhyA. hRdayamAM hetaka siMhA(zA). hitu, hitasvI he kAmA(zA). haya, ghoDo; juo hae. heta-khapa premAkA. heta ane zrama, hita ane hesAlA __khaMta] hekhi, hekhI *gurjarA. "virApa. [gusse thaIne] hetabAda prAcIkA. hetuvAda, kutarkamUlaka [saM.heS] vAdavivAda heja akhAkA. akhAcha. ArArA. "RSirA. hetuvAva akhAcha. kutarka, [khoTI dalIla] aitirA. kastuvA. kAdaM(dhu). kAdaM(zA). hema akhAkA. hima, himAlaya parvata; kAmA(zA). cAraphA. jinarA. dazaska(2). hima, [jhAkaLa]; madamo. dazaska(1). narakA. nalarA. premAkA. zItaLa madamo. lAvala. vimapra. vetApa. zRMgAmaM. hemara aMgavi. kAmA(tri). ghoDo [saM.hayavara]; siMhA(zA). heta, prIta, rAga, Asakti juo hemara 2010_03

Page #649
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 563 hemasutA/hesamI hemasutA premAkA. himAlayanI putrI, pArvatI vega, jhaDapa; * aitikA. gurjarA. premAkA. hemAtI madamo. pakSakAra, svajana [a. virApa. rUstasa. ramatamAtramAM, lIlAhimAyatI] pUrvaka, saraLatAthI, turata ja (saM.helA) hemALo *narakA-2. [ziyALo] [saM.hima- helAmAM akhAkA. premAkA. saheja vAramAM, kAla] sahelAIthI, turata ja heyapaNe AnaMsta. heyapaNAthI, tyAjya rUpe helAM aMbarA. RSirA. aitirA. narapa(da). hera akhAcha. hari prAcIkA. prAcIphA. premAkA. lAvala. herai akhAkA. uktira. nemichaM. premAkA. vAgbhabA. ramatamAtramAM, anAyAsa, jue, nIrakhe di.] - sahelAIthI, kSaNavAramA (saM.helA) herakAMni abhiU. saMdezavAhakone (saM.heraka) heli jinarA. vikraca.ramatamAtramAM, sahelAIthI heraNAM (haraNAM here) narapa(da). chUpI rIte hAla ne heli lAvala. *hele caDI che, [ ghUme], jovaM te. chipI najaro karyA kare] ["alA] herA vimapra. cikkara. pherA. AMTA heli, helI narakA. lAvala. he sakhI, (alI) herAve narakA. *lalakArIne bolAve, sakhI .[*khoLIne bheguM kare] heliI aitirA. sahajamAM, [tarata ja] heru uktira. premAkA. guptacara (saM.hairika) helI juo heli herUM uSAha. chUpI tapAsa, [corI di.] helo cittasaM. saraLatAthI [saM.helA] heryu *narakA. liI lIdhaM, vaza kaya heva ArArA. uSAha. madamo. zRMgAmaM. have, hela narapa-2. *narapa(da). mAthe upADelI] atyAre (saM.atha+vA) [apa.ahavA] gAgara heva gurjarA. *rUpaca. kharekhara, jarUra, [ja] hela narakA. helAro, dhakko helai ArArA. jaladI, tarata ja (da.); hevau uktira. hevA, prabaLa icchA, Adata jinarA. sahajapaNe, saraLatAthI, [tarata (saM.hevAkaH) hevAtaNa narakA. saubhAgyAvasthA (saM. helaDI narakA. narapa. hela, pANI lAvavAnA avidhavA+tvana) vAsaNanI mAMDaNI hevi ArArA. have helaDI rUstasa. ramatamAM, ghaDImAM [saM.helA] hetuM madamo. evU helave, heLave cittasaM. narakA. mana maLe, heSArava nemichaM. haNahaNATa [saM.] mana meLave heSArA RSirA. haNahaNATa (saM.heSArava) helA dazaskaM(1). harikhyA. ramata, lIlA; hesamI nemichaM. eka jAtanuM pakavAna (saM.eva) ___ 2010_03

Page #650
hesArava/hii 564 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vAda hesArava kAdaM(zA). haNahaNATa (saM.heSArava) te hesAlA kAmA(tri). ghoDAra [saM.hayazAlA]; hoDAhoDa *premAkA. [caDasAcaDasI, paraspara . juo he hemara aitirA. uttama ghoDA [saM.hayavara]; hoDi abhiU. hoDamAM, zaratamAM juo hemara hoDi jinarA. tulanA, [samAnatA, barAbarI] hai uSAha. nalAkhyA. kevalaprayogI avyaya, hotI premAkA. thatI hoho narakA. hAthInI pITha upara mUkelI haiI prabopra. hRdayamAM __ beThaka, aMbADI [saM.havadaja] haiya gurjarA. hAya hominu uktira. homavU (saM.hu parathI) haiyaDa prabopra. hai (saM.hRdaya+ka) hoyaje ArArA. hoje, thaje TaiyAlI uSAha. koyaDo, ukhANuM juo hoyo RSirA. hojo, thajo (saM.bhavata) hIyAla hoyo premAkA. thayo (saM.bhUta) * haiyuM (hayuM kADha) *akhAcha. [prANa aI de] holA SaDAbA. oLo, caNA Adi dhAnyanA hoi gurjarA. vIsarA. SaDAbA. che, thAya lIlA zekelA dANA (saM.bhavati) holAvaduM dazaska(1). 'hololo' karIne hoilA narakA. thayA (ma.) bALakane bahelAva, hoisiI nemichaM. haze (saM.bhaviSyati) holAsa kAmA(tri). ullAsa hoiho *paMcavA. [2] hozI madamo. hoMzathI taiyAra karelA, [hoMzahoIe premAkA. thaIe, thajo hou uktira. udgAravAcaka, ho (saM.avam) hosii, hosyai RSirA. lAvala. haze, thaze hou uktira. thayu (saM.bhU parathI) (saM.bhaviSyati) hoai paMcavA. hoI, hoya (saM.bhavati) hoMkAra * prabopra. [paDakAra, bUma] hoTha rALe juo rALe hoTha hauu, hauuo, hauo uSAha. kAdaM(zA). hoThe paDI narakA-2. lokonI carcA pAmI, nalAkhyA. thayo (saM.bhUtakaH) . [bolAtI thaI] i, Drii upabA. gurjarA. vAgbhabA. virApa. hoDa narakA. spardhA, barAbarI; *premAkA. SaSTipra. dvitIya, caturthI, SaSThIno anuga, [spardhA, vAda, caDasAcaDasI] -ne, mATe; juo raI, rahai, haraI hoDa [hoDa pADai] vimapra. harIphAI, [zarata iva premAkA. dharo; nadImAMno pANIno UMDo lagAve, dAva lagAve] pahoLo lAMbo khADo [saM.] hoDapAtanu SaDAbA. hoDa karavI, zarata mAravI hii juo ii bhA] 2010_03

Page #651
thoDI zabdArthacarcA 2010_03

Page #652
thoDI zabdArthacarcA 566 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza saMpAdakIya bhUmikAmAM darzAvyuM che te mujaba A saMkalita kozamAM zabdArthanA je sudhArAvadhArA thayA che te kayAM kAraNothI ane kevI rIte thayA che eno khyAla Ave te hetuthI ahIM namUnA rUpe thoDI zabdArthacarcA ApI che. judAMjudAM sAmayikomAM alaga lekho rUpe A zabdArthacarcA prasiddha thaI che, ane e ja lekho thoDA pheraphAra ne umeraNa sAthai, ahIM mUkyA che tethI svAbhAvika rIte emAM akArAdikrama tUTe che. paNa carcAyelA zabdo nIce akArAdi kramamAM goThavyA che ane emanI carcA kayA sthAne thaI che te khaMDaka-kramAMka ane pRSThAMkathI darzAvyuM che. aule khAle vahai, 1 - 568 aulhAi 2 568 auganAi, 3 - 568 augau, 4 akaja, 7 akAja, 7 akhatara, 8 akhatra, 8 572 akhaMtra, 8 572 akhADo, 5 - 569 573 agama, 9 agAja, 10 575 aghATa Ubho, 11 - 5775 acchauM, 12 576 achUtau, 6 - 570 aja ubhA, 13 - 576 ajaMNa, 14 577 -- - - 571 - 569 - 571 572 aDasAlA, 15 - 577 aDasIlA, 15 - 577 agAla, 16 577 aNagAla, 16 aNAtha, 17 aNathi, 17 aNia Akhai, 19 579 578 aNikha, 18 579 ---- ---- 577 578 - 2010_03 aNIya Akhai, aNIsara, 20 aNUrata, 21 aNUruM, 21 - - de - 19 580 ata, 22 - 581 atidhaja, 23 582 atisaMtA, 24 - 582 - 579 580 adharAsa, 25 - 582 aniAu, 33 - 590 anivaDa, 26 584 anu bhAva, 27- 586 anubhAva, 27 - 586 annaiyo, 33 590 - 579 anyA, 33 - 590 anyAI, 33 - 590 annA, 33 590 apramANa, 28 abAha, 29 587 abokhaNa, 30 - 587 abhokha, 30 587 abhokhaNa, 30 587 abhokhaNuM, 30 587 amalImANa, 31 - 589 amalImAna, 31 589 amAi, 32 589 . 586

Page #653
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza amANuM, 32 589 amAna, 32 589 amAnI, 32 - 589 amAmo, 32 - 589 araja, 34 - 593 alaguM, 35 593 593 alagerI, 35 aMka bharavo, 36 - 595 AghATa Ubho, 11 575 Agha, 37 596 Aghalau, 37 - 596 AghuM, 37 - 596 AgheruM, 37 - 596 Archu, 12 576 ADai, 38 597 ADau, 38 - 597 Atha, 17 578 578 Athi, 17 Athya, 17 578 Adara, 39 598 Adara, 39 598 Abhokhau, 30 ---- -- --- - - - -- - 587 ugau, 4 uzaMkala, 44 603 usaMkala, 44 603 569 - - 2010_03 567 usIkala, 44 usakala, 44 UlavavuM, 25 olava, 25 oziMgaLa, 44 - - - - ozIMkaLa, 44 ozIMgala, 44 osaMkala, 44 osIkala, 43 karo, 40 kANa, 45 kANi, 45 kANI, 45 * 613 kAMNi, 45 613 - kiNa gAnai, 43 - 602 - A 582 582 - - - 601 603 603 572 603 * 603 603 603 613 613 kulakANi, 45 khagamaMDala, 41 601 khagAkAra, 41 * 601 khagAM, 41 601 khatra, 8 kharApa, 42 602 gAna, 42 - 602 573 nigama, 9 nivaDa, 26 muhakANi, 45 thoDI zabdArthacarcA 613 603 -- 584 613*

Page #654
thoDI zabdArthacarcA . 568 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 1. aule khAle vahai jinarA.mAM zAlibhadranI riddhinA varNanamAM nIcenI paMkti Ave che : jIho aule khAle vahai, jIho kastUrI ghanasAra. 4,11 saMpAdaka 'aule'nA 'tarala, avaleha' evA artho Ape che, je ahIM koI rIte besatA nathI. 'aule khAle vahai' e rUDhiprayoga hovAnuM samajAya che. avaLI khALe vahe, eTale UbharAvU, chalakAvU. zAlibhadrane ghare kastUrI ane kapUra aMgalepamA eTalAM vaparAya che ne dhovAIne khALamAM eTalAM vahe che ke khALa enAthI UbharAya che. e noMdhapAtra che ke Avo rUDhiprayoga rAjasthAnI zabdakoza ke rUDhiprayogakozamAM noMdhAyelo nathI. 2. aulhAi jinarA.aMtargata 'goDI pArzvanAtha stavana'mAM nIcenI paMktio Ave che : deva paNAi devale, gauDecA rAya, dIThA te na suhAi re, gauDecA rAya, ika dIThA mana hulasai, gauDecA rAya, ___ ika dIThA aulhAi, re gauDecA rAya, 'olAvu' zabda 'bujhAe~, Tharavu' evA arthamAM jANIto che. paNa e artha ahIM nathI e spaSTa che. 'hulasai' (ullAsa pAme)nA virodhI arthano ja e zabda hoI zake. nAhaTA 'saMkucita tha' evo artha le che. paNa 'ullAsa pAme'nA barAbara virodhI arthamAM A zabda noMdhAyelo maLe che. 'dezIzabdasaMgraha' 'ohulli' eTale 'khinna' ane 'ohulliya' eTale 'mlAna' artha Ape che. to ahIM paNa "eka devane jotAM mana ullAsa pAme, eka devane jotAM mana khinna thAya" ema artha barAbara bese. 3. auganAi uktira.mAM 'auganAi' zabda noMdhAyelo che te dhyAna kheMce che. eno saMskRta paryAya emAM 'apakarNayati' apAyelo che. A 'auganAi' te 'avagaNe' ? uktira.mAM saMskRta paryAyo ghaDI kADhelA maLe che ane saMskRta kozo 'apakarNayati' zabda noMdhatA nathI. paNa uktira.ne 'avagaNe' ja abhipreta hoya to saMskRta 'avagaNayati' e na ApI zake ema mAnavaM muzkela che. bIjI bAjuthI, 'avagaNe'nuM jUnuM rUpa 'augaNai' hoya ane e ja 'avagaNayati' parathI Ave, 'auganAi' nahIM. eTale 'auganAi' e 'augaNai'thI judo zabda hovAno saMbhava rahe che. eno 'apakarNayati' e paryAya ApavAmAM Avyo che to teno artha 'sAMbhaLe nahIM, dhyAnamAM na le' evo abhipreta hovAnu saMbhavita che.2 2010_03

Page #655
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 569 thoDI zabdArthacarcA 4. augau, ugau uktira.mAM 'augau-mugau' ane 'ugaumugau' e zabdo noMdhAyelA che ane eno paryAya avAGmukaH ApavAmAM Avyo che. dekhItI rIte ja 'UgomUgo' e dvirukta zabda che. eno artha to 'mUgo' ja. 'Ugo' ne 'avAG' parathI vyutpanna karI zakAya ? ___'augau' ke 'ugau' zabda ekalo paNa 'mUgo'nA arthamAM vaparAyo che. jemake, prAcIsaM.-aMtargata 'neminAtha-catuSpadikA'mAM - augI acchi, sakhi jhakhi mana Ala, SaDAbA.mAM - gure bhaNiuM - 'ma vaccha ! ugA rahi ko kAMi nahIM kahaiM.' bIjA udAharaNa paratve saMpAdake 'agitated, alarmed' (kSubdha, bhayabhIta) evo artha Apyo che. paNa tyAM bIjA sAdhue daDabaDAvatAM celo lAgaNInA AvezamAM AvI dhrusakAM bhare che tyAre guru ene 'vatsa, raDa nahIM. mUgo rahe' ema kahe che tevo artha levAno che. 5. akhADo 'akhADo' zabda kustI, vyAyAma ke spardhA mATenI jagyAnA arthamAM jANIto che. saM. akSapATaka' parathI e UtarI Avyo che. uktira. 'akSapATaka' evo paryAya ApI 'akhADau' zabda noMdhe che. madhyakAlIna gujarAtInA betraNa prayogo A saMdarbhamAM noMdhapAtra gurjarA. tathA virApa.mAM - pArcha eka dala koDi vihADai, iNi syauM koi milaina akhADai. 2.53 virApa.nA saMpAdako 'akhADai'no artha 'mallayuddhamAM' ane gurjarA.nA saMpAdako 'a wrestling ground' ema artha Ape che. AmAM kustI ke kustInu medAna evo artha abhipreta hoya to te yogya nathI. sarva prakAranI zauryaspardhAmAM pArthanI tole koI na Ave ema ja artha hoI zake. pArtha kustIbAja nathI, bANAvaLI che. gurjarA.-aMtargata 'paMcapAMDavacaritrarAsa'mAM anya traNeka sthAne A zabda vaparAyelo tumhi maMDAvau navau akhADau, navanava bhaMgi putra ramADau. 4:1 rAdhAvedhu karIu dikhADai, tisau na koI tINa akhADai. 4.8 ima parIkSA huI akhADai, tIche arajunu caDIu pavADai 4.20 ahIM prasaMga kaurava-pAMDavonI zastravidyAnI parIkSAno che. tethI 'akhADau' eTale 2010_03

Page #656
thoDI zabdArthacarcA 570 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 'zauryaspardhA' evo artha badhe spaSTa chai. 'zauryaspardhAnuM sthAna' evo artha paNa laI zakAya. vadhAre rasaprada che te to 'akhADau'nA bIjA be prayogo. SaDAbA.mAM caityavarNananA prasaMge dvAredvAre akhADAmaMDapa sAthe prekSAmaMDapa hovAno ullekha Ave che. saMpAdake 'akhADAmaMDapa'no artha 'pavilion' Apyo che te to dekhItI rIte ja bhUlabharelo che. paNa ahIM 'akhADAmaMDapa' eTale 'zauryaspardhAnuM sthAna' evo artha hovA karatAM 'ramatanuM sthAna, krIDAbhUmi' evo hovA vadhAre saMbhava che. caityamAM zauryaspardhA hoI zake ? narapa.nA eka padamAMno 'akhADo' zabdano prayoga A saMdarbhamAM upayogI nIvaDe tevo cha : vRMdAvanamAM racyo akhADo, nAce gopI govAla. 54.1 'akhADo' zabda ahIM 'zauryaspardhA'nA arthamAM nathI te spaSTa che. gopI-gopAla nRtya kare che. eTale 'krIDAbhUmi' evo artha ja levAno rahe. SaDAbA.mAM paNa 'nRtyAdi krIDAornu sthAna' evo artha baMdha bese. A 'akhADo' zabdano jarA judo paDato prayoga gaNAya.4 6. achUtau 'achUta' zabda 'aspRzya, halakI jAtino mANasa' e arthamAM khUba jANIto che. uktira.mAM 'achUtau' zabda judA arthamAM hoya ema samajAya che. emAM paryAya 'achupta' apAyelo cha, jeno artha 'aspRSTa' thAya. paNa 'mailau', 'choti', 'achUtau' ema zabdakrama che ne uktira.mAM zabda kayA jUthamAM mukAyo che temAMthI keTalIka vAra enA arthanI cAvI maLe che. ahIM 'mailau'no viruddhArthI zabda 'achUtau' samajIe to eno artha 'sparzadoSanA abhAvavALo, nirmala' ema karavo joIe. 'choti'no artha 'sparzadoSa' thAya ja cha.5 pUraka noMdha 1. 'moM karamA!' jevAmAM 'karamAvu' jema, 'olAduno lAkSaNika artha nisteja tharbu laIe to artha kadAca bese. 'ohulla'ne mULa tarIke letAM paNa artha ghaTe che. 'ohulla'nA mULamAM 'ava+phulla' (karamA) che. apabhraMza sAhityamAM te vaparAyo che. jemake svayaMbhUkRta 'paumacariu'mAM, puSpadaMtakRta 'mahApurANa'mAM. tyAM 'mukha'naM te vizeSaNa che. TIkAkAre 'mlAna', 'sukAyelu' artha karela che. 'ohall-' evo pATha lipidoSa jaNAya che. 'ohura-' paNa maLe che. vizeSa mATe juo ratnA zrIyan, Des'ya and Rare Words, pR.61, 62. 2. nAmadhAtu 'avakarNaya' - 'dhyAnamAM na levu' bANanI 'kAdaMbarI'mAM vaparAyAnuM moniara-viliamjhe noMdhyu che. ___3. meM 'anuzIlano' (1965, pR.93-95)mAM 'augau', 'ugA' vize noMdha ApelI che. temAM prAkRta, jUnI tathA madhyakAlIna gujarAtInA 11mIthI 17mI zatAbdImAM maLatA prayogo, tathA marAThI prayoganI noMdha lIdhI che. 'anusaMdhAna'nA prastuta aMkamAM ja ___ 2010_03

Page #657
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 571 thoDI zabdArthacarcA kanubhAI zeTha saMpAdita 'subhadrAsati-catuSpadikA' (13mI sadI)mAM paNa A zabdano prayoga maLe che: "augI Achu na bolisi mAe.' (kaDI 34). 4. puSTimArgIya vaiSNava kavi haridAsanA mukha-paraMparAmAM paNa maLatA eka dhoLamAM 'krIDAbhUmi' (rAsakrIDA mATenI raMgabhUmi) evA arthamAM 'akhADo'no prayoga maLe cha : eka racyo akhADo re, sajja thayA pote. (saMdarbha kRSNa-gopIonI rAsalIlAno : juo 'hari veNa vAya che re ho vanamAM', pR.74, kaDI 2). 5. saM.'chupta-', prA.'chutta-' = 'spRSTa', pachIthI, 'dUSita sparzavALu'. prAkRtamAM paNa 'chutti' 'azauca' evA arthamAM vaparAyelo cha, jenA parathI jU. guja. 'choti', hiM. 'chUta' thayA che. 'achUta' zabda 'aspRSTa' (hiM.achUtA), temaja 'aspRzya' (hiM. 'achUta') baMne arthamAM rUDha che. 'chUtAchUta'mAM dhAtvartha jaLavAyo che. prastuta noMdha kramAMka 7mAM paNa 'achUtau' 'aspRzya' e arthamAM hovAnI zakyatA che. - ha. bhAyANI [anusaMdhAna-1] 7. akaja, akAja 'akaja' ke 'akAja' eTale 'akArya, na karavA jevU kArya, aghaTita ke niMdya kArya'. madhyakALamAM A zabda 'nakAmuM, vyartha, khoTuM' evA arthamAM paNa vyApaka rIte prayojAyo che. akhAkA.mAM eka soraTho nIce mujaba maLe cha : rAjasa kerI raja AvI peThI AMkhamAM, teNe thayuM akaja zuddha vastu avilokavA. saMpAdake 'akaja'no 'akArya, na karavA jevU kAma' evo artha lIdho che. paNa vadhAre yogya rIte 'na thavA jevU, aghaTita' evo artha levo jAIe : 'zuddha vastu avolakavA mATe aghaTita thayuM.' 'akAja'no eka prayoga emAM A pramANe che : alave-zuM Ale ja jAtAM, ghasAye gajarAja, teNe grahasthanAM ghara gaDagaDe, vAhAlA ! tyama aDe thAya akAja. saMpAdake Ano paNa 'akArya, na karavA jevU kAma' evo artha Apelo che. ahIM paNa 'na karavA jevU' nahIM, paNa 'na thavA jevU kAma' ema artha karavo vadhAre yogya che. 2010_03

Page #658
thoDI zabdArthacarcA madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 'hAni' ke 'nukasAna' evo artha paNa laI zakAya : 'mArge cAlatAM gajarAja jarAka ghasAya tenAthI gRhasthanAM ghara khakhaDI paDe che, tema vahAlA ! tamArA aDavAthI hAni / nukasAna thAya che.' AgaLa kRSNa netra nAkhe tyAM prANa hare che evI vAta che. tema eno hAtha aDavAthI paNa hAni thavAnuM ja abhipreta hoya. hAthInuM dRSTAMta paNa e ja sUcave che. rUpaca. mAM saMpAdake 'akAja' no artha 'vyartha' Apyo che. paNa e artha saMdarbhamAM baMdhabesato nathI. saMdarbha evo che ke kuMvarI bhogamagna hovAnI vAta rAjA pAse Ave che tyAre e gusse thaIne bole che ke re re kisiu akAja ? dekhItI rIte ja ahIM 'aghaTita kArya, niMdya kArya' evo artha che : 'A kevuM aghaTita kArya ?' 572 virApa. mAM 'akAjino artha saMpAdakoe 'akAraNa' Apyo che. gurjarA. mAM paNa AkRti chapAyelI che ane tyAM paNa 'akAji' no artha ' without any purpose ' Apelo che. bannemAM levAyelo artha zaMkAspada lAge che. saMdarbha evo che ke kIcake vartAvalA trAsa pachI draupadI virATa rAjAne phariyAda karatAM kahe che ke II hauM ima akAji pIDI / vigoi. kIcake draupadIne trAsa Apyo te akAraNa, koI hetu vinA ke aghaTita kAryathI, aghaTita rIte, kharAba rIte, khoTuM karIne ? "eNe mane Ama khoTI rIte, kharAba rIte pajavI" ema artha hovAno vadhAre saMbhava che. 8. akhatra, akhaMtra, akhatara, khatra madhyakALamAM A zabda niMdya, kharAba, ayogya, aniSTa' evA arthomAM vaparAyelo dekhAya che. prAkRta koza 'akhatta (akSAtra) ' 'kSatriyadharmathI viruddha, julama' evA arthamAM noMghe che. paNa 'kSatriyadharmathI viruddha'mAMthI 'niMdya, kharAba' evo artha vikasI zake. e pAtra che ke madhyakAlIna gujarAtImAM 'akhatra' ke 'akhaMtra' kSAtradharmanA saMdarbhamAM ja nahIM, vyApaka, sarvasAmAnya saMdarbhamAM vaparAyo che. gurjarA. aMtargata vastigakRta 'cihuMgati copAI' mAM eka paMkti Ama maLe che : khatraatra kIdhAM savi vAra, DokaranI koi na karai sAra. vRddhAvasthAnI sthitinA varNananI A paMkti che. dekhItI rIte, mANase jiMdagImAM karelA sArAMnarasAM kAryoMno ahIM ullekha che. 'khatra' eTale 'sAraM, yogya', 'akhatra' eTale 'kharAba, ayogya'. saMpAdakoe anukrame 'good' ane ' improper' artho ApyA che te barAbara che. siMhA (ma). mAM saMpAdake 'akhatra, akhaMtra'no 'kSatriyane na chAje evaM kArya' evo sthULa zabdArtha karyo che, temAM e vAta vIsarI javAI che ke A zabda ahIM kSatriya nahIM, brAhmaNane saMdarbhe vaparAyo che. lobha lagai akhaMtra ja kiuM tathA parIkSA joI, navi karUM avatra bannemA 'niMdya, kharAba karma' evo sAmAnya artha spaSTa che : "lobhane lIdhe 2010_03

Page #659
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza . 573 thoDI zabdArthacarcA niMdya karma karyu', "A to parIkSA karI. huM kadI niMdya karma karUM nahIM." harikhyA.mAM saMpAdake 'akhatra'no 'gaMdaM' evo artha Apyo che te paNa barAbara nathI. bAga ujADI nAkhavAmAM Avyo tenA saMdarbhamAM evI paMkti Ave che ke jAta na rahI puSpa kerI, thayuM parama akhatra. ahIM 'ghaNuM kharAba - khoTu kArya thayu | aniSTa thayu | nukasAna thayu' ema artha karavo ja yogya che. ArArA.-aMtargata rAjasiMhakRta 'ArAmazobhAcAritra'mAM dIkarInI avadazA thayelI che tene anulakSIne mAtA bole che ke aNacItyu e akhatra sUM dIsai ? saMpAdake Apelo 'aniSTa' artha ahIM barAbara baMdha bese che. bhagavadgomaMDala 'akhatra' = 'akhatara'no 'gaMdUM, mekheM, naThAruM' evo artha noMdhe che temAM 'gaM,, meluM'nA arthano AdhAra kadAca harikhyA. hoya. bIjA '1. maLa, viSTA, 2. ghaj, bahu' evA artho paNa noMdhAyA che, paNa enA koI AdhAro apAyA nathI. 'potAnI jAtane DAjhuM mAnatuM manAvatuM' evo artha ApI niSkuLAnaMdanI A paMkti TAMkI che - ati akhatara nara narasA ghaNA re. paraMtu emAM 'niMdya' evo artha ja hovA saMbhava che, pAchaLa 'narasA' (=kharAba) zabda Avato hovA chatAM. Ane arthanI dvirukti lekhI zakAya. 9. agama, nigama - 'agama' ne 'nigama'nuM joDakuM ghaNI vAra vaparAya che. emAM e be zabdo kharekhara zuM darzAve che te vicAravA jevU che. enA keTalAka prayogo joIe. akhAkA.mAM - nigama agama kahe, pAra ko nava lahe. narakA.mAM - * na lahe jogiyA, munivara koTiyA, nigama ne agama te hune thApI. ** agama guru thakI nigama ziSya nipanA, brahmanI vAtano bheda jANe. madamo.mAM - * zAhAstra bhaNAvo ehane sAra, agaMma-nIgaMma je aparaMpAra. * agaMmanIgama jotIka-janIna nyAa-vAta para neha.. 'nigama' zabda ekalo vaparAyelo paNa maLe che. paNa eno badhe ekasamAna prayoga che. jemake, catucA.mAM - nIgama netaneta karI bhAkhe. 2010_03

Page #660
thoDI zabdArthacarcA . 574 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza narakA.mAM - netineti karI nigama bhAkhe premAkA.mAM - jene nigama netineti gAya. akhAkA.mAM 'agama'no artha 'agamya' ApavAmAM Avyo che. narakA.mAM pahelI paMkti paratve 'agamya, kaLI na zakAya evaM' e artha tathA bIjI paMkti paratve 'gUDha zakti dharAvanAra, bhaviSyano vicAra karI zakanAra' e artha ApavAmAM Avyo che. A bIjo artha 'agama' zabda gurunuM vizeSaNa hovAne kAraNe apAyo che paNa e artha levA mATe zo AdhAra che te spaSTa thatuM nathI. A paMkti paratve 'nigama'no artha to apAyo ja nathI. ema lAge che ke anyatra badhe 'agamanigama' e zAstragraMthone darzAvatuM joDakuM hoya to ahIM paNa ema ja mAna, joIe ane 'guru' 'ziSya' e zabdone judI rIte ghaTAvavA joIe. 'agama' ne 'nigama' ema banne chUTAM pADIne ullekhavAmAM Ave che te parathI e baMne zAstragraMthonA prakAro hovAnuM spaSTa che tethI 'agama'no 'agamya, na kaLI zakAya evu' e artha paNa yogya nathI. madamo.mAM 'agaMma'no artha 'Agama, zaiva zAstro' ApavAmAM Avyo che. saMskRta koza 'Agama'no eka Avo artha noMdhe che paNa bIjA 'paraMparAgata pavitra zAstragraMtho' 'brAhmaNagraMtho' 'veda' evA artho paNa noMdhe che. ahIM 'zaiva zAstro' evo saMkucita viziSTa artha levA mATe zuM kAraNa che e samajAtuM nathI. 'agaMma'no e artha karIe to enI sAthe AvelA 'nIgama' zabdano zo artha karavo ? madamo.mAM 'nIgama'no artha apAyo ja nathI. _ 'nigama' zabdano sarvatra 'vedagraMtho' evo artha karavAmAM Avyo che. ene saMskRta kozano AdhAra che, paraMtu saMskRta koza 'vedanI samajUtI Apato paravartI graMtha' evo paNa artha Ape che. _ 'agama' ne 'nigama' dvArA mULa graMtha - veda ane enA paravartI graMthono ullekha hoya e ja tarkagamya lAge che. kayA zabdano kayo artha karavo eno thoDo koyaDo cha ne kadAca madhyakALamAM saMskRtamA che tevI aspaSTa sthiti ja hoya. chatAM vadhAre saMbhavita e lAge che ke 'agama' dvArA mUlagraMtho - vedagraMtho abhipreta hoya ane 'nigama' dvArA enA paravartI graMtho. narasiMhanI kRtimAM 'agama' guru ane 'nigama'ne ziSya kahela che te A saMdarbhamAM sUcaka bane. 'neti neti' kahenAra mAtra vedagraMtho ja zA mATe ? tyAM paNa 'zAstragraMtho' evo sAmAnya ne vyApaka artha levo joIe ema lAge che. 2010_03

Page #661
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 575 thoDI zabdArthacarcA 10. agAja 'agAja' eTale agrAhya. madhyakAlIna gujarAtImAM enI keTalIka bhinnabhinna arthachAyAo vikaselI dekhAya che. zRMgAmaM.mAM A mujaba paMkti maLe cha : sAcI prIti na jAM milai, tAM mani hui agAja. saMpAdake 'agrAhya' artha Apyo che, e ahIM 'asvIkArya nA arthamAM che ema samajAya che : "sAcI prIti jyAM na maLe tyAM e manamA agrAhya - asvIkArya bane che - mana ene svIkArI zakatuM nathI." premAkA.mAM A pramANe paMkti maLe che : drAviDadala sAgara agAja. saMpAdake 'agrAhya, agAdha' evo artha Apyo che. 'agrAhya' eTale 'jeno pAra na pAmI zakAya evo, vizALa' evI arthachAyA emAM joI zakAya. ArArA.-aMtargata samayapramodakRta 'ArAmazobhAcopAI mAM nIce mujabanI paMkti maLe che: ArAmasobhA suM lIdhau saMjama rAjIyai re te guru pAsi agAja. 'agAja' ahIM 'saMjama'nuM vizeSaNa che. eno saMpAdake 'duSkara' artha Apyo che te ema besADI zakAya ke 'jene sahelAIthI grahaNa na karI zakAya te, jene sahelAIthI AcarI na zakAya te.' 'agAja'no koyaDArUpa prayoga to vimapra.mAM cha : vIraputra bolAvivA, e tu AvivA, rAu karai tu agAja tu. saMpAdake 'agAja'no 'vagara harakate' evo artha Apyo che te kevI rIte AvI zake te to prazna che ja, te uparAMta saMdarbhamAM e baMdhabesato thato nathI. saMdarbha to vIra vaNikane tyAM putra vimala jamyo eno che. vimalanA janmane anulakSIne rAjA 'agAja' kare che. A 'agAja' eTale zuM? pachI varNana to janmotsava- Ave che. 'agAja' eTale 'agrAhya, ghaNuM moTuM' evo artha thaI zake. AgaLa ApaNe 'vizALa' artha karyo jache to ahIM 'agAja' eTale 'moTo utsava' evo artha karI zakAya ? 11. aghATa (AghATa) Ubho naMdaba.mAM A pramANenI ukti Ave che : sAcaM bola ubho AghATa, rAjA teM mAro zA mATa ? ___ 2010_03

Page #662
thoDI zabdArthacarcA 576 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza saMpAdake 'aghATa' no arthe 'pUrepUruM' Apyo che te saMdarbhamAM besADI zakAto nathI. uparAMta 'aghATa' Avo artha kevI rIte ApI zake te prazna che. ApaNe tyAM 'AghATa' catuHsImA mATe vaparAto zabda che. makAna 'AghATa' eTale enI cAra sImA sAthe vecANa ApyAnuM lakhAtuM hoya che. ahIM 'ubho AghATa' no artha 'cAre AghATa - sImA vacce Ubho rahIne' eTale 'jAheramAM, khullekhulluM' ema hovAnuM samajAya che: "rAjAne teM kema mAryo e jAheramAM, khullekhulluM sAcuM bolI de." e noMdhapAtra che ke 'aghATa'nuM 'AghATa' evaM pAThAMtara maLe che. 12. acchauM A 'Achu' zabda atyAre gujarAtImAM 'jhINuM, bArIka' evA arthamAM prayojAya che, paNa saMskRta-prAkRtamAM ' accha' eTale 'suMdara, nirmala' evA artho che. hiMdImAM ' acchu' zabda 'suMdara, sarasa' evA arthamAM che e jANItuM che ane rAjasthAnI koza paNa 'Achau' nA 'acchA, suMdara, bhalA, uttama' evA artho noMghe che, 'bArIka, jhINuM' evo artha nahIM. madhyakAlIna gujarAtImAM paNa A zabda 'sarasa, suMdara' nA arthamAM hoya evaM jaNAya che. narapatikRta 'vIsaladeva rAsa' (saMpA. jhaoNna DI. smitha) mAM 'Achau' zabdano 'good, fine' (sarasa, suMdara) evo artha ja levAyelo che. tyAM Achi gorI, AchA cAvala evA prayogo maLe che te A arthanuM samarthana kare che. paraMtu terakA. (saMpA. harivallabha bhAyANI) mAM 'acchaya' zabdano 'Achu' artha apAyelo che. ati acchauM sukumAla cIru evI uktine saMdarbhe apAyo che eTale 'Achu' no atyAre pracalita 'bArIka, jhIguM' e artha ja abhipreta hovAnuM mAnI zakAya . prAcIphA. mAM paNa 'AchauM 'no 'jhINuM' artha apAyelo che. emAM paNa A vastranuM vizeSaNa ja che atiAchau sukamAla cIru, AchAM aMbara. ma lAge che ke madhyakAlIna gujarAtImAM vastra saMdarbhe paNa 'Achu'no 'sarasa, suMdara' emaja artha hovo joIe. uparanA saMdarbhomAM bArIka vastranI koI prastutatA nathI. 'varNakasamuccaya' (saMpA. bhogIlAla sAMDesarA ) mAM sAmAnya sUcanA rUpe acchA kapar3A pahariyai evI ukti maLe che temAM 'suMdara, sarasa' artha ja levAno rahe che. 'mAla nigada' (koI khAdya padArtha) ne Achu kahela che tyAM paNa 'bArIka' arthane avakAza nathI, 'suMdara' artha ja levo joIe. [kaMkAvaTI] 13. aja ubhAM siMhA (zA). mAM eka paMkti A pramANe maLe che : aja ubhAM leM je dAna, mAgaNa jAMNi navI dye mAna. 2010_03

Page #663
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza . 577 . thoDI zabdArthacarcA saMpAdake zabdakozamA 'aja' zabda ApI enI sAme praznArtha mUkyo che. bhagavadgomaMDalamA 'aja keDe' zabda maLe che, jeno artha he 'have pachI'. te batAve che ke 'aja' zabda 'Aja' mATe vaparAya che. 'Aja'ceM mULa 'adya' eTale 'atyAre, 'hamaNAM'. to 'aja ubhAM' eTale 'atyAre ja' 'UbhAUbha' ema artha na hoI zake ? pApayAdInA varNanamAM A paMkti Ave che eTale 'atyAre ja' 'UbhAUbha'nuM tAtparya 'haTha karIne' evaM ghaTAvI zakAya : "je UbhAUbha, haTha karIne dAna le te pApa ane dAna ApanAra lenArane mAgaNa samajIne mAna na Ape te paNa pApa." 14. ajaMNa madamo.mAM eka paMkti A pramANe maLe cha : aMna, nIra, nIdrA nahIM, ajaNa AThu jAMma. saMpAdake 'ajaMNa'no artha 'ajIrNa, ajaMpo' Apyo che. jene raktapitta thayo che evA mANasanI manovedanAnu A varNana che, eTale 'ajIrNa' evA arthane to avakAza ja nathI. kadAca 'ajaMNa' zabda 'ajIrNa mAthI Avyo hovAnI saMbhAvanA lekhe ja e noMdhyo hoya, kemake 'ajaMpo' artha to saMdarbhamAM barAbara besI jAya che. urdU koza arabI 'ajna' zabda 'gUMdavU, khamIra karavu' evA arthamAM noMdhe che. 'ajaMNa' zabda enA parathI Avyo hovAnI saMbhAvanA che. 'ajaMNa' eTale 'valovATa, asvasthatA, ajaMpo' : AThe pahora ajaMpo, valavATa. 15. aDasAlA/aDasIlA nemichaM.mAM nIce pramANe paMkti maLe cha : hivai thAu DhIlA, ati aDasIlA kima na thaII deva. saMpAdake 'aDasIlA'no artha 'ADA zIlavALA' Apyo cho je bhAgye ja saMtoSakAraka gaNAya. 'rAjasthAnI sabadakosa' 'aDasAlA' zabda 'haThIlA'nA arthamAM noMdhe che. ahIM 'aDasIlA'no 'haThIlA' e artha barAbara baMdhabesato Ave che. 'aDI besabuM' eTale 'haTha karavI, jIda karavI' e jANIto zabdaprayoga che. nemichaM.nI prastuta paMktimA prAsa 'aDasIlA' zabda ja mAge, 'aDasAlA' nahIM, ane 'sIla' (zIla) eka sArthaka ghaTaka bane che, tethI 'aDasIlA'ne bhraSTa pATha mAnI zakAya tema nathI. eTale 'aDasAlA' (jo e zabdamAM bhUla na thaI hoya to) uparAMta 'aDasIlA' zabda 'haThIlA'nA arthamAM ApaNe svIkAravAno rahe : "deva, bahu haThIlA na thaIe." 16. aNagAla/agAla dehalakRta abhiU.mAM nIce pramANe paMkti maLe cha : jehani ghari bhAji aNagAla, tehanA sAmi vinA sUno saMsAra. ___ 2010_03

Page #664
thoDI zabdArthacarcA 578 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza saMpAdake 'aNagAla'no artha 'puSkaLa' Apyo che ane saM. 'anargala'mAMthI enI vyutpatti batAvI che. 'anargala'mAMthI 'aNagAla' na AvI zake eTale 'aNagAla'nA 'puSkaLa' evA arthane mATe AdhAra raheto nathI. prAkRta koza 'aNagAla' zabda 'durbhikSa, akAla'nA arthamAM noMdhe che te ja ahIM hovAno saMbhava che. alabatta, ahIM 'akAla' eTale 'kharAba samaya, mAThI dazA' evo kaMIka artha karavo paDe : "jenA ghare kharAba samaye badhu naSTa kayuM che, teno svAmI vinA sUno saMsAra che. " madhyakALamAM 'agAla' zabda akAla, ayogya samaya, kavakhata evA arthomAM vaparAyelo maLe ja che. jemake prAcIphA. aMtargata 'viraha desAurI phAgu'mAM phAguNi ghari prIya melhae, yauvana pahalii agAli. (phAgaNamAM priyatame mane gharamA ekalI choDI dIdhI, kavakhate, tAjI yuvAvasthAmAM.) 'agAla'mAM 'a+kAla' che, 'aNagAla'mAM 'an+kAla' che. 17. aNAtha, aNAthi, Atha, Athi, Athya lalirA.mAM nIce mujaba paMkti Ave che : ju hui aNAyi ghari, tu jaII paradesi. saMpAdakoe 'aNAthi'no artha 'anAtha' Apyo che, je khoTo che. 'anAtha' parathI to 'aNAha' Ave, 'tha' paNa Take nahIM. madhyakALamAM 'aNAha' zabda vaparAyelo maLe ja che. 'aNAthi' zabda to 'an+asti' parathI Avyo che, artha che 'kaI na hovU te, dAritrya, garIbI'. uparyukta paMktimA e artha spaSTa cha : jo gharamAM dAridrya hoya to paradeze jaIe. 'aNAtha', 'aNAthi' e zabdo 'dAridrya, garIbI ke daridra, garIba' evA arthamAM ane 'Atha', 'Athi', 'Athya' e zabdo 'pUMjI, samRddhi, dhanasaMpatti' evA arthamAM madhyakALamAM vyApaka rIte prayojAyela maLe che. jemake, dazaskaM-1.mAM - gharamAM aNAva vyApI sarvatra. (gharamAM badhe dAridrya vyApekheM hatuM.) naMdaba.mAM - aNAthane zI Athya (daridrane zI saMpatti ?) guNa mATai Aya sahU lahai. (guNane kAraNe sahu samRddhi pAme che.) A chellA graMthamAM 'Aya'no 'artha, samRddhi' ema artha Apyo che temAM 'Atha' zabda 'artha' parathI Avyo hovAnuM manAyuM lAge che, je sAcuM nathI. 2010_03

Page #665
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza. 579 thoDI zabdArthacarcA 18. aNikha dehalakRta abhiU.mAM sAMDhaNInA varNanamAM nIce pramANe ukti Ave che : . __ aNikha taNakhA kAni. saMpAdake aNikhano artha 'doDatI vakhate AMkha baMdha karI hoya tevI' ema Ape che ane enI vyutpatti saM. 'anIkS'mAthI batAve che. artha ane vyutpatti banne zaMkAspada lAge che. ahIM AMkhanuM nahIM paNa kevaLa kAnanuM varNana hoya evaM lAge che. 'kAnamAM aNikha taNakhA che' evo anvaya jaNAya che. arabImAM 'anIka' zabda cha jeno artha che 'suMdara, adbhuta'; rAjasthAnImAM 'aNikha' zabda che jeno artha che 'bhayAnaka, tejasvI'. ahIM Avo koIka artha hovAnI saMbhAvanA che: kAne suMdara/tejasvI taNakhA che. 'taNakhA' eTale zuM e paNa koyaDo che. saMpAdake e zabdane agninA taNakhAnA arthamAM lIdho cha, paNa e bhAgye ja baMdha bese. kAnanI e koIka lAkSaNikatA hovAno saMbhava che. chevaTe A varNana aspaSTa ja rahe che ema kahevU paDe. 19. aNia/aNIya Akhai lAvala.-aMtargata 'sthUlibhadra ekavIso'mAM nIce mujaba paMkti Ave che : majha aNIya AMkhai prIya pAkhai, virahi dAjhai dehaDau. saMpAdake 'aNIya AMkhai'no artha 'aNiyALI AMkhe' evo Apyo che, paNa e 'aNIAli Akhai' evA pAThAMtarathI doravAyA lAge che. virahiNI kozAnI A ukti che ane virahabhAvanI abhivyaktimA aNiyALI AMkhanuM kaI prayojana nathI. kharekhara to 'AMkhai'ne sthAne 'Akhai' eTaluM ja pAThAMtara levA je, hatuM. 'aNIya Akhai' eTale AkhI aNIe, akhaMDapaNe, saMpUrNapaNe. uparyukta paMktino artha Avo kaIka thAya : "priyatama vinA mAro deha saMpUrNapaNe/akhaMDapaNe virahathI dAjhe che." .. e noMdhapAtra che ke A ja graMthamAM eka bIjI kRti 'covIsa jina stavana'mAM 'aNiya Akhai' evo zabdaprayoga maLe che ane saMpAdake eno artha 'AkhI aNIe, aMNIzuddha' evo Apyo che. 'akhaMDapaNe, pUrepUrA' evo artha barAbara bese che : puruSa aNia Akhai, saukhya te caMga cAkhai, (puruSa e suMdara sukho akhaMDapaNe cAkhe che.) 20. aNIsara vikrarA.mAM yuddhavarNanamAM A pramANe paMkti maLe che : phoDI aNIsara jaraha jarada savi tana tIra jaDaMtI. saMpAdake 'aNIsara'no artha 'aNIdAra' Apyo che. e rIte e jaraha, jarada - je bakhtaranAM nAmo che - tenuM vizeSaNa bane. paNa bakhtarane aNIdAra kevI rIte kahI zakAya 2010_03

Page #666
thoDI zabdArthacarcA 580 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ? tIrane kahI zakAya paNa e zabda to paMktimAM ghaNo dUra che ane enI sAthe 'aNIsara' no anvaya karavo muzkela che. vastutaH bhagavadgomaMDala 'aNIsara' no artha 'ArapAra' Ape che ne enA samarthanamAM nIcenuM udAharaNa 'buddhiprakAza' mAMthI Ape che : kaMTha [kaTha] caMdaNa koryAM bhamAra paDyAM aNIsara eha. (caMdanakASTha koryAM ane enI ArapAra kANAM paDyAM.) vikrarA.mAMnI paMktimA A artha baMdhabesato thAya che : jaraha jarada e bakhtarone ArapAra vIMdhIne tIra zarIra sAthe jaDAya che. gurjarA. - aMtargata hIrANaMdakRta 'vidyAvilAsa pavADau 'mAM paNa A zabda vaparAyelo che : phoDai pakkhara jarada aNIsara tIrai tIra paDaMti. (pAkhara ane jaradane ArapAra vIMdhe che ane tIra upara tIra paDe che.) 21. aNU, aNUrati nemichaM. mAM nIce pramANe paMkti maLe che : huM sadA aNUrI, eka na pUrI taI puhucADI Asa. saMpAdake 'aNUrI' no artha 'dAsI, patnI' evo Apyo che, ane enA mULamAM saM 'anucarI' zabda mAnyo che. paNa madhyakALamAM 'aNUruM' zabda vyApaka rIte 'adhUruM, ochu, nyUna' evA arthamAM vaparAyelo maLe che ane bhagavadgomaMDale A arthamAM A zabda noMdhyo paNa che. tyAM 'kAnhaDadeprabaMdha' mAMthI paMkti paNa uddhRta thaI che. anyatra A zabda vaparAyelo che. tenAM udAharaNa juo : ArArA. aMtargata pUMjARSikRta 'ArAmazobhAcaritra' mAM pIharanI vAMchA karai, nahI aNUM tAMha. (piyaramAMthI kaI icche evaM tyAM kaI ochu nathI.) vimapra.mAM - kisiuM aNUMrUM tAharai svAmi . (tArA svAmIne zuM okhuM che ?) gurjarA. - aMtargata zAlisUrikRta 'virATaparva' mAM etalaI ati parAbhava pUrI, eka dAsapaNa citta aNUrI. (eka to dAsapaNAne lIdhe jene manamAM oTuM AvyuM hatuM / je asaMtuSTa hatI evI e hatI, temAM ati apamAnathI e bharAI . ) gurjarA. nA saMpAdakoe 'aNUrI'no' artha 'unfulfilled, unsatisfied' (vaNapurAyelI icchAovALI, asaMtuSTa ) evo artha Apyo che e saMdarbhamAM atyaMta ucita 2010_03

Page #667
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza thoDI zabdArthacarcA che. e ja artha nemichaM.nI uparyukta paMktimAM baMdha bese che : "huM sadA vaNapurAyelI icchAvALI rahI. teM mArI eka paNa AzA pUrI na karI." asaMtuSTa, karkazA strIno ja A udgAra che. bhagavadgomaMDalamAM uddhRta thayelI padmanAbhakRta 'kAnhaDadeprabaMdha mAMnI paMkti A pramANe che : lAguM valI aNUruM mAni, jotAM Avai maraNa nidAni. vIramadevanuM kapAyeluM mastaka allAuddInanI putrI pirojA samakSa Ave che tyAre enA rUpa para e vArI jAya che| ane pachI A udgAra kare che. kAntilAla ba. vyAse potAnA saMpAdanamAM A paMktino artha Ama karyo che : " (ene jotAM) vaLI manamAM (kAMIka) judo ja (aNUruM; sara. aNu-anyat, prA.gu.kA.saM.) bhAsa thAya che (lAgu) ke (jo) tene (tAM) (vIramadene ) ( sara. pAThAntara je tAM) kharekhara (nidAni) maraNa ApyuM che ( ke kema) ! (eTaluM teja ane tAjagI mukha para hatI ! ) " - vyAsanA anuvAdanI muzkelIo spaSTa che 'mAni'ne 'mani' tarIke levuM paDyuM che, 'aNUruM' ne sthAne 'aNu'nI kalpanA karavI paDI che vagere. saMdarbhamAM paMkti kaMIka aspaSTa to rahe ja che, chatAM 'aNUruM' zabda to enA pracalita arthamAM ja ahIM che emAM zaMkA nathI. vIramadeve pirojAnuM moDhuM jovA inakAra karyo hato te yAda karI pirojA atyAre, A udgAra pachI ToNo mAre che ke "vIra puruSe je vacana lIdhuM hatuM ke kuMvarInuM moDhuM nahIM jouM teno te bhaMga karI rahyA che. je sukulIna sAhasika puruSa hoya che te maraNa samaye paNa potAnuM mAna mUkatA nathI." e jotAM A paMktino artha Ama hovAno saMbhava lAge che : "paNa (e mastaka) mAna paratve UNuM lAgyuM. e jotAM maraNa nakkI AvyuM che." A artha durAkRSTa lAge to "vaLI oSTuM AvyuM che ema mAne che" edI kaMIka artha levo joIe. 581 'aNUruM'nA mULamAM saM. 'an+ pUr' che. AnuM saMjJArUpa 'aNUrati' (saM. 'an+ pUrti') paNa samayapramodakRta 'ArAmazobhA copAI' mAM vaparAyeluM maLe che : kisIya aNUrati tAsa. (ene zI nyUnatA / khoTa che ? ) 2010_03 SaDAbA. mAM nIce pramANenA ekathI vadhu praznottara maLe che : " chammAsa utkRSTu tapu re jIva ! karI sakai ?" "ata na sakuM. saMpAdaka prabodha paMDite 'ata'nA 'now, here' evA artho ApyA che ne A "} 22. ata

Page #668
ghoDI zabdArthacarcA 582 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza zabda saM. atra' parathI Avelo mAnyo che. 'ahIM' artha laIe topaNa ernu tAtparya 'A bAbatamAM' ema che evaM samajavU joIe. paNa 'ata' saM.'atra' parathI Avelo mAnavo yogya che ke kema te prazna che. saMskRtamAM 'uta' saMdehavAcaka, anizcitatAvAcaka che tenA parathI paNa 'ata' AvI zake ane e artha A saMdarbhamAM barAbara baMdhabesato Ave che : "kadAca na karI zakuM." ema lAge che ke 'kadAca' artha ja levo joIe. 23. atidhaja vikrarA.mAM nIce pramANe paMkti maLe che : atiSaya mAMDai zatrukAra. saMpAdake 'atidhaja'no 'paisAdAra' evo artha Apyo che. e 'koTidhvaja' zabdathI doravAyA lAge che. paNa 'zatrukAra' (sadAvrata, annadAnazAlA) paisAdAra kevI rIte hoI zake ? 'dhvaja' zabda uttuMgatAnuM sUcana kare, kadAca samRddhi- paNa. paraMtu ahIM 'atidhaja' eTale 'bhAre moTo, bhavya evo ja kaMIka artha levo joIe. 24. atisaMtA RSirA.mAM nIce mujaba paMktio maLe cha : nija karai je tarU ropIyA, pIU sAthi AvaMtAM, te tarU dIga nayaNale, nava sA thaI atisaMtA. saMpAdake 'atisaMtA'no artha 'atyaMta thAkela' Apyo che ne enI vyutpatti saM. 'atizrAnta'mAMthI batAvI che. vyutpatti to barAbara che, paNa artha saMdarbhamAM saMgata thato nathI. je vRkSone pote ropyA hatA tene jotAM RSidattAne thAka lAge ? ke sAruM lAge ? 'atisaMtA' (atizrAnta) eTale 'vizrAMta, atyaMta ArAma pAmela' evo artha ja levo joIe. 25. adharAsa, olava, Ulavaq narasiMhanA eka padamAM nIce mujabanI paMkti maLe che : kAliMdIne kAMThaDe vAle olaviyo agharAsa re. narakA.nA saMpAdake 'adharasa'nA be artho ApyA che - (1) nIceno bhAga (saM. adhaHaMza) ane (2) adharano bhAga; ane 'olaviyo'no 'pacAvI pADyo, saMtADyo' evo artha Apyo che. narapa.nA saMpAdake 'adharAsa'no 'rAsalIlAmAM' evo artha Apyo che ane emAM saM.'adhirAsa' zabda hovAnuM mAnyuM che. tathA 'olaviyo'no 'kahyu' evo artha ApI enI vyutpatti saM. udlap'mAMthI batAvI che. dekhItI rIte ja 'olaviyo adharAsa' e varNana A banne arthaghaTanomAM aspaSTa ja rahe che. "nIceno bhAga/adharano bhAga pacAvI pADyo/saMtADyo' e artha ghaNo kaDhaMgo che ane 'rAsalIlAmAM kahyu' e 2010_03

Page #669
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 583 arthane prastuta varNanamAM kevI rIte sthAna ApavuM te koyaDo rahe che. vastutaH A kAliMdIne kAMThaDe kRSNe gopInI karelI cheDachADanuM, zRMgArakrIDAnuM varNana che. tethI 'adharAsa' e 'adharAsava' ne sthAne Avelo zabda hovAno saMbhava che evaM DaoN. bhAyANIe mane sUcana karyaM te vAjabI lAge che. 'olavavuM' zabda madhyakALamAM 'chupAvuM, saMtADavuM' evA arthamAM jovA maLe che te uparAMta 'oLavavuM' zabda 'pacAvI pADavuM, laI levuM, corI levuM' evA arthamAM atyAre paNa pracalita che. saM. 'apalap' eTale 'chupAvavuM', mAMthI 'corIchUpIthI laI levuM' evo artha AvI zake. A rIte 'olaviyo adharAsa 'no artha Ama thaI zake : adharAsava eTale ke adhararasa corI lIdho / baLAtkAre lIdho / jhuMTavI lIdho. 'UlavavuM' / 'olavavuM' zabda vadhAre to 'chupAvavuM, saMtADavaM'nA arthamAM madhyakALamAM vaparAyo che. jemake, aMbarA. mAM (1) saiyANI Agali tUM peTa siu ulavai. (2) alUka parai Ulavai Apa. saMpAdake 'saMtADe, chupAve' evo artha Apyo che te barAbara besI jAya che : (1) suyANI AgaLa tuM peTa zuM chupAve che ? (2) ghUvaDanI peTe potAnI jAtane saMtADe che. siMhA (ma).mAM devadatta mani supramANa, manazudhii karai vakhANa. kai kArimu parIkSA bhaNI, rAjakuyara ulavIu mati ghaNI. saMpAdake 'chupAvavuM, saMtADavaM' evo artha Apyo che te yogya che : "devadatte manamAM vicArya ke rAjA kharA manathI vakhANa kare che ke khoTekhoTA ? enI parIkSA karavAe ghaNI buddhithI rAjakuMvarane saMtADI dIdho. " vAgbhabA.mAM - thoDI zabdArthacarcA - jihAM sAdRzya zarakhAitu apahnava ulavivApUrvaka iMsiuM bolIi. saMpAdaka bhogIlAla sAMDesarAe 'apahnutipUrvaka, DhAMkavA sAthe' evo artha Apyo che te mULamAM ja che ema kahevAya : "jyAM sAdRzyane kAraNe apahnavapUrvaka eTale DhAMkIne Ama kahevAmAM Ave . " gurjarA. - aMtargata zAlisUrikRta 'virATaparva' mAM maraNa naI bhai giu majha bholavI, kisyUM kihyAM uratu hiva olavI. saMpAdakoe 'assuage, cool down' (zAMta karavuM, ThAravuM) evo artha Apyo che paNa A bhraSTa pAThanuM pariNAma che. saMpAdakone pATha 'ura' maLyo che tenuM temaNe 'uratu' 2010_03

Page #670
thoDI zabdArthacarcA 584 584 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza karyu che. virApa.mAM pATha A pramANe che : kisauM kyAMha riAu aha olavI. saMpAdakoe 'chupAvI' artha Apyo che te barAbara bese che : "have zuM kyAMka potAnI jAtane chupAvIne rahyo che ?" madhyakALamAM A zabda 'pacAvI pADavU, corIthI laI levu' evA arthamAM paNa anyatra vaparAyo che ja. jemake, nalarA.mAM - kahinI vastu na jAya ulavI. saMpAdake 'khoTI rIte pacAvI pADavu evo artha Apyo che te yathAyogya cha : "(naLanA rAjyamAM) koInI vastu oLavI/pacAvI pADI zakAtI nathI." A zabda 'lopa karavo, droha karavo' evI jarA .judI arthachAyAmAM paNa vaparAyo che e khAsa noMdhapAtra che. jemake AnaMsta.mAM zAsanamArganai ulavai ema ukti che tyAM zAsanamArgano lopa | droha karavAno artha che. saMpAdake 'lopa kare' evo artha Apyo ja che. upabA.mAM sAdhumArgane tathA gurune oLavavAnI vAta che tyAM paNa e ja artha che, ane saMpAdake e artha lIdho che. hariphA.mAM giu hari ulavI evI ukti Ave che temAM saMpAdake Apelo 'saMtAI' e artha zaMkAspada lAge che, kemake madhyakALamAM 'Ulavaq' / 'olavadhU' eTale 'saMtAvu' nahIM, paNa 'saMtADavu' evo artha vyApakapaNe che. ahIM droha karavo eTaleke chetaravU evo artha hovA saMbhava cha : "hari amAro droha karI / amane chetarIne cAlyo gayo." [etad, eprila-jUna, 1994] 26. anivaDa, nivaDa ArArA.mAM 'anivaDa' zabda A pramANe vaparAyelo maLe cha : mata ghau koI pAse anivaDa AIvA re.. saMpAdake saM. 'anivartamAMthI vyutpatti sUcavI 'anivaDa'no artha 'sAva? ekadama ?' ema noMdhyo che. dekhItI rIte ja, saMdarbhamAM kaMIka besI zake tevA arthano tarka karavAmAM Avyo che. mULa tarIke darzAvela saM. anivarta' Avo artha bhAgye ja ApI zake. jinarA.mAM 'anivaDa' zabda aneka vAra vaparAyo maLe che. jemake, (1) anivaDa thAtAM vAra na lAgai je sagA.. (2) na kahai pheri vacana jau kisA, taI anivaDa jANI to disA, 2010_03

Page #671
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 585 thoDI zabdArthacarcA dIsau vaDa vayarAgi jisA, e vairAga kahau kiNa misA. (3) palakamAMhi anivaDa huau re, tiNa tujhanai sAbAsi re. (4) sIkha karai vATai milyA re, vIchaDavAnI vAra, te to ahma suM sIkha na kA karI re, anivaDa jema vicAra. saMpAdake 'anivaDa' zabda zabdakozamAM noMdhyo che, paNa eno artha Apyo nathI. jinarA.mAM 'nivaDa' zabda paNa vaparAyo cha : (1) vAta kahai je pApanI, tiNa sAthai ho karuM nivaDa saneha. (2) bagasi gunaha e bApajI, hiva mo suM ho dhari nivaDa saneha. (3) jeha suM nivaDa saneha te tau vIsAryA navi vIsarai. ema lAge che ke 'nivaDa'nA prayogo ja cAvIrUpa bane tevA che. badhe 'nivaDa' 'sneha'nuM vizeSaNa che. trIjaM dRSTAMta 'gADha, UMDo' evo artha spaSTa rIte Ape cha : "jenA pratye gADha/UMDo sneha hoya te visAryA vIsaratA nathI." pahelAM be dRSTAMtomAM paNa e artha nirvighne laI zakAya che. e banne paMktio prabhuprArthanAnA padamAMthI che. pahelI paMktimA pote pApa sAthe UMDo sneha karyo hato teno ullekha che, bIjI paMktimA tIrthaMkaradevano UMDo sneha pAryo che. _ 'nivaDa' zabda 'nikaTa'mAMthI Avyo hovAno tarka thaI zake. prAkRta koza 'NiaDa (nikaTa)' zabda 'pAse, pAsenu' evA arthamAM noMdhe che. jo A barAbara hoya to 'nivaDa' eTale 'nikaTano, AtmIya, gADha' evo artha levAnuM khoTuM na kahevAya. ane 'anivaDa'no 'dUranu, anAtmIya' evo artha thAya. e noMdhapAtra che ke 'nivaDa'nI peThe 'anivaDa' snehanA vizeSaNa tarIke kyAMya vaparAyelo nathI. e ekalo ja vaparAyo che. ethI emAM 'anAtmIya' uparAMta 'parAyA' 'niHsnehI' evA arthane paNa avakAza jaNAya che. jemake, (1) je sagA che temane anAtmIya / parAyA thatAM vAra lAgatI nathI. (3) palakamAM anAtmIya / parAyo | niHsnehI thaI gayo che te mATe tane zAbAzI ghaTe che. (mAtAnuM dIkSA levA taiyAra thayela putra pratyenuM A vyaMgavacana che.) (4) judA thavAne prasaMge raste maLI gayelA loko paNa vidAya mAge che / rajA mAge che to amArI kema vidAya / rajA na mAgI ane Ama parAyA | niHsnehanI jema vicAra karyo ? bIjA udAharaNanA anvayo barAbara spaSTa thatA nathI, paNa emAM 'anivaDa'no Avo ja artha levAno rahe. [DaoN. bhAyANIe, pachI, 'nivaDa'nI vyutpatti saM. 'nibiDa'mAthI darzAvI. paNa 2010_03

Page #672
thoDI zabdArthacarcA 586 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza arthaghaTana to emanuM ema ja rahe che.] 27. anubhAva, anu bhAva gurjarA.mAM 'anubhAva' zabda A pramANe vaparAyo cha : vAjai tUra anAhata, nAha taNai anubhAvi, ANai eka anekapa, eka palANaiM vAhu. saMpAdakoe 'anubhAva'no 'by the dignity, by the authority' (gauravathI, adhikArathI/sattAthI) evo artha Apyo che. prasaMga neminAthanA varaghoDAno che. emAM 'adhikAra ke sattA'no artha prastuta jaNAto nathI, kemake neminAtha rAjavI nathI, rAjakumAra che. enA karatAM 'gaurava, mahimA' evo artha vadhu prastuta bane tevo che. tyAM paNa 'gauravathI' nahIM paNa 'gauravamAM, gaurava arthe' ema anvaya vadhu ucita lAge cha : "nAthanA gaurava ke mahimAne arthe zaraNAi vAge che" vagere. AnaMsta.mAM paNa 'anubhAva' zabda maLe cha : bhavobhavathI abhinava e dravyathI anubhAkthI te kahIi chai. saMpAdake 'anubhAva'no 'karmano vipAka' evo artha Apyo che, paNa ahIM pAThay vAcana ja doSayukta hoya evu lAge che. stavananI je paMktinI samajUtI tarIke A vAkya Ave che te paMkti A pramANe che : / bhavibhavi re dravya bhAvathI bhAkhIi re.. joI zakAya che ke mULamAM 'anubhAva' nathI, 'dravya' ane 'bhAva' che, eTale vivaraNanA 'anubhAva' zabdane 'anu bhAva' tarIke vAMcavo joIe. 'anu' eTale 'ane'. 'anu' A arthamAM madhyakAlIna sAhityamA vAraMvAra vaparAyo che. jemake, gurjarA.mAM - paNamIu sAmIu neminAhu anu aMbiki mADI save salakkhaNa rUyavaMta anu kaMcaNavanni * sIsi camara baMbAla anu kaMThi kusumaha mAla. 28. apramANa gurjarA.mAM A zabda A rIte vaparAyelo maLe cha : timi khiNa melhiuM vaNacari bANuM, UDiuM gayaNi hUuM apramANu. saMpAdakoe 'apramANa'no artha 'unknowable, invisible' (ajJeya, adRzya) evo Apyo che. bANa AkAzamAM gayuM tethI adRzya thaI gayuM ema temaNe ghaTAvyu lAge che. paNa 'apramANa'no Avo artha levA mATe koI AdhAra jaNAto nathI. 'apramANa' eTale 'asiddha', ahIM 'niSphaLa, nakAmuM' : "te kSaNe vanacare bANa choDyu. te AkAzamAM gayuM ne tethI niSphaLa nIvaDyuM." ___ 2010_03

Page #673
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 587 . ghoDI zabdArthoM ArArA.mAM paNa A zabda vaparAyelo maLe che: __ vahilI nAvi tu tuM jANi, mai tujha dIThau apramANa. saMpAdake 'apramANa'no 'asiddha' evo artha Apyo che. ahIM 'asiddha' eTale 'azakya, asaMbhavita' : "vahelI na Ave to tane huM joI zakuMte tuM azakya/asaMbhavita jANaje (eTale ke huM-tuM maLI zakIzuM nahIM)." 29. abAha gurjarA.mAM 'abAha' zabda A pramANe vaparAyelo che : - tApiiM pIDiu vilavai avAha. saMpAdakoe 'abAha'nA mULamAM 'bAha' zabda mAnI eno artha 'without hands' (hAtha vinA) evo Apyo che. A artha ahIM asaMgata che te sahelAIthI samajAya evaM che. raDavAnuM vaLI bAhu vinAnuM keQ ? e spaSTa che ke 'abAdha parathI 'abAha' Avelo che ne eno artha thAya 'aMtarAya vinA, atyaMta, khUba' : "tApathI pIDavAmAM Avelo te khUba vilape che." e navAInI vAta che ke anyatra 'abAhu' zabda vaparAyelo che tyAM saMpAdakoe ene 'abAdha'mAMthI vyutpanna karI eno 'without obstacle, freely' (antarAya vinA, vighna vinA, muktapaNe) evo artha Apyo che. nirdiSTa prayogo A pramANe cha : (1) pAMci paMcAle liu sanAhu, Aviu ghaDUu kUyaru abAhu. (2) dhAiM dhasaI te UdhasaI, vilasaiM hasaiM abAhu. bIjA udAharaNamAM 'muktapaNe' artha cAlI zake tema che paNa 'antarAya vinA' eTale 'khUba' e artha paNa karI zakAya : "muktapaNe/khUba hase che." paNa pahelA udAharaNamAM e artha yogya rIte baMdha besaze nahIM. tyAM 'abAhu' kuMvara ghaTotkacanuM vizeSaNa che. eTale 'jene kazI aMtarAya naDato nathI evo vIrapuruSa, apratirodhya' evo kaMIka artha levo joIe ema lAge che : "apratirodhya ghaTotkaca kuMvara Avyo." 30. abhokhau, Abhokhau, abhokhaNa, abhokhaj, aMboSaNa, abokhaNa vikraca.mAM 'abhokhu' zabda Ama vaparAyelo cha : khAparau jAma pahutu bAri, dIyau abhotu pANIdhAri. saMpAdake 'abhokhuno 'apoSaNa' artha Apyo che. 'apoSaNa' (saM.ApozAna) eTale jamatI vakhate, AraMbhe ke aMte Acamana levU te. ahIM e artha kevI rIte saMgata bane? bhojana prasaMga to ahIM che ja nahIM. khAparo bAraNe Ave che tyAre tenA karavAmAM AvatA satkAra- ahIM varNana che, jemAM pANInI dhArAthI 'abhokhu' ApavAmAM Avyu ema kahevAmAM AvyuM che. e varNana Acamana sAthe baMdha bese nahIM. ____ 2010_03

Page #674
thoDI zabdArthacarcA madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza e noMdhapAtra che ke uktira. 'abhokhau' (temaja 'abhokhaNaM') zabdano artha 'abhyukSaNam' Ape che, jeno artha thAya che 'siMcana, chaMTakAva'. vaNI anya kRtiomAM 'abhokhaNa' zabda vaparAyelo maLe che tyAM badhe satkArano prasaMgasaMdarbha che. satkAramAM pANIthI paNa dhovAnI praNAlikA jUnA samayamAM hatI. tethI ahIM 'abhokhuM' eTale 'satkAra rUpe pANInuM siMcana' evo artha ja levo joIe. anya prayogo A pramANe che ; vimapra.mAM -- sovana karavI dIi abhokhaNa, sAjaNa harakhi bhariyA. saMpAdake 'AvakAra' artha Apyo che, paNa "suvarNanI jhArIthI pANI sIMce che" evo artha spaSTa che. - lAvala.mAM - 588 mani viNa ayojana di ghaNAM, vIramatI melhai besaNAM. saMpAdake 'abhokhaNa' nuM mULa saM. 'ambhoSNa' mAnI 'garama pANI' evo artha ka che. paNa satkAra rUpe sIMcavAmAM AvatA pANIno artha spaSTa che. besaNAM ApavAnuM pachI Ave che te paNa sUcaka che. ArArA. mAM -- saMpuTi milyA bAri e, Abhokhai Apau vAri e. lagna veLAe varane poMkhavAmAM Ave che te prasaMgano ahIM saMdarbha che eTale saMpAdake 'abhokhai' no lIghelo 'satkAra rUpe pANInuM siMcana karavAmAM' e artha yathAyogya che. abhiU. mAM 'aMboSaNa' zabda maLe che : rANI sudarzanA dIghalAM bhRMgAra re, aMboSaNa sahUni mAniM havA. saMpAdake 'aMboSaNa'no 'kIgaLA' artha Apyo che, je bhAgye ja prastuta gaNAya. prasaMga mahemAnonA svAgatano ke eTale 'aMboSaNa' te 'abhokhaNa' ne sthAne Avelo hoya ema lAge che. "badhAMne mAna rUpe pANInuM siMcana karavAmAM AvyuM" evo artha laI zakAya che. 'abokhaNa', alabatta, siMhA (zA). mAM 'apozaNa' eTale 'bhojana veLAnA Acamana' nA arthamAM vaparAyelo maLe che : aboTa abokhaNa ati ghaNAM, ko bhikSAvaza thAya. brAhmaNanA vyavahAronA varNanamAM A Ave che tethI aboTa karavA, Acamana levuM, bhikSA mAgavI vagerene brAhmaNanA vyavahAro tarIke samajI zakAya che. AthI saMpAdake Apelo 'apozaNa' artha yogya che. paNa 'abhivana-UjhaNuM 'mAM 'aMboSaNa' e 'abhokhaNa' no 2010_03

Page #675
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bhraSTa pATha hovAnI zakyatA ja baLavAna che. 589 31. amalImANa, amalImAna aitikA. mAM 'amalImAna' zabda A pramANe vaparAyelo maLe che : jaga mAMhe amalImAna sUri ja teja samAna. saMpAdake 'nirmala mAnavAlA' evo artha Apyo che te bhUlabharelo che. 'amalI' e zabda saM. 'amardita' parathI Avelo che. 'amalImAna' eTale 'jenuM mAna amArdita, akhaMDita rahyuM che evo. jinarA. mAM paMkti che : thoDI zabdArthacarcA baMdhava amalImANa. 'amalImANa' no artha 'agaMjita ' ( aparAjita) Apyo che te cAlI zake. mAna mardita na thavuM eTale aparAjita rahevuM. 32. amAi, amAmo, amANuM, amAna, amAnI terakA. mAM 'amAi' zabda A pramANe vaparAyelo che : lahiya chiddaM savi dukha amAi. saMpAdake zabdakozamAM 'amA-' sAme praznArtha mUkyo che, paraMtu emaNe A paMktino anuvAda " lAga maLatAM sau duHkha AvI paDe che" evo Apyo che. 'amAi'no 'AvI paDe che' evo artha saMdarbhathI besADelo che e spaSTa che. 'bhAi' eTale 'mAya, samAya'. 'amAi' eno virodhI zabda hovAnuM samajAya che. 'amAi' eTale 'na mAya' eTaleke 'UbharAya'. 'chidra / lAga maLatAM sau duHkha UbharAya che' ema e artha barAbara baMdha besI jAya che. e noMdhavaM joIe ke rAjasthAnI koza 'amAi' zabdano 'apramANa, bahuta, adhika' evo artha Ape che. tyAM 'amAi' kriyApada nahIM paNa vizeSaNa che. 'amA- ' parathI banelo bIjo eka vizeSaNazabda che 'amAmo'. 'jinarAja - kRtikusumAMjali' mAM e vaparAyelo che : 2010_03 (1) ekaNa dUdha amAmo dIyo, ghRtano bIDo bIjI lIyo. (2) caraNakaraNa dhana mAla, amAmo lUTisI. pahelI paMktine saMdarbhe saMpAdake 'amUlya' artha Apyo che temAM kaMIka bhrAnti thayelI jaNAya che. 'amAmo' zabdanA mULamAM 'amA-' hovAnuM spaSTa che, AthI eno artha 'na mAya teTaluM, amApa, puSkaLa' ema ja levo joIe. dUdhane amUlya kahevAmAM kaI svArasya nathI, ghaNuM dUdha ApyuM ema ja abhipreta hoI zake. bIjI paMktimAM paNa 'puSkaLa' no artha barAbara besI jAya che. rAjasthAnI koza 'amAva' zabda 'khUba, behada' nA arthamAM noMdhe che

Page #676
thoDI zabdArthacarcA te 'amApa' sAthe tema 'amAmo' sAthai saMbaddha gaNAya. bhagavadgomaMDala tathA bRhad gujarAtI zabdakoza 'amAmo' zabdano 'amUlya' artha Ape che te paNa bhrAnta gaNavuM joIe. bhagavadgomaMDale 'AnaMdakAvyamahaudadhi'mAMthI paNa sATuM bAjhe nahIM, kahe amAmo mAla te udAharaNa ApyuM che temAM pahelI dRSTie 'amUlya' artha besI jAya, paNa samagra prayogaparaMparA jotAM 'amApa, puSkaLa' e artha ja levo joIe. prasaMgasaMdarbha maLe to A vAta vadhAre sArI rIte sthApita karI zakAya . akhAkA. mAM 'amANuM', 'amAna', 'amAnI' maLe che te paNa 'amA-' sAthai saMkaLAyelA ja mAnavA joIe : bhAIo ! bhava saMtApa, bhAta dekhIne bhUlavuM, akSara amANuM Apa, AThe pahora akho kahe. saMpAdake 'amANu' nA mULamAM arabI 'amAna' zabda mAnI 'rakSaNa' evo artha Apyo chetene saMdarbhamAM kevI rIte besADavo te koyaDo ja che. 'amANuM' eTale 'mAna - mApa vagaranuM, anaMta' evo artha letAM vAkyArtha barAbara besI jAya che : "Atmatattva akSara ane anaMta che.' e anubhava adbhuta amAna. 17 saMpAdake 'amAna' zabdanA be artha ApyA che : saM. 'a-mAna' eTale 'ahaMbhAva vinAno' ane arabI 'amAna' eTale 'nirbhayatAno, amaratvano'. 'mAna' zabda saMskRtamAM 'mApa' nA arthamAM paNa che e saMpAdakane smaraNamAM AvyuM nathI tethI ja AvA arthomAM khaiMcAI javAnuM banyuM che. ahIM paNa paMktino artha spaSTa che: "e anubhava adbhuta ane amApa, anaMta che." 590 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza piMDa-brahmAMDa te kAca ja sthAnI, tehenuM poSaNa vastu sadA amAnI. saMpAdake 'amAnI' no 'mAnI zakAya nahIM tevo' evo artha Apyo che tyAM vaLI, emAM 'mAna' zabda rahelo hovAnuM vIsarAI javAthI trIjA ja bhaLatA artha tarapha kheMcAI javAnuM banyuM che. ahIM 'vastu' zabda strIliMgano hovAthI 'amAna'nuM 'amAnI' thayuM che. 'Apa' amAna, paNa 'vastu' amAnI. artha to eka ja che. vastu eTale brahmane 'amApa, anaMta' kahevAmAM Avela che. [ anusaMdhAna-2 ] 2010_03 33. aniAu, anyA, aMnnA, annaiyo, anyAI 'anyAya' zabda Aje ApaNe bIjAo pratyenA aNachAjatA, hAnikartA ne julamI vartana mATe vAparIe chIe. madhyakALamAM A zabda 'doSa', 'vAMka', 'guno', 'aTakacALu', 'tophAna' evA arthomAM tathA 'anyAyI' zabda 'aTakacALo' 'tophAnI' evA arthomAM

Page #677
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vaparAto dekhAya che. jemake, uSAha. mAM aniAu ahme savi kIdhA, sAMsahi deva murAri. saMpAdake 'aniAu'no 'anyAya' evo artha Apyo che. paNa A bANAsuranA maMtrI kuMbha ane mahAdevanI ukti che. kRSNane zaraNe AvatAM teo Ama bole che. kuMbha mahetA ane mahAdeve vaLI kayA anyAya karyA hatA ? kRSNanI sAme thavAno doSa, guno emaNe karyo e ja. ethI A paMktino artha Ama ja karavo yogya che : "ame ghaNA vAMkagunA karyA che murAri deva, e Apa sahI lo. " nalarA. mAM kUbara duSTamAM mUlagu, sevai vyasana sAta re, anyA mAragi te hIMDai, navi jANai puNya vAta re. catucA. mAM 591 saMpAdake 'anyA'no 'anyAya' eTalo ja artha Apyo che. paNa ahIM puNyamArganI sAme anyAyamArga mukAyelo che, tethI anyAyamArga eTale duSkarmano, pApano mArga evo artha vadhAre ucita che : "kubera duSTono agraNI che. e sAta vyasano seve che ne duSkarma, pApakarmane mArge cAle che. puNyanI cAta e samajato nathI. " ehavo anyA manamAM dharI, vaDhazo vahAlAne sAtha. gopI sAthe krIDA karatAM kRSNathI rAdhAnuM nAma levAI gayuM e saMdarbhamAM bolAyeluM A vAkya che. saMpAdake yogya rIte ja 'anyA'no 'doSa, vAMka' evo artha Apyo che : " vahAlAno e doSa manamAM rAkhIne enI sAthe jhaghaDo karazo ?" premAkA. - aMtargata 'dazamaskaMdha' mAM eja kRtimAM amo AcaryA anyA kaiM lakSa. saMpAdakoe 'anyA'no 'anyAya, doSa' evo artha Apyo che, paraMtu vRkSano avatAra pAmelA kuberanA be putro nalakubera ane maNigrIva madyapAna, viSayalaMpaTatA vagere potAnAM niMdya karmoMno svIkAra karatAM A vAkya bole che tethI 'anyA'no 'doSa, duSkarma' evo artha ja yogya gaNAya. - thoDI zabdArthacarcA svabhAva che strI taNo re, nagna sarvathA nAhya, 2010_03 evaM jANI ame peThA jaLamAM, e thaI Avyo anyAya. saMpAdake ahIM 'doSa' artha Apyo che e yathAyogya che. gopIo pote nadImAM nagna thaIne nAhI ene potAno doSa gaNAve che.

Page #678
thoDI zabdArthacarcA 592 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza premAnaMdakRta 'naLAkhyAna'mAM paNa 'anyA' zabda vaparAyelo cha : naLa cha kuMvAro, nathI kanyA, che brahmAno moTo anyA. naLane mATe kanyA nathI sarjI e brahmA eTaleke vidhAtAno moTo doSa che ema ahIM abhipreta che. kastuvA.mAM - lobhe lakSaNa jAya, anyA ati adharme. saMpAdake 'anyA'no 'anyAya' evo artha Apyo che, paNa ahIM lobhanAM pariNAmo varNavyAM che. tethI 'doSa'no artha levo ja vAjabI cha : "lobha karavAthI sArAM lakSaNa naSTa thAya che, adharmano doSa thaI jAya che." vetApa.mAM - pAravatI bolyA mAvaDI, 'are zIva, anyA AvaDI, jIva e sahu konA jAya che, e pApa AparaNe thAya che.' saMpAdake 'anyAya' artha Apyo che te dekhItI rIte cAle, paNa pAMca puruSo maravA taiyAra thayA che te saMdarbhamAM A vAkya bolAyuM che tethI 'khoTuM karma' evo artha ja vadhAre ucita gaNAya : "are ziva, A keTaluM khoTuM thAya che ! A sahunA jIva jAya che ernu pApa ApaNane lAge che." caMdravA.mAM - jue sau ko jagata, koye kehe nahi aMbA. nizA vizenI samasyAmAM A paMkti Ave che tethI saMpAdake Apelo artha 'doSa, vAMka, khoDakhAMpaNa' yathAyogya che : "AkhaM jagata ene jue che ane koI emAM kazI khoDakhAMpaNa hovAnuM kahetuM nathI." ..emAM ja - kIdho pitAno kALa, eha paNa moTo anyA. chAsa vizenI A samasyA che tethI saMpAdake Apelo 'doSa' e artha barAbara cha : "eNe potAnA pitAnI hatyA karI che, e eno moTo doSa / moTuM duSkRtya che." narakA.mAM - ___o pelo oziyALo Ave, ajaiyo apAra. ahIM 'annaiyo' e 'anyAyI'ne sthAne che. saMpAdake enA 'vAMkAbolo, aNaciyo' evA artho ApyA che, emAMthI 'vAMkAbolo' e artha mATe koI AdhAra jaNAto nathI. naTakhaTa kRSNane anulakSIne A udgAra che eTale 'aNaciyo' artha cAle, paNa vadhAre yogya artha 'aTakacALo, tophAnI, mastIkhora' e gaNAya. __ 2010_03

Page #679
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 593 thoDI zabdArthacarcA nalAkhyA.mAM - rAjAi sA mATi mehelI, ehevu nahI anyAI. ahIM 'anyAI' e 'anyAyI'ne sthAne che. saMpAdake 'anyAya karanAra' evo eno artha Apyo che te cAle tema che. 'khoTuM karanAra' paNa cAlI zake : "rAjAe zA mATe tane tajI ? e evo anyAya kare tevo, khoTuM kare tevo nathI." 34. araja 'araja' zabda ApaNe 'vinaMtI, prArthanA' evA arthamAM vAparIe chIe. madamo.mAM eno prayoga kaMIka judA arthamAM hoya evaM jaNAya cha : pApapunyanI e zI araja, ApaNe to vidyAnI garaja. mohanAne paMDita pAse bhaNAvavA mUkatI vakhate paMDita koDhiyo che, kevAMkevAM pApa karavAthI mANasa koDhiyo thAya ane enuM moM jovAthI kevu pApa lAge e badhuM rAjA mohanAne samajAve che tyAre mohanA A vAkya bole che. dekhItI rIte ja ahIM 'araja'no 'prArthanA, vinaMtI' e artha baMdha na bese. saMpAdake 'phariyAda' evo artha Apyo che eno kazo AdhAra jaNAto nathI, te uparAMta saMdarbhamAM e artha paNa bhAgye ja saMtoSakAraka gaNAya. vastutaH arabI 'arja' zabdano 'prArthanA' uparAMta 'nivedana, rajUAta, darakhAsta' evo artha paNa che ane evA ja koIka arthamAM e zabda ahIM prayojAyelo jaNAya che : "pApapuNyanI A zI rajUAta ? (pApapuNyanI AvI vAta zA mATe kaho cho ?) ApaNe to vidyA sAthe ja kAma che." 35. alaguM, alagerI 'aLaguM' zabdane Aje ApaNe bahudhA 'junA arthamAM vAparIe chIe. paNa eno eka artha 'vegaLaM, dUra, Adhu' paNa che ane madhyakALamAM 'aLaguM' zabda sAmAnya rIte e arthamAM ja vaparAyelo jovA maLe che. jemake, ArArA.mAM - vADI mAMhI dIThau kUu.... jovA lAgI alagI thAI... (vADImAM kUvo joyo. AdhI jaIne emAM jIvA lAgI.) rAi aNAvai alagI gaI, kanyA Avai harakhita thaI. (dUra gayelI e kanyAne rAjA bolAve che. e harSita thaIne Ave che.) ____ alagAMcI pANI re ANatAM, mata tujha visasaMkA hoi re. (dUrathI pANI lAvIne tane viSanI zaMkA thAya evaM karavU na hatuM.) saMpAdake paNa 'alaguMno 'dUra, Adhu' evo artha ja Apyo che. 2010_03

Page #680
thoDI zabdArthacarcA 594 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nemichaM.mAM alagI nAMkhai sovanatroTI. (sonAnI troTI dUra pheMkI de che.) jai majha sarikhI nAri thUka jima alagI lAMkhai. (mArA jevI strIone yUMkanI jema vegaLI karI nAkhe che | tajI de che.) saMpAdake 'aLagI, judI, dUra' ema artho noMdhyA che temAM 'judI'nI jarUra nathI. 'vegaLu, dUra' e artha spaSTa ja che. kAdaM (zA).mAM - rA AgalI mahelI gyu alagu aMtyaja ehaq bhAkhI. ((popaTane) rAjAnI pAse mUkI, Aq kahIne aMtyaja Agho jato rahyo.) kAM rahI alagI ? eTalA mAhAM zuM thAkI ? (kema vegaLI - AghI thaI gaI ? eTalAmA thAkI gaI ?) rAjAne navaDAvavAnuM baMdha karanAra dAsI pratyenI A ukti che. saMpAdake 'juIM artha Apyo che e yogya nathI. bIjA udAharaNa paratve kezavalAla dhruve paNa 'vegaLI' evo artha ja karyo che. nalAkhyA.mAM - ....koeka nara A maMdira rahI, havaDAM mujhane sparsa ja thayu, jhAlUM eTali alagU thayu. - (koI eka puruSa A mahelamAM che. hamaNAM mane eno sparza thayo, paNa ene pakaDaM eTalAmAM to e dUra jato rahyo.) saMpAdake 'judu' artha Apyo che te saMdarbhamAM yogya rIte baMdhabesato thato nathI. uSAha.mAM - adhamAdhama alagerI thaTI. saMpAdake 'aLagI' artha Apyo che temAM eno Ajano 'judI' e artha abhipreta jaNAya che. dekhItI rIte to e bese. dvArakAmAM judAjudA lokonA vAsanA varNananI A paMkti che. tethI sauthI halakA varNanA lokonuM nivAsasthAna ju, che evo A paMktino artha laI zakAya. paNa nivAsasthAna jurdu ja nahIM, dUra - sauthI dUra - chelle hovAno artha abhipreta hovAno saMbhava che. vimapra.mAM - bhaDa bhaDavAya hatA ghaNA, te tu ApaNA alaga leI jIva tu. (parAkramI vIra puruSo hatA te paNa potAnA jIvane vegaLA laI jAya che | nAsIne 2010_03

Page #681
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza thoDI zabdArthacarcA bacAvI le che.) saMpAdake paNa 'alaga'no artha 'dUra' Apyo che. 36. aMka bharavo saMskRtamAMthI Avelo 'aMka' zabda 'khoLo' e arthamAM ApaNe tyAM jANIto che. sArtha gujarAtI joDaNIkoza de. 'aMkia' parathI Avelo bIjo 'aMka' paNa noMdhe che ane eno 'AliMgana' evo artha Ape che. paraMtu A arthamAM A zabda atyAre jANIto nathI. madhyakALamAM 'aMka' zabdanA 'AliMgana' e arthanA prayoga maLe che, paNa e kRtionA saMpAdake 'khoLo' evo artha ja lIdho che. jemake, narakA.mAM - tAharu calaNa dIse ghaj ghara vize, samudratanayA hIDe aMka bharatAM. saMpAdake 'aMka bharatAM'no artha 'khoLo bharatAM, AjIjI karatAM' evo Apyo che. A ukti rAdhAne uddezIne kahevAyelI che. rAdhAnuM jo gharamAM calaNa hoya, to lakSmInuM sthAna UtaratuM batAvavAno uddeza ja hoya ema mAnI saMpAdaka 'khoLo bharatAM' eTale 'AjIjI karatAM' evA artha tarapha gayA jaNAya che. paNa emAM eka muzkelI che. 'khoLo bharavo'no 'AjIjI karavI' evo artha levA mATe koI AdhAra nathI. hA, 'khoLo pAtharavo' eTale 'AjIjI karavI' ema artha thAya che kharo. paNa 'aMka bharavo' eTale 'AliMgana le,' evo artha anya ghaNe sthAne jovA maLe che. tethI uparanA dAkhalAmAM paNa e ja artha levo joIe. rAdhikAnuM gharamAM calaNa che ane lakSmIjI paNa AliMgana letAM phare che e jAtano vAkyAnvaya thaI zake. narasiMha mahetAnI ja bIjI paMktiomAM 'aMka bharavo'no 'AliMgana le,' evo artha barAbara bese che : premadA premasuM pAna adhika re, aMka bhari nAtha uramAMhe rAkhe. -(premadA adhika premapAna kare che ane nAthane aliMgana ApI potAnA hRdayamA rAkhe ____ aMka bharI AzavAza daIne laI maMdiramAM padharAvyA re. (AliMgana laI, AsanAvAsanA karI laI jaIne mahelamAM padharAvyA.) bhagavadgomaMDala paNa dayArAmanI nIcenI paMkti uddhRta karI 'aMka bharavo'no 'bAtha bhIDavI' evo artha Ape cha : hA nA karatAM re bharI aMka, adhara uThAvI re lAvyA kuMja niHzaMka. (gopI hA-nA karatI rahI ane kRSNa ene bAthamAM laI, UMce uThAvI kuMjabhavanamAM 2010_03

Page #682
thoDI zabdArthacarcA 596 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza lAvyA.) e noMdhapAtra che ke saMskRta koza 'aMka' eTale 'bagala' ane 'aMkapAlikA' eTale 'AliMgana' evA artho Ape che. 37. Adhu, AghelaM 'Adhu' zabda atyAre sAmAnya rIte 'dUra'nA arthamAM vaparAya che. 'Agho Ava' eTale 'pAse Ava' evo prayoga virala che. paraMtu madhyakALamAM 'Adhu' zabda 'AgaLa, pAse, najIka' evA arthamAM ja moTe bhAge vaparAto jovA maLe che. jemake, vikraca.mAM - tharahara kaMpai nAvai ASa. (tharathara kaMpe che ane najIka Avato nathI.) saMpAdake 'AghA, dUra' evo artha Apyo che te khoTo che. ArArA.mAM - jetali joI Adhu thaI, ArAma upare mITa ja gaI. (AgaLa / pAse jaIne jue che tyAM bagIcA upara najara.gaI.) tava jovai te AdhI thAi, uNi hatyArI lAdhau dAi. (tyAre AgaLa / pAse jaIne te jue che. pelI hatyArIne lAga maLI gayo.) saMpAdake 'AgaLa' artha Apyo che te cAle tema che. nalAkhyA.mAM - ehavU kahI ratha ASu kheDyu. (evaM kahIne eNe ratha AgaLa calAvyo.) Adheta jaIni cItavi. (AgaLa jaIne vicAra kare che.) saMpAdake 'dUra' evo artha Apyo che, te bIjA udAharaNamAM baMdhabesato lAge, paNa 'AgaLa' artha levo ja ucita che. pahelA udAharaNamAM 'AgaLa' e artharnu aucitya spaSTa narapa(da).mAM - nAsI jAe, ASo Ave, suMdara sAMma. (suMdarazyAma ghaDIka nAsI jAya che, ghaDIka pAse / najIka Ave che.) saMpAdake 'najIka' artha Apyo che e barAbara che. narasiMha mahetAnA eka bIjA padamAM paNa AvI paMkti maLe cha : __ ASA AvIne AliMgana mAge. 2010_03

Page #683
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ( pAse / najIka AvIne AliMgana mAge che.) SaDAbA.mAM AghaDaM piyANauM na karai. ( AgaLa prayANa karatA nathI . ) saMpAdake paNa 'AgaLa' artha Apyo che. akhAkA. mAM - 597 AkAzathI AgheruM cAlavuM, zuM beThA cho hArI. ahIM saMpAdake Apelo 'dUra' artha bese tema che, paNa vastutaH enA mULamAM 'AgaLa' evo artha ja rahelo che : "AkAzathIye AgaLa cAlavAnuM che. hArI zuM beThA cho ?" cittasaM.mAM Agho na cAle mAro lakSa. (mAruM dhyAna AthI AgaLa jatuM nathI. ) nija rUpe thaI Agho vaTyo. ( AtmarUpa thaIne e AgaLa vadhyo . ) Agho ukela jo na hoi kazo. (jo AnAthI AgaLa koI ukela na hoya.) saMpAdake paNa 'AgaLa' artha ja Apela che. virApa.mAM. - thoDI zabdArthacarcA kuNa murkha ji Avai Aghau . saMpAdake 'samakSa' artha Apyo che te cAle, paNa 'pAse, najIka' e artha vadhAre yogya che : "pAse Ave evo koNa mUrkha che ?" vimapra.mAM cAucIyAviu vAghalu e tu, Aghalau koI na thAi tu. (bAgha roSe bharAyo. koI enI AgaLa / pAse AvatuM nathI.) saMpAdake Apelo 'najadIka artha barAbara che. 'AdhuM'nA mULamAM saM. 'agra' che tethI 'AgaLa' e eno mULabhUta artha hovAnuM samajAya evaM che. 2010_03 adhya.38 38. ADai, ADau sArtha joDaNIkoza 'ADe AvavuM'no 'vacce (vighna ke rAhata tarIke) paDavuM' evo atha Ape che. eTaleke vighnarUpa thavuM ke rAhatarUpa thavuM e saMdarbha para AdhArita che. paNa rAjasthAnI koza 'ADa' nA 'rakSA, zaraNa, sahAyatA, madada, Azraya, AdhAra' evA artho

Page #684
thoDI zabdArthacarcA 598 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ane 'ADau ANo/AvaNo'no 'madada karavI' evo artha Ape che. madhyakAlIna gujarAtImAM 'zaraNa' ke 'madada'nA arthanA prayogo maLe che. jemake, premAkA.mAM - sarva beThAM mULa vADhe, tama vinA koNa Ave ADe. saMpAdake 'ADe'no 'vacce' evo artha Apyo che te sIdhA zabdArthanI dRSTie barAbara che, paNa ahIM rAhata rUpe vacce AvavAnI vAta che eTale 'ADe Ave'no 'madade Ave' evo artha vadhAre subhaga che : "badhAM mULa vADhI rahyAM che tyAre koNa madade Avaze ?" jinarA.mAM - zrI jinarAja suvidhi sAhiba suM kima pahuMcIjai ADai. (jinarAja suvidhinAthanA zaraNamAM kema pahoMcIe ?) saMpAdake 'ADai'no 'haTha karIne' evo artha Apyo che te khoTo che e spaSTa che. emAM ja - prahasama thAsyai mujha vArI, ima ciMtavi cauthI nArI, ADau taba koI na Asai... (cothI strI vicAre che ke savAre mAro vAro Avaze, tyAre koI mArI madadamAM nahIM Ave.) saMpAdake 'kAmamAM Avaze' evo artha Apyo che te paNa cAle. 39. Adara, AvakhaM 'Adara' zabda 'mAna-saMmAna'nA arthamAM ane 'Adara' zabda 'AraMbha karavo'nA arthamAM ApaNe vAparIe chIe. joDaNIkoza 'Adarayu' zabdano 'svIkAra karavo' evo artha paNa Ape che. ____ madhyakALamAM 'Adara' zabda 'prayatna'nA arthamAM paNa vaparAto dekhAya che. akhAcha.mAM A artha levAmAM Avyo che. jemake, te alpa Adare Ave hAtha - (alpa prayalathI e hAthamAM Ave.) jeve Avare karIne grahe, tevU muktA jAmI rahe. (jevA prayatlathI / jevI niSThAthI svIkAre tevU motI bane.) zuddha pArasane je je aDe, te te kaMcana thaI nImaDe paNa te Adara keno nava kare. (paNa te kazAne mATe prayatna karato nathI.) 'Adara' zabda 'Azraya, svIkAra'nA arthamAM paNa maLe che. jemake akhAkA.mAM - 2010_03

Page #685
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza sadguru kerA caraNa Adara karI..... (sadgurunA caraNano Azraya laIne ....) saMpAdake 'prayatna' artha Apyo che te ahIM cAle tema nathI. che. 599 Aja rIte, 'AdarayuM' paNa 'prayatnazIla thavaM pravRtta thayuM, karavuM' evA arthamAM vaparAya che. akhAcha. mAM 'prayatna karavo' evo artha levAyoM che. jemake, bhUcaranI kAMI bIjI pera, ema jANI akhA Adera. (bhUcaranI koI bIjI ja rIta che ema samajIne tuM prayatnazIla thA . ) eNe rase jIva kareM AdarI. ( A rasathI jIva pravRtta thAya che.) - DAhyA paMDita thai je Avare, te akhA vAyu kema kare ? (DAhyA paMDita thaIne je pravRtta thAya che te vAyu kema kare ?) premAkA. mAM thoDI zabdArthacarcA je veLA AdariyA droNa, tyAre kuMvarane rAkhe koNa (droNa jyAre pravRtta thayA, tyAre kuMvaranI rakSA koNa kare ?) jo Adarsa to asurakuLane trevaDuM tRNamAtra. (jo huM pravRtta thAuM to asurakuLane taNakhalA samuM lekhu.) saMpAdake 'AraMbha karavo' evo artha lIdho che paNa uparano artha vadhAre yogya che. akhegI.mAM aNajANye je Adare..... ( samajyA vinA je ( bhakti) kare...) saMpAdakoe 'AraMbha' artha lIdho che te dekhItI rIte cAle paNa ' ne mATe pravRtta thAya' 'kare' evo artha abhiprema jaNAya che. bhakti upare Adaryo. (bhakti vize pravRtta thayo.) saMpAdako ahIM 'prayatnazIla thayo' evo artha lIdho che te barAbara che. nalAkhyA. mAM 2010_03 maMda hAsya karI rA uccari: 'nArI, mUrakhatA Adari. ' (maMda hAsya karIne rAjA bolyo : nArI, tuM mUrkhAI kare che.) saMpAdake 'zarU kare che; mAna Ape che' evA artho ApyA che te ahIM aprastuta 'AdarayuM' zabda 'svIkArayuM, satkAra, Azraya levo, pAmavuM' evA arthomAM paNa

Page #686
thoDI zabdArthacarcA 600 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vaparAyelo maLe che. jemake, gurjarA.mAM - risahi rAjyakalA dhuri AvarI. (RSabhe prathama rAjyakalA svIkArI.) saMpAdakoe 'to receive respectfully' (satkAra evo artha Apyo cha te cAle tevo che. ArArA.mAM - mai piNi tujhanai Avaryau ho, jANI AMbAnI DAli. (meM AMbAnI DALa jANIne tAro Azraya karyo hato.) tehanai jAi beTI eka, yauvanavaya AvarIya. (tene eka putrI janmI. te yauvanavayane pAmI.) saMpAdake 'Azraya lIdho' evo artha Apyo che te paNa cAle. lAvala.mAM - kevalakamalA AvarI. (kevaLajJAnarUpI lakSmI pAmyA.) saMpAdake 'Adara karI, svIkArI' evA artha ApyA che temAMthI 'svIkArI' artha nabhI zake. narakA.mAM - e rasa zukasanakAdike, vaLI ziva-zivAe Avaryo. (zukasanakAdika ane ziva-zivAe e rasano svIkAra karyo | teo e rasa pAmyA.) UMgha, AhAra ne ALasa meM AvaryA. (meM UMgha, AhAra ne ALasano Azraya lIdho.) bhUlyA bhamatA phare, anyane Avare. (bhUlyA bhaTake che ane anyano Azraya le che.) saMpAdake 'AvakAravU, satkAratuM' evA artho lIdhA che te A saMdarbhamAM subhaga lAgatA nathI. AnaMsta.mAM - parama caraNadharma te dharma tuhmaro jANIi AvarIi. (parama cAritradharmano, te tamAro dharma jANIne, Azraya karIe.) saMpAdake 'AdarIe' evo paryAya Apyo che te 'zarU karIe' evA arthamAM ja abhipreta gaNAya, e artha ahIM upayukta jaNAto nathI. sArtha joDaNIkoza 'Adarayuno 'saMvanana kara' ne 'adarAvU'no 'vivAha ke sagapaNa ___ 2010_03

Page #687
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 601 thoDI zabdArthacarcA tha' evA artho noMdhe che. khAsa karIne pArasIomAM 'adarAvU' zabda A arthamAM pracalita che. madhyakALamAM 'Adaravu' zabda ja 'vivAha ke sagapaNa karatuM' evA arthamAM prayojAyelo maLe che. jemake, ArArA.mAM - kuladhara, Adari ma thA gamAra, (kuladhara, (putrIno) vivAha kara, gamAra na thA.) saMpAdake paNa 'sagapaNa kara' e artha ja Apyo che. gurjarA.mAM - __ huM navi dekhI AdarI, AdarI yAdavarAi. (yAdavarAye mArI sAthe vivAha karI mane AdarathI joI nahIM.) saMpAdakoe yogya rIte 'betrothed' evo artha Apyo che. cittasaM.mAM 'Adarayu'no eka vilakSaNa prayoga maLe cha : jema caMbukagirinI sattAe karI lohonaukA Ave AvarI. saMpAdake 'khaMcAIne' artha Apyo che te ja A saMdarbhamAM baMdha bese evo che. "jema lohacuMbakavALA parvatanA prabhAvathI loDhAnI naukA kheMcAIne Ave...." 40. karo 'karo' zabdano artha 'gharanI bAjunI dIvAla' evo sArtha joDaNIkoza noMdhe che ane e arthamAM e zabda pracalita che. naMdaba.mAM A zabda vaparAyo che ane saMpAdake eno e artha ja Apyo che. paMkti A pramANe cha : vaNIka te je nahI Akaro, gAMma te jehamAM hoye karo. dekhItI rIte ja 'karo' zabdano uparyukta artha ahIM baMdhabesato thato nathI. karo gharane hoya, gAmane nahIM; ane gharane karo hoya ja, pachI karo ke karAvALu ghara hoya tene ja gAma kahevAya ema kahevAno kaI artha kharo ? vastutaH rAjasthAnI koza 'karau' zabda 'kisAna'nA arthamAM noMdhe che. ahIM e artha barAbara baMdha bese che : "jemAM kheDUta vasato hoya te ja gAma." 41. khagAM, khagamaMDala, khagAkAra 'khaga' zabda ApaNe 'paMkhI'nA arthamAM ja laIe chIe. 'kha' eTale AkAza, emAM gati kare te 'khaga'. paNa dezya 'khaga' zabda 'AkAza'nA arthamAM che ane e madhyakAlIna gujarAtImAM pracalita hovAnu jaNAya che. jemake, vetApa.mAM - Dole khagamaMDala cita.... 2010_03

Page #688
thoDI zabdArthacarcA 602 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (kadAcita AkAzamaMDaLa Dole...) saMpAdake paNa 'gaganamaMDaLa' e artha ja Apyo che. premAkA.mAM - ___ mA bhara re oharu DagAM, tUjha-pe trUTI paDaze khagAM. (AgaLa DagalAM na bharato, nahIM to tArA para AkAza tUTI paDaze.) saMpAdake Apelo 'pakSIo' artha dekhItI rIte ja khoTo che. saMto, mana re mArIne majjana kare, parama jyotamAM bhaLe, khagAkAra e to thaI rahe... (manane mArIne brahmabhAvamAM DUbe ne parama jyotamAM lIna thAya te AkAzavat / zUnyavat thaIne rahe....) saMpAdake 'paMkhInA jevU, AkAzamAM (brahmamA) mukta rIte viharanAra' evo artha Apyo che te barAbara nathI. 42. kharApa joDaNIkoza 'kharAba'nA 'naThArUM, anItimAna, bhraSTa' evA artho noMdhe che ane e ja pracalita artho che. paNa arabI 'kharAba' zabda 'vinAza, barabAdI' evo artha paNa dharAve che ane madhyakALamAM e arthamAM A zabda vaparAyelo maLe che. jemake, akhAkA.mAM -- __ madhya ahaMtA kare kharApa. 'kharApa' ahIM 'kharAba'ne sthAne che ane saMpAdake e paryAya mUkIne ja kAma calAvyu che. paNa joI zakAya che ke 'kharAba'no cAlu artha ahIM kathayitvane barAbara pragaTa karato nathI, "madhye ahaMtA vinAza / barabAdI kare che" evo artha levAthI ja kathayitva barAbara UghaDe che. 43. gAna, kiNa gAnai 'gAna' zabda 'gIta, gAyana' evA arthamAM jANIto che. paNa madhyakALamAM e 'gaNanA, visAta' evA arthamAM paNa maLe che, jemake, ArArA.mAM - kahai brAhmaNa, "mujha prANa, teha paNi rAyanA jANa, tu kanyA kiNa gAnai...." (brAhmaNa kahe che - mArA prANa paNa rAjAnA che, to mArI kanyA zI visAtamA ?) saMpAdake 'kaI visAtamAM' evo ja artha Apyo che. jinarA.mAM - ima vicAra karatA mana mAhe lAkhe gAne loko re... 2010_03

Page #689
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 603 thoDI zabdArthacarcA thADA zabdAvaracA (Ama manamAM vicAratA lAkhonI gaNatarI / saMkhyAmAM loko....) saMpAdake 'gAne'no 'jJAne' artha Apyo che te khoTo che. saM.'gaNanA' prA. gaNNA' parathI 'gAna' zabda Avyo jaNAya che. [gujarAta dIpotsavI aMka, saM. 2050] 44. uzaMkala, usaMkala, usIkala, usIMkala, oziMgaLa, ozIkaLa, ozIMgala, osaMkala, osIkala bolIkakSAe vaparAto 'oziMgaNa' zabda ApaNane paricita che. e zabda ApaNe 'AbhArI, RNI, upakRta, ahesAnamaMda' evA arthamA yojIe chIe ane zabdakozo paNa e zabdane e arthamAM ja noMdhe che. bhagavadgomaMDale eno eka vadhArAno artha 'badalo vALI ApanArUM' noMdhyo che te virala apavAda che. kozo 'oziMkaLa/oziMgaLa' e zabda paNa noMdhe che ane A ja arthamAM noMdhe che. eka ja zabdanA A be uccArabhedo hoya evI emanI samaja jaNAya che. bhagavadgomaMDale 'usaMkala, usIkala' vagere ghaNA uccArabhedo noMdhyA che, paNa eNe paNa tyAM badhe 'AbhArI, RNI' evo ja artha darzAvyo che. .. madhyakAlIna sAhityamA 'oziMgaNa' evaM 'Na'kAravALu rUpa jovA maLyuM nathI, 'la'kAravALu rUpa ja jovA maLe che-- uzaMkala, usaMkala, usIkala, usIMkala, oziMgaLa, ozIkala, ozIMkaLa, ozIMgala, osaMkala, osIkala vagere. svAbhAvika rIte ja madhyakAlIna sAhityanA ApaNA ghaNA saMpAdako-abhyAsIo A madhyakAlIna prayogane 'oziMgaNa' nA atyAranA arthamAM - 'AbhArI, upakRta' evA arthamAM - vAMcavA lalacAyA che, je ApaNA kozoe paNa karyu che. paNa madhyakAlIna 'usIMkala' vagere zabda, 'oziMgaNa' thI UlaTA ja arthamAM, 'RNI' nahIM paNa 'RNamukta', ne emAMthI vikaselA keTalAka arthomAM vaparAto hovAnuM spaSTapaNe dekhAya che. e noMdhapAtra che ke aitirA.(1916)e sauprathama 'guNa-usaMkala'no 'guNanI bharapAI' (=guNa/upakArano badalo) evo artha Apyo che. te pachI upabA.(1935)mAM 'usaMkala'no 'fulfilling the obligation' (RNa cUkavaq te) evo artha apAyo che. A pachI madamo.(1955)mAM 'ozIkala/ozIMgala'no 'RNamukta' evo artha apAyo cha ne enA artha- bhAratIya vidyAbhavananAM prakAzanomAM ane anyatra kyAMka-kyAMka anusaraNa thayeluM che, paNa A zabdane 'oziMgaNa, AbhArI, RNI' evA arthamAM levAnuM paNa vyApakapaNe jovA maLe che. ___ 'usIMkala tharbu | karavu' eTale 'RNa, upakAra ke enA bhAramAMthI mukta thavU.' emAMthI 'badalo vALavo' 'vacana pALa' vagere arthono paNa vikAsa thayo che. A vividha arthone anulakSIne 'usIMkala' vagerenA madhyakAlIna prayogo ApaNe joIe. ___ 2010_03

Page #690
thoDI zabdArthacarcA 604 mukta ke ka RRNa, upakAra ke enA bhAramAMdhI (1) siMhA (ma).mAM rAjA upara eka vakhate upakAra karanAra brAhmaNa vAMkamAM Ave chene rAjasabhA ene zULIe devAnuM sUcave che tyAre rAjA kahe che - eha upagAra usIkala kema, pasAu karI puhacADo khema. ( 114 ) ( enA upakAranA bhAramAMthI mukta kema thavAya ? bheTasogAda ApI ene kSemakuzaLa ghera pahoMcADo . ) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza - saMpAdake 'AbhArI, oziMgaNa' artha laI anuvAda Apyo che - "enA upakArano huM oziMgaNa chu," emAM 'kema' zabda bAkAta rahyo che. uparAMta, saMdarbhamAM paNa e artha TakI zake tema nathI. (2) nalAkhyA. mAM haMsa naLane kahe che prANadAna ti mUjhane dIdhuM te ozIkala thAMuM, pratyupakAra karevA, rAjA, kuMDinapuri hUM jAMuM. (6, 19) (teM mane prANadAna kartuM che tenA RNamAMthI mukta thAuM . ) saMpAdake 'ovAraNA lIdhela, vArI javAyeluM, upakRta' evA artho noMdhyA che. rA. cU. modIe emanA saMpAdanamAM 'AbhArI' artha Apyo che. A artho yogya nathI. (3) vikrarA.mAM mAM - - mAtA kahI gaMga samAna, ar3asaThi tIratha mAMhiM pradhyAna, nizidina dhoI pIi pAya, tuhi osaMkala putra na thAya. (476) ( mAtAnA paga dhoIne roja pIe toye putra enA RNamAMthI mukta na thAya.) saMpAdake 'oziMgaNa, AbhArI' e artha Apyo che, je TakI zakato nathI. (4) nalarA.mAM tAharI dRSTi saMpanu, jIvI dIdhU mAya, tUjha usIkala navi thAuM, praNamau tArA pAya. (690) (tArI najare caDyo ane mAtA ! teM mane jIvatadAna ApyuM. tArA RNamAMthI huM mukta nahIM thAuM.) (5) e ja kRtimAM potAne Azraya ApanAra dadhiparNane nala kahe che mitra sahodara bhAI mAharu, usIkala nahI thAuM tAharu. ( 1021 ) (tuM mAro mitra, sahodara, bhAI che. tArA RNamAMthI huM mukta nahIM thAuM . ) ne paratve saMpAdake 'AbhArI, oziMgaNa' artha Apyo che, je khoTo che. (6) ratnasUriziSyakRta 'ratnacUDarAsa' (1653) (saMpA. ha. cU. bhAyANI, 1977) 2010_03

Page #691
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza thoDI zabdArthacarcA yamaghaMTA samajAve che ke zeThe tamane kaIka ApavAnuM kahyuM che tethI e ghaDAmAM desko mUkI hAtha nAkhavAnuM tamane kaheze ane pachI "ghaDA-mAhi kAMi chai sahI", "osIMkala hUyA amhe bhaI." (229) (tame kahezo ke ghaDAmAM kAMIka che eTale e kaheze ke ame RNamukta thayA.) saMpAdake zabdakoza Apyo che paNa artho ApyA nathI. (7) e kRtimAM ja, mALI jyAre 'kAMIka'nI mAgaNI kare che tyAre zeTha kahe che www 605 sau paMcAsa liu tumhe sahI, osIkala tumhe karau sahI. (302 ) ( pacAsa - so rUpiyA laI lo ane amane RNamukta karo . ) (8) emAM ja sutArane rAjI karavAnuM vacana ApeluM. ene samAcAra ApavAmAM Ave che ke rAjAne tyAM dIkaro avataryo che pachI "ruliyAita amhe thayA chauM sahI", "osIkala amhe hUA bhaI." (307) (sutAra kahe che ke ame rAjI thayA. eTale zeThe kahyuM ke ame RNamAMthI chUTyA.) (9) premAkA. aMtargata 'abhimanyu - AkhyAna' mAM pAMDavone pote dAsa tarIke rAkhyA eno aphasosa vyakta karI virATa rAjA kahe che te bhAra ozIMkaLa karo, uttarAkuMvarI mArI varo. (22, 8) (te bhAramAMthI mane mukta karo.) saMpAdake 'oziMgaLa; haLavo, Rmamukta; AbhArI' evA artho noMdhyA che, jemAM saMpAdaka artha paratve anizcita hovAnuM dekhAya che. cimanalAla trivedI vageree tathA vinoda adhvaryu vageree emanAM saMpAdanomAM 'AbhArI, upakRta' evo artha lIdho che, je khoTo ja che. (10) dazaskaM ( 2 ). mAM zata kalpa sevA karavA rahIe, paNa mAnA ozIkaLa nava thaIe. - 2010_03 (seMkaDo kalpo sevA karIe, toye mAnA RNamAMthI mukta na thavAya.) saMpAdake 'RNamukta' artha Apyo che. (11) e kRtimAM ja, naMdajI pratye kRSNa kahe che amo ozaMkaLa kema thaIe re, gokuLa - svAmI ? evaM kahIne AMsu bhariyAM aMtarajAmI. (122, pada 7, 1) (ha gokuLanA mAlika, tamArA RNamAMthI ame kema mukta thaIe ? ) saMpAdake zabdakozamAM A saMdarbha noMdhyo nathI. (109, 46 )

Page #692
thoDI zabdArthacarcA 606 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bhagavadgomaMDale A paMktio uddhRta karI 'oziyAlu, garaju' evo artha Apyo che, je TakI zake ema nathI. (12) siMhA(zA).mAM - bahu dravya kharacyo bApano, ApI uzaMkala thAyu. (20, 134) (pitAnu ghaNuM dravya meM vAparyu che, have pAIM ApIne RNamukta banu.) saMpAdakanA zabdakozamAM A paMktino saMdarbha nathI. (13) vetApa.mAM vidAya letA siddhane vikrama kahe che - tAharo bhAra mAthe muneM, kaSTa eTalu kApya, kAMIka mAgo mujha-kane, te uzaMkala thAuM. (1, 437-38) (mArI pAse kaMIka mAgo, jethI tamArA RNa-bhAramAMthI mukta thAuM.) saMpAdake A ane pachInA udAharaNa paratve 'RNamukta' artha Apela che. (14) emAM ja, vaDa parathI zabane lAvI ApavAnuM vacana na pALI zakelo vikrama siddhane kahe che - mahArAja Aja rAtye jAuM chu, aruNodaye uzaMkala thAuMchu. (11, 7) (savAra paDatAM ja, vacana ApyuM che tenA bhAramAthI mukta thAuM chu.) (15) kastuvA.mAM kUr3a karanAra gaNikAne vikrama harAve che tethI mulatAnano rAjA potAnI dhanyatA pragaTa kare che ane - usaMkala amane karo, ghaNuM vAMka viveka, deheM zubha che dIkarI, ApuM tamane eka. (717) (tamane oLakhyA nahIM e amArA vivekano doSa thayo. have tame karelA upakAranA bhAramAthI amane mukta karo. mArI suMdara dIkarI che te huM tamane ApuM.) saMpAdake 'AbhArI' artha Apyo che. bhagavadgomaMDale paNa A udAharaNa saMdarbhe 'AbhArI, upakAra nIce dabAyekheM, ahesAnamaMda' evA artha noMdhyA che. A artho upayukta nathI. (16) rUstasa.mAM asadakhAna rUratamakhAnane kahe che - lUNa-osIkala tamAro thAu, DAbhe morace ekalo jAu. (127) (tamAru luNa khAdhuM che tenA RNamAMthI mukta thAuM. yuddhanA DAbe morace huM ekalo jaIza.) saMpAdake 'oziMgaNa' artha Apyo che, je yogya nathI. (17) vastAkRta pada (bhagavadgomaMDalamAM uddhRta)mA - tyAM lagaNa sau rahe ekaThAM, jyAM lagI oziMgaNa thAya re. 2010_03

Page #693
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 607 . thoDI zabdArthacarcA (RNamukta thAya - RNAnubaMdhanathI mukta thAya - tyAM sudhI sau ekaThAM rahe che.) bhagavadgomaMDale 'badalo vALI ApanAruM' evo artha noMdhyo che te paNa bese ane A prakAranA arthane Teko che te have pachI ApaNe joIzaM. __ ahIM 'Na'kAravALo 'oziMgaNa' zabda chete dhyAna kheMce che. madhyakALanA 'la'kAravALA prayogathI e ekamAtra apavAda che ane tethI bhraSTa pATha hovAno vahema jAya che. e Ajano 'oziMgaNa' zabda to nathI ja, kemake AjanA arthamAM 'oziMgaNa thAya tyAM sudhI sau ekaThAM rahe che' evI racanA na thaI zake, 'oziMgaNa hoya tyAM sudhI sau ekaThAM rahe che' evo prayoga thaI zake. badalo vALado 'RNamukta thaq eTale 'RNa cUkavavU, badalo vALavo'. 'usIMkala karavu' eTale to, sAmAnya rIte, 'RNamukta karatuM' ja; paNa 'usIMkala tharbu' eTale 'badalo vALavo' evA arthane avakAza rahe che. A pahelA ApaNe je udAharaNo joyAM temAMthI kramAMka (7), (9) ane (15)mA 'usIMkala' 'karavAnI vinaMtI che tyAM RNa ke bhAramAthI mukta karavAno, RNa ke bhAra utAravAno artha ja laI zakAya che e joI zakAya che. bAkInAM udAharaNomAM 'usIkala' 'thavA nI vAta che tyAM badhe ja 'badalo vALavo' evA arthana avakAza rahe che. jemake (1)mAM eha upagAra usIkala kema (thavAya) eTale "enA upakAranA bhAramAMthI mukta kema thavAya" tema 'enA upakArano badalo kema vALI zakAya?" evo artha lIdho ja che e ApaNe AgaLa joyuM che. A pUrve ApaNe noMdhelA udAharaNomAM 'nA usIMkala tharbu' evI racanAono samAveza thayo che, paNa te uparAMta '-ne usIMkala tharbu' evI racanA paNa maLe che ane tyAM 'badalo vALavo' e artha vadhu svAbhAvika lAge che. apakAranA paNa usIMkala thavAnI vAta Ave che tyAM to e artha levo anivArya lAge che. A artha 'usIMkala karavunA prayogamA pravezyAnuM paNa eka udAharaNa maLe che e batAve che ke madhyakALamAM 'usIMkala' zabda ghaNA saMdarbhomAM vaparAtAM eno 'mukta thavA'no cokkasa artha na rahetAM 'badalo vALavo' jevA vyApaka arthAne sthAna maLyuM che. A arthanAM keTalAMka udAharaNo have joIe: (18) upabA.mAM - samakitanA deNahAra gurunaI ghaNe bhave bimaNItimaNI jAM lagai anaMtaguNI ima saghale guNAkAre melI upagAranA sahasranI koDe usaMkala thAI na sakaiM (269) (samyaktvanA dAtAra gurune ghaNAM janmomAM bamaNA-tamaNAthI mAMDIne anaMtagaNA sudhInA sarva prakAranA guNAkAra karIne hajAro upakArathI paNa badalo na vALI zakAya.) 2010_03

Page #694
thoDI zabdArthacarcA 608 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza ahIM ' ne usaMkala tharbu' evo prayoga che te noMdhapAtra che. saMpAdake 'RNa cUkavaq te' evo artha Apyo che, je barAbara che. (19) nalarA.mAM potAnA hAthane DasanAra nAgane nala kahe che - dUdhadAyakanai DasIi kima ?, usIkala thayu majha karI ima ! (758) (jeNe dUdha pAyeM ene kema isAya ? teM mane AvI rIte badalo vALyo !) 'RNamukta thayo' karatAM 'badalo vALyo' e vadhAre saMgata lAge che. saMpAdake 'AbhArI' artha Apyo che, je khoTo che. (20) aitirA. aMtargata kIrtisAgaraziSyakRta 'bhIma copAI mAM - - sovana barAbara tolai joya, khaMdhi karI karai tIratha koya, iMdramAla paherAve mAya, guNausaMkala toi na thAya. (152) (mAtAne iMdramALa paherAve toye enA guNa-upakAranA bhAramAthI mukta na thavAya / enA guNa-upakArano badalo na vaLe.) saMpAdake 'guNanI bharapAI' evo artha Apyo che. A saMdarbhamAM juo A pUrva (1) 'upakAra-usIkala' tathA (16) 'lUMNa-osIkala'. (21) dazaskaM(1).mAM kRSNa tarIke avatAra laI rahelA viSNu zeSane potAnA jyeSTha bhrAtA - balarAma - tarIke avataravA kahe che - viSNu kahe, "rAmA-avatAre tamo kIdhI sevA sabaLa re; A vAre kaniSTha thaI sevU, thAuM tamane osIMgaLa re" (8, 22) (rAmAvatAramA tame - nAnA bhAI lakSmaNa banI - mArI ghaNI sevA karI hatI. A vakhate huM nAno bhAI banI tamArI sevA karuM ane tamane badalo vALU / tamArA RNamAMthI mukta thAuM.) saMpAdake 'RNamukta' artha Apyo che. 22. siMhA(zA).mAM brAhmaNa putra meLavavA mATe zivanI apAra bhakti kare che, pachI - - ziva to thayA ati AkalA, "ehameM sua apAya, pAMcase putra ja ApatAM, uzaMkala na thAya." (20, 30) (ene zuM Apaq ? pAMcaso putra ApatAMye enI bhaktino badalo na vaLe.) saMpAdake 'RNamukta' artha Apyo che, ene thoDo kheMcIne besADI zakAya, paNa 'badalo vaLavA'no artha sAhajika rIte bese che. . (23) emAM ja, pAponI yAdI varNavatAM - nIvAMNa purAveM, viSa-syuM vera, pADosI upara rAkheM jhahera, goDe vADI lIlI ghaNI, usaMkala na kare vidyA bhaNI. (19, 472) ___ 2010_03

Page #695
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 609 / / thoDI zabdArthacarcA (vidyA bhaNIne eno badalo na vALe.) saMpAdake 'RNamukta' artha Apyo che, paNa ahIM to 'kare'vALo prayoga cha ne 'Rmamukta kare' e artha abhipreta nathI ja. tethI 'badalo vALe' e artha ja upayukta che. (24) naMdaba.mAM - guNa ke avaguNa osIMkala thAye, pItrI paMDa tAre to sAhe. (241) (guNa ke avaguNa - upakAra ke apakArano badale vALIe tyAre ja pitR paMDa le.) apakAranA saMdarbhamAM 'RNamukti' nahIM paNa 'badalo'no artha ja bese. saMpAdakanA zabdakozamAM A zabda noMdhAyo nathI. (25) kastuvA.mAM haMsahasaNInI vAtamAthI kasturacaMda zubha rAtri-yoga jANe che ne pote potAnI patnIthI dUra che eno aphasosa kare che. haMsanA pUchavAthI kAraNa kahe che. pachI - haMsanI kaheM re, "haMsa, sumi, puche uzaMkala thAvo, A velA tamyo ehaneM maMdira madhye lei jAvo." (416) (haMsaNI kahe che ke "haMsa, sAMbhaLo. ene pUchyAno badalo vALo.") saMpAdake 'AbhArI' artha Apyo che. (26) vetApa.mAM lakSmIjI viSNune kahe che - bhalI bhagatya kareM bhAMmIni, te ApaNaneM bhAra, kIjeM uzaMkala ehaneM, tuM nodhArAM-AdhAra. (23, 25) (A strIo ApaNI khUba bhakti kare che. eno ApaNane bhAra caDe. to emane badalo vALo.) saMpAdake A ane pachInAM udAharaNo paratve 'RNamukta' artha Apyo che, paNa ahIM paNa (23)nA jevo 'uzaMkala kIje' prayoga che eTale 'badalo vALo' e artha ja levAno raheze. (27) emAM ja, garIba mAbApa cAra putromAM potAnI jevI-tevI milakata vaheMcI de che. pachI - mAbApa kaheM, "sapUta cho tamyo, kima jIvIzuM karamAM amyo" "jehaneM zIvajIni krIpA hazeM, te tamane uzaMkala thaze. nahItara vArA pharatI vAra, cyAra putra meM dADhA cyAra." (24, 13-18) (mAbApa kahe che ke tame to sapUta cho paNa A muzkela vakhatamAM ame kema jIvIzuM ? dIkarA uttara Ape che ke jenA upara zivajInI kRpA haze te tamane badalo 2010_03

Page #696
thoDI zabdArthacarcA 610 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza vALaze/tamArA RNamAMthI mukta thaze.) ahIM 'ne uzaMkala tharbu' e prayoga che e noMdhapAtra che. (28) emAM ja, rogiSTha rAjAno upacAra karavA AvanAra vaidya kahe che - nava nADI koThA bohotara taNI vakhANI jANuM vAta, ___ozaMkala thAyuM eTaluM roga-parikhyA khyAta. (6, 28) (tame je kaI puraskAra ApavAnA cho eno badalo vALI zakuMeTaluM mAruM rogaparIkSArnu jJAna che.) rAjAe puraskAra jAhera karyo che paNa upacAra thayo nathI ethI e maLyo to nathI. mATe 'RNamukta artha levArnu agavaDabharyu che. (29) madamo.mAM kAbulIne gayelI gaMganI patnI dUdhAM, gaMga ane kAbulI vacce yuddha thAya che tyAre, kAbulIne gaMganA kamaranI kaTAra laI eno ghAta karavA kahe che, je kAbulI samajI zakato nathI. e vakhate gaMga kahe che - e suM samaje murakho, tu joje mAhArA hAtha. khAdhu-pIdhuM mAharU, te ozIMgala kIdha, ene kahaM te meM lahaM, rUDI zIkSA dIdha. (691-92) (e mUrkha zuM samajavAno che. have tuM mAro hAtha joje. Aja sudhI teM mAruM khAdhuM-pIdhuM teno Aja badalo vALI Apyo. teM je ene kahyaM te huM samajI gayo. teM sArI zikhAmaNa ApI.) __saMpAdake A ane pachInAM udAharaNo paratve 'RNamukta' artha Apyo che paNa ahIM 'ozIMgala kIdha' evI racanA che. 'tArI jAtane RNamukta karI' ema artha laI zakAya, paNa 'badalo vALyo' e artha vadhu svAbhAvika lAge che. anaMtarAya rAvaLe emanA saMpAdanamAM A artha lIdho che. (30) emAM ja, guNakAnA paMjAmAM sapaDAyelI mohanA emAMthI chaTakI nAsI javA tatpara thaI hoya che tyAre vicAre che - ___ guNakA guNa dIdho mune, kAMIka ozIkala thAu. (1016) (guNakAe mane guNa-upakAra karyo che, te tenA RNamAMthI kaMIka mukta thAuM / eno badalo vALu.) vastutaH ahIM 'guNa dIdho' e kaTAkSamAM bolAyekheM vacana che. guNakAe to apakAra karyo che. eTale 'RNamukta thavA' karatAM 'badalo vALavo'no artha vadhu upayukta gaNAya. A udgAra pachI jeNe jevU karyu hoya tevU sAmuM karIe tevI matalabano chappo Ave che te paNa 'badalo vALavo'nA artha, ja samarthana kare. mohanA jAya che paNa guNakAnA 2010_03

Page #697
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 611 thoDI zabdArthacarcA nAkakAna kApIne. (vacana) pALavaM __ 'vacana' jevA zabdanA saMdarbhe 'usIMkala' zabda Ave tyAre 'vacananA bhAramAMthI mukta tharbu' evo artha thAya. emAMthI 'vacananI pUrti karavI, vacana pALavU' evA sAmAnya artha paNa vikasI zake. madhyakALamAM evo prayoga paNa sAMpaDe che jemAM vacananI pUrti karIne emAMthI chUTI javAnuM abhipreta nathI, vacana- anuvartana - anupAlana karavAno artha che. eTaleke (vacana) pALavunI vyApaka arthachAyA ApaNe levAnI rahe che. agAunA (25)mA udAharaNamA puche uzaMkala thAvo eTale "pUchyuM che to e mujaba varto - karo" evo artha abhipreta hovAnI paNa zakyatA gaNAya. 'vacana' jevA zabdo sAthe AvatA 'usIMkala' zabdanA anya prayogo have ApaNe joIe. (31) padmanAbhakRta 'kAnhaDade-prabaMdha' (1456) (bhA.3-4, saMpA. kAMtilAla ba. vyAsa, 1977)mAM viSNuno avatAra lekhAyela kAnhaDade kahe che - rAula bhaNai, "vyAsa kuNa sAkhi, tAharau dhUma na josiuM AMkhi, thyA usaMkala avasara bhalai, dIdhauM vacana janami Agilai." (4,291) (rAjA kahe che - vyAsa, koNa sAkSI banaze? tuM jauharano je agni peTAvIza teno dhumADo huM mArI AMkhathI joIza nahIM. AgalA janmamAM ame je vacana ApyuM hatuM tenA bhAramAthI A zubha avasare ame mukta thayA / te vacana A zubha avasare ame pALyu.) A pachI alkhAnanA skaMdha bhAMgIne rudrane choDAvyAno tathA vAlivadha ne zizupAlavadhano kAnhaDadene mukhe ullekha thayo che. te pachI deva kaliyugamAM avatAra laI, potAnuM vacana pALI svasthAne gayA ema varNana che. saMpAdake saMbaMdhita paMktino "ame AvA (dhamIyuddhamA vIragati pAmavAno maMgala avasara maLatAM (IzvaranA) bahu oziMgaNa thayA chIe" evo anuvAda karyo che. eTaleke 'usaMkala' zabdane emaNe 'upakRta'nA arthamAM lIdho che. bhagavadgomaMDale paNa A paMktine saMdarbhe 'AbhArI, upakRta' artha Apyo che, je yogya nathI. (32) zRMgAma.mAM yuddha mATe prayANa karatI vakhate ajitasena potAnI patnI zIlavatIne kahe che - vacana usIkala ApaNA, havai ma visArasi citti, dina dina adhika vadhArayo, vahAlI ApaNI prIti re (866) (potAnAM vacana- pAlana karaje ane have mane cittamAMthI visAratI nahIM.) saMpAdake 'RNamukta' artha Apyo che, paraMtu 'mukti'nI vAta ahIM saMgata bane tema 2010_03

Page #698
thoDI zabdArthacarcA 612 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nathI. (33) madamo.mAM puruSaveze eka strIne paraNyA pachI vidAya letAM mohanA kahe che - jarUra jAtarA mAhAre jAvU, iSTa devane ozIkala thA. (1050) (mAre avazya jAtrAe javAnuM che ane iSTadevanA RNamAMthI mukta thavAnuM che / iSTadevane badalo vALavAno cha / iSTadevanI mAnatA pUrI karavAnI che.) ____ ahIM ' ne ozIkala tha' evo prayoga che tethI 'badalo vALavA'no artha vadhAre sAhajika rIte bese. saMdarbha to jAtrAnI mAnatA (vacana) mAnelI hoya ane enuM pAlana karavAnuM che evo samajAya che. tethI 'pALavU, pUrti karavI'no artha paNa hovAno saMbhava rahe che. saMpAdake 'RNamukta' artha Apyo che. anaMtarAya rAvaLe paNa emanA saMpAdananAM e ja artha Apyo che. AbhArI, RNI 'la'kAravALu rUpa vaparAyuM hoya ane 'AbhArI, RNI' evo artha - ne evo ja artha - thato evaM eka virala udAharaNa maLe che e khAsa noMdhapAtra che. AmAM be zakyatA che : (1) 'oziMgaNa' ane 'osiMkala' judA ja zabdo hoya ane ahIM 'oziMgaNa'ne sthAne 'osiMkala' koIka bhUlathI AvI gayo hoya; (2) 'la'kAravALA rUpano ja arthavikAsa thayo hoya - RNamukta karavU, 'RNamukta thavAnI taka ApavI, RNamukta thavAnI taka ApI AbhArI karavU. ne pachI 'la'kAravALu rUpa 'Na'kAravALA rUpamA parivartana pAmyuM hoya. prApta udAharaNa kamalavijayakRta 'caMdralekhA rAsa' (jaina gUrjara kavio, bIjI AvRtti, bhA.6, pR.470)mA cha : gurupadayuga yugatasyuM, vali vaMdu bahu vAra, osikala bahu ehanA, gyAnadAnadAtAra. (5) (gurunA padayugmane yogya rIte aneka vAra vaMduM chu. guru jJAnadAna ApanAra che ne ame emanA khUba RNI chIe.) 1964 jeTalo vahelo A prayoga maLe che te khAsa noMdhapAtra che. vyutpatti ___ 'usIMkala' zabdanI judIjudI vyutpattio sUcavavAmAM AvI cha : (1) traMbakalAla ena. dave (e sTaDI oNv gujarAtI la~gvija, 1935) saM. utsaMkalita, prA.ussaMkalia evI vyutpatti sUcave che. (2) harivallabha bhAyANI (madanamohanA, 1955) saM.ut+zRMkhalA, prA.o+siMkhalA ___ 2010_03

Page #699
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 613 thoDI zabdArthacarcA evI vyutpatti sUcave che. (3) ke. kA. zAstrI (naLAkhyAna, 1956) saM.apa-zRMkhala parathI 'usIMkala' Avyo hovAnI zakyatA darzAve che. (4) kAMtilAla ba. vyAsa (kAnhaDade prabaMdha, bhA.3-4, 1977) saM.upasaMgraha, prA.uva-saMgraha sAthe 'usIMkala'ne sarakhAvavAnuM sUcave che. AmAMthI bIjI vyutpatti vadhAre pratItikara jaNAya che. saM.ut+zRMkhala parathI Avelo bIjo eka zabda 'ucchaMkhala' (madhyakALano 'uchaMkala') ApaNane jANIto che. emAM niyamanI zRMkhalA choDI devAno artha che tyAre 'usIMkala'mAM RNa ke bhAranI zRMkhalA. ekamAM a-pAlanano artha che, bIjAmAM pAlanano artha vikase che ane Ama eka ja mULamAMthI AvelA banne zabdo, aMte, arthanA be viruddha cheDA vyakta karatA dekhAya che. zabdArthanA itihAsano A kautukamaya dAkhalo che. [phArbasa gujarAtI sabhA traimAsika, jAnyu.-mArca, 1990] 45. kANa, kANi, kANI, kAMNi, kulakANi, muhakANi 'kANa' zabda atyAre 'maraNa pAchaLanI rokakaLa, kharakharo, dilasojI' e arthamAM jANIto che. 'kANe javu' 'kANa mAMDavI' 'moMkANa' 'kANa-moMkANa' vagere prayogo ApaNane maLe che. ApaNA kozo 'kANa' zabdano A artha ja noMdhe che; bhagavadgomaMDala bIjA ghaNA artho noMdhe che, paNa temAMthI keTalAka saMskRta zabdakozane AdhAre mukAyelA jaNAya che, to bIjA keTalAka arthonI pramANabhUtatA zaMkAspada jaNAya che. ___'enA gharamAM to roja Ama kANa maMDAya che', 'e dukhiyArAe mArI pAse moMkANa mAMDI' jevA 'kANa'nA lAkSaNika prayogo paNa vyavahAramA sAMbhaLavA maLe che, jemA 'duHkha ke jhaghaDAnu vAtAvaraNa', 'duHkhabharI kathanI' e artho vikasyA che. paNa ApaNA kozoe vyavahAranA A prayogonI noMdha nathI lIdhI, bhagavadgomaMDale paNa nahIM. . ____ 'kANa' zabdano pUrva-itihAsa to ApaNane thoDo mUjhave evo che. cheka apabhraMza-kALathI A zabda vaparAto Avyo che ane emAM vibhinna arthachAyAo jovA maLe che. ahIM, Aje jANItA arthathI judA arthomAM A zabda prayojAyo che tenI noMdha levAno upakrama che. apabhraMzanA ane gujarAtInA 'kANa' zabdanA prayogo bahudhA judI arthaparaMparA darzAve che tethI e bannene alaga pADIne ApaNe vAta karIzuM. (apabhraMzanA prayogo DaoN. harivallabha bhAyANI pAsethI mane prApta thayA che, anuvAda sAthe.) apabhraMzanA prayogo (1) svayaMbhUkRta 'paumacariya' (navamI sadInu cothu caraNa) (saMpA. harivallabha cU, Jain E.97.3 international 2010_03 ..

Page #700
thoDI zabdArthacarcA 614 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bhAyANI, 1953)mAM - AeM samApuM phira kavaNa khattu, ghAijjai nAsato vi sattu jaM phiTTai jamma-sayAhaM kANi kira jAma padhAvai sUla-pANi. (10, 12, 1-2) rAvaNa sAthenA yuddhamA hArIne nAsI jatA vaizravaNane mArI nAkhavA mATe kuMbhakarNa tenI pAchaLa javA kare che tyAre bolAyelI A ukti che. eno anuvAda A pramANe thAya : "AnI sAthe vaLI kSAtradharma (pALavAnI) te vAta hoya ? (AvA) nAsatA zatrune paNa haNavAno ja hoya, jethI seMkaDo janmanI 'kANi' phITe - eyU kaheto jyAM te hAthamAM zUla pakaDIne doDavA jAya che, tyAM....." saMpAdake A ane pachInA udAharaNane anulakSIne 'vaira ?' ema artha noMdhyo che. vastutaH A saMdarbhamAM ahIM 'seMkaDo janmanuM vaira', 'seMkaDo janmano jhaghaDo', 'seMkaDo janmathI mane lAgeluM kalaMka' ema 'vaira', 'jhaghaDo', 'kalaMka' traNe artho bese che. 'kalaMka' artha pachIthI rAjasthAnI-gujarAtImAM vikaselA 'lajjA'nA artha sAthe saMbaMdha vyakta kare, paraMtu apabhraMzanI 'kANi'nA prayoganI paraMparA 'jhaghaDA'nA arthane vadhAre Teko Ape che, je ApaNe have pachI joIzuM. 'vaira'no artha 'jhaghaDA' sAthe saMkaLAyelo ja gaNAya. dezI zabdasaMgrahe 'kANi' zabdano 'vaira' evo artha noMdhyo che te AvA koIka prayogane anulakSIne haze. (2) e ja kRtimAM - sahuM sAlaehiM kira kavaNa kANi, jaI ghAiya to tumhahuM ji hANi. (13, 11, 9) maya rAkSasa rAvaNane enA sALAo kharadUSaNane na mAravAnI salAha Ape che te prasaMganI A ukti che. eno anuvAda Ama thAya : "sALAnI sAthe te 'kANi' karavAnI hoya ? tene mAryo hoya to tethI tane ja hAni thAya." ahIM 'vaira' ke 'jhaghaDo' e artha besI zakaze, paNa 'kalaMka' e artha besI nahIM zake. (3) sAdhAraNa kavikRta 'vilAsavai kahA' (1037) (saMpA. ra. ma. zAha, 1977)mAM - - ehu coru samappi, ma karahi kANi. (1, 10, 7) nAyaka potAnA Azraye AvanAra corane rakSaNa Ape che tyAre ene pakaDavA mAganAra nAyakane A zabdo kahe che - "A cora soMpI de. 'kANi' na kara." ahIM spaSTa rIte -TAnA 2010_03

Page #701
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 615 . thoDI zabdArthacarcA to 'jhaghaDo' artha bese che. "amArI sAthe duzmanAvaTa na kara / vera na bAMdha" ema artha paNa laI zakAya. (4) ratnaprabhasUrikRta 'risaha-pAraNa-saMdhi' (1182) (saMdhikAvyasamuccaya, saMpA. ra. ma. zAha, 1980)mA - dhaNavaMta dita na hu karahi kANi. (3, 3) "dhanavAna loko dAna devAmAM 'kANi' karatA nathI" e vAkyamAM 'kANi'no 'vera', 'jhaghaDo' ke 'kalaMka' artha na ja bese, 'saMkoca' evo artha ja bese. rAjasthAnI-gujarAtImAM 'zarama, saMkoca' evA arthamAM 'kANi' zabda vAparavAnI dIrgha paraMparA maLe che paNa e zabda ATalo vahelo A arthamAM vaparAyelo maLe che e khAsa noMdhapAtra che. apabhraMzamAM 'jhaghaDo' e arthanI vyApaka paraMparAnI sAthe A artha- astitva savizeSa noMdhapAtra bane. (5) merutuMgAcAryakRta 'prabaMdhaciMtAmaNi' (1305) (saMpA. jinavijaya muni, 1933)mAM - lacchi-vANi muhakANi, sA paiM bhAgI muha marauM, hemasUri-atyANi, je Isara te paMDiyA. (pR.92, padya 202) hemacaMdrAcAryanI prazasti karavAnI spardhAmAM UtarelA be cAraNomAMno eka emane AvatA joIne A pramANe kahe che - "lakSmI ane sarasvatI vacce je 'muhakANi' che, te teM miTAvI. huM tArA moM para oLaghoLa thAuM chaM. hemasUrinI sabhAmAM jeo zrImaMta che teo paMDita paNa che." lakSmI ane sarasvatI eka sthAne rahetAM nathI, e rIte emanI vacce 'vera' ke 'jhaghaDo' hovAnI vAta jANItI che. eTale ahIM 'muhakANi'no evo koI artha levAno thAya. 'muha' zabdane lakSamAM laIe eTale 'bolacAlano jhaghaDo' ema karavAnu thAya. 'kalaMka' ke 'zarama, saMkoca' e arthane ahIM avakAza jaNAto nathI. Ama, apabhraMzanAM cAra udAharaNomAM 'kANi' zabdano je eka artha susaMgata ane saraLa rIte bese che te 'jhaghaDo' che. ethI enI pramANabhUtatA sauthI vadhAre gaNAya. e cAra udAharaNomAMthI traNekamAM 'vera' e arthane avakAza rahe che, paNa 'zarama, saMkoca' e arthane lagabhaga avakAza nathI. eka udAharaNamAM 'vera', 'jhaghaDo' e arthAne bilakula avakAza nathI ne nirvivAda rIte 'saMkoca'no artha bese che, je arthane pachInI paraMparAno Teko che. A parathI 'jhaghaDo'nA arthamAM 'kANi' e apabhraMzamAM jUno prayoga hovAnu samajAya. 'lajjA, saMkoca'nA arthamA 'kANi'no prayoga e pAchaLano phaNago samajAya. pachIthI laMne prayogo sAthe cAlatA hovA, paNa A udAharaNo batAve che. 2010_03

Page #702
thoDI zabdArthacarcA 616 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza gujarAtInA prayogo . (1) prAcIsaM.-aMtargata pAlhaNakRta 'AbUrAsa' (1233)mAM - ta karija maMdira tijapAla tuhUM, hiyai ma dharijahu kANi. (23) rAjA soma tejapAlane Abu para maMdira bAMdhavA mATe jagyA Ape che tyAre bolAyelI A ukti che. saMpAdakoe ahIM 'kANi'no artha 'ciMtA' ko che. e artha saMdarbhamAM bese che. paNa gujarAtInA je anya prayogo maLe che temAM 'ciMtA' artha bhAgye ja jovA maLe che, 'lajjA, zarama, saMkoca' e artha atyaMta vyApaka che. emAMthI 'saMkoca' e artha ahIM sarasa rIte besI jAya che : "manamAM saMkoca na rAkhato". ane rAjasthAnI zabdakoza 'kANa' 'kANi' e zabdonA aneka artho noMdhe che temAM 'mAna, pratiSThA, ijjata; lokalajjA, maryAdA; saMkoca; hada, sImA' e artho che, paNa 'ciMtA' e artha nathI. eTale ciMtA e arthane A padyanA saMdarbha sivAya bIjo Teko nathI ema kahevAya. A rIte ahIM 'saMkoca' e artha levo ja iSTa kahevAya. ('ciMtA' e artha mATe juo have pachI kramAMka 11). (2ka) gurjarA.-aMtargata vastigakRta 'cihuMgati copAI' (14mI sadI pUrvAdha)mAM - pudgala taNIya saMkhyA jANi phirataI jIvi na kIdhI kANi (49) saMpAdake 'a visit of condolence' (kharakharo) e artha Apyo che, je e zabdano atyAre pracalita artha che. paNa ahIM e koI rIte baMdhabesato thato nathI. 'saMkoca' e artha ja saMgata bane tema cha - "pudgalanI ghaNI saMkhyA che. emAM bhaTakavAmAM jIve kazo saMkoca rAkhyo nathI." matalaba ke jIva aneka pudgalomAM bhanyo che. (2kha) gurjarA.-aMtargata zAlibhadrasUrikRta 'paMca pAMDava carita rAsa' (1354)mAM - maI murakhi ajANi aviNau kIdhau tumhA rahaiM, mUM moTi muhakANi tumhaM khamu avarAhu muha. (8,12) vanavAsa pAmelA pAMDavone purocana dvArA A zabdo kahevaDAvI duryodhana emane vAraNAvata javA vinaMtI kare che. saMpAdakoe ahIM 'muhakANi'no artha 'a visit of condolence' (kharakharo) Apyo che, je 'moMkANa' zabdano atyAre pracalita artha che. paraMtu e spaSTa che ke A saMdarbhamAM e artha taddana asaMgata che. apabhraMzano 'vera' 'jhaghaDo' e artha paNa besI zake tema nathI. gujarAtI paraMparAmAM vyApaka rIte jovA maLato 'lajjA, zarama'no artha besI zake kharo - "meM mUrakhAe ajANapaNe tamAro avinaya karyo. mane enI khUba zarama Ave che. tame mArA aparAdhanI kSamA karo" - paraMtu 'duHkha' 'vasavaso' 'aphasosa' evo artha kadAca vadhu upayukta lAge - "mane enuM bhAre duHkha che, mane eno bhAre vasavaso | aphasosa che." to, 'kANi' zabdanA A prakAranA arthano 2010_03

Page #703
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 617 thoDI zabdArthacarcA saMbhava keTalAMka udAharaNomAM ApaNane dekhAyo che (juo A pUrve 6, 14, 19 ane 20 tathA have pachI 21) enuM ahIM samarthana sAMpaDe che ema kahevAya. 'muhakANi'no A udAharaNamAM to 'kANi' thI kaI vizeSa artha hoya ema jaNAtuM nathI. (2) merusundaragaNikRta 'zIlopadezamAlA' (1469) saMpA. ha. ca. bhAyANI vagere, 1980]mAM zabdakozamAM 'kANi-maryAdA, dAkSiNya, lAja (kANiiM pADI = zaramamAM nAkhI, zaramAvI)' evI noMdha maLe che, paraMtu prayogasthAna darzAvyuM nathI tethI A arthAne prayogano kharekhara keTalo Teko che te nakkI thaI zakatuM nathI. 'kANiiM pADI' ema ja prayoga hoya to 'maryAdA, dAkSiNya' e arthAne avakAza keTalo rahe e prazna che. 'dAkSiNya' e arthane to paraMparAno ke kozono Teko paNa jaNAto nathI. e artha zAne AdhAre apAyo haze te spaSTa thatuM nathI. (3) ArArA.aMtargata rAjakIrtikRta 'ArAmazobhArAsa' (1479)mAM - je thAMnakathI AvIyAM kahitA maM karisi kAMNi. (64) __ mAthe bagIcAvALI vidyutprabhA tarapha rAjA AkarSAya che. maMtrI e kanyAne teno paricaya pUche che tyAre A vAkya bole che. ahIM 'kAMNi' zabda 'zarama, lajjA, saMkoca'nA arthamAM che e spaSTa cha : "tuM kyAMnI cho vagere kahe, lajavAtI nahIM." (4) harivi. (saMbhavataH 15mI sadI)mAM - vayarIya virahIya mAratu mAra tu na kari kAMNi. (52) kRSNanA kAmabANathI vIMdhAyelI virahiNI gopInI A ukti che. saMpAdake 'kAMNi'no artha 'lajjA' noMdhyo che ane A pramANe anuvAda Apyo che - "kAmadeva potAnA verI virahIne mArI nAkhatAM paNa lAjato nathI." 'lajjA' e artha, Ama, ahIM yathAyogya che. e noMdhapAtra che ke gujarAtI saMpAdana-prakAzanamA 'kANi' zabdano 'lajjA' evo artha sau prathama ahIM noMdhAyo che - 1965mAM. (5) nalAkhyA. (15mI sadI)mAM - vihicI meru mahAgiri nApyu pAtra taNi tAM pANi, . tu zRM dAna karyu mi mahImAMhAM, mani moTI e kANi. (4, 8). naLanA manano vicAra ahIM vyakta thayo che. saMpAdake 'kANi' zabdano 'kharakharAnI kathanI, marelA pAchaLanI rokakaLa' evo artha Apyo che te 'kANa' zabdanA atyAre pracalita prayogano artha che, paNa A saMdarbhamAM e kema lAgu paDe e koyaDo che. ahIM 'saMkoca' e artha baMdha bese che - "supAtranA hAthamAM meru parvata vaheMcI na Apyo to meM A pRthvImAM zuM dAna karyu kahevAya eno naLanA manamAM bhAre saMkoca hato." kadAca, 'khaTaka' 'vasavaso' e artha vadhAre sArI rIte baMdha bese : "naLanA manamAM 2010_03

Page #704
thoDI zabdArthacarcA 618 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza bhAre vasavaso hato." ('khaTaka' 'vasavaso' e artha mATe juo have pachI kramAMka 17ka ane 21) (5ka) kAdaM(ca). tathA kAdaM (zA). (15mI sadI)mAM - itara kanyAnI piri ju mehelIi kula-kANi. dhruve zabdakozamAM 'pratiSThA' ane TippaNamAM 'kuLanI khyAti, pratiSThA' ema artha Apyo che ane hiMdI 'kulakAnI' zabdano havAlo Apyo che. zAstrIe 'kulanI maryAdA' artha Apyo che, je saMdarbhamAM barAbara vadhAre baMdha bese che : "anya kanyAonI peThe je kulamaryAdAne choDe che.". (6) vIsarA. (1450 ke pachI)mAM - .. hama tumha bAra varasakI kAMNi. (29) rAjamatI vIsaladevane ToNo mAre che ke tArA dezamA mIThAnA khaDako che, paNa orissAnA dhaNIne tyAM to hIrAnI khANo che, tyAre vIsaladeva orissAnA rAjadarabAramAM javAna manathI nakkI karI le che ane A ukti bole che. 'kAMNi' zabda A kRtimAM A uparAMta bIjAM be sthAne vaparAyo che, te badhAM sthAnone anulakSIne saMpAdaka eno artha 'agreement, convention' (samajUtI, rUDhi) evo Ape che. prastuta sthAne e anuvAda Ama kare che - 'You and I (must undertake) an agreement (to remain separate) for twelve years.' (tAre ane mAre bAra varasa sudhI judAM rahevAnI samajUtI karavI joIe.) saMpAdaka svIkAre che ke 'kAMNi'no artha koyaDArUpa che. pUrve mAtAprasAda guptAe ApelA 'sogaMda', 'pratijJA' e artha mATe koI pramANa na jaDavAthI rAjasthAnI zabdakoze ApelA 'behavioural convention' mAMthI 'behavioural constraint, convention' evo artha vikasyo hoya eq e anumAna kare che. saMpAdaka ahIM 'behavioural constraint, convention' evA zabda vApare che te parathI samajAya che ke emane 'vrata, niyama, lokAcAra'no artha abhipreta che, je 'agreement' zabda vyakta na ja karI zake ane 'convention' paNa ene mATe pUrato zabda na gaNAya. rAjasthAnI zabdakoze 'kAMNi'nA ApelA artha (je A pUrve ApaNe noMdhyA che)mAMthI kayo artha 'behavioural convention' dvArA saMpAdakane abhipreta haze te samajAtuM nathI. kozamAM 'lokalajjA, maryAdA' artha che, paNa emAM 'adaba' 'AmanyA'nI arthachAyA che, 'vrata, niyama, lokAcAra'nA arthane avakAza Ape evaM kazuM nathI. samagra paraMparAmAM paNa anyatra kyAMya A zabda A arthamAM vaparAyelo dekhAto nathI. A kRtimAMnAM bIjAM ____ 2010_03

Page #705
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 619 thoDI zabdArthacarcA be sthAnoe to e arthane bhAgye ja avakAza che ne 'lajjA, saMkoca'nA arthane pUro avakAza che ema have pachI ApaNe joIzuM. eTale 'vrata, niyama, lokAcAra' e arthane koI Teko hoya evaM jaNAtuM nathI. A saMdarbhamAM e keTalo upayukta che e paNa vicAravA jevU che. rAjasthAnI-gajarAtI paraMparAmAM vyApaka rIte maLato 'lajjA, saMkoca'no artha to ahIM besato nathI ja, apabhraMzano 'jhaghaDo, vera' e artha paNa nahIM. bRhahindIkoze sUradAsanI eka paMktinA TekA sAthe Apelo 'kAni, kAnI' e zabdano 'kaSTa, duHkha' e artha ahIM barAbara besI jAya che - "mAre ne tAre (have) bAra varasanuM (viyogana) kaSTa (uThAvavAna)." paraMtu A arthane rAjasthAnI-gujarAtI paraMparAmAMthI bahu ocho Teko maLe che. ('kaSTa nA artha mATe juo have pachI kramAMka 19). tema chatAM anya pramANabhUta artha na sAMpaDe tyAM sudhI A arthane svIkAravA- vicArI zakAya. guptAne saMpAdakanA artho to svIkArya jaNAtA nathI. (7) e ja kRtimA bolai bhAvaja chaMDIya kANi. (50) rAjamatIne choDI paradeza kheDavA taiyAra thayelA vIsaladevane bhAbhI Thapako Ape che te prasaMganI A paMkti che. saMpAdake ahIM anuvAda Ama Apyo che - 'His brother's wife spoke, abandoning convention' (bhAbhI rUDhi, lokAcArano tyAga karI bolI). A anuvAda nabhe tema che, paNa paraMparAmAM maLatA 'lajjA, saMkoca, lokalajjA, maryAdA' e arthothI AgaLa javAnI jarUra nasI -- "bhAbhI saMkoca choDIne, maryAdA choDIne bolI." (8) e ja kRtimAM - cAliyau Ulaga chaMDI(ya) kANi. (53) vIsaladeva nIkaLavAnI taiyArI kare che tyAre A paMkti Ave che. saMpAdake anuvAda 3114 311217 - "he (wanted to) go into service as a courtier, abandoning convention" (rUdi tajIne e rAjasevA mATe javA taiyAra thayo). ahIM paNa 'rUDhi' karatAM 'lokalajjA, kulamaryAdA' e artho ja vadhu upayukta gaNAya. (9) ArArA.-aMtargata vinayasamudrakRta 'ArAmazobhA copAI' (1527)mAM - - mAgi mAgi hiva ma karisi kANi. (62) potAnA upara upakAra karanAra vidyuprabhA pratye bolAyelI A nAganI ukti che. ahIM 'kANi'no 'saMkoca' e artha atyaMta spaSTa cha - "mAga, mAga, have saMkoca na rAkhatI." 2010_03

Page #706
thoDI zabdArthacarcA 620 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (10) nAkarakRta 'AraNyaka-parva' (16mI sadI madhyabhAga) (mahAbhArata bhA.2, saMpA. kezavarAma kA. zAstrI, 1934) : vidyA na bhaNi, lopi nijakarma, avasara Avi navi kari dharma, triyA taNI je ANai kANi, teha tu AlazI cothu jANi. (106, 41) kRtimAM cAra prakAranA ALasuo, varNana thayeluM che, temAM A AkhI kaDImAM cothA prakAranA ALasunuM varNana che. saMpAdake ahIM 'kANi'ne arvAcIna gujarAtI 'kANa'nA arthane AdhAre ghaTAvyo che ane "strI marI jatAM je raDato Ave" evo artha karyo che. vizeSa samajUtI paNa ApI che ke "mudde tema na karatAM teNe sattAthI bIjI strI karavI, to te ALasu na gaNAya." dekhAI Ave che ke vAkyAnvaya sAthe ghaNI chUTa laIne artha karavAmAM Avyo che ane samajUtI paNa sAhasika che. ahIM 'lAja, zarama, saMkoca' e artha besADavAmAM kazI muzkelI lAgatI nathI - "strInI je lAja-zarama rAkhe, ene kahevA yogya kahI na zake e cotho ALasu." (11) aMbarA.(1583)mAM - devAditya rANI prati kahai, lajjA kAraNa mujha mani dahai, apayaza eka dharmanI hANi, kahu sAIM ma karu mani kANi. (107-08) rAjArANI vanavAsamAM che. rANIne pahelethI peTa rahyaM hatuM te have garbha vadhatAM rAjAne enI jANa thAya che. e prasaMge rAjA rANIne kharI hakIkata pUchatAM A zabdo bole che. saMpAdake 'kANi' zabdano artha 'ciMtA' Apyo che, je pahelI dRSTie besI jAya, paraMtu 'ciMtA' arthane paraMparAno Teko nathI ane kramAMka 1nI peThe 'lajjA, saMkoca' e artha vadhAre yogya rIte baMdha bese che : "rAjA devAditya rANIne kahe che ke (vAnaprasthamAM putrajanmano avasara AvatAM) mane lajjA thAya che ne tethI manamAM baLe che. dharmabhaMgano apayaza AmAM rahelo che. kharekhara hakIkata zuM che te kaho, manamAM kazo saMkoca na rAkho." (12) ArArA.aMtagarta samayapramodakRta 'ArAmazobhA copAI (1595)mAM - Avyau pIhari tumha taNai, kholau chaMDI kANo re. (105) potAno pitA lADuno ghaDo lAvyo che te kholavA rANI rAjAne vinaMtI kare che, tyAre rAjA dvArA bolAyelI A ukti che. ahIM 'kANa' (prAsa-arthe 'kANo')no 'saMkoca' e artha spaSTa cha - "tArA piyarathI e Avyo che, mATe tuM ja saMkoca choDIne ene khola." ___ 2010_03

Page #707
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (13) ArArA. - aMtargata pUjARSikRta 'ArAmazobhA rAsa' (1596) mAM - rAjA bolai, 'ma karu kANi, josI jaMpai madhurI vAMNi, 'karau sajAI vIvAha taNI, jima sukha huvai rAjA bhaNI.' (72-73) pradhAna vidyutprabhAnA pitAne rAjA pAse lAve che te prasaMganuM A varNana che. ahIM paNa 'kANi'no 'lajjA, saMkoca' e artha spaSTa che. rAjAnA zabdonuM tAtparya ema che ke lajjA, saMkoca rAkhyA vinA tArI zI icchA che te kahe, jenA javAbamAM e brAhmaNa (jozI) vivAhanI taiyArI karavAnuM sUcave che. (14) karpUmaM. (1619 ) mAM - 621 thoDI zabdArthacarcA ulaga karatutu, prabhu, tAharI, kasI kANi ma ANesa mAharI. (316) pradhAna rAjakumAranA zayanagRhamAM chupAIne sarpane mArIne rAjAne cothI ghAtamAMthI bacAve che ne rANInA stana para paDelA lohInA chAMTAne lUchavA jAya che, tyAre rAjakumAra jAgI jAya che. pradhAnanA hAthamAM talavAra joIne e camake che, ciMtAtura bane che ane pUche che "A te tArI rIta ? nirlaja thaIne hAthamAM khaDga laMIne joto hato ?" javAbamAM pradhAna uparanI ukti bole che. saMpAdake, alabatta saMdarbhane AdhAre ja, ahIM 'kANa' no artha 'zaMkA' karyo che. e artha letAM paMktino anuvAda Ama thAya "svAmI, huM tamArI sevA karato hato, mArA para kazI zaMkA na lAvazo." 'zaMkA' e artha A saMdarbhamA barAbara besI jAya che. rAjakumAra tarata pradhAnane zikSA karAvavAnuM manamAM vicArI paNa le che, paraMtu paraMparAmAMthI e arthane Teko maLato nathI ne AgaLanI paMktimA 'nirlaja' zabda vaparAyo che te jotAM ahIM 'lajjA, saMkoca' no artha rahelo mAnavo (mArI kazI zarama na rAkhazo, mAro kazo saMkoca na rAkhazo) ke 'zarama, saMkoca' e arthamAMthI 'zaMkA' no artha vikasyo che ema mAnavuM ke pachI 'khaTako / (zaMkAnuM) zalya' evo artha levo te koyaDo che. ('khaTako' e artha mATe juo kramAMka 14 ane 20 . ) (15) jinarA. - aMtargata jinarAjasUrikRta 'vairakumAra gIta' (17mI sadInuM paheluM caraNa)mAM - jau tai kahI avagaNI, dhoTA, kari logaNakI kANa, dhoTA, tau paradezI mIta jyuM, dhoTA, UThi calesI prANa, dhoTA. 2010_03 (4, pR.71-72 ) dIkSA laI saMyamamArge paLelA vajrasvAmInI mAtAnI putravAtsalyanI lAgaNI vyakta karatA gItanI A kaDI che. saMpAdake 'kANa' zabdano 'lihAja' (lajjA, saMkoca, adaba, malAjo) artha Apyo che te yathAyogya che. mAtA ahIM kahe che ke lokalAjane kAraNe jo tuM mane avagaNIza to he putra, mArA prANa paradezI mitranI peThe cAlI nIkaLaze.

Page #708
thoDI zabdArthacarcA 622 . madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (rAjasthAnI 'dhoTA' eTale putra.) (16) uktira.(17mI sadInuM paheluM caraNa)mAM - sAdhusundaragaNie 'kANi' zabda noMdhyo che ane eno saMskRta paryAya 'kAniH' Apyo che, paraMtu A to mULa zabdanuM saMskRtIkaraNa jaNAya che. tethI 'kANi' zabdanA artha para kazo prakAza paDato nathI. nahIM to te samayanI ja arthanI noMdha ghaNI mArgadarzaka banI hota. (17) pradyucu.(1626)mAM - tumhe kehanI ma karu kAMNi, hArai te zira mUMDI ANi. (120) satyabhAmA ane RkmiNIne garbha che ane banne vacce zarata thAya che ke putrajanmamAM je pAchaLa rahe te hArI gaNAya. A saMdarbhamAM bolAyelI A ukti che. saMpAdake 'kANi' zabdano 'lajjA' evo artha Apyo che ane e yathAyogya che. A paMktimAM ema kahevAyu * che ke tamAre koInI zarama rAkhavAnI jarUra nathI, je hAre te mAthu mUMDAve. (17ka) emAM ja - Upanu kopa thaI cici kANi. (548) A paMktino zabdakozamAM saMdarbha nathI. ahIM 'saMkoca, khaTako' evo artha saMdarbhamAM barAbara baMdha bese che : "(kRSNe pradyumnakumAra sAthe laDavAno) saMkoca ke khaTako choDI dIdho ane e krodhAviSTa thayA." ('khaTako' e artha mATe juo kra.5 ane 20) (17kha) emAM ja - chAMDI hApA zeThanI kAMNi, dhUrata eka ghari ghAliu AMNi. (327) A paMktino paNa ApelA zabdakozamAM saMdarbha nathI. ahIM 'lAja, zarama'no artha spaSTa che : "hApA zeThanI lAja choDIne eNe eka dhUrtane bolAvI gharamAM ghAlyo." / (17ga) puNyasAgarakRta 'aMjanAsuMdarI rAsa' (1653) (jaina gUrjara kavio, bhA.3, pR.22 para uddhRta aMza)mA - sevakani sAnidhi karI, devo avirala vANi, jema vege siddhi caDhai, kAi ma rAkhisa kANi. sarasvatIdevInI A stutimA 'kANi'no 'saMkoca' artha spaSTa cha : 'sevakane sahAya karIne, avirala vANI Apajo, jethI jaladI siddhi maLe. jarA paNa saMkoca na karazo.' (18) harikhyA.(1648)mAM - ___ teDI lAvo kanyAne e vara sahita, bhagavAna ! sAthe janetA teDajo, tame rakhe karatA kANa. (11, 7) . eka brAhmaNanI kanyAno vivAha karAvI ApavAnuM harizcandra mAthe le che tyAre e ____ 2010_03

Page #709
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 623 . thoDI zabdArthacarcA brAhmaNa pratye bolAyelA A harizcandranA zabdo che. saMpAdake 'ThapakApAtra vartaNUka' evo artha lIdho che (je bhagavadgomaMDaleM samAvI lIdhI che !), je saMdarbhamAM, jarA kaDhaMgI rIte paNa bese che - "kanyAnI mAtAne paNa sAthe lAvajo, (na lAvavAnI) ThapakApAtra vartaNUka (bhUla) na karazo." paraMtu A arthane paraMparAno Teko nathI ane paraMparAno jANIto 'saMkoca' e artha ahIM AbAda rIte besI jAya che - "mAtAne sAthe lAvajo, saMkoca karazo nahIM." A sthitimAM, ahIM 'saMkoca' e artha ja rahelo hovAnuM mAnavU joIe. (18ka) emAM ja - jyama hoya tyama kaho, RSijI ! rakhe karatA kANa. ahIM 'saMkoca'no artha spaSTa cha : "je hoya tevU kahezo, rakhe kaI saMkoca karatA." (19) prAcIkA.-aMtargata ajJAta kavikRta 'mAdhavAnala kathA' (anumAne 17mI sadI pUrvAdhImA - suNI vAta kAmyanya taNI, mana mAMhi upanI kANi, jeNi pari rAjA dazaratha mUu, teNi piri mAdhava jANi. (417) kAmakaMdalAnA mRtyunA samAcAra maLatAM enA AghAtathI mAdhava mRtyU pAme che te prasaMgarnu varNana karatI A paMktio che. saMpAdake 'kANi' zabdano 'vicAra, ciMtA, vAta' evA arthono tarka karyo che ane gujarAtI 'kahANI, kANa' e zabdo tarapha dhyAna doryu che, paNa ahIM 'kANi' zabdano prayoga thoDo koyaDArUpa che. 'lajjA, saMkoca' e jANIto artha ahIM upayukta nathI; 'ciMtA' e arthane paraMparAno Teko nathI (juo A pUrve kramAMka 1 ane 11) te uparAMta ahIM 'ciMtA' karatAM AghAtanI lAgaNIno nirdeza vadhu saMbhavita gaNAya. to pachI ahIM e hiMdI 'kAni' (kaSTa, duHkha) zabda rahelo mAnavo ? ke pachI 'kANi'nA 'saMkoca' arthamAMthI 'khaTako, zalya' evo artha vikasyo hovAna ane ahIM artha hovAnuM mAnavU ? ('kaSTa, zalya' e artho mATe juo kramAMka 6, 14 ane 21) (20) akhAkA.-aMtargata 'soraThA' (17mI sadI madhyabhAga)mAM - sahuya tAro sAja, tuM svAmI sarve taNo. (217) bahu paga, bahu pANa, bahu nAsA ne netra bahu, kartA na kare kANa, aMga-vicaraNa aLagAM akhA. (218) nIcathI atize nIca, AcaratuM nava osare, (pAThAM. sahue torAM kAja) karma asaMkhyano kIca, tuMne na lAge, trIkamA ! (219) A sRSTi brahmano vistAra che, paNa brahma enAthI alipta che e vedAMtanA tattvavicArane ___ 2010_03

Page #710
thoDI zabdArthacarcA 624 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza rajU karatI A paMktio che. saMpAdake 'kANa' zabdano 'kahANa, kathana' evo artha Apyo che, paNa te saMdarbhamAM aspaSTa ja rahe che. ahIM paNa 'kANa' zabdano prayoga thoDo koyaDArUpa che, paNa 'saMkoca'no artha ja vadhu pratItikara che : brahma aneka rUpe vistare che, emAM e kartA kazo saMkoca rAkhato nathI, paNa enAM e aMgonuM pravartana kartAthI judaM ja hoya che. (21) AnaMdaghanakRta 'bAvIsI' (17mI sadI uttarAdha)mAM - jJAnasvarUpa anAdi tuhmAruM te lIdhuM tujhe tAMNI, juo ajJAnadazA rIsAvI, jAtAM kANi na AMNI ho. (19, 1) A mallijinane saMbodhAyelI stutirUpa ukti che. emAMnA 'kANi' zabdanA prayogarnu savizeSa mahattva che, te eTalA mATe ke eno jJAnavimalasUrie karelo (1713) artha ApaNane prApta thAya che. jJAnavimalasUri A kaDInI samajUtI A pramANe Ape che : 'he nAtha ! tuhmAruM anAdi jJAnasvarUpa nirUpAdhika jJAna te tuhmAruM tujhe tANI lIdhuM - nirAvaraNI thaI saMgrajhuM. te dekhI ajJAnadazA anAdinI hatI te rIsAvI gaI. te jAtI jANI dekhInaiM kAI manamA zaMkA kAMsali nANI, manAvI paNi nahIM.' ___e spaSTa cha ke jJAnavimale 'kANi' zabdanA 'zaMkA' 'kAMsali' e artho karyA che. 'jAtAM kANi na ANI' e vAkya emaNe mallinAthane saMdarbha ghaTAvyA che ne ajJAnadazAne cAlI jatAM joIne mallinAthanA manamAM kazI 'zaMkA' ke 'kAMsali' na thaI ema emanuM kahevAnuM che. 'kAMsali' zabdano saMpAdake 'khaTaka, vasavaso' evo artha Apyo che (e artha zabdakozomAM noMdhAyelo mane maLyo nathI ke koI bIjo prayoga paNa maLyo nathI; e 'kAsaLa' eTale 'naDatara'nuM ja anya rUpa ?) 'khaTaka' e artha ahIM barAbara besI jAya che. 'zaMkA' zabdane ahIM 'acakATa, dvidyA' evA arthamAM ApaNe levAno rahe, 'vahema'nA arthamAM nahIM. A artho 'saMkoca'nA arthanI najIka AvI jAya che. game tema, madhyakALamAM 'kANi' zabda 'zaMkA' 'khaTaka' 'vasavaso' evI arthachAyAmAM samajavAmAM. Avato hato eno pAko purAvo jJAnavimalasUrinA A vivaraNamAMthI prApta thAya che ane A pUrve A arthono saMbhava dekhAyo che (zaMkA - 14; kaSTa, duHkha, khaTaka - 6, 14, 19, 20, 22) tene AthI Teko maLe che. . 'jAtAM kANi na ANI' e vAkyane jJAnavimale mallinAtha sAthe joDyaM che tene pachInI kaDIonuM samarthana che. pachIthI nidrA ne svapnadazA risAI gaI ne nAthe manAvI nahIM, mithyAmatine aparAdhinI jANI nAthe gharathI bahAra kADhI e prakAranI uktio maLe che. pahelI dRSTie to ApaNe ajJAnadazAnI sAthe vAkya joDI daIe ane ajJAnadazAe jAtAM kaI 'kANi' (saMkoca, vasavaso) na karI ema artha karI besIe. paraMtu pachInI kaDIonI uktilaDhaNo jotAM jJAnavimalasUrinA arthaghaTanane na svIkAravA kAraNa jaNAtuM 2010_03

Page #711
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza nathI. 625 (22) samyaco. (17mI uttarArdha) mAM thayA ane thAsye je siddha aMza nigoda anaMta prasiddha, to jinazAsana sI bhayahANi, biMdu gayai jaladhi sI kANi. (92) saMpAdake 'kANi 'no 'hAni, khoTa' evo artha Apyo che te saMdarbha jotAM yathAyogya lAge che. svopajJa bAlAvabodhamAM paNa 'kANi' zabda ema ne ema rahyo che paNa kathayitavya spaSTa che : "je jIvo siddha thayA che ane thaze e to nigodanA anaMtamA bhAga samAna che, ethI pratipakSI mAne che tema jinamatamAM saMsArane kazo bhaya, kazI hAni nathI saMsAra cAlyA ja karavAno che, jema sAgaramAMthI eka biMdu ochu thaye sAgarane koI hAni ke khoTa nathI." A, vaLI, 'kANI' zabdanI eka viziSTa arthachAyA che, joke 'saMkoca' earthamAMthI 'ochapa, khoTa' evA artha sudhI jaI zakAya. (A artha mATe juo have pachI kra. 24.) thor3I zabdArthacarcA (23) jagannAthakRta 'sudAmo' (1700 AsapAsa ) ( mahAkavi premAnaMda ane bIjA ATha kavionA sudAmAcaritra, saMpA. maMjulAla ra. majamudAra, 1922) rakhe kANya (?) karatA kizI to mAgatAM mana mAMhe. (19) saMpAdake ' kANya' vize praznArtha karyo che, tethI emane e zabda beTho nathI ema samajAya che. paraMtu ahIM eno 'saMkoca' artha spaSTa che : "mAgatAM manamAM jarAye saMkoca na rAkhazo." chApAnA thApA karUM, gAna karUM kema kANya ?, gItAnAM batAM karUM, harikIrtanamAM hANya. - (24) prItamadAsakRta 'dANalIlA' (18mI sadI) (prItamadAsanAM kRSNabhaktinAM pado, saMpA. azvinabhAI paTela, 1989, prastA. pR. 29 tathA 75 para uddhRta aMza ) mAM - dUdha dahIMnI kANa calAve, chAsa durlabha che brijavAsI. ahIM kra. 24no 'hAni, nukasAna' e artha ja saMbhavita lAge che : " (kRSNa) dahIM dUdhanuM ghaNuM nukasAna kare che. tethI vrajavAsIone chAsa paNa durlabha thaI gaI che." (25) zAmaLakRta 'sUDAbahoterI' (1765) mAM 2010_03 kulaTA bhagatane potAno saMga karavA kahe che teno uttara ApatAM bhagata A pramANe kahe che. AmAM 'kAya' zabdano zo artha karavo te jarA koyaDo che. e to spaSTa che ke kulaTAnuM sUcana bhagatane harikIrtanamAM hAni samAna lAge che emAM 'chApA 'nA 'thApA', 'gAna' nI ' kANya', 'gItA' nAM 'batAM' karavA jevuM emane lAge che. 'thApA' 'batAM' e zabdo dvArA ahIM zuM abhipreta che te spaSTa nathI, paNa kaMIka viparIta sthiti uddiSTa che e to

Page #712
thoDI zabdArthacarcA madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza samajAya che. A rIte vicArIe tyAre 'gAna'nI sAme 'kANya' eTale 'rokakaLa' evo artha ja bese. madhyakALamAM A arthamAM 'kANya' zabdano A virala prayoga jaNAya che. (26) chelle eka prAcIna duhI joIe : guNa moTA, dina nAnhaDA, rAti aMdhAri jANi, kAgala tehU sAMkaDA, tiNi lakhatAM hui kAMNi. ahIM 'kANi'no 'lajjA' e artha atyaMta spaSTa che - "tArA guNa moTA, jyAre divasa TkA che; vaLI aMdhArI rAta ke ane kAgaLa sAMkaDo che tethI lakhatAM mane lajjA Ave che - lakhatAM huM lAga~ chu ema tuM jANaje." joI zakAya che ke gujarAtImAM 'kANi'nA 'zarama, saMkoca' e arthanI ghaNI vyApaka ane dIrgha paraMparA che - eno dAkhalo to ApaNane cheka apabhraMza-kALamAM jaDyo che. paraMtu gujarAtImAMye teramI sadIthI sattaramI sadI sudhInA dAkhalA jaDe che. pachI paNa enA dAkhalA haze ja, paNa ApaNI pAse enI noMdha nathI. jaina kavionI kRtiomAM to 'kANi' zabda A arthamAM ja jovA maLe che ne rAjasthAnI koza enI ghaNI arthachAyA noMdhe che, tethI gujarAtI-rAjasthAnIno e sahiyAro vAraso hovAmuM, rAjasthAnamA enI savizeSa vyApakatA hovAnuM samajAya che. ApaNe tyAM 'kANi' zabdanA bIjA artho levAyA che tyAM keTaleka ThekANe 'zarama, saMkoca'no artha saraLatAthI bese che ane levAyelA artho choDAvAnA thAya che. 'ciMtA', 'zaMkA' e artho saMdarbhamAM nabhe che, paraMtu 'zarama, saMkoca'no artha besato hovAthI e artho : paNa choDavA jevA lekhAya. 'kaSTa, pIDA, duHkha' e arthane avakAza Ape evAM betraNa udAharaNo sAMpaDe che, paNa e arthane haju vizeSa samarthananI AvazyakatA che ema lAge che. akhAnI paMkti jevA koI prayoga haju vizeSapaNe koyaDArUpa rahe che. atyAranA arthamAM 'kANa' zabdano prayoga A noMdhamAM Avyo nathI, paNa e to noMdha mATe je jAtanA sUcIkaraNanI madada levAI che tenI maryAdA hoI zake. e sUcIkaraNamA atyAranA arthanA prayogo noMdhAyA nathI. apabhraMzano 'vera' ke 'jhaghaDo' e artha gujarAtI sudhI pahoMcyo nathI. vyutpatti 'kANa' ke 'kANi' zabdanI vyutpatti zAmAMthI te vize kazo ja prakAza paDato nathI. uktira.e eno 'kAniH' evo saMskRta paryAya Apelo, paraMtu saMskRtamAM Avo koI zabda ja nathI, eTale e kRtrima saMskRtIkaraNa hovAnuM nakkI thAya che. A uparAMta 'kathAnikA' ke 'kadanI'mAMthI 'kANi'nI vyutpatti keTalAka vidvAnoe sUcavI che, paNa dAkhala ., parzasaMgati vagairenI dRSTie emAM bhAgye ja kaMI pratItikara che. AthI hAla ___ 2010_03

Page #713
madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 627 thoDI zabdArthacarcA to 'kANi' zabdane, keTalAka vidvAmoe kahyo che tema, 'dezya' zabda -- ajJAta mULano zabda ja lekhavo rahyo. 'vera' ke 'jhaghaDA'nA arthano, 'zarama, saMkoca'nA arthano ane 'pIDA, kaSTa' tathA 'rokakaLa' (A baMne artho saMkaLAyelA haze ?)nA arthano - traNe 'kANi', 'kANa' judA haze ke eka ja ane eka ja hoya to A arthavikAsa kema samajAvavo e badho koyaDo ja che. gujarAta, dIpotsavI aMka, saM.2045] 2010_03

Page #714
kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNa nidhinAM prakAzano triSaSTizalAkApuruSacaritamahAkAvya-graMtha 1 graMtha 2 (punarmudraNa) Studies in Desya Prakrit haimasamIkSA (punarmudraNa) haima svAdhyAyapothI (DAyarI) hemacandrAcAryakRta apabhraMza vyAkaraNa (siddha haimagata ) (dvitIya saMskaraNa) vijayapAlakRta draupadIsvayaMvara (punarmudraNa) kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya smaraNikA anusaMdhAna - 1 (aniyatakAlika) anusaMdhAna-2-3 anusaMdhAna-4 apabhraMza vyAkaraNa (hindI anuvAda) prabaMdhacatuSTaya haima saMgoSThI Avazyaka-cUrNi alaMkAranemi hemacandrAvAryakRta mahAdevabatrIzI -stotra zrIjIvasamAsa-prakaraNa TIkAkAra maladhArI hemacandrasUri hemacandrasUri (gujarAtI anuvAda) sUrIzvara ane samrATa (punarmudraNa) saMpA. muni caraNavijayajI 1987 saMpA. muni caraNavijayajI 1987 2010_03 H. C. Bhayani 1988 1989 1989 1993 madhusUdana modI saMpA. muni zIlacandravijaya saMpA. harivallabha bhAyANI neminaMdana graMthamAlAnAM hamaNAMnAM prakAzana Adya saMpA. jinavijayajI muni 1993 saMpA. zAntiprasAda paMDyA 1993 1993 1994 1995 1994 1994 prA. bindu bhaTTa saMpA. ramaNIka zAha saMpA. muni zIlacandravijaya 1995 saMpA. muni puNyavijayajI mudraNAdhIna sahAyaka rUpendrakumAra pagAriyA muni zIlacandravijaya 1989 saMpA. muni zIlacandravijaya 1989 saMpA. muni zIlacandravijaya 1994 caM. nA. zinoravAlA 1994 muni vidyAvijayajI 1994

Page #715
2010_03 F or Private & Personal Use Only

Page #716
A kozanI viziSTatAo * emAM madhyakAlIna gujarAtI kRtionA 66 saMpAdanagraMthomAM apAyelA 71 zabdakozo saMkalita karelA che. Azare 20,000 jeTalA zabdo emAM samAviSTa che.. * zabdo sAthe e jyAMthI levAmAM AvyA che e AdhAragraMthono nirdeza karavAmAM Avyo ____che, jethI abhyAsIone mULa zabdaprayoga sudhI pahoMcavAnI sagavaDa maLe che. * mULa graMthamAM apAyelA zabdArtho ema ne ema svIkArI levAmAM nathI AvyA paNa jarUra jaNAI tyAM zabdanA prayogasthAna sudhI jaI zabdArthone cakAsyA che ne emAM Avazyaka zuddhi karI che. A zuddhi mATe saMpAdake saMskRta, prAkRta, apabhraMza, dezI, gujarAtI, rAjasthAnI, hiMdI, phArasI, urdU zabdakozo temaja anya saMdarbhagraMthonI sahAya lIdhI che. e rIte A mAtra saMkalita koza nathI, saMzodhita koza che. ene pramANabhUta banAvavAnI sarva koziza karavAmAM AvI che. * koI vAra mULanA bhraSTa pATha sudhArIne navA zabdane prakAzamAM lAvavAnuM paNa banyuM che. * saMskRtAdi bhASAmAMthI zabdamULa darzAvavAmAM AvyuM che te uparAMta rAjasthAnI-hiMdI-marAThI ___ vagere bhASAonA zabdonI samAntaratA darzAvavAmAM AvI che. * A graMtha madhyakAlIna gujarAtI bhASAnA ja nahIM paNa madhyakAlIna rAjasthAnI ane hiMdI bhASAnA abhyAsamAM paNa upakAraka banI zake ema che. traNe bhASAno keTaloka samAna zabdavAraso che ja. eka nUtana zikhara ArohaNa mitra jayaMta koThArI eka pIDha ane khaDatala parvatArohaka che... jayaMtabhAIe 'gujarAtI sAhityakoza (madhyakAlIna)' ane 'jaina gUrjara kavio'nuM navasaMskaraNa - evAM be unnata zikharo sara karyA pachI have A trIjuM zikhara paNa sara karyu che. jayaMtabhAIe mAtra zabdasUcio, saMkalana ja nathI karyu. ema kare to jayaMtabhAI zAnA? temaNe jyAMjyAM artha vagere bAbata zaMkAspada jaNAI tyAMtyAM cokasAI ane zuddhi karI che, ane te mATe aneka kozo uthalAvyA che, aneka mULa kRtio ke saMlagna kRtione tapAsIne yathAzakya prAmANya sAdhavAnI mathAmaNa karI che. A kozathI mULa kRtione samajavAmAM je sahAya maLaze, te uparAMta ghaNI arthaghaTananI gUMco paNa Ukalaze, ane tulanAtmaka sAmagrI gujarAtI zabdonA itihAsa mATe paNa sahAyabhUta banaze... dRDha saMkalpabaLe AvA kozanuM parizramasAdhya kAma pAra pADavA mATe 'dhanyavAda' zabda to ghaNo moLo lAge... jayaMtabhAIe je nAno choDa ucheryo che temAMthI AgaLa jatAM vRkSa bane evI AzA ane zraddhA ApaNe kema na rAkhIe ? harivallabha bhAyANI 2010_03