________________
[४५]
अउलवइ उक्तिर. ओळवे, कपटथी पडावी ले (सं. अपलपति)
३.
ज्यां एक अर्थनी अटकळ ज थई शकती होय के एकथी वधु अर्थनी शक्यता देखाती होय त्यां एवा अर्थो संपादकना [ ] चोरस कौंसमां फूदडी करीने ज दर्शाववा. जेमके,
पाटलउ उक्तिर. [*पाटले बेसाडी करातो सत्कार ] (सं. पाटाचारः ) बको उक्तिर. [*शोर, हांसी ] (सं. बर्करिका) [दे. बक्कर ]
(४) ज्यां अपायेला पर्यायनो कोई अर्थ पकड़ी ज न शकाय त्यां संकलित कोशना संपादक तरफथी [ ] चोरस कौंसमां ?' मूकवो आ संयोगोमां पर्यायशब्द कृत्रिम संस्कृतीकरणवाळो होय तोपण कौंसमां मूकी साचववो. जेमके,
ऊसलसीधुं उक्तिर. [?] ( सं . उल्लासित - संधिकम् / उत शलंध्रं )
जुदाजुदा ग्रंथोमांथी एक ज शब्दना अर्थ एकथी वधु पर्यायो रूपे मळ्या होय त्यारे अहीं एने संकलित करी लीधा छे. ने जरूर लागी त्यां पर्यायोमांथी पसंदगी करी लीधी छे तेमज क्यांक शाब्दिक फेरफार करी लीधो छे. आथी निर्दिष्ट ग्रंथोमांथी कोईमां शब्दनो अहीं अपायेलो अर्थ बराबर ए ज शब्दरूपमां न मळे एम बने, पण ए त्यां तत्त्वतः तो जोई ज शकाशे.
तत्त्वतः एक ज अर्थ जुदाजुदा पर्यायशब्दोथी दर्शावातो होय त्यारे ए पर्यायशब्दो अल्पविराम-चिह्नथी जुदा पाडी एकसाथे लीधा छे; पण जे अर्थो के अर्थछायाओ तत्त्वतः भिन्न छे तेमनी वच्चे अर्धविरामचिह्न मूक्युं छे. आमां ज्यां जुदाजुदा आधारग्रंथो जुदाजुदा अर्थो आपता होय त्यां एमने पण जुदा पाड्या छे. जेमके,
उफराटु, उफरा, ऊफराहूं, ऊफरांतुं दशस्कं ( 9). प्रेमाका. ऊंचुं करेलुं, उलाळेलुं;
*कादं (शा). *नलाख्या. "प्रबोप. *प्रेमाका. [पराङ्मुख, अवकुं, पीठ फेरवेलूं ]; शृंगामं, सिंहा (शा). अवकुं, [प्रतिकूळ]; शृंगामं. आडुं, अवलुं [ऊलटी दिशामां] ; [ अवळो भाग, पूंछडुं ]
अर्धविरामचिह्न ';' थी जुदी पाडेली आ शब्दनी पांच अर्थछायाओ अहीं नोंधायेली छे एम कहेवाय. बीजी रीते जोईए तो आ शब्द प्रेमाका. मां बे अर्थछायाओमां अने शृंगामं. मां त्रण अर्थछायाओमां वपरायेलो मळ्यो छे.
आ संकलित कोशमां घणा अर्थनिर्णयो करवाना थया छे एमां मुख्य परिबळ अने चावी तो शब्दोना कृतिओमां थयेला वास्तविक प्रयोगो छे. प्राप्त अर्थ, शब्द कृतिमां जे ते वपरायो होय ए जोतां असंगत के शंकास्पद लागे एटले साचो अर्थ शोधवा तरफ वळवानुं थाय. केटलीक वार तो शब्दना घणा प्रयोगो एकठा थवाथी एमांथी ज खरा अर्थनो संकेत थयो छे पछी संस्कृत, प्राकृत, अपभ्रंश, देशी, फारसी, उर्दू, हिंदी,
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org