Book Title: Kleshhanopay Dvantrinshika
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004685/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA viracita klezatAnopAyAbizikA zabdazaH vivecanA pacIsamI batrIzI Jain Educat vivecaka : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAja viracita dvAtrizaddhAtrizikA aMtargata klezatAnopAyadvAciMzikA zabdazaH vivecana mULa graMthakAra tathA TIkAkAra ke laghuharibhadrasUri mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA + AzIrvAdadAtA che vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA padarzanavettA, prAvacanikapratibhAdhAraka sva. pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA ka vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 0 saMkalana-saMzodhanakArikA che sva. paramapUjya AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA sAmrAjyavartI tathA parama pUjya pravartinI sAdhvIjI rohitAzrIjI mahArAjanA ziSyaratnA sAdhvIjI caMdanabAlAzrI : prakAzaka : mAtA 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zahAnopAyAviMzikA zabdazaH vivecana vivecanakAra che paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2535 vi. saM. 2015 AvRtti : prathama nakala H 300 mUlya rU. 80-00 kara Arthika sahayoga F pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImadvijaya rAmacaMdra-bhaTUMkara-kuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA ziSyaratna vardhamAnataponidhi 10059 oLInA ArAdhaka pUjya gaNivarya zrI nayabhadravijayajI mahArAja sAhebanA sadupadezathI vardhamAnabhakti zve. mU.pU. IrAnIvADI jaina saMgha kAMdivalI-vesTa, muMbaI taraphathI A batrIzInA prakAzana kAryamAM udAratApUrvaka saMpUrNa lAbha lIdhela che. a * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * @ | mukhya prAptisthAna : mAtA che. pa, jaina marcanTa sosAyaTI, phlehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. * mudraka * navaraMga prinTarsa AsToDIyA, amadAvAda-1. phonaH (mo.) 9428500401 (ghara) 26614603 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prAptisthAna : H * amadAvAda : gItArtha gaMgA zrI naTavarabhAI ema. zAha(AphrikAvALA) 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phleTa naM. 501, bloka-e, riddhivinAyaka TAvara, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. vijayanagara relve krosiMganI pAse, nAraNapurA, (079) 26604911, 32911471 amadAvAda-13. 6 (079) ra7478512 muMbaI : zrI nikuMjabhAI Ara. bhaMDArI zrI himAMzubhAI ena. zeTha viSNu mahala, trIje mALe, e-241, azoka samrATa, trIje mALe, garavAre pevelIyananI sAme, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA kvelarsanI DI-roDa, carcageTa, muMbaI-400020. upara, malADa (I.), muMbaI-400097. = (022) 22814048 8 (022) 32438434 (mo.) 9322264851 >> jAmanagara : zrI lalitabhAI dharamazI zrI udayabhAI zAha 302, caMdanabALA epArTamenTa, C/o. mahAvIra agarabattI varkasa javAharalAla naheru roDa, c-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, sarvodaya pArzvanAthanagara, jAmanagara-361001. jaina derAsara pAchaLa, muluMDa (ve), mubaI-80. 1 (0288) ra678513 R (022) 25680614, 25689030 * surata : DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbu nivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395OO1. (0261) 3228623 jhaH rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. fs (0281) 2233120 * BANGALORE : Shri Vimalchandji Clo. J. NEMKUMAR & COMPANY Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-53. 8 (080) (O) 22875262, (R) 22259925 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cheprakAzakIya * "gItArtha gaMgA"nuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja sAheba, pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja sAheba Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthabhUta tattvonAM rahasyonuM taya, vikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAya maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che, ghaNAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyAM che, aneka zrAvako ane zrAvikAo paNa sau saune yogya kAryo saMbhALI rahyAM che, te anusAra kAma bahAra AvI rahyuM che ane kramasara AvatuM raheze. daramyAna zrI saMghamAMthI jijJAsu mumukSuo tathA zrAvako-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke pU. mutipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja sAhebanAM tathA pa. pU. A. bha. zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAja sAhebanAM judA judA viSayo paranAM apAyelAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecano chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa zrI saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTa nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecakonAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mukhya lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI dRSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI tema ja ati mAMgane kAraNa uparyukta vinaMtI lakSamAM rAkhIne A pravRtti cAlu rAkhela che. tatvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyam jJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. TrasTIgaNa gItArtha gaMgA sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : gItArtha gaMgAnA prakAzano no pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananA pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudagala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra pa. pU. A. bha. zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kRta, saMpAdita ane pravacananA pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. yogadaSTisamuccaya 3. karmavAda pharNikA 4. sadgati tamArA hAthamAM ! pa. darzanAcAra 6. zAsana sthApanA 7. anekAMtavAda 8. prasnottarI 9. cittavRtti 10. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 11. manovijaya ane Atmazuddhi 12. bhAgavatI pravajyA paricaya 13. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 14. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vijJAjaya, siddhi, viniyoga) 15. rainazAsana sthApanA 16. vittavRtti 17. zrAva ke varada vrata pUrva vinya 18. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 19. praznottarI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 21. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 22, jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 23. ninazAsana svataMtra dharma yA maMtravAya ? 24. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination? 24. Status of religion in modern Nation State theory 26. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 27. zrI upadhAna mArgopadezikA saMpAdaka :- pa. pU. gaNivarya zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra Chang Chang 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!!! (guja.) 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hindI) 5. Right to Freedom of Religion !!!!! (aMgrejI) 6. 'rakSAdharma' abhiyAna (guja.) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 7. 'Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti ** 1. dharmatIrtha bhAga-1 saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho 2. dharmatIrtha bhAga-2 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 =ka gItArtha gaMgA dvArA prakAzita kare vivecananA graMtho vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA e 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSata prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI zabdazaH vivecana 9. samyakatva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. kUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecanA 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAciMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAciMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhu sAmarthyadvAciMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSudrAviMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAaizikA-28 zabdazaH vivecana Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhaktivyavasthApanadvAbiMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvadvAciMzikA-4 zabdazaH vivecanA 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNadvAciMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAbiMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakadvAbiMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 45. devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecanA 46. tArAditrayadvAbiMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRtti dvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAtrizikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAciMzikA-3 zabdazaH vivecana 51. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecanA pa2. jinabhaktidvAciMzikA-5 zabdazaH vivecana 53. yogAvatAradvAbiMzikA-20 zabdazaH vivecana pa4. yogamAhAbhyadvAciMzikA-26 zabdazaH vivecana papa. sajjanastutidvAbiMzikA-32 zabdazaH vivecana pa6. pUrvasevAdvAciMzikA-12 zabdazaH vivecana pa7. IzAnugrahavicAradvAciMzikA-16 zabdazaH vivecana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e dvAdiMzadvAciMzikA' graMthanI klezatAnopAyadvAciMzikA'nA zabdazaH vivecananA saMkalana-saMpAdananI veLAe prAstAvika zrutasadananA sUtradhAra mahopAdhyAyajI mahArAjA pUjya muni zrI yazovijayajI mahArAjanuM kaumArya khIlI UThyuM hatuM. uMmara haju 21-22 varSanI hatI. munijIvanano haju mAtra eka dasako vItyo hato, paNa A TUMka samayamAM emaNe je jJAna hAMsala karyuM hatuM e apUrva hatuM. emanI sarvatomukhI prajJA jJAnanAM vividha kSetrono pravAsa kheDI AvI hatI ane enI gaharAIne mApavAmAM emaNe meLavelI saphaLatA jonAra ane sAMbhaLanAra baMnene Azcarya ane AnaMdathI vibhora banAvI de evI hatI. jainapurInA nAme oLakhAtuM amadAvAda A zramaNanI jJAnajyotanA prakAzamAM aMjAI gayuM hatuM. sateja prajJAzaktinA svAmIne svayaM varatI kaLAomAM avadhAnakaLA" mukhya sthAna dharAve che. A kaLA pUjya yazovijayajI mahArAjane alpa prayAsamAM siddha thaI gaI hatI. emanI A kaLAnuM kAmaNa rAjanagarane kyAranuMya lAgI cUkyuM hatuM. janatAe pUjya zrI navijayajI mahArAjanI AgaLa potAnI jijJAsA vyakta karI : "gurudeva ! ApanA A zramaNanI jJAnajyotano prakAza amAre nihALavo che. amAre emanA zrImukhe "avadhAna" jovA ane sAMbhaLavA che." jainapurInI janatAnI jijJAsA joIne gurudeve saMmati ApI. rAjanagara hele caDyuM. bIje divase pravacanakhaMDa hakaDeThaTha bharAyo. virATa janamedanI sAme pU. zrI yazovijayajI mahArAja jANe sarasvatInA "naraavatArarUpe birAjyA. praznakAra tarIke prakhara paMDito khaDA hatA. kAvya ke sAhitya, nyAya ke vyAkaraNa, koIpaNa kSetranA zloko kahevAnI-pUchavAnI chUTa hatI. saMskRtanA agharA chaMdomAM eka pada bolAya, ane bIjAM traNa padonI jhaDapI pUrti karI ApavAnI zaktinA saMtAna samAM e avadhAno hatAM. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/prAstAvika prayogonI zarUAta thaI. jema jema prayogo AgaLa vadhavA mAMDyA tema tema janatA e sarasvatInA avatArane stavI rahI. UgatA A zramaNamAM paMDitone paNa vINAvAdinI sarasvatInAM darzana thayAM. smaraNazaktinI aganaparIkSA samA avadhAnano prayoga pUrNa thayo. eka nahi, ATha ATha mahA avadhAno sAMbhaLIne jenapurInI janatA chaka thaI gaI ! - jainapurInA moTA moTA zAhukAro ne zAha sodAgaro A avadhAnamAM hAjara hatA. dhanajI sUrA paNa emAMnI ja eka cakora daSTi hatI. badhA to mAtra A zaktidarzanamAM mugdha hatA, paNa dhanajI sUrAnI cakora dRSTi koI navI ja vicArasRSTimAM UtarI paDI. AkhI rAta emanI AMkha e kumArazramaNamAM pUjya zrI haribhadrasUrijInuM ane pUjya zrI hemacandrasUrijInuM puNyadarzana pAmatI rahI, savAra thaI. dhanajI sUrA zrI navijayajI mahArAjanI sAme khaDA thaI gayA. "gurudeva! gaIkAlanA avadhAnaprayoge mArA para eka judI ja asara karI che. mane thayuM che ke zrI yazovijayajI mahArAjane viziSTa adhyayana karAvavAmAM Ave, ane pachI jo teo kalama calAve to emAMthI pUjya zrI haribhadrAcArya ane pUjya zrI hemacaMdrAcArya jevI akADhya sarvavyApI sAhityasarjanA vahI nIkaLe. zrI navijayajI mahArAja varSothI je samaNAM sevI rahyA hatA enI bhUmikAnA rUpamAM dhanajI sUrAnuM Agamana emane lAgyuM. dhanajI sUrAnI zubhabhAvanA ane sahAyathI ubhaya pUjyonuM kAzI tarapha padArpaNa thayuM. tyAM kAzImAM pradarzanano prakhara abhyAsa karI pU. yazovijayajI mahArAjA itara dharmanA paMDito pAse jainazAsananI vijayapatAkA sthApita karavAnA kAraNe kAzInA vidvAno dvArA nyAyAcArya ane nyAyavizArada'nuM biruda pAmyA hatA. 'dvAmiMzadvAciMzikA': phlezatAnopAyAviMzikA - sarvanayamayI vANI vahAvanAra mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjAnI eka adbhuta amarakRtirUpa A 'dvatrizaddhAtrizikA' graMtha, 5050 zlokapramANa adbhuta arthagaMbhIra ane mananIya 'tattvArthadIpikA' nAmanI svopajJavRttithI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/prAstAvika samalaMkRta che. pUjyazrIe zrutasAgaranI agAdha jalarAzine valovIne niSpanna amRtane A graMthagAgaramAM ApaNane pIrasyuM che. teozrInI eka eka kRti Master Piece - benamUna namUnArUpa che, je temanA ucca bauddhika staranAM ApaNane darzana karAve che. A graMthanuM adhyayana karatAM aneka padArthonuM yuktisabhara nirUpaNa joI graMthakArazrI upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAjAnI prakhara tarkazaktine ane tIvra medhAzaktine biradAvyA vinA rahI zakAtuM nathI. A koI AgamagraMtha nathI, paraMtu AgamagraMthonAM gUDha rahasyonuM udghATana kare tevo saraLa arthabodhaka graMtha che. mATe pU. upAdhyAyajI mahArAje TIkAmAM paNa mAtra durgama ane durbodha zabdonuM spaSTIkaraNa karela che. 'dvatrizadvArnAizikA graMtha' samyajJAnano dariyo che. temAM AgamanA gaMbhIra padArtho, yogamArganA atIndriya bhAvo, dArzanika padArtho ane AcArasaMhitA paNa gUMthAyelAM che. tema ja aneka mahattvanA padArthonuM saMkalana ane vizadIkaraNa paNa A graMtharatnamAM karavAmAM AvyuM che. jema pU. sUripuraMdarazrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAje svaracita graMthonAM nAmAbhidhAna, SoDazaka prakaraNa, aSTaka prakaraNa, vizativiMzikA Adi tenA vividha zlokasamUhanI saMkhyAne AzrayIne Apela che; tema ahIM vividha 32 viSayonuM nirUpaNa karatAM 32 prakaraNane racyAM, ane eka eka prakaraNamAM 32-32 zlokonAM jhUmakhAM mUkavA dvArA, mukhya 32 viSayonI sAMgopAMga ane arthagaMbhIra vizada chaNAvaTa karela che. TUMkamAM prastuta kRti dvAtrizaddhAtrizikA' yoga, Agama ane tarka-yuktinA ziramora samAna eka aNamola ane anupama mahAna graMtha che. kharekhara ja, A zAstrono vAraso A kalikALamAM ApaNane prApta na thayo hota to ApaNe saraLatApUrvaka AtmakalyANa sAdhI zakavA samartha kema banI zakata ? vartamAnamAM tattva ke sAra pAmavA mATe AlaMbanarUpa A graMtha aneka zAstronA nicoDarUpa amUlya khajAno che. dvAtrizaddhAtrizikA graMthanuM A 25muM prakaraNa "klezatAnopAyaDhAtrizikA' che. 24mI sadRSTiDhAtrizikAmAM saddaSTionuM varNana karyuM. A saddaSTi e nirmaLadRSTi che ane te jJAna-kriyAthI mizrita che. tethI te dRSTio kramasara lezono nAza kare che ane AThamI dRSTivALA yogI AThamI dRSTinA mAhAbhyathI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/prAstAvika kevalajJAnane pAme che. Ama chatAM te saddaSTio klezanAzanuM kAraNa zrutajJAna ane zrutajJAnathI niyaMtrita kriyAone kAraNe thayelI che. tethI klezanAzano upAya te saddaSTiomAM vartatAM samyaguM jJAna ane samyak kriyA che. mATe saddaSTionA nirUpaNa pachI samyam jJAna ane samyaka kriyAne klezanAzanA upAyarUpe graMthakArazrIe prastuta batrIzImAM batAvela che. jIvane mokSamAM javAmAM naDatararUpa je tattva che tene koI darzanakAra karma kahe che, to koI darzanakAra avidyA kahe che, koI darzanakAra adRSTa kahe che, to koI darzanakAra pAza kahe che. nAmathI bhale bhinna bhinna hoya, paraMtu A tattva jIvane saMsAramAM kleza-saMkleza pedA karAve che. tethI graMthakArazrIe tene "kleza" nAmathI jaNAvavAnuM yogya jANI te klezanA nAzano hetu zuM che ? e aMge vividha darzanomAM pravartatI judI judI mAnyatAo jaNAvI tenI samIkSA prastuta "klezatAnopAya" batrIzImAM karela che. sarvadhezanAzanA upAyane viSe judA judA darzanamAM bhinna bhinna mAnyatAo pravarte che, jema ke - jainadarzana - jainadarzana klezanAzano upAya samyagU jJAna ane samyak kriyA mAne che. jJAnayajamyAM mokSaH samyagu jJAna ane samyak kriyA dvArA mokSa thAya che, sarva klezono nAza thAya che. samyagu jJAnathI niyaMtrita samyagu vIryazaktine pravartAvIne jIva saMsAranAM kAraNabhUta evAM karmono nAza kare che. mATe karmanAzano upAya jinavacanAnusAra jJAna ane jinavacanAnusAra bahiraMga ane aMtaraMga ucita pravRtti che ema zloka-1mAM batAvela che. bauddhadarzana - bauddhadarzana nairAbhyadarzanathI klezanAza mAne che. nairAbhyadarzana eTale AtmAnA abhAvanuM darzana athavA kSaNika AtmAnuM darzana AtmAnA abhAvane jovAthI nairAbhyadarzana thAya che. tethI AtmA upara sneha thato nathI, ane AtmA upara sneha na thAya to klezarUpa tRSNAno nAza thAya che. mATe klezanAzano upAya nairAbhyadarzana mAne che. te batAvIne te mata kema asaMgata che ema zloka-2thI 11mAM batAvela che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/prAstAvika pAtaMjalayogadarzana :- A darzana vivekakhyAtithI klezanAza mAne che jyAre dacipa puruSa ane dRzya=buddhi vacce abheda hovAno bhrama thAya che, bhogya-bhoktabhAvarUpa viveka-akhyAtijanya saMyogano bhrama thAya che tyAre bhavanI paraMparA cAle che. AvI avidyA=mithyAjJAnarUpa kleza ja saMsAra calAve che. pAtaMjalamata pramANe kleza pAMca prakArano che H- (1) avidyA, (2) asmitA, (3) rAga, (4) dveSa ane (5) abhinivezana, ahIM mukhya avidyArUpa kleza che ke je bAkInA cAra klezonuM kSetra che; paraMtu vivekakhyAtirUpa pratipakSabhAvanAthI avidyAno nAza thAya che. AthI puruSa ane buddhinA saMyoganA abhedano bhrama paNa dUra thavAthI puruSanI sarvaksezanAzarUpa mukti thAya che ema pAtaMjaladarzanakAra kahe che. e matano upanyAsa karIne te mata kema asaMgata che ? tenuM zloka-12thI 16mAM varNana karela che. naiyAyikadarzana :- tArkika evA naiyAyiko caramaduHkhanA nAzane mukti mAne che. naiyAyiko kahe che ke puruSArtha mATe duHkhamAM pravRtti thAya che, mATe caramaduHkha mATe karAyelA puruSArthathI klezanAza thAya che. e matano upanyAsa karIne te mata kema ucita nathI ? tenuM zloka-27thI 29mAM varNana karela che. anya sarva matonA nirAkaraNa dvArA graMthakArazrIe zloka-1mAM klezanAzanA upAya tarIke je samyag jJAna ane samyak kriyA kahela che te susthita thAya che, ema zloka-30mAM batAvela che. samyag jJAna ane samyak kriyA sarvaduHkhono nAza karIne pUrNa sukhamaya mokSanI prAptinuM kAraNa che. klezo bahubhedavALAM pApakarmo che, tema batAvIne zloka-31mAM graMthakArazrIe cAra ghAtikarmone klezarUpa sthApana karela che. Ama to AThe karmo jIvanI vikRtine karanArAM hovAthI jIva mATe aniSTarUpa che, topaNa aMtaraMga kleza ghAtikarmothI thAya che. te klezane karAvanArAM evAM pApakarmo yogamArganA sevanathI kSaya thAya che, paraMtu bhogathI ja sarvakarmono kSaya thato nathI, tenuM yuktipUrvaka zloka-31mAM sthApana karela che. A rIte graMthakArazrIe klezanAzano upAya jainadarzananI prakriyAthI batAvyo, ane anya anya darzanakAro je klezanA nAzano upAya kahe che te saMgata nathI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 klezahAnopAyadvAtriMzikA/prAstAvika tema sthApana karyuM. te sAMbhaLIne je yogImahAtmAne sthira nirNaya thAya ane karmakSayamAM udyama kare te yogImahAtmAne bhavaprapaMcathI rahita, 52mAnaMdathI ramya, nirupama ane anaMta evuM mokSasthAna prApta thAya che ema zloka-32mAM kahela che.. A rIte 25mI 'klezahAnopAya' batrIzImAM kahelA padArthonuM ahIM saMkSipta digdarzana karAvela che. te aMge vizeSa samaja saMkSipta saMkalanA vAMcavAthI prApta thaze, ane graMthakArazrInI TIkAnA AdhAre je zabdazaH vivecana karela che, te vAMcatAM apUrva padArthadarzana thayAnI anubhUti thaze. A batrIzInA gujarAtI vivaraNanA prasaMzodhana kAryamAM zrutopAsakasvAdhyAyapremI suzrAvaka zrI zAMtilAla zivalAla zAhano suMdara sahayoga prApta thayo che ane teoe paNa potAne AvA uttama graMtharatnanA svAdhyAyanI ane vAcananI amUlya taka sAMpaDI te badala dhanyatA ane upakRtatAnI lAgaNI anubhavela che. atyaMta nAdurasta tabiyata thaI javAthI jaMghAbaLa kSINa thatAM amadAvAda mukAme mAre sthiravAsa karavAnuM banyuM, ane prajJAdhana suzrAvaka paMDitavarya zrI pravINabhAI pAse yogaviSayaka ane adhyAtmaviSayaka saMvega-vairAgyavardhaka graMthonA vAcanano suMdara suyoga prApta thayo. nAdurasta tabiyatamAM paNa paramAtmAnI kRpA, gurukRpA, zAstrakRpA ane graMthakArazrInI kRpAthI 25mI 'klezahAnopAyabatrIzI'nA zabdazaH vivecananI saMkalanAno A prayAsa saphaLa thayo che. graMthanA vivaraNamAM sarvajJakathita padArthonuM kyAMya avamUlyana thaI na jAya te mATe pUro prayatna karela hovA chatAM chadmasthatAne kAraNe koI kSati rahI hoya, ke taraNatAraNa zrIjinezvaradevonI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha anAbhogathI kyAMya padArthanuM nirUpaNa thayela hoya to trividhe trividhe 'micchA mi dukkaDaM' mAMguM chuM ane zrutavivekIjano tenuM parimArjana kare ema icchuM chuM. prAMte adhyAtmAdi yogonI prApti mATe karAyela A prayAsa sva-para upakAraka bane, tema ja saddaSTi e nirmaLadaSTi che, te nirmaLadaSTine prApta karIne te Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/prAstAvika saddaSTimAM vartatA samyagu jJAna ane samyak kriyAnA AsevanathI karmakSayamAM udyama karI tenA phaLarUpe huM ane sau koI ladhukarmI bhavyajano nikaTanA bhavomAM bhavaprapaMcathI rahita, paramAnaMdathI ramya, nirupama ane anaMta evuM mokSasthAna prApta karIe e ja zubha abhyarthanA. - "chaLyApAmatu sarvanIvAnAma" - Aso suda-10, vi. saM. 2064, vyAkhyAnavAcaspati paramapUjya AcArya bhagavaMta tA. 9-10-2008, guruvAra zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA epha-2, jeThAbhAI pArka, sAmrAjyavartI tathA parama pUjya samatAmUrti pravartinI nArAyaNanagara roDa, sAdhvIjI rohitAzrIjI mahArAjanA ziSyaratnA pAlaDI, amadAvAda-7. sAdhvIjI caMdanabAlAzrI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/saMkalanA 25mI "klezatAnopAyAviMzikA'mAM AvatA padArthonI saMkSipta saMkalanA 24mI sadRSTikArnAizikA'mAM saddaSTionuM varNana karyuM ane saddaSTio jJAna-kriyAthI mizrita che, te jJAna-kriyAthI mizrita evI saddaSTio klezanAzano upAya che, tethI klezanAzano upAya zuM che ? te spaSTa karavA arthe graMthakArazrIe klezaNAnopAyAtrizikAnI racanA karela che. jinavacanAnusAra jJAna ane jinavacanAnusAra bahiraMga ane aMtaraMga pravRtti klezanAzano upAya : zloka-1mAM klezanAzano upAya samyaguM jJAna ane samyak kriyA che tema batAvela che. tethI e phalita thAya che ke jIvamAM jJAnazakti che ane vIryazakti che. ane ajJAnane kAraNe ajJAnathI niyaMtrita viparIta jJAna ane viparIta pravRttithI jIva karmo bAMdhe che ane karmonA phaLarUpe cAra gationI viDaMbaNAne prApta kare che. vaLI, sarvajJanA vacanathI jIvane yathArtha jJAna thAya che tyAre te jIvanI jJAnazakti samyagu pariNamana pAme che, ane te samyagu jJAnathI niyaMtrita samyagU vIryazaktine pravartAvIne te mahAtmA saMsAranA kAraNabhUta evAM karmono nAza kare che, mATe karmanAzano upAya jinavacanAnusAra jJAna ane jinavacanAnusAra bahiraMga ane aMtaraMga ucita pravRtti che ema phalita thAya che. samyagu jJAna ane sankriyA klezanAzano upAya che, tema batAvIne, tene dRDha karavA mATe, tarkavAdI bauddhadarzanakAra je klezanAzano upAya kahe che te batAvIne te asaMgata che ema zloka-rathI 11mAM graMthakArazrIe spaSTa karela che. bauddhadarzanakAra kahe che ke AtmAnA abhAvane jovAthI nairAbhyadarzana thAya che, tethI AtmA upara sneha thato nathI, ane AtmA upara sneha na thAya to klezarUpa tRSNAnI hAni thAya che. mATe klezanAzano upAya nairAmyadarzana che. tene graMthakArazrI kahe che - Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/saMkalanA jo AtmA vidyamAna hoya to AtmA nathI ema kahI zakAya nahi. vaLI AtmA kSaNika che tema svIkArIne kSaNa pachI AtmAnuM astitva nathI tema jovAmAM Ave topaNa kaSTasAdhya evA yogamArganI pravRtti karavAno utsAha thAya nahi. paraMtu AtmA che ane te zAzvata che ane sarva kleza vagarano AtmAno mULa svabhAva che tevuM jJAna thAya, to AtmA pratyenA snehanA kAraNe AtmAnA mULa svabhAvane pragaTa karavA arthe duSkara evA paNa yogamArganI pravRtti thAya, ane tenA phaLarUpe sarvakarmakRta klezarahita zuddha AtmAnI prApti thAya. vaLI klezanAzano upAya anupaplavavALI vivekakhyAti che ema pAtaMjaladarzanakAra kahe che. te matano zloka-12thI 16mAM upavAsa karIne tenuM graMthakArazrIe nirAkaraNa karela che. vaLI tArkika evA taiyAyiko kahe che ke puruSArtha mATe duHkhamAM pravRtti thAya che, mATe caramaduHkhane mATe karAyelA puruSArthathI klezanAza thAya che. te mata paNa atyaMta anucita che te batAvavA mATe zloka-ra7thI 29mAM teno upanyAsa karIne tenuM graMthakArazrIe nirAkaraNa karela che. vaLI graMthakArazrIe zloka-1mAM jainamatAnusAra klezanAzano upAya samyam jJAna ane samyaka kriyA batAvela che. te anya sarvamatonA nirAkaraNathI paNa susthita thAya che tema yuktithI zloka-30mAM batAvela che, jethI buddhimAnane sthira zraddhA thAya ke samyaguM jJAna ane samyak kriyA sarvaduHkhonA nAzapUrvaka pUrNasukhamaya mokSanuM kAraNa che. vaLI klezo bahubheTavALA pApakarmo che tema batAvIne zloka-31mAM graMthakArazrIe cAra ghAtikarmone klezarUpe sthApana karela che. joke ATha karmo jIvanI vikRtine karanArAM hovAthI jIva mATe aniSTarUpa che, topaNa aMtaraMga phleza ghAtakarmothI thAya che; kema ke jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIyakarmathI avaruddha thayelI jJAnazakti tattvane jovA mATenI svazaktine kuMThita kare che, mohanIyakarma kuMThita evA te jJAnane vikRta kare che, ane vikRtine pAmeluM evuM te jJAna viparIta pravRtti karAvIne sarvaphlezonI prApti jIvane karAve che. te klezane karAvanArAM evAM Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 klezahAnopAyadvAtriMzikA/saMkalanA pApa karmo yogamArganA sevanathI kSaya thAya che, paraMtu bhogathI ja sarva karmono kSaya thato nathI, tenuM yuktipUrvaka graMthakArazrIe bloka-31mAM sthApana kareluM che. aMte je mahAtmA karmakSayamAM udyama kare che, tenA phaLarUpe zreSTha muktirUpI sthAnane prApta kare che, te graMthakArazrIe zloka-32mAM spaSTa karela che. chadmasthatAne kAraNe prastuta vivecanamAM vItarAga bhagavaMtanI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha ajANatAM kaMI paNa lakhAyuM hoya to trividhe trividhe micchA mi dukkaDaM mAMguM chuM. Aso suda-10, vi. saM. 2064, tA. 9-10-2008, guruvAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda 7. Shi - pravINacaMdra khImajI motA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 zahAnopAyadvAciMzikA/saMkSipta digdarzana * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * bhinna bhinna matAnusAra klezanAzanA upAyonuM saMkSipta digdarzana . . . . .. * * * * * * * * * * * jainamatAnusAra samyaga jJAna ane samyaguM anuSThAna klezanAzano upAya H zloka-1 jainamatAnusAra duHkhanI nivRttinI sAthe avinAbhAvI evA sukhane uddezIne jJAna-kriyArUpa mArgathI karmono prakRSTa kSaya H zloka-30 jainamatAnusAra jJAna-kriyArUpa yogathI karmonA kSayathI bhavaprapaMcathI rahita, paramAnaMdathI ramya, nirupama ane anaMta evA mokSanI prAptiH zloka-32 bauddhamatAnusAra nairAbhyadarzana klezanAzano upAyaH zloka-2 aurAbhyadarzananuM mahattva : zloka-3 nirAbhyadarzana samAdhirAja nirAmyadarzana nairAbhyadarzana tattvanuM darzana Agrahano cheda karanAra bauddhamatAnusAra janmanuM kAraNa zloka-4 nairAbhyadarzana zreSTha amRta tA AtmadarzanamAM tRSNAno bhAva AtmadarzananA abhAvamAM tRSNAno abhAva Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/saMkSipta digdarzana bauddhamatAnusAra mokSano hetuH zloka-pa nerAbhyadarzana Atmadarzana vairAgyanA pratipaMthI sneharUpa nirAtmadarzana snehanA ucchedanuM kAraNa pAtaMjalamatAnusAra anupaplavavALI vivekakhyAti klezanAzano upAya H zloka-12 vivekakhyAti vakhate yogInA cittamAM vartatI sAta prakAranI pariNati H zloka-12 kAryavimukti cittavimukti (1) mAre kAMI (2) mArA klezo (3) meM jJAna (4) mane vivekakhyAti jJAtavya nathI, kSINa thaI gayA che. prApta karyuM che, prApta thaI che, tevI pariNati. mAre kAMI kSetavya tevI pariNati. tevI pariNati. nathI, tevI pariNati. (5) mArI buddhi caritArtha che, tevI pariNati. (9) mArA guNo hataadhikAravALA (7) mane samAdhi che, tethI mohanA bIjano abhAva sAtmIbhUta thayelI che, hovAthI buddhino guNono praroha ethI huM svarUpa pratiSTha kyAMthI hoya ? tevI pariNati. chuM tevI pariNati. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 klezatAnopAyadvAciMzikA/saMkSipta digdarzana pAtaMjalamatAnusAra klezonA bhedoH zloka-13thI 20 (1) avidyA (2) asmitA (3) rAga (4) deva (5) abhiniveza (1) prasupta (2) tay (3) vicchinna (4) udAra (1) prasupta (2) tanu (3) vicchinna (4) udAra (1) prasupta (2) tanu (3) vicchinna (4) udAra (1) prasupta (2) tana (3) vicchinna (4) udAra vivekakhyAtithI prasupta, tana, vicchinna ane udAra evA asmitAdi klezonuM kSetra avidyA avidyAno nAza Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 klezatAnopAyadvAciMzikA/saMkSipta digdarzana pAtaMjalamatAnusAra klezothI thatAM karbhAzayanuM svarUpa H zloka-21 A janmamAM ane parajanmamAM saMsArIjIvone sukha-du:kha ane bhogAdinI anubhUtio karAvanAra karbhAzayathI karmavipAka (1) jAti (2) AyuSya (3) bhoga jAtikarmAnusAra pazujAti, manuSyajAti AdinI prApti. AyuSyakarmAnusAra te te bhavamAM jIva jIve che, te AyuSyanuM phaLa. bhogakarmAnusAra sukha-duHkhAdi bhogo jIva kare che te bhogakarmanuM phaLa. duHkha ane AslAdarUpa baMne paNa prakArano karmavipAka duHkhasvarUpaH zloka-22 (1) pariNAmathI duHkhasvarUpa. (2) tApathI du:khasvarUpa. (3) saMskArathI duHkhasvarUpa. (4) guNavRttinA virodhathI duHkhasvarUpa. naiyAyikamatAnusAra caramaduHkhanI niSpattine anukULa vyApAra klezanAzano upAya H zloka-27 pU. rohitAzrI ziSyANu sA. caMdanabAlAzrI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/anukramaNikA zloka naM. 1. 2. | bauddhamatAnusAra nairAtmyadarzana klezanAzano upAya. 3. | bauddhamatAnusAra nairAtmyadarzananuM mahattva. (i) nairAtmyadarzana samAdhirAja. OM anukramaNikA viSaya svamatAnusAra samyag jJAna ane samyak anuSThAna klezanAzano upAya. (ii) nairAtmyadarzana tattvanuM darzana. (ii) nairAtmyadarzana Agrahano cheda karanAra. (iv) nairAtmyadarzana zreSTha amRta. 4. | bauddhamatAnusAra punarjanmanuM kAraNa tRSNA. 7. 8. 5. | bauddhadarzanakAranA mate nairAtmyadarzana mokSano hetu. (i) Atmadarzana vairAgyanA pratipaMthi sneharUpa. (ii) nairAtmyadarzana snehanA ucchedanuM kAraNa. 6. | 'nairAtmyadarzana mokSano hetu che' e pramANe svIkAranAra tarkavAdI bauddhanA matanuM nirAkaraNa. (i) AtmAnA abhAvarUpa prathama pakSamAM nairAtmyanA ayoganI yukti. AtmAnA abhAvarUpa prathama pakSamAM nairAtmyanA ayoganI anya yukti. (i) AtmadarzanamAM tRSNAno bhAva, ane AtmadarzananA abhAvamAM tRSNAno abhAva. (i) vaktA AdinA abhAvane kAraNe AtmAnA abhAvarUpa prathama pakSamAM nairAtmyano ayoga. (ii) jJAnavAdI bauddhanA mate AtmAnA abhAvarUpa prathama pakSamAM nairAtmyanA ayoganI yukti. (i) kSaNikatvarUpa bIjA paNa pakSamAM nairAtmyano ayoga hovAne kAraNe AtmAzrayI evAM mokSasAdhaka anuSThAna ane mokSarUpa phaLanI anupapatti. 15 pAnA naM. 1-5 5-6 6-8 8-10 10-12 12-15 15-21 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 klezatAnopAyadvAciMzikA/anukramaNikA blioka naM. viSaya pAnA naM. ] 21-27 27-31 10. | 32-37 37-44 (ii) bhAvathI bhAvano svIkAra karAye chate uttarakArya prati aMgabhAva hovAne kAraNe bIjI kSaNamAM bhAvAtmaka padArthano aviccheda hovAthI anvayanI prApti thavAne kAraNe AtmAnA kSaNikatvanI asiddhi. 9. | (i) svanivRttisvabhAvatvarUpa prathama pakSamAM AtmAnA kSaNikatanI asiddhi. (i) anyajanmasvabhAvatvarUpa bIjA pakSamAM AtmAnA kSaNikatvanI asiddhi. (ii) ubhayaekasvabhAvatvarUpa trIjA pakSamAM AtmAnA kSaNikatanI asiddhi. mohanIyakarmanA udayanimittaka snehanI utpatti. 11. saMklezano abhAva ja snehanI anutpattinuM kAraNa. 12. | pAtaMjalamatAnusAra vivekakhyAtinuM svarUpa. pAtaMjalamatAnusAra anupaplavavALI vivekakhyAtithI klezono nAza. vivekakhyAti vakhate yogInA cittamAM vartatI sAta prakAranI pariNati. | (i) cAra prakAranI kAryavimuktinuM svarUpa. (i) traNa prakAranI cittavimuktinuM svarUpa. 13. | pAtaMjalamatAnusAra vivekakhyAtithI avidyA Adi klezono nAza kaI rIte thAya che ? tenuM svarUpa. 14. prasupta klezonuM svarUpa. 15. tanu klezonuM svarUpa. vicchinna klezonuM svarUpa. 17. udAra lezonuM svarUpa. 18. pAtaMjalamatAnusAra klezonA prakAro. 19. | pAtaMjalamatAnusAra klezonuM svarUpa. (i) avidyAnuM svarUpa. (ii) asmitAnuM svarUpa. 44-50 pa0-pa3 16. 53-55 5557 pa7-pa9 pa9-60 60-61 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. 24. 25. klezatAnopAyaDhAviMzikA/anukramaNikA blioka naM. viSaya pAnA naM. ] (ii) rAganuM svarUpa. (iv) dveSanuM svarUpa. 61-94 20. | V) abhinivezanuM svarUpa. 65-67 pAtaMjalamatAnusAra klezothI thatA karbhAzayanuM svarUpa. ! 67-69, 22. | duHkha ane AlAdarUpa baMne paNa karmavipAka pariNAmathI, tApathI, saMskArathI ane guNavRttinA virodhathI dukhasvarUpa. 69-74 pAtaMjalamatAnusAra avidyAnA nAzathI durdazyanA saMyogano nAza thavAthI bhavaprapaMcanA nAzanI saMgati. 74-76 pAtaMjalamatAnusAra nityamukta evA puruSamAM klezanAzanA upAyanI asaMgati. 76-80 | ekAMta apariNAmI evA AtmAne bhavaprapaMcano yoga atAttvika ane klezo ane klezono nAza paNa kalpanAmAtra. 80-83 (i) bhavaprapaMcanuM kAlpanikapaNuM hote chate pAtaMjalamata ane pAtaMjaladarzanakAra vaDe kahevAyela sAtabaMdha ane asAtabaMdha nirarthaka. (i) svakathana artha vagaranuM nathI enI puSTi mATe pAtaMjaladarzanakAre Apela yuktionuM graMthakArazrI dvArA nirAkaraNa. (ii) pAtaMjaladarzanakAranA vacanathI mukti avasthAmAM AtmAne zeyanA paricchedananI saMgati. 84-100 naiyAyikonA mate caramaduHkhanI niSpattine anukULa vyApAra klezanAzano upAya. 100-104 naiyAyiko klezanAzano upAya caramaduHkhanI utpattine anukULa vyApAra che ema kahe che, tenuM graMthakArazrI dvArA nirAkaraNa. | (i) taiyAyiko caramaduHkhatvane duHkhatvavyApyajAti svIkAre to tatzarIra prayojyajAtithI sAMkaryadoSanI prApti. 28: J104-109 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 klezatAnopAyadvAciMzikA/anukramaNikA blioka naM. viSaya | pAnA naM. (i) taiyAyiko caitrazarIraprayojyajAtinI vyAkhyA caitranA carama sukha-duHkhAdimAM rahelI bhinna ja carama-jAti svIkAre, to temAM paNa sAMkaryadoSa batAvIne graMthakArazrI dvArA tenuM nirAkaraNa. (ii) taiyAyiko sAMkaryadoSanA nirAkaraNa mATe samAnAdhikaraNa du:khaprAgabhAvAsamAnakAlInatvarUpa camatva svIkAre to graMthakArazrI dvArA tenuM nirAkaraNa. (iv) kAryavRttiyAvadudharmone kAryatAvacchedaka svIkAravAmAM niyatitattvanA AzrayaNanI taiyAyikone Apatti. 109-120 30. | anyamatonA dUSaNathI nirvAha pAmela svamatano upanyAsa. (1) duHkhanI nivRttinI sAthe avinAbhAvI evA sukhane uddezIne jJAna-kriyArUpa mArgathI karmono prakRSTa kSaya. 120-122 31. klezanAzanA upAyanA prastAvamAM karmakSayanA upAyanA kathananuM tAtparya. jJAna-kriyArUpa yogathI karmonA atyaMta nAzanI yukti. bhogathI karmonA nAzathI pUrvapakSInI dalIlonuM graMthakArazrI dvArA nirAkaraNa. bhagavadgItAnA paNa yogathI karmonA nAzanI saMgati. kAyavUhanI racanAthI karmonA nAzanI pUrvapakSI dvArA karAtI saMgatinuM graMthakArazrI dvArA nirAkaraNa. manoaMtara pravezAdinI kalpanAthI kAyavhanI racanAnI saMgatimAM gauravanI prApti. /122-133 pAtaMjalonA kathananuM graMthakArazrI dvArA nirAkaraNa. 32. | jJAna-kriyArUpa yogathI karmonA kSayathI bhavaprapaMcathI rahita, paramAnaMdathI ramya, nirupama ane anaMta evA mokSanI prApti. 133-135. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hrI~ ahaM namaH / OM hrIM zrIzaddhezvarapArzvanAthAya namaH / che namaH | nyAyavizArada-nyAyAcArya-zrImadyazovijayopAdhyAyaviracitA svopajJavRttiyutA dvAtriMzadvAtriMzikA antargata klezahAnopAyadvAtriMzikA-25 prastuta 25mI phlezaNAnopAyabatrIzIno 24mI saddaSTibatrIzI sAthe saMbaMdha : sadRSTinirUpaNAnantaraM jJAnakriyAmizratayaivaitAH klezahAnopAyabhUtA bhavanti nAnyatheti vivecayannAha - artha : saddaSTionA nirUpaNa pachI, A=saddaSTio, jJAna-kriyAthI mizrapaNuM hovAne kAraNe kleza hAnanA upAyabhUta thAya che, avyathA nahi; ethI vivecanane karatAM=jyuzahAlanA upAyanuM vivecana karatAM, graMthakArazrI kahe che - bhAvArtha : saddaSTi eTale tattvane jovA mATenI nirmaLadaSTi, ane je jIvone tattvane jovAnI nirmaLadRSTi pragaTelI che te jIvo svazakti anusAra sarvajJanA vacanAnusAra Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-1 zrutajJAna meLave ane te zrutajJAnathI niyaMtrita kriyAo kare, to te jJAna-kriyAthI mizrita thayelI evI A saddaSTio klezatAnanA upAyabhUta bane che, anyathA nahi. ethI saddaSTionA nirUpaNa pachI klezahAnanA upAyane pRthagubhUta vivecana karatAM graMthakArazrI kahe che - vizeSArtha - pUrve prathamanI cAra dRSTi batAvyA pachI 24mI saddaSTibatrIzImAM pAchaLanI cAra prakAranI saddaSTi batAvI ane te cAra prakAranI saddaSTi ja klezahAnano upAya che. tethI te cAra dRSTithI anya klezahAnano upAya nathI. mATe cAra dRSTinuM nirUpaNa karyA pachI te cAra dRSTinuM kArya klezahAna zuM che ? te batAvI zakAya; paraMtu klezahAnanA upAyabhUta jyAre cAra dRSTio hoya tyAre cAra dRSTionuM nirUpaNa karyA pachI pharI klezatAnanA upAyane kahevAnI pratijJA karavAmAM Ave to te upAyarUpe saddaSTinI ja prApti thAya. tethI graMthakArazrI khulAso kare che - saddaSTi e nirmaLadRSTi che, ane te jJAna-kriyAthI mizrita thAya che tyAre te saddaSTi ja viziSTa-viziSTatara nirmaLa thAya che. tethI saddaSTibatrIzImAM varNana karAyelI cAra dRSTio jJAna-kriyAthI mizrita avasthAvALI che. tethI te dRSTio kramasara klezano nAza kare che, tethI cAra saddaSTimAMthI chellI ane ATha yogadRSTimAMthI chellI evI AThamI dRSTivALA yogI AThamI dRSTinA mAhAsyathI kevalajJAnane pAme che. Ama chatAM te saddaSTio klezatAnanuM kAraNa zrutajJAna ane zrutajJAnathI niyaMtrita kriyAone kAraNe thayelI che. tethI klezahAnano upAya te saddaSTiomAM vartatA sabhya jJAna ane samyak kriyA che. mATe saddaSTinA nirUpaNa pachI samyagu jJAna ane samyak kriyAne klezatAnanA upAyarUpe graMthakArazrI batAve che. avataraNikA : saddaSTivALA jIvamAM vartatAM sabhya jJAna ane samyam jJAnathI niyaMtrita anuSThAna klezahAnano upAya che, te batAvatAM graMthakArazrI kahe che - Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/bloka-1 zloka H jJAnaM ca sadanuSThAnaM samyak siddhAntavedinaH / klezAnAM karmarUpANAM hAnopAyaM pracakSate // | 1 || anvayArtha : siddhAntavevinaH siddhAMtane jANanArAo jJAna savanuSThAna ==samyag jJAnane ane samyak anuSThAnane dharmarUpALAM vattezAna=karmarUpa klezonA samya=samyag jJAnopAyaM=nAzano upAya prakSate=kahe che. ||1|| zlokArtha : siddhAMtane jANanArAo samyag jJAnane ane samyak anuSThAnane karmarUpa klezonA samyag nAzano upAya kahe che. II1 / / TIkA H 3 jJAnaM ceti sajjJAnaM sadanuSThAnaM ca samyag = avaiparItyena siddhAntavedinaH karmarUpANAM klezAnAM hAnopAyaM = tyAgasAmagrI, pracakSate - prakathayanti, " saMjogasiddhIi taM vayaMti" kRtyAvipranthena / / / / TIkArya : sajjJAnaM nRtya vipranthena / / siddhAMtane jANanArAo samyag jJAnane ane samyag anuSThAnane "saMjoganI siddhithI phaLa kahe che" ityAdi graMtha dvArA samyag=aviparItapaNAthI, karmarUpa klezonA nAzano upAya-tyAganI sAmagrI kahe che. / / 1 / / bhAvArtha samyag jJAna ane samyak anuSThAna karmarUpa klezonA nAzano upAya HjagatamAM je kAMI kArya prayatnathI thAya che te kAryanI niSpatti pratye samyag jJAna ane samyak kriyA hetu che. ..... jema-niyata nagare javuM hoya to te nagaranA mArganuM samyag jJAna hoya ane te jJAnathI niyaMtrita gamananI pravRtti karavAmAM Ave to te niyatagamananI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-1 kriyAthI te nagaranI prApti avazya thAya che, tema prayatnathI thatA sarva kArya pratye samyagu jJAna ane samyak kriyA hetu che, ane te niyamane sAme rAkhIne "samya jJAna ane samyak kriyAnA saMyoganI siddhithI phaLa thAya che e pramANe zAstramAM kahela che. A zAstravacana dvArA siddhAMtanA jANanArAo kahe che ke klezatAnano upAya samyagu jJAna ane samyaka kriyA che. tethI saddaSTi pragaTyA pachI yogya jIva bhagavAnanA vacananA paramArthano bodha kare ane te vacanAnusAra sadanuSThAno kare to te samyagu jJAna ane samyagu anuSThAna karmarUpa klezonA nAzano samyagU upAya bane che. vizeSArtha : ahIM vizeSa e che ke anAdikALathI jIvamAM saMganI pariNatirUpa kleza varte che ane te klezane kAraNe AtmA upara karmono saMzleSa thAya che. te karmo jIvane cAra gatiomAM paribhramaNa karAvIne kadarthanA karanArAM che, tethI te karmo ghaNA klezarUpa che. te karmonA nAzano upAya jIvano mULabhUta svabhAva pragaTa thAya te prakArano aMtaraMga ucita udyama che, ane te udyama sAkSAt chamasthanA jJAnano viSaya nathI paraMtu sarvajJa ane sarvadarzI evA tIrthakaro te klezanA nAzanA upAyane sAkSAt jonArA che. tIrthakaro kevalajJAnarUpI cakSuthI te upAyane joIne yogya jIvonA hita mATe zrutajJAnathI te upAyone batAve che, ane yogya jIvo sarvajJanA vacanano yathArtha bodha kare to te bodha samyakazruta bane che, ane te zrutathI niyaMtrita thaIne ucita anuSThAna kare to te ucita anuSThAna AtmAnA zuddha bhAvone pragaTa karavAne anukULa ucita vyApArarUpa bane che, ane te vyApArathI klezano nAza thAya che. graMthakArazrIe 24mI saddaSTibatrIzImAM je cAra saddaSTio batAvI te cAra sadRSTio zrutajJAna ane zrutajJAnathI niyaMtrita anuSThAnarUpa kriyAthI mizrita hovAthI klezanAzanuM kAraNa bane che. AthI AThamI dRSTivALA yogI te dRSTivartI jJAna ane kriyAnA baLathI kevalajJAnane pAme che. ahIM kahyuM ke samyagu jJAna ane samyagu anuSThAna aviparItapaNAthI klezonA hAnano upAya che tethI e prApta thAya ke prathama cAra dRSTimAM kAMIka samyagu jJAna che ane kAMIka samyaguM anuSThAna che, topaNa te paripUrNa zuddha nathI. tethI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-1-2 cAra dRSTivALA jIvonuM jJAna ane anuSThAna aviparItapaNAthI klezanAzano upAya nathI arthAt kaMIka aviparItapaNAthI klezanAzano upAya che chatAM kaMIka klezanuM kAraNa paNa che, jyAre pAchaLanI cAra saddaSTimAM vartatuM samyag jJAna ane samyag anuSThAna pUrNa zAstrAnusArI banIne klezanAzanuM kAraNa che. tethI pAchaLanI cAra saddaSTivartI jIvomAMthI prathama dRSTivartI jIvo svabhUmikA anusAra samyag jJAna ane samyak kriyA karIne uttarauttaranI bhUmikAne pAme che ane te kramathI uttarauttaranI dRSTine paNa prApta kare che ane aMte sarva klezono nAza kare che. IIII avataraNikA : zloka-1mAM siddhAMtanA jANanArAo klezahAnano upAya kahe che te batAvyuM. have tarkavAdI bauddho klezahAnano upAya kone kahe che ? te graMthakArazrI batAve che zloka : nairAtmyadarzanAdanye nibandhanaviyogataH / klezaprahANamicchanti sarvathA tarkavAdinaH || 2 || 5 anvayArtha : sarvathA=sarvathA taOvAvinaH anya tarkavAdI evA anyo=bauddho, nairAtmyavarNanAt=bairAtmyadarzanane kAraNe nivacanaviyotaH-nimittano viraha hovAthI vozapradAC=klezanA nAzane rUghdhatti=icche che. / 2 / / zlokArtha : sarvathA tarkavAdI evA bauddho nairAtmyadarzanane kAraNe nimittano viraha hovAthI klezanA nAzane icche che. / / 2 / ! TIkA H nairAtmyeti nairAtmyadarzanAt= sarvatraivAtmAbhAvAvalokanAt, anye bauddhA nibandhanaviyogato= nimittavirahAt, klezaprahANaM- tRSNAhAnilakSaNamicchanti, sarvathA=sarve: prajAre:, tavaddinaH=na tu zAstrAnusAriLaH ||2|| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/bloka-2-3 TIkArca - nairInA ... prAre, vairAgyadarzanane kAraNe=sarvatra ja AtmAnA abhAvanA avalokanane kAraNe anya bauddho, nibaMdhananA viyogathI= nimittanA virahathI, tRSNAhAnisvarUpa klezanA prahANane klezanA nAzane Icche che. te bauddho kevA che? te spaSTa kare che - tavAhinaH zAstrAnusaji: 1 te bauddha sarvathA=sarva prakAre, tarkavAdI che, paraMtu zAstrane anusaranArA nathI. rA. bhAvArthabauddhamatAnusAra klezahAnano upAya : sarva darzanakAro saMsArane klezarUpa mAne che ane klezavagaranI avasthArUpa mokSanI prApti mATe upadeza Ape che chatAM bauddho sarvathA tarkavAdI che, teo take kare che, ke jo AtmA hoya to AtmA pratye rAga thAya, ane rAga thAya to klezano nAza thAya nahi. tethI sarvatra AtmAno abhAva jovAthI AtmA pratye rAga thAya nahi, ane tRSNAno uccheda thAya; kema ke rAgano viSaya "pote che' tevI buddhi thavAthI potAnA pratye rAga thAya che, ane potAne sukhanI icchA thAya che, tethI sarva klezo pragaTe che. mATe klezanA pAnano upAya sarvatra AtmAnA potAnA, abhAvanuM avalokana che, ema tarkavAdI bauddho kahe che. paraMtu jo bauddho zAstrane anusare to temane mAnavuM paDe ke zAstra muktino upadeza Ape che. tethI mukti pAmanAra AtmA ja nathI ema kevuM yukti viruddha che mATe teo zAstrane anusaranArA nathI. zA avataraNikA : eta eva svamataM puraskartumAhuH - avataraNitArtha : eoja-tarkavAdI evA bauddho ja, svamatane AgaLa karavA mATe kahe che arthAt potAnA matanuM mahattva batAvavA mATe kahe che - Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA|zloka-3 bhAvArtha: zloka-2mAM tarkavAdI evA bauddhoe nairAtmyadarzanathI klezahAna thAya che ema kahyuM. have teo potAnA te kathananuM samarthana karavA mATe kahe che zloka H samAdhirAja etacca tadetattattvadarzanam / AgrahacchedakAryetattadetadamRtaM param / / 3 / / anvayArtha : tattva=ane A=orAtmyadarzana samAdhirAnaH=samAdhirAja che, taveta te AkhairAtmyadarzana tattvavarzanama=tattvadarzana che, ta=A=bairAtmyadarzana, mAgrahavhevAri=AgrahanA vicchedane karanAruM che, taveta=te A=bairAtmyadarzana, param amRtaM=zreSTha amRta che. / / 3 / / TIkA H samAdhirAja iti samAdhirAjaH sarvayogAgresaratvAt, etacca nairAtmyadarzanaM, tadetattattvadarzanaM paramArthAvalokanataH AgrahacchedakAri-mUrchAvicchedakaM, etat, tavetavasmRtaM=pIyUSa, paraM bhAvarUpam rU ||3|| 44444 * TIkArya : samAdhirAjaH nairAptyavarzanam, ane A bairAtmyadarzana, sarva yogomAM agresarapaNuM hovAthI samAdhirAja che, tavetat. avaloonata:, te A=nairAmyadarzana, tattvadarzana che; kema ke paramArthanuM avalokana che. ***** " - AgrahacchedakAri tat, A=orAtmyadarzana, Agrahano cheda karanAra che=mUrchAno viccheda karanAra che, tadetad bhAvarUpam / / te A=orAtmyadarzana, bhAvarUpa=jIvatA pariNAmarUpa, zreSTha amRta che. 11311 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-3-4 bhAvArthabauddhamatAnusAra nairAbhyadarzananuM mahattva : tarkavAdI bauddho sarvatra AtmAnA abhAvanA avalokanane klezanAzano upAya kahe che, ane te nairAgyadarzana e ja zreSTha che, te sthApana karavA mATe kahe che(1) nairAbhyadarzana samAdhirAja : je yogIo yogasAdhanA kare che te sarva yogomAM nairAbhyadarzana agresara che, mATe te samAdhirAja che arthAt nairAgyadarzana sarvasamAdhiomAM zreSTha samAdhi che. (2) nairAbhyadarzana tatvanuM darzana - nirAbhyadarzanamAM AtmAnA abhAvanuM avalokana che, ane te ja paramArthanuM avalokana che. mATe nairAbhyadarzana e tattvanuM darzana che. (3) nairAgyadarzana Agrahano cheda karanAra : mUcha sarva klezarUpa che, ane nairAbhyadarzana macharUpa AgrahanA vicchedane karanAruM che. (4) nairAgyadarzana zreSTha amRta: jIva mATe yogamArga amRta jevo che, temAM nairAbhyadarzana e parama amRta= sarvazreSTha amRta che. A rIte bauddhamatavALA klezatAnanA upAyarUpe nirAmyadarzanane dRDha kare che. Il3II. avataraNikA : vairAbhyadarzana klezanAzanuM kAraNa kaI rIte thAya che? te tarkavAdI bauddho batAve che - zloka : janmayoniryatastRSNA dhruvA sA cAtmadarzane / tadabhAve ca neyaM syAd bIjAbhAva ivAGkuraH / / 4 / / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyaDhAtrizikA/zloka-4 anvayArtha thata =je kAraNathI nanmoni =janmanI yoni arthAt punarbhavano hetu, tRMT tRSNA che sA =ane tetRSNA Atmine AtmadarzanamAM dhRvAra nakkI che, tamAve ra=ane tenA abhAvamAM=AtmadarzananA abhAvamAM, vInAmAva rUvAra =bIjanA abhAvamAM aMkuranI jema vaMcA-A tRSNA, na thAya. . zlokArya : je kAraNathI janmanI yoni tRSNA che, ane tRSNA AtmadarzanamAM nakkI che, ane AtmadarzananA abhAvamAM 'bIjanA abhAvamAM aMkuranI jema' tRSNA na thAya. [4] TIkA - janmeti-yadyataH)=yasmAt tRSNA lobhalakSaNA janmayoniH punarbhavahetuH, dhruvA=nizcitA, sA ca tRSNA Atmadarzane'hamasmIti nirIkSaNarUpe, tadabhAve AtmadarzanAbhAve, ca, neyaM tRSNA syAt, aGkura iva bIjAbhAve / / 4 / / TIkArya : ya(vata:) .... vinAmAve . je kAraNathI lobhasvarUpa tRSNA janmayoti= pharI bhavano hetu che, ane huM chuM e prakAranA nirIkSaNarUpa AtmadarzanamAM te tRSNA, dhruva=nakkI che, ane tenA abhAvamAM AtmadarzananA abhAvamAM, "bIjanA abhAvamAM aMkuranI jema' AetRSNA, na thAya. 4 bhAvArtha:punarjanmanuM kAraNa tRSNA :AtmadarzanamAM tRSNA, ane AtmadarzananA abhAvamAM tRSNAno abhAva - nairAbhyadarzana klezahAnano upAya kaI rIte che ? te spaSTa karatAM tarkavAdI bauddho kahe che - tRSNA e nakkI punarjanmano hetu che, ane huM chuM e prakAre AtmAnuM darzana Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-4-5 thavAthI AtmA pratye jIvane sneha thAya che, tethI jIva potAnA sukhanI prApti arthe sarva udyama kare che, tethI Atmadarzana e bhavano hetu che. e prakAre yuktithI sthApana karIne bauddho kahe che ke AtmAnA darzanano abhAva nairAbhyadarzanamAM thAya che. mAro AtmA nathI tevo nirNaya thavAthI potAnA AtmA pratye sneha thato nathI. tethI jIva sarvatra tRSNA vagarano bane che. jema - bIja hoya to aMkura thAya, ane bIja na hoya to aMkura thAya nahi, tema bIjasthAnIya Atmadarzana hoya to tRSNArUpa aMkura thAya, ane bIjanA abhAvarUpa nairAbhyadarzana hote chate tRSNArUpa aMkurano abhAva thAya che, ane tRSNAno abhAva thavAthI bhavano uccheda thAya che; ane bhava klezarUpa che, tethI klezahAnano upAya nairAgyadarzana che. klezarUpa bhava klezahAnano upAya nairAzyadarzana nairAbhyadarzanathI tRSNAno abhAva tRSNAnA abhAvathI bhavano uccheda bIjasthAnIya aMkurasthAnIya tRSNA Atmadarzana bIjanA abhAvasthAnIya aMkuranA abhAvasthAnIya mAva. IIII nairAgyadarzana avataraNikA : zloka-4mAM kahyuM ke bIjanA abhAvamAM aMkuranA abhAvanI jema vairAgyadarzanamAM tRSNA thatI nathI. te ja vairAbhyavAdI bauddha yuktithI spaSTa kare che - Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phlezatAnopAyadvAciMzikA/bloka-5 zloka : na hyapazyantrahamiti snihyatyAtmani kazcana / na cAtmani vinA premNA sukhahetuSu dhAvati / / 5 / / anvayArtha: di je kAraNathI samiti="huM chuM e pramANe mapa =nahi joto vAtmani=AtmAmAM na koI sniti=sneha karato nathI ja ra ane mAtmani=AtmAmAM preHT=prema vagara suvatuputrasukhanA hetuomAM (koI)na thAvati doDatuM nathI (te kAraNathI tairAbhyadarzana ja mokSano hetu che ema adhyAhAra che.) pALa zlokArca - je kAraNathI "huM chuM' e pramANe nahi joto AtmAmAM koI sneha karato nathI ja, ane AtmAmAM prema vagara sukhanA hetuomAM (koI) doDatuM nathI (te kAraNathI nairAgyadarzana ja mokSano hetu che, ema adhyAhAra che.) I/pI TIkA - na hIti-na-naiva, hi-yasmAt, apazyan anirIkSamANaH, ahamityullekhena, snihyati snehavAn bhavati, Atmani viSayabhUte kazcana buddhimAn, na cAtmani premNA vinA sukhahetuSu dhAvati-pravartate, kazcana, tasmAdAtmadarzanasya vairAgyapratipanthitvAnnairAtmyadarzanameva muktiheturiti siddham / / 5 / / TIkArya : na=naiva .... siddham | je kAraNathI "huM e pramANe ullekhathI nahi joto koI buddhimAna, viSayabhUta evA AtmAmAM=snehatA viSayabhUta evA AtmAmAM, sneha karato nathI ja snehavAna thato nathI ja, ane AtmAmAM prema vagara koI sukhanA hetuomAM pravartato nathI, te kAraNathI AtmadarzananuM vairAgyapratipaMthipaNuM hovAthI vairAbhyadarzana ja mokSano hetu che, e pramANe siddha thayuM. pitA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-pa-6 bhAvArthabauddhadarzanakAranA mate nairAbhyadarzana mokSano hetu : tarkavAdI bauddho kahe che ke "AtmA nathI' e pramANe koI buddhimAna nirIkSaNa karato hoya to te buddhimAnane potAnA upara sneha thato nathI; kema ke jeno koI viSaya hoya temAM sneha thaI zake, paraMtu bauddhadarzananA zAstravacanathI ane yuktithI nirNaya thAya ke AtmA nathI, paraMtu bhramane kAraNe "huM chuM' evI mane buddhi thAya che, ane AtmA nathI te buddhi sthira thAya to te bhrama dUra thAya, ane potAnuM astitva na hoya to potAnA upara sneha thavAno prasaMga Ave nahi, ane potAnA upara sneha thayA vagara sukhanA hetuomAM pravRtti thAya nahi. tethI AtmAnA abhAvane jovAthI sneharUpa tRSNAno uccheda thAya che. AnAthI e phalita thAya che ke Atmadarzana e vairAgyanA pratithi evA neharUpa che, ane nairAbhyadarzana e snehanA ucchedanuM kAraNa che. tethI saMpUrNa tRSNA vagaranI evI muktino hetu narAmyadarzana che, e pramANe yuktithI siddha thAya che, ema tarkavAdI bauddho kahe che. ApA avataraNikA - etad dUSayati - avataraNikArca - AneeterAbhyadarzana mokSano hetu che ema je tarkavAdI boddho kahe che ene, graMthakArazrI dUSita kare che - zloka : nairAtmyAyogato naitadabhAvakSaNikatvayoH / . AdyapakSe'vicAryatvAddharmANAM dharmiNaM vinA / / 6 / / anvayArtha : 3mAvakSatviyo.=abhAva ane kSaNikatvamAM-AtmAnA abhAvamAM ane AtmAnA kSaNikapaNAmAM, nairAncAyotaH=aurAbhyano ayoga hovAthI taMtra AtakavAdI evA bauddhono mata, yukta nathI. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-6 kema yukta nathI ? temAM hetu kahe che AdyapakSe=AdhapakSamAM=abhAvarUpa prathamapakSamAM dharminaM vinA=dharmI evA AtmA vagara gharmAmAM=dharmonuM avicAryA avicAryapaNuM che. / / 6 / / zlophArtha : abhAva ane kSaNikatvamAM nairAtmyano ayoga hovAthI tarkavAdI evA bauddhono mata yukta nathI. kema yukta nathI ? temAM hetu kahe che AdhapakSamAM dharmI evA AtmA vagara dharmonuM avicAryapaNuM che. [6] TIkA H nairAtmyeti etadanyeSAM mataM na yuktam, abhAvakSaNikatvayorarthAdAtmanA vikalpamAnayoH satornarAtmyAyogataH, AdyapakSe= Atmano'bhAvapakSe, dharmiNamAtmAnaM vinA dharmANAM sadanuSThAnamokSAdInAmavicAryatvAt-vicArAyogyatvAt, na hi vandhyAsutAbhAve tadgatAn surUpakurUpatvAdIn vizeSAMzcintayitumArabhate Sivitti / / 6 / / TIkArya H etad satoneerAtyAyo gataH, arthathI AtmA vaDe vikalpamAta chatA evA abhAva ane kSaNikatvamAM=nairAtmyadarzananA svIkArathI arthathI prApta evA AtmA vaDe vikalpa karAtA chatA AtmAnA abhAvamAM ane AtmAnA kSaNikatvamAM, nairAtmyano ayoga hovAne kAraNe A=anyono mata, yukta nathI. -- 13 kema yukta nathI ? temAM hetu kahe che - AdyapakSe. ayo yAt, AdhapakSamAM=AtmAnA abhAvapakSamAM arthAt AtmAnA abhAvarUpa ane kSaNikatvarUpa be vikalpamAM AtmAnA abhAvarUpa AdyapakSamAM, AtmArUpa dharmI vagara sadanuSThAna ane mokSAdi dharmonuM avicAryapaNuM che= dharmonA vicAranuM ayogyapaNuM che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-6 ahIM prazna thAya ke AtmAne na svIkArIe topaNa mokSa ane mokSanA anuSThAno che tema svIkArIe to zuM vAMdho che ? e prakAranI zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che - di.. zviviti | vaMdhyAsutanA abhAvamAM targata surUpapaNA ke kurUpapaNA Adi vizeSonuM ciMtavana karavA mATe koI AraMbha karatuM nathI ja, ethI AtmArUpa dharmI vagara dharmonA vicAranuM ayogyapaNuM che, ema pUrva sAthe saMbaMdha che. list bhAvArtha :nairAggadarzana mokSano hetu che, e pramANe svIkAranAra tarkavAdI bauddhanA matanuM nirAkaraNa - tarkavAdI bauddho nairAmyadarzanane mokSanuM kAraNa svIkAre che, tyAM nairAbhyazabdathI arthathI be vikalpo prApta thAya che : (1) AtmAno abhAva che, (2) AtmA kSaNika che. A be vikalpomAMthI koIka eka vikalpane grahaNa karIne AtmAnA abhAvanuM darzana mokSanuM kAraNa che tema bauddho kahI zake che. te sivAya anya koI vikalpa saMbhavato nathI. tene dUSaNa ApatAM graMthakArazrI kahe che ke A baMne vikalpomAM nairAbhyano ayoga prApta thAya che, mATe nairAmyavAdI bauddhono mata yukta nathI. ahIM prazna thAya ke AtmAno abhAva svIkArIe to nairAbhyano ayoga= nirAbhyanI aprApti, thAya nahi; kema ke nairAbhya eTale AtmAno abhAva. tethI abhAva ane kSaNikatvarUpa baMne vikalpomAM bairAmyano ayoga che tema kema kahI zakAya ? te zaMkAnA nivAraNa mATe AtmAnA abhAvapakSamAM nairAjyano ayoga kema che ? te spaSTa karavA arthe graMthakAra kahe che -- AtmAnA abhAvarUpa prathama pakSamAM nairAncanA ayoganI yukti : jo AtmAno abhAva svIkArIe to dharmI evA AtmAno abhAva che tema Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 lezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-6-7 prApta thAya, ane dharma evo AtmA na hoya to mokSasAdhaka evuM sadanuSThAna, ane sadanuSThAnanA phaLarUpa mokSa, AtmAne prApta thAya che te prakArano vicAra thaI zake nahi. Azaya e che ke koI puruSa hoya to te puruSa upadeza AdithI te sadanuSThAnamAM pravRtti kare che, ane te sadanuSThAnanA phaLarUpe mokSanI prApti kare che ema kahI zakAya. vaLI AtmA sadanuSThAna karato na hoya ane huM nitya chuM tema mAnIne potAnA AtmAnuM darzana karato hoya, to tenAmAM tRSNA pedA thAya che, ane te tRSNAnA kAraNe bhavaparaMparAnA anartho prApta thAya che tema kahI zakAya, paraMtu AtmA nAmanI vastu ja na hoya to Atmadarzana karIne anartho prApta kare che ane nairAbhyadarzana karIne tRSNAno uccheda kare che ane tRSNAnA uccheda mATe sadanuSThAnamAM pravRtti kare che ityAdi kathana nirAdhAra bane che. mATe AtmAnA abhAva pakSamAM nairAbhyano ayoga che arthAt nairAbhyadarzana karanAra koI nathI. tethI nairAbhyadarzanano yoga koIne che tema kahI zakAya nahi. vaLI, temAM yukti batAve che - jema-vaMdhyA strIne putra hoya nahIM, tethI vaMdhyAsutanA viSayamAM targata surUpa-karUpa Adi vizeSanuM ciMtavana karavA mATe koI AraMbha karatuM nathI arthAt koI ema kahetuM nathI ke A vaMdhyA strIno putra surUpa che ke kurUpa che. tema-vaMdhyAsutanI jema AtmA ja na hoya to koI vicAraka ema kahI zake nahi ke AtmA nairAbhyadarzanathI mokSane prApta kare che, ane AtmadarzanathI sneha kare che ane sukhanA hetumAM pravRtti kare che. tethI AtmAno abhAva svIkAryA pachI te AtmA nairAbhyadarzana kare to mukti thAya e prakAranuM kathana karavuM te asaMbaddha pralAparUpa che. mATe AtmAnA abhAvarUpa nairAbhyadarzana che e prakArano prathama vikalpa asaMgata che. kA. avataraNikA : AtmAnA abhAvane svIkAravArUpa prathama pakSamAM vairAbhyano ayoga kema che? tenI yukti zloka-6mAM ApI. have AtmAnA abhAvane svIkAravArUpa prathama pakSamAM vairAbhyano ayoga kema che ? temAM anya yukti graMthakArazrI batAve che - Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 klezatAnopAyadvAtrizikA/bloka-7 zloka : vaktrAdyabhAvatazcaiva kumArIsutabuddhivat / vikalpasyApyazakyatvAdvaktuM vastu vinA sthitam / / 7 / / anvayArtha - ra=ane vastrAdamAvatadhaiva-vaktA AdinA abhAvathI (AdyapakSamAM vairAbhyo ayoga hovAthI vairAgyavAdI bauddhono mata yukta nathI, ema zloka-6 sAthe saMbaMdha che.) vaLI jJAnavAdInA matAnusAra AdyapakSamAM paNa nairAbhyano ayoga che, te batAvatAM kahe che - sthita vastu vinA=sthita vastu vagara kumArIsutavRddhiva-kumArInA putranI buddhinI jema vivepA =vikalpanuM paNa vakatuM kahevA mATe azakayatvatri azakyapaNuM hovAthI (AdhapakSamAM vairAbhyano ayoga hovAthI vairAmyavAdI boddhono mata yukta nathI, ema zloka-6 sAthe saMbaMdha che.) NIkA zlokArtha : ane vaktA AdinA abhAvathI (AdhapakSamAM vairAgyano ayoga hovAthI nairAmyavAdI boddhono mata yukta nathI.) (vaLI) sthita vastu vagara kumArInA putranI buddhinI jema vikalpanuM paNa kahevA mATe azakyapaNuM hovAthI (AdhapakSamAM nairAgyano ayoga hovAthI nairAmyavAdI bauddhono mata yukta nathI, ema zloka-6 sAthe saMbaMdha che.) IIchA TIkA - vakrAdIti-vaktrAdInAM nairAtmyapratipAdakatadRSTrAdInAmabhAvatazcaiva AdyapakSe nairAtmyAyogato naitaditi sambandhaH / jJAnavAdimate tvAha-kumArIsutabuddhivat= akRtavivAhastrIputrajJAnavat, vikalpasyApi pratipAdakAdigatasya sthitaM vastu vinA vaktumazakyatvAt, kumArIsutabuddhirapi hi prasiddhayoH kumArIsutapadArthayoH saMbandhamevAropitamavagAhate, prakRte tvAtmana evAbhAvAttatpratipAdakAdivyapadezo nirmUla eva, kvacitpramitasyaiva kvacidAropyatvAt, itthaM ca- "yathA kumArI Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-7 svapnAntare'smin jAtaM ca putraM vigataM ca pazyet / jAte ca haSTA'pagate viSaNNA tathopamAn jAnata sarvadharmAn" / / 1 / / ityAdi pareSAM zAstramapi saMsArAsAratArthavAdamAtraparatayaivopayujyate iti dRSTavyam / / 7 / / TIkArya : vastrAhInAM ....... sampanthaH I vaktA AdinA=bhairAgyanA pratipAdaka ane vairAbhyanA daSTa AdinA, abhAvane kAraNe ja AvapakSamAM vairAgyano ayoga hovAthI A boddhono mata, yukta nathI ema zloka-6 sAthe saMbaMdha che. ahIM jJAnavAdI bauddha kahe che ke AtmA na hoya topaNa jJAnanA vikalpathI AtmAnI upasthiti thaI zake che, tema vikalpathI AtmAnI upasthiti karIne nairAbhyano yoga saMgata thaI zakaze. tenA nivAraNa mATe graMthakArazrI kahe che jJAnavAmitte svAda - jJAnavAdI bauddhonA matamAM vaLI kahe che=jJAnavAdI bauddhonA matamAM AtmAno abhAva svIkArIne vairAbhyano yoga thaI zake nahi, te batAvavA arthe kahe che - mArIsuta ..... zayatvI, kumArInA putranI buddhinI jema=vivAha nahi karelI evI koIka strI hoya teno putra che e prakAranA jJAnanI jema, sthita vastu vagara=jagatamAM AtmAnI avasthiti vagara, pratipAdakAdigata vikalponuM paNa kahevA mATe azakyapaNuM hovAne kAraNe, AvapakSamAM vairAjyano ayoga hovAthI vairAmyavAdI bauddhono mata ayukta che, ema saMbaMdha che. ahIM prazna thAya ke jema kumArI strIne putra nathI, chatAM buddhinA vikalpathI kumArIne putra che tevuM jJAna thaI zake che, tema nairAjyanA pratipAdakAdigata vikalpo thaI zake che. tenuM nivAraNa karavA mATe kahe che - mArIsutavRddhara ..... savahata, je kAraNathI kumArIsutabuddhi paNa prasiddha evA kumArI ane suta padArthanA Aropita saMbaMdhane ja avagAhana kare che. pravRttei ..... mAro_tvAn ! prakRtamAM AtmAno ja abhAva hovAthI vairAbhyatA pratipAdakAdino vyapadeza nikLa ja che; kema ke koIka ThekANe pramita padArthanuM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-7 ja kyAMka ArogyapaNuM che arthAt koI strImAM pramita evA putranA saMbaMdhanuM kumArI strImAM AropyapaNuM che. - itthaM ca hRdavyam / / ane A rIte=pUrvamAM kahyuM ke AtmAnA abhAvapakSamAM tairAtmyano ayoga thavAne kAraNe kumArIsutanI buddhinI jema vairAtmyadarzana saMbhave nahi e rIte, ..... "je prakAre A svapnAMtaramAM janmelA putrane ke marelA putrane jue che ane janmelAmAM harSavALI thAya che ane marelAmAM zokavALI thAya che, te prakAranA upamAvALA sarva dharmone tame jANo." ityAdi paranuM=bauddhanuM, zAstra paNa saMsAranI asAratAnA arthavAdamAtra52paNAthI ja=saMsAranI asAratAnA artha mAtrane kahevAmAM tatparapaNAthI ja, upayogI che, e pramANe jANavuM. / / 7|| *vavatrAvInAM nerAptyapratipAvatadRSTAvInAmamAvataH- vavatrAddInAM - ahIM vithI tatkRtinuM grahaNa karavuM ane taddaSTAdimAM AhithI tattzotAnuM grahaNa karavuM. vikalpasyApi pratipAdakAdigatasya sthitaM vastu vinA vaktumazakyatvAt - vikalpasyApi - ahIM vithI e samuccaya thAya che ke sthita vastu vagara pratipAdakAdigata dharmonuM to kathana na thaI zake, paraMtu vikalpanuM paNa kathana na thaI zake, ane pratipAvaviAtasya mAM Avi thI zrotAnuM grahaNa karavuM. kumArIsutabuddhirapi hi prasiddhayoH kumArIsutapadArthayoH sambandhamevAropitamavagAhate - ahIM pa thI e samuccaya thAya che ke anumAnanI buddhi to prasiddha evA be padArthamAM saMbaMdhanuM avagAhana kare che, paraMtu kumArIsutabuddhi paNa prasiddha evA kumArI ane suta padArthanA Aropita saMbaMdhanuM avagAhana kare che. * pareSAM zAstramapi saMsArAsAratArthavAdamAtraparatayaivopayujyate - pareSAM zAstramapi jahIM pithI e samuccaya thAya che ke jainadarzananuM zAstra to saMsA2nI asAratAne kahenAruM che, paraMtu para evA bauddhanuM zAstra paNa saMsAranI asAratAnA arthane kahevAmAtramAM upayogI che. bhAvArtha : zloka-DunA uttarArdhamAM graMthakArazrIe kahyuM ke AtmAnA abhAvarUpa prathama pakSamAM AtmArUpa dharmI nahi hovAthI dharmono vicAra thaI zake nahi, mATe nairAtmyano ayoga che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAcaDhAviMzikA/bloka-7 have anya rIte AtmAnA abhAvarUpa prathama pakSamAM nairAbhyano ayoga batAvatAM graMthakArazrI kahe che - vakatA AdinA abhAvane kAraNe AtmAnA abhAvarUpa prathama pakSamAM nairAbhyano ayoga: jo AtmAno abhAva svIkArIe to AtmAnA abhAvarUpa nirAbhyanA pratipAdaka puruSano abhAva prApta thAya, vaLI nairAbhyane sAMbhaLanArA puruSano abhAva prApta thAya, vaLI nairAmyane sAMbhaLIne saMsAranA snehane toDavA mATenA udyama karanArA puruSano abhAva prApta thAya. A rIte nairAzyane kahenArA vaktA Adino abhAva prApta thAya to koI puruSamAM nairAbhyanuM darzana saMgata thAya nahi, mATe "nerAlyadarzanathI klezano nAza thAya che e prakArano bauddhano mata, AtmAnA abhAvarUpa prathama pakSane AzrayIne asaMgata che. jJAnavAdI bauddhano mata : ahIM jJAnavAdI bauddha kahe ke jema - kumArI strIne putra nathI, chatAM svapnamAM tene putra janmyo tevuM dekhAya tyAre kumArIne putranI buddhi vikalpathI thAya che, tema nairAbhyanA pratipAdaka AdinI buddhi vikalpathI thaI zake che. mATe AtmA nahi hovA chatAM vikalpathI AtmA che evI buddhi thAya che, tethI AtmA upara=potAnA upara, sneha thAya che, ane AtmA upara sneha thavAnA kAraNe rAgAdi klezo thAya che. mATe vikalpathI thayeluM Atmadarzana klezanuM kAraNa che, ane vairAgyadarzana klezanA nAzano upAya che. A prakAre jJAnavAdI boddho kahe che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - jJAnavAdI bauddhanA mate AtmAnA abhAvarUpa prathama pakSamAM nairAzyanA ayoganI yuktiH kumArIne putranI buddhimAM viSayabhUta evo putra ane buddhinA viSayabhUta evI kumArI banne vidyamAna che; kema ke koIka anya strIno putra vidyamAna che. phakta anyatra prasiddha evA putrano kumArI sAthe saMbaMdha nathI, chatAM koIka rIte kumArInI sAthe putranA saMbaMdhano Aropa thAya che; vaLI AtmA nAmanI vastu ja jagatamAM na hoya to AtmA che tevuM AropaNa thaI zake nahi; kema ke vikalpanA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. phlezatAnopAyAviMzikA/zloka-7 viSayabhUta AtmA nAmanI vastu ja jagatamAM prasiddha na hoya to AtmA nathI tema kahI zakAya nahIM, paraMtu kyAMka AtmA prasiddha hoya to anyatra tenA saMbaMdhano Aropa thaI zake. ahIM prazna thAya ke jo AtmA che ja, to bauddha darzananAM zAstro kahe che ke je pramANe kumArI A svapnAMtaramAM=badhA svapnamAM nahIM paraMtu koIka svapnamAM, potAnA putrane janmelo joIne harSa pAme che, ane potAnA putrane marelo joIne kheda pAme che, tenI upamA jevA sarva dharmo che, te bauddhanuM zAstravacana kaI rIte saMgata thAya ? tethI graMthakArazrI kahe che - A prakAranuM bauddhanuM zAstravacana saMsAranI asAratAnA arthavAdamAtramAMka arthane kahevAmAM, pravRtta che ema svIkArIne te zAstrano artha karavo, paraMtu sarvathA AtmAnA abhAvane batAvanAra te zAstra vacana che tevo artha karavo ucita nathI. - vizeSArtha : bauddhamatamAM be saMpradAya che. temAM eka kSaNikavAdI bauddhamata che, ane bIjo jJAnavAdI bauddhamata che. (1) kSaNikavAdI bauddha bAhya padArthone svIkAre che ane te sarva padArthone kSaNika kahe che. (2) jJAnavAdI bauddha jJAnathI atirikta bAhya padArthone svIkArato nathI. tethI jJAnavAdI bauddhanA matamAM jJAnanA viSayabhUta bAhya koI padArtho nathI, mAtra te te prakAre pariNamana pAmatuM jJAna ghaTa-paTAdi AkArarUpe saMvedana thAya che. jJAnavAdI bauddha "bAhya evo AtmA nAmano padArtha nathI, paraMtu jJAnanA vikalpathI AtmA-pote, che tevo bhrama thAya che tema batAvavA arthe kumArIsutabuddhinuM dRSTAMta Ape che, ane kahe che - jema kumArI strIne putra nathI, chatAM jJAnanA vikalpathI koIkane A kumArI strIno putra che tevo bhrama thAya che, tema jJAnanA vikalpathI atirikta AtmA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-7-8 nathI, Ama chatAM huM chuM' tevo bhrama thAya che. tenuM nivAraNa karatAM graMthakArazrI ' kahe che - kumArImAM putranI buddhi karanAra puruSane kumArI strI dekhAya che ane vivAha karelI anya strIne putra che tema paNa dekhAya che. phakta kumArI strIne putra nathI chatAM putravALI anya strIne joIne A kumArI strIno putra che tevA saMbaMdhano bhrama thAya che. jyAre AtmA nathI e kathanamAM to saMbaMdhano bhrama nathI, paraMtu AtmA nAmanA padArthano apalopa che. ane jJAnavAdI bauddhamata pramANe jagatamAM AtmA na hoya to AtmA nathI tevo vikalpa thaI zake nahi. mATe jJAnavAdI bauddhanA matathI nairAbhyano yoga saMgata thato nathI. IILA avataraNikA - zloka-6mAM kahyuM ke AtmAno abhAva ane AtmAnA kSaNikatvamAM vairAbhyano ayoga che. tyAra pachI AtmAnA abhAvamAM vairAgyano ayoga kema che? te zloka-6nA uttarArdhamAM ane zloka-7mAM batAvyuM. have AtmAnA kSaNikatarUpa bIjA pakSamAM vairAgyano ayoga kema che ? te batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che - bloka - dvitIye'pi kSaNAdUrdhvaM nAzAdanyAprasiddhitaH / anyathottarakAryAGgabhAvAvicchedato'nvayAt / / 8 / / anvayArtha: kSahUirve nArA-kSaNathI UrdhvamAM nAza hovAthI-kSaNikavAdamAM kSaNika evA AtmAno kSaNa pachI nAza hovAthI, kanyAprasiddhiti =anyanI aprasiddhine kAraNe=bIjI kSaNavALA AtmAnI aprasiddhine kAraNe, dvitIyeDapikabIjA paNa pakSamAM-kSaNikatvarUpa bIjA paNa pakSamAM, vairAgyano ayoga hovAthI vairAmyavAdI bauddhono mata yukta nathI, ema zloka-6 sAthe saMbaMdha che. 3nyathA-kSaNika evo AtmA bIjI kSaNamAM sarvathA abhAvarUpe prApta thavAthI anuSThAna ane phaLAdinI anupapatti thatI hovAne kAraNe bIjI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-8 kSaNamAM AtmAno sarvathA abhAva na svIkAratAM prathamanA kSaNavALA AtmAthI bhAvAtmaka evA bIjI kSaNavALA AtmAno svIkAra karAye chate, uttarAryA - bhAvAvicchedato' 'nvayA-uttarakArya prati arthAt bIjI kSaNanA AtmArUpa kArya prati, aMgabhAva hovAne kAraNe arthAt prathama kSaNavALo AtmA pariNAmIkAraNa hovAne kAraNe, aviccheda hovAthI arthAt bIjI kSaNamAM bhAvAtmaka padArthano arthAt AtmArUpa bhAvAtmaka padArthano, aviccheda hovAthI, anvayanI prApti thavAne kAraNe AtmAnA kSaNikatvatI asiddhi che. 18 / / zlokArtha : kSaNathI UrdhvamAM nAza hovAthI anyanI aprasiddhine kAraNe kSaNikatvarUpa bIjA paNa pakSamAM bairAtmyano ayoga hovAthI nairAtmyavAdI bauddhono mata yukta nathI, ema zloka-6 sAthe saMbaMdha che. anyathA bhAvathI bhAvano svIkAra karAye chate uttarakArya prati aMgabhAva hovAne kAraNe aviccheda hovAthI anvayanI prApti thavAne kAraNe AtmAnA kSaNikatvanI asiddhi che. IIII TIkA H dvitIye'pIti dvitIye'pi pakSe nairAtmyAyogato naitaditi sambandhaH, kSaNAdUrdhvaM kSaNikasyAtmano nAzAt anyasya = anantarakSaNasya, aprasiddhita AtmAzrayAnuSThAnaphalAdyanupapatteH / anyathAbhAvAdeva bhAvAbhyupagame, uttarakAryaM pratyaGgabhAvena pariNAmibhAvenAvicchedato'nvayAt, pUrvakSaNasyaiva kathaJcidabhAvIbhUtasya tathApariNamane kSaNadvayAnuvRttidhrauvyAt, sarvathA'sataH kharaviSANAderivottarabhAvapariNamanazaktyabhAvAtsadRzakSaNAntarasAmagrIsaMpatterapi yogyatAvacchinnazaktyaivopapatteriti // 8 / / TIkAryaH dvitIye'pi sambandhaH, bIjA paNa pakSamAM=kSaNikatvarUpa bIjA paNa Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAtrizikAzloka-8 23 pakSamAM, vairAgyano ayoga hovAne kAraNe A=bauddhono mata, yukta nathI, ema zloka-6 sAthe saMbaMdha che. kSaNikatvapakSamAM nairAbhyano ayoga kema che ? temAM hetu kahe che - kSAt ...anupapaH kSaNathI UrdhvamAM kSaNika evA AtmAno nAza hovAne kAraNe anyanI=anaMtara kSaNavALA AtmAnI, aprasiddhi hovAthI, AtmAnAM Azraya evAM mokSasAdhaka anuSThAna ane mokSarUpa phaLAdinI anupapatti che. bhAvArtha :kSaNikatvarUpa bIjA paNa pakSamAM nairAbhyano ayoga hovAne kAraNe AtmArUpa AzramamAM mokSasAdhaka anuSThAna ane mokSarUpa phaLanI anupapatti : narAmyavAdI bauddha kahe che ke AtmA kSaNika che mATe bIjI kSaNamAM AtmA raheto nathI, ane AtmAnA AvA kSaNika svabhAvano samyam bodha thAya to kSaNika evA AtmA pratye sneha thAya nahi; kema ke bIjI kSaNamAM mAro AtmA nathI, tethI snehano viSaya koI nathI; ane AtmA pratye sneha na thAya to sukhanA upAyomAM pravRtti thAya nahi, paraMtu narAmyadarzananA kAraNe viraktabhAva thAya, ane sadanuSThAnamAM pravRtti karavAthI mokSarUpa phaLanI prApti thAya. A prakArano bauddhano mata yukta nathI; kema ke AtmAne kSaNika svIkArIe to eka kSaNa pachI AtmAno nAza thAya che ane bIjI kSaNamAM AtmAnI aprasiddhi che arthAt AtmA nathI, tethI nairAbhyadarzanane kAraNe bIjI kSaNamAM te AtmA mokSasAdhaka anuSThAna kare ane mokSaphaLane prApta kare tema kahI zakAya nahi; kema ke bIjI kSaNamAM jo AtmA ja na hoya to mokSasAdhaka anuSThAna karanAra koI nathI, ane tenA phaLarUpe klezanAzane prApta karanAra koI nathI. tethI nairAbhyadarzana klezanAzano upAya che tema kahevuM artha vagaranuM che. prastuta zlokanA uttarArdhanuM utthAna : prastuta zlokanA pUrvArdhamAM kahyuM ke AtmAne kSaNika mAnavAmAM Ave to kSaNa pachI AtmAno nAza thAya che, ane tyArapachInI kSaNomAM AtmAnI aprApti Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 klezatAnopAyadvAciMzikAzloka-8 hovAne kAraNe AtmArUpa AzrayamAM sadanuSThAna ane sadanuSThAnanA phaLarUpa mokSanI asaMgati thAya. have te asaMgatinuM nivAraNa karavA mATe kSaNikavAdI bauddha kahe ke AtmA bIjI kSaNamAM nAza pAmato hovA chatAM te AtmAthI anya bhAvAtmaka AtmA utpanna thAya che, tethI AtmAnuM saMtAna rahe che, ane te AtmAnA saMtAnamAM anuSThAna ane anuSThAnanA phaLanI saMgati kSaNikavAdamAM thaI zakaze. tenA nivAraNa mATe graMthakArazrI kahe che - TIkArya : anyathA ..... nyUyA, anyathA-kSaNika evA AtmAnA nAza pachI bhAvathI ja bhAva thAya che ema svIkAravAmAM Ave to arthAt pUrvekSaNanA AtmAthI bIjI kSaNamAM bhAvAtmaka anya AtmA thAya che tema svIkAravAmAM Ave to, uttarakArya pratye=bIjI kSaNanA AtmArUpa uttarakArya pratye, aMgabhAva hovAthI=prathama kSaNano AtmA pariNAmI kAraNa hovAthI, aviccheda thavAne kAraNe=prathama kSaNa ane dvitIya kSaNamAM bhAvano aviccheda thavAne kAraNe, avaya hovAthI AtmA kSaNika nathI tema siddha thAya che, e prakAre saMbaMdha che. bIjI kSaNamAM pUrvakSaNano AtmA anvayarUpe kema prApta thAya che ? te spaSTa karavA arthe hetu kahe che - pUrvasa .... brovyAti aa kathaMcit abhAvIbhUta evI pUrvekSaNanA ja=koIka pariNAmarUpe abhAvIbhUta thayela evA pUrvekSaNavALA AtmAnA ja, tathApariNamanamAM=bIjI kSaNavALA AtmAsvarUpe pariNamatamAM, prathama kSaNa ane dvitIya kSaNarUpa kSaNadvayamAM AtmA nAmanA padArthanI anuvRttinuM dhruvapaNuM che. mATe AtmA kSaNika nathI, e prakArano saMbaMdha che. pUrvekSaNano AtmA bIjI kSaNarUpe pariNamana pAme che tema na svIkArIe, ane pUrvekSaNano AtmA sarvathA nAza pAme che ane uttarakSaNano navo AtmA pUrvekSaNavALA AtmAthI utpanna thAya che tema svIkArIe, to kSaNikavAdanI saMgati thaze. tenA nivAraNa mATe graMthakArazrI yukti Ape che - sarvathA . 35pariti || kharaviSANAdinI jema=rAsabhanA zRMganI Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/mloka-8 jema arthAt gadheDAnA ziMgaDAnI jema sarvathA asat evA AtmAnA uttarabhAvarUpa pariNamananI zaktino abhAva hovAthI, sadRzakSaNAMtara sAmagrInI saMpattinI paNa=pUrvakSaNanA AtmAsaddeza bIjI kSaNavALo je AtmA te rUpa sadezakSaNAMtara ane te sadezakSaNAMtaranI sAmagrI pUrvakSaNavALo AtmA tevA AtmAnI prAptinI paNa, yogyatAvacchintazaktithI ja upapatti hovAthI=uttarakSaNanA AtmAne utpanna kare evI yogyatAvALI zaktithI ja upapatti hovAthI, kSaNadrayamAM AtmAnI anuvRttinuM dhruvapaNuM che, mATe AtmA kSaNika nathI, ema saMbaMdha che. kRti zabda TIkAnA kathananI samApti sUcaka che. ||8|| saTTAkSaLAntara sAmagrIsaMpattevi - ahIM pithI e kahevuM che ke sadazakSaNAMta2nI prApti to yogyatAvacchinna zaktithI ja thaI zake che, paraMtu sadazakSaNAMtaranI sAmagrInI prAptinI paNa yogyatAvacchinna zaktithI upapatti che. bhAvArtha : bhAvathI bhAvano svIkAra karAye chate uttarakArya prati aMgabhAva hovAne kAraNe bIjIkSaNamAM bhAvAtmaka padArthano aviccheda hovAthI anvayanI prApti thavAne kAraNe AtmAnA kSaNikatvanI asiddhi - AtmAne kSaNika svIkAravAthI bIjI kSaNamAM AtmAno abhAva thAya, tethI mokSa mATenAM anuSThAna ane mokSarUpa phaLanI AtmAne anupapatti che. mATe kSaNikavAdamAM nairAtmyano yoga klezanAzano upAya che tema kahI zakAya nahi, ema pUrvamAM sthApana karyuM. tenA nivAraNa mATe nairAtmyano yoga sthApana karavA arthe bauddha kahe che 25 prathama kSaNavALA AtmAthI ja bIjI kSaNavALo AtmA utpanna thAya che. tethI te bIjI kSaNavALA AtmArUpa AzrayamAM anuSThAna ane anuSThAnanA phaLanI saMgati thaze. tene graMthakArazrI kahe che -- jo prathama kSaNavALA AtmAthI bIjI kSaNavALo bhAvAtmaka AtmA utpanna thAya che tema svIkAravAmAM Ave, to bIjI kSaNavALA AtmArUpa kArya pratye prathama kSaNavALo AtmA aMgabhAva thAya arthAt prathama kSaNavALo AtmA pariNAmI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-8 kAraNa thAya=prathama kSaNavALo AtmA bIjI kSaNavALA AtmArUpe pariNamana pAme ema kahevuM paDe ane tema svIkArIe to prathama kSaNamAM ane bIjI kSaNamAM AtmAno aviccheda che arthAt baMne kSaNamAM AtmAno anvaya che ema siddha thAya. kaI rIte bIjI kSaNamAM AtmAno anvaya che ? te 5." karatAM graMthakArazrI kahe che -- prathama kSaNavALo AtmA koIka prakAranA bhAvathI=prathama kSaNamAM vartatA paryAyarUpa bhAvathI, abhAvavALo thAya che, paraMtu sarvathA abhAvavALo thato nathI, ane koIka prakAranA bhAvanA abhAvapUrvaka bIjI kSaNavALA AtmArUpe pariNamana pAme che. tethI prathama kSaNamAM ane bIjI kSaNamAM koIka bhAvAtmaka padArthanI anuvRtti dhruva che. tethI AtmA kSaNika nathI, paraMtu koIka apekSAe nAza pAme che to koIka apekSAe vidyamAna che tema svIkAra thAya che. mATe AtmA kSaNika che tema kahIne nairAzyano yoga siddha thaI zake nahi, e prakArano graMthakArano Azaya che. ahIM nairAmyavAdI bauddha kahe ke prathama kSaNavALo AtmA sarvathA asat thAya che, ane bIjI kSaNavALo AtmA navo utpanna thAya che, tethI anugata koI dhruva padArtha nathI. mATe vartamAnakSaNamAM je huM chuM te bIjI kSaNamAM sarvathA nathI evo bodha thavAthI nairAbhyano yoga thAya che, ane te nairAbhyano yoga klezanAzano upAya che tema saMgata thaze. tenA nivAraNa mATe graMthakArazrI kahe che - jema- kharaviSANa sarvathA asat che, mATe sarvathA asatuM evA kharaviSANamAM uttarabhAvarUpe pariNamana pAmavAnI zaktino abhAva che, tema prathama kSaNavALo AtmA bIjI kSaNamAM sarvathA asat thato hoya to uttarakSaNanA bhAvarUpe pariNamananI zaktino prathama kSaNavALA AtmAmAM abhAva prApta thAya, tethI bIjI kSaNamAM tenAthI=prathama kSaNavALA AtmAthI koI bhAva utpanna thaI zake nahi, ane uttarakSaNanA bhAvarUpe prathama kSaNavALo AtmA thAya che tema svIkAravuM hoya, to tema mAnavuM paDe ke prathama kSaNavALo AtmA uttarakSaNanA AtmAnI sAmagrIrUpa cheaupAdAna sAmagrIrUpa che, ane prathama kSaNavALA AtmAmAM Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-8-9 27 uttarakSaNavALA AtmAnI sAmagrInI prApti yogyatAvacchinna zaktithI upapanna thAya che arthAt prathama kSaNavALA AtmAmAM uttarakSaNanA AtmAne utpanna kare tevI yogyatArUpa zakti che, ane te zaktithI ja te uttarakSaNanA AtmAne utpanna kare che tema mAnavuM paDe. ane tema svIkArIe to prathama kSaNavALA AtmAmAM uttarakSaNavALA AtmArUpe pariNamana pAmavAnI je yogyatArUpa zakti che, te zakti ja uttarakSaNarUpe pariNamana pAmI, tema mAnavuM paDe. ane tema svIkArIe to AtmA sarvathA nAza pAmato nathI tema mAnavuM paDe, ane kahevuM paDe ke pUrvalaNavALo AtmA uttarakSaNavALA AtmArUpe pariNamana pAme tevI yogyatAvALo che, tethI te yogyatA uttarakSaNavALA AtmArUpe pariNamana pAmI. ane tema svIkAravAthI AtmA kSaNika nathI, paraMtu koIka bhAvathI kSaNika hovA chatAM dravyarUpe nitya che. ane AtmAne dravyarUpe nitya svIkArIe to nairAbhyadarzanano ayoga prApta thAya. mATe nairAmyadarzanathI klezanAza thAya che e prakArano bauddhano mata kSaNikatvarUpa bIjA vikalpathI yukta nathI. 8. zloka-nuM utthAna - zloka-DumAM kahyuM ke AtmAnA abhAvamAM ane AtmAnA kSaNiktamAM nairAbhyano ayoga che. tyAra pachI AtmAnA abhAvamAM nairAbhyano ayoga kema che. te zloka-nDanA uttarArdhamAM ane zloka-7mAM spaSTa karyuM, ane AtmAnA kSaNikatvamAM nirAbhyano ayoga kema che ? te zloka-8mAM spaSTa karyuM. have AtmAne kSaNika svIkArIe to traNa vikalpo thAya che, ane te traNa vikalponA baLathI paNa AtmA kSaNika siddha thaI zakato nathI, te batAvavA arthe kahe che - athavA AtmAno abhAva svIkArIe to nairAbhyano yoga thaI zakto nathI; kema ke AtmAno abhAva svIkAravAthI AtmA nathI te rUpa nairAgyano yoga to saMgata thAya, paraMtu AtmA na hoya to sadanuSThAna ane sadanuSThAnanA phaLano vicAra karavAnuM rahe nahi, chatAM nairAmyavAdI evA bauddho paNa vairAgyanA arthe narAmyavAdanuM sthApana kare che. tethI zabdathI nairAbhyano yoga hovA chatAM nairAzyanA kathananuM prayojana AtmAnA abhAvapakSamAM saMgata thAya nahi. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/mloka-9 vaLI AtmAno sarvathA abhAva hoya to nairAtmyane kahenAra, nairAtmyane sAMbhaLanAra ke nairAtmyane jonAra koI puruSa nathI tema prApta thAya, ane nairAtmyane kahenArA AdinI upalabdhi che. tethI siddha thAya che ke AtmAno sarvathA abhAva nathI tevuM graMthakArazrIe sthApana karyuM tethI nairAtmyavAdI bauddha kahe ke AtmAne ame kSaNika mAnIzuM. tethI kSaNa pachI AtmAno abhAva che, mATe nairAtmyano yoga thaze. tene graMthakArazrIe kahyuM ke jo kSaNa pachI AtmAno abhAva svIkAravAmAM Ave to mokSanAM anuSThAno ane mokSa phaLanI anupapatti thAya. tethI AtmAne kSaNika svIkArIne nairAtmyano yoga saMgata karI zakAya nahi ema pUrvamAM sthApana karyuM. have AtmAne kSaNika svIkArI na zakAya te spaSTa karavA arthe AtmAne kSaNika svIkAravAmAM traNa vikalpo thAya che te batAvIne temAM zuM doSa Ave che ? te spaSTa kare che 20 avataraNikA : kiJca kSaNiko hyAtmAbhyupagamyamAnaH svanivRttisvabhAvaH syAt, utAnyajananasvabhAvaH, utAho ubhayasvabhAvaH, iti trayI gatiH, tatrAdyapakSe Aha avataraNikArya : vaLI kSaNika AtmA svIkAro to svanivRttisvabhAvavALo AtmA thAya, athavA anyajananasvabhAvavALo AtmA thAya, athavA ubhayajananasvabhAvavALo AtmA thAya, e prakAre traNa vikalpo che. temAM-te traNa vikalpomAM, AdyapakSamAM=svanivRttisvabhAvavALo AtmA thAya e rUpa AdyapakSamAM, graMthakArazrI kahe che bhAvArtha: -- bauddhadarzanavALA AtmAne kSaNika svIkAre che, tene graMthakArazrI kahe che ke AtmA kSaNika che ema tame je svIkAro cho, te kSaNika AtmA potAnI nivRttinA svabhAvavALo che ? arthAt potAnA sarvathA astitvanA abhAvanA svabhAvavALo che ? athavA anyajananasvabhAvavALo che ? arthAt anyane janma ApavAnA svabhAvavALo che ? athavA ubhayasvabhAvavALo che ? arthAt svanI nivRtti kare ane anyanuM janana kare tevA ubhaya svabhAvavALo che ? A prakAre - Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 klezatAnopAyaDhAtrizikA/zloka-9 traNa vikalpo paDe che. temAM prathama ane dvitIya vikalpamAM zuM doSa prApta thAya che? te graMthakArazrI batAve che - zloka : svanivRttisvabhAvatve na kSaNasyAparodayaH / anyajanmasvabhAvatve svanivRttirasaGgatA / / 9 / / anvayArtha : kSaNa kSaNanuM AtmakSaNanuM svanivRtti mAvaa=svanivRtti svabhAvapaNuM svIkArAye chad=potAnI nivRttinuM svabhAvapaNuM svIkArAye chate, kaparo : ==aparano udaya na thAya bIjI kSaNamAM sadaza evI uttarakSaNano utpAda na thAya. janmasvamavalve anyane utpanna karavAnuM svabhAvapaNuM hota chate=AtmAnuM sadazaaparakSaNane utpanna karavAnuM svabhAvapaNuM hote chate, navRttirasatI svanI nivRtti asaMgata che=prathama kSaNavALA AtmAnI bIjI kSaNamAM nivRtti asaMgata che. I9 zlokArca - AtmakSaNanuM svanivRtisvabhAvapaNuM svIkArAye chate aparano udaya na thAya. anyane utpanna karavAnuM svabhAvapaNuM hote chate svanI nivRtti asaMgata che. ll9ll TIkA :__ svanivRttIti-svanivRttisvabhAvatve kSaNasya AtmakSaNasya, abhyupagamyamAne, nAparodayaH sadRzottarakSaNotpAdaH syAt, pUrvakSaNasyottarakSaNajananAsvabhAvatvAt / dvitIye tvAha-anyajanmasvabhAvatve sadRzAparakSaNotpAdakasvabhAvatve, svanivRttirasaGgatA, tadajananasvabhAvatvAdeva / / 9 / / TIkArca - nivRtti. svabhAvavat kSaNanuM AtmakSaNanuM, svanivRttisvabhAvapaNuM svIkArAye chad=prathama kSaNavALA AtmAnuM bIjI kSaNamAM potAnI nivRtti Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 klezatAnopAyAviMzikA/zloka-9 thavAnuM svabhAvapaNuM svIkArAye chate, aparano udaya=sadaza uttarakSaNano utpAda arthAt pUrvekSaNanA AtmA sadaza uttarakSaNanA AtmAno utpAda, na thAya; kema ke pUrvekSaNavALA AtmAnuM uttarakSaNavALA AtmAnA jatananuM asvabhAvapaNuM che. dvitIye tvIda - vaLI bIjA pakSamAM-ajanmasvabhAvatvarUpa bIjA pakSamAM, kahe che - sanana... svamAvatrAva . acajanmasvabhAvapaNuM hote chate prathama kSaNavALA AtmAmAM sadaza evA aparakSaNanA AtmAnuM utpAdakasvabhAvapaNuM hote chate, svanI nivRtti asaMgata che=prathama kSaNavALA AtmAnI bIjI kSaNamAM nivRtti asaMgata che; kema ke tenuM ajanasvabhAvapaNuM ja che=prathama kSaNavALA AtmAmAM potAnI nivRttinuM ajanasvabhAvapaNuM ja che. hA bhAvArtha :(1) svanivRttisvabhAvatvarUpa prathama pakSamAM AtmAnA kSaNikatvanI asiddhiH AtmAne kSaNika mAnanAra bauddha kahe che ke AtmAno potAnI nivRtti thavAno svabhAva che. tethI je kSaNamAM AtmA utpanna thayo te pachInI kSaNamAM te nivRttine pAme che, mATe AtmA kSaNika che. tene graMthakArazrI kahe che -- jo AtmAno nivRtti thavAno svabhAva hoya to bIjI kSaNamAM sadeza evA uttarakSaNavALA AtmAno utpAda thavo joIe nahi, paraMtu mAtra AtmAnI nivRtti thavI joIe; kema ke prathama kSaNavALA AtmAno uttarakSaNavALA AtmAne utpanna karavAno svabhAva nathI. AnAthI e prApta thAya che ke AtmAne svanivRttisvabhAvavALo svIkArIe to AtmA kSaNika siddha thAya, paraMtu kSaNa pachI zUnyanI prApti thavI joIe; paNa uttarakSaNamAM sadRza AtmA dekhAya che te saMgata thAya nahi. mATe svanivRttisvabhAva svIkArIne AtmA kSaNika che tema sthApana karI zakAya nahi. ; Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 I ! klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-9-10 (2) anyajanmasvabhAvavarUpa bIjApakSamAM AtmAnA kSaNikatvanI asiddhiH bIjI kSaNamAM sadaza AtmA dekhAya che tenI saMgati karavA mATe, kSaNikavAdI bauddha anyajanmasvabhAvatvarUpa bIjo vikalpa svIkAre to zuM doSa Ave che ? te graMthakArazrI batAve che -- jo AtmAno anyajanmasvabhAva che tema svIkAravAmAM Ave, to sadaza uttarakSaNavALo AtmA utpanna thAya che te saMgata thAya, paraMtu prathama kSaNavALo AtmA nivRtta thAya che tenI saMgati thAya nahi. tethI uttarakSaNamAM potAnuM astitva paNa prApta thAya ane sadaza anya AtmAnI paNa prApti thAya. ahIM prazna thAya ke potAnI nivRtti saMgata kema na thAya ? tethI graMthakArazrI kahe che -- AtmAnuM svanivRttijananasvabhAvapaNuM nathI arthAt bIjA vikalpa pramANe AtmAnuM mAtra anyajanmasvabhAvapaNuM che paraMtu svanivRttijananasvabhAvapaNuM nathI, mATe svanI nivRtti thAya nahi. INlI avataraNikA : tRtIye tvAha - avataraNikArya : vaLI trIjA vikalpamAMsubhayasvabhAvarUpa trIjA vikalpamAM, kahe chebhAvArtha : zloka-9nI avataraNikAmAM kSaNika AtmAne svIkAravA viSayaka traNa vikalpo batAvyA, ane zloka-9mAM svanivRttisvabhAvarUpa prathama vikalpa ane anyajanmasvabhAvarUpa bIjo vikalpa saMgata nathI tema batAvyuM. have kSaNikavAdI bauddha uttarakSaNamAM svanI nivRtti ane sadaza anya AtmAnI utpatti thAya che tenI saMgati karavA arthe kSaNika AtmAno ubhayasvabhAvarUpa trIjo vikalpa svIkAre, to kSaNikavAdI bauddhane zuM doSa prApta thAya che ? te graMthakArazrI batAve che - Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-10 cos : ubhayaikasvabhAvatve na viruddho'nvayo'pi hi / na ca taddhetukaH snehaH kintu karmodayodbhavaH / / 10 / / manvayArtha : ubhayaikasvabhAvatve=Gmayo svabhAvAjald defits mevA AtmAmai svanI uttarakSaNamAM nivRtti ane ane svathI anyanI uttarakSaNamAM utpatti 121 / 35 Gmaya svaramApA khota chate anvayo'pisavyaya pa na viruddhaH= vi25 nathI, casane taddhetukaH=mAtmAnitu snehaH na-sne nathI kintu paraMtu karmodayodbhavaH=bhanA yathI hamava thayelo moDanIya yathI Gr4 thayelo snehaH sne . // 10 // lokArtha : ubhayamekasvabhAvapaNuM hote chate anvaya paNa viruddha nathI, ane Atmadarzana hetuka sneha nathI, paraMtu karmodayathI udbhava=mohanIyakarmanA Gdhya nimita, sneha che. // 10 // TI : ubhayeti-ubhayaikasvabhAvatve-svanivRttisadRzAparakSaNobhayajananaikasvabhAvatve (svanivRttisadRzAparakSaNajananobhayaikasvabhAvatve)anvayo'pi hi na viruddhaH, yadeva kiJcinnivartate tadevAparakSaNajananasvabhAvamiti zabdArthAnyathAnupapattyaivAnvayasiddheH, uktobhayaikasvabhAvatvavatpUrvAparakAlasaMbandhaikasvabhAvatvasyApyavirodhAt, itthameva pratyabhijJAkriyAphalasAmAnAdhikaraNyAdInAM nirupacaritAnAmupapatteriti nirloThitamanyatra, na ca taddhetuka AtmadarzanahetukaH, snehaH kintu karmodayodbhavaH mohanIyakarmodayanimittakaH, ato nAyamAtmadarzanAparAdha iti bhAvaH / / 10 / / TIArtha : ubhayaikasvabhAvatve ..... anvayasiddheH, mayasvamAmai=svaniti35 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvArgizikA/zloka-10 |33 ane sadazaaparakSaNajananarUpa ubhayaekasvabhAvapaNAmAM avaya paNa viruddha tathI; kema ke je ja kAMIka tivartana pAme che te ja aparakSaNajanasvabhAvavALuM che, e prakAranA zabdanA arthanI anyathA anupapatti hovAne kAraNe ja= AtmAno avaya svIkAryA vagara e prakAranA zabdanA arthatI anupapatti, hovAne kAraNe ja, avayanI siddhi che. ahIM prazna thAya ke prathama kSaNavALA AtmAmAM svanivRttisvabhAvarUpa ane aparakSaNajananasvabhAvarUpa ekasvabhAva svIkAravAthI anvayanI prApti che, tema kema siddha thAya ? tethI bIjo hetu kahe che - 3masvabhAva .... virothAt, ukta ubhayaekasvabhAvatvanI jema prathama kSaNavALA AtmAmAM svativRttisvabhAvarUpa ane sadazaaparakSaNajagatasvabhAvarUpa ukta ubhayaekasvabhAvatvanI jema, pUrva-aparakAlasaMbaMdhaekasvabhAvatvano paNa avirodha che. rUtyameva ... nikitacitra, e rIte ja=AtmAno ubhayaekasvabhAva svIkAravAne kAraNe avayanI prApti che e rIte ja, nirupacarita pratyabhijJA, AtmAnI kriyA ane te kriyAnA phaLanA sAmAtAdhikaraNya AdinI upapatti hovAthI avayano virodha nathI ema saMbaMdha che. e prakAre anya graMthomAM graMthakArazrIe varNana karela che. prastuta zlokanA uttarArdhanuM utthAna : zloka-9nI avataraNikAmAM kSaNika AtmAnA svIkAramAM karelA traNa vikalpo kSaNikavAdamAM kaI rIte saMgata thatA nathI, te zloka-9 ane zloka-10nA pUrvArdhathI batAvyuM. have zloka-4mAM nairAjyavAdI bauddhano mata batAvatAM kahela ke AtmadarzanamAM dhruva sneha thAya che, tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che na ra... ti mAva: ane taddhatuka sneha nathI Atmadarzanahetuka sneha nathI, paraMtu karmanA udayathI uddabhava che=mohanIya karmanA udayanimittaka sneha che. AthI A=snehano uddabhava, Atmadarzanano aparAdha nathI, e prakAre bhAva che e prakAre prastuta zlokanA uttarArdhano bhAva che. 10 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-10 mudrita pratamAM nivRttizAparoyananane svabhAvatve pATha che, tyAM navRttisagaparakSaNanananoparvamAvatve pATha saMgata jaNAya che. tethI te mujaba pATha grahaNa karIne artha karela che. che samanvayogapi dina viruddha: - ahIM thiI e kahevuM che ke pUrvekSaNavALA AtmAno kathaMcit nAza to viruddha nathI, paraMtu pUrvekSaNa ane aparakSaNano anvaya paNa viruddha nathI. ja pUrvAparItasarvazvekSyamavarvArthavirodhAt - ahIM pa thI e kahevuM che ke ubhayaekasvabhAvatvano to virodha nathI, paraMtu pUrva-aparakAlasaMbaMdha eka svabhAvatvano paNa virodha nathI. A pramajJAjyiA7sAmAnadharakhyAvInAn - ahIM dri thI nirUpacarita saMsAra ane nirupacarita mokSanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha(3) ubhayaeka svabhAvatvarUpa trIjA pakSamAM AtmAnA kSaNikatvanI asiddhiH kSaNikavAda svIkAranAra bauddhane svanivRttisvabhAvarUpa prathama vikalpamAM ane anyajanmasvabhAvarUpa bIjA vikalpamAM graMthakArazrIe doSa batAvyo. tethI kSaNikavAdI bauddha ubhayasvabhAvarUpa trIjo vikalpa svIkAre ane kahe ke kSaNika evA AtmAno ubhayaekasvabhAva che arthAt je kSaNamAM AtmA utpanna thayo te AtmAno svanivRtti karavArUpa ane sadaza aparakSaNane utpanna karavArUpa ubhayaekasvabhAva che. tene graMthakArazrI kahe che - ubhayaekasvabhAva kSaNikavAdI svIkAre to prathama kSaNanA AtmAmAM ane bIjI kSaNanA AtmAmAM anvaya paNa viruddha nathI. kema anvaye viruddha nathI ? temAM graMthakArazrI yukti batAve che - prathama kSaNavALA AtmAmAM je kAMI nivartana pAme che te ja aparakSaNajananasvabhAva che arthAt prathama kSaNavALA AtmAnI je kAMI avasthA nivartana pAme che, te ja AtmA aparakSaNajananasvabhAvavALo che, e prakArano zabdano artha to ja saMgata thAya ke AtmAmAM anvaya svIkAravAmAM Ave. tethI anyathAanupapattirUpa hetuthI AtmAmAM anvayanI siddhi che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 klezatAnopAyadvAbiMzikA/zloka-10 kema anvayanI siddhi che ? temAM graMthakArazrI yukti batAve che - jema kSaNikavAdI bauddha prathama kSaNanA AtmAmAM ubhayaekasvabhAva svIkAryo, tenI jema pUrva-aparakAla sAthe saMbaMdharUpa ekasvabhAvatvano paNa avirodha prApta thAya che, mATe anvayano virodha nathI. kSaNikavAdI bauddhano Azaya e che ke vartamAnakSaNano AtmA bIjI kSaNamAM sarvathA nAza pAme che, tethI te AtmAmAM svanI nivRttino svabhAva che. vaLI jema vartamAnakSaNano AtmA sarvathA nAza pAme che, tema uttaranA svasadaza anya AtmAne te utpanna kare che. tethI vartamAnakSaNanA AtmAmAM svasadaza anyane janana karavAno paNa svabhAva che, ane AtmAmAM be svabhAva mAnavAmAM Ave to svabhAvanA bhedathI vastuno bheda prApta thAya. tethI eka AtmAne badale be AtmA svIkAravAnI Apatti Ave. te ApattinA nivAraNa mATe kSaNikavAdI bauddho AtmAmAM be svabhAva mAnatA nathI paraMtu ubhayaekasvabhAva mAne che arthAt AtmAno ubhayAtmaka ekasvabhAva che, te ekasvabhAva be kAryo kare che. (1) svanI uttarakSaNamAM nivRtti kare che, ane (2) svasadaza anya AtmAne utpanna kare che. A pramANe kSaNikavAdI bauddha svIkAre che. tene graMthakArazrI kahe che - ubhayaekasvabhAvavALA te AtmAmAM prathama kSaNamAM ane dvitIya kSaNamAM anvayano virodha prApta thato nathI, tethI AtmA kSaNika nathI tema siddha thAya che. ubhayaekasvabhAva mAnavAne kAraNe anvayano virodha kema nathI ? temAM graMthakArazrI yukti Ape che - jema- parvatamAM dhUmane joIne kahevAmAM Ave che ke parvatamAM vahni na hoya to dhUmanI upapatti thAya nahi, tethI anyathA-anupapattirUpa hetuthI dhUmane joIne vahninI siddhi thAya che. tema prastutamAM prathama kSaNanA ane dvitIya kSaNanA AtmAmAM anvaya svIkAravAmAM na Ave to "je prathama kSaNavALo AtmA kAMIka rUpe nivartana pAme che te ja bIjI kSaNavALA AtmAne utpanna Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-10 karavAnA svabhAvavALo che' e prakAranA zabdanA arthanI anupapatti thAya. tethI kSaNikavAdI bauddhane ubhayaekasvabhAva svIkAravo hoya to prathama kSaNanA ane dvitIya kSaNanA AtmAmAM anugata evuM koIka anvayi dravya che tema mAnavuM paDe; kema ke je nivRtana pAmavAnA svabhAvavALo prathama kSaNano AtmA che, te AtmAmAM anyane janana karavAnI zakti che, ane te jananazakti ja uttaranA AtmArUpe pariNamana pAme che tema mAnavuM paDe. ane tema svIkAravuM hoya to prathama kSaNamAM ane dvitIya kSaNamAM anvayi dravya svIkAravuM paDe. te kathanane spaSTa karavA mATe graMthakArazrI kahe che jema kSaNikavAdI bauddhe prathama kSaNanA AtmAmAM ubhayaekasvabhAva svIkAryo, tema pUrva-aparakALa saMbaMdha ekasvabhAvatvano paNa te AtmAmAM avirodha prApta thAya che; kema ke prathama kSaNano AtmA koIka avasthAthI nivartana pAmanAro ane uttaranI koIka avasthAne utpanna karavAnA svabhAvavALo che, tethI uttarakSaNamAM je utpanna thAya che te pUrvakSaNanA AtmAnuM kArya che, ane te kAryanI zaktirUpe rahela vastu anvayarUpe prApta thAya che. tethI kSaNikavAdI bauddhane ubhayasvabhAvarUpa trIjo vikalpa abhimata hoya to kacit anvayi evA AtmAne kSaNika svIkArI zake, paraMtu AtmAne sarvathA kSaNika svIkArI zake nahi. A rIte AtmA ekAMte kSaNika siddha thato nathI tema batAvyuM. have AtmAne kathaMcid anvayi svIkAravAthI ja pratyabhijJAnuM sAmAnAdhikaraNya ane kriyA ane tenA phaLanuM sAmAnAdhikaraNya nirupacarita saMgata thAya che; kema ke pratyabhijJAmAM anubhava che ke 'je bALakarUpe huM pUrvamAM hato te ja huM yuvAnarUpe chuM'. e prakAranA anubhavamAM bALakaavasthAnuM ane yuvAvasthAnuM sAmAnAdhikaraNya anvaya AtmAne svIkAravAthI saMgata thAya che. vaLI 'je meM kriyA karI tenA phaLane huM pAmyo' e prakAranuM kriyA ane phaLanuM sAmAnAdhikaraNya paNa anvaya evA AtmAne svIkAravAthI saMgata thAya che. prastuta zlokanA uttarArdhanuM utthAna : zloka-2mAM kahela ke tarkavAdI bauddho nairAtmyadarzananA yogathI klezahAnine icche che. tenA matane dUSaNa ApatAM zloka-6thI zloka-10nA pUrvArdha sudhI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-10-11 nirAbhyano ayoga che ema graMthakArazrIe yuktithI sthApana karyuM. tethI nairAbhyadarzana klezanAzano upAya nathI tema siddha thAya che. vaLI zloka-4mAM bauddhadarzananI yukti ApatAM kahela ke AtmAnA darzanamAM dhruva sneha utpanna thAya che. tethI have AtmAnA darzanamAM sneha utpanna thAya che te bauddhanuM kathana saMgata nathI, te batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che - mohanIyakarmanA udayanimittaka snehanI utpatti : Atmadarzanahetuka sneha nathI, paraMtu mohanIyakarmanA udayanimittaka sneha utpanna thAya che. Azaya e che ke zarIrAdithI atirikta mAro AtmA che tevo nirNaya thAya topaNa AtmA pratye sneha thAya tevo ekAMte niyama nathI, AthI ja kevalIne zarIrathI atirikta potAno AtmA pratyakSathI dekhAya che chatAM sneha thato nathI, paraMtu je AtmAmAM mohanIyakarmano udaya che te karmanA udayathI sneha utpanna thAya che. tethI sneha karavo e Atmadarzanano aparAdha nathI, paraMtu mohanIya karmanA udayano aparAdha che. ll1nA zloka-11nuM utthAna : zloka-10mAM graMthakArazrIe kahyuM ke Atmadarzanahetuka sneha nathI, paraMtu karmanA udayathI snehano udbhava che, tyAM bauddhadarzanavAdI kahe ke karmanA udayathI udbhava hovA chatAM, bAhya suMdara vastunA darzanathI bAhya vastu pratye sneha thAya che, tema Atmadarzananimittaka sneha thAya che tema anubhavathI svIkAravuM paDe, e prakAranI bauddhanI zaMkAne sAme rAkhIne nathI graMthakArazrI kahe che - avataraNikA : nanu yadyapyAtmadarzanamAtranimittako na snehaH, kSaNikasyApyAtmanaH svasaMvedanapratyakSeNa samavalokanAttadudbhavaprasagAt, kintu dhruvAtmadarzanato niyata eva snehodbhavastadgatAgAmikAlasukhaduHkhAvAptiparihAracintAvazyakatvAdityatrAha - Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 klezatAnopAyAviMzikA/zloka-11 avataraNikA : joke AtmadarzanamAtra nimittaka sneha nathI; kema ke kSaNika paNa AtmAnuM svasaMvedanapratyakSathI samavalokana hovAne kAraNe tenA udbhavano prasaMga che=kSaNika evA AtmAmAM snehanA uddabhavano prasaMga che, paraMtu dhruva AtmadarzanathI niyata ja snehano udbhava che; kema ke targata AgAmI kALa sukha-duHkhanI prApti ane parihAranI ciMtAnuM AvazyakapaNuM che=dhruva Atmagata AgAmI kALanA sukhanI prAptinI ciMtA ane duHkhanA parivAranI ciMtAnuM AvazyakapaNuM che, e prakAre bauddha svIkAravuM joIe ema kahIne AtmAne dhruva svIkAravA chatAM sneha nakkI ja thAya tevo niyama nathI te batAvavA graMthakArazrI kahe che - bhAvArtha - zloka-10mAM kahyuM ke Atmadarzanahetuka sneha nathI tyAM bauddhavAdI kahe che ke jema bAhya padArthanAM darzanathI te padArtha ramya jaNAya to te padArtha pratye sneha thAya che tema potAnuM astitva che tevI buddhi thAya to potAnA pratye sneha thAya arthAt rAga thAya che mATe Atmadarzanahetuka sneha mAnavAmAM virodha nathI. tene graMthakArazrI kahe che - AtmadarzanamAtranimittaka sneha nathI, paraMtu dhRvatva vizeSaNathI viziSTa Atmadarzananimittaka sneha che ema tAre kahevuM joIe; kema ke jo Atmadarzananimittaka sneha svIkAravAmAM Ave to kSaNika AtmAne mAnanAra bauddhavAdInA matamAM kSaNika evA AtmAnuM ekakSaNa svasaMvedana pratyakSa che, ane te kSaNamAM AtmA pratye sneha thavo joIe; ane kSaNa pachI te AtmA nAza thAya che tyAre je uttarano AtmA utpanna thAya che, te uttaranA AtmAne paNa te kSaNamAM svasaMvedanathI AtmAnuM pratyakSa che, tethI tene paNa AtmA pratye sneha thavo joIe. mATe Atmadarzanahetuka sneha svIkArIe to kSaNika evA AtmAmAM paNa sneha mAnavAno prasaMga Ave. tethI bauddhadarzanakAre kahevuM joIe ke dhruva AtmadarzanamAM sneha thAya che. dhruva AtmadarzanamAM kema sneha bauddhadarzanakArane svIkAravo joIe ? temAM yukti batAve che -- Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/bloka-11 39 jo AtmAne dhruva jovAmAM Ave to AtmAnA AgAmI kALanA sukhanI prAptinI ciMtA thAya che, ane AgAmI kALanA du:khanA parivAranI ciMtA thAya che, ane A ciMtA AtmAnA snehathI thAya che tema bauddha svIkArI zake. A prakAranI bauddhane Apatti ApIne graMthakArazrI dhruva AtmadarzanathI paNa sneha thato nathI, ane kSaNika AtmadarzanathI paNa sneha thato nathI, paraMtu upaplavathI= saMklezathI, sneha thAya che, te batAvavA arthe zlokamAM kahe che - zloka : dhruvekSaNe'pi na prema nivRttamanupaplavAt / grAhyAkAra iva jJAne'nyathA tatrApi tad bhavet / / 11 / / anvayArtha: jJAne praDhiAra rUrvajJAnamAM grAhyAkAranI jema=bauddhamatAnusAra jJAnamAM grAhyAkAra nathI tenI jema, anuparNavA=anupaplavane kAraNe nivRtta prema= nivRtta thayelo prema dhruvekSanDapi =dhruva ikSaNamAM paNa nathI dhruva AtmadarzanamAM paNa nathI. anyathA anyathA-upaplava vagara paNa dhruva AtmadarzanamAM prema svIkAravAmAM Ave to, tetrApa tyAM paNa=kSaNika AtmadarzanamAM paNa tad mave=te thAya=prema thAya. ll11il. zlokArca - jJAnamAM grAhyAkAranI jema anuplivane kAraNe nivRtta thayelo prema dhruva IkSaNamAM paNa nathI. anyathA-upaplava vagara paNa dhruva AtmadarzanamAM prema svIkAravAmAM Ave to, kSaNika AtmadarzanamAM paNa prema thAya. I11] TIkA - . dhruvekSaNe'pIti-dhruvekSaNe'pi-dhruvAtmadarzane'pi, na prema samutpattumutsahate nivRttam uparatam, anupaplavAt saMklezakSayAt, visabhAgaparikSayAbhidhAnAt, jJAne grAhyAkAra iva bhavanmate, upaplavavazAddhi tatra tadavabhAsastadabhAve tu tatrivRttiriti, tathA ca siddhAnto vaH- "grAhyaM na tasya, grahaNaM na tena, jJAnAntaragrAhyatayApi shuunym| tathApi ca jJAnamayaH prakAzaH, pratyakSarUpasya tathA''virAsIt" / / 1 / / iti, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-11 anyathopaplavaM vinApi dhruvAtmadarzanena premotpattyabhyupagame tatrApi tvanmataprasiddhAtmanyapi tatprema bhavet, AtmadarzanamAtrasyaiva lAghavena premahetutvAt, dhruvatvabhAvanameva mohAditi tu svavAsanAmAtramiti na kiJcidetat / / 11 / / TIkArca - dhruvekSaneDapi... satsaMrakSayA, dhruva ikSaNamAM paNa=dhruva AtmadarzanamAM paNa, nivRtta thayelo=uparata thayelo, prema utpanna thavA mATe utsAhita thato nathI; kema ke anupaplava che=saMklezano kSaya che. saMklezano kSaya kema che temAM hetu kahe che - vimA .... mAnA, bauddhamatAnusAra mukta AtmAomAM vibhAgaparikSayanuM abhidhAna che. dhruva AtmadarzanamAM paNa nivRtta thayelo prema usthita thato nathI ema pUrvamAM kahyuM, te konI jema usthita thato nathI ? te batAve che - jJAne..... mavanmate, tamArA manamAM=bauddhanA matamAM, jJAnamAM grAhyAkAranI jema-jJAnamAM grAhyAkAra utthita thato nathI tenI jema, dhruva AtmadarzanamAM paNa prema usthita thato nathI, ema saMbaMdha che. 35 . nivRttiriti, je kAraNathI upaplavanA vazathI temAM=jJAnamAM, teno avabhAsa che=grAhya AkArano avabhAsa che, vaLI tenA abhAvamAMupaplavanA abhAvamAM, tenI nivRtti chekagrAhya AkAranI nivRtti che, ethI upaplavanA abhAvamAM jJAnamAM grAhAkAra bauddhamatAnusAra prApta thato nathI, e prakAre saMbaMdha che. tathA siddhAnto va: - ane te prakAre upaplavanA abhAvamAM jJAnamAM grAhAkAranI nivRtti thAya che te prakAre, tamAro=bauddho, siddhAMta che. "prAhyuM .... virAsI" "tenuM grAhya nathI=upaplava vagaranA jJAnanuM koI grAhya nathI, tenA vaDe grahaNa nathI=upaplava vagaranA jJAna vaDe grahaNa nathI. jJAnAMtaragrAhyapaNAthI paNa zUnya che te jJAna anyajJAnathI grAhya nathI, topaNa pratyakSarUpano jJAnamaya prakAza te prakAre virAsI=pragaTa hato." Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-11 rUti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. anyathA ..... bhavet anyathA=upaplava vagara paNa dhruva AtmadarzanathI premanI utpatti svIkAra karAye chate, tyAM paNa=tamArA matamAM prasiddha evA AtmAmAM paNa arthAt kSaNikavAdI bauddhanA matamAM prasiddha evA kSaNika AtmAmAM paNa, te=prema, thAya. A rIte graMthakArazrIe zlokanA kathanathI sthApana karyuM ke upaplavane kA2Ne prema thAya che. ane AtmAmAM upaplava cAlyo jAya che tyAre dhruva AtmadarzanamAM paNa prema thato nathI ane kSaNika AtmadarzanamAM paNa prema thato nathI; ane upaplava vagara AtmadarzanamAM prema svIkAravAmAM Ave to kSaNika AtmAmAM paNa prema avazya thAya. A kathanathI kSaNikavAdI bauddhanuM kayuM kathana artha vagaranuM che te batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che ..... - Atmadarzana tat / / bauddhane koIke Apatti ApI ke AtmadarzanamAM prema thAya che tema svIkArI zakAya nahi, paraMtu dhruva AtmadarzanamAM prema thAya che tema mAnavuM paDe. tethI kSaNikavAdI bauddha kahe che ke dhruva AtmadarzanamAM prema svIkAravAthI gaurava doSanI prApti che, mATe lAghavathI AtmadarzanamAtranuM ja premahetupaNuM hovAthI ane dhruvatvanuM bhAvana ja mohane kAraNe hovAthI dhruva AtmadarzanamAM prema che tevo bhrama thAya che, e prakAranuM bauddhanuM kathana svavAsanAmAtra che, ethI A=kSaNikavAdI evA bauddhanuM kathana, artha vagaranuM che. / / 11 / / 41 * dhruvekSaiDapi=dhruvAtmaneSa - ahIM pithI e kahevuM che ke anupaplavane kAraNe nivRtta thayelo prema kSaNika AtmadarzanamAM to nathI paraMtu dhruva AtmadarzanamAM paNa nathI. * tAvi=tvannataprasiddhAtmapi - ahIM vithI e kahevuM che ke upaplava vagara dhruva AtmamAM jo prema thAya to tArA matamAM prasiddha evA kSaNika AtmAmAM paNa prema thAya. bhAvArtha : zloka-10mAM graMthakArazrIe kahela ke Atmadarzanahetuka sneha nathI, paraMtu karmanA udayathI thayelo sneha che. tethI bauddha darzanavAdI kahe ke bAhya suMdara Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-11 padArthanA darzanathI sneha thAya che, tema AtmadarzanathI paNa AtmA pratye sneha thAya che, tema mAnavuM joIe. tene graMthakArazrI kahe che - saMklezano abhAva ja snehanI anutpattinuM kAraNa - jo AtmadarzanathI sneha thAya che tema tamAre mAnavuM hoya to dhruva AtmadarzanathI sneha thAya che tema mAnavuM joIe, ane evuM na mAno to kSaNikavAdamAM paNa kSaNika evA AtmAnuM svasaMvedana hovAthI sneha thavo joIe. tethI AtmAne kSaNika mAnavA chatAM paNa AtmadarzanathI sneha svIkAranArane AtmA pratye snehanI prApti thAya. mATe kSaNikavAdI bauddha kahevuM joIe ke AtmadarzanathI sneha thato nathI paraMtu dhruva AtmadarzanathI sneha thAya che. AthI ja dhruva Atmadarzana karanArane potAnA AtmAnI bhaviSyanI ciMtA thAya che. vastutaH dhruva AtmadarzanathI paNa sneha thato nathI ke kSaNika AtmadarzanathI paNa sneha thato nathI, paraMtu cittamAM mohanIya karmanA udayathI thayelA saMklezathI sneha thAya che; ane je yogIonA cittamAM mohanIyakarmanA udayanA abhAvane kAraNe saMklezano abhAva varte che temanA cittamAMthI sneha nivRtta thAya che. tethI teo AtmAne dhruva jue topaNa teone sneha thato nathI. ane saMkleza vagara paNa dhruva AtmadarzanamAM sneha thAya che tema svIkAravAmAM Ave, to AtmAne kSaNika svIkAravAmAM paNa AtmA pratye snehanI prApti thAya; kema ke kSaNikavAdI matAnusAra je kSaNamAM AtmA che te kSaNamAM te AtmAne potAnuM svasaMvedana pratyakSa che, mATe tene potAnA Atmadarzanane kAraNe avazya sneha thavo joIe. tethI snehanI nivRtti koIne saMbhave nahi. A kathanathI zuM phalita thAya che ? te graMthakArazrI batAve che - bauddha darzanavAdIne koIe Apatti ApI ke dhruva ikSaNamAM AtmA pratye sneha thAya che tema tamAre svIkAravuM joIe. tenA samAdhAnarUpe bauddhadarzanavAdI kahe che ke lAghavathI AtmadarzanamAtranuM ja snehahetupaNuM che; kema ke dhRvatva vizeSaNathI viziSTa AtmAne snehanuM kAraNa svIkAravAmAM gauravanI prApti che, tethI AtmadarzanamAtra ja snehano hetu che tema mAnavuM ucita che. ane AtmA kSaNika hovA chatAM dhRvatvanuM bhAna mohathI thAya che, tethI dhruva AtmA mAnIne WWW.jainelibrary.org - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-11 43 AgAmI kALanI ciMtA thAya che. A prakAre bauddhanuM kathana yuktirahita che; kema ke AtmadarzanamAtranuM premahetupaNuM che tema bauddhadarzanavAdI svIkAre, to dareka AtmAne svasaMvedanakSaNamAM Atmadarzana che, tethI prema vagaranA AtmAnI prApti saMbhave nahi. vastutaH bauddhadarzanavAdI paNa visabhAgano parikSaya mAne che, ane teno artha e prApta thAya ke cittamAM visadaza pariNAmanuM saMtAna-saMtati jenI nAza thaI gaI che, evA yogIonuM citta visabhAga parikSayavALuM che. ane temanA cittamAM bAhya padArthonA bhAvo pramANe rAgAdi bhAvo thatA nathI, tethI sadA eka sarakhA pariNAmavALuM temanuM citta varte che, ane te visabhAgaparikSaya te saMklezanA abhAvarUpa che. mATe saMklezano abhAva ja snehanI anutpattinuM kAraNa che tema mAnavuM joIe, paraMtu Atmadarzana snehanI utpattinuM kAraNa che tema mAnavuM ucita nathI. vizeSArtha : AtmA bAhya padArthone joIne ramya padArtho pratye sneha kare che, tema potAnA AtmA pratye paNa potAne sneha varte che. A sneha jIvamAM vartatA mohanIyakarmanA udayathI thAya che ane anAdinA mohanIya karmanA saMskArothI thAya che. upadezAdinI sAmagrIthI yogya jIvane samyag bodha thAya ke AtmAno svabhAva koI padArtha sAthe saMga karavAno nathI, paraMtu AtmAno asaMga svabhAva che, ane te asaMga svabhAva pratye AtmAne pakSapAta pragaTa thAya, ane te asaMga svabhAvane pragaTa karavA arthe bhagavAnanA vacanAnusAra tenA upAyono bodha kare, ane bhagavAne batAvelA asaMga svabhAvane pragaTa karavAnA upAyone sevIne yogImAM jyAre asaMga anuSThAna pragaTe che, tyAre upaplavano kSaya thAya che. ane upaplavano kSaya thavAne kAraNe koI padArtha pratye yogIne sneha thato nathI, tethI te yogI AtmAne dhruva che tema jANe topaNa sneha na thAya. AthI sneharahita evA vItarAga paramAtmA AtmAne dravyarUpe dhruva jANe che ane paryAyarUpe kSaNika jANe che, topaNa, temane AtmAnA kSaNika paryAyo pratye paNa sneha thato nathI ane dhruva AtmA pratye paNa sneha thato nathI. mATe tArkika evA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-11-1ra bauddho AtmadarzanathI sneha thAya che tema svIkArIne nairAbhyadarzanane klezanAzano upAya kahe che, te ucita nathI. paraMtu klezanAzano upAya samyagu jJAna ane sabhya jJAnathI niyaMtrita samyak kriyA che, tema graMthakArazrIe zloka-1mAM kahela che tenI siddhi thAya che. ll11TI avataraNikA : zloka-1mAM graMthakArazrIe klezanAzano upAya samyam jJAna ane samyam anuSThAna che tema batAvyuM. tyArapachI tarkavAdI bauddho vairAbhyadarzanane klezakAzano upAya kahe che te batAvIne, te yuktirahita che tema zloka-11 sudhI sthApana karyuM. have pAtaMjaladarzanakAra klezanAzano upAya zuM kahe che? te batAvavA arthe kahe che - zloka : vivekakhyAtirucchetrI klezAnAmanupaplavA / saptadhA prAntabhUprajJA kAryacittavimuktibhiH / / 12 / / anvayArtha - vivimu#ifma =kArya ane cittanI vimuktithI=kAryanI vimuktithI ane cittanI vimuktithI satA=sAta prakAre prAntamprajJa anuvartava=prAMtabhUprajJAvALI atupaplavavALI vivedhyAti =vivekakhyAti kansezanI= phlezono ucchetrIuccheda karanArI che. 12 zlokArca - kAryanI ane cittanI vimuktithI sAta prakAre prAMtaprajJAvALI, anupaplavavALI vivekakhyAti phlezono uccheda karanArI che. ll12aaaa TIkA - viveketi-vivekakhyAtiH pratipakSabhAvanAbalAdavidyApravilaye vinivRttajJAtRtvakartRtvAbhimAnAyA rajastamomalAnabhibhUtAyA buddharantarmukhAyAzcicchAyAsaGkrAntiH (buddherantarmukhA yA cicchAyAsakrAntiH) anupaplavA= Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/bloka-12 antarAntarAvyutthAnarahitA, klezAnAmucchetrI, yadAha - " vivekakhyAtiraviplavA hAnopAya:" [2-26] sA ca saptathA saptaprAreH (=saptaprA7:) prAntamUprajJAsklsaalmbnsmaadhipryntbhuumidhiirbhvti kAryacittavimuktibhizcatustriprakArAbhiH / tatra na me jJAtavyaM kiJcidasti, kSINA me klezAH, na me kSetavyaM kiJcidasti, adhigataM mayA hAnaprAptavivekakhyAtiriti (adhigataM mayA jJAnam, prAptA vivekakhyAtiriti ) kAryaviSayanirmalajJAnarUpAzcatasraH kAryavimuktayaH, caritArthA me buddhiguNAH kRtAdhikArA (caritArthA me buddhiH, guNA hRtAdhikArA) mohabIjAbhAvAt kuto'mISAM prarohaH, sAtmIbhUtazca me samAdhiriti svarUpapratiSTho'hamiti guNaviSayajJAnarUpAstisraH cittavimuktaya iti, tadidamuktaM- "tasya saptadhA prAntamU(mi:)prajJA" [2-27] rUta / / 2 / / TIkAryaH vivekakhyAti cchetrI, pratipakSabhAvanAnA baLathI=avighAnA kAraNe anityAdimAM nityAdibuddhinA nivartananA upAyabhUta evI pratipakSabhAvanAnA baLathI, avidyAno pravilaya thaye chate, vinivRtta jJAtRtvanA kartRtvanA abhimAnavALI raja ane tamomalathI anabhibhUta evI buddhinI aMtarmukha je cicchAyAnI saMkrAti vivekakhyAti che, te anupaplavavALI=vacce vacce vyutthAnarahita, evI vivekakhyAti klezono uccheda karanArI che. ..... yavAda - jene=zlokanA pUrvArdhamAM kahyuM tene pAtaMjalayogasUtra 2/26mAM kahe che 45 "viveja ............. hAnopAyaH", "aviplavavALI evI vivekakhyAti hAnano upAya che--klezanA nAzano upAya che." ..... sA ca mati, ane te=vivekakhyAti, cAra prakAre kAryanI vimuktithI ane traNa prakAre cittanI vimuktithI sAta prakAravALI prAMta-bhU-prajJA che= sakala sAlaMbanasamAdhinI paryaMtabhUmivALI buddhi che. temAM prathama kAryavimuktinI cAra prakAranI prAMtabhU prajJAnuM svarUpa batAve Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA|zloka-12 tatra AryavimukhyaH, tyAM=sAta prakAratI prAMta-bhU-prajJAmAM, (1) mane kAMI jJAtavya tathI, (2) mArA klezo kSINa thaI gayA che, mAre kAMI kSetavya=kSINa karavA yogya nathI, (3) mArA vaDe jJAna prApta karAyuM che, (4) (mArA vaDe) vivekakhyAti prApta karAI che, e prakAre kAryaviSayaka nirmaLa jJAnasvarUpa cAra kAryavimuktio che. have traNa prakAranI cittavimuktio batAve che -- 46 ..... caritArthA cittavimuya kRti, (1) mArI buddhi caritArtha che, (2) guNo hataadhikAravALA che, tethI mohabIjanA abhAvane kAraNe Ano= guNoto, praroha kyAMthI thAya ?, (3) mane samAdhi sAtmIbhUta thayelI che, ethI svarUpapratiSTha huM chuM. e prakAre guNaviSayajJAnarUpa traNa cittavimuktio che. kRti zabda sAta prakAranI prAMta-bhU-prajJAtA kathananI samAptisUcaka che. tavimu - te A=zlokanA uttarArdhamAM kahyuM te A, pAtaMjalayogasUtra 2/27mAM kahevAyuM che "tasya prajJA / / " kRti / / "tenIvivekakhyAtinI sAta prakAre prAntabhUmivALI prajJA che." - rUti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. / / 12 / / * buddherantanuM vAyazthicchAyAsAntiH - mudritapratamAM pATha che, tyAM buddherantarmuhA yA picchAyAsanti: pATha rAjamArtaMDa pramANe saMgata jaNAya che. sA = saptA saptaprAra: mudritapratamAM pATha che, tyAM sA pa saptA=saptapraIRI: pATha saMgata jaNAya che. * adhita mayA dAnaprAptavivejJAtiH pATha che, dhAtuM mayA jJAnam, prAptA vivejJAtiH e pramANe rAjamArtaMDa TIkA pramANe pATha saMgata jaNAya che. * caritAryA me vRddhinu kRtadhiArAH pratamAM pATha che, tyAM ritArthA me vRddhi:, muLA daitAdhiArA: pATha rAjamArtaMDa pramANe saMgata jaNAya che. bhAvArtha: zloka-1mAM graMthakArazrIe samyag jJAna ane samyak kriyAthI klezanAza thAya Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-12 47 che tema kahyuM, te samyaguM jJAna ane samyaka kriyA prakarSane pAmIne asaMgaanuSThAnanI bhUmikAne pAme tyAre AtmA asaMgapariNAmavALo bane che. tethI asaMgaanuSThAnathI klezanAza thAya che e prakArano artha prApta thAya che. te asaMgaanuSThAnane pAtaMjaladarzanakAra vivekakhyAti kahe che. pAtaMjalamatAnusAra vivekakhyAtinuM svarUpa : prakRti ane puruSa e benA bhedanuM prakarSavALuM jJAna te vivekakhyAti che. te jJAnane kAraNe buddhi asaMzleSavALI bane che, tethI asaMgaanuSThAnanuM nAmAMtara vivekakhyAti che. A vivekakhyAtinuM svarUpa batAvatAM pAtaMjaladarzanakAra kahe AtmAmAM anAdikALathI avidyA pravarte che, ane yogI avidyAnA nAzanA upAyarUpa pratipakSanuM bhAvana kare tyAre te pratipakSanA bhAvanathI avidyAno nAza thAya che, ane avidyAno nAza thavAthI buddhimAM bAhya padArthonuM jJAtRtva ane kartutvanuM abhimAna nivRtta thAya che, tethI buddhi raja ane tamomaLathI anabhibhUta bane che arthAt rAgAdi vikAra vagaranI bane che, ane rAgAdi vikAra vagaranI banelI buddhi aMtarmukha thAya che arthAt puruSanA svarUpane jovA mATe abhimukha thAya che. te vakhate buddhimAM puruSanI cichAyAnI je saMkrAMti thAya che te vivekakhyAti che. pAtaMjalamatAnusAra anupaplavavALI vivekakhyAtithI klezono nAza : vivekakhyAti jyAre upaplava vagaranI thAya che=vaca-vacamAM vyutthAnadazArahita bane che, tyAre te vivekakhyAti phlezono uccheda karanArI che. vivekakhyAti vakhate yogInA cittamAM vartatI sAta prakAranI pariNati : vivekakhyAti vakhate yogInuM citta kevuM hoya che ? te batAvavA arthe zlokanA uttarArdhamAM kahe che -- sakalasAlaMbana samAdhinA paryatabhUmivALI sAta prakAranI buddhi vivekakhAtirUpa che. tethI e prApta thAya ke yogI saMsAranA uccheda arthe uttama AlaMbano le che, tethI saMsAranA bhAvothI vikAra vagaranuM temanuM citta bane che, te sAlaMbanasamAdhirUpa Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-12 che. AvA prakAranI jeTalI sAlaMbanasamAdhi che, tenAthI paNa utkarSavALI aMtimabhUmivALI buddhi che, te vivekakhyAti che; ane te vivekakhyAtimAM sAta prakAranI pariNati varte che. te sAta prakAranI pariNatimAM cAra prakAranI pariNati kAryavimuktirUpa che=koI kArya sAdhavAnuM potAne rahyuM nathI tevI buddhi thavAne kAraNe, cAra prakAranI kAryanI buddhithI rahita evI yogInI pariNati hoya che. ane traNa prakAranI pariNati cittavimuktirUpa che=saMsArI jIvomAM traNa prakAranAM citto vartatAM hoya che, te traNa prakAranAM cittothI rahita evI yogInI pariNati che. cAra prakAranI kAryavimuktinuM svarUpa : (1) mAre kAMI jJAtavya nathI, tevI pariNati :- saMsArI jIvone navuM navuM bhaNavAnI jijJAsA hoya che, ane saMsArathI vimukta thayelA prAraMbhika bhUmikAvALA yogIone paNa tattva jANavAnI jijJAsA hoya che; paraMtu jyAre vivekakhyAti pragaTe che tyAre vivekakhyAtivALA yogIne AtmAnA pAramArthika svarUpa sivAya kAMI jJAtavya rahetuM nathI; ane AtmAnuM pAramArthika svarUpa potAne saMvedana thaI rahyuM che, tethI te vakhate yogInI buddhimAM kAMI jJAtavya nathI. mATe jJAtavyanA vikalpothI para yogInI buddhi vivekakhyAtimAM hoya che. (2) mArA klezo kSINa thaI gayA che, mAre kAMI kSetavya nathI, tevI pariNati:saMsArI jIvone pratikULa bhAvo kSetavya che. AthI rogAdine dUra karavA mATe saMsArI jIvo sadA tatpara hoya che; ane tattvamArga tarapha vaLelA yogIone paNa potAnA cittamAM vartatA klezo kSetavya che. tethI AdyabhUmikAnA yogIo mATe klezo letavya che; paraMtu vivekakhyAtivALI paryata bhUminI buddhi pragaTe che tyAre, vivekakhyAtivALA yogInA lezo kSINa thayelA hoya che arthAtu naSTa thayelA hoya che, tethI tevA yogIo mATe kSetavya kAMI nathI. mATe kSetavyanA vikalpothI para yogIonI buddhi vivekakhyAtimAM hoya che. (3) meM jJAna prApta karyuM che, tevI pariNati :- saMsArI jIvone jJAna prApta thayeluM hovA chatAM adhika adhika jJAnaprAptinI icchA varte che; kema ke prApta thayelA jJAnathI temanuM citta saMtoSavALuM nathI. tema yogamArga tarapha vaLelA prAraMbhika bhUmikAvALA yogIone paNa saMsAranA svarUpanuM kAMIka jJAna prApta Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezaNAnopAyadvAciMzikA/zloka-12 49 thayuM che, ane zAstraadhyayanathI kAMIka yogamArganuM paNa jJAna prApta thayuM che, topaNa teo tattvanI jijJAsAthI adhika adhika jJAna prApta karavA mATe yatna karatA hoya che; jyAre vivekakhyAtivALA yogIone potAne je jJAna prAptavya hatuM te prApta thaI cUkyuM che, tethI adhika jJAnaprAptiviSayaka icchA nathI, mATe prAptavya jJAnanA vikalpothI para yogIonI buddhi vivekakhyAtimAM hoya che. (4) mane vivekakhyAti prApta thaI che, tevI pariNati - saMsArI jIvone jJAna prApta karIne jJAnanA phaLanI prAptinI icchA hoya che, tethI jJAna prApta karyA pachI jJAnathI iSTanI prApti mATe udyama kare che. tema yogamArga tarapha vaLelA prAraMbhika bhUmikAvALA yogIo paNa jJAna prApta karyA pachI te jJAnane AcaraNAmAM yojIne samAdhinI prApti mATe yatna karatAM hoya che; jyAre vivekakhyAtivALA yogIne to sarva yogamArganI aMtimabhUmikArUpa vivekakhyAti prApta thaI cUkelI che. mATe prApta karavA viSayaka vikalpothI para yogIonI buddhi vivekakhyAtimAM hoya che. A prakAre kAryaviSayaka nirmaLa jJAnarUpa cAra kAryavimuktio vivekakhyAtimAM hoya che. traNa prakAranI cittavimukitanuM svarUpa : (5) mArI buddhi caritArtha che, tevI pariNati - saMsArI jIvone padArtha viSayaka kAMIka jJAna thAya topaNa adhika adhika jANavAnI jijJAsA varte che, paraMtu potAnI buddhi caritArtha thaI che tevo zAMta vikalpa cittamAM vartato nathI. tema yogamArgamAM pravRtta prAraMbhika bhUmikAvALA yogIone paNa yogamArganuM kAMIka jJAna thAya che tyAre, pote bhAgyazALI che ke potAne yogamArgano avagama thayo che tevI buddhi thavA chatAM, haju buddhine atizayita karavAnI icchA varte che. tethI yogamArgano vizeSa bodha karavA mATe udyama kare che; paraMtu vivekakhyAtivALA yogIonI buddhi sarva utsukatAthI para hoya che. tethI potAnI buddhi caritArtha thayelI che tevo zAMtarasa varte che. mATe sarva kutuhalarUpa utsukatAthI para yogIonI buddhi vivekakhyAtimAM hoya che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-12-13 (6) mArA guNo hataadhikAravALA che, tethI mohanA bIjano abhAva hovAthI buddhinA guNono praroha kyAMthI hoya ? tevI pariNati :- buddhinA traNa guNo che : sattva, rajas ane tamas. e traNa guNomAMthI saMsArI jIvone sattvaguNa sukhano anubhava karAve che, 2joguNa duHkhano anubhava karAve che, ane tamoguNa mohano anubhava karAve che; paraMtu yogInI buddhimAM vartatA sattva, 2jasa ane tamoguNa hRtaadhikAravALA hoya che arthAt buddhinA guNono je kArya karavAno adhikAra che te cAlyo gayo che. tethI yogInI buddhimAM mohanA bIjano abhAva hovAthI buddhinA guNono praroha kyAMthI hoya ? mATe buddhinA guNonA vikAro yogInI buddhimAM vartatA nathI. tethI vivekakhyAtimAM yogInI buddhi vikAra vagaranI hoya che. 50 (7) mane samAdhi sAtmIbhUta thayelI che, ethI huM svarUpapratiSTha chuM, tevI pariNati :- vivekakhyAtivALA yogInA cittamAM samAdhi prakRtibhUta thayelI che, tethI vivekakhyAtivALA yogI potAnA svarUpamAM pratiSThita che. A prakAranI vivekakhyAtimAM yogInI buddhi hoya che. A prakAre guNaviSayaka jJAnasvarUpa A traNa cittanI pariNatio vivekakhyAtimAM hoya che. sArAMza: saMkSepathI e phalita thAya che ke vivekakhyAtivALA yogInI buddhi sarva vikalpothI para, sadA eka prakAranA zAMtarasanA pravAhavALI hoya che, je saMga vagaranA nistaraMga AtmAnA svarUpanA anubhavasvarUpa che. 12 avataraNikA : zloka-12mAM kahyuM ke anupaplavavALI evI vivekakhyAti klezonA ucchedane karanArI che. have avidyA Adi pAMca klezono nAza vivekakhyAtithI kaI rIte thAya che ? te spaSTa karavA arthe kahe che zloka H balAnnazyatyavidyAsyA uttareSAmiyaM punaH / prasuptatanuvicchinnodArANAM kSetramiSyate / / 13 / / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa1 klezaNAnopAyadvAciMzikA/zloka-13 anvayArca - :=AnA=vivekakhyAtinA, vatA baLathI vidyA=avidyA nati= nAza pAme che. punaH=vaLI rU-A-avidyA prasutRtinuvicchitrolAra=pramukha, tanu, vicchinna ane udAra evA sattareSAM uttaronuM asmitA, rAga, dveSa ane abhinivezanuM kSetrakSetra rUtemanAya che. ll13mAM zlokArca - vivekakhyAtinA baLathI avidhA nAza pAme che. vaLI avidhA prasupta, tana, vicchinna ane udAra evA utaronuM asmitA AdinuM, kSetra manAya che. [1 TIkA : balAditi-asyA vivekakhyAterbalAdavidyA nazyati, iyaM-avidyA, punaruttareSAm asmitAdInAM klezAnAM prasuptatanuvicchinnodArANAM kSetramiSyate, tduktN"mavadya kSetramuttareSAM prasuptatanuvicchinnovAra pAm" [2-4] kRti pArUAA TIkArca - masyA ... rUSa, AnA=vivekakhyAtinA, baLathI avidyA nAza pAme che. vaLI A avidyA, prasupta, tanu, vicchinna ane udAra evA uttaronuM asmitA Adi klezonuM, kSetra manAya che. talm - teauttaranA asmitA Adi klezonuM avidhA kSetra che ema zlokamAM kahyuM ke, pAtaMjala yogasUtra 2/4mAM kahevAyuM che - "vidyA ..... savAra pAm" ti !"prasupta, tabu, vicchinna ane udAra evA uttaranA klezonuM avidyA kSetra che." tti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. 13 bhAvArtha - pAtaMjalamatAnusAra vivekakhyAtithI avidhA Adi klezono nAza kaI rIte thAya che? tenuM svarUpa : zloka-12mAM kahyuM ke vivekakhyAti phlezono nAza kare che. pAtaMjalamatAnusAra Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-13 (1) avidyA, (2) asmitA, (3) rAga, (4) dveSa ane (5) abhiniveza, ema pAMca prakAranA klezo che. tethI have vivekakhyAtithI kaI rIte klezo nAza pAme che ? te batAvatAM kahe che - vivekakhyAtinA baLathI avidyA nAza pAme che ane avidyA uttaranA cAra prakAranA klezonuM kSetra AdhArasthAna che. tethI vivekakhyAtithI avidyAno nAza thAya to asmitA Adi cAra prakAranA klezonA AdhArabhUta avidyAno nAza thavAthI te klezo paNa kramasara nAza pAme che. mATe vivekakhyAti avidyAnA nAza dvArA sarvaklezonA nAzanuM kAraNa che. te asmitAdi klezo prasupta, tana, vicchinna ane udAra ema cAra bheTavALA che, jenuM svarUpa graMthakArazrI svayaM AgaLa batAve che. vizeSArtha - zloka-12mAM graMthakArazrIe kahela ke sAta prakAranI prAMtabhUmiprajJAvALI vivekakhyAti klezono uccheda karanArI che, ane zloka-12nI TIkAmAM vivekakhyAtinuM svarUpa batAvatAM kahyuM ke pratipakSanA bhAvanathI avidyAno vilaya thaye chate aMtarmukha thayelI buddhi vivekAtirUpa che. tethI pratipakSanA bhAvanathI avidyAno nAza thAya che ane tenAthI vivekakhyAti pragaTe che, ane A vivekakhyAti sakala sAlaMbanasamAdhinI aMtima bhUmikArUpa che tema batAvela che; jyAre prastuta zlokamAM kahyuM ke vivekakhyAtinA baLathI avidyA nAza pAme che. tethI sthUladRSTithI paraspara virodha dekhAya; kema ke avidyAnA nAzathI vivekakhyAti utpanna thAya che tema kahyA pachI vivekakhyAtithI avidyA nAza pAme che tema kahI zakAya nahi. vastutaH yogIne prathama bhUmikAnI puruSa ane prakRtinA bhedajJAnarUpa vivekakhyAti upadezathI ke zAstrazravaNathI pragaTe che, ane tethI yogIne bodha thAya che ke prakRtimAMthI utpanna thayelI buddhithI puruSa bhinna che, ane tyArapachI anubhava ane yuktithI teno Uha karavAthI zAstrathI thayelo bodha kAMIka spaSTa-spaSTatara thAya che. tyArapachI yogI avidyAnA nAza arthe pratipakSabhAvanamAM udyama kare Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/mloka-13-14 53 che ane tenA baLathI avidyAno nAza thAya che ane avidyAno nAza thayA pachI sAta prakAranI prAMtabhUmivALI prajJA pragaTe che tyAre, yogI zreSTha koTinI samAdhivALA bane che. te vakhatanI vivekakhyAti viziSTa koTinI hoya che, jenA baLathI sarvaklezono uccheda thAya che. tethI prastuta zlokamAM prAthamika bhUmikAnI vivekakhyAtine grahaNa karIne kahyuM ke vivekakhyAtithI avidyAno nAza thAya che. A avidyA sarvaklezonuM AdhArasthAna che, tethI avidyAno nAza thayA pachI anya klezono AdhAra naSTa thayelo hovAthI anya klezo alpakALamAM nAza pAme che. AthI yogI prAthamika bhUmikAnI vivekakhyAti prApta karyA pachI pratipakSabhAvana dvArA avidyAno nAza kare che ane tyArapachI sAlaMbanasamAdhinAM sarva AlaMbanomAM udyama karIne prAMtabhUminI prajJAvALI vivekakhyAti prApta kare che. tenA baLathI sarva klezono nAza thAya che. jene AzrayIne jainadarzananI prakriyA pramANe asaMgaanuSThAnavALA yogIo prAMtabhUmikAvALI prajJAne pAmelA vivekakhyAtivALA hoya che ema kahI zakAya che, ane teo mahAparAkrama phoravIne sarvaklezono nAza kare che tyAre vItarAga sarvajJa bane che. I[13] avataraNikA : zloka-13mAM kahyuM ke prasupta, tanu, vicchinna ane udAra evA asmitAdi klezonuM avidyA kSetra che. tethI have prasupta, tanu, vicchinna ane udAra evA asmitAdi klezonuM varNana kramasara kare che zloka H svakAryaM nArabhante ye cittabhUmau sthitA api / vinA prabodhakabalaM te prasuptAH zizoriva / / 14 / / anvayArtha: ye=je klezo cittamUmA=cittabhUmimAM sthita api=2helA paNa prodhAvata vinA=prabodhaka baLa vagara zizoriva=bALakanA klazonI jema svArya= svakAryano naramatte=AraMbha karatA nathI te-te klezo prabhuptAH=prasupta che. ||14!! Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-14 zlokArtha : je klezo cittabhUmimAM rahelA, paNa prabodhaka baLa vagara bALakanA klezonI jema svakAryano AraMbha karatA nathI, te klezo prasupta che. 119811 TIkA H svakAryamiti ye klezAzcittabhUmau sthitA api svakAryaM nArabhante vinA prabodhakasya=udbodhakasya, balam udrekaM te klezAH prasuptAH zizoriva vAtasyeva / / 4 / / ' TIkArya H ye vozo ..... vAtasyeva / / je klezo cittabhUmimAM rahelA paNa prabodhakanA baLa vagara=udbodhakanA udreka vagara, svakAryano AraMbha karatA nathI, te klezo zizunA klezonI jema=bALakanA klezonI jema, prasupta che. / / 14 / / * sthitA gapi svArya nAmane - ahIM pathI e kahevuM che ke je klezo cittabhUmimAM na rahelA hoya te to svakAryano AraMbha karatA nathI, paraMtu je klezo cittabhUmimAM rahelA che, te klezo paNa prabodhaka vagara svakAryano AraMbha karatA nathI. bhAvArtha : (1) prasupta klezonuM svarUpa : bALaka avasthAmAM amuka prakAranA kAmAdi vikAro thatA nathI tenuM kAraNa bALakanI nAnI vaya che. tethI yuvAvayanA abhAvarUpa prabodhakanA abhAvane kAraNe te prakAranA rAgAdi klezo bALaka avasthAmAM UThatA nathI. te pramANe dareka saMsArI jIvanI cittanI bhUmimAM rahelA klezo udbodhaka sAmagrInA abhAvane kAraNe svakAryano AraMbha karatA nathI. jema - strInA cittamAM je prakAranA bhayAdi bhAvo thAya che, te prakAranA bhayAdi bhAvo puruSane thatA nathI, tenuM kAraNa strIdeharUpa udbodhaka sAmagrInA abhAvane kA2Ne te prakAranA bhayAdi klezo puruSane utthita thatA nathI, ane te puruSa ja strIbhAvane pAme tyAre te strIdeharUpa udbodhaka sAmagrIne kAraNe te Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-14-15 papa prakAranA bhayAdi klezo usthita thAya che. tethI prabodhakanA abhAvathI je klezo vartamAnamAM vyakta thatA na hoya topaNa cittabhUmimAM rahelA che, te prasupta klezo kahevAya che. vizeSArtha : jainadarzananI prakriyA anusAra AtmAmAM matijJAnanA saMskArarUpe rAgAdi klezo rahelA che, ane te klezonA saMskAronI uddhodhaka sAmagrI aMtaraMga rIte udayamAna karma che, ane te karmano udaya dravya, kSetra Adi nimittone pAmIne vipAkamAM Ave che. tethI bAlyAvasthAmAM kAmanA vikAronA saMskAro AtmAmAM paDelA hovA chatAM dehanA te prakAranA vikAsanA abhAvane kAraNe uddhodhaka deharUpa dravyanA abhAvane kAraNe te prakAranAM kAmanA vikAranA ApAdaka karmo svakArya karavA samartha banatAM nathI. tethI AtmAmAM kAmanA saMskAro vidyamAna hovA chatA te saMskAro prasupta che tema kahevAya che. te rIte je je saMskAro sAmagrInA abhAvane kAraNe vartamAnamAM usthita thatA na hoya te sarva vikAro prasupta rIte cittabhUmimAM paDelA che. II14 bloka : bhAvanAtpratipakSasya zithilIkRtazaktayaH / . tanavo'tibalApekSA yogAbhyAsavato yathA / / 15 / / anvayArtha : pratipakSa pratipakSanA vanatribhAvathI zithitnIvRttazaya =zithila karAyela zaktivALA tanava=ta klezo che, yathA=je pramANe yogAsaMvata = yoganA abhyAsavALA yogInA tivatApekSA=atibaLanI apekSAvALA rAgAdi klezo che arthAt ati baLavAna sAmagrInI apekSAthI kArya karavA samartha bane evA rAgAdi lezo che. II1po zlokArca - pratipakSanA bhAvanathI zithila karAyela zaktivALA tana klezo che, je pramANe yoganA abhyAsavALA yogInA atibaLanI apekSAvALA rAgAdi klezo che. [15] Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 klezatAnopAyAviMzikA/zloka-15 TIkA :__ bhAvanAditi-bhAvanA abhyAsAt, pratipakSasya svavirodhapariNAmalakSaNasya zithilIkRtA kAryasaMpAdanaM prati zaktiryeSAM te tathA, tanavo-vAsanAvarodhatayA cetasyavasthitAH, na tu bAlasyevAnavaruddhavAsanAtmanA, atibalApekSAH svakAryArambhe prabhUtasAmagrIsApekSAH, na tUdbodhakamAtrApekSAH, yogAbhyAsavato yathA rAgAdayaH vaneza: JAranA TIkArya : bhAvanAt... lagneza: || svavirodha pariNAmarUpa pratipakSanA=phlezanA virodha pariNAmarUpa pratipakSanA, bhAvanathI=abhyAsathI, kAryasaMpAdana pratye zithila karAyela zakti che jeonI tevA klezo tanu cheHvAsanAnA avarodhapaNAthI cittamAM rahelA che, paraMtu bALakanA klezonI jema anavaruddha vAsanArUpe rahelA nathI. je pramANe yoganA abhyAsavALA yogInA rAgAdi klezo atibaLanI apekSAvALA che svakAryanA AraMbhamAM prabhUta sAmagrInI apekSAvALA che, paraMtu udbodhakamAtranI apekSAvALA nathI. I1pA. bhAvArtha(2) tanu phlezonuM svarUpa - rAgAdi klezo AtmA mATe ahitakArI che tevo bodha thavAthI je yogIo rAgAdi klezanA nAzanA upAyarUpa pratipakSanuM bhAvana kare che, te pratipakSanA bhAvananA abhyAsathI cittamAM vartatA klezo zithila zaktivALA thAya che. te klezanA saMskAro AtmAmAM vidyamAna hovA chatAM pratipakSanA bhAvananA saMskArothI kAMIka avaruddha avasthArUpe rahelA che, tethI te klezanA saMskAromAM kAryasaMpAdanazakti zithila thayelI che. tethI nimittamAtrane pAmIne te saMskAro UThatA nathI, paraMtu balavAna sAmagrI maLe to te saMskAro UThI zake tevA che. te klezone tanu kahevAmAM Ave che. A tana klezo prasupta klezo jevA nathI; kema ke prasupta klezomAM anavaruddha vAsanArUpe klezo rahelA che, ane tanu klezomAM avaruddha vAsanArUpe klezo rahelA che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-15-16 pa7 - Azaya e che ke bALakaavasthAmAM kAmanA vikAro pratipakSanA bhAvanathI avaruddha thayelA nathI, paraMtu vayarUpa uddhodhaka sAmagrInA abhAvane kAraNe te prakAranA vikAro ullasita thatA nathI; jyAre yogIpuruSo kAmanA vikAronuM pratipakSa bhAvana karIne te kAmanA vikArone atyaMta zithila kare che, tethI bAhya sAmAnya uddhodhaka sAmagrI maLe to te vikAro UThatA nathI, paraMtu bAhya baLavAna sAmagrI maLe to te vikAro UThI zake che. bALakaavasthAmAM to pratipakSanA bhAvanathI vikAro zithila thayelA nahi hovAthI yuvAvasthArUpa uddhodhaka sAmagrI maLe ane bAhya vikAra ApAdaka strI Adi nimitto maLe to avazya vikAra thAya che; jyAre yogIoe to pratipakSanA bhAvanathI vikArone zithila karyA che, tethI vayarUpa uddhodhaka sAmagrI vidyamAna che, ane bAhya sAmAnya strI AdinuM nimitta maLe topaNa vikAro thatA nathI, paraMtu ati baLavAna sAmagrI maLe to vikAra thaI zake tevA rAgAdi jozo hoya che. te rAgAdi klezo tanu kahevAya che. AnAthI e phalita thAya che ke rAgAdinA pratipakSabhAvanathI tanu thayelA klezo baLavAna sAmagrI na maLe to yogamArganI pravRttimAM vighnabhUta thatA nathI, ane yogamArganI pravRttimAM yogI yatna karIne te tana thayela rAgAdi klezono kramasara nAza karI zake che. II1pa zloka : anyenoccairbalavatAbhibhUtasvIyazaktayaH / tiSThanto hanta vicchinnA rAgo dveSodaye yathA / / 16 / / anvayArtha : 32elvetavatA kacena atyaMta baLavAna evA anya vaDe arthAt atyaMta baLavAna evA svathI atirikta phlezavaDe, mUtasvIrA =abhibhUtasvazaktivALA tiSyanto cittabhUmimAM rahelA dantaHkharekhara vicchinna =vicchinna klezo che. yathA=je pramANe joye dveSatA udayamAM rA=rAga che. 16 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-16 zlokArya : atyaMta baLavAna evA svathI atirikta phleza vaDe abhibhUtasvazaktivALA, cittabhUmimAM rahelA, kharekhara vicchinna klezo che; je pramANe dveSanA udayamAM rAga che. ll16ll TIkA :__ anyeneti-anyena-svAtiriktena, uccairbalavatA=atizayitabalena, klezena abhibhUtasvIyazaktayastiSThanto hanta vicchinnAH klezA ucyante, yathA rAgo dveSodaye, na hi rAgadveSayoH parasparaviruddhayoryugapatsambhavo'stIti / / 16 / / TIkArya : gajena ..... mastIti anyasvathI atirikta atyaMta baLavAna evA kleza vaDe=atizayita baLavAna evA kleza vaDe, abhibhUta svazaktivALA rahelA cittabhUmimAM rahelA, kharekhara vicchinna klezo kahevAya che, je pramANe dveSatA udayamAM rAga; je kAraNathI paraspara viruddha evA rAga ane dveSano ekIsAthe saMbhava nathI. rUti zabda daSTAMtanA spaSTIkaraNanI samApti sUcaka che. ll16. bhAvArtha - (3) vicchinna klezonuM svarUpa : cittabhUmimAM rAgAdi aneka phlezo vAsanArUpe rahelA che, ane te te nimittane pAmIne te te rAgAdi ullasita thAya che, ane je vakhate je kleza ullasita hoya teno pratipakSa evo kleza vidyamAna hovA chatAM baLavAna evA vartatA klezathI abhibhUta zaktivALo hoya che, tethI te vakhate te kleza ubuddha thato nathI, tene vicchinna kleza kahevAya che. jemake AtmAmAM rAganA saMskAro paDelA che, ane dveSanA saMskAro paNa paDelA che, paraMtu dezano udaya vartato hoya tyAre rAgano udaya vyaktarUpe pragaTa thaI zakto nathI. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-16-17 pa9 jema- koIne potAnA putra pratye rAga vidyamAna che chatAM koIka nimittathI tenA pratye gusso usthita thAya tyAre te gussAno sahavartI rAgAMza usthita thato nathI. ahIM atyaMta baLavAna evA draSanA udayathI abhibhUta thayelI zaktivALo putra pratyeno rAgano pariNAma cittabhUmimAM vidyamAna che, tene vicchinna kleza kahevAya che. 11aaaa. bloka : sarveSAM sannidhiM prAptA udArAH sahakAriNAm / nivartayantaH svaM kAryaM yathA vyutthAnavartinaH / / 17 / / anvayArtha: sarveSa sadAri--sarva sahakArIonI sannidhi prApta =saMnidhine prApta thayelA svaM vArtha svakAryane nirvartayantaH niSpanna karatA klezo savAra =udAra che. yathA=je pramANe gutthAnavartinaH=vyutthAnadazAmAM rahelA phlezo. I17nA zlokArca - sarva sahakArIonI saMnidhine prApta thayelA svakAryane niSpanna karatA udAra phlezo che, je pramANe-trutthAnadazAmAM rahelA klezo. ll1nA TIkA - sarveSAmiti-sarveSAM sahakAriNAM sannidhiM sannikarSa prAptAH svaM kAryaM nivartayanta udArA ucyante, yathA vyutthAnavartino-yogapratipanthidazAvasthitAH / / 17 / / TIkArya : sarveSAr .... avasthitaH | sarva sahakArIonI saMnidhine-saMnikarSa, pAmelA, kAryane niSpanna karatA klezo udAra kahevAya che, je pramANe vyutthAnavartI phlezo-yoganI pratipaMthidazAmAM avasthita evA klezo. ll17nA bhAvArtha :(4) udAra phlezonuM svarUpa :cittabhUmimAM avidyA Adi klezo saMskArarUpe paDelA che, ane sahakAra Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60. klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-17-18 sAmagrIne pAmIne je klezo vartamAnamAM potAnuM kArya karI rahyA che arthAt cittabhUmimAM te prakAranA jozo ullasita thaI rahyA che, te jozo udAra kahevAya che. je pramANe yogamArgane anukULa jeo pravRtti karatA nathI, tevA puruSanA cittamAM yogamArganI pratipaMthi dazA varte che, te vyutthAnadazA kahevAya che; ane te dazAmAM vartatA klezo udAra kahevAya che. AnAthI e prApta thAya che ke koI yogI klezanA nAzane anukULa yogamArganI pravRtti karatA hoya tyAre temanI cittabhUmikAmAM je prazasta rAgAdibhAvo varte che, te udAra phlezo nathI; kema ke prazasta rAgAdibhAvo klezone nAza karavAmAM pravRtta che, paraMtu jyAre te puruSa saMsAranAM nimittone pAmIne rAgAdi bhAvomAM upayukta hoya che, tyAre je klezo varte che te udAra lezo che. ll1nA avataraNikA:-* zloka-12mAM kahela ke vivekakhyAti phlezono nAza karanArI che, ane tyArapachI zloka-13mAM vivekakhyAti kaI rIte klezono nAza kare che ? tenI spaSTatA karI. have te klezo kyAM kyAM che ? te batAvatAM kahe che - zloka : avidyA cAsmitA caiva rAgadveSau tathAparau / paJcamo'bhinivezazca klezA ete prakIrtitAH / / 18 / / anvayArtha: vidyA=avidyA vAsmitA=ane asmitA tathAparo jaiva rASa ane bIjA rAga ane dveSa pamoDaminivezaDyuM ane pAMcamo abhiniveza teM A kazA =phlezo prItita =kahevAyA che. ll18. zlokArtha : avidhA, asmitA, bIjA rAga ane dveSa ane pAMcamo abhiniveza A klezo kahevAyA che. II18ll Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-18-19 TIkA :__ avidyA ceti-klezAnAM vibhAgo'yaM, taduktaM-"avidyAsmitArAgadveSAbhinivezAH jozI" [-3] rUtti 28aaaa TIkArya : rastezAnAM .tham ! A=avivAdi, klezono vibhAga che. tadum - te=avidyAdi klezo kahA te, pAtaMjalayogasUtra 2/3mAM kahevAyuM che - "vida .... neza:" rUti "avidyA, asmitA, rAga, dveSa ane abhiniveza klezo che." rUti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. 18 avataraNikA : avidyA Adi pAMca klezonuM svarUpa graMthakArazrI pAtaMjalamatAnusAra batAve che - zloka : viparyAsAtmikA'vidyA'smitA dRgdarzanakatA / . rAgastRSNA sukhopAye dveSo duHkhAganindanam / / 19 / / anvayArtha: vipatmi vidyA=viparyAsasvarUpa avidyA che, nai =dam ane darzananI ekatA=dA evo puruSa ane darzana=dazya evI buddhi, e baMnenuM bhAgya-bhoknatvarUpe ekatAnuM abhimAna, mitI asmitA che, suaopAve tRSNA rAja=sukhanA upAyamAM tRSNA rAga che, susthAnindanam deSa: duHkhanA aMgonI kAraNonI, niMdA dveSa che. 19 zlokArca - viparyAnasvarUpa avidhA che, daga ane darzananI ekatA asmitA che, sukhanA upAyamAM tRSNA rAga che, duHkhanA kAraNonI niMdA dveSa che. T19II Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 TIkA H viparyAsAtmiketi viparyAso'tasmiMstadgrahastadAtmikA'vidyA, yathA'nityeSu ghaTAdiSu nityatvasya, azuciSu kAyAdiSu zucitvasya duHkheSu viSayeSu sukharUpasya, anAtmani ca zarIrAdAvAtmatvasya abhimAnaH, taduktaM- "anityAzuciduHkhAnAtmasu nityazucisukhAtmakhyAtiravidyA " [25] iti / dRgdarzanayoH = puruSarajastamo'nabhibhUtasAttvikapariNAmayoH, bhoktRbhogyatvenAvasthitayorekatA'smitA, tduktN"vRddarzanazavatyorevAbhatavAsmitA" [2-6] (kRti) / sudyopAye susvasAdhane, tRSa= sukhajJasya sukhAnusmRtipUrvo lobhapariNAmo, rAgaH, taduktaM - "sukhAnuzayI rAgaH " [2-7] kRti / 3:ghAnAnAM=vu:llArakhAnAM, nitvanaM=3:lAkhijJasya taddanusmRtipUrva viArtuLa, dveSaH, yata 3-"du:vAnuAyI dveSaH" [2-8] kRti / / 1 / / TIkArya : viparyAso abhimAna:, atamAM tenA graharUpa viparyAsa che tatsvarUpa avidyA che. je pramANe - anitya evA ghaTAdimAM nityapaNAnuM abhimAna, azucivALI kAyAdimAM zucipaNAnuM abhimAna, duHkharUpa evA viSayomAM sukharUpanuM abhimAna, ane anAtmarUpa zarIrAdimAM AtmapaNAnuM abhimAna, avidhA che. - taduktam - teavidyAnA bhedo batAvyA te, pAtaMjalayogasUtra 2/5mAM kahevAyuM che - klezahAnopAyadvAtriMzikA/bloka-19 'anitya avidyA" kRti / 'anitya, azuci, du:kha ane anAtmAmAM kramasara nitya, zuci, sukha ane AtmakhyAtirUpa avidyA che." rUti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. tRvarzanayo: ..... 'smitA, bhoktA ane bhogyapaNAthI avasthita evA g ane darzatamAM=puruSarUpa iMg ane raja ane tamathI anabhibhUta evA sAttvika pariNAmarUpa darzanamAM arthAt buddhitattvamAM, ekatA asmitA che. taduktam te=asmitAnuM svarUpa kahyuM te, pAtaMjalayogasUtra 2/6mAM kahevAyuM che - -- . Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-19 " .... smatA" (tti) "dam ane darzanazaktinI=puruSa ane buddhitattvanI ekAtmatA e ja asmitA che." rUti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. mudritapratamAM "rzanazAstrorevAtmavAsmitA' pATha che tyAM naravatyovAtmavaivAmita pATha saMgata che. supAve.. rA:, sukhanA upAyamAM=sukhanA sAdhanamAM, tRSNA sukhanA jANanArano sukhanI anusmRtipUrvaka lobhano pariNAma, rAga che. talun ta=sukhanA upAyamAM tRSNA rAga che te pAtaMjala yogasUtra 2/7mAM kahevAyuM che - "suNa .. :" ta "sukhamAM anuzayI=sukhamAM je rAcavuM, te rAga che." rUti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. kuvAnAM , duHkhanA aMgonuM du:khanA kAraNonuM niMdanadu:khanA jANanArano dukhanI anusmRtipUrvaka vigaINa, dveSa che. talun - te du:khanA kAraNonuM siMcana dveSa che te, pAtaMjala yogasUtra 2/8mAM kahevAyuM che. "ku: ... deza" rUti "duHkhano anuzayI duHkhamAM je niMdAtmaka krodha te dveSa che." rUti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. 19 bhAvArtha :pAtaMjalamatAnusAra klezonuM svarUpa :(1) avidhAnuM svarUpa : pAtaMjalamatAnusAra viparIta bodha avidyA che. jema - (1) "anitya evA ghaTAdimAM nityapaNAnI buddhi' te atakmAM tabuddhisvarUpa hovAthI avidyArUpa che. (2) "azuci evI kAyAdimAM zucipaNAnI buddhi' e ataknAM tabuddhisvarUpa hovAthI avidyArUpa che. (3) "duHkharUpa evA viSayomAM sukhapaNAnI buddhi e atAM tabuddhisvarUpa hovAthI avighArUpa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyAviMzikA/zloka-19 che. (4) "zarIrAdi anAtmAmAM AtmapaNAnI buddhi' e ataddhAM tabuddhisvarUpa hovAthI avidyArUpa che. AnAthI e phalita thAya che ke (1) saMsArI jIvo saMsAranA anityabhAvone nitya jANIne dhanAdinA saMgrahamAM udyama kare che te viparyAsabuddhi che. (2) vaLI koInI ke potAnI suMdara kAyA dekhAtI hoya te kAyA paramArthathI maLa-mUtrAdi azucimaya che, chatAM tene pavitra mAnIne tenA pratye rAga kare che, te viparyAyabuddhi che. (3) vaLI saMsAranA viSayo sarva jIvone kleza ApAdana karanArA che tethI duHkharUpa che, topaNa suMdara viSayonA upabhogamAM sukharUpapaNAnI buddhi thAya che, te viparyAsabuddhi che. (4) vaLI zarIra Adi AtmA-pote nathI, topaNa pote zarIrarUpa che, tema mAnIne zarIranI sArasaMbhALamAM udyama kare che. te zarIrAdimAM AtmapaNAnI buddhithI thAya che, e viparyAsabuddhi che. A uparamAM batAvAyela avidyAne kAraNe asmitAdi klezo thAya che. (2) asmitAnuM svarUpa : dan eTale dRSTA ane dRSTAthI jenuM darzana thAya tevI je buddhi, te buddhi raja ane tamathI anabhibhUta evA sAttvika pariNAmarUpa che. puruSa buddhino bhoktA che ane buddhi puruSathI bhogya che, tethI puruSa ane buddhi bhokta ane bhogyarUpe avasthita che. mATe te baMne vacce bheda hovA chatA buddhirUpa ja puruSa che, evI je ekatAnI pratIti thAya che=buddhine huM puruSa chuM evI ekatAnI pratIti thAya che, te asmitA che. (3) rAganuM svarUpaH je puruSane sukhanuM jJAna che, te puruSane sukhanI anusmRtithI=A sukhano upAya che te rIte anusmRti thavAthI, te sukhanA upAyamAM je tRSNA thAya che arthAt sukhanA upAyone meLavavAnI icchA thAya che, te rAga che. (4) dveSanuM svarUpa : je puruSane duHkhanuM jJAna che, te puruSane du:khanI anusmRtipUrvaka duHkhanAM sAdhanone joIne tenA pratye niMdAno pariNAma thAya che arthAt A padArtho anarthakArI che, e prakArano niMdAno pariNAma thAya che, te dveSa che. ll1lA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upa klezatAnopAyadvAtrizikA/bloka-20 bloka : viduSo'pi tathArUDhaH sadA svarasavRttikaH / zarIrAviyAmaniveza minAzvataH sAravA anvayArtha : zarIrAviyA=zarIrAdinA aviyoganA kAmanApati =abhilASathI viduSoDapi=vidvAnone paNa tArUDha: te prakArano rUDha savA=haMmezAM svarasavRttivAnuM svarasavRttivALo miniveza:=abhiniveza che. jarA zlokArtha : zarIrAdinA aviyoganA abhilASathI vidvAnone paNa te prakArano rUDha sadA svarasavRttivALo abhiniveza che. [20 TIkA : viduSo'pIti-viduSo'pi paNDitasyApi, tathArUDhaH pUrvajanmAnubhUtamaraNaduHkhAbhAvavAsanAbalAd bhUyaH samupajAyamAnaH, zarIrAdInAmaviyogasyAbhilASataH zarIrAdiviyogo me mA bhUdityevaMlakSaNAdabhinivezo bhavati, sadA nirantaraM svarasavRttiko'nicchAdhInapravRttikaH (nimittAnadhInapravRttikaH), taduktaM-"svarasavAhI viduSoDapi tathA rUToDaminiveza:" [26] rUti 20nA TIkArca - viduSoDapi ..... samupanAyamAna:, vidvAnone paNa paMDitone paNa, tathArUDha te prakAre rUDha=pUrvajanmamAM anubhava karAyelA maraNanA du:khanA abhAvanI vAsanAnA baLathI pharI utpanna thato, abhiniveza thAya che, ema saMbaMdha che. A abhiniveza kema utpanna thAya che ? te spaSTa kare che - zarIravinAm ...... mati, zarIrAdinA aviyoganA abhilASathI A abhiniveza utpanna thAya che= zarIrAdino viyoga mane na thAo' evA svarUpavALA abhilASathI A abhiniveza utpanna thAya che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-20 mAruM mRtyu na thAya e prakAranA AgraharUpa abhiniveza kevo che ? te spaSTa karavA kahe che 66 -- sadA pravRtti:, sadA=niraMtara, svarasapravRttivALo che=nimittane avadhIna pravRttivALo che arthAt jema anya Agraha nimittane pAmIne ullasita thAya che, tema nimittane AdhIna thanAro A Agraha nathI; paraMtu sadA nimitta vagara svarasapravRttivALo A abhiniveza che. tavuMham - te=vidvAnone paNa tathArUDha svarasavALo abhiniveza che te, pAtaMjalayogasUtra 2/9mAM kahevAyuM che 'svarasa nivezaH" kRti ||"vidvAnone paNa svarasavAhI tathArUDha abhiniveza che." rUti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. 20nA * mudritapratamAM ane hastapratamAM anicchAthInapravRtti: pATha che, tyAM nimittAnathInapravRtti: pATha saMgata jaNAya che. tethI te pATha mujaba ame ahIM artha karela che. * vipuSopi=DitasyApi ahIM pithI e kahevuM che ke paMDita na hoya tevA jIvone to sadA sva2savRttivALo tathArUDha abhiniveza che, paraMtu paMDitone paNa sadA svarasavRttivALo tathArUDha abhiniveza che. bhAvArtha: (5) abhinivezanuM svarUpa : sAmAnyathI dareka jIve pUrvajanmamAM maraNanA duHkhano anubhava karyo che, tethI maraNanA duHkhanA abhAvanI icchAnI vAsanA dareka jIva upara paDelI che; kema ke duHkhanA anubhavakALamAM duHkhanA abhAvanI icchA hoya che. tethI pUrvabhavamAM maraNanA duHkhanA anubhavakALamAM je maraNanA duHkhanA abhAvanI icchA tenI vAsanA paDe che, ane te vAsanAnA baLane kAraNe vartamAnamAM zarIrAdinA aviyoganA abhilASathI maraNAdi mane prApta na thAo evo abhiniveza varte che; ane A abhinivezana tattvanA jANanArA vidvAnone paNa varte che arthAt 'mane zarIrAdino viyoga na thAo' evA prakAranA dRDha pariNAmarUpa abhiniveza varte che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ge klezatAnopAyaDhAtrizikA/zloka-20-21 A abhiniveza sadA svarasathI varte che arthAt jema saMsAranA anya abhinivezo nimittane pAmIne thAya che, tema A mRtyu na thAo evA abhiniveza nimittane pAmIne thanAro nathI, paraMtu sadA varte che. jema - hiMsakAdi prANIone joIne tenA nimitte saMsArI jIvone bhaya utpanna thAya che, paraMtu jyAre te nimitta hotuM nathI tyAre hiMsaka prANIono bhaya hoto nathI; jyAre mRtyu na thAva evo abhiniveza to sadA sarva jIvone varte che te batAvavA mATe kahyuM ke niraMtara nimittane anavIna pravRttivALo mRtyu na thAva evo abhiniveza sarva jIvone che, phakta vivekakhyAtithI je yogIoe klezano nAza karyo che, evA yogIone A abhiniveza nathI, te sivAya saMsAravartI sarvajIvone A abhiniveza che. vizeSArtha : abhiniveza eTale Agraha. jema-saMsArI jIvone atattvamAM abhiniveza hoya che, ane yogIone tattvamAM abhiniveza hoya che tattvamAM Agraha hoya che, tema "mane mRtyu na thAo' e prakAre jIvano je dRDha Agraha hoya che, tene abhiniveza kahela che. 20mI avataraNikA - zloka-12mAM graMthakArazrIe kahyuM ke pAtaMjalamatAnusAra vivekakhyAti klezonA nAza karanArI che. tyArapachI te klezonuM svarUpa zloka-20 sudhI batAvyuM. have te klezothI kaI rIte karmabaMdha thAya che ? te batAvavA arthe kahe che - zloka : ebhyaH karmAzayo dRSTAdRSTajanmAnubhUtibhAk / tadvipAkazca jAtyAyu gAkhyaH sampravartate / / 21 / / anvayArtha : mya =AnAthI=pUrvamAM varNana karAyelA avidyAdi klezothI khASTasanmAnubhUtimA-daSTa-adaSTa janmanI anubhUti karanAra evo zavaH Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 klezatAnopAyadvAbiMzikA/bloka-21 (mati)=kamazaya (thAya che.) =ane nItyAraNya =jAti, Ayu ane bhoga nAmano dipAva=teno vipAkaSakarmano vipAka sapravartata pravarte che. If21. zlokArca - pUrvamAM varNana karAyelA avivAdi klezothI daSTa-adaSTa janmanI anubhUtine karanAra evo karbhAzaya thAya che, ane jAti, Ayu ane bhoga nAmano karmano vipAka pravarte che. 21II TIkA :__ ebhya iti-ebhya-uktebhyo'vidyAdibhyaH klezebhyaH, karmAzayo bhavati, dRSTAdRSTajanmanoranubhUtiM bhajati yaH sa tathA, tadvipAkaH karmavipAkazca jaatyaayubhogaakhyH saMpravartate nirUpitatattvametat / / 21 / / TIkArca - khyaH ... mati, AnAthI=pUrvamAM kahevAyelA avivAdi klezothI, karbhAzaya thAya che. te karbhAzaya kevo che ? te spaSTa kare che -- kRSTapRSTa ... tat / daSTa-adaSTa janmanI anubhUtine je bhaje che te tevo che=daSTa-adaSTa janmAnubhUtine bhajanAro che arthAt daSTa-adaSTa jatmAnubhUtine bhajanAro karbhAzaya che; ane jAti, AyuSya ane bhoga nAmano teno vipAka-karmano vipAka pravarte che. A jAti-Ayu ane bhoga nAmano karmano vipAka pravarte che e, nirUpitatattvavALo che enuM tatva izAnugraha 16mI batrIzImAM graMthakArazrIe nirUpaNa kareluM che. purA bhAvArtha :pAtaMjalamatAnusAra klezothI thatAM karbhAzayanuM svarUpa - pUrvamAM pAtaMjalamatAnusAra avidyAdi pAMca klezo batAvyA. te klezothI AtmAmAM karbhAzaya pragaTe che, ane te karbhAzaya, A janmamAM ane parajanmamAM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-21-22 je anubhUtio che arthAt saMsArI jIvone sukha-duHkha ane bhogAdinI je anubhUtio che, te anubhUti karAvanAra che. vaLI karbhAzayathI karmavipAka pravarte che, ane A karmano vipAka pAtaMjalamatAnusAra traNa vibhAgamAM vibhakta che - (1) jAti, (2) AyuSya ane (3) bhoga. te jAtikarma anusAra jIvane pazujAti, manuSyajAti AdinI prApti thAya che; ane te AyuSya karmaanusAra te te bhavamAM jIva jIve che te AyuSyanuM phaLa che; ane je sukha-duHkhAdi bhogo jIva kare che, te bhogakarmanuM phaLa che. 21mI avataraNikA : zloka-21mAM kahyuM ke klezothI kamazaya pragaTe che ane te karbhAzaya jAti, AyuSya ane bhogaphaLavALo che. tethI koIne bhrama thAya ke karbhAzayamAM je puNyakarma che tenAthI maLelA suMdara jAti Adi ane suMdara bhogo Adi che te sukharUpa che, e prakAranA bhramanA nivAraNa mATe klezonuM phaLa je karbhAzaya che. te aniSTakArI che, te batAvavA arthe kahe che - zloka : pariNAmAcca tApAcca saMskArAd dvividho'pyayam / guNavRttivirodhAcca hanta duHkhamayaH smRtaH / / 22 / / anvayArtha: parama=pariNAmathI tApIbaitApathI saMskAra =saMskArathI guNavRttivirothI ane guNavRttinA virodhathI vithoDathazbaMne paNa prakArano A=dukhaphaLapaNArUpe ane AhvAdaphaLapaNArUpe baMne paNa prakArato karmavipAka, phakta 3:maya: sRti =kharekhara duHkhamaya kahevAyo che. 22 zlokArca - pariNAmathI, tApathI, saMskArathI ane guNavRttinA virodhathI, duHkhaphaLapaNArUpe ane AlAdaphaLapaNArUpe baMne paNa prakArano karmavipAka, duHkhamaya kahevAyo che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-22 TIDA : pariNAmAcceti-ayaM karmavipAko duHkhAlAdaphalatvena dvividho'pi "te hlAdaparitApaphalA" [2-14] ityatra tacchabdaparAmRSTAnAM jAtyAyu gAnAM dvaividhyazravaNAt, pariNAmAcca yathottaraM ga bhivRddhastadaprAptikRtaduHkhAparihAralakSaNAd duHkhAntarajananalakSaNAcca, tApAcca upabhujyamAneSu sukhasAdhaneSu sukhAnubhavakAle'pi sadAvasthitatatpratipanthidveSalakSaNAt, saMskArAcca abhimatAnabhimataviSayasannidhAne sukhaduHkhasaMvidorupajAyamAnayoH svakSetre tathAvidhasaMskAratathAvidhAnubhavaparamparayA saMskArAnucchedalakSaNAt, guNavRttivirodhAcca guNAnAM sattvarajastamasAM, vRttInAM sukhaduHkhamoharUpANAM, parasparAbhibhAvyAbhibhAvakatvena viruddhAnAM jAyamAnAnAM sarvatraiva duHkhAnuvedhAccetyarthaH, hanta duHkhamayo duHkhaikasvabhAvaH smRtaH, taduktaM- "pariNAmatApasaMskAraduHkhai(pariNAmatApasaMskAraiH)guNavRttivirodhAcca duHkhameva sarvaM vivekinaH" [2-15] iti / / 22 / / TImArtha : ayaM ..... zravaNAt, mAvA , pa 3 sane maalaapaNArUpe baMne paNa prakArano duHkhamaya kahevAyo che, ema saMbaMdha che. A be prakArano karmavipAka kema duHkhamaya kahevAyo che ? temAM hetu kahe che - "sAhalA-paritApavANo mepo tAti, AyuSya sane mora nAmano bhaviyA, che" e prakAranA pAtaMjala yogasUtra 2/14mAM kahela tat zabdathI parAmarza karAyela jAti, AyuSya ane bhogonA kaividhyanuM zravaNa che. have te baMne prakAranAM karmaphaLo duHkharUpa kaI rIte che? te batAvatAM kahe che - pariNAmAcca ..... lakSaNAcca, (1) sane paramathI du:35 cha=bhoganI pravRtti pachI uttaramAM vRddhinI abhivRddhine kAraNe, tenI aprAptikRta bhogavI aprAptikRta duHkhanA aparihArasvarUpa pariNAmathI ane du:khAtaranA jananarUpa pariNAmathI karmavipAka duHkharUpa che, ema saMbaMdha che. tApAcca ..... dveSalakSaNAt, (2) sane tapathI 6:35 cha=mogavAtA evA sukhanAM sAdhanomAM sukhanA anubhavakALamAM paNa sadA avasthita Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-22 tenA virodhI bhAvo pratye dveSalakSaNa tApathI=sukhanAM sAdhanonA virodhIbhAvo pratye dveSalakSaNa tApathI, karmavipAka duHkharUpa che ema saMbaMdha che. ***** saMskArAcca . anuccheddanakSAt, (3) ane saMskArathI duHkharUpa che-abhimata ane anabhimata viSayanA saMvidhAnamAM utpanna thatI sukha-duHkhanI saMvittinA svakSetramAM=sva AtmAmAM, tevA prakAranA saMskAra ane tevA prakAranA anubhavanI paraMparAthI saMskAranA anucchedarUpa saMskArathI karmavipAka duHkharUpa che, ema saMbaMdha che. muLavRttiviroyAva ..... tyartha:, (4) ane guNavRttinA virodhathI duHkharUpa che=sattva, rajas ane tamoguNanI paraspara abhibhAvya-abhibhAvakapaNAthI viruddha thatArI evI sukha, du:kha ane moharUpa vRttionA sarvatra ja duHkhatA anuvedhathI karmavipAka duHkharUpa che, ema saMbaMdha che. have te sarvanuM yojana karatAM kahe che - 71 danta ..... smRtaH, pariNAmathI, tApathI, saMskArathI ane guNavRttinA virodhathI A=karmavipAka, kharekhara duHkhamaya=duHkha eka svabhAvavALo, kahevAyo che ema saMbaMdha che. tavunm - te=zlokamAM kahyuM te, pAtaMjalayogasUtra 2/15mAM kahevAyuM che " pariNAma viveniH" kRti / / "pariNAmathI, tApathI, saMskArathI ane guNavRttinA virodhI vivekIne sarva du:kha ja che-sarva karmavipAka duHkharUpa ja che." rUti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. 22 / / ..... * mudrita pustakamAM pAtaMjalayogasUtra 2-15mAM riLAmatApasaMgharavuM:he: che, te azuddha jaNAya che. tenA sthAne pAtaMjalayogasUtra 2/15mAM paramata pasaMskAre: pATha che, te zuddha che, te mujaba artha karela che. * dvividhayo'pi - ahIM vithI e kahevuM che ke paritAparUpaphaLavALo karmaviSAka to duHkharUpa che, paraMtu paritApaphaLavALo ane AhlAdaphaLavALo baMne paNa prakArano karmavipAka duHkharUpa che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 klezatAnopAyahAviMzikA/zloka-22 bhAvArtha :duHkha ane AhvAdarUpa baMne paNa prakArano karmavipAka pariNAmathI, tApathI, saMskArathI ane guNavRttinA virodhathI duHkharUpaH zloka-21mAM kahyuM ke klezathI karbhAzaya thAya che ane te karbhAzaya jAti, AyuSya ane bhogaphaLavALo che, ane te jAti, AyuSya ane bhogaphaLavALo karmavipAka AlAda ane paritAparUpa be phaLavALo che arthAt keTalAka karmanA vipAkathI jIvone AlhAdarUpa phaLa maLe che, ane keTalAka karmanA vipAkathI jIvone paritAparUpa phaLa maLe che. A AlAda ane paritApaphaLavALo baMne paNa prakArano karmano vipAka (1) pariNAmathI, (2) tApathI, (3) saMskArathI ane (4) guNavRttinA virodhathI duHkhamaya che. (1) pariNAmathI duHkhamayatA : saMsArI jIvone karmanA vipAkathI AlAda utpanna kare tevA bhogonI prApti thAya tyAre te bhogomAM vRddhinI abhivRddhi thAya che, tethI adhika adhika meLavavAnI icchA thAya che, ane potAne maLyuM che tenAthI adhikanI aprAptikRta duHkhano aparihAra te bhogasAmagrIkALamAM varte che. tethI te aprAptikRta duHkhanA aparihArarUpa pariNAmathI te bhogasukho duHkharUpa che. vaLI te bhoganI pravRttithI zarIrano kSaya, zarIramAM roga Adi thAya che, vaLI pApakarma baMdhAya che, tethI bhavAMtaramAM duHkhanI prApti thAya che. te rUpa duHkhAtarajananapariNAmathI saMsAranA bhogo duHkharUpa che. (2) tApathI duHkhamayatA : saMsArI jIvone puNyanA udayathI sukhanAM sAdhano maLyAM hoya ane te jIvo teno upabhoga karatA hoya tyAre sukhano anubhava thato hoya che; topaNa te vakhate te sukhanI vyAghAtaka sAmagrI pratye aMtaramAM sadA avasthita dveSano ullekha varte che. tethI sukhamAM paNa dveSathI saMtapta evuM citta hovAthI te sukha duHkharUpa che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-22 (3) saMskArathI duHkhamayatA : saMsArI jIvone abhimata viSayonuM saMnidhAna thAya tyAre sukhanuM saMvedana thAya che, ane anabhimata viSayonuM saMnidhAna thAya che tyAre duHkhanuM saMvedana thAya che, ane te saMvedano tevA ja prakAranA saMskAro AdhAna kare che arthAt sukha pratyenA pakSapAtavALA ane duHkha pratyenA vimukhabhAvavALA saMskAro AdhAna kare che. tethI te jIva pharI pharI te sAmagrImAM te prakAranA anubhavanI paraMparA prApta kare che, jethI te paraMparA dvArA te prakAranA saMskArono pravAha te jIvamAM sadA cAle che. tethI tevA saMskAro AtmAmAMthI jatA nathI, ane AtmA vicitra evA kusaMskAravALo bane che. A apekSAe karmavipAkarUpa saMsAranA sukha ane duHkha sarva duHkharUpa che. (4) guNavRttinA virodhathI duHkhamacatA : saMsArIjIvo karmanI prakRtithI bhogAdimAM pravRtti kare che, je karmanI prakRti traNa guNovALI che : (1) sattva, (2) rajas ane (3) tamas. (1) sattvaguNanuM kArya sukha che, (2) rajoguNanuM kArya duHkha che ane (3) tamoguNanuM kArya moha che. tethI satva, rajas ane tamo guNanI sukha, duHkha ane moharUpa traNa vRttio che, ane te traNe vRttio paraspara ekabIjAno abhibhava kare che, tethI te traNe vRttio jIvamAM abhibhAvya - abhibhAvakabhAvathI viruddha thanArI che; mATe je vRtti baliSTha hoya te anya vRttino abhibhava kare che. A rIte guNavRttio paraspara viruddha hovAne kAraNe sattvaguNanA anubhavakALamAM, rajoguNanA ane tamoguNanA duHkhano anuvedha che. tethI saMsAranuM sukha ke duHkha duHkharUpa che. Azaya e che ke sattvaguNanA prakarSavALI prakRti vartatI hoya tyAre jIvone uttama bhogasAmagrIthI sukhano anubhava thAya che, chatAM te vakhate paNa rAjasI ane tAmasIvRtti tenI prakRtimAM rahelI che; ane te rAjasI ane tAmasIvRtti sattvaguNano satata abhibhava kare che, phakta te sattvaguNa prakarSavALo hovAthI tenI viruddha evI rajoguNa ane tamoguNavALI prakRti dvArA teno sarvathA abhibhava thato nathI. tethI sattvaguNanI pradhAnatAne kAraNe jIvone sukhano anubhava thAya che; topaNa te sukhanA kALamAM vartatI rajoguNa ane tamoguNavALI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 klezatAnopAyadvAaizikA/zloka-22-23 prakRtithI sattvaguNano kAMIka abhibhava thavAne kAraNe te saMsAranuM sukha paNa duHkhathI AkrAMta che. AthI saMsArI jIvo jyAre sukhano anubhava karatA hoya tyAre rajoguNavALI prakRtine kAraNe kyAreka zrAMtatA Adi duHkhono anubhava kare che, to kyAreka tamoguNavALI prakRtine kAraNe mohavALA paNa thAya che. tethI saMsAranA sukhano anubhava paNa viruddha vRttiothI haNAyelo hovAne kAraNe duHkharUpa che. sArAMza : klezothI utpanna thanAra karmAzaya jAti, AyuSya ane bhogaphaLavALo che. temAM puNyanA udayathI maLelAM jAti, AyuSya ane bhoga AlhAdakArI che, ane pApanA udayathI maLelAM jAti, AyuSya ane bhoga paritApakArI che. joke te sthUlavyavahArathI AlAda karanArA ane paritApa karanArA che, paramArthathI to AlhAdakArI paNa karmano vipAka jIva mATe duHkharUpa ja che. kema duHkharUpa che ? te sUkSma dRSTithI jonArane dekhAya che. te batAvavA mATe pAtaMjaladarzanakAra kahe che - pariNAmane kAraNe, tApane kAraNe, saMskArane kAraNe ane guNavRttinA virodhane kAraNe anukULarUpe vedana thato paNa karmano vipAka paramArthathI duHkharUpa che. mATe klezanA phaLarUpa karmano vipAka jIva mATe atyaMta parihArya che. ||rarA avataraNikA : pAtaMjaladarzanakAra klezakAzano upAya je batAve che tenuM nirUpaNa karavAnuM zloka-12thI graMthakArazrIe zarU karela te kathana pUrNa thAya che. have te kathananuM nigamata karatAM graMthakArazrI kahe che - zloka : itthaM dRgdRzyayogAtmA''vidyako bhavaviplavaH / nAzAnazyatyavidyAyA iti pAtaJjalA jaguH / / 23 / / anvayArtha :rUyaM A rIte zloka-1rathI zloka-22 sudhI varNana karyuM e rIte, Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA|zloka-23 75 (duHkharUpa ane) dRdRzyayogAtmA'vidya:=deMg ane dRzyano saMyoga kAraNa che jene evo Avidyaka=avidyAthI racita, maviptavaH=saMsArano prapaMca avidyAvA:=avidyAnA nAzAt=tAzathI, nati=nAza pAme che, ti [:=e pramANe pAtaMjaladarzanakAro navuH=kahe che. / / 23 / / pAtaJjalA: zlokArtha : zloka-12thI zloka-22 sudhI varNana karyuM e rIte, (duHkharUpa ane) deMg ane dRzyano saMyoga kAraNa che jene evo avidhAthI racita saMsArano prapaMca avidhAnA nAzathI, nAza pAme che, e pramANe pAtaMjaladarzanakAro kahe che. ||3|| TIkA H kRmiti-kRrtya 3:varUpo, dRdRzyayo:=puruSabuddhitattvo:, coLo viveLAkhyaatipuurvkH saMyoga AtmA kAraNaM yasya sa tathA, Avidyaka:- avidyAracito bhavaviplavaH=saMsAraprapaJco'vidyAyA nAzAnnazyati, avidyAnAzAtsvakAryadRgdRzyasaMyoganAze tatkAryabhavaprapaJcanAzopapatteriti pAtaJjalA jaguH = mativantaH / / 23 / / TIkArya H itthaM maLatavantaH / / A rIte=zloka-12thI 22 sudhI varNana karyuM e rIte, duHkharUpa, ane deMg ane dRzyano yoga AtmA=puruSa ane buddhitattvano vivekaakhyAtipUrvakano saMyoga svarUpa, kAraNa che jene te tevo che=dadRzyayogAtmA che, evo Avidyaka=avidyAthI racAyelo, bhavaviplava= saMsAraprapaMca, avidyAnA nAzathI nAza pAme che; kema ke avidyAnA nAzathI svakArya evA iMg ane dRzyano saMyoga nAza thaye chate=avidyAnuM kArya evA dar ane dRzyano saMyoga nAza thaye chate, tenA kAryarUpa bhavaprapaMcanA nAzanI upapatti che-deMg ane dRzyanA saMyoganA kAryarUpa bhavaprapaMcanA nAzanI upapatti che, e pramANe pAtaMjaloe kahyuM che. II23 / / ..... Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 bhAvArtha : pAtaMjalamatAnusAra avidhAnA nAzathI dak ane dRzyanA saMyogano nAza thavAthI bhavaprapaMcanA nAzanI saMgati : klezahAnopAyadvAtriMzikA/mloka-23-24 pAtaMjaladarzanakAranA mata pramANe daga=puruSa ane dRzya-buddhitattva e benA saMyogathI aviveka khyAti utpanna thAya che, ane avivekakhyAtine kAraNe jIvamAM avidyA utpanna thAya che ane avidyAthI bhavaprapaMca utpanna thAya che tethI avidyAnA nAzathI A bhavaprapaMcano nAza thAya che; kema ke avidyAnA nAzathI tenA kAryarUpa daga ane dRzyanA saMyogano nAza thAya che ane da-dRzyanA saMyoganA nAzane kAraNe tenA kAryarUpa bhavaprapaMca nAza thAya che. tethI e phalita thAya ke avighAthI racAyelo A bhava prapaMca che. zloka13mAM kahela e pramANe vivekakhyAtithI avidyAno nAza thAya che, ane te vivekakhyAti tattvanA yathArtha bodhasvarUpa che. te tattvanA yathArtha bodhasvarUpa vivekakhyAti jyAre te prakAre tattvanI pariNativALI thAya che, tyAre zloka12mAM kahela tevI prakRSTa vivekakhyAti pragaTe che, ane te vivekakhyAti jyAre anupaplavavALI bane che tyAre klezono uccheda karanArI che. te vivekakhyAti sAta prakAranI prAMtabhUprajJArUpa che. vaLI, yogIne saMsAranA pAramArthika svarUpanuM jJAna thavAne kAraNe saMsAranA bhAvo pratye atyaMta vimukhabhAva thAya tevA prakAranA svarUpavALI A vivekakhyAti che. jainadarzanakAra tene jIvanI asaMgaavasthA svarUpa kahe che. A rIte vivekakhyAtithI avidyAno nAza thAya che, ane kramasara anya sarva klezono nAza thAya che tyAre, dRSTA evo puruSa ane dazya evuM buddhitattva, e benA yoganA kAraNe avidyAthI racita evo bhavano prapaMca atyAra sudhI jIvamAM varte che teno nAza thAya che, e prakAre pAtaMjaladarzanakAro kahe che. II23|| avataraNikA : etad dUSayati avataraNikArya : Ane dUSita kare che=zloka-12thI zloka-23 sudhI klezanAzano upAya pAtaMjaladarzanakAroe kahyo, ene dUSita kare che - - - Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-24 bhAvArtha: zloka-12thI zloka-23 sudhI pAtaMjaladarzanakAroe klezanAzanA upAyarUpe vivekakhyAtine batAvI, te graMthakArazrIne abhimata che; paraMtu pAtaMjaladarzanakAro puruSane kUTastha nitya mAne che, tethI nityamukta evA puruSamAM klezanAzanA upAyanI saMgati thAya nahi. te batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che -- zloka H naitatsAdhvapumarthatvAt puMsaH kaivalyasaMsthiteH / klezAbhAvena saMyogAjanmocchedo hi gIyate ||24|| 77 anvayArtha : na tat sAdhu=A pAtaMjalamata, suMdara nathI; puMsaH dhaivatvamaMsthite =kema ke puruSane kaivalyanI saMsthiti hovAne kAraNe=puruSa sadA prakRtithI pRtharUpe saMsthita hovAne kAraNe, apumarthapaNuM che=klezanAzanuM puruSanA prayatnathI asAdhyapaNuM che, di=je kAraNathI vattezamAvena=klezanA abhAvane kAraNe saMyogAnannovhevo saMyogano ajanma uccheda nIte kahevAya che. / / 24 / / zlokArtha : A=pAtaMjalamata suMdara nathI; kema ke puruSane kaivalyanI saMsthiti hovAne kAraNe apumarthapaNuM che, je kAraNathI klezanA abhAvane kAraNe saMyogano ajanma uccheda kahevAya che. / / 24 / / TIkA : naivitti-na tat=pAtannAmata, sAdhu=cAvyuM, puMsaH vanyasaMsthiteH sadAtanatvenApumarthatvAt = puruSaprayatnAsAdhyatvAt, hi yataH klezAbhAvena saMyogasyAvidyakasya svayameva nivRttasyAjanma = anutpAda, ucchedo gIyate, tadeva ca puruSasya kaivalyaM vyapadizyata iti na punarmUrtadravyavatsaMyogaparityAgo'sya yujyate, kUTasthatvahAniprasaGgAt iti hi parasiddhAntaH, taduktaM- "tadabhAvAtsaMyogAbhAvo jJAna" [2-25] rUta / / 24 / / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 klezatAnopAyadvAtrizikA/bloka-24 TIkArya : na tan... mAdhyatvIt, A pAtaMjalamata, suMdara nathI=vyApya nathI; kema ke puruSanA kevalyanI saMsthitinuM sadAtapaNuM hovAthI apumarthapaNuM che=phlezakAzanuM puruSanA prayatnathI asAdhyapaNuM che. dikarataH...... parasiddhamattA, je kAraNathI klezanA abhAvane kAraNe svayaM ja nivRtta evA Avidyaka saMyogano=avidyAthI racita saMyogano, ajanma anutpAda, uccheda kahevAya che, ane te ja Avidyaka saMyogano uccheda ja, puruSanuM kevaLapaNuM vyapadeza karAya che, ethI vaLI mUrta dravyanI jema saMyogano parityAga Ane=puruSane, ghaTato nathI; kema ke kUTasthapaNAnI hAnino prasaMga che, e prakAre parano siddhAMta che pAtaMjaladarzanakArato siddhAMta che. tavuM - te zlokanA uttarArdhamAM kahyuM ke, pAtaMjala yogasUtra 2/2pamAM kahevAyuM che - "tamIvAt ..... jya" ti nI "tenA abhAvathI=avidhAnA abhAvathI, saMyogano abhAva avighAthI racita evA saMyogano abhAva, hAna che." ti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. ll24nA bhAvArtha :pAtaMjalamatAnusAra nityamukta evA puruSamAM klezanAzanA upAyanI asaMgati : prastuta zlokamAM graMthakArazrIe parano siddhAMta batAvela che arthAt pAtaMjaladarzanakArano siddhAMta batAvela che, ane te siddhAMta pramANe puruSa sadAtana kevala saMsthita che anya sarva padArthathI hameza mATe pRthagurUpe saMsthita che, ane puruSa kevalarUpe saMsthita hovAne kAraNe puruSamAM kleza ja nathI, mATe klezano nAza karavo e puruSanA prayatnathI sAdhya nathI. tethI klezano nAza e apuruSArtharUpa che, mATe pAtaMjaladarzanakArano mata sAdhu nathI; kema ke pAtaMjaladarzanakAre vivekakhyAtine klezanA ucchedano upAya batAvyo che. vastutaH klezano nAza e Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/bloka-24 puruSanA prayatnano viSaya ja na hoya to teno upadeza Apavo e nyAyya=saMgata, kahevAya nahi, e prakArano graMthakArano Azaya che. pAtaMjaladarzanakAranA siddhAMta pramANe klezono abhAva thAya to Avidyaka saMyoga svayaM nivRtta thAya che arthAt avidyAthI utpanna thayelo A saMyoga che, ane te saMyoga bhavaprapaMcarUpa che, ane klezono abhAva thAya to avidyAthI thayelo te saMyoga svayaM nivRtta thAya che, te ajanma che=bhavanA prapaMcano anutpAda che; ane A bhavanA prapaMcano anutpAda uccheda kahevAya che=saMsArano uccheda kahevAya che; ane te saMsArano uccheda e ja puruSanuM kevalapaNuM vyapadeza karAya che arthAt puruSa pahelA paNa kevala hato paraMtu anyasaMyogavALo na hato, Ama chatAM klezanA abhAvane kAraNe saMsAranA prapaMcano abhAva thayo, te abhAvane ja puruSa kevala che e prakAre vyapadeza karAya che. Ama kahIne pAtaMjaladarzanakAra kahe che ke mUrta dravyanI jema AtmAne saMyogano parityAga ghaTato nathI arthAt jema eka mUrta dravyane anya mUrta dravyano saMyoga thAya, ane pachI te saMyogano parityAga thAya, tevo saMyogano parityAga AtmAne ghaTato nathI; kema ke tema svIkAravAmAM Ave to AtmAnA phUTasthapaNAnI hAni thAya. 79 Azaya e che ke AtmAnI sAthe avidyAthI racita saMsAranA prapaMcano saMyoga hato, ane pachI teno viyoga thayo, tema svIkAravAmAM Ave to AtmA phUTastha siddha thAya nahi; paraMtu pUrvamAM saMyogavALo hato, ane pachI saMyoganA abhAvavALo che tema mAnavuM paDe. tethI AtmAne paramArthathI sadA mATe Avidyaka saMyoga nathI, chatAM klezanA abhAvane kAraNe Avidyaka saMyoga AtmAmAMthI nivartana pAme che, e prakArano vyavahAra thAya che. vastutaH AtmAnI sAthe koI saMyoga hato ane teno parityAga thayo tevuM nathI, paraMtu AtmA sadA kaivala hato, Ama chatAM prakRtimAMthI buddhi utpanna thaI ane te buddhimAMthI klezo utpanna thayA ane te klezono nAza thavAthI Avidyaka saMyoga svayaM nivRtta pAmyo, ane te klezonA hAnane ja puruSa kevala thayo e prakArano vyapadeza karAya che. paramArthathI puruSa sadA kaivala ja che, anya saMyogavALo nathI, A prakAre pAtaMjaladarzanakArano siddhAMta che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-24-25 tene graMthakArazrI kahe che ke pAtaMjaladarzanakAra kahe che tema svIkAravAthI puruSanuM sadAtana kevalapaNuM prApta thAya. tethI kevala evo puruSa klezahAna mATe prayatna kare che tema kahI zakAya nahi; kema ke puruSane Avidyaka saMyoganI prApti nathI, tethI Avidyaka saMyoganA nivartana mATe puruSe prayatna karyo che tema kahevAya nahi. jo puruSa avidyAthI racita bhavanA prapaMcanA nAza mATe prayatna karato na hoya, ane sadAtana kevalarUpe raheto hoya, to te puruSane klezanAzanA upAyano upadeza Apavo ane kahevuM ke vivekakhyAtithI klezono nAza thAya che, te sarva kathana vAjALa=vANInA jALA, jevuM bane. I // 24 // 80 avataraNikA :etadevAha avataraNikArya : Ane ja kahe che=zrloka-24mAM kahyuM ke apumarthapaNuM hovAne kAraNe pAtaMjalamata suMdara nathI ene ja, spaSTa kare che - zloka H tAttviko nAtmano yogo hyekAntApariNAminaH / kalpanAmAtramevaM ca klezAstaddhAnamapyaho / / 25 / / anvayArtha: diAntArigAmina: mAtmanaH-kharekhara ekAMta apariNAmI evA AtmAne yoga:=yoga=saMbaMdha arthAt bhavaprapaMcano saMbaMdha, tAttvio na=tAttvika nathI, vaM ==ane e rIte ane arthAt Azcarya che ke vajJezAH tadvAnapi=klezo (ane) klezono hAna paNa=klezono nAza paNa, ttvanAmAtram=kalpanAmAtra che. ||rapA zlokArtha : kharekhara ekAMta apariNAmI evA AtmAne yoga=bhavaprapaMcano saMbaMdha, tAttvika nathI, ane e rIte aho !=Azcarya che, klezo ane klezono hAna paNa kalpanAmAtra che. ||2pA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAtrizikA/zloka-25 TIkA - tAttvika iti-tAttvika:=pAramArthiko, nAtmano hi yogaHsaMbandhaH, ekAntApariNAminaH sato yujyate, evaM cAho ityAzcarye klezAstaddhAnamapi kalpanAmAtram, upacaritasya bhavaprapaJcasya prakRtigatatvaM vinApi avidyAmAtranirmitatvena bauddhanayena vedAntinayenApi ca vaktuM zakyatvAt, mukhyArthasya ca bhavanmatanItyAdyApyasiddhatvAdityarthaH / / 25 / / TIkArca - tAttvi: . viyatva, ekAMta apariNAmI chatA evA AtmAne yoga-saMbaMdha arthAt avidyAthI racita evA saMsArano saMbaMdha, tAtvika= pAramArthika, ghaTato nathI. aho, e Azcarya arthamAM che, ane e rIte=AtmAne pAramArthika saMbaMdha ghaTato nathI e rIte, klezo ane klezono hAra paNa= avidyAthI racita saMyoganA nAzanA upAyabhUta klezono hA paNa, kalpanAmAtra che, kema ke upacarita evA bhavaprapaMcanuM prakRtigatapaNA vagara paNa avighAmAtra-nirmitapaNAthI bauddhanA nathI ke vedAMtInA tayathI paNa kahevA mATe zakyapaNuM che. ahIM prazna thAya ke bhavaprapaMcane prakRtigata mAnyA vagara kaI rIte svIkArI zakAya? tethI bIjo hetu kahe che - adhyArthasya .... rUtvarthaH | mukhArthanuM tamArA matanI nItithI haju paNa asiddhapaNuM che, e prakAre artha che. rapA. ja jozAdddhIna chatpanImAtram - ahIM pathI e kahevuM che ke dekhAto bhavaprapaMca to kalpanAmAtra che, paraMtu klezo ane klezono nAza paNa kalpanAmAtra che. 35rata mavazvasya prakRti titva vinA - ahIM thiI e kahevuM che ke upacarita bhavaprapaMcanuM to prakRtigatatva svIkArIne kahevA mATe zakyapaNuM che, paraMtu upacarita bhavaprapaMcanuM prakRtigatatva vagara paNa avidyAnirmitapaNAthI kahevA mATe zakyapaNuM che. ja voddhanI ventinakenapa - ahIM pathI e kahevuM che ke sAMkhyamayathI to upacaritabhavaprapaMcanuM prakRtigatatva kahevA mATe zakyapaNuM che, paraMtu upacaritabhava Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-25 prapaMcanuM prakRtigatatva vagara paNa avidyAnirmitapaNAthI bauddhanA nayathI ke vedAMtInA nathI paNa kahevA mATe zakyapaNuM che. bhAvArtha :ekAMta apariNAmI evA AtmAne bhavaprapaMcano yoga atAtvika, ane klezo ane zono nAza paNa kalAnAmAtra : zloka-24mAM graMthakArazrIe kahyuM ke pAtaMjaladarzanakAranA mata pramANe AtmA kUTastha nitya che, tethI teo kahe che ke bhavaprapaMcarUpa saMyogano parityAga mUrti dravyanI jema puruSane ghaTato nathI, mATe puruSa sadA bhavaprapaMcanA saMyoga vagarano che. have je puruSa bhavaprapaMcanA saMyoga vagarano hoya te puruSane bhavaprapaMcanA nAza mATe klezadAnamAM yatna karavAnuM kahevuM, ane klezahAnano upAya vivekakhyAti che, e sarva kathana pAtaMjala mata pramANe kahI zakAya nahi, mATe temano mata suMdara nathI. kema suMdara nathI te kathanane spaSTa karatAM kahe che - AtmA ekAMte apariNAmI hoya to AtmAne bhavaprapaMcano yoga tAttvika nathI; Ama chatAM kalpanAmAtrathI AtmAne bhavaprapaMcano yoga che tema svIkArIne, tenA nAzano upAya klezAna che, ane klezo pAMca prakAranA che, ityAdi sarva kathana kalpanAmAtrarUpa che; kema ke pAtaMjalanA mate bhavaprapaMca prakRtino che, puruSano nathI, chatAM bhavaprapaMcane prakRtigata svIkArIne puruSamAM teno upacAra pAtaMjaladarzanakAra kare che, ane bhavaprapaMcanA nAzano upadeza Ape che. tene graMthakArazrI kahe che - jo bhavaprapaMca puruSamAM vAstavika na hoya to prakRtigata bhavaprapaMca nathI tema svIkArIne avidyAmAtranirmita=ajJAnamAtranirmita, bauddhadarzanakAra bhavaprapaMcane kahe che, te pramANe pAtaMjaladarzanakAra svIkArI zake; athavA to vedAMtadarzanakAra brahmasvarUpa jagatane mAne che, ane kahe che ke brahma satya sanmithyA' arthAt brahmathI atirikta jagatamAM kAMI nathI, phakta avidyAne kAraNe A bhavaprapaMca dekhAya che, ane avidyAnA nAzathI bhavaprapaMcano nAza thavAthI sAdhaka AtmA brahmamAM vilaya pAme che, tema vedAMtadarzanakAra mAne che, te pramANe pAtaMjaladarzanakAra svIkArI zake. tethI puruSathI atirikta prakRtine mAnavAnI jarUra rahe nahi, Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-25 83 ane prakRtigata bhavaprapaMcane mAnavAnI jarUra rahe nahi, mAtra ajJAnane kAraNe A bhavaprapaMca dekhAya che, ane ajJAnanI nivRtti thavAthI bhavaprapaMcanI nivRtti thAya che, tema pAtaMjaladarzanakAre svIkAvuM joIe; kema ke mukhya evo bhavaprapaMca jema jainadarzanakAra mAne che, tevo bhavaprapaMca pAtaMjaladarzananI nItithI asiddha che. Azaya e che ke AtmAne anyanA saMyogane kAraNe saMsAranI prApti thaI ane anyanA viyogane kAraNe saMsArano aMta thayo, e prakAranA mukhya arthane sthApana karanAra evo bhavaprapaMca pAtaMjaladarzanakAra svIkAratA nathI, paraMtu AtmAne kUTastha nitya kahe che, ane dekhAtA saMsAranA prapaMcanA anubhavanI saMgati karavA mATe prakRtigata bhavaprapaMcane svIkAre che, tene graMthakAra kahe che ke prakRtigata bhavaprapaMca svIkArIne upacArathI puruSamAM bhavaprapaMca svIkAravo hoya to avidyA mAtra nirmita bhavaprapaMca svIkArIne bauddhamata ke vedAMtImata tenI saMgati kare che tema pAtaMjalamata paNa karI zake che, ane tema karavAthI bhavaprapaMcanA kAraNabhUta evI prakRti che ane temAMthI buddhi Adi thayA che ityAdi kalpanA karavAnI AvazyakatA rahe nahIM, jethI lAghavanI prApti thAya che. vastutaH jainadarzanakAra kahe che ke AtmA jo kevala hoya to muktaavasthAsadaza saMsAramAM paNa AtmA prApta thAya, ane tevo jo AtmA hoya to tene sAdhanA karavAnI AvazyaktA rahe nahi, ane saMsArIjIvone je bhavaprapaMca dekhAya che te dekhAvo joIe nahi; paraMtu saMsArI avasthAmAM AtmA anyanA saMyogavALo che, tethI muktaavasthA karatAM tenuM vilakSaNasvarUpa saMsAramAM upalabdha che, ane sAdhanA karIne anya saMyogano nAza karavAthI bhavaprapaMcano nAza thAya che, ane kevala AtmA thAya che tema svIkArIe to, anubhavane anurUpa sarva padArtha saMgata thAya che. paraMtu pAtaMjaladarzanakAra te prakArano padArtha svIkAratA nathI, ane AtmAne kUTastha nitya kahIne bhavano prapaMca upacArathI AtmAne che tema kahe che, ane upacArathI ja AtmAne bhavaprapaMca svIkAravo hoya to avidyA mAtra nirmita bhavaprapaMca svIkAravAmAM koI bAdha nathI paraMtu lAghavanI prApti che; kema ke prakRti ane prakRtigata bhavaprapaMca mAnavAnI AvazyaktA rahetI nathI, e prakArano graMthakArazrIno Azaya che. ripo. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 klezatAnopAyaDhAtrizikA/zloka-26 avataraNikA : kAlpanikatve naivaitanmataM anyadapi, itthaM dUSayannAha - avataraNikArya : kAlpanikapaNAmAM A mata pUrvamAM varNana karAyela pAtaMjalamata, (ane) anya paNa nathI ja, e pramANe dUSaNa ApatAM graMthakArazrI kahe che - bhAvArtha : zloka-24mAM kahyuM ke pAtaMjalamata pramANe AtmAne mUrta dravyanI jema saMyogano parityAga ghaTato nathI; kema ke tema svIkAravAthI AtmAnA phUTasthapaNAnI hAni che, ane zloka-2pamAM graMthakArazrIe kahyuM ke A rIte pAtaMjalamatavALA AtmAne ekAMte apariNAmI svIkAre to AtmAne avidyAthI racita saMyoga pAramArthika siddha thAya nahi. tethI jo bhavaprapaMca kAlpanika svIkAravAmAM Ave to pAtaMjalano mata nathI ja, ane anya paNa pAtaMjalamatavALA je kahe che te nathI ja, e prakAre dUSaNa ApatAM graMthakArazrI kahe che - zloka : nRpasyevAbhidhAnAdyaH sAtabandhaH prakIrtitaH / ahizaGkAviSajJAnAccetaro'sau nirarthakaH / / 26 / / anvayArtha : nRpaccevAmithAnA-rAjAnI jema kahevAthI ya =je sAta vanya =sAtabaMdha prItiMta =kahevAyo che ane dizAviSajJAnA--isApanI zaMkAne kAraNe viSanA jJAnathI tara:=Itara-asAtabaMdha prakIrtita =kahevAyo che, sasI nirartha =e nirarthaka che=bhavaprapaMcanuM kAlpanikapaNuM hote chate pAtaMjalamata ane anya je prastuta zlokamAM kahyuM e nirarthaka che, ema avataraNikA sAthe saMbaMdha che. 26. zlokArca - rAjAnI jema kahevAthI je sAtabaMgha kahevAyo che, ane sApanI zaMkAne kAraNe viSanA jJAnathI asAtabaMdha kahevAyo che, e nirarthaka che. rA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8pa klezatAnopAyadvAciMzikA/bloka-26 TIkA - nRpasyeti-nRpasyeva-tathAvidhanarapateriva, abhidhAnAt=rAjA'yamiti bhaNanarUpAt, yaH sAtabandhaH sukhasaMbandharUpaH prakIrtitaH nitye'pyAtmani paraiH, ahinA'daSTasyApi tathAvidhapraghaTTakavazAdahizaDkAviSajJAnAccetaraH=asAtabandhaH, asau nirarthakaH, kalpanAmAtrasyArthAsAdhakatvAdeva / TIkArya : nRpaceva .. sAthatvArtha ! nitya paNa AtmA hote chate para vaDe= pAtaMjaladarzanakAra vaDe, rAjAnI jema tevA prakAranA rAjAnI jema arthAt vAstavika rAjA nathI paraMtu koIke A rAjA che tema kahyuM te kathanathI pote rAjA che tevA prakAranA rAjAnI jema, abhidhAnathI-A rAjA che e prakAranA kathanathI, je sukhasaMbaMdharUpa sAtabaMdha kahevAyo che; ane sApathI nahi daMzAyelAne paNa tevA prakAranA praghaTTakanA vazathI=koI aMdhArAmAM sApa sadaza doraDA Adi upara paganA prakSeparUpa tevA prakAranA praghaTTakanA vazathI, sApanI zaMkAne kAraNe viSanA jJAnathI Itara=asAtabaMdha, kahevAyo che; A pAtaMjaladarzanakAra vaDe kahevAyelo sAtabaMdha ane asAtabaMdha, nirarthaka che; kema ke kalpanAmAtranuM arthaasAdhakapaNuM ja che jo AtmA ekAMte nitya hoya to tene sukhasaMbadhirUpa sAtabaMdha ane du:khasaMbaMdharUpa asAtabaMdha na hoya, to pachI sAtAbaMdha Avo che ane asAtAbaMdha Avo che e kahevuM nirarthaka che. nityeDapyAtmana pareDa - ahIM pa thI e kahevuM che ke AtmAne anitya mAne to to AtmAne sAtabaMdha ane asAtabaMdha pAtaMjaladarzanakAra svIkArI zake, paraMtu nitya paNa AtmAmAM sAtabaMdha ane asAtabaMdha pAtaMjaladarzanakAra vaDe kahevAyela che, e nirarthaka che. mahinASTacApa - ahIM pa thI e kahevuM che ke sApathI daMzAyelAne to tathAvidha praghaTTakavaza sApanI zaMkA thAya, paraMtu sApathI nahi dazAyelAne paNa tevA prakAranA praghaTTakavaza sApanI zaMkAthI viSanuM jJAna thAya che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 klezatAnopAyadvAbiMzikA/zloka-26 bhAvArtha - bhavaprapaMcanuM kAlpanikapaNuM hote chate pAtaMjaladarzanakAra vaDe kahevAyelo sAtabaMdha ane asAtabaMdha nirarthaka : saMsArIjIvone anubhavAtAM sukha ane duHkho kevAM che ? tenuM varNana karatAM pAtaMjalamatavALA kahe che - jema koI puruSane koIe kahyuM ke A puruSa rAjA che, paramArthathI te rAjA nathI, Ama chatAM tene bhrama thayo ke huM rAjA chuM, to tevA prakAranA rAjAnA abhimAnathI tene sAtabaMdha thAya che; tenA jevI saMsArIjIvone anubhavAtI sAtA che. vaLI koI puruSa aMdhArAmAM jato hoya ane tevA prakAranA saMyogane vaza koI doraDA Adi vastu upara teno paga paDe, ane sApathI te puruSa daMzAyelo nathI chatAM potAne sApe daMza Apyo che tevI zaMkA thavAne kAraNe te puruSane asvasthatA thAya che; tenA jevI saMsArI jIvone anubhavAtI asAtA che. Ama kahIne saMsAranAM sukha ane duHkho AtmAnuM pAramArthikasvarUpa nathI, ema pAtaMjaladarzanakAra kahe che. jainadarzanakArane paNa saMsAranuM sukha paramArthathI tevuM ja abhimata che, paraMtu pAtaMjaladarzanakAra AtmAne ekAMte nitya mAne che. tethI saMsAra avasthAmAM AtmA kevala che arthAt prakRtithI pRthak che tethI mukta avasthAsadaza saMsAra avasthAmAM paNa AtmAnI avasthA che. tethI A saMsAra pAtaMjalamatAnusAra prakRtigata che, Atmagata nathI. mATe avataraNikAmAM kahyuM te pramANe AtmAne upadeza ApavAnuM kahenAra pAtaMjalamata paramArthathI nathI; kema ke AtmA sadA mukta hoya to koI AtmA saMsAragata nathI, ane saMsAragata vyavasthA kahenAra paNa koI mata nathI, tema sAtabaMdha ane asAtabaMdha e paNa paramArthathI nathI; kema ke je vastu na hoya ane kalpanAmAtrathI tenuM kathana karavAmAM Ave to te vastu arthasAdhaka bane nahi. A prakAre avataraNikA sAthe prastuta zlokano saMbaMdha che, ane te zlokasparzI TIkAnuM kathana ahIM pUruM thAya che. utthAna : pUrvamAM zloka sparzI TIkAmAM graMthakArazrIe spaSTa karyuM ke pAtaMjaladarzanakAra Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-26 je sAtabaMdha ane asAtabaMdha kahe che te nirarthaka che; kema ke kalpanAmAtra arthasAdhaka bane nahi. tyAM thI pAtaMjaladarzanakAra kahe che - TIkA : atha prakRtau kartRtvabhoktRtvAbhimAnopavarNanamAtrametat, tannirAsArthameva ca sakalazAstrArthopayoga iti ko doSaH? tattvArthasiddhyarthamupacArAzrayaNasyApi aduSTatvAditi cet, na, tattvArthasyaivAtmanazcidrUpatve muktyavasthAyAM viSayaparicchedakatvasyApyApatteH, jJAnasya jJAnatvavatsaviSayakatvasyApi svabhAvatvAt, antaHkaraNAbhAve'rthaparicchedAbhAvasya ca nirAvaraNajJAne tasyAhetutvena vaktumazakyatvAt, didRkSA'bhAve'pi darzanAnivRtteH, prAkRtAprAkRtajJAnayoH saviSayakatvAviSayakatvasvabhAvabhedakalpanasya cAnyAyyatvAt, Atmacaitanye'viSayakatvasvAbhAvyavat saviSayakatvasvAbhAvyakalpane bAdhakAbhAvAt / TIkArca - 3tha .... kRti re, ra, prakRtimAM je kartutva ane bhophtatva che tenuM abhimAna puruSane thAya che tenuM varNanamAtra A che zlokamAM batAvela sAtabaMdha ane asAtabaMdha e varNanamAtra che, ane tenA nirAsa mATe ja=prakRtigata je kartutva ane bhophtatva che tenuM abhimAna puruSane thAya che tenA nirAsa mATe ja, sakalazAstrArthano upayoga che sakalazAstranA varNananuM prayojana che. ethI zuM doSa che? arthAt pAtaMjaladarzanakAra sAtabaMdha ane asAtabaMdhanuM svarUpa batAvIne te sAtabaMdha ane asAtabaMdha upacarita che ema svIkAre che tema svIkAravAmAM zuM doSa che? arthAt koI doSa nathI; kema ke tatvArthanI siddhi mATe AtmAnuM pAramArthika svarUpa sadA kevalarUpa che paraMtu prakRtithI baddha nathI, e rUpa tatvArthanI siddhi mATe, upacAranA AzrayaNanuM paNa saMsAramAM anubhavAto sAtabaMdha ane asAtabaMdha upacArarUpa che e batAvavAnA AzrayaNanuM paNa, aduSTapaNuM che, e pramANe pAtaMjaladarzanakAra kahe, to tene graMthakArazrI kahe che - na=pAtaMjaladarzanakAranuM A kathana yukta nathI. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. kema yukta nathI ? temAM hetu kahe che tattvArthasya ApanneH, tattvArtha ja evA AtmAnuM prastuta kathanathI je tattvArthanI siddhi karavI che e rUpa tattvArtha ja evA AtmAnuM, cidrupapaNuM hote chate, mukti avasthAmAM viSayanA paricchedakapaNAnI paNa Apatti che. ahIM prazna thAya ke mukta avasthAmAM AtmA cidrUpa hovA chatAM viSayanuM jJAna karato nathI tema svIkArIe to zuM vAMdho che ? tethI anya hetu kahe che phlezahAnopAyadvAtriMzikA/bloka-26 jJAnasya svamAvatvAt, jJAnanA jJAnatvanI jema saviSayakatvanuM paNa svabhAvapaNuM che. ahIM pUrvapakSI kahe ke jJAnanuM saviSayakatvasvabhAvapaNuM hovA chatAM mukta avasthAmAM aMtaHkaraNano abhAva hovAne kAraNe arthano bodha thato nathI, ema svIkArI zakAya. tenuM nirAkaraNa karavA mATe anya hetu kahe che ~~~ antaHkaraNAbhAve JazavavatvAt, ane aMtaHkaraNanA abhAvamAM arthanA paricchedanA abhAvanuM=viSayanA bodhanA abhAvanuM, nirAvaraNa jJAnamAM tenuM ahetupaNuM hovAne kAraNe=aMtaHkaraNanuM ahetupaNuM hovAne kAraNe, kahevA mATe azakyapaNuM che. ahIM pUrvapakSI kahe ke saMsAra avasthAmAM didakSA hovAthI puruSanI viSayanA paricchedamAM pravRtti che, mukta avasthAmAM didakSAno abhAva hovAthI puruSanI viSayane jANavA mATenI pravRtti nathI, tethI mukta avasthAmAM viSayano bodha nathI. tenA nivAraNa mATe graMthakArazrI anya hetu kahe che ..... ..... dizAbhAve'pi anivRttaH, dikSAnA abhAvamAM paNamukta avasthAmAM AtmAne viSayone jANavAnI icchArUpa didakSAno abhAva hovA chatAM paNa, darzananI anivRtti che=nirAvaraNa evA AtmAne zeyanA darzananI anivRtti che. ahIM pUrvapakSI kahe ke prAkRtajJAna saviSayaka che=prakRtimAMthI utpanna thayelI buddhithI thatuM jJAna saviSayaka che, ane aprAkRtajJAna aviSayaka che=prakRtithI utpanna thayeluM nahi paraMtu AtmAnA caitanya svabhAvane kAraNe je AtmAmAM vartatuM jJAna che te aviSayaka che. mATe saMsAra avasthAmAM viSayanuM paricchedana Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyaDhAtrizikA/zloka-26 che, ane mukta avasthAmAM viSayanuM paricchedana, nathI tema svIkArI zakAze. tenA nirAkaraNa mATe anya hetu kahe che. pravRttAprAkRta ... kAvyatvI ane prAkRtajJAnanA aprAkRtajJAnanA saviSayakatva-aviSayakatvasvabhAvanA-abhedanI kalpanAnuM atyAdhyapaNuM che. prAkRtajJAnanA aprAkRtajJAnanA saviSayakatva-aviSayakatva svabhAva-bhedakalpanAnuM anyAyyapaNuM kema che ? te batAvavA mATe graMthakArazrI anya hetu kahe sAta ... vALamavAt AtmacetavyamAM aviSayakatva svAbhAvyanI jema saviSayakatva svAbhAvyanI kalpanAmAM bAdhakano abhAva che. tattvArthasaSyarthaypavAnAzrayasthapi - ahIM pathI e kahevuM che ke tattvArthanI siddhi mATe anupacarita arthanA kathananuM to aduSTapaNuM che, paraMtu tattvArthanI siddhi mATe upacAranA AzrayapaNAnuM paNa aduSTapaNuM che. mutyavasthA viSayaparivartIsthApyApatte ahIM thI e kahevuM che ke mukti avasthAmAM cikUpapaNAnI to prApti che, paraMtu mukti avasthAmAM viSayanA paricchedakatvanI paNa prApti che. jJAnI jJAnarvivatsaviSayatva svabhAvavat - ahIM mana thI e kahevuM che ke jJAnano jJAnatva svabhAva to che paraMtu saviSayakatva svabhAva paNa che. vikSAmAvegapi - muktiavasthAmAM dikSA hoya to to darzananI anivRtti che, paraMtu dikSAnA abhAvamAM paNa darzananI anivRtti che. bhAvArtha - prastuta zlokanI avataraNikAmAM graMthakArazrIe kahela ke AtmAne bhavaprapaMca na hoya to kAlpanika evA bhavaprapaMcane svIkAravAthI pAtaMjalamata paNa rahe nahi; kema ke bhavaprapaMca kAlpanika hoya to bhavamAM koI puruSa nathI ke je A matanuM sthApana kare. vaLI pAtaMjaladarzanakAre je sAtabaMdha ane asAtabaMdhanuM kathana karyuM te paNa nirarthaka che; kema ke bhavaprapaMca kAlpanika hoya to sAtabaMdha nathI ane asAtabaMdha nathI. tethI sAtabaMdha rAjAnA abhimAna jevuM che ane asAtabaMdha sApanI zaMkAthI thayelA viSajJAna jevuM che, e kahevuM artha vagaranuM che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90. klezaNAnopAyadvAciMzikA/zloka-26 svakathana artha vagaranuM nathI, enI puSTi mATe pAtaMjaladarzanakAre Apela yukitaonuM graMthakArazrI dvArA nirAkaraNa : potAnuM kathana artha vagaranuM nathI, e batAvavA mATe samaya thI pAtaMjaladarzanakAra kahe che - prakRtimAMthI buddhi utpanna thayelI che, ane temAM puruSanuM pratibiMba paDe che, tethI jaDa paNa buddhi cetana jevI bhAse che ane te buddhirUpa prakRti kartA ane bhoktA che; paraMtu buddhimAM puruSanuM pratibiMba paDatuM hovAne kAraNe huM karuM chuM' ane "huM bhogavuM chuM' evuM puruSane abhimAna thAya che, tethI puruSane sAtabaMdha ane asAtabaMdhanI prApti thAya che ema upacArathI kahela che. ane te sAtabaMdha nRpanA abhimAnasadaza che ane asAtabaMdha sApanI zaMkAne kAraNe thayelA viSanA jJAnasadaza che, tema batAvIne puruSane kartutvanA ane bhophtatvanA abhimAnathI nivRtti karAvavA mATe sakala zAstrArthano upayoga che. tethI pAtaMjaladarzanakAre je sAtabaMdha ane asAtabaMdhanuM varNana karyuM te svIkAravAmAM zuM doSa che? arthAt koI doSa nathI; kema ke tema svIkAravAthI AtmArUpa tattvArthanI siddhi thAya che, ane AtmArUpa tattvArthanI siddhi mATe upacAranA AzrayaNamAM doSa nathI. Azaya e che ke AtmA che, te dekhAto padArtha nathI, ane sarvajanone je kartutva ane bhoRRtvanuM saMvedana thAya che te buddhinuM kartutva-bhomtatva che. tethI buddhithI atirikta AtmA che tenI siddhi thAya nahi; ane AtmAnI siddhi karavA mATe pAtaMjaladarzanakAre upacAranuM AzrayaNa karela che, arthAt kharekhara AtmAne sAtabaMdha-asAtabaMdha nathI, paraMtu buddhimAM pratibiMbita thayelA AtmAne buddhi je kare che te huM karuM chuM evuM je abhimAna thAya che, te abhimAnanuM nivartana karAvIne AtmAne bodha karAvavo che ke A buddhithI atirikta evo ApaNo AtmA che, te AtmA buddhimAM pratibiMbita thayelo hovAne kAraNe tene sAtabaMdha ane asAtabaMdhano anubhava thAya che. vastutaH te sAtabaMdha ane asAtabaMdha abhimAnamAtrarUpa che. jema -- koI rAjA na hoya ane tene rAjA kahevAthI abhimAna thAya, huM rAjA chuM. tenA jevo buddhimAM AtmA pratibiMbita thayelo hovAne kAraNe puruSane Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 klezatAnopAyadvAiizakA/bloka-ra6 sAtabaMdhano anubhava thAya che, ane sApanI zaMkAnA kAraNe thayelA viSanA jJAna jevo asAtabaMdhano anubhava thAya che. Ama kahevAthI buddhitattvathI atirikta AtmA che tenI siddhi thAya che. tethI AtmArUpa tattvanI siddhi mATe upacAranuM AzramaNa karavAmAM Ave te doSa nathI; ane AtmAnI siddhi karIne AtmAne je AbhimAnika kartutva-bhoknatvanI buddhi thaI che, te abhimAnanA nivartana mATe zAstravacanano upayoga che, mATe je sAtabaMdha ane asAtabaMdhanuM varNana karyuM che te nirarthaka che tema kahI zakAya nahi. e prakAre pAtaMjaladarzanakArano Azaya che. tene graMthakArazrI kahe che - pUrvapakSInuM pAtaMjaladarzanakAranuM, A kathana yukta nathI. kema yukta nathI ? temAM yukti batAvatAM kahe che - jo AtmArUpa tattvanI siddhi mATe pAtaMjaladarzanakAra upacAranuM AzrayaNa karatA hoya, to temane abhimata tattvArtharUpa AtmA ciTUpe abhimata che; ane AtmA cikUpa hoya to mukta avasthAmAM viSayano pariccheda karanAra AtmA che tema temaNe svIkAravuM joIe. vastutaH pAtaMjaladarzanakAra AtmAnI siddhi kare che, ane kahe che ke AtmA cidrapa che, buddhi jaDa che, ane caitanyarUpa AtmAnA pratibiMbathI buddhi caitanyarUpa bhAse che. ane cikUpa AtmA viSayonuM jJAna karanAra nathI. tene graMthakArazrI kahe che - jo pAtaMjaladarzanakAra AtmAne cidrupa mAne che, to sAdhanA karIne mukta thayelA AtmAone paNa saMsAranA sarva viSayono bodha che tema teoe svIkAravuM joIe; paraMtu teo to muktaavasthAmAM AtmAne cikUpa svIkAre che, ane mukta avasthAmAM AtmA jJeya evA viSayono pariccheda karanAra nathI tema kahe che, te temanuM vacana yukta nathI. kema yukta nathI ? temAM graMthakArazrI yukti batAve che - cidrapa evA AtmAnA jJAnano jema jJAnatva svabhAva che, tema saviSayakatva paNa svabhAva che. Azaya e che ke jJAna jJAnatvavALuM che mATe jJAna kahevAya che. jo jJAnamAM jJAnatva na hoya to A jJAna che tema kahI zakAya nahi. tema te jJAnano koI viSaya hoya to te viSayanA bodharUpa jJAna che tema kahI zakAya, paraMtu jJAnano Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-26 koI viSaya na hoya tevuM jJAna che tema kahI zakAya nahi. mATe jJAnamAM jema jJAnatva che tema saviSayakatva svabhAva paNa che. mATe muktaavasthAmAM AtmA cirUpa che tema pAtaMjaladarzanakAra svIkAratA hoya, to AtmA jJeya evA viSayono jANanAra che, tema teoe svIkAravuM joIe. ahIM pAtaMjaladarzanakAra kahe ke muktaavasthAmAM aMtaHkaraNano abhAva hovAne kA2Ne viSayono bodha thato nathI, ane saMsAraavasthAmAM aMtaHkaraNa che, tethI jJAna jJeyanuM paricchedana kare che. tene graMthakArazrI kahe che nirAvaraNa jJAnamAM viSayano bodha karavA mATe aMtaHkaraNanI AvazyaktA nathI. mATe aMtaHkaraNa nahi hovAne kAraNe muktaavasthAmAM rahelA AtmAnuM jJAna jJeyane jANatuM nathI, tema kahI zakAya nahi. -- Azaya e che ke saMsA2avasthAmAM saMsArIjIvonuM jJAna karmothI AvRta che, tethI saMsArIjIvone bodha karavA arthe manarUpa aMtaHkaraNanI AvazyaktA che, mana dvArA viSayonuM jJAna kare che; ane mukta thayelA AtmAo karmonA AvaraNa vagaranA che, tethI temane jJeyanuM jJAna karavA mATe manarUpa aMtaHkaraNanI AvazyaktA nathI. tethI muktaavasthAmAM AtmAne viSayono bodha che, tema svIkAravAmAM koI virodha nathI. ahIM pUrvapakSI kahe ke saMsAraavasthAmAM jIvone vastunA svarUpane jANavA pratye didakSA che. tethI teo vastunA svarUpane jANavA mATe udyama karIne viSayonuM jJAna kare che. muktaavasthAmAM AtmAne vastunA svarUpane jANavAnI icchA nathI. tethI teone saMsAranA padArthone jANavAnI didakSA nathI, tethI saMsAranA viSayonuM jJAna temane thatuM nathI. mATe mukta avasthAmAM AtmA cidrUpa hovA chatAM viSayono bodha nathI, tema svIkAravAmAM koI doSa nathI. tene graMthakArazrI kahe che muktaavasthAmAM didakSAno abhAva hovA chatAM paNa dazya evA bAhya padArthonA darzananI anivRtti che. Azaya e che ke saMsArI jIvonuM jJAna karmathI avarAyeluM che, ane didakSAne kA2Ne jANavA mATe yatna kare che tyAre, te AvaraNa kAMIka khasavAthI viSayono Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-26 93 bodha thAya che; ane muktaavasthAmAM karmarUpa AvaraNa nahi hovAne kAraNe mukta avasthAmAM rahelA AtmAomAM rahelI padArthanA darzananI zakti nahi haNAyelI hovAthI teone padArthanuM darzana sadA thAya che, tema mAnavuM ucita che mATe mukta AtmAone viSayonuM paricchedana svIkAravAmAM koI doSa nathI. ahIM pAtaMjaladarzanakAra kahe ke prAkRtajJAna saviSayakatvasvabhAvavALuM che ane aprAkRtajJAna aviSayakatvasvabhAvavALuM che. tethI saMsArI jIvone jJeyano pariccheda che, mukta AtmAone zeyano pariccheda nathI. pAtaMjaladarzanakArano Azaya e che ke prakRtithI janya je buddhi che te buddhimAM puruSanuM pratibiMba paDe che te buddhivALuM jJAna saviSayaka che. tethI saMsAraavasthAmAM rahelA jIvone potAnuM jJAna saviSayaka che evo anubhava thAya che; ane mukta AtmAomAM je caitanyasvabhAva che te prakRtijanya jJAna nathI, paraMtu AtmAnA svarUparUpa che; ane te jJAna koI viSayane grahaNa karatuM nathI, tema svIkArIe to, mukta AtmAone cidrupa svIkA2vA chatAM viSayono pariccheda nathI, tema svIkArI zakAze. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che-- prAkRtajJAna saviSayaka che ane aprAkRtajJAna aviSayaka che tevA prakAranA bhedanI kalpanAnuM anyAyapaNuM che; kema ke jJAna zabda ja te arthane batAve che ke koIka vastuno bodha che. tethI saMsAraavasthAmAM je jJAna che te koIka viSayano bodha kare che, tema mukta avasthAmAM je jJAna che te koIka viSayano bodha kare che, tema mAnavuM ucita gaNAya. mATe saMsAraavasthAmAM prAkRtajJAna che te saviSayakatvasvabhAvavALuM che, ane muktaavasthAmAM aprAkRtajJAna che te aviSayakatvasvabhAvavALuM che, tevI bhedakalpanA ka2vAmAM koI pramANa nathI. mATe te prakAranA bhedanI kalpanA anyAya che=asaMgata che. pUrvamAM kahyuM ke prAkRtajJAna saviSayakatvasvabhAvavALuM che ane aprAkRtajJAna aviSayakatvasvabhAvavALuM che tevA bhedanI kalpanA anyAya che. te kema anyAyya che ? temAM graMthakArazrI hetu kahe che - AtmacaitanyamAM aviSayakatvasvAbhAvyanI jema saviSayakatvasvAbhAvyanI kalpanAmAM bAdhakano abhAva che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-26 Azaya e che ke pAtaMjaladarzanakAra AtmAnA caitanyamAM aviSayakatvasvabhAvanI kalpanA kare che, paraMtu AtmAnA caitanyamAM saviSayakatvasvabhAvanI kalpanA karavAmAM koI bAdhaka na hoya to, saMsArI jIvonuM jJAna jema saviSayatvasvabhAvavALuM che tema mukta AtmAnuM jJAna paNa saviSayakatvasvabhAvavALuM che tema svIkAravAthI jJAnamAM be svabhAvanI kalpanA karavAnuM gaurava prApta thatuM nathI; ane jo AtmacaitanyamAM saviSayakatva-svAbhAvyanI kalpanAmAM koI bAdhaka prApta thatuM hoya, to pAtaMjaladarzanakAra kahe che tema jJAnanA be svabhAvanI kalpanA thaI zake, ane jo koI bAdhakanI prApti na hoya, to jema saMsArI avasthAmAM jJAnazeyanA viSayane sparzIne jJAnarUpe pratIta che, tema mukti avasthAnuM jJAna paNa zeyane sparzIne jJAnasvarUpa che tema svIkAravuM ucita gaNAya. utthAna : tattvArthanI siddhi mATe upacAranA AzrayaNanuM aduSTapaNuM hovAthI sAtabaMdhanuM ane asAtabaMdhanuM pAtaMjaladarzanakAre je varNana kareluM te doSarUpa nathI ema pUrvamAM pAtaMjaladarzanakAre sthApana kareluM. tene graMthakArazrIe kahela ke jo tattvArtharUpa AtmA tamane cidrapa abhimata hoya to muktiavasthAmAM AtmAne viSayano bodha che tema svIkAravuM joIe, ane tenA mATe atyAra sudhI aneka yuktio ApI, ane sthApana karyuM ke mukti avasthAmAM AtmAne zeyanuM paricchedana che. tene ja daDha karavA mATe mukti avasthAmAM AtmAne zeyanuM paricchedana che tenI siddhi pAtaMjaladarzanakAranA vacanathI batAvavA arthe vizvathI kahe che - TIkA : kiJca vivekA'khyAtirUpasaMyogAbhAvo'pi vivekakhyAtirUpa eveti viSayagrAhakacaitanyasya svatantranItyaivopapatteH muktAvapi nirviSayacinmAtratattvArthAsiddhiH, taduktaM haribhadrAcAryaH - "Atmadarzanatazca syAnmuktiryattantranItitaH / tasya jJAnasamAvestanjhayuvaceva sadhata" [vo vivuM 427] kRti ! nanu vivekakhyAtirapi antaHkaraNadharma eva, tasmiMzca prakRtau pravilIne na taddharmasthityavakAzaH, na caivaM saMyogonmajjanaprasaGgaH, pareSAM ghaTavilayadazAyAM Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9pa klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-26 ghaTaprAgabhAvAnunmajjanavadupapatteH, itthaM ca prakRtereva tattvataH saMyogahAnaM, AtmanastUpacArAditi nAsmAkamayamupAlambhaH zobhata iti cet, na, upacArasyApi sambandhAvinAbhAvasyAzrayaNe cinmAtradharmakatvatyAgAtsarvajJatvasvabhAvaparityAgasya / / svavAsanAmAtravijRmbhitatvAdityAcAryANAmAzayAt / / 26 / / TIkArca - vizva ... tasvArthasiddhi, vaLI vivekaakhyAtirUpa saMyogano abhAva paNa vivekakhyAtirUpa ja che, ethI viSayagrAhaka cetavyanI svataMtra nItithI ja=svatA zAstranI nItithI, upapati hovAne kAraNe=pAtaMjaladarzanakAranI nItithI ja upapatti hovAne kAraNe, muktimAM paNa nirviSaya citmAtra tatvArthanI asiddhi che. ta, midrAcArye tenapAtaMjaladarzanakAranI nItithI ja viSayagrAhaka caitanyanI upapatti che ema pUrvamAM kahyuM te, pU. AcArya haribhadrasUri vaDe yogabiMdu zloka-457mAM kahevAyuM che. sAtmavarzana ... sadhitaH" rUti "je kAraNathI taMtranItithI pAtaMjaladarzananI zAstranItithI, Atmadarzanane kAraNe mukti thAya che te kAraNathI taMtrayuktithI ja= pAtaMjaladarzananA zAstranI upapattithI ja, AnA=AtmAnA, jJAnano abhAva muktiavasthAmAM sAdhita che." kRti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. vivekakhyAtithI mokSa thAya che, tethI siddha thAya che ke mukti avasthAmAM jJAna saviSayaka che, tema graMthakArazrIe pUrvamAM sthApana karyuM. tenuM nirAkaraNa karavA arthe nanuthI pAtaMjaladarzanakAra kahe che - nanuM ... avaza:, vivekakhyAti paNa aMtaHkaraNano dharma ja che, ane prakRtimAM teno pravilaya thaye chate=prakRtimAM aMtaHkaraNano pravilaya thaye chate, tenA dharmanI sthitino avakAza nathI=aMtaHkaraNanA dharmarUpa vivekakhyAtinI sthitino avakAza nathI. revaM ..... 31pa, ane A rIte pUrvamAM kahyuM ke vivekaakhyAtirUpa je Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/mloka-26 saMyogano abhAva tarUpa vivekakhyAti che, ane te vivekakhyAti aMtaHkaraNano dharma hovAthI muktiavasthAmAM te dharma raheto nathI arthAt vivekakhyAti muktiavasthAmAM rahetI nathI e rIte, saMyoganA utmajjanano=AvirbhAvano prasaMga che=vivekaakhyAtirUpa saMyoganI prAptino prasaMga che ema na kahevuM (e pramANe pAtaMjaladarzanakAra kahe che) kema ke parane=taiyAyikane, ghaTavilayadazAmAM ghaTanA prAgabhAvanA anutmajjananI jema upapatti che=vivekaakhyAtirUpa saMyoganA utmajjananA abhAvanI upapatti che. 96 itthaM ca rUti cem, na, ane A rIte=vivekakhyAti aMtaHkaraNano dharma che ema pUrvamAM kahyuM e rIte, prakRtino ja tattvathI saMyogahAna che. vaLI AtmAne upacArathI che=AtmAne upacArathI vivekaakhyAtirUpa saMyogahAna che. ethI amane=pAtaMjaladarzanakArane, A upAlaMbha zobhato nathI= "vivekakhyAtithI mukti thAya che, e prakAranI pAtaMjalanI nItithI ja muktiavasthAmAM viSayagrAhaka caitanyanI saMgati che, e prakArano upAlaMbha" pUrvamAM graMthakArazrIe Apyo e amane zobhato nathI; e pramANe jo pAtaMjaladarzanakAra kahe to tene graMthakArazrI kahe che ke e barAbara nathI. kema barAbara nathI ? temAM hetu kahe che upacArasyApi tyAAt, saMbaMdhanA avinAbhAvarUpa upacAranA paNa AzrayaNamAM citmAtradharmakatvano tyAga che. ahIM pAtaMjaladarzanakAra kahe che ke saMsAradazAmAM yogIne sarvajJatvasvabhAva pragaTe che, ane jyAre sAdhanA karIne AtmA mukta thAya che tyAre muktidazAmAM sarvajJatvasvabhAvano parityAga thAya che. tethI muktidazAmAM raheluM jJAna jJeyanuM paricchedana karatuM nathI. mATe muktadazAmAM cinmAtra dharmano tyAga nathI. tenuM nirAkaraNa karavA mATe graMthakArazrI hetu kahe che sarvajJatva ..... AziyAm ||sarvajJatvasvabhAvanA parityAganuM=muktiavasthAmAM sarvajJatvasvabhAvanA parityAganuM, svavAsanAmAtra viz2abhitapaNuM hovAthI, (muktiavasthAmAM viSayonuM paricchedana nathI, ema je pAtaMjaladarzanakAra kahe che te ucita nathI.) e prakArano pU. AcArya zrI haribhadrasUri mahArAjano Azaya che. ||26|| Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/bloka-26 GO vivevasthitirUpasaMyojamAvaDA - ahIM pithI e kahevuM che ke AtmAnA ane prakRtinA bhedanuM jJAna to vivekakhyAtirUpa che, paraMtu vivekaakhyAtirUpa je bhavaprapaMcano saMyoga che teno abhAva paNa vivekakhyAtirUpa che. muvapa nirvaparyAvanmAtratasvIsiddhi - ahIM thiI e kahevuM che ke saMsAra avasthAmAM to nirviSaya cinmAtra tattvArthanI asiddhi che, paraMtu muktimAM paNa nirviSaya cinmAtra tattvArthanI asiddhi che. viveNyatirapi manta:rAdharma cva - ahIM pa thI e kahevuM che ke buddhimAMthI utpanna thatA anya dharmo to aMtaHkaraNanA dharmo che, paraMtu vivekakhyAti paNa aMtaHkaraNano dharma che. 3pavIrasya sampavinAmAvasya - ahIM pathI e kahevuM che ke saMyogarUpa saMbaMdhamAM to saMyogano avinAbhAva che, paraMtu AtmAmAM upacArathI saMyogano hAna svIkAravAmAM paNa saMbaMdhano avinAbhAva che. bhAvArtha : pAtaMjaladarzanakAra AtmAnI siddhi mATe sAtabaMdha ane asAtabaMdharUpa upacArano AzramaNa karatA hoya, ane tenAthI ciTUpa evA AtmAnI siddhi karatA hoya to mukti avasthAmAM paNa AtmA viSayonuM paricchedana kare che tema teoe svIkAravuM joIe. ema pUrvamAM graMthakArazrIe yuktithI sthApana karyuM tenI puSTi karavA arthe vizvathI kahe che - pAtaMjaladarzanakAranA vacanathI mukita avasthAmAM AtmAne zeyanA paricchedananI saMgati - pAtaMjaladarzanakAra je vivekakhyAti mAne che te vivekakhyAtinI prApti pUrve je vivekaakhyAtirUpa saMyoga AtmA sAthe hato tenA abhAvarUpa vivekakhyAti che. tethI e phalita thAya che ke pUrvamAM vivekaakhAtirUpa saMyoga hato tenA abhAvarUpa vivekakhyAti sAdhanAthI prApta thaI ane te mukta avasthAmAM paNa vidyamAna che; kema ke vivekaakhyAtirUpa saMyoga muktaavasthAmAM vidyamAna nathI tethI arthathI vivekaakhyAtinA abhAvarUpa vivekakhyAti mukta avasthAmAM che tema svIkAravuM paDe ane vivekakhyAti yathArtha viSayane grahaNa karanAra che. tethI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-26 pAtaMjaladarzananI nItithI muktiavasthAmAM viSayagrAhaka caitanyanI siddhi thAya che. nirviSayakacinmAtrarUpa AtmA siddha thato nathI, mATe muktiavasthAmAM AtmA viSayane grahaNa karato nathI mAtra cinmAtrarUpa rahe che tema mAnI zakAya nahIM. vaLI potAnA kathananI puSTi arthe graMthakArazrIe pU. AcArya zrI haribhadrasUrimahArAjanA yogabiMdu graMtha zloka-4pa7nI sAkSI ApI, teno bhAva A pramANe che - pAtaMjaladarzananI taMtranIti pramANe AtmadarzanathI mukti thAya che, tethI pAtaMjaladarzananI taMtrayuktithI ja mukta AtmAne jJAnano sadbhAva siddha thAya che; kema ke AtmadarzanathI mukti thaI che, ane mukti avasthAmAM AtmAnuM darzana vidyamAna che. tethI mukta AtmAnuM jJAna viSayagrAhaka che tema siddha thAya che. ahIM nana thI pAtaMjaladarzanakAra kahe che ke vivekakhyAti paNa aMtaHkaraNano dharma che, ane te aMtaHkaraNa prakRtimAM vilIna thaye chate vivekakhyAtirUpa dharma raheto nathI. tethI muktiavasthAmAM AtmAnA darzanarUpa vivekakhyAti nathI= prakRtithI bhinna evA AtmAnA darzanarUpa vivekakhyAti nathI. mATe mokSamAM nirviSayaka cinmAtra AtmA che ema svIkArI zakAya che. vaLI aMtaHkaraNano prakRtimAM vilaya thAya che tema svIkAravAthI mukta avasthAmAM vivekakhyAtino abhAva thavAthI pharI vivekaakhyAtinA saMyoganI prAptirUpa doSa Avaze nahi, te batAvavA arthe pAtaMjaladarzanakAra kahe che arthAt vivekakhyAti pragaTe che tyAre pUrvamAM vivekAkhyAtino je saMyoga hato teno abhAva prApta thAya che arthAt vivekaakhyAtirUpa saMyogano abhAva prApta thAya che, ane vivekakhyAti pragaTyA pachI mukti avasthAmAM vivekakhyAtino abhAva svIkAravAmAM Ave to pharI vivekaakhyAtirUpa saMyoganI prApti thaze, e prakAranI Apatti kema nahi Ave te batAvavA pAtaMjaladarzanakAra kahe che - jema taiyAyiko ghaTanI utpatti pUrve ghaTano prAgabhAva svIkAre che, ane ghaTa utpanna thAya che tyAre ghaTanA prAgabhAvano nAza thAya che, paraMtu ghaTano nAza thAya che tyAre pharI ghaTano prAgabhAva pragaTa thato nathI tema mAne che, tema sAdhanA pUrve yogImAM vivekaakhyAtirUpa saMyoga hato, ane vivekakhyAti pragaTI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 klezatAnopAyadvAciMzikA/bloka-26 tyAre ghaTanA prAgabhAva tulya vivekaakhyAtirUpa je saMyoga hato teno nAza thAya che ane jema ghaTanA nAzathI ghaTano prAgabhAva pharI pragaTa thato nathI tema muktiavasthAmAM vivekakhyAtino nAza thAya che tyAre pharI vivekaakhyAtirUpa saMyoga prApta thato nathI, e pramANe pAtaMjaladarzanakAra kahe che. vaLI nanuM thI pAtaMjaladarzanakAre sthApana karyuM ke vivekakhyAti paNa aMtaHkaraNano dharma che, ane aMtaHkaraNa prakRtimAM vilaya thAya che tyAre saMsArano uccheda thAya che. tethI muktiavasthAmAM aMtaHkaraNanA dharmarUpa vivekakhyAti nathI. e rIte zuM prApta thAya ? e batAvatAM pAtaMjaladarzanakAra kahe che - A rIte prakRtino ja tattvathI saMyogadAna che=vivekaakhAtirUpa je saMyoga hato ane tenA kAraNe A bhavaprapaMca hato, ane sAdhanAthI jyAre saMyogano nAza thAya che te saMyogano nAza tattvathI prakRtino che, AtmAno saMyogadAna nathI, paraMtu AtmAmAM saMyogano nAza thayo e prakArano upacAra karavAmAM Ave che. ethI amane A upAlaMbha zobhana nathI arthAt pUrvamAM graMthakArazrIe kahyuM ke vivekaakhAtirUpa saMyogano abhAva vivekakhyAtirUpa che, ane vivekakhyAtithI mukti thAya che. tethI mukti avasthAmAM vivekakhyAti hovAne kAraNe nirviSaya cinmAtra tattvArthanI asiddhi che, e prakArano upAlaMbha amane zobhato nathI. e prakAre pAtaMjaladarzanakAra kahe to tene graMthakArazrI kahe che - pAtaMjaladarzanakAranuM A kathana yukta nathI; kema ke saMbaMdhanI sAthe avinAbhAva evA upacAranuM AzrayaNa karAya chad, citmAtradharmakatvano=caitanyamAtradharmapaNAno tyAga prApta thAya che. Azaya e che ke "maLyA: zakti' e prakAranA upacAramAM Akroza karanAra puruSanI sAthe mAMcaDAno saMbaMdha che, tethI puruSa Akroza kare che chatAM mAMcaDA Akroza kare che ema kahevAya che. tema pAtaMjaladarzanakAranA kathana anusAra prakRtino saMyogadAna hoya ane AtmAne upacArathI kahevAtuM hoya to prakRti sAthe AtmAno pUrvamAM saMbaMdha hato tema mAnavuM paDe. tethI saMbaMdhanI sAthe avinAbhAvavALA evA upacAranuM AzramaNa karIne pAtaMjaladarzanakAra kahe ke AtmAno upacArathI saMyogadAna che, to pAtaMjaladarzanakAre mAnavuM paDe ke Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-26-27 AtmAno prakRti sAthe saMbaMdha che, mATe prakRtimAM thayelA saMyogadAnano AtmAmAM upacAra karAya che. ane tema pAtaMjaladarzanakAra svIkAre to AtmAno prakRtinI sAthe saMyoga che tema mAnavuM paDe mATe AtmA cinmAtradharmavALo nathI paraMtu cindharmavALo paNa=caitanyadharmavALo paNa, che, ane prakRtinI sAthe saMyogadharmavALo paNa che, tema pAtaMjaladarzanakAre svIkAravuM paDe. ane tema svIkAre to saMsAraavasthAmAM prakRtinI sAthe AtmAno saMbaMdha che, ane prakRtimAM vivekaakhAtirUpa saMyogano hAna thAya che, te sayogano hAna AtmAmAM upacArathI kahevAya che, tema pAtaMjaladarzanakAra svIkArI zake paraMtu pAtaMjaladarzanakAra to prakRtinI sAthe AtmAno saMbaMdha svIkAratA nathI. tethI jo AtmAno prakRti sAthe saMbaMdha na hoya to saMbaMdhanI sAthe avinAbhAva evA upacAranuM AzrayaNa teo karI zake nahi. e prakArano graMthakArazrIno Azaya che. vaLI pAtaMjaladarzanakAra kahe che ke yogI yogasAdhanA kare che tyAre yogasAdhanAnA baLathI sarvajJasvabhAva pragaTa thAya che, ane jyAre buddhi prakRtimAM vilaya pAme che tyAre prakRtinA saMyogano nAza thavAthI prakRtine kAraNe je sarvajJasvabhAva hato te sarvajJasvabhAvano parityAga thAya che. mATe muktiavasthAmAM cinmAtradharmapaNuM che, paraMtu viSayonA paricchedarUpa sarvajJasvabhAva nathI. pAtaMjaladarzanakAranuM A kathana svavAsanAmAtra vijuMbhita che; kema ke AvaraNanA kSayathI utpanna thayeluM nirAvaraNa jJAna muktiavasthAmAM che, mATe mukti avasthAmAM te jJAna sarva zeyonuM paricchedana kare che ema svIkAravuM ucita che e prakArano pU. A. zrI haribhadrasUri mahArAjano Azaya che. mATe mukti avasthAmAM cinmAtradharmakatva svIkArI zakAya nahi; paraMtu sarvajJatA svabhAva ja svIkAravo joIe ema graMthakArazrIno Azaya che. 26aaaa avataraNikA :A saMsAra klezarUpa che ane klezahAnano upAya jainadarzanakAra zuM kahe che? te zloka-1mAM batAvyuM. tyArapachI sarvathA tarkavAdI evA bauddho phlezatAnano upAya zuM kahe che ? te zloka-2thI pamAM batAvyuM, ane zloka-6thI 11mAM te matamAM graMthakArazrIe dUSaNa batAvyAM. tyArapachI pAtaMjaladarzanakAra Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-27 101 klezahAnano upAya zuM kahe che ? te zloka-12thI 23mAM batAvyuM, ane zloka-24thI 27mAM te matamAM graMthakArazrIe dUSaNa batAvyAM. have tArkika evA taiyAyiko klezahAnano upAya zuM kahe che ? te graMthakArazrI batAve chebloka : puruSArthAya duHkhe'pi pravRtterjJAnadIpataH / hAnaM caramaduHkhasya klezasyeti tu tArkikAH / / 27 / / anvayArtha - jJAnIpata =jJAnadIpathI puruSArtho puruSArtha mATe supi= duHkhamAM paNa pravRtta =pravRtti hovAne kAraNe (caramaduHkhanI utpattine anukULa vyApAra e klezahAnano upAya che. enAthI) raramI vanezaca dAna=caramadu:kharUpa klezano hAna che, rUti tu tArvi:=e pramANe tArkiko kahe che. ra7mA zlokArca - jJAnadIpathI puruSArtha mATe duHkhamAM paNa pravRtti hovAne kAraNe (caramaduHkhanI utpattine anukULa vyApAra e klezahAnano upAya che. enAthI) caramaduHkharUpa klezano hAna che, e pramANe tArkiko kahe che. IIra7ll TIkA : puruSArthAyeti-jJAnadIpataH tattvajJAnapradIpAd, ajJAnadhvAntanAzAt puruSArthAya= puruSArthanimittaM, duHkhe'pi pravRtteH, rAjasevAdau tathAdarzanAt, caramaduHkhasya klezasya svayamutpAditasya hAnamiti tu tArkikA naiyAyikAH, atItasya svata evoparatatvAt, anAgatasya hAtumazakyatvAt, vartamAnasyApi virodhiguNaprAdurbhAvenaiva nAzAt, caramaduHkhamutpAdya tannAzasyaiva puruSArthakatvAditi bhAvaH / / 27 / / TIkArca - jJAnapataH... pravRtta, jJAnadIpathIkatatvajJAnarUpa dIpakathI, ajJAnarUpa aMdhakArano nAza thavAne kAraNe puruSArtha mATe=sarva klezanA nAzarUpa mokSa Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 klezaNAnopAyadvAciMzikA/zloka-27 puruSArtha nimitte, duHkhamAM paNa pravRtti hovAthI arthAt caramaduHkharUpa klezamAM paNa pravRtti hovAthI, klezakAzano upAya caramaduHkhanI utpattine anukULa vyApAra che, e pramANe adhyAhAra che. ahIM prazna thAya ke puruSArtha nimitte duHkhamAM pravRtti che te kema nakkI thaI zake ? tethI hetu kahe che - rAnavAlo ... nA, rAjasevAdimAM te prakAre darzana che dhanaprAptirUpa puruSArtha mATe rAjAnI sevArUpa kaSTamAM pravRttinuM darzana che. A rIte klezanAzano upAya caramaduHkhamAM pravRtti che tema sthApana karIne naiyAyiko zuM kahe che ? te batAvatAM graMthakArazrI kahe che - rara ........ maithilI, svayaM utpAdita evA caramaduHkharUpa klezano hAna thAya che=svataH hAla thAya che, e pramANe tArkiko=taiyAyiko, kahe che. carama duHkhanAM utpAdanamAM yatna che, nAzamAM yatna kema nathI te spaSTa karatAM naiyAyika kahe che - atIta nAza, atIta evA duHkhanuM svataH ja uparatapaNuM hovAthI= svataH ja vinAza hovAthI, tenA nAza mATe yatna nathI, anAgata evA duHkhano nAza karavA mATe azakyapaNuM hovAthI anAgata evA duHkhanA nAza mATe yatna nathI, vartamAnanuM paNa duHkha virodhIguNanA prAdurbhAvathI ja nAza thAya che du:khanA virodhI evA sukharUpa guNanA prAdurbhAvathI ja nAza thAya che, mATe vartamAnanA duHkhanA kAzamAM paNa yatna nathI. to pachI duHkhanA nAzanA arthI jIvonI zAmAM pravRtti che ? te batAvavA arthe naiyAyiko kahe che - gharama, ... rUti mAva: || caramaduHkhane utpanna karIne tenA nAzanuM ja puruSArthakapaNuM hovAthI caramaduHkhanI utpattine anukULa evo vyApAra duHkhanA nAzano upAya che, e pramANe bhAva che. ra7A du:khi pravRttei - ahIM thiI e kahevuM che ke kAmapuruSArtha nimitte sukhamAM to pravRtti che, paraMtu mokSapuruSArtha nimitte du:khamAM paNa pravRtti che. rAnasevA - ahIM thI dhanArjananuM grahaNa karavuM. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 klezatAnopAyadvAciMzikAzloka-27 ja vartamAnarcApa - ahIM marathI e kahevuM che ke atIta, anAgata duHkhanA nivartana mATe to yatna nathI, paraMtu vartamAnanA paNa duHkhano virodhIguNanA prAdurbhAvathI nAza thAya che, mATe vartamAnanA duHkhanA nivartanamAM paNa yatna nathI. bhAvArtha :naiyAyikonA mate caramaduHkhanI niSpattine anukULa vyApAra klezanAzano upAya - koI puruSane yogI AdinA saMparkathI tattvajJAnarUpa dIpaka pragaTe to ajJAnarUpa aMdhakArano nAza thAya che, tethI dekhAto saMsAra klezarUpa che tevo bodha thAya che. tevo bodha thayA pachI te yogI klezanA nAzarUpa puruSArtha mATe du:khamAM paNa pravRtti kare che caramaduHkhanI niSpatti mATe paNa pravRtti kare che. tethI klezanAzano upAya caramaduHkhanI niSpattine anukULa vyApAra che, ema tArkika evA naiyAyiko kahe che. ahIM koI kahe ke duHkha arthe koI vicAraka pravRtti kare nahi, paraMtu sukha arthe pravRtti kare che. tethI sukharUpa mokSa puruSArtha mATe klezanAzamAM pravRtti che, paraMtu caramaduHkhanI utpattimAM koI vicArakanI pravRtti nathI. tenA nirAkaraNa mATe taiyAyiko yukti Ape che - rAjasevAdimAM te prakAre dekhAya che arthAt dhanarUpa puruSArtha mATe kaSTarUpa evA rAjasevAdimAM vicAraka jIvo pravRtti kare che, tema mokSarUpa puruSArtha mATe kaSTarUpa evA caramaduHkhamAM pravRtti thaI zake che, ema taiyAyiko kahe che. caramaduHkhamAM pravRtti karavAthI klezanAza kaI rIte thAya che ? te batAve che| vivekI puruSa caramaduHkhamAM pravRtti kare che, tethI tenA prayatnathI svayaM utpAdita evA caramaduHkharUpa klezano nAza thAya che arthAt klezano svayaM nAza thAya che, e pramANe tArkika evA taiyAyiko kahe che, ane temAM mukti Ape che - atIta duHkha to vartamAnamAM nathI, paraMtu vartamAnamAM uparata zAMta thayela che, mATe tenA nAza mATe yatna thaI zake nahi. anAgata duHkha haju utpanna thayuM nathI, tethI tenA nAza mATe paNa yatna thaI zake nahi. vartamAnanuM je duHkha vidyamAna che, te virodhIguNanA prAdurbhAvathI nAza thAya che, tethI vartamAnanA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-27-28 duHkhanA nAza mATe paNa yatna thato nathI, paraMtu virodhIguNanA prAdurbhAva mATe yatna thAya che. jema - koIne vartamAnamAM vyAdhikRta duHkha vartatuM hoya to vyAdhinA nAzathI utpanna thatA avyAdhirUpa guNanA prAdurbhAvathI te vartamAnanA duHkhano nAza thAya che, paraMtu te rIte vartamAnanA duHkhano nAza karavA mAtrathI sarva klezono uccheda thato nathI; kema ke A rIte virodhIguNanA prAdurbhAvathI vartamAnanA duHkhano nAza thayelo hovA chatAM te caramaduHkhano nAza nathI, mATe pharI duHkho AvI zake che. tethI sarvathA duHkhanA nAzanA arthI jIvo zAmAM udyama kare che? te batAvavA arthe kahe che- caramaduHkhane utpanna karIne teno nAza karavo e ja mokSapuruSArtha che. tethI sarva klezanA nAzarUpa mokSapuruSArtha mATe caramaduHkhamAM udyama karavo joIe, e prakArano naiyAyikano Azaya che. garabA avataraNikA : etadapi mataM dUSayati - avataraNikArca - A paNa matane dUSita kare che - tapi mAM phUpati - ahIM pathI e kahevuM che ke pUrvamAM bauddhamata ane pAtaMjalamatane to graMthakArazrIe dUSita karyA, paraMtu A paNa matane=nayAyikanA paNa matane, graMthakArazrI dUSita kare che. bhAvArtha - niyAyiko mokSane duHkhAbhAvarUpa svIkAre che, paraMtu sukharUpa svIkAratA nathI, ane saMsArane klezarUpa duHkharUpa, svIkAre che. saMsAramAM duHkhonI paraMparA anAdikALathI cAle che, paraMtu caramaduHkhanI prApti thaI nathI; paraMtu koIka jIvane viveka pragaTe to kleza vagaranA evA mokSarUpe puruSArtha mATe caramaduHkhamAM pravRtti kare che, tethI caramaduHkhanI niSpattinA uttaramAM sarva klezanA abhAvarUpa mokSanI prApti thAya che, tema niyAyiko kahe che. naiyAyikanA e matane paNa graMthakArazrI dUSita kare che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA|zloka-28 zloka :-> brUte hanta vinA kazcidado'pi na madoddhatam / sukhaM vinA na duHkhArthaM kRtakRtyasya hi zramaH / / 28 / / anvayArcaH hA=kharekhara moskrutam vinA=madathI uddhata thayelA vagara gopi=A paNa vacana=bhaiyAyika kahe che e paNa vacana, zci=koI na dhrUtta=bole nahi, =ije kAraNathI tanRtya=kRtakRtyano sua vinA=sukhane choDIne du:ghArtha=du:kha mATe zrama: na=zrama nathI. / / 28 / zlokArtha : kharekhara madathI uddhata thayelA vagara naiyAyika kahe che e paNa vacana koI bole nahi, je kAraNathI kRtakRtyano sukhane choDIne duHkha mATe zrama nathI. II28II 105 TIkA H brUta iti - ado'pi vacanaM madoddhataM vinA kazcidityanantaramapergamyamAnatvAt kazcidapi na brUte, hi yataH, kRtakRtyasya sukhaM vinA svasukhAtizayitasukhaM vinA duHkhArthaM zramo nAsti, rAjasevAdAvapi hi sukhArthaM pravRttirdRzyate, kaTukauSadhapAnAdAvapi AgAmisukhAzayaiva, anyathA vivekino duHkhajihAsormaraNAdAvapi pravRttyApatteH na ca mokSe sukhamiSyate bhavadbhiH, iti vyarthaH sarvaH prayAsaH / / 28 / / 1 TIkArya H ado'pi na dyUte, madathI uddhata thayelA vagara A paNa vacana=naiyAyika kahe che e paNa vacana, koI paNa bole nahi. zlokamAM zvik pachI apinuM gamyamAtapaNuM che=adhyAhArapaNuM che. ..... madathI uddhata thayelA vagara koIpaNa A vacana kema bole nahi ? temAM hetu kahe che Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/bloka-28 di=yataH zramo nAsti, je kAraNathI kRtakRtyano=yogamArganI sAdhanA karIne aMtima bhUmikAne pAmelA evA kRtakRtyato, sukhane choDIne=svasukhathI atizayita sukhane choDIne, duHkha mATe zrama nathI. 106 rAjasevAdau pravAsaH / / hi=je kAraNathI rAjasevAdimAM paNa sukhane mATe pravRtti dekhAya che, kaTuka auSadhapAnAdimAM paNa AgAmI sukhAzayavALI ja pravRtti dekhAya che; kema ke anyathA=kaTuka auSadhapAvAdimAM AgAmI sukhanA AzayathI pravRtti che tema na svIkAro ane duHkhanAza mATe pravRtti che tema svIkAro to, duHkhanA tyAganI icchAvALA evA vivekInI maraNAdimAM paNa pravRttinI Apatti che; ane mokSamAM tamArA vaDe=bhaiyAyiko vaDe, sukha icchAtuM nathI, mATe sarva prayAsa vyartha che-klezanA nAzano ane klezanAzanA arthe caramaduHkhanI utpattino sarva prayAsa vyartha che. / / 28 / / ..... * gopi vavanam - ahIM pi thI e kahevuM che ke AtmAne ekAMte apariNAmI svIkArIne AtmA nityamukta che ema kahIne mokSamArganA upadezane kahenAra pAtaMjaladarzanakAranuM vacana to madathI uddhata thayelA vagara koI na bole, paraMtu naiyAyikanuM A paNa vacana madathI uddhata thayelA vagara koI na bole. * Rmpitti na chUte - ahIM pithI e kahevuM che ke avicAraka AvuM vacana bole, paraMtu koIpaNa vicAraka AvuM vacana na bole. * rAnasevAvALapa - ahIM rAnasevitamAM vithI dhanArjananuM grahaNa karavuM ane pithI e kahevuM che ke mokSapuruSArthamAM to sukhArtha pravRtti che, paraMtu rAjasevAdimAM paNa sukhArtha pravRtti dekhAya che. * TuauSadhapAnAvALapa - tujoSadhapAnAvimAM vithI zarIranA Arogya mATe karAtA zirAvedha, aMgacheda AdinuM grahaNa karavuM, ane pithI e kahevuM che ke madhura auSadhapAnAdimAM to AgAmI sukhanA AzayathI pravRtti che, paraMtu kaTuka auSadhapAnAdimAM paNa AgAmI sukhanA AzayathI pravRtti che. * maraLAvApi - ahIM pithI e kahevuM che ke duHkhano tyAga karavAnI icchAvALAnI AjIvikAdi duHkhanA tyAga arthe rAjasevAdimAM to pravRtti che, paraMtu maraNAdimAM paNa pravRttinI Apatti che. maravi mAM thI ma2Na arthe viSayAnAdinuM grahaNa karavuM. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-28 bhAvArtha - naiyAyiko klezanAzano upAya caramaduHkhanI utpattine anukULa vyApAra che, ema kahe che. tenuM graMthakArazrI dvArA nirAkaraNa : klezanAzano upAya caramaduHkhanI utpattine anukULa vyApAra che tema taiyAyiko kahe che, ane tema kahevA pAchaLano temano Azaya e che ke mukti duHkhanA atyaMta abhAvarUpa che, paraMtu sukharUpa nathI, ane duHkhano atyaMta abhAva caramaduHkha utpanna thAya to ja thaI zake; kema ke saMsAramAM je je duHkho utpanna thAya che te te duHkho te te kSaNamAM anubhavAya che, ane uttarakSaNamAM teno nAza thAya che, topaNa te duHkhano nAza thavA chatAM anya anya duHkhono pravAha cAle che. tethI saMsAramAM je je duHkho Ave che te te pratikSaNa anubhava karAvIne uttarakSaNamAM svataH jAya che, paraMtu te duHkha caramaduHkha nahi hovAthI uttara uttaranAM duHkho utpanna thayA kare che; paraMtu caramaduHkha utpanna thayA pachI bIjI kSaNamAM te duHkhano nAza thAya che pachI duHkha utpanna thatuM nathI. tethI duHkhanA atyaMta abhAvarUpa mokSanI prAptino upAya caramaduHkhanI utpattine anukULa evo vyApAra che. te vyApArathI utpanna thayeluM caramaduHkha uttarakSaNamAM nAza pAme che, tethI caramaduHkhanA nAzathI sarvathA klezanA abhAvarUpa mokSa prApta thAya che. A prakAranuM naiyAyikonuM vacana che, je vacana koIpaNa vicAraka kahe nahi, paraMtu tattvane jovAmAM jemanI dRSTi moha pAmelI che tevA madathI uddhata thayela puruSa AvuM vacana kahe, ema graMthakArazrI kahe che - kema AvuM vacana vicAraka puruSa kahe nahi ? temAM graMthakArazrI yukti Ape je yogI sAdhanA karIne yoganI pUrNatAne pAmavAnI taiyArImAM che, tevA kevalajJAnane pAmelA kRtakRtya yogI che, teone te vakhate je sukha che tene choDIne du:khanA nAza mATe teo yoganirodha mATe prayatna karatA nathI arthAt kevalajJAnakALamAM je sukha che tenAthI adhika sukha yoganirodhakALamAM che, tenA mATe zrama kare che; paraMtu caramaklezarUpa duHkha mATe zrama karatA nathI. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 klezatAnopAyadvAciMzikA/bloka-28 Azaya e che ke saMsAraavasthAmAM mohanI AkuLatAkRta je duHkha che, te duHkha vItarAga thavAthI nAza thAya che, ane kevaLIne mohanI AkuLatAno sadA abhAva hovAthI je sukha varte che, tenA karatAM yoganirodhakALamAM yogothI thatA zramanA abhAvane kAraNe atizayita sukha thAya che, tenA mATe kRtakRtya evA paNa kevaLI prayatna kare che; paraMtu caramaduHkha mATe koI prayatna karatA nathI. yoganirodha mATe karAtAM prayatnanA phaLarUpe saMsAraavasthAmAM je karmaphata kleza hato teno saMpUrNa abhAva thavAthI pUrNa sukharUpa phaLa maLe che. tethI pUrNa sukha prApta karavA arthe ja kevaLIno yoganirodha mATe zrama che, paraMtu caramaduHkha mATe zrama nathI. vaLI taiyAyike zloka-27mAM kahela ke puruSArtha mATe duHkhamAM paNa pravRtti thAya che, ane temAM yukti Apela ke rAjasevAdimAM duHkhanA nimitte pravRtti dekhAya che. te vacana paNa temanuM yukta nathI te batAvavA mATe graMthakArazrI kahe che - rAjasevAdimAM paNa sukha mATe ja pravRtti dekhAya che. Azaya e che ke arthapuruSArtha mATe rAjasevAdirUpa zramamAM je pravRtti dekhAya che, te pravRtti paNa dhanaprApti dvArA bhogAdinA sukha mATe thAya che, paraMtu duHkha mATe pravRtti thatI nathI. tethI taiyAyika rAjasevAdinA dRSTAMtathI yogInI caramaduHkhamAM pravRtti che tema sthApana kare che, te vacana ayukta che. vaLI kaTuka auSadha-pAnAdimAM paNa AgAmI sukhanA AzayavALI pravRtti che, mAtra duHkhamAM pravRtti nathI. tethI jo mokSa sukharUpa hoya to AgAmI mokSarUpa sukhanA arthe caramaduHkhamAM pravRtti che tema svIkArI zakAya; paraMtu naiyAyiko to mokSane sukharUpa mAnatA nathI, paraMtu duHkhanA atyaMta abhAvarUpa mokSa mAne che, ane duHkhanA atyaMta abhAva mATe caramaduHkhamAM pravRtti che tema kahe che. AthI temanuM te vacana unmattanA pralApa jevuM che, kema ke kaTuka auSadhapAnAdimAM paNa je vicArako pravRtti kare che, te kaTuka auSadhapAnAdinI pravRtti duHkharUpa hovA chatAM te kaTuka auSadhapAnAdinI pravRtti AgAmI sukha mATe kare che. graMthakArazrI svakathananI puSTi mATe kahe che - Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-28-29 109 vaLI kaTuka auSadhapAnAdinI pravRtti AgAmI sukha mATe na hoya to duHkhano tyAga karavAnI icchAvALA evA vivekI puruSonI maraNAdimAM paNa pravRtti thavI joIe; paraMtu duHkhano tyAga karavAnI icchAvALA vivekI puruSo duHkhanA kAraNabhUta rogane dUra karavA mATe prayatna kare che, paraMtu maraNAdimAM pravRtti karatA nathI; kema ke maraNAdimAM AgAmI sukha nathI, ane kaTuka auSadhapAnAdithI roganI nivRttine kAraNe AgAmI sukha thAya che. tethI AgAmI sukha arthe ja duHkhamAM pravRtti svIkArI zakAya. vaLI taiyAyiko vaDe mokSamAM sukha icchatuM nathI, tethI mokSa mATe karAto sarva prayAsa vyartha che; kema ke vicAraka evA saMsArI jIvonI je kAMI pravRtti che te sukhArthe che, duHkhArthe nathI, ke duHkhanA atyaMta nAzArthe paNa nathI, paraMtu duHkhanA atyaMta nAzapUrvaka kAMIka sukhane mATe che. mATe mokSane mAtra du:khAbhAvarUpa nahi, paraMtu saMpUrNa sukharUpa svIkArIe to mokSanA upAyanI pravRtti saMgata thAya, anyathA nahi, e prakArano graMthakArazrIno Azaya che. ll28 avataraNikA : kiJca caramaduHkhatvaM tattvajJAnajanyatAvacchedakamapi na sambhavatItyAha - avataraNikArca - vaLI caramaduHkhatva tatvajJAnajacatAvacchedaka paNa saMbhavatuM nathI ti=Nata ene, kahe che - je tattvajJAnananyatAvache na - ahIM pa thI e kahevuM che ke caramaduHkhatva mokSapuruSArthanuM kAraNa to thatuM nathI, paraMtu tattvajJAnajanyatAvacchedaka paNa thatuM nathI. bhAvArtha : naiyAyiko sarvathA klezanAzarUpasarvathA du:khanA abhAvarUpa, mokSa svIkAre che, paraMtu sukharUpa mokSa svIkAratA nathI; ane sarvathA duHkhanA abhAvanuM kAraNa caramaduHkhanI utpatti che, tema kahe che; kema ke utpanna thayela caramaduHkha pachInI kSaNamAM abhAvarUpe thAya che. tethI klezanAzano upAya caramaduHkhanI utpattine anukULa vyApAra svIkAre che, ane caramaduHkhanI utpattine anukULa vyApAra tattvajJAnathI thAya che tema kahe che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA|zloka-29 Azaya e che ke je yogIne jJAna thAya che ke saMsAra klezathI bharapUra che ane klezanAzarUpa mokSa che, mATe jo klezavagaranI avasthA prApta karavI hoya to caramakleza niSpanna karavA mATe yatna karavo joIe, te yogIo zAstravacana anusAra te prakArano yatna kare che jethI jenA pachI kleza nathI evA caramaklezane prApta kare che. mATe caramakleza tattvajJAnathI janya banyuM, tethI ca2maklezamAM tattvajJAnajanyatA che; ane ca2maklezamAM caramaduHkhatva che ane te caramaduHkhatva tattvajJAnajanyatAno avacchedaka che, ema naiyAyiko mAne che. tene graMthakArazrI kahe che ke caramaduHkhatva tattvajJAnajanyatAvacchedaka paNa saMbhavatuM nathI. kema saMbhavatuM nathI ? te zlokamAM graMthakArazrI batAve che. zloka H caramatvaM ca duHkhatvavyApyA jAtirna jAtitaH / taccharIraprayojyAtaH sAGkaryAnnAnyadarthavat / / 29 / / 110 anvayArtha: A gharamanvaM=ane caramatva=caramadu:khatva du:svatvavyApyA jJAtinaM du:khatvavyApya jAti nathI; ta--rIprayokhyAta: khAtitaH sArvA kema ke tattzarIraprayojya evI jAtithI arthAt je sAdhakane caramaduHkhanI prApti thAya che te sAdhakanA zarIrathI prayojya evI jAtithI, sAMkarya che. anya anya=samAtAdhikaraNaduHkhaprAgabhAva asamAnakAlInatvarUpa caramatva=caramaduHkhatva, arthavat na= arthavALuM nathI=tattvajJAnajanyatAvacchedaka svIkAravA mATe upayogI nathI. ||2945 zlokArtha : caramaduHkhatva duHkhatvavyApya jAti nathI; kema ke tattzarIraprayojya evI jAtithI sAMkya che, anya-samAnAdhikaraNa duHkhaprAgabhAva asamAnakAlInatvarUpa caramatva=caramaduHkhatva, arthavALuM nathI. / / 29] TIkA H caramatvaM ceti-caramatvaM ca duHkhatvavyApyA jAtiH na taccharIraprayojyAto Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-29 jAtitaH sAkaryAt maitrIyacaramaduHkhacaitrAcaramaduHkhavartinyostayozcaitracaramaduHkha eva samAvezAt, caitrazarIraprayojyajAtivyApyAyAzcaitracaramasukhaduHkhAdiniSThAyA bhinnAyA eva caramatvajAterupagame tu sukhatvAdinaiva sAGkaryAt, anyat= samAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvAsamAnakAlInatvalakSaNaM caramatvaM, nArthavat-na tattvajJAnajanyatAvacchedakaM, arthAdeva samAjAttadupapatteH, kAryavRttiyAvaddharmANAM kAryatAvacchedakatve caitrAvalokitamaitranirmitaghaTatvAderapi tathAtvaprasaGgAt, tathA ca niyatitattvAzrayaNApatteriti dik / / 29 / / TIkArya :gharamatyuM.. sAt, ane camatva=caramaduHkhatva, du:khatvavyApya jAti nathI; kema ke tazarIraprayojya evI jAtithI sAMkarya che. kaI rIte tatuzarIraprayojya evI jAtithI sAMkarya che ? te batAvavA arthe kahe maitrIvarama, ....... samAvezA, maitrIyacaramaduHkhavartI ane caitranA acaramaduHkhavartI evA te benomaitrIyacaramaduHkhatvano ane caitratA acaramaduHkhamAM rahenArI caitrazarIra prayojya evI caitratvajAtino, caitratA caramaduHkhamAM ja samAveza che. pUrvamAM maitrIyacaramaduHkhane grahaNa karIne caitranA duHkhamAM rahenArI caitrazarIraprayojya evI caitratvajAtinI sAthe caramaduHkhatvanuM sAMkarya batAvyuM. tenA nivAraNa mATe taiyAyika kahe ke caitrazarIraprayojya evI caitratvajAtinI vyApya evI caitranA caramasukha-duHkhAdimAM rahelI bhinna ja carama-jAti ame svIkArIzuM, tethI maitrIyacaramaduHkhane grahaNa karIne tatzarIra prayojya= caitrazarIraprayojya evI caitratvajAtinI sAthe caramaduHkhatvanuM sAMkarya Avaze nahi. naiyAyika Ama svIkAre topaNa tene anya rIte sArdha Ave che, te batAvavA mATe graMthakArazrI hetu kahe che -- trizarIrayyo ....... sAt vaLI caitrazarIraprayojya evI caitratvajAtinI vyApya evI caitranA caramasukha-du:khAdimAM rahelI bhinna ja carama-jAtinA svIkAramAM sukhatyAdinI sAthe sAMkaryuM che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-29 kavaitracaramasuraSadu:vinijhAya: - ahIM Hi thI carama jJAnanuM grahaNa karavuM. sutvane sAt - ahIM madithI kutvadi nuM grahaNa karavuM. bhAvArtha - naiyAyiko caramaduHkhatvane duHkhatvavyApya jAti svIkAre to tazarIraprayojyajAtithI sAMpharyadoSanI prApti : caitranA duHkhano jIvanakALa (1) (2) caitranA acaramaduHkhamAM caitranA caramaduHkhamAM vanakALa caitrazarIraprayojyacaitratvajAti caramaduHkhatva ane caitrazarIraprayojyacaitratvajAti maitranAM duHkhano jIvanakALa (3) maitranAM acaramaduHkhamAM maitranA caramaduHkhamAM caramadu:khatva (1) caitranA acaramaduHkhamAM tatuzarIraprayojyacaitra zarIraprayojya acaramaduHkhavartIcatratvajAti. (2) caitranA caramaduHkhamAM caitracaramaduHkhatva ane caitratvajAti. (3) maitranA caramaduHkhamAM caramaduHkhatva. bhinna adhikaraNamAM rahelA be dharmo eka adhikaraNamAM prApta thAya to te bemAMthI ekane jAti svIkArI zakAya, ane te jAtinI sAthe anya dharmanuM sAMkarya hoya to te anya dharmane jAti svIkArI zakAya nahi. A niyama pramANe prastutamAM tatzarIra prayojya caitratvajAti prasiddha che, ane te tatzarIraprayojya caitratvajAtinI sAthe caramaduHkhatvadharmanuM sAMka prApta thatuM hovAthI caramaduHkhatvadharmane jAti svIkArI zakAya nahi, ane te sAMkarya uparamAM batAvela citrathI A pramANe prApta thAya che - Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/bloka-29 113 naMbara-1mAM tatzarIra prayojya-caitrazarIraprayojya, caitranA acaramaduHkhavartI caitratvajAti che. naMbara-3mAM maitrIyacaramaduHkhamAM caramaduHkhatva dharma che ane naMbara-2mAM caitrIyacaramaduHkhamAM tatzarIra prayojya=caitrazarIra prayojya caitratvajAti che ane caramaduHkhatva dharma che. tethI naMbara-1 ane naMbara-3 rU5 bhintAdhikaraNamAM rahelA evA be dharmonuM caitratva ane varadu:vatva nuM naMbara-2 rUpa=caitrIyacaramaduHkharUpa eka adhikaraNamAM prApti hovAthI sAMkaryadoSa Ave che. mATe caramaduHkhatva dharmane jAti svIkArI zakAya nahi. vastutaH caitranA zarIrathI prayojya evI caitratvajAti prasiddha che; kema ke caitra nAmanA puruSane bAlyakALathI mAMDIne vRddhAvasthA sudhI "A caitra che', e prakArano vyapadeza bAlyakALathI mAMDIne vRddhAvasthA sudhInI sarvaasthAmAM thaI zake che. te tatuzarIra prayojya evI caitrazarIra prayojya evI caitratvajAtine kAraNe thAya che. mATe caitrazarIraprayojya evI caitratvajAtine svIkAryA pachI te caitratvajAtinI sAthe caramaduHkhatvadharmanuM sAMkarya prApta thatuM hovAthI caramaduHkhatvadharmane jAti svIkArI zakAya nahi. pUrvamAM tazarIraprayojya evI caitratvajAtinI sAthe caramaduHkhatvadharmanuM sAMkarya batAvIne duHkhatvavyApya evI caramaduHkhatvajAti svIkArI zakAya nahi tema graMthakArazrIe sthApana karyuM, ane tyAM je sAMkarya doSa Avyo tenA nivAraNa mATe taiyAyiko kahe ke maitrIyacaramaduHkhamAM rahelA evA caramaduHkhatvane grahaNa karIne tame sAMkarya doSa Apyo, te doSanA nivAraNa mATe ame eka ja adhikaraNamAM rahelI evI tatzarIraprayojya-caitrazarIraprayojya jAtinI vyApya evI caitranA caramasukha-duHkhamAM rahelI evI bhinna ja caramatvajAtine svIkArIzuM, tethI maitranA caramaduHkhane grahaNa karIne Avato sAMkaryadoSa amane prApta thaze nahi. tene graMthakArazrI kahe che - Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 naiyAyiko caitrazarIraprayojyajAtinI vyApya caitranA caramasukha-duHkhAdimAM rahelI bhinna ja caramatvajAti svIkAre, to temAM paNa sAMkaryadoSa batAvIne graMthakArazrI dvArA tenuM nirAkaraNa : caitraza2I2thI prayojya evI caitratvajAtinI vyApya evI caitramAM vartatA caramasukhaduHkhAdiniSTha evI bhinna ja caramatvajAtine svIkAravAmAM sukhatvAdinI sAthe sAMkaryanI prApti che, mATe caramatvajAti svIkArI zakAya nahi. A kathanane citra dvArA samajIe te A rIte phlezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-29 caitranA sukha-duHkhano jIvanakALa (2) (1) caitranuM acaramasukha-duHkha | sukhatvajAti-duHkhatvajAti sukhatvajAti ane camatva caramatva (1) caitranA acaramasukha-duHkhamAM rahenArI sukhatvajAti ane duHkhatvajAti. (2) caitranA caramasukhamAM rahenAra sukhatvajAti ane caramatvadharma. (3) caitranA caramaduHkhamAM rahenAra ca2matva dharma naMbara-1mAM caitranA acaramasukhamAM ane acaramaduHkhamAM rahenArI sukhatvajAti che ane duHkhatvajAti che. caitranuM caramasukha | (3) caitranuM caramaduHkha naMbara-3mAM caitranA caramaduHkhamAM rahenAra caramatvadharma che. naMbara-2mAM caitranA caramasukhamAM rahenArI sukhatvajAti che ane caramatva dharma che. A rIte naMbara-1 ane naMbara-3 rUpa bhinnAdhikaraNamAM 2hela sukhatvajAti ane caramatvajAtinI naMbara-2 rUpa=caitranA caramasukharUpa eka adhikaraNamAM prApti hovAthI caramatvane jAti tarIke svIkArI zakAya nahi, ema graMthakArazrIno Azaya che. noMdhaH suhAdri mAM gati thI 3:vatva ne laIne paNa sAMkarya ApI zakAze. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 klezatAnopAya dvAciMzikA/zloka-29 vizeSArtha : naiyAyiko caramaduHkhatvane tattvajJAnajanyatAvacchedaka jAti svIkArIne tattvajJAnathI caramaduHkha mATe yatna thAya che, tema sthApana kare che. vaLI taiyAyiko sAMkaryadoSane svIkAre che. temanA sAMkaryadoSanA niyamane grahaNa karIne graMthakArazrIe kahyuM ke caramaduHkhatvane tattvajJAnajanyatAvacchedaka jAti svIkArI zakAya nahi. tethI tattvajJAnathI koI puruSa caramaduHkha mATe yatna kare tema svIkAravAmAM Ave, ane caramaduHkha utpanna thavAthI uttaramAM klezano nAza thAya che tema sthApana karavAmAM Ave, topaNa caramaduHkhatvajAti siddha nahi thavAthI jema daMDavena ghaTavena kAryakAraNabhAva svIkArAya che, tema caramaduHkhatvena tattvajJAnatvena kArya-kAraNabhAva svIkArI zakAya nahi; paraMtu te te puruSanA tattvajJAnathI te te caramadu:kha utpanna thAya che tema mAnavuM paDe paNa caramaduHkhatvena tattvajJAnatvena sAmAnya kAryakAraNabhAva siddha thAya nahi. mATe te te caramaduHkha pratye te te tattvajJAna kAraNa che tema mAnavuM paDe tethI anaMtakArya kAraNa svIkAravArUpa gaurava doSa prApta thAya. utthAna : pUrvamAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke tattvajJAnajanyatAvacchedaka caramaduHkhane naiyAyiko svIkAre che, paraMtu caramaduHkhatva e duHkhatvavyApya jAti tarIke siddha thatI nathI, kema ke tatzarIraprayojya evI jAtithI sAMkaryadoSa Ave che. tethI have taiyAyiko anya prakAranuM camatva svIkArIne tevuM camatva tattvajJAnajanyatAvacchedaka che tema kahe che. tenuM nirAkaraNa karavA arthe graMthakArazrI kahe che - TIkArya : at .... 355tte:, aca=samAtAdhikaraNa du:khaprAgabhAva asamAnakAlInatvarUpa camatva, arthavALuM nathI-tatvajJAnajacatAvacchedaka nathI; kema ke artharUpa ja samAjathI=kAryarUpa ja samUhathI, tenI upapatti che samAnAdhikaraNa du:khaprAgabhAva asamAnakAlInatvarU5 camatvanI upapatti che. nilaghaTamAM nIlarUpa ane ghaTa ema be kAryo che tethI nIlaghaTarUpa kArya grahaNa karIne nIlaghaTatvane kAryatAvacchedaka svIkArAtuM nathI, Ama chatAM koI nIlaghaTamAM rahela nIlaghaTatvane kAryatAvacchedaka svIkAre, tema be kAryonA samudAyathI utpanna thayelA evA samAnAdhikaraNa duHkhaprAgabhAva asamAna-kAlInatvarUpa Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 klezahAnopAyadvAtriMzikA|zloka-29 ca2matvane kAryatAvacchedaka svIkAravAmAM Ave to zuM doSa prApta thAya ? te batAvatAM graMthakArazrI kahe che -- kAryavRtti. , tathAtvaprasAAt, kAryamAM rahenArA yAvad dharmone kAryatAvacchedaka svIkArAye chate caitrAvalokita-maitranirmita ghaTatyAdinA paNa tathApaNAno prasaMga che-caitrAvalokita-maitranirmita ghaTatvAdine kAryatAvacchedaka svIkAravAno prasaMga che. tathA ca kRti vij / / ane te rIte=kAryavRtti yAvad dharmone kAryatAvacchedaka svIkAravAmAM Ave to niyatitattvanA AzrayaNanI Apatti che=niyatakArya pratye niyata sAmagrI kAraNa che, e prakAranA niyatitattvanA svIkAranI Apatti che, e pramANe dizAsUcana che. / / 29 / / bhAvArtha: naiyAyiko sAMkaryadoSanA nirAkaraNa mATe samAnAdhikaraNa duHkhaprAgabhAvAsamAnakAlInatvarUpa caramatva svIphAre to tenuM graMthakArazrI dvArA nirAkaraNa : naiyAyiko caramaduHkhatvane tattvajJAnajanyatAvacchedaka svIkAre che, temAM graMthakArazrIe doSa Apyo ke caramatva e duHkhatvavyApyajAti nathI. tethI taiyAyiko caramatvane anya prakAre batAvatAM kahe che eka puruSarUpa adhikaraNamAM duHkhano prAgabhAva hoya tenA asamAnakALavALuM je duHkha hoya te du:khamAM caramaduHkhatva che, ane tevuM caramaduHkhatva svIkArIne tene ame tattvajJAnajanyatAvacchedaka svIkArIzuM. naiyAyikano Azaya e che ke dareka saMsArI jIvamAM duHkho varte che ane te duHkho uttarakSaNamAM nAza pAme che; topaNa uttarakSaNamAM je bIjuM duHkha AvavAnuM che te duHkhano prAgabhAva te jIvamAM te vakhate varte che. tethI vartamAnamAM saMsArIjIvomAM je duHkho varte che te duHkho bhaviSyamAM thanArAM duHkhonA prAgabhAvanA samAnakAlIna che, paraMtu te du:kho prAgabhAvanA asamAnakAlIna nathI. have koI puruSa sAdhanA karIne chellA duHkhane prApta kare to tenAmAM je duHkha che te caramaduHkha che tyArapachI duHkha nathI. tethI te caramaduHkha duHkhanA prAgabhAvanA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA|zloka-29 117 asamAnakAlIna che; kema ke have pachI duHkha te jIvane prApta thaze nahIM tethI bhAvinA duHkhano prAgabhAva caramaduHkhamAM hoI zake nahIM, ane duHkhanA prAgabhAvanA asamAnakAlInatvarUpa duHkhatva ja caramatva che, ane te tattvajJAnajanyatAvacchedaka che. Ama kahIne naiyAyikane e sthApana karavuM che ke je puruSane tattvajJAna thayuM che ke saMsAra dehAdinA saMyogarUpa che, tethI duHkharUpa che, ane A duHkha AvyA pachI nAza pAme che topaNa uttara uttaramAM duHkhanI paraMparA cAle che, mATe je duHkhanA uttaramAM duHkha na hoya tevA duHkhamAM yatna karavAthI duHkhano sadA nAza thAya; ane tevA duHkhamAM raheluM caramaduHkhatva eTale eka puruSarUpa adhikaraNamAM duHkhanA prAgabhAvanuM asamAnakAlIna evuM je duHkha che te caramaduHkha che, ane te caramaduHkhamAM rahela duHkhanA prAgabhAvanA asamAnakAlInatvarUpa ca2matva che, ane tevA caramaduHkhatvane ame tattvajJAnajanyatAvacchedaka svIkArIzuM. mATe koI doSa nathI. tene graMthakArazrI kahe che naiyAyike svIkAreluM AvuM caramatva arthavALuM nathI arthAt tattvajJAnajanyatAvacchedaka nathI. -- kema arthavALuM nathI ? temAM graMthakArazrI yukti Ape che be kAryarUpa arthanA samUhathI tevA duHkhanI upapatti che, tethI tene kAryatAvacchedaka svIkArI zakAya nahi. graMthakArazrIno Azaya e che ke ghaTaTvena-daMDatvana kArya-kAraNabhAva svIkArI zakAya che. tethI daMDathI thayelA ghaTarUpa kAryano avacchedaka ghaTatva kahevAya che; paraMtu koI puruSe nIlaghaTa utpanna karyo te nIlaghaTamAM raheluM nIlaghaTatva kAryatAvacchedaka svIkArI zakAtuM nathI; kema ke nIlaghaTanI niSpatti be kAraNa sAmagrIthI thayelI che. te A rIte- -- ghaTanI sAmagrIthI ghaTa nirmANa thayuM, ane ghaTanI sAmagrIrUpa mATImAM nIlavarNa nAMkhavAmAM AvyA tethI te sAmagrIthI nIlaghaTa nirmANa thayo. mATe nIlaghaTa, nIlanI sAmagrIthI ane ghaTanI sAmagrIthI nirmANa thayelo hovAne kAraNe arthasamAjathI siddha thayelo che tethI nIlaghaTamAM vartatA nIlaghaTatvane kAryatAvacchedaka svIkArIne nIlaghaTatvAvacchinnakAryatA prastuta kAraNasAmagrImAM Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 klezahAnopAyadvAtriMzikA/bloka-29 che; ema kahI zakAya nahi paraMtu ghaTa ane ghaTanI sAmagrI vacce kArya-kAraNabhAva svIkArAya che, ane nIla-pItAdinI sAmagrIthI nIla-pItAdi varNavALo ghaTa thAya che, tema svIkArAya che. tema prastutamAM naiyAyike kareluM caramaduHkhatvanuM lakSaNa be kAraNa sAmagrIthI nirmANa thayeluM hovAthI kAryatAvacchedaka banI zake nahi, e prakArano graMthakArazrIno Azaya che. prastutamAM naiyAyike kaheluM caramatva arthasamAjathI A rIte siddha che koI puruSane tattvajJAna thAya to te puruSa te bodhathI du:khanA uccheda mATe duHkhanA ucchedanA upAyamAM pravRtti kare che, ane te upAyanA sevanathI duHkhano uccheda thAya che. ane duHkhanI prApti duHkhanA ApAdaka karmothI thAya che, ane caramakALamAM je ca2maduHkha prApta thayuM, te duHkhanAM ApAdaka karmothI prApta thayuM, ane te sAdhaka puruSe duHkhanA ucchedanA upAyamAM prayatna karyo, tethI te prayatnathI jyAre duHkhano uccheda thaze tenI pUrvanA duHkhamAM duHkhanA prAgabhAvano abhAva prApta thaze. tethI te puruSanA prayatnathI thayelA duHkhanA ucchedanA yatnathI caramaduHkhamAM duHkhanA prAgabhAvano abhAva prApta thayo, ane te duHkhanA prAgabhAvanA abhAvakAlIna caramaduHkha duHkhanI ApAdakasAmagrIthI thayuM. tethI be kAraNasAmagrIthI utpanna thayela du:khanA prAgabhAvanA asamAnakAlIna caramaduHkhatva te puruSamAM prApta thayuM. mATe tevuM caramaduHkhatva tattvajJAnajanyatAvacchedaka svIkArI zakAya nahi . vastutaH be kAryanI kAraNasAmagrIthI thatA be kAryane eka kArya svIkArIne kArya-kAraNabhAva svIkArI zakAya nahIM arthAt duHkhanA prAgabhAvano uccheda duHkhanA upAyonA=bhAvimAM duHkha prApta karAve evA duHkhanA upAyonA, sevananA atyaMta ucchedathI prApta thAya che, ane caramaduHkha du:khaApAdaka sAmagrIthI thAya che. A rIte be kAraNasAmagrIthI thatA be kAryane eka kArya svIkArIne te kArya tattvajJAnathI janya che tema svIkArI zakAya nahIM. jema koI tIrthaMkara siddha thAya che te tIrthaMkarasiddhatvarUpa eka kArya nathI, tethI tIrthaMkarasiddharUpa kArya pratye koNa kAraNa che ? te prakAranI kArya-kAraNabhAvanI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAaizikA/zloka-29 119 vyavasthA nathI; paraMtu siddha pratye koNa kAraNa che ? tevI kArya-kAraNabhAvanI vyavasthA che. AthI je jIvo karmabaMdhanA kAraNabhUta mithyAtva, avirati, kaSAya ane yogano abhAva prApta kare che tyAre zailezIavasthAmAM karmabaMdhanA kAraNano abhAva prApta kare che, ane vidyamAna zeSa karmono zailezI avasthAmAM nAza kare che. tethI karmabaMdhanA kAraNanA abhAvarUpa sarvasaMvara ane sarvakarmanA kSayarUpa nirjarAne mokSa pratye kAraNa svIkArAya che, ane tIrthakara jeo thAya che teo pUrvamAM baMdhAyelA tIrthaMkara nAmakarmane kAraNe tIrthakara thAya che. mATe tIrthaMkaranAmakarmarUpa sAmagrIthI tIrthaMkararUpa kArya thayuM, ane siddhAvasthAnI sAmagrIthI siddharUpa kArya thayuM. mATe tIrthaMkarasiddhatva jema kAryatAvacchedaka nathI, tema be kAraNa sAmagrIthI utpanna thayela samAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAva asamAnakAlInatvarUpa caramaduHkhatvane tattvajJAnajanyatAvacchedaka svIkArI zakAya nahi. vaLI caramadu:khatvane tattvajJAnajanyatAvacchedaka svIkAravA mATe taiyAyika kahe ke kAryavRttiyAvadharmo kAryatAvacchedaka che, tethI tattvajJAnathI thatA duHkhaprAgabhAva asamAnakAlIna je caramaduHkhatva che, tene kAryatAvacchedaka svIkArI zakAze; kema ke tattvajJAnathI janya caramaduHkhakALamAM duHkhano prAgabhAvatva prApta thavo te paNa kAryatAvacchedaka che ane caramaduHkhakALamAM je duHkhatva che te paNa kAryatAvacchedaka che, tethI duHkhanA prAgabhAva viziSTa duHkhamAM vartatA duHkhanA prAgabhAvatvane ane duHkhatvane kAryatAvadaka svIkArIne te kArya pratye tattvajJAna kAraNa che tema svIkAravAmAM koI virodha thaze nahIM. tene graMthakArazrI kahe che - kAryavRtti yAvaddharmone kAryatAvacchedaka svIkAravAmAM niyatitatvanA AzrayaNanI naicArikane Apatti : kAryavRtti yAvadharmone kAryatAvacchedaka svIkAravAmAM Ave tokAryamAM vartatA badhA dharmone kAryatAnA avachedaka svIkAravAmAM Ave to, koI ghaTa maitre nirmANa karela hoya ane caitre te ghaTa joyela hoya, ane ghaTa kharIdanAra pUche ke caitrAvalokita ghaTa kayo che ? to te ghaTa maitra batAve ke A ghaTa caitrAvalokita che. tethI te ghaTamAM caitrAvalokita maitranirmita ghaTavadharma che. tevA ghaTavadharmane kAryatAvacchedaka svIkArIne tenAthI nirUpita kAraNatA je daMDAdi sAmagrImAM che, te vacce kArya Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-29-30 kAraNabhAva svIkAravAno prasaMga Ave, ane tema svIkAravAmAM Ave to niyatitattvanA AzrayaNanI Apatti Ave arthAt caitrAvalokita maitranirmita ghaTa pratye A prastuta sAmagrI kAraNa che, ane mANavakAvalokita maitranirmita ghaTa pratye A anya prastuta sAmagrI kAraNa che, tema bhinna bhinna ghaTa pratye te te sAmagrI kAraNa che tema niyata kArya-kAraNabhAva svIkAravAnI Apatti Ave. vastutaH ghaTa sAmAnya pratye daMDAdi sAmagrI kAraNa che, ane tema svIkArIne ghaTanA arthInI ghaTanI kAraNasAmagrImAM pravRtti thAya che. tene badale caitrAvalokita maitranirmita te te ghaTa pratye te te kAraNasAmagrI kAraNa che, tevo vyavahAra svIkAravAnI Apatti taiyAyikane Ave. mATe caramaduHkhatvane tattvajJAnajanyatAvacchedaka svIkArI zakAya nahi, e prakArano graMthakArazrIno Azaya che. ll19ll avataraNikA : anyamatadUSaNena niyUDhaM svamatamupanyasyanAha - avataraNikArca - anyamatonA dUSaNathI nirvAha pAmela svamatano upacAsa karatA graMthakArazrI kahe che - bhAvArtha : zloka-1mAM graMthakArazrIe karmarUpa klezanA hAnano upAya samyagu jJAna ane samyaguM anuSThAna che tema sthApana karyuM. tyAM tattvajijJAsuone zaMkA thAya ke (1) jainadarzanakAra klezanAzano upAya samya jJAna ane samyapha kriyA svIkAre che, (2) sarvathA tarkavAdI bauddhadarzanakAra klezanAzano upAya nairAbhyadarzana svIkAre che, (3) pAtaMjaladarzanakAra klezanAzano upAya anupaplavavALI vivekakhyAti svIkAre che, (4) vaLI taiyAyika klezanAzano upAya caramaduHkhanI utpattine anukULa vyApAra svIkAre che, to kharekhara klezanAzano upAya zuM che? tethI graMthakArazrIe anya sarvamatono upavAsa karIne temane dUSaNa ApyAM te sarva dUSaNothI nirvAhane pAmelo evo jainamata che; arthAt sarvamatomAM dUSaNa jaNAvavAthI vicAraka evA tattvajijJAsune nirNaya thAya ke A ja jainadarzanano Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-30 121 mata satya che. tethI anyamatanA dUSaNathI nirvANa pAmelA evA jainadarzananA matane upanyAsa karatA graMthakArazrI kahe che -- zloka : sukhamuddizya tad duHkhanivRttyA nAntarIyakam / prakSayaH karmaNAmukto yukto jJAnakriyA'dhvanA / / 30 / / anvayArtha: ta=te kAraNathI=zloka-1thI zloka-29 sudhI batAvyuM e pramANe jainadarzanathI anya sarva matomAM dUSaNanI prApti che te kAraNathI,yunivR= duHkhanivRttinI sAthe nAntarIya--avinAbhAvI evA suvar=sukhane dizya=uddezIne jJAnakriyAanA jJAna-kriyArUpamArgathI karma karmono kSaya = prakRSTa kSaya yuao yukta 3: kahevAyelo che. zlokArca - te kAraNathI zloka-1thI zloka-29 sughI batAvyuM e pramANe jainadarzanathI anya sarva matomAM dUSaNanI prApti che te kAraNathI, duHkhanivRttinI sAthe avinAbhAvI evA sukhane uddezIne jJAnakriyArUpamArgathI karmono prakRSTa kSaya yukta kahevAyelo che. TIkA : sukhamiti-tat-tasmAt, duHkhanivRttyA nAntarIyakaM vyAptaM, sukhamuddizya karmaNAM=jJAnAvaraNAdInAM, prakSayo jJAnakriyA'dhvanA yukta uktaH / / 30 / / TIkArca - ta 3H te kAraNathI zloka-1thI zloka-29 sudhI batAvyuM e pramANe jainadarzanathI anya sarvamatomAM dUSaNanI prApti che te kAraNathI, duHkhanI nivRttinI sAthe nAtarIyaka-avinAbhAvI evA vyApta evA, sukhane uddezIne jJAnAvaraNAdi karmono jJAnakriyArUpI mArgathI prakRSTa kSaya yukta kahevAyo che. 301 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-30-31 bhAvArtha :duHkhanI nivRttinI sAthe avinAbhAvI evA sukhane udezIne jJAnakriyArUpa mArgathI karmono prakRSTa kSaya - atyArasudhI graMthakArazrIe klezanAzanA upAyo anya anya matAnusAra batAvIne te sarvamAM doSonuM ulkAvana karyuM. temAM taiyAyiko mokSane duHkhAbhAvarUpa svIkAre che ane teno upAya caramaduHkhanI prApti svIkAre che te saMgata nathI tema graMthakArazrIe sthApana karyuM. tethI e phalita thayuM ke jIvonI sukha arthe pravRtti hoya che mAtra duHkhanivRtti arthe nahi. mokSa pUrNasukharUpa che ane te mokSanuM sukha saMsAranA duHkhanI nivRtti sAthe avinAbhAvarUpa che. tethI saMsAranA duHkhanI nivRttinI sAthe avinAbhAvI evA Atmika sukhane uddezIne yogIo karmakSaya mATe prayatna kare che, ane karmakSayano upAya samyagu jJAna ane samyaka kriyA che. tethI sarvajJanA vacanAnusAra samyagu bodha karIne karmabaMdhanA kAraNa evA mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoganA uccheda mATe kramasara yatna karavAmAM Ave, to te kriyAthI jJAnAvaraNAdi AThe karmono nAza thAya che; ane karmane kAraNe saMsAranA paribhramaNanAM je duHkhonI prApti thatI hatI tenI nivRtti thAya che, ane duHkhonI nivRttinI sAthe avinAbhAvI evI sukhamaya cetanA siddhAvasthAmAM pragaTa thAya che. tethI zloka1mAM graMthakArazrIe kahela ke samyagU jJAna ane samyaguM anuSThAna klezanAzano upAya che, te kathana yukta che. ll30ll avataraNikA : zloka-30mAM kahyuM ke jJAna ane kriyA dvArA karmono kSaya yukta kahevAyo che. tyAM prazna thAya ke klezakAzanA upAyanI vicAraNAmAM jJAna ane kriyA dvArA klezanAza yukta che ema na kahetAM jJAna ane kriyA dvArA karmono nAzayukta che, ema kema kahyuM ? tethI graMthakArazrI kahe che - zloka : klezAH pApAni karmANi bahubhedAni no mate / yojAva kSatteiSAM na mohinarvasthitaiH rUAA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 klezatAnopAyadvAciMzikA/bloka-31 anvayArtha : no mane amArA mate phleza =phlezo vahueni=bahubhejavALAM pApAna vA pApa karyo che. teSAM teono arthAt pApakarmono kSaya: kSaya yodevayogathI ja che, monta=bhogathI nathI; anavasthite =kema ke anavasthiti che arthAt bhogathI karmakSaya svIkAravAmAM anavasthA doSa che. 31TI zlokArca - amArA mate klezo bahubhejavALAM pApakarmo che. pApakarmono kSaya yogathI ja che bhogathI nathI; kema ke anavasthiti=anavasthAdoSa che. TIkA : klezA iti-no-'smAkaM mate, pApAnyazubhavipAkAni bahubhedAni vicitrANi karmANi jJAnAvaraNIyAdIni klezA ucyante, ataH karmakSaya eva klezahAniriti bhAvaH / nanu- "nAbhuktaM kSIyate karma, kalpakoTizatairapi / avazyameva bhoktavyaM, kRtaM karma zubhAzubham" / / 1 / / iti vacanAd bhogAdeva karmaNAM kSaye tasyApyapuruSArthatvamanivAritamevetyata Aha-yogAdeva jJAnakriyAsamuccayalakSaNAt kSayaH teSAM nAnAbhavArjitAnAM pracitAnAM, na bhogAt, anavasthiteH bhogajanitakarmAntarasyApi bhoganAzyatvAdanavasthAnAt / TIkArca - nomA ... mavaH | amArA mate azubha vipAkavALAM pApo bahubhejavALAM vicitra prakAranAM jJAnAvaraNIyAdi karmo klazo kahevAya che. AthI karmakSaya ja klezanI hAni che, e prakArano bhAva che, nanuM ....... mAhe - nathI koI zaMkA kare che ke "nahi bhogavAyeluM karma kSaya pAmatuM nathI, ane karAyeluM zubhAzubha karma seMkaDo kroDa kalpo vaDe paNa avazya ja bhogavavA yogya che" e prakAranA vacanathI bhogathI ja karmono kSaya hote chate tenuM paNa karmakSayanuM paNa, apuruSArthapaNuM ativArita ja che. ethI kahe che - Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-31 yoveva .... anavasthAnAni ! jJAna-kriyAnA samuccayasvarUpa yogathI ja aneka bhavomAM arjata karAyelAM ane ekaThAM thayelAM evAM teono karmono, kSaya che, bhogathI nahi; kema ke anavasthiti che=anavasthA doSanI prApti, che=bhogajanita kataranuM paNa bhoganAzyapaNuM hovAthI anavasthAna cheanavasthA doSa che. ta puruSArtha7nivaritameva - ahIM tasya mAM 35thI e kahevuM che ke pUrvamAM graMthakArazrIe sthApana karyuM tema caramaduHkhatvanuM to apuruSArthapaNuM anivArita ja che, paraMtu karmakSayanuM paNa apuruSArthapaNuM anivArita ja che. mornAinitavarmAntarapi - ahIM 3pa thI e kahevuM che ke bhogajanita karmo to bhoganAzya che, paraMtu bhogajanita karmAtara paNa bhoganAzya hovAthI anavasthA doSa che. bhAvArtha - klezahAnanA upAyanA prastAvamAM karmakSayanA upAyanA kathananuM tAtparya - zloka-30mAM kahyuM ke samyagu jJAna ane samyaka kriyA dvArA karmono kSaya yukta kahevAyo che. tyAM prazna thAya ke klezatAnanA upAyano prastAva hovA chatAM karmakSayanA upAyanuM kathana graMthakArazrIe kema karyuM ? tethI graMthakArazrI kahe che - jainadarzananA matamAM azubha vipAkavALAM evAM jJAnAvaraNIyAdi aneka prakAranAM karmo klezo che tema kahevAyuM che. AthI karmono kSaya klezanI hAni che; mATe jJAna-kriyA dvArA karmono kSaya thAya che teno artha e prApta thayo ke jJAna-kriyA dvArA karmarUpa klezono nAza thAya che. Azaya e che ke AtmAmAM lAgelA jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA udayane kAraNe jIvamAM ajJAna varte che, ane ajJAnavaza jIva sukhanA arthe bAhya pravRttio karIne karmothI baMdhAya che ane cAragatinI viDaMbaNAne pAme che. mATe jJAna ane darzananuM AvAraka karma jIvana sarva lezonuM bIja hovAthI jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmane ja kleza kahevAmAM Ave che. vaLI mohanIyakarma jIvamAM vikRti niSpanna karIne jIvane kleza utpanna kare che. tethI mohathI AkuLa thayelA jIvo bAhya bhogAdimAM pravRtti karIne cAra gationuM arjana kare che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezatAnopAyaDhAviMzikA/zloka-31 1rapa vastutaH mohathI anAkuLa evI zuddha cetanA jIva mATe sukharUpa hovA chatAM ajJAnane kAraNe ane mohane paravaza jIvo viDaMbaNA pAme che, mATe mohanIya karma paNa klezarUpa che. vaLI aMtarAyakarma paNa jIvane potAnA hitanI pravRttimAM aMtarAya karIne jIvanI viDaMbaNA kare che, tethI jIvanuM vIrya svahitane badale sva ahitamAM pravarte che. mATe aMtarAyakarma paNa jIvanI viDaMbaNAnuM kAraNa hovAthI kleza kahevAya che. ' A rIte azubha vipAkavALAM cAre ghAtakarmo jIvamAM kleza utpanna karAvanArAM hovAthI klezo kahevAya che, ane te karmono nAza thAya to klezono nAza thayo kahevAya che. zlokanA pUrvArdhano artha karyA pachI zlokanA uttarArdhanuM utthAna karatAM kahe che"je karma baMdhAyuM hoya te bhogavyA vagara kSaya pAmatuM nathI, ane karAyeluM zubhAzubha karma seMkaDo koTi varSo pachI paNa avazya bhogavavuM ja paDe che." e prakAranuM zAstravacana hovAthI bhogathI ja karmono kSaya che. mATe prayatnathI karmono kSaya thAya che ema kahI zakAya nahi; ane karmono nAza prayatnathI na svIkArIe arthAt bhogathI karmanAza svIkArIe, to karmanA nAzane apuruSArtharUpe svIkAravuM paDe, ane tema svIkArIe to zloka-30mAM kahyuM e pramANe jJAnakriyA dvArA karmono nAza thAya che e vacana saMgata thAya nahi. AthI zlokanA uttarArdhathI graMthakArazrI kahe che - jJAna-kriyArUpa yogathI karmonA atyaMta nAzanI yukti - jJAna-kriyAnA samuccayarUpa yogathI ja karmono kSaya che, paraMtu bhogathI karmono kSaya nathI; kema ke jo bhogathI karmono kSaya svIkAravAmAM Ave to pUrvamAM baMdhAyelAM karmone bhogavavA paDe, ane te karmone bhogavatAM te bhogajanita navAM karmonI prApti thaze, ane te karmono paNa bhogathI nAza svIkAravo paDaze, ane te karmono bhogathI nAza svIkAravAmAM Ave to te bhogakALamAM pharI navAM karmo baMdhAze. tethI saMpUrNa karmanA nAzanI kyAreya prApti thaze nahi. mATe anavasthA doSanI prApti thaze arthAt karmabaMdhano abhAva prApta thaze nahi. mATe Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 klezatAnopAyaDhAtrizikA/zloka-31 bhogathI karmono atyaMta nAza thAya che tema svIkArI zakAya nahi, paraMtu jJAnakriyArUpa yogathI karmono atyaMta nAza thAya che tema svIkArI zakAya. Azaya e che ke pUrvamAM baMdhAyelAM karmo bhogathI bhogavAIne nAza pAme che tyAre, te bhoganI pravRtti dvArA anya karmo baMdhAya che. mATe bhogathI karmono nAza svIkAravAmAM Ave to karmabaMdhano sarvathA abhAva prApta thAya nahi, ane baMdhAyelAM karmo bhogathI nAza pAmatAM jAya ane te bhoganI pravRttithI navAM karmo baMdhAtAM jAya, A rIte karmavALI avasthA jIvane sadA prApta thAya; paraMtu karmono atyaMta abhAva kyAreya prApta thAya nahi. mATe svIkAravuM paDe ke baMdhAyelAM karmono atyaMta nAza samyaguM jJAna ane samyak kriyArUpa yogathI thAya che; bhogathI thayelo nAza e karmono atyaMta nAza nathI, paraMtu navA baMdhapUrvakano pUrvamAM baMdhAyelAM karmono nAza che. vizeSArtha : jIvanI saMzleSavALI avasthA karmabaMdhanuM bIja che, ane AtmAmAM rahelA karmabaMdhanA kAraNabhUta saMzleSano pariNAma=bAhya padArtho pratye saMga karavAno pariNAma, kaI rIte uccheda thaI zake tenA upAyanuM samyagu jJAna zAstrathI karavAmAM Ave, ane te samyagU jJAnapUrvaka karmabaMdhanA kAraNabhUta saMzleSanA pariNAmanA uccheda mATe ucita kriyA karavAmAM Ave, to te samyagu jJAnathI niyaMtrita samyaka kriyAthI karmabaMdhanA kAraNabhUta saMzleSano uccheda thAya che, kema ke vItarAganA vacana anusAra karAyelI samyaka kriyA avItarAgabhAvarUpa saMzleSanA pariNAmano nAza kare che, ane je saMzleSanA pariNAmathI karma baMdhAyeluM hatuM, tenAthI viparIta evA saMzleSanA abhAvavALA pariNAmathI te karma nAza pAme che, ane navA baMdhanuM kAraNa saMzleSa vidyamAna nahi hovAthI navuM karma baMdhAtuM nathI. karmanA udayathI bhogano pariNAma thAya che, ane te bhoga karatI vakhate saMzlevALuM citta hovAthI navA karmo baMdhAya che. tethI bhogathI karmono nAza svIkArIe to navA navA karmabaMdhano pravAha satata prApta thAya, ane klezano uccheda saMbhave nahi. mATe baMdhAyeluM karma bhogavIne ja kSaya pAme che, evo niyama karmanA udayanI apekSAe che, vipAkanI apekSAe nathI, tethI je yogIo Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/zloka-31 127 samyag jJAna ane samyak kriyAthI karmanA nAzamAM udyama kare che, temanA yatnathI karmo pradezodayarUpe AvIne kSaya pAme che, paraMtu bhogarUpa pravRtti karAvIne kSaya pAmatA nathI mATe yogathI karmanAza svIkAravAmAM koI doSa nathI. utthAna : pUrvamAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke bhogathI karmano nAza svIkAravAmAM anavasthA doSa che. tenA nivAraNa mATe bhogathI karmanA nAzanI saMgati karanAra 'nanu'thI he che. TIDA : nanu nirabhiSvaGgabhogasya na karmAntarajanakatvaM, pracitAnAmapi ca teSAM kSayo yogajAdRSTAdhInakAyavyUhabalAdutpatsyata iti cet, na, prAyazcittAdinApi karmanAzopapatteH karmaNAM bhogetaranAzyatvasyApi vyavasthitau yogenApi tatrAzasambhave kAyavyUhAdikalpane pramANAbhAvAt karmaNAM jJAnayoganAzyatAyA "jJAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute'rjuna" iti bhavadAgamenApi siddhatvAt, narAdizarIrasattve zUkarAdizarIrAnupapatteH kAyavyUhAnupapattermano'ntarapravezAdikalpane gauravAcca, ye tvAhuH pAtaJjalAH - 'agneH sphuliGgAnAmiva kAyavyUhadazAyAmekasmAdeva cittAtprayojakAnnAnAcittAnAM pariNAmo'smitAmAtrAditi, taduktaM - "nirmANacittAnyasmitAmAtrAt [ 4-4] pravRttibhede prayojakaM cittamekamanekeSAmiti " [4-5] teSAmapyanantakAlapracitAnAM karmaNAM nAnAzarIropabhoganAzyatvakalpanaM moha eva, tAvadadRSTAnAM yugapadvRttilAbhasyApyanupapatteriti nirupakramakarmaNAmeva bhogaikanAzyatvamAzrayaNIyamiti sarvamavadAtam / / 31 / / TIkArya : nanu iti cet, na nirabhiSyaMga loganuM urbhAtara nathI, jane pracita evAM paNa teono=karmono, kSaya yogathI utpanna thayelA adRSTane AdhIna evA kAyavyUhanA baLathI utpanna thaze arthAt yogIone yoganA sevanathI utpanna thayelA viziSTa adRSTane kAraNe aneka bhavonA karmone bhogavavA mATe aneka bhavonAM kAyonI zarIronI racanA karIne te karmone Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-31 bhogavI leze, tethI bhogathI karmano nAza utpanna thaze, e pramANe koI kahe to tene graMthakArazrI kahe che ke ema na kahevuM. prAyazcittavinA ..... pramAmAvati, kema ke prAyazcittAdithI paNa karmakAzanI upapatti hovAthI karmonA bhogathI ItarakAzyapaNAnI paNa vyavasthiti hote chate yogathI paNa tenA nAzanA saMbhavamAMHkarmonA nAzanA saMbhavamAM, kAyavUhAdinI kalpanAmAM pramANano abhAva che. A rIte kAyavUhanI racanA dvArA bhogathI ja karmono nAza mAnavo ucita nathI, ema yuktithI sthApana karyuM. have bhogathI karmono nAza jeo svIkAre che temane temanA zAstravacanathI paNa yogathI karmono nAza thAya che te batAvavA mATe bIjo hetu graMthakArazrI kahe che - varSanAM ..... siddhatva, karmonA jJAnayoganAzyapaNAnuM "he ! arjuna jJAnAgni sarva karmone bhasmasAt kare che" e pramANe tamArA Agama vaDe paNa siddhapaNuM che. vaLI yogathI karmanAza thAya che, tema yuktithI sthApana karavA chatAM pUrvapakSI kahe ke bhogathI paNa koIka yogIone karmano nAza thAya che. mATe kAyavUhanI kalpanA svIkArIne tenAthI karmanAza thAya che ema svIkAravAmAM pramANano abhAva che tema kema kahI zakAya ? tethI trIjo hetu kahe che naralizarIra .... anupa, narAdhizarIranA satvamAM=je yogIo yogasAdhanA kare che teonA narAdi zarIranuM satva hote chate, zUkarAdi zarIranI anupapatti hovAthI kAyavUhanI anupapatti che. pUrvamAM kahyuM ke yogInuM nATizarIra hote chate zukarAdizarIranI anupatti che; kema ke yogInuM citta naradizarIramAM ane zUkarAdizarIramAM eka sAthe rahI zake nahi, mATe kAyavUhanI anupapatti che. tyAM pUrvapakSI kahe ke yogI kAyavUhanI racanA kare che tyAre, zukarAdizarIramAM manoaMtara praveza thAya che. tethI yogInuM mana yogInI kAyAmAM raheze ane zUkarAdi kAyAmAM navA manano praveza thaze, ane tenA dvArA te zUkarAdizarIrathI yogI zUkarAdibhogya karmone bhogavIne nAza karaze. mATe kAyavUhanI racanA dvArA sarvakarmo bhogavIne yogI karmono nAza karI zake che, tema svIkArI zakAze. tenA nirAkaraNa mATe graMthakArazrI hetu Ape che - Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 phlezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-31 TIkArya : manottara ..... nauravADyuM, ane manoaMtarapravezAdinI=navAM navAM matomAM pravezAdinI kalpanAmAM gaurava che. je vahu..... modaparva agninA sphaliMgonI jema=agninA taNakhAonI jema, kAyavhadazAmAM yogIo yoganA baLathI aneka bhavonAM saMcita karmonA nAzane mATe kAyavUhanI racanA kare che te dazAmAM, prayojaka evA eka ja cittathI aneka kAyayUha racanAnA prayojaka evA yogInA eka ja cittathI, nAnAcittano pariNAma te te kAyavUhamAM vartatA judA judA cittano pariNAma, asmitAmAtrathI che, e pramANe je vaLI pAtaMjalo kahe che, teonI paNa pAtaMjalonI paNa, anaMtakALa pracita karmonI anekazarIraupabhogatAzyapaNAnI kalpanA moha ja che. tavuM - te kahevAyuM che=pUrvamAM kahyuM ke asmitAmAtrathI eka cittathI aneka cittano pariNAma thAya che, te pAtaMjala yogasUtra 4/4 ane 4/pamAM kahevAyuM che. "nirmANa ..... mAtra tuM," "asmitAmAtrathI nirmANacitto che." "pravRtti .... nepAm" rUti ! aneka cittonA pravRttibhedamAM prayojaka eka citta che." rUti zabda pAtaMjala yogasUtra 4/4 ane 4/panA uddharaNanI samAptisUcaka che. pUrvamAM kahyuM ke pAtaMjalonuM anaMtakALacita evAM karmonuM aneka zarIrothI upabhoganAzyapaNAnuM kalpanA moha ja che. kema moha che ? temAM graMthakArazrI hetu batAve che - tAvavAnAM .. sarvamavalItam II teTalA adaSTonA eka sAthe lAbhanI paNa anupapatti che, ethI virupakrama karmonuM ja bhogaekatAzyapaNuM AzrayaNIya che, e prakAre sarva avadAta che e prakAre svIkAravAthI sarva saMgata che. 31 prayatAnAmapi - ahIM mapathI e kahevuM che ke bhogane anukULa je udayaprApta karyo che, teono to kAya dvArA upabhogathI nAza thAya che, paraMtu pracita evAM Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA|zloka-31 paNa=atyAre bhogarUpe udayamAM AvyA nathI, paraMtu bhaviSyamAM bhogarUpe udayamAM Ave tevA prakAranAM saMcita paNa karmono kSaya, yoganA sevanathI utpanna thayela adRSTane AdhIna kAyavyUhanA baLathI bhoga dvArA nAza utpanna thaze. 130 * prAyazvittAvinApi - ahIM prAyazvittAvi mAM ri thI karmanAzanA anya upAyonuM grahaNa karavuM, ane pithI e kahevuM che ke bhoga dvArA to karmanAzanI upapatti che, paraMtu bhoga vagara prAyazcittAdithI paNa karmanAzanI upapattiche. coLenApi - ahIM pathI e kahevuM che ke prAyazcittathI ane bhogathI to karmanAzano saMbhava che, paraMtu mokSane anukULa evI pravRttirUpa yogathI paNa karmanAzano saMbhava che. *mavavAmenApi - ahIM vithI e kahevuM che ke amArA jainAgama pramANe to jJAnayogathI karma nAzya che, paraMtu tamArA Agama pramANe paNa karmonuM jJAnayogathI nAzyatvanuM siddhapaNuM che. yugapavRttittAmApi - ahIM pithI e kahevuM che ke adRSTanA kSaya mATe nAnAza2I2upabhoganAzyatvanI to anupapatti che, paraMtu teTalA adRSTonI eka sAthe phalonmukha evA vRttilAbhanI paNa anupapatti che. bhAvArtha: bhogathI karmonA nAzanI pUrvapakSInI dalIlonuM graMthakArazrI dvArA nirAkaraNa :pUrvamAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke bhogathI karmanAza svIkAravAmAM anavasthAnI prApti che. tenuM nirAkaraNa karatAM pUrvapakSI kahe che ke koI sAdhaka nirabhiSyaMgabhAvathI karmone bhogave to karmAMtara utpanna thatuM nathI, tethI je karmo baMdhAyA che teno bhoga abhiSyaMgabhAvathI karavAmAM Ave to navA karmo baMdhAya che mATe anavasthAnI prApti che, paraMtu je yogI baMdhAyelA sarva karmone nirabhiSyaMgabhAvathI bhogave tyAre navA karmono baMdha thato nathI mATe anavasthAnI prApti nathI, tethI bhogathI karmono nAza svIkA2vAmAM koI doSa nathI ane tenI puSTi karavA arthe pUrvapakSI kahe che ke je yogI yogaja adRSTane AdhIna kAyavyUhanA baLathI pracita paNa karmo bhogave che teo nirabhiSyaMgabhAvathI anya bhavonA karmone bhogave che tethI teno kSaya utpanna thaze mATe bhogathI sarva karmono nAza svIkAravAmAM doSa nathI tene graMthakArazrI kahe che Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 klezatAnopAyadvAtrizikA/bloka-31 pUrvapakSInI vAta barAbara nathI; kema ke prAyazcittAdithI paNa karmanA nAzanI upapatti hovAthI, bhogathI itara evA prAyazcittAdithI paNa karmono nAza thAya che tema mAnavuM paDe; ane jyAre bhogavyA vagara prAyazcittAdithI karmono nAza thaI zakato hoya to mokSane anukULa evA yoganA vyApArathI paNa karmanA nAzano saMbhava che. mATe kAyabhUtAdinI kalpanAmAM koI pramANa nathI arthAt yogIo kAyavUhanI racanA karIne nirabhiLaMgabhAvathI sarva karmo bhogave che, mATe karmo bhogathI nAza thAya che tema svIkAravAmAM koI pramANa nathI. bhagavadgItAnA vacana pramANe paNa yogathI karmonA nAzanI saMgati: uparamAM kahyuM e rIte yuktithI kAyamUhanI racanA vagara yogathI karmono nAza thAya che tema graMthakArazrIe sthApana karyuM. have gItAnA vacana pramANe paNa yogathI karmono nAza thAya che e batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che -- gItAmAM kahyuM che ke "he arjuna ! jJAnarUpI agni sarvakarmane bhasmasAt kare che." tethI anyadarzananA Agama pramANe paNa jJAnayogathI karmanAza thAya che tema siddha thAya che. kAyavyahanI racanAthI karmonA nAzanI pUrvapakSI dvArA karAtI saMgatinuM graMthakArazrI dvArA nirAkaraNa : ahIM pUrvapakSI kahe ke jJAnayogathI ke prAyazcittAdithI karmanAza thaI zake che, topaNa keTalAka yogIo potAnA karmonA nAza arthe kAyavUhanI racanA karIne karmono nAza kare che tema paNa svIkArI zakAze. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - yogInuM nATizarIra vidyamAna hoya tyAre zukarAdizarIranI upapatti thaI zake nahi; kema ke eka jIvane eka sAthe be zarIra saMbhavI zake nahi, ane be zarIra svIkAravAmAM Ave to yogInuM citta be zarIramAM kaI rIte rahI zake ? arthAt rahI ke nahi mATe. yogI kAyavUhanI racanA kare che ema mAnavuM anupapanna che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 klezatAnopAyadvAciMzikA/zloka-31 manoaMtarapravezAdinI kalpanAthI kAcabUhanI racanAnI saMgatimAM gauravanI prApti - ahIM pUrvapakSI kahe ke je yogIo yoganA baLathI kAyavUhanI racanA karIne potAnAM karmono nAza karavA prayatna kare che, te yogIo jyAre navI kAyAnI racanA kare che temAM anya manano praveza thAya che. tethI yogI jeTalI kAyAonI racanA kare che teTalAM manoaMtara sarva kAyAmAM hovAthI sarvakAyAonI pravRtti yogI karI zakaze. mATe kAyavUhanI racanAnI kalpanA karavAmAM koI asaMgati nathI. tene graMthakArazrI kahe che - yogI dvArA racAyelI sarva kAyAomAM manoaMtaranA=navAM navAM manonA, pravezAdinI kalpanA karavAmAM gaurava che arthAt anubhavathI darekane potAnA eka mananI pratIti che, temAMthI aneka mano utpanna thAya che, ane sarva zarIromAM judAM judAM mano rahe che, e prakAranI aneka manonI kalpanA karavAmAM gaurava doSa che. mATe lAghavathI kAyavUhanI kalpanA karyA vagara jJAnayogathI karmono nAza thAya che ema mAnavuM ucita che. pAtaMjalonA kathananuM graMthakArazrI dvArA nirAkaraNa : pAtaMjaladarzanakAra kahe che ke agni baLato hoya tyAre temAMthI taNakhA nIkaLe che, tenI jema yogI karmanAza mATe aneka kAyAonI racanA kare che tyAre, agnisthAnIya eka evA potAnA prayojaka cittathI aneka cittano pariNAma asmitAmAtrathI thAya che. tethI aneka zarIronI racanA dvArA yogI sarva anya bhavothI bhogya evAM karmone bhogavIne nAza karI zake che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - teonI A kalpanA moha ja che arthAt anaMtakALamAM bhegAM thayelAM karmothI aneka zarIro banAvIne upabhoga dvArA teno nAza thAya che, e prakAranI kalpanA karavI e pAtaMjalInI mithyAmati che. kema mithyAmati che ? temAM graMthakArazrI yukti Ape che - Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/bloka-31-32 133 anaMtakALathI pracita evAM teTalAM karmonI eka sAthe phaLa ApavA svarUpa lAbhanI anupapatti che; kema ke keTalAMka karmo paraspara viruddhasvabhAvavALAM hoya che, tethI te baMneno eka sAthe udaya saMbhave nahi. jema - sukhanA anuvane karAvanArAM karmo ane duHkhanA anubhavane karAvanArAM karmo - e beno anubhava eka sAthe saMbhave nahi. AthI svarganAM sukhono anubhava karAvanArAM karmo, ane narakanI kAramI yAtanA karAvanArAM karmono anubhava eka sAthe saMbhave nahi. mATe pAtaMjalanI te prakAranI kalpanA moharUpa che. ahIM prazna thAya ke to pachI kayAM karmo bhoganAzya che ? tethI kahe che nirupakrama karmonuM ja bhogaekanAzyapaNuM svIkAravuM joIe. tethI je jIvoe nirupakrama karmo bAMdhyAM che te karmo bhogaekanAzya che, ane je karmo nirupakrama nathI te karmono vipAka prApta thAya to bhogathI nAza thAya, ane vipAka prApta thatAM pUrve prAyazcittathI ke mokSamArgane anukULa evA yoganA sevanathI nAza thaI zake che. tethI nirupakrama karmo sivAyanAM karmo jJAna-kriyArUpa yogathI nAza thaI zake che; ane vizeSa prakAranA jJAnakriyAyogarUpa kSapakazreNImAM sopakrama-nirupakrama badhAM ja karmono nAza thAya che. mATe klezanAzano upAya jJAna-kriyAsvarUpa yogamArga che ema pUrvamAM graMthakArazrIe kahyuM te yuktisaMgata che. II31|| avataraNikA : klezahAnopAya batrIzInuM nigamana karatAM graMthakArazrI kahe che zloka H tato nirupamaM sthAnamanantamupatiSThate / bhavaprapaJcarahitaM paramAnandameduram / / 32 / / anvayArtha : to=tenAthI=pUrvamAM kahyuM ke jJAna-kriyArUpa yogathI karmono kSaya thAya che te karmonA kSayathI, mavaprapanvarahita=bhavaprapaMcathI rahita, paramAnandramevuraM= paramAnaMdathI ramya, nirupamaM=nirupama, anAM sthAnaM=aMta vagaranuM sthAna patiSThate= prApta thAya che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 klezatAnopAyadvAtrizikA/zloka-32 zlokArca - tenAthI=jJAna-kriyArUpa yogathI karmono kSaya thAya che te karmonA kSayathI, bhavaprapaMcathI rahita, paramAnaMdathI ramya, nirupama ane aMta vagaranuM sthAna prApta thAya che. Il3II TIkA : tata ti-ra: rUralA TIkArca - tata ti-vyag: 32mo zloka spaSTa hovAthI tenI TIkA graMthakArazrIe batAvelI nathI. li32aa. bhAvArtha :jJAna-kriyArUpa yogathI karmonA kSayathI bhavaprapaMcathI rahita, paramAnaMdathI ramya, nirupama ane anaMta evA mokSanI prApti - graMthakArazrIe klezanAzano upAya zuM che? te jainadarzananI prakriyAthI batAvyuM. ane anya anya darzanakAro je klezanAzano upAya kahe che te saMgata nathI tema sthApana karyuM. te sAMbhaLIne je mahAtmAne sthira nirNaya thAya che ke samyam jJAnapUrvakanI samyaka kriyAthI klezano nAza thAya che, te mahAtmA karmabaMdhanA kAraNabhUta mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yogane jANIne tenA pratipakSa Atmika bhAvomAM udyama kare, to te mahAtmA saMsAranAM pAMca kAraNono uccheda karIne yoganirodharUpa zailezIavasthAne prApta kare che, ane zailethI avasthAnI prAptithI nirupama evuM sthAna prApta kare che arthAt saMsAramAM cAre gatiomAMthI koIpaNa gatinA sthAnanI upamA dvArA te sthAnanuM svarUpa batAvI zakAya nahi tevuM nirupama je mokSasthAna che, tene prApta kare che. vaLI te mokSasthAne cAragationA bhramaNarUpa bhavaprapaMcathI rahita che, tethI sarva viDaMbaNA vagaranuM che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klezahAnopAyadvAtriMzikA/bloka-32 135 vaLI te mokSasthAna paramAnaMdathI medura=zreSTha koTinA AnaMdathI ramya che. vaLI te mokSasthAnamAMthI jIvo kyAreya anya sthAnamAM jatA nathI. tethI te sthAna zAzvata hovAthI anaMta=aMta vagaranuM che. A rIte sarvazreSTha evuM mokSasthAna jJAna-kriyArUpa yogathI prApta thAya che. II32aa / / rUti vaktezadAnopAyadAtriMziA / / 29 / / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sukhamuddizya tad duHkhanivRttyA naantriiykm| prakSayaH karmaNAmukto yukto jJAnakriyA'dhvanA // " "je kAraNathI jainadarzanathI anya sarvamatomAM dUSaNanI prApti che te kAraNathI, duHkhanivRttinI sAthe avinAbhAvI evA sukhane uddezIne jJAna-kriyArUpa mArgathI karmono prakRSTa kSaya yukta kahevAyelo che." : prakAzaka : mAtAI gaI. DESIGN BY 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380009. Teli./pheksa: (079) 26604911, phona : (079) 32911401 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in 9824048680 ,