Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ RST - CELL zreya jIrNoddhAra -: saMyojaka :zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavanA hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-380005. mo. 94265 85904 (o.) 079-22132543
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ "aho zrutajJAnama" graMtha jIrNodhdhAra 99 bhuvanadIpaka : dravya sahAyaka: pUjya AgamoddhAraka AnaMdasAgarasUrIzvarajI samudAyanA pU. sAdhvIjI zrI vajaratnAzrIjI ma.sA. tathA pU. sAdhvIjI rAjapUNyAzrIjI ma.sA.nI preraNAthI AgamoddhAraka jJAnazALAnA jJAnakhAtAnI upajamAMthI : saMyojaka: zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra zA. vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-380005 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 saMvata 2067 I.sa. 2011
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ "Aho Shrut Gyanam"
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) seTa naM-1 kramAMka pustakanuM nAma kartA-TIkAkA-saMpAdaka 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 zrI naMdIsUtra avacUrI zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI zrI arhadgItA - bhagavadgItA zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH zrI yUkti prakAzasUtraM zrI mAnatuGgazAstram aparAjita pRcchA zilpa smRti vAstu vidyAyAm zilparatnambhAga-1 zilparatnambhAga - 2 prAsAdatilaka kAzyazilpam prAsAdamaJjarI rAjavallabha yAne zilpazAstra zilpadIpaka vAstusAra parNava uttarArdha jinaprAsAdamArtaNDa jaina graMthAvalI hIrakalaza jainajyotiSa nyAyapravezaH bhAga - 1 dIpArNava pUrvArdha anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-1 anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga 2 prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha tattpopaplavasiMhaH zaktivAdAdarzaH pU. vikramasUrijIma. sA. pU. jinadAsagaNicUrNIkAra pU. meghavijayajI gaNima. sA. pU. bhadrabAhusvAmIma. sA. pU. padmasAgarajI gaNima. sA. pU. mAnatuMgavijayajIma. sA. zrI bI. bhaTTAcArya zrI naMdalAla cunilAlasomapurA | zrIkumAra ke. sabhAtsavazAstrI zrIkumAra ke. sabhAtsavazAstrI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI vinAyaka gaNeza ApaTe zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI nArAyaNa bhAratIgoMsAI zrI gaMgAdharajI praNIta zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI naMdalAla cunIlAlasomapurA zrI jaina zvetAmbarakonphransa zrI himmatarAmamahAzaMkara jAnI zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI pU. municaMdrasUrijIma. sA. zrI eca. Ara. kApaDIA zrI becaradAsa jIvarAjadozI zrI jayarAzI bhaTTa bI. bhaTTAcArya zrI sudarzanAcArya zAstrI pRSTha 238 286 84 18 48 54 810 850 322 280 162 302 156 352 120 88 110 498 502 454 226 640 452 500 454 188 214
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 028 414 192 824 288 520 578 278 252 324 302 038 196 190 202 | kSIrArNava | zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 029 vedhavAstuprabhAkara zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI | 030 zilpapatrIvAra | zrI narmadAzaMkarazAstrI 031. prAsAda maMDana paM. bhagavAnadAsa jaina 032 | zrI siddhahema vRtti vRti adhyAya pU. bhaviSyamUrinama.sA. 033 zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAyara pU. lAvaNyasUrijIma.sA. 034 | zrIsima vRtti cUkyAsa adhyAya che pU. bhAvasUrinIma.sA. 035 | zrasihama vRtti cUdAna adhyAya (ra) (3) pU. bhaviSyamUrinIma.sA. 036 | zrI siddhahema bRhadvRti bRhannyAsa adhyAya5 pU. lAvaNyasUrijIma.sA. | 037 vAstunighaMTu prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA tilakamannarI bhAga-1 pU. lAvaNyasUrijI 039 | tilakamannarI bhAga-2 pU. lAvaNyasUrijI 040 tilakamajharI bhAga-3 pU. lAvaNyasUrijI saptasandhAna mahAkAvyama pU. vijayaamRtasUrizvarajI 042 saptabhImimAMsA pU. paM. zivAnandavijayajI nyAyAvatAra satiSacaMdra vidyAbhUSaNa vyutpattivAda guDhArthatattvAloka zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) 045 | sAmAnya niyukti guDhArthatattvAloka zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) 046 | saptabhaLInayapradIpa bAlabodhinIvivRttiH pU. lAvaNyasUrijI 047 vyutpattivAda zAstrArthakalA TIkA zrIveNImAdhava zAstrI 048 | nayopadeza bhAga-1 tarakiNItaraNI pU. lAvaNyasUrijI nayopadeza bhAga-2 tarakiNItaraNI pU. lAvaNyasUrijI 050 nyAyasamuccaya pU. lAvaNyasUrijI 051 syAdyArthaprakAzaH pU. lAvaNyasUrijI dina zuddhi prakaraNa pU. darzanavijayajI 053 | bRhad dhAraNA yaMtra pU. darzanavijayajI jyotirmahodaya saM. pU. akSayavijayajI 041. 480 228 043 6o 044 218 190 138 296 2io 049. 274 286 216 052 532 13 112
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAdaka | pRSTha ! 160 202 48 322 aho zrutajJAnama graMtha jIrNoddhAra- saMvata 2066 (I. 2010 - seTa naM-2 krama pustakanuM nAma bhASA kartA-TIkAkA(saMpAdaka 055 | zrI siddhahema bRhadvatti bUdanyAsa adhyAya-6 pU. lAvaNyasUrijIma.sA. 296 056 | vividha tIrtha kalpa pU. jinavijayajI ma.sA. 057 | bhAratIya haina zrama saMskRti sane manA zu4. pU. pUNyavijayajI ma.sA. 164 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tattvalokaH | saM zrI dharmadattasUri / 059 vyApti paJcaka vivRtti TIkA zrI dharmadattasUri 0608na saMgIta rAjamAtA | . zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI 306 061 caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) | zrI rasikalAla eca. kApaDIA | 062 vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya saM zrI sudarzanAcArya 668 | 063 candraprabhA hemakaumudI pU. meghavijayajI gaNi 516 064 viveka vilAsa saM/J. | zrI dAmodara goviMdAcArya 268 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha saM pU. mRgendravijayajI ma.sA. 456 066 sanmatitattvasopAnam |saM pU. labdhisUrijI ma.sA. 0676zamAdA hI guzanuvAI | gu4. pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. 638 068 moharAjAparAjayam saM pU. caturavijayajI ma.sA. 192 069 | kriyAkoza saM/hiM zrI mohanalAla bAMThiyA 428 070 | kAlikAcAryakathAsaMgraha saM/J. zrI aMbAlAla premacaMda | 071 sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA saM. zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya | 308 072 | janmasamudrajAtaka saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 128 073| meghamahodaya varSaprabodha saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 532 0748na sAmudrinai iya jthI J4. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI 0758na yitra ilpadrbha sAga-1 44. zrI sArAbhAI navAba 374 420 406
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 076 | jana vine jaina citra kalpadruma bhAga-2 7 saMgIta nATya rUpAvalI 7 | bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpa sthApatya 079 | zilpa citAmaNi bhAga-1 080 | bRhad zilpa zAstra bhAga-1 114 08 | bRhad zilpa zAstra bhAga-2 082 bRhad zilpa zAstra bhAga-3 083 AyurvedanA anubhUta prayogo bhAga-1 084 | kalyANa kAraka 085 | vizvanayana voza 086 | kathA ratna koza bhAga-1 087 kathA ratna koza bhAga-2 hastasagnIvanamAM | guja. | zrI sArAmAkuM navAva 238 | guja. | zrI vidyA saramA navAva 194 guja. | zrI sArAmArUM navAva 192 guja. | zrI manasuhAnAnna muvamana | 254 guja. | zrI gagannAtha maMvArIma 260 guja. | zrI nAganAtha maMvArama 238 guja. | zrI navInnAtha maMvArama 260 guja. | pU. varAntisAgaranI guja. | zrI vardhamAna pArzvanAtha zAstrI 910 saM./hiM zrI naMdalAla zarmA 436 guja. | zrI levalAsa navarAna kozI 336 | guja. | zrI levalAsa navarAna tozI | 230 saM. | pU. me vinayanI pU.savinayana, pU. puNyavijayajI | AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 560 088 . 322 114 089 e%caturvizatikA 090 sammati taka mahArNavAvatArikA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha 272 92 240 93 254 282 95 118 466 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra-saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii|yh pustake vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama pustaka nAma kartA/TIkAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka |91 syAdvAda ratnAkara bhAga-1 vAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA syAdavAda ratnAkara bhAga-2 vAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA syAdavAda ratnAkara bhAga-3 vAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA syAvAda ratnAkara bhAga-4 vAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA syAvAda ratnAkara bhAga-5 vAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA 96 pavitra kalpasUtra puNyavijayajI saM./aM sArAbhAI navAba 97 samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-1 | bhojadevasaM . TI. gaNapati zAstrI samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-2 bhojadeva TI. gaNapati zAstrI 99 . | bhuvanadIpaka padmaprabhasUrijI saM. veMkaTeza presa | 100 | gAthAsahastrI samayasuMdarajI saM. sukhalAlajI bhAratIya prAcIna lipImAlA gaurIzaMkara ojhA hindI munzIrAma manohararAma 102 zabdaratnAkara sAdhusundarajI haragovindadAsa becaradAsa 103 | subodhavANI prakAza nyAyavijayajI saM./gu hemacaMdrAcArya jaina sabhA 104 laghu prabaMdha saMgraha jayaMta pI. ThAkara orIenTa isTI. baroDA 105 | jaina stotra saMcaya-1-2-3 mANikyasAgarasUrijI AgamoddhAraka sabhA 106 | sanmatitarka prakaraNa bhAga-1,2,3 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI sanmatitarka prakaraNa bhAga-4,5 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 108 | nyAyasAra - nyAyatAtparyadIpikA satiSacaMdra vidyAbhUSaNa esiyATIka sosAyaTI 342 98 362 134 70 101 316 224 612 307 250 514 107 454 354
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 saM./hi 337 110 saM./hi 354 111 372 112 saM./hi saM./hi saM./hi 142 113 336 364 saM./gu saM./gu puraNacaMdra nAhara puraNacaMdra nAhara puraNacaMdra nAhara jinadattasUri jJAnabhaMDAra aravinda dhAmaNiyA yazovijayajI graMthamALA | yazovijayajI graMthamALA | nAhaTA bradharsa | jaina AtmAnaMda sabhA jaina AtmAnaMda sabhA | phArbasa gujarAtI sabhA phArbasa gujarAtI sabhA | phArbasa gujarAtI sabhA 218 116 656 122 jaina lekha saMgraha bhAga-1 puraNacaMdra nAhara jaina lekha saMgraha bhAga-2 puraNacaMdra nAhara jaina lekha saMgraha bhAga-3 puraNacaMdra nAhara | jaina dhAtu pratimA lekha bhAga-1 kAMtisAgarajI jaina pratimA lekha saMgraha daulatasiMha loDhA 114 rAdhanapura pratimA lekha saMdoha vizAlavijayajI prAcina lekha saMgraha-1 / vijayadharmasUrijI bIkAnera jaina lekha saMgraha agaracaMda nAhaTA 117 prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga-1 jinavijayajI 118 | prAcina jaina lekha saMgraha bhAga-2 jinavijayajI 119 | gujarAtanA aitihAsika lekho-1 girajAzaMkara zAstrI 120 gujarAtanA aitihAsika lekho-2 girajAzaMkara zAstrI gujarAtanA aitihAsika lekho-3 girajAzaMkara zAstrI oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. | pI. pITarasana 122 __ ina muMbaI sarkala-1 oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. | pI. pITarasana 123 ina muMbaI sarkala-4 oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. pI. pITarasana / ina muMbaI sarkala-5 kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta pI. pITarasana __ inskrIpzansa | 126 | vijayadeva mAhAtmyam jinavijayajI 764 saM./hi saM./hi saM./hi saM./gu saM./gu saM./gu 404 404 121 540 raoNyala eziyATIka jarnala 274 raoNyala eziyATIka jarnala 41 124 400 aM. raoNyala eziyATIka jarnala bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipArTamenTa, bhAvanagara jaina satya saMzodhaka 125 320 148
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||shriiH // bhuvndiipkH| SHR+SHESISE saMskRtaTIkayA paM0vacUzarmaviracitabhASATIkayA ca sahitaH / / VVUNVVVNMUNAVA ALLAVIMVVVVVIVNVI gaGgAviSNu zrIkRSNadAsa, mAlika-" lakSmIveGkaTezvara " sTIm-presa, kalyANa-baMbaI. saMvat 1996, zake 1861. NNNNNNNNNNNNNNNNNNNA "Aho Shrut Gyanam"
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ mamalnARAM -GRE - - - ENA mudraka aura prakAzaka gaGgAviSNu zrIkRSNadAsa, mAlika-"lakSmIveMkaTezvara " sTIm-presa, kalyANa-baMbaI. san 1867 ke AkTa 25 ke vamujaba rajiSTarI saba haka prakAzakane apane svAdhIna rakkhA hai. - - - Printsav- samAna.KAMBINAmarAma "Aho Shrut Gyanam"
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prstaavnaa| yaha bAta kisIse chipI nahIM hai ki bhUta, bhaviSya, vartamAna ina tInoM kAloMkI bAta kahanekI zakti denevAlA kevala jyotiSa zAstra hI prasiddha hai, yadyapi isa zAstrake choTe baDe anekAneka grantha haiM aura apane 2 viSayameM ekase eka caDhe vaDhe haiM parantu. choTe granyoMmeM prazna tathA kuNDalIphala kahane ke liye jaisA yaha uttama hai vaisA aura koI nahIM aura jo loga saMskRta bhASAko bhalIbhAMti nahIM samajha sako unake lAbhArtha mithilAmaNDalAntargata kanigAmagrAmanivAsI zrIvabuye zarmAtmaja jyotirvid jhopanAmaka zrIbaccUza dvArA isakI sarala bhASATIkA karavAkara va prAcIna saMskRtaTIkA bhI zuddha karAkara saMyukta kara dI hai| saMskRtaTIkA tathA bhASATIkA sahita isa bhuvanadIpaka granyako maiM nija "lakSmIveGkaTezvara" sTIm-presa, kalyANa bambaI meM mudrAkara prakAzita karatA hU~. AzA hai ki jyotiSIgaNa ise grahaNa kara svayaM lAbha uThAveMge aura hamAre parizramako saphala kareMge / ApakA kRpAbhilASI gaMgAviSNu zrIkRSNadAsa, adhyakSa " lakSmIveGkaTezvara" (sTIm ) presa, kalyANa-bambaI. "Aho Shrut Gyanam"
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ wrona OC atha bhuvanadApakAMvaSayAnukramANakA / viSayAH zlokAH / viSayAH zlokAH maGgalAcaraNam 1 bhAryA dhRtA vivAhitA TtriMzadvAranAmAni 2 vA iti jJAnam rAzisvAminaH 11 | viSakanyAjJAnam grahANAmuccanIcarAzayaH 13 bhAvAntakagrahaphalam grahANAM mitho mitrazatrasamabhedAH16 vivAhasamaye vRSTijJAnam rAhorvizeSaH 18 vAdapraznaH grahANAM grAmacaravanacarAdibhedAH 23 saMkIrNapadanirNayaH tanvAdidvAdazasthAneSvavalo pravAsiciMtAjJAnam kanapadArthAH rogaviSayajJAnam durgabhaMgajJAnam iSTakAlAnayanam cauryAdijJAnam lagnacaMdrayorbalanirNayaH 120 vinaSTagrahalakSaNam krayavikrayajJAnam 127 naukAzubhAzubhajJAnam 138 rAjayoganirUpaNam putraprAptijJAnam kAryAvadhijJAnalAmAdijJA0 / dvAdazabhAvAnAM zubhAzubhajJA0 147 kAryanAzajJAnam 84 dreSkANAdeva sarvaphalanirNayaH 150 garbhakSemapraznaH 87 doSajJAnam 158 gurviNyAH prasavaH 88 dinacaryAjJAnam apatyayugmaprasavaH 89 garbhasthaputrakanyAjJAnam garbhasya mAsajJAnam 90 graMthasamAptizlokaH 17. iti viSayAnukramaNikA samAptA / "Aho Shrut.Gyanam"
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIH // atha bhuvanadIpakaH / saMskRtaTIkA-bhASATIkAsametaH / sArasvataM namaskRtya mahaH sarvatamopaham // grahabhAvaprakAzena jJAnamunmIlyate mayA // 1 // saM0 TI0-sArasvatamiti / sarasvatyAH saMbandhi sArasvatam / vA sarasvatyAH pArvatyA apatyaM putraM sArasvataM gaNezaM tacca tanmahazca tannamaskRtya mayA jJAnamunmIlyate prakaTIkriyate / kathaMbhUtaM mahaH ? sarvasyApi tamaso'ndhakArasyA'pahArakaM vinAzakam / kenonmIlyata ityAha- graheti / grahAH sUryAdayaH, bhAvA meSAdirAzayaH, teSAM prakAzena prakaTIkaraNena / azvA-grahA: sUryAdyAsteSAM yo bhAvaH krUrA'kAdirUpastatprakAzena // 1 // svAbhISTadevasya padAravindaM dhyAtvA hRdi zrIbabuyetanUjaH / baccUsamAkhyo nRgirA'sya TIkA kurve'rbhakAnandakarI manojJAm // 1 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) bhuvanadIpakaH / artha- granthakI nirvighna samAptike liye graMthakI Adi meM maMgala karanA ziSTasaMpradAya hai, isIliye yaha padmaprabhusUri nAmaka AcArya bhI namaskArAtmaka maMgala karate haiM - ki, sakala ajJAnarUpa andhakAroMko nAza karanevAle sarasvatI sambandhI [ yA (sArasvata) pArvatIjIkA putra gaNezarUpI ] tejako namaskAra karake isa bhuvanadIpaka nAmaka grantha meM sUryAdi navagraha aura lagnAdi dvAdaza bhAvoMke vyAkhyArUpa prakAzadvArA jyotizzAstra sambandhI jJAnako maiM prakAza karatA hU~ arthAt jisa taraha dIpakase andhakArameM sthita vastuoMkA jJAna hotA hai, usI taraha isa " bhuvanadIpaka " graMthadvArA jyotizAstra sambandhI jJAnako prakAza karatA hU~ // 1 // gRhAdhipA uccanIcA anyonyaM mitrazatravaH || rAhogRhoccanIcAni keturyatrAvatiSThate // 2 // saM0 TI0 -asmin granye SaTUtriMzadvArANi pravartante tasmAtAnyeva pUrvamuddizati navalokaiH / asmin bhuvanadIpake SaTtriMzadvArANi vakSyanta ityante sambandhaH / gRhAdhipA iti-gRhANAM meSAdInAM lagnAnAmaviSAH svAminaH 1, uccanIcatvam 2, anyonyaM mitrazatravaH 3, rAhoruccanIcagRhANi 4, keturyatra yasmin rAzau avatiSThate 5 // 2 // artha - isa graMtha meM chattIsa dvAra haiN| una chattIsoM dvAroMmeM jo jo viSaya AcArya kaheMge, unako pahile nau zlokoMmeM kahate haiM - ki, "Aho Shrut Gyanam"
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATI kAsametaH / (3) 1 dvArameM gRhAdhipa arthAt meSAdi dvAdaza rAziyoMke svAmIkA varNana, 2 meM grahoM kA ucca nIcakA vicAra, 3 meM grahoMke paraspara mitra aura zatrukA kathana, 4 meM rAhukA gRha aura ucca tathA nIca, 5 meM jisa sthAnapara ketu rahatA hai, isakA varNana kareMge // 2 // svarUpaM grahacakrasya vIkSyaM dvAdazavezmasu // nirNayo'bhISTakAlasya yathAlanaM vicAryate // 3 // saM0 TI0 - grahacakrasya svarUpam 6, dvAdazasvapi gRheSu kutra kiM vilokanIyamiti 7, abhISTakAlasya nirNayaH 8, lagnavicAraH 9 // 3 // artha - 6 meM grahoM ke svarUpa, 7 meM bArahoM bhAvoM ke bIcameM kauna bhAvase kyA dekhanA usakA varNana, 8 meM iSTakAlakA jJAna, 9 meM lagnasambandhI vicAra // 3 // graho vinaSTo yAdRk syAdrAjayogacatuSTayam // lAbhAdInAM vicArazca lagnezAvasthiteH phalam 4 || saM0 TI0 - vinaSTo grahaH kIdRk tasya vyAkhyA ucyate 1 rAjayogacatuSTayam 11, lAbhAlAbhavicAraH 12, lagnAdhipa sthiteH phalam 13 // 4 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) bhuvanadIpakaH / artha - 10 meM kIdRza graha vinaSTa hotA hai, usakA vicAra, 11 meM cAra prakArake rAjayogoMkA kathana, 12 meM lAbhAlAbhakA vicAra, 13 meM lagnezakI sthiti se phala kathana // 4 // garbhasya kSemametasya gurviNyAH prasavo yadA // apatyayugmaprasavo ye mAsA garbhasaMbhavAH // 5 // saM0 TI0 - etasya garbhasya kSemaM kalyANamasti vA navA 14, gurviNyAH prasavaH prasUtikAlasamaya: 15, yugalabAlajanmajJAnam 16, ye mAsA garbhasaMbhavAH saMkhyAH 17 // 5 // artha - 14 meM praznadvArA garbhakA kalyANa rahegA yA garbhapAta hogA, isakA vicAra, 15 meM gurviNIke prasavasamayakA jJAna, 16 meM yamaja arthAt do saMtAnoMke ekasAtha janma honekA vicAra, 17 meM jisa mAsakA garbha hai, usa mAsakA nirNaya kareMge // 5 // dhRtA vivAhitA bhAryA viSakanyA yathA bhavet // bhAvAntago graho yAdRgvivAhAdivicAraNAH ||6|| saM0 TI0 - dhRtA uddhRtA vivAhitA bhAryA 18, yathA yena prakAreNa viSakanyA bhavet 19, bhAvAntagasya grahasya svarUpam 20, vivAhAdivicAraNAH 21 // 6 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (5) artha-18 meM kanyAlAmAlAbhapraznameM dharI huI yA vivAhitA kanyA milegI, isakA vicAra, 19 meM viSakanyAprAptike yoga jisa taraha hotA hai, usakA kathana, 20 meM bhAvake antameM sthita graha jisaprakAra phala karatA hai, usakA vicAra, 21 meM vivAhAdika vicAra kareMge // 6 // vaktavyatA vivAdasya saMkIrNapadanirNayaH / / nizcayo dIptapRcchAsu pathikasya gamAgamau // 7 // saM0 TI0-vivAdasya vivAdinaH vaktavyatA 22, saMkIrNapadanirNayaH 23, dIptapRcchAsu dhAtuvAdAdipRcchAsu nirNayaH 24, pathikasya gamAgamau 25 // 7 // __ artha-22 meM vivAda arthAt yuddhAdimeM jaya parAjayakA kathana, 23 meM saMkIrNapadakA vicAra, 24 meM dIta (krUra) yA dhAtuvAdA. dika praznameM saMdigdha vastuoMkA nizcaya, 25 meM pravAsI manuSyakA gamAgama ( jAne Ane ) kA vicAra kareMge // 7 // mRtyuyogo durgabhaGgazcauryAdisthAnasaptakam // krayaNakAryavijJAnaM naumRtyubandhanatrayam // 8 // saM0 TI0-mRtyuyogaH 26, durgabhaMgaH koTabhaMgaH 27, cauryAdisthAnasaptakam 28, RyaNakAryavijJAnaM samarghasvarUpam 29, naumRtyubandhanAnAM trayaM naukuzalatAdharaNakAdi 30 // 8 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) bhuvndiipkH| artha-26 meM mRtyuyoga kathana, 27 meM durga ( kilA ) bhaMga hojAnekA yoga, 28 meM cauryAdi sAta sthAnoMkA vicAra, 29 meM kraya vikrayakAryAkArya arthAt vyApArameM lAbhAlAbhakA vicAra, 30 meM naukA, mRtyu aura baMdhana ina tInoMkA vicAra kareMge // 8 // lAbhAdayo dine'tIte phalaM mAsasya lagnapAt // dreSkANAdeH phalaM sarva doSajJAnaM mhaa'dbhutm||9|| saM0 TI0-atIte dine gatadine lAbhAlAbhAdayo vicArAH 31, lagnapateH sakAzAtkadA lAbhaH kasminmAse lAbhaH 32, dreSkANAdiphalam 33, adbhutadoSajJAnam 34 // 9 // artha-31 meM vyatIta dinake lAbhAlAbha vicAra, 32 meM lagna. svAmIke vazase mAsaphalakA vicAra, 33 meM dreSkANAdike saMpUrNa phaloMkA vicAra, 34 meM' mahAn adbhuta saMbandhI doSajJAnakA kathana kareMge // 9 // dinacaryA nRpAdInAM garbhe'sminki bhaviSyati / SatriMzadasmindArANi granthe bhuvndiipk||10|| saM0 TI0-rAjAdInAM kasmindine ki bhaviSyatIti dinacaryA 35, asmin garbhe kiM putrakAdi 36, asmin bhuvanadIpake zAstre SatriMzavArANi navabhiH zlokaH kathitAni / iti patriMzavArANi // 10 // "Aho Shrut.Gyanam"
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA-bhASATIkAsametaH (7) artha-35 meM rAjAdikoMke dinacaryA arthAt kauna dinameM kyA zubhAzubha hogA, usakA vicAra, 36 meM isa garbhameM kyA hogA ? arthAt putrAdikakA vicAra kareMge / isa "bhuvanadIpaka" nAmaka graMthameM ye chattIsa dvAroMke viSaya maiMne nau zlokoMmeM kahe // 10 // meSavRzcikayobhImaH zukro vRptulaabhRtoH|| budhaHkanyAmithunayoHkarkasvAmI tu candramAH 11 saM0 TI0-meSavRzcikayoH prathamASTamayoH svAmI maMgalaH, vRSatulayoH dvitIyasaptamayoH svAmI zukraH, kanyAmithunayoH SaSThatRtIyayoH svAmI budhaH, karkasya caturthabhavanasya svAmI candramAH // 11 // ___ artha-aba prathama dvAra meM meSAdirAzike svAmIkA nirNaya karate haiMki, meSa aura vRzcikakA maMgala, vRSa aura tulAkA zukra, kanyA aura mithunakA budha, tathA karka rAzikA candramA svAmI hai // 11 // syAnmInadhanvino vaH zanirmakarakumbhayoH // siMhasyAdhipatiH sUryaH kathito gaNakottamaiH12 saM0 TI0-mInadhanvinoH dvAdazanavamayoH svAmI jIvo bRhaspatiH, makarakumbhayoH dazamakAdazayoH svAmI zaniH, siMhasya paMcamasthAnasyAdhipatiH sUryaH, gagakottamajyotividbhiH kthitH| pUrva kila siMhAdigRhaSaTkasya svAmI sUryaH, "Aho Shrut Gyanam"
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhuvanadIpakaH / ( 8 ) karkAdigRhapadakasya svAmI candraH / paraM budhAdigrahaprArthanayaikameka dattaM, candrasUryayoH ekamekaM gRhaM svasya sthitamityeke kagRhAdhipatitvamanayoH apareSAM ca budhAdigrahANAM gRhayugalAdhipatitvamiti bhAvArthaH / candreNa budhAya mithunarAziH dattaH, sUryeNa kanyArAziH / candreNa zukrAya vRSarAziH, sUryeNa tulArAziH / candreNa bhaumAya meSarAziH, sUryeNa vRzcikarAziH / candreNa gurakhe mInarAziH sUryeNa dhanurAziH / candreNa zanaizvarAya kumbharAziH, sUryeNa makararAzidattaH // 12 // iti gRhAdhipadvAraM prathamam // 1 // artha-mIna aura dhanukA bRhaspati, makara aura kumbhakA zani, tathA siMhakA svAmI sUrya hai, aisA gaNita ke jAnanevAle uttama vidvAnoMne kahA hai // 12 // atha rAzisvAmicakram | grahAH ravi caM. saM. budha bR. rAzi siMha karka meSa mithu mithu dhana rAzi. O 0 zu. iti gRhAdhipadvAram / "Aho Shrut Gyanam"; vRSa za. makara vRzci. | kanyA | mIna tulA | kumbha
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmtH| (9) ravermeSatule prokte candrasya vRSavRzcikau // bhaumasya mRgakako ca kanyAmIno budhasya ca 13 saM0 TI0-athoccanIcadvAramAha-raveHsUryasya meSa uccaM, tulA nIcam / kutaH ? saptamatvAt / ' uccAnnIcaM saptamamarkAdInAm / ityAdyuktatvAcca / evaM sarvatra jJeyam / tathA candrasya vRSa uccaM, vRzcikaH nIcam / tathA bhaumasya makara uccaM, koM nIcam / tathA budhasya kanyocaM, bhIno nIcam // 13 // ___ artha-aba dvitIya dvArameM ucca aura nIca ekatra hI kramase kahate haiMsUryakA meSa aura tulA kramase ucca aura nIce hai arthAt sUryakA ucca meSa rAzi hai aura nIca tulA hai| isI prakArase candramAkA ucca vRSa hai aura nIca vRzcika hai, maMgalakA ucca makara hai aura nIca karka hai, budhakA ucca kanyA rAzi hai aura nIca mIna hai // 13 // jIvasya karkamakarau mInakanye sitasya ca // tulAmeSau ca maMdasya uccanIce udAhRte // 14 // saM0 TI0-bRhaspateH karkaH uccaM, makaro nIcam / tathA zukrasya mIna uccaM, kanyA nIcam / tathA maMdasya zane: tulA uccaM, meSo nIcam / atha prastAvAtparamoccAdi zAstrAntarAllikhyate-yathA vermeSatuleti / prAgukteSu uccabhavaneSu trizAMzApekSayA "daza 10 zikhya3STAviMzati 28 tithI 15 ndriya5trinavaka27 vizeSu 20 / " ityAdyarthA'parAdhasaMjJAyAM jJeyam / tathA hi "Aho Shrut Gyanam"
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) bhuvndiipkH| meSasya dazame triMzAMze raviH paramoccagataH srvtstejskaarii| evaM candrAdiSvApi / uccaphalaM caitata-"sukhI 1 bhogI 2 dhanI3 netA 4 jAyate maNDalAdhipaH 5 // nRpatizcakravartI ca 6-7 sUryAdhuccairanukramAt // 1 // " jAtakena ca. paramoccasaMjJA meSe tu prathamadazamabhAgAn yAvat sUrya uccaM pazcAttejaH patita iti / evaM candrAdiSvapi / tathA ca tulAyAM dazame trizAMze sUrya: paramanIcaM gataH sarvatastejohAsakArI / evaM candrAdiSvapi jJeyam // 14 // ityuccanIcadvAraM dvitIyam // 2 // ____ artha-bRhaspatikA kaka ucca hai aura makara nIca hai, zukra kA ucca mIna hai aura nIca kanyA hai, zanaizcarakA ucca tulA hai aura nIca meSa hai, yaha grahoMkA ucca nIca kahA hai // 14 // athoccanIca-cakram / grahAH ravi / caM. / maM, | budha / bR. / zu. za. ucca meSa | vRSa | makara | kanyA karka | mIna | tulA rAzi nIca tulA / vRzci. karka | mIna | makara / kanyA | meSa // hihi aza 10 / 3 28/15 | | 27 ... . iti uccanIcadvAram / "Aho Shrut Gyanam'
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (11) ravIndubhaumagurakho jnyshukrshniraahvH|| svsminmitraannictvaariprsminycchtrvHsmRtaaH|| saM0TI0-anyonyamitrazatradvAramAha-ravicandrabhaumaguravaH ete catvAraH parasparaM mitrANi avirodhitvAt / tathA jJo budhaH zukrazanirAhavo'pi svasvaviSaye mitrANi avirodhitvAt / tathA amISAM caturNA madhye yadi paJcamaH kopi milati sa zatrureva paradalatvAt // 15 // __ artha-aba tRtIya dvArameM paraspara zatru mitra kahate haiM-ravi, candra, maMgala, bRhaspati ye cAroM paraspara mitra haiM, tathA budha, zukra, zani aura rAhu ye bhI paraspara mitra haiM aura zeSagraha zatru haiM // 15 // rAhuravyoH paraM vairaM gurubhArgavayorapi // himAMzubudhoraM vivasvanmandayorapi // 16 // jJazanI suhRdau mitrANyacandrakujAH sadA // pUjyavargoM gurusitau saiMhikeyasya kathyate // 17 // saM0-TI0-atraiva grahANAM paramavairamAha-rAhuravyoriti / rAhu. sUryayoH paraM vairam / bRhaspatizukrayorapi tathaiva / tathA himAMzu budhayo:ram, vivasvAn sUryo, mandaH zanaizcarastayoH paraM vairam, "Aho Shrut Gyanam"
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) bhuvanadIpakaH / jJazanI budhazanaizvarau suhRdau, arkacandrakujAH sadA mitrANi, gurusitau parasparaM pUjyavargoM / paramityasya sarvatra sambandhaH saiMhikeyasya kathyate ityasyAgrimazloke sambandhaH / iti anyonyamitrazadvAraM tRtIyam // 16 // 17 // artha - aba parama vaira aura parama maitrI kahate haiM- rAhu aura ravi bRhaspati aura zukra, candramA aura buba, sUrya aura zani ina do do grahoM ko Apasa meM mahAvaira hai / aba parama mitra kahate haiM - budha, zani, maMgala, candramA, aura ravi, ye sarvadA paraspara parama mitra haiM aura bRhaspati tathA zuka sarvadA ApasameM pUjyabhAva rakhate haiM // 16 // 17 // iti zatru mitradvAram // 3 // yabudhasya grahasyoccaM rAhostadagRhamucyate // yadbudhasya gRhaM rAhostaduccaM bruvate budhAH // 18 // saM0 TI0 - atha rAhUccAdidvAramAha- budhasya yadukhaM kanyAlakSaNaM rAhostatsAmAnyaM gRhamUcire / tathA yacca budhasya sAmAnyaM mithunaM tadrAharuccamiti budhAH paNDitAH bruvate kathayanti // 18 // artha - aba caturthadvAra meM rAhuke gRhAdika kahate haiM - jo budhakA ucca (kanyA ) kahA hai, vaha rAhukA gRha hai aura jo budhakA gRha (mithuna) hai, vaha rAhukA ucca hai, aisA paMDitaloga kahate haiM // 18 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (13) kanyA rAhugRhaM proktaM rAhUcaM mithunaM smRtam / / rAhunIcaM dhanurvarNAdikaM zanivadasya ca // 19 // saM0TI0-etadeva pAThAntareNAha-kanyA rAhoH sAmAnyaM gRhaM tathA rAhoracaM mithunaM smRtaM kathitam / rAhonIcaM dhnuH| asya rAhorvarNAdikaM svabhAvAdikaM zanivat, ekasvabhAvAt 19 artha-pUrva kathita rAhuke gRhAdikako spaSTa karate haiM-ki, rAhukA gRha kanyA kahA hai aura ucca mithuna kahA hai tathA nIca dhanarAzi hai aura rAhuke svarUpa Adi zanike sadRza haiM // 19 // rAhurduSTaH paraM kiMcidudAste mitrasamani // kanyAmithunayoH kiJcidvidhatte shubhmpyym||20|| saM0 TI0-atha rAhoH svabhAvamAha-rAhuryadyapi duSTaH krUratvAtathApi mitragRhe budhazanigRhe vartamAnaH kiJcidudAsIno bhavati, duSTakaraNAbhAvAt / tathA kanyAyAM mithune vA vartamAnaH kiJcit zubhamapi vidhatte karoti / evamayaM rAhuH zubhAdhyavasAyatvAt / vizeSazcAyam-" ajavRSakarkaTalagne rakSati rAhuH samastaduritebhyaH / pRthvIpatiH prasannaH kRtAparAdhaM yathA puruSam // " iti bhAvaH pAThAntareNa tathA matAntaram-" jyeSThaH kujo'rka ASADhaH zukrastu zrAvaNaH zazI / nabhasyo jJo'zvinojau ca gurumArge ca "Aho Shrut Gyanam"
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) bhuvanadIpakaH / pauSa || mandaH phAlgunamAghau ca rAhuzcaitraH samAdhavaH / yadvA meSe vizvatre ityAdau mAsanirNayaH // ravau mRgAdiSaTkasye uttarAyaNamanyathA / dakSiNAyanametadvA lagnAtpUrvA'parArdhayoH // rAziSaTke kherAdye candre zuddhaH pare'paraH / yasyAM rAzau vezcandraH sa pAdasya tithidvayam // sUryAkrAntAdilagnAni SaDvAsaro'nyathA nizA " // 20 // iti rAhUccAdidvAraM caturtham // 4 // artha - yadyapi rAhu duSTagraha hai tathApi mitra arthAt zani aura budhake gharameM rahane se udAsIna rahatA hai arthAt duSTaphalako nahIM karatA hai / aura kanyA yA mithuna rAzimeM hone se kiMcit zubhamI karatA hai // 20 // iti rAhugRhoccanIcadvAram // 4 // rAhucchAyA smRtaH keturyatra rAzau bhavedayam || tasmAtsaptamake ketU rAhuH syAdyatra cAMzake // 21 // tasmAdaMze saptame syAttoraMzo navAMzakaH // triMzAMzo bhAgazabdena pAramparyamidaM guroH // 22 // saM0 TI0-atha ketusthitidvAramAha-rAhucchAyArUpaH ketuH smRtaH / yatra yasmin rAzau ayaM rAhurbhavet tasmAdrAzeH saptame ketuH / athavA yatra yasmin navAMzake ayaM rAhuH syAttasmAtsasame sthAne tattulye navAMze ketuH syAdevetyarthaH // 21 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (15) tathA tasmAditi / arthaH prAgukta eva / paraM ketoraMzako navAMzaka eva / atra bhAgazabdena triMzAMzakabhAga eva jJeyaH / paraM cAnayanaprakAro guroH sakAzAjjJeyaH / " AmnAyAH khalu durlabhAH" ityuktatvAditi pratyakSamAha-idaM vacanaM yasmin graha triMzAMze rAhuH syAttasmin grahatriMzAMze ketuH syAt / "kujayamajIvajJasitAH paJce 5ndriya5vasu 8 munIndriyAMzAnAm 5 / viSameSu samakSeSukrameNa trizAMzakAH kalpyAH // " evaM horAdreSkANadazAMzA jJeyAH // 22 // iti ketusthitidvAraM paJca. mam // 5 // artha-aba paJcamadvArameM ketukA sthAnAdi varNana karate haiM-rAhukA chAyArUpa ketu hai, isI liye rAhu jisa rAzimeM jitane aMzapara rahatA hai, usase saptama rAzipara utane hI aMzapara ketukA sthAna rahatA hai, isa granthameM aMza zabdase navamAMza tathA bhAga zabdase trizAMzakA grahaNa hai, aisA paraMparAse tathA gurudvArA jAnanA cAhiye // 21 // 22 // ___ iti ketusthitidvAram // 5 // bhArgavendU jalacarau jJajIvau grAmacAriNau // rAhukSitijamandArkA bruvate'raNyacAriNaH 23 // ___ saM0TI0-atha grahasvarUpAdidvAramAha-bhArgavaH zukraH,induzcandramA dvAvapi jalacarau / jJo budho jIvo bRhaspatiH grAma "Aho Shrut Gyanam"
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) bhuvanadIpakaH / cAriNau / tathA rAhubhaumazanaizvarasUryAH catvAro'pi araNyacAriNaH iti paNDitA bruvate // 23 // artha- aba chaThe dvArameM mUka praznottarake liye grahoMke sthAnasvarUpAdi kahate haiM - zukra aura candramA jalacArI haiM, budha aura bRhaspati grAmacArI haiM tathA rAhu, maGgala, zani aura ravi ye vanacArI haiM, aisA paMDita loga kahate haiM / isakA tAtparya yaha hai ki, prazna samaya meM jo graha balavAn hokara lagnako dekhe yA yukta ho to usako kathita sthAnasambandhI vastu kahanA / jaise- zukra yA candra balavAn ho to jala sambandhI ityAdi // 23 // prabhAtamindujagurU madhyAhna ravibhUmijau // aparAhna bhArgavendra sandhyAM mandabhujaGgamau // 24 // saM0 TI0 - grahANAM prabhAtAdikAlajJAnamAha - cintAyAM kadA naSTaM kadA mUkamiti bhAvitaprazne indujo budhaH, gururbRhaspatiH sabalau yadi lagne tadA prabhAtakAlaM kathayataH / tathA sUryabhaumau madhyAhnakAlaM vadataH / tathA zukracandro aparAhnakAlaM tRtIyapraharaM jJApayataH / tathA zanaizcararAhU saMdhyAkAlaM kathayataH / tathA matAntare - "zanirAhusurAcAryai rAzyavasthitamAnataH / trikAla - viSaye kArye varSAkaM bruvate budhAH // 24 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATIkAsametaH / ( 17 ) artha - grahaparase mUkaprazna meM kAlajJAna kahate haiM - budha yA bRhaspati balavAn hokara lagnako dekheM yA yukta hoM to prAtaHkAla kahanA, ravi aura maMgalase madhyAhna, zukra aura candramAse aparAhna, zani aura rAhuse saMdhyAkAla kahanA arthAt praznasambandhI vastu kisa samaya meM gaI thI, amuka kAma kisa samayameM hogA, ityAdi jAnane ke liye yaha kahA gayA hai // 24 // tiryagdRzau budhasitau bhaumAko vyomadarzinau || jIvendra samadRSTI ca zanirAhU tvodRzau // 25 // saM0 TI0 - atha naSTAdeivastutiryagAdisucakaM grahasvarUpamAhabudhazukau tiryagdRSTI bhavataH / maMgalasUryAvUrdhvadRSTI bhavataH / atra vyomazabdena Urdhvamucyate / dRSTivazAca koTacakre subhaTe vA ghAtanirNayaH / bRhaspaticandrau samadRSTI bhavataH / zanI rAhuvAghodRSTI bhavataH / ko'rthaH - yadA kiJcinnaSTaM vinaSTaM vA kutrAstIti prazne yo graho lagne vA vastu pazyati, dRSTyanusAreNa gatavastusthAnaM vAcyamiti bhAvaH / pAThAntareNa pUrvAdijJAnamAha - " zukrArkau staH pUrvamukha gurusaumyAvudaGmukhau / somazanI ca pratIcyau zeSA dakSiNatomukhAH // " dRSTivizeSamAha pAThAntareNa - "dazamatRtIye navapaJcame caturthASTame kalatraM ca / pazyanti pAda I 2 "Aho Shrut Gyanam"
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) bhuvndiipkH| vRddhayA phalAni caivaM prycchnti||' tathA ca-" tRtIya3kAdaze. 11 pAdaM dalaM vyoma 10 caturtha 4 ke| trikoNe adhimUrtyaste pUrNa pazyanti khecarAH ||"etdev punarvizeSamAha-" pUrNa pazyati ravijastRtIya 3, 10 dazame trikoNamapi jIvaH5, 9 / caturanaM 4, 8 bhUmisutaH sitArkabudhahimakarAH kalatraM ca // " tAjike-"ekAdaze'pi bhavane sarve pazyanti khecarAH / SaTsvAntyA 12 ni na pazyanti dIpAndhA iva khecarAH " // 25 // __artha-yahAM naSTAdi vastuoMke sthAna jAnaneke liye grahoMkI tiyagAdi dRSTi varNana karate haiM-budha aura zukra tirachI dRSTivAle haiM, maMgala aura ravi AkAzake tarapha Urdhva dRSTivAle haiM, bRhaspati aura candramA samadarzI haiM, zani aura rAhu nIcekI tarapha dRSTivAle haiN| isakA tAtparya yaha hai ki, jo graha balavAn hokara lagnako dekhe, usa grahakI dRSTike samAna sthAna sambandhI vastu kahanA / yathA-ravi yA maMgala balavAn hokara dekheM to AkAza sthita, budha yA zukra dekheM to bhitti (dIvAla) AdimeM khode hue sthAnameM, bRhaspati yA candramA dekheM to samAna bhUmimeM, zani yA rAhu balayukta hokara lagnako dekheM to bhUmimeM khAta Adi sambandhI vastu jAnanA / yahAM dRSTike saMbandhase jisa 2 sthAnapara jitanI 2 dRSTi grahoMkI hotI hai, usako likhatA hU~-zanivarjita saba graha svAdhiSTita sthAnase tRtIya aura dazamako ekapAda dRSTise dekhate haiM, parantu zani ina donoM sthAnoMko pUrNa dRSTise dekhatA hai| tathA guru "Aho Shrut Gyanam"
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (11) varjita saba graha navama aura paJcamako dvipAda dRSTise dekhate haiM, parantu guru ina donoM sthAnoMko pUrNa dRSTi se dekhatA hai / phira maMgalavarjita saba graha caturtha aura aSTamako tripAda dRSTi se dekhate haiM, parantu maMgala ina donoM sthAnoMko pUNa dekhatA hai aura saptamako saba graha pUrNa dekhate haiN| isake cakra bhI likhate haiN| atha dRSTicakram / | prahAH / ravi | candra | maMgala budha | bR. / zukra / zAna | rAhu | 3-103-103-103-10 3-10 0 sthAna dvi.dR. sthA, tri. ha. sthA. pUrNa i. sthA, pahAH candra zaka ekapAdadRSTi '-8 0 4-84-84-84-84-8 10 X Ramanand isase siddha huvA ki, prathama, dvitIya, chaThe, gyArahaveM, bArahaveM sthAnoMpara grahoMkI dRSTi nahIM hotI, isameM eka sthAna sthita graha yukta kahalAtA hai, isIliye dRSTikA upAdAna nahIM honese bhI pUrNa phala dAyaka hotA hai // 25 // pittaM prabhAkarakSmAjau zleSmA bhArgavazItagU // jJagurU samadhAtU ca pavanau rAhumandagau // 26 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) bhuvndiipkH| saM0 TI0-atha grahANAM pittAdidhAtujJAnamAha-rogiNAM pRcchAyAM vA janmakAle yadi sUryamaMgalau mUrtI syAtAM tadA pittabhAva vdtH| bhArgavaH zukraH zItaguzcandraH zleSmavikAra kthytH|jnyguruu samadhAtubhAvam / rAhuzanI pavanaM vAtaprakopam26 artha-aba rogAdipraznadvArA yA janmapatradvArA manuSyoMkI prakRti jAnaneke liye grahoMkI prakRti kahate haiM-sUrya aura maMgala pittaprakRtivAle haiM, zukra aura caMdramA kaphaprakRtivAle haiM, budha aura bRhaspati samadhAtuvAle haiM arthAt pitta, kapha aura vAyu ye tInoM sama haiM / rAhu aura zani vAtaprakRtivAle haiN| isakA tAtparya yaha hai ki, praznasamayameM yA janmapatrAdimeM jo graha balavAn hokara lagnako dekhe yA yukta ho usa grahakI prakRti prANako kahanI cAhiye // 26 // kujAkau~ kaTuko jIvo madhurastuvaro budhH|| kSArAmlo candrabhRgujau tIkSNausarkinandanau // 27 saM0 TI0-atha grahANAM rasajJAnamAha-kujo maMgalaH, arkaH sUryaH dvAvapi kaTukasvabhAvau / guruH madhurasvabhAvaH / budhastuvaraH kaSAyaprakRtiH / candraH kSAraH / zukraH amlaH / rAhuzanI tIkSNau, krUraprakRtikavAditi bhAvaH // 27 // ___ artha-yaha prANI kisa rasakA priya hai, isako jAnaneke liye grahoMke rasa kahate haiM-maMgala aura ravi kaDuvA rasake priya haiM, bRhaspati madhura "Aho Shrut Gyanam"
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (21) rasakA priya hai, budha tuvara (kaSAya) rasakA priya hai, caMdramA kSArapriya hai, zukra amla ( khaTTA) rasakA priya hai, rAhu aura zani tIkSNarasa priya hai / prayojana yaha hai ki, janmapatrameM yA praznakuNDalImeM jo graha balavAn hokara lagnako dekhe yA yukta ho, usa grahake jo rasa kahe haiM, vaha prANI bhI usI rasakA priya hogA // 27 // mandaMdUragabhaumAH syurdhAtuH savitRbhArgavau // mUlaM jIvazca saumyazca jIvaM praahumhaadhiyH28|| saM0TI0-atha dhAtumUlajIvajJAnamAha-mandaH zanaizcaraH induH candramAH, urago rAhuH, bhaumo maMgalaH, caturNI madhye yoko'pi lagne bhavati vA pazyati tadA dhAtuM vadati / pracchakasyeti shessH| sUryazukrau lagne vartamAnau pazyantau vA mUlacintA kathayataH / jIvo bRhaspatiH, saumyo budhaH lagne vartamAnau pazyantau vA jIvacintAM vadataH / mahAdhiyaH paNDitA iti vadati / pAThAntareNApi dhAtvAdijJAnamAha-" balinau kendropagatau ravibhaumau dhAtukArako prazne / budhasaurI mUlakarau zaziguruzukrAstathA jIvam // svagRhaM svoccaM haddA trairAzikamatha muzallahaM caite / paMcagRhAdhikAraM vinA'dhikAraM graho na blii|| mandArasaumyavAkpatisitacandrArkA yathottaraM baalnH| naisa "Aho Shrut Gyanam"
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) bhuvanadIpakaH / gikavalametadvalasAmye syAdadhikabalaciMtA // " tatra jIvAstridhA // 28 // __ artha-praznadvArA dhAtu, mUla aura jIvajJAna kahate haiM-yadi prazna samayameM zani, candramA, rAhu, maGgala inameM koI balI hokara lagnako dekhe yA yukta ho to dhAtuciMtA jAnanI, sUrya aura zukra hoM to mUlaciMtA, bRhaspati aura budha hoM to jIvaciMtA kahanI cAhiye, aisA mahAn buddhimAnoMne kahA hai // 28 // dvipadau bhArgavagurU bhaumAauM ca catuSpadau // pakSiNau budhasaurI ca candrarAhU sriisRpau||29|| saM0 TI0-tatrApadadvipadacatuSpadAdijJAnamAha-dvipadau iti / bhArgavagurU dvipadau / ko'rthaH-dvipadIcantAM kathayataH / athavA vastucaurajJAne dvipada iti, sarvatra jJAne vicAraNIyam / maGgalAdityau dvau catuSpadau prAgvat / budhazanI khagau pakSiNI bhvtH| candrarAhU sarAsapA sapoM, apadAvAta shessH| prAgvAdAta cintyau // 29 // ___ artha-pUrvakathitAnusAra jIvaciMtA jJAta honese dvipadAdi jJAnArtha grahoMkI dvipadAdi saMjJA kahate haiM-zukra aura bRhaspati dvipadasaMjJaka haiM, maMgala aura ravi catuSpadasaMjJaka haiM, budha aura zani pakSIsaMjJaka haiM, "Aho Shrut Gyanam"
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaavaattiikaasmetH| (23) candramA aura rAhu sarIsRpa ( sarpAdi ) saMjJaka haiM / tAtparya yaha hai ki, jIva jJAta honese kauna jIva hai, isako jAnaneke liye jo graha balI hokara lagnako dekhe yA yukta ho usI grahakA kathita jIva kahanA // 29 // vipro zukragurU zatrau kujAkau zUdra indujaH / / indurvaizyaH smRtau mlecchau saiNhikeyshnaishcrau30|| saM0 TI0-aya jAtivizeSamAha-jAtiH paJcadhA proktA viprAviti / zukrabRhaspatI viprajAti vadataH / maMgalasUryo kSatriyajAti kthytH| budhaH zUdajAti vadati / candro vaizyajAtim / rAhuzanI mlecchajAtI mlecchetarajAtizcAMDAlAdiriti zeSa iti bhAvaH // 30 // - artha-aba pUrvakathitAnusAra yadi dvipada Ave to jAti jAnaneke liye grahoMkI jAti kahate haiM-zukra aura bRhaspati brAhmaNa haiM, maMgala aura ravi kSatriya haiM, budha zUdra hai,candramA vaizya hai, rAhu aura zanaizcara mleccha kahe gaye haiM / isakA Azaya yaha hai ki, jo graha balavAn hokara lagnako dekhatA ho yA lagnameM ho usa grahakA kahA huA jAti praznasaMbandhI dvipadakA kahanA // 30 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) bhuvndiipkH| sthUla induH sitaH SaNDhazcaturasrau kujoSNagU // vartulau saubhyadhiSaNo dIpoM zanibhujaMgamau // 31 // ___ saM0 TI0-atha dehasvarUpamAha-sthUla iti / candraH sthUlAGgo na kRza iti zeSaH / zukraH SaNDaH napuMsakAdiH, Adipadena bAlako'tivRddho vA, kandarparahita iti zeSaH / kujo bhaumaH, uSNaguH sUryaH, tau caturasro catuSkoNI nAtyuccAGgau na laghU iti zeSaH / budhabRhaspatI vartulAkArau / zAnarAhU dI! kathayataH iti sarvatra vicAryam // 31 // artha-usa manuSyakA AkAra jAnaneke liye grahoMkA AkAra kahate haiM / candramA moTe zarIravAle haiM, zukra SaMDha ( niryi ) arthAt durbala hai, maMgala aura ravi samAna zarIravAle haiM, buba aura bRhaspati vartula (golAkAra ) zarIravAle haiM, zani aura rAhu dIrva (laMbA ) AkAravAle haiM, isameM jo graha sarvAdhika balI hokara lagnako dekhe yA lagnameM sthita ho, usI grahakA AkAra usa manuSyakA kahanA // 31 // raktavarNaH kujaH prokto dhiSaNaH knkdyutiH|| zukapicchasamaH saumyo gaurkaantirthossnnguH32|| mandArAkasya puSpeNa samadyutiranuSNaguH / / kaviratyaMtadhavalaH phagI kRSNaH zanistathA // 33 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (25) saM0 TI0--atha grahANAM varNasvarUpamAha-raktavarNa iti / bhaumo rktvrnnH| dhiSaNo bRhaspatiH kanakadyutiH svarNakAMtiH / budhaH zukapicchatamaH nIlakAntiH / uSNaguH sUryo gaurakAMtiH // 32 // maMdArAkasya maMdAraH kalpavRkSastadabhAve arkapuSpa iva kAMtiH / anuSNaguzcandra iti zeSaH / kaviH zukraH atyantadhavala: zvetaH / zanirAhU kRSNavarNI atizyAmo iti // 33 // __ artha-aba svarUpa jAnaneke liye grahoMkA svarUpa kahate haiM-maMgalakA rakta varNa, bRhaspatikA suvarNake sadRza varNa, budhakA zukapakSIke pakSasama nIla varga, sUryako gaurakAMti, candramAkI pArijAta puSpake sadRza yA Akake phUla sadRza kAMti, zukrakA ati zuklavarNa, rAhu aura zani kRSNa varNa kahe gaye arthAt jo graha balI hokara lagnako dekhe yA lagnameM ho, usakA varNa usa manuSyakA kahanA // 32 // 33 // avanIzo dinamaNistapasvI rohinniipriyH|| svarNakAraH kSiteH putro brAhmaNo rohinniibhvH||34|| vaNigguruH kavirvaizyo vRSalaH sUryanaMdanaH / / saiMhikeyo niSAdazca sUtrakASa mnaayaa| "Aho Shrut Gyanam'
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) bhuvanadIpakaH / saM0 TI0 - atha grahANAmadhikAravizeSamAha - avanIza iti / avaniH pRthivI tadIzo rAjA iva sUryaH / rohiNImiyazcandraH sospi tapasvIti / atrijatvAttadupavRttiH / kSitiputro bhaumaH svarNakAraH vRttivizeSaH / budho brAhmaNaH // 34 // bRhaspatirguruH vaNikaputra iti zeSaH / kaviH zuko vaizyaH atidhanIti zeSaH | sUryanaMdanaH zaniH dAsaH anucara iti zeSaH / saiMhikeyo rAhuH niSAdazcaNDAlaH hiMsaka iti zeSaH / sarveSvapi zubhAzubhakAryeSu kathitaH iti / jIvacintAyAM vAcyamiti // 35 // artha- manuSya ke adhikAra jAnaneke liye grahoMkA adhikAra kahate haiMsUrya rAjA hai, candramA tapasvI hai, maMgala sunAra hai, budha brAhmaNa hai,. bRhaspati vaNik ( bAniyAM ) hai, zukra vaizya hai, zani dAsa hai aura rAhu cANDAla hai, yaha vicAra saba kArya meM sampata hai / Azaya yaha hai ki, janmapatrameM yA praznasamaya meM jo graha adhika balatrAlA ho aura lagnako dekhe yA yukta ho, usa grahakI AjIvikA usa manuSyako kahanI cAhiye, yaha jIvaciMtA huI || 34 // 35 // zukre caMdre bhavedraupyaM budhe svarNamudAhRtam // gurau ratnayutaM hema sUrye mauktikamucyate // 36 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (27) bhaume vapu zanau lohaM rAhAvasthIni kIrtayet // dhAtorvinizcaye jJAte vishesso'smaadudaahRtH||37|| saM0 TI-atha dhAtucintAvizeSamAha-zukra iti / zukre vA candre lagnasthite pazyAti vA tadA dhAtUnAM madhye raupyaM vAcyam / budhe ca svarNa syAdityudAhRtaM kathitam / gurau tathA sthite ca ratnajaDitaM svarNam / sUrye mauktikaM vA jaDitaM bhUSaNaM cocyate kathyate // 36 // bhauma iti / bhaume lagnasthe vA lagnaM pazyati tadA dhAtumadhye pu sIsakaM vAcyam / zanau ca lohAdi / Adipadena pASANasaMgrahaH / rAhau ca asthIni hastidantAdi kIrtayet kathayet paNDita iti zeSaH / evaM lagne grahadarzanAddhAtUnAM viziSTa nizcaye jAte asmAtkathitaprakArAdAtovizeSa udAhRtaH kathitaH / jyotirvidbhiriti tameva vizeSasthAnaM kathayati // 37 // artha-aba pUrvarItise yadi dhAtuciMtA Ave to kauna dhAtu hai, isake jAnaneke liye grahoMke dvArA dhAtujJAna likhate haiM-zukra yA cadramA lagnameM sthita hoM yA lagnako dekhate hoM to raupya ( cAMdI) jAnanA, budha ho to sonA kahA hai, bRhaspati ho to ratnase jaDA huA sonA, sUrya ho to motI, maGgala ho to sIsA, zani ho to "Aho Shrut Gyanam"
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) bhuvanadIpakaH / lohA, rAhu ho to haDDI Adi kahanA cAhiye / dhAtujJAna nizcaya honeke poche isIprakAra vizeSa dhAtujJAna kara lenA // 36 // 37 // zuke candre jalAdhAro devatAvasatigurau // rakhau catuSpadasthAnamiSTakAnicayo budhe // 38 // dagdhasthAnaM kuje proktaM zanau rAhau ca baahybhuuH|| amIbhirhibukasthAne naSTabhUmi vilokayet // 39 // - saM0 TI0-atha grahANAM sthAnavizeSamAha-zukra iti / zukre caMdre vA lagne sthite pazyati vA jalAzayaH jalasthAnaM jJeyam / gurau devAlayasthAnaM ca / rakhau ca catuSpadasthAnam / budhe ca iSTakAnicayaH, pASANAdisthAnamiSTakAsamUho vAcyaH // 38 // kuje bhaume dagdhasthAnam, agnidagdhamiti zeSaH, tatproktaM kathitam / zanau rAhau ca bAhyabhUH / udyAnaparvatAdiH, athavA bahirbhUH malasthAnamiti zeSaH / amIbhiriti / amIbhiH sUryAdigrahaiH kRtvA hibukasthAne caturthasthAne nidhanAdipRcchAyAm 'ka gataH' iti dhanAdiprazne yadi caturthasthAne lagnapatiH svAmI vA'nyaH ko'pi graho bhavati pazyati vA tadA tadanusAreNa prAguktagrahasthAnatayA vicArya naSTavastusthAnaM vaktavyamiti bhAvaH // 39 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (29) artha-aba naSTavastuAdi kisa sthAnameM hai, isako jAnaneke liye, do zloka kahate haiM-zukra yA candramA lagnameM sthita ho yA dekhatA ho to naSTavastu Adi jalameM jAnanA, bRhaspati ho to devatAkA sthAna, ravi ho to catuSpada (pazu) ke rahanekA sthAna, budha ho to ITasamUhoMkA sthAna, maMgala ho to dagdha huA sthAna, zani yA rAhu ho to bAharakI bhUmi arthAt vana parvata Adi jAne / ina grahoM dvArA caturtha sthAnameM naSTa vastukA vicAra karanA cAhiye / arthAt lagnakA svAmI yA anya koI graha caturtha sthAnameM ho yA dekhatA ho. to usI grahake kathita sthAnameM naSTa vastu hai, aisA kahanA cAhiye // 38 // 39 // jIvamaGgalamArtaNDAnvadanti puruSAnbudhAH // somasomajamandAhibhRguputrAMzca yossitH||40|| saM0 TI0-atha vastusthApakasya grAhakasya vA caurAdijJAnamAha-jIveti / jIvabhaumasUryAstrInapi grahAn budhAH puruSAn eteSAM madhye eko'pi kazcillagnastho vA pazyAti tadA puruSAn kathayaMti daivajJA iti zeSaH / somazcandraH, somajo budhaH, mandaH zaniH, ahI rAhuH, bhRguputraH zukrastAn yoSitsaMjJakAn svIsaMjJakAna budhA daivajJA vadanti / atastAn padArthAn strIhastAMgIkRtAniti vadanti / eSAM madhye eko'pi graha iti zeSaH // 40 // "Aho Shrut Gyanam
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) bhuvanadIpakaH / ' artha-aba yahAM jIvaciMtAmeM puruSasaMjJaka jIva hai yA strIsaMjJaka; isako jAnaneke liye grahoMkI strIpuruSasaMjJA likhate haiM-bRhaspati, maGgala aura ravi inako paMDitajana puruSagraha kahate haiM, soma, budha, zani, rAhu aura zukra inako strIgraha kahate haiM / Azaya yaha hai ki, yadi puruSasaMjJaka graha lagnameM sthita ho yA lagnako dekhatA ho to jIva bhI puruSasaMjJaka jAnanA, aura strI graha ho to strI jAnanI / isI prakAra caurAdi jJAnameM bhI strI puruSakA vivaraNa kara lenA cAhiye // 40 // yuvA kujaH zizuH saumyaH zazizukau ca mdhymau|| mandamArtaNDadevejyaphaNinaH sthavirA grahAH // 4 // ___ saM0 TI0-idAnI grahANAM vayo'numAnasvarUpamAha-yuveti / yadA caturthasthAne maMgalasaMbaMdhimeSavRzcikarUpaM bhavatyathavA caturthasthAnAdhipati mastatrastho vA pazyati, tadA vAcyaM vastugrAhakazcoro yuvA taruNo'stIti / yadi caturthasthAnAdhipatibudhastadA bAlako dvAdazavarSAbhyantaravayaskazcora iti zeSaH / candraH zukro vA caturthasthAnAdhipatiH tadA madhyavayAH puruSazcorazcatvAriMzadavAdhi iti zeSaH / yadi caturthasthAne zanisUryagururAhusaMbandhI kazcana bhavati, tadA vRddhshcorH| ko'rthaH-catvAriMzadUrdhvamAyuH / praznalagnAcaturthasthAnAdhipativicAraNayA "Aho Shrut Gyanam"
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (31) coravayo vAcyamityarthaH / varNajAtyAdikaJca prAguktayuktyA viprAdi jJeyam / iti pUrvasaMbandhaH // 41 // __artha-aba usa jIvakI avasthA ( umara) jAnaneke liye grahoMkI umara kahate haiM-maMgala yuvA avasthAkA hai, budha bAlaka, candramA aura zukra madhyama arthAt ardhavayaska haiM; zani, ravi, bRhaspati aura rAhu ye vRddha avasthAvAle haiN| isakA Azaya yaha hai ki, jo graha lagnase caturthasthAnakA svAmI ho yA caturtha sthAnameM sthita ho yA dekhatA ho usa grahakI avasthA caura Adiko kahanA cAhiye // 41 // bhaumamandAkaMbhogIndrAH prakRtyA duHkhadA nRNAm // jJaguruzvetakiraNazukAH sukhakarAH sadA // 42 // ___ saM0 TI0-atha grahANAM prakRtisvarUpamAha-bhaumeti / bhauma. zanisUryarAhavaH prakRtyA svabhAvena lokAnAM duHkhadAyakA bhavaMti krUratvAditi shessH| budhagurucandrazukrAH svabhAvena saukhyadAyakAH syuH| saumyaprakRtitvAditi bhAvaH / evaM vastujJAne ca sarvajJAnam // 42 // iti grahasvarUpAdidvAraM paSTham // 6 // artha-aba grahoMkI prakRti kahate *-maMgala, zani, ravi, rAhu ye krUra (pApa) graha sarvadA manuSyoMko duHkha denevAle haiM aura budha, bRhaspati, candramA, zukra ye zubhagraha honeke kAraNa sarvadA manuSyoMko "Aho Shrut Gyanam"
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 32 ) bhuvanadIpakaH / sukha denevAle haiM / isa dvAra meM kahe hue vicAradvArA dhAtu, mUla, jIva, svarUpa, jAti, avasthA, sthAna, kAla, deza, dizA Adi sabhI praznoMmeM jJAta kara lenA cAhiye // 42 // iti grahasvarUpAdidvAram // 6 // rUpalakSaNavarNAnAM keza doSasukhAyuSAm // vayaHpramANajAtInAM tanusthAnAnnirIkSayet // 43 // / saM0 TI0 - atha bhAvavicAradvAramAha-rUpeti / rUpaM kRSNAdi / lakSaNaM mazAdijJAnam / varNo brAhmaNAdiH / klezaH duHkhakaSTAdiH rogijIvitamaraNAdiH / doSazchala cchidrAdiH / vakSyamANasukhaM yoSidAdibhavam / vayo bAlaka taruNAdi / pramANam anumAnam - AyuSAmiti zeSaH / jAtiriti prasiddhA ete rUpAdayaH pRcchA nirNayAH prathamAttanusthAnAjjJeyAH prathamasthAnAnusAreNApi vicAraNIyAH / iti tanubhAvavicAro - 'yam // 43 // artha- aba saptama dvArameM kauna bhAvase kyA vicAra karanA, usako kahate haiM-rUpa ( dIrgha laghu sthUlAdi ), lakSaNa ( tilAmasakAdi ), varNa ( gaurakRSNAdi), kleza ( duHkha ) doSa ( avaguNaAdi ), sukha ( dhanastrIputrAdi ), vayas ( bAlakAdi ) kA pramANa, jAti ( brAhmaNAdi ) inako lagnase dekhanA cAhiye // 46 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (33) maNimuktAphalaM svarNa ratnadhAtukadambakam // krayANakArghajJAnAnidhanasthAnAnnirIkSayet // 44 // saM0 TI0-atha dvitIyasthAnavIkSaNamAha-maNimukteti / maNizcandrakAntAdiH / muktAphalaM prasiddham / svarNa prasiddham / ranaM vaDUyAdi / dhAtUnAM lohAdInAM saptAnAM kadambakaM samUhaH / tathA RyANakAni maniSThAdIni, triSaSTizatasaMkhyAnIti teSAm arghasya maharghasamarghAdeH parijJAnamavabodhaH / etat sarva dhanasthAnAvitIyasthAnAdilokanIya vicAraNIyamityarthaH // 44 // artha-aba dvitIya bhAvakA vicAra likhate haiM-maNi, motI, sonA, ratla (hIrakAdi) aura dhAtusamUha, krayANaka ( maMjiSThAdi ) dhAnyavizeSa ina saba cIjoMkI maharghatAsamarghatAdika vicAra dhanabhAva ( dvitIya sthAna ) se karanA cAhiye // 44 // bhaginIbhrAtRbhRtyAnAM dAsakarmakRtAmapi // kurvIta vIkSaNaM vidvAnsamyagduzcikyavezmani // 45 // saM0 TI0-atha tRtIyasthAnanirIkSaNamAha-bhaginI shodrii| bhrAtA prasiddhaH / bhRtyaH sevakaH / dAsaH prasiddhaH / karmakRtAM preSyakAdInAM sarveSAm / vIkSaNaM vicAraNaM vidvAnpaNDitaH "Aho Shrut Gyanam"
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) bhuvndiipkH| duzcikyavezmani tRtIyabhavane samyak nAnyathAbhAvena vicArya kurvIteti // 45 // artha-bahina, bhAI, bhRtya (naukara), dAsakarma ( Tahala ) karanevAlA ina saboMko tRtIya bhAvase dekhanA cAhiye // 45 // vATikAkhalakakSetramahauSadhinidhIniha // vivarAdipravezaM ca pazyetpAtAlato budhaH // 46 // ___ saM0 TI0-atha caturthabhavananirIkSaNamAha-vATikA puSpavanam / khalakaM dhAnyakuTTanagAhanasthalam / kSetra prasiddham / mahauSadhayo'STazatasaMkhyAH / nidhIn dravyaM ca nikhAtAdIni / vivarAdipravezam / AdinA gRhapravezasukhAdikam / pAtAlata zcaturthabhAvato budho daivajJaH pazyet / dhAtUnAmanekArthatvAdvicAraye diti bhAvaH // 46 // artha-vATikA (phulavADI ), khalaka (dhAnya kUTane tathA mardana karanekA sthAna ), mahauSadhi, khAni, parvatake kandare AdimeM praveza ina saba viSayoMko paMDita jana caturtha bhAvase dekheM // 46 // gabhAMpatyavineyAnAM mantrasAdhanayorapi // vidyAvuddhiprabandhAnAM sutasthAnAdvinizcayaH // 47 // __ saM0 TI0-atha paJcamagRhavIkSaNamAha-garbhasvarUpam, apatyam apatyotpattyAdi / vineyaH ziSyAdiH / mantrasAdhanaM "Aho Shrut.Gyanam"
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (35) vidyAsAdhanamantrakaraNAdi / vidyA AkAzagamanamityAdi / buddhiH prsiddhaa| prabandho nviinshaastrkthaaruupH| pratApAnAm'ityapi pAThaH / eteSAM sutAtpaJcamasthAnAdvinizcayo vAcyaH // 47 // __artha-garbha, santAna, vineya (ziSya ), mantra arthAt maMtrakA upa. deza lenA aura usakA sAdhana karanA, vidyA, buddhi, prabaMdha ( graMthAdikI racanA) ina saboMkA nizcaya paJcama sthAnase karanA cAhiye // 47 // sairibhIripusaMgrAmagavoSTrakUrakarmaNAm // mAtulAtakazaGkAnAM ripusthaanaadvinirnnyH||48|| ___ saM0 TI0-atha SaSThasthAnavaktavyamAha-sairibhI mahiSI / ripubhiH vairibhiH saha saMgrAmaH / gauH vRSAdiH / uSTraH prsiddhH| chedabhedAdi krUrakarma / mAtulo mAtutipraznaH / AtaGka bhayazaMkAdi / sarveSAM ripusthAnAtvaSThasthAnAdvilokayet // 48 // artha-bhaiMsa zatraoMse yuddha, gAya, U~Ta, karakarma, mAmA. bhayasaMdeha Adi saboMkA vicAra chaThe sthAnase karanA cAhiye // 18 // vANijyaM vyavahAraM ca vivAdaM ca samaM praiH|| gamAgamakalatrANi pazyet prAjJaH kalatrataH // 49 // saM0 TI0-atha saptamabhavanavIkSaNamAha-vANijyaM kraya. vikrayAdivyavahAraThyAjena pareSAM dravyArpaNam, anyaiH paraiH saha "Aho Shrut Gyanam"
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ (36) bhuvanadIpakaH / vivAdaM kalahAdi, gamanAgamanAdi / kalatraM svIkAryam / prAjJaH paNDitaH / kalatrAtsaptamabhavanAtpazyet // 49 // __ artha-vANijya arthAt kraya vikraya, vyavahAra arthAt vyAjapara dravya lagAnA, zatruoMke sAtha vivAda, gamAgama ( paradeza jAnA aura AnA ), strI ina saboMko paMDitajana saptama bhAvase dekheM // 49 // nadyuttAre'dhvavaiSamye durge zAtravasaMkaTe / naSTe daSTe raNe vyAdhau chidre chidraM niriikssyet||50|| ___ saM0 TI0-athASTamabhAvanirIkSaNamAha-nadyuttaraNe, adhvano mArgasya kuzalAdi tasya vaiSamye, jalasthalobhayabhedAtrividho durgastasya bhaGgagrahaNAdi, zAtravasaMkaTe vairibhirgRhIte bandhamokSAdi, naSTe svayameva gate vastuni coragRhIte vA, daSTe sarpAdinA, raNe saMgrAme, vyAdhau zArIrake, chidre zAkinyAdidoSagRhIte; eteSu chidramaSTamasthAnaM nirIkSayet // 50 // artha-nadIpAra honemeM, mArgakI viSamatAmeM, durga ( kiloMkA ) bhaMga yA apane vazameM karane AdimeM, zatrusambandhI saMkaTa arthAt zatruoMdvArA baMdhanAdiko prApta karane aura chUTanemeM, dravyAdike naSTa arthAt corI Adi honemeM, sarpAdidvArA kATe jAnemeM, yuddhameM, vyAdhimeM, chidra ( zAkinI Adi doSa ) meM paMDitajana aSTama bhAvako dekheM // 10 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (37) vApIkUpataDAgAdi prapAdevagRhANi ca // dIkSA yAtrA maThaM dharma dharmAnizcitya kiirtyet51|| ___ saM0TI0-atha navamasthAnanirIkSaNamAha-vApIkUpau prasiddhau / taDAga AkhAtasaraH / prapA jalapAnasthAnaM, devagRhaM, dIkSA tapasyArUpA / yAtrA tIrthasevA / maThaM dharmazAlAdi / dharma dharmakAryam / dharmAtravamasthAnAnizcitya kIrtayet / paramatrApi sabale gamanAgamanarAjyalAbho vAcyaH // 51 / / athe-bAvaDI, kuMA, pokhara Adike nirmANa, pyAU, devatAoMke maMdira Adi, maMtragrahaNa tIrthayAtrA, maTha arthAt dharmazAlA dharmasambandhI kArya ina saboMko navama bhAvase nizcaya karake kahe vizeSa navama bhAvase gamanAgamana aura rAjyalAbhakA vicAra bhI kiyA jAtA hai // 11 // rAjyaM mudrAM puraM paNyaM sthAnaM pitRprayojanam // vRSTayAdivyomavRttAntaMvyomasthAnAdvilokayet52 __saM0TI0-atha dazamasthAnanirIkSaNamAha-rAjyaM paTTAbhiSekAdi / mudrAM rAjyavyApArarUpAm / puraM nagaram / paNyaM kAryam / sthAnaM nivasanAdibhAvi / pitRkArya homatarpaNAdi / vRSTayAdi varSAdikaM sarva vyomavRttAntaM vyomakAryam. vyomnaH dazamasthAnAnizcitya kIrtayet // 52 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) bhuvndiipkH| artha-rAjya arthAt rAjAoMkI rAjagAdI, rAjamudrA AdikA nirmANa, pura (nagara), paNyakArya, nivAsasthAna, pitRsambandhI kArya, varSA Adi AkAzasambandhI vRttAnta ina saboMko dazama sthAnase nizcaya karanA cAhiye // 12 // gajAzvayAnavastrANi sasyakAJcanakanyakAH // vidvAnvidyArthayolAbha lakSayellAbhalagnataH // 53 // __ saM0TI0-athaikAdazasthAnavicAramAha-gajo hastI, azvaH prasiddhaH, yAnaM sukhAsanAdi, vastraM prasiddha, sasyaM dhAnyaM, kAJcanaM suvarNa, kanyakA, vidyA AkAzagamanecchAdi, arthalAbho dravyArjanaM, lAbhalagnataH ekAdazasthAnAt etatsarvaM vidvAn paNDito lakSayet vicArya kathayet // 53 // ___ artha-hAthI, ghoDA, pAlakI Adi, vastra, dhAnya, sonA, kanyA, vidyA aura dhanakA lAbha ina saboMko vidvAn gyArahaveM bhAvase dekhe // 53 // tyAgabhogavivAheSu dAneSTakRSikarmANa // vyayasthAneSu sarveSu viddhi vidvanvyayaM vyayAt 54 saM0TI0-atha dvAdazasthAnavicAramAha-tyAgaM bhadrAdau dravyadAnaM, bhogaH svArthakuTumbAdyarthaM ca vyayaH / vivAhaH prasiddhaH, "Aho Shrut Gyanam"
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (39) dAnaM dharmArthaM ca vyayam / iSTaM vAJchitaM, kRSikarma kSetrAdikarma, anyadApi vyayakArya he vidvan paNDita ! vyayAt dvAdazasthAnasaMjJakAdviddhi jAnIhi / iti dvAdazavezmasu vIkSeta // 54 // iti bhAvavicAradvAraM saptamam // 7 // artha-he vidvan ! tyAga arthAt mAMgalika karmameM inAma Adi denA, bhoga arthAt kuTumbAdikoMke liye dhanakA vyaya, vivAha, dAna, bAMchita kArya, khetI karma aura anya bhI kharca karaneke kAmoMmeM bArahaveM bhAvase vyaya ( kharca ) ko jAno // 54 // iti bhAvavicAradvAram // 7 // bhAgaM vAridhivArirAzizaziSu(144) prAhurmaMgAye budhAH padake bANakRpITayonividhuSu ( 135)syAt karkaTAye punH|| pAdaiH saptabhi (7)ranvitaiH prathamakaM muktvA dinAye dale hitvaikAM ghaTikAM pare ca satataM dattveSTakAlaM vadet // 55 // - saM0TI0-atheSTaghaTIjJAnadvAramAha-bhAgaM prAhuH kathayanti budhAH kAlajJAH / keSu vAridhivArirAzizaziSu, aGkAnAM "Aho Shrut Gyanam"
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) bhuvndiipkH| vAmato gatiH 144 evaMrUpeSu dhruvAMkeSu / kasminkAle ityAhamRgAdiSaTke yadA makarasaMkrAntau sUryaH samAyAti tasmin divase ayaM dhruvAGkaH / tathA karkaTAye SaTke ca punaH bANaH kRpITayoniH vahniH, vidhuzcandraH / atrApi prAgvat 135 evaM dhruvAGkeSu bhAgaM prAhurityarthaH makarasaMkrAMtidinaM samArabhya mithunAMtyadinaM yAvat 144 tAvadayaM dhruvAMkaH / tathA karkasaMkrAMtidinaM samArabhya dhanuraMtyadinaM yAvat 135 tAvat ayaM dhruvAMkA / kairbhAgaM prAhurityAha-pAdairiti / caraNakrameNa mApitacchAyApAdaiH anyaizca saptapAdAnvitaiH / parantu mApitapAdAnAM madhye ekaH pAdo nyUnaH kriyate prathamadale prathamamadhyAhnaM yAvat ekAM ghaTIma unAM ca kRtvA tathA dvitIye aparAhnadale 'ca ekAM ghaTI dattvA gatAGkAnusAreNa iSTakAlaM vadet / daivajJa ityarthaH / AmnAyo gurugamyaH / pAThAntareNeSTakAlamAha / "chAyApAdai rasopetairekazizataM bhajet / labdhAMke ghaTikA jJeyA evaM zeSe palAni ca ||"iti / anyacca chAyApAdA iti muni 7 saMyujyAnnaMdA 9STa 8 bAhu 2 dhruvarAzilabdhe / 289 nayanavihvalaM dvAbhyAM hInaM dalIkaraNaM tasmAccheSam // ardhe dalIkriyate divaso gamyate ityAdi // 55 // itISTaghaTIjJAnadvAramaSTamam // 8 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (41) artha-aba aSTama dvArameM iSTaghaTI sAdhanake prakAra kahate haiM-ki, dinameM jisa samaya iSTaghaTI jAnanI ho, usI samaya apane zarIrakI chAyAko apane pA~vase mApe, parantu jahAM khaDA ho usa pA~vako choDake jo saMkhyA ho usameM sAta aura milAkara bhAjaka kalpanA kare / aba isI bhAjakase makarAdise mithunAnta paryanta arthAt saumyAyana jabataka ravi rahe tabataka ekasau cauvAlisa 144 meM bhAga de, aura karkAdi cha rAziyoMmeM ravi ho to ekasau paiMtIsa 135 meM bhAga de jo labdha ho, usameM dopaharase pahilekI iSTavaTI ho to eka ghaTA denese aura dinArdhase Urdhva ho to eka joDa denese iSTavaTI hotI hai // 55 // itISTaghaTIjJAnadvAram // 8 // induH sarvatra bIjAbho lagnaM tu kusumaprabham // phalena sadRzo'zazvabhAvaHsvAdusamaH smRtH||56|| ___ saM0 TI0-atha lagnavicAradvAram-sarvakAryeSu atItAnAgatavartamAnarUpeSu candramAH bIjatulyaH, ko'rthaH-yasmin lagne vA sthAne vA candramA bhavati tatra vicAraNIyam / yacca lagnasya bIjaM yAvanto viMzopakAH lagnaM pazyati candrastAvadizopakA lagne bIjamiti bhAvaH / arthAccandrabale sati bIjabalamityarthaH / tathA vartamAnaM vicArya lagnaM kAryalatAyAH kusumatulyaM, yAdRzaM "Aho Shrut Gyanam"
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ (42) bhuvndiipkH| lagnaM svAmiyutaM dRSTaM vA tAdRzaM kArya phalasya puSpamityarthaH tathA, yAdRzo lagnanavAMzakastAdRzaM tattulyaM phalaM vicAra tathA lagnasya yAdRzo bhAvaH krUrAkrUracarasthirAstoditAdi tAdRzaH svAduriti svabuddhayA svayamevApyUhyamiti / athAtrai lagnAdhikAre pracchakaH satyatayA praSTumAgata iti jJAnArtha zAstrA ntarANAM zlokatrayeNa vizeSa darzayati-' lagne candrazana kuMbhe raviH saumyo virazmikaH / kauTilyenAgataH prazne vijJA yaivaM. tato vadet // 1 // ' asyArthaH-pRcchAlagne yadi candra zanI syAtAM, tathA kuMbhe raviH, budho'stamitazca tadA jJeyamarya pracchaka kapaTatayA Agato'sti / anyathA satyatayeti jJAtvA' vicAraNIyam / vicAraNIyamevAha-" rakhau sArddhatrayo bhAgAH paMca candre gurau trayam / dvau zukra dvau budhe caiva lagnaviMzopakAH smRtAH // 2 // maMde bhaume tathA rAhI pratyekaM sArddhamiSyate / durbalaM balavallagnaM vijJeyaM jJAnavedibhiH // 3 // " anayorarthaH-ravau lagnasthe uccasthe vA sArddhatribhAgaviMzopakaM lagnaM balavad bhavati / khau nIcasthe pazyati sArddhatrayo bhAgA lagnamavalamiti sarvagrahAnusAreNa balAbalabhAvo vicAryaH / evaM candre lagnasthe pazyati vA paJca viMzopakAH evaM gurau lagne trayo viMzopakAH tathA zukre budhe ca lagnasthe balavati lagnaM pazyati sati dvau dvI "Aho Shrut Gyanam"
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATIkAsametaH / ( 43 ) viMzorat lagnabalAcalam / tathA zanau rAhau maMgale balavati lagnaM pazyati pratyekaM sArdhaM viMzopakavalaM jJeyam / yAvatAM grahANAM lagne sthitirvA lagnaM pazyaMti tAvanto viMzopakAH lagnacala jJeyam iti bhAvArthaH // 56 // artha - aba navama dvArameM lagnakA vicAra likhate haiM-tahA~ candrAdikoMko bIjAdi rUpase varNana - samasta kAryameM arthAt bhUta, bhaviSya, varttamAna sambandhI sabhI kAryoM meM candramA bIjasadRza hai, lagna puSpake sadRza hai, navamAMza phalake sadRza hai aura dvAdazabhAva usa phalakA svAdusadRza kahA gayA hai / tAtparya yaha hai ki, candramA jitane viMzopakase lagnako dekhe utane hI lagnameM bIja jAnanA arthAt candramA baliSTha honese kAryakA bIja baliSTha jAnanA / isI prakAra lagna baliSTha ho to kAryakA puSpa, navamAMza baliSTha ho to phala aura bhAva baliSTha ho to kAryakA svAda jAne // 56 // uditaM cintayedbhAvaM bhAvi bhUtaM ca cintayet // kAryabhAvena yogaM ca kAryabhAvasthitaM graham // 57 // saM0 - TI0 - athAtItAnAgatavartamAna lagnasvarUpamAha-yadA yasya lagnasyodayo bhavati, tadA tasya lagnasyodito bhAvo jJAtavyaH / mIne meSe trighaTikAH 3 / vRSakuMbhau 4 / mithunamakarau5 1. karkasiMha kanyAtulAvRzcikadhanuSAM ghaTayaH 6 / iti "Aho Shrut Gyanam"
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ (44) bhuvndiipkH| dvAdazarAzInAM lagnasya tribhAgaH kartavyaH / tasya tribhAgasya bhAvalagnamuditaM cintayet vicArayet / vicArayedityanvaye bhAvo jnyaatvyH| tathA yo gataH so'tIto jnyeyH| atIto gataH tathA ya eSyati sa bhAvI, evaM lagnasya vartamAnasyAtItAnAgata. bhAvaM vicArya kAryasyApi atItAnAgatavartamAnatvaM cintanIyam, bhAvAnusAreNa lagnabalAvale ciMtye / prazne kAryasthAne grahaM ciMtayet iti bhAvaH / " rAhubhaumAMtare candraH syAttadA candrakartarI / zanirAMdvatare sUryoM hAyane sUryakartarI // saumyA. saumyAzca mizrAdhA pRcchAyAM yatame gRhe / tAvatyAbdaphalaM tAhara vAcya janmagRhairapi " // 57 // artha-aba bhUta bhaviSya aura vartamAna lagnakA svarUpa kahate haiMtahA~ lagnabhoga pramANa yathA-meSa aura mInakI tIna ghaTI bhoga hotA hai, vRSa aura kumbhakI cAra ghaTI, mithuna aura makarakI pA~ca ghaTI aura zeSa ( karka, siMha, kanyA, tulA, vRzcika, dhana ) kI chaH ghaTI bhoga haiM, phira bArahoM rAzike bIcameM lagnake tIna bhAga karake prathama udita lagna bhAvako vicAre, phira bhUta aura bhaviSyat bhAva vicAra kara kAryakA bhI bhUta bhaviSyat vartamAna jAne tathA jisa bhAvasambandhI kArya ho usa bhAvadvArA yoga vicAre aura kAryabhAvasthita grahako bhI vicAre // 17 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATIkAsametaH / (45) hRditasyAdau bhAvasyAdhipatiM cintayetprayatnena // tadanu ca nAtho yasminnAsIdbhAve vicArya tat 58 // lagnasyAdhipatisvarUpamAha - Adau saM0TI0 - athoditasya prathame uditasya lagnasyAdhipatiH udito'sto nIca ucco veti vicAraNIyaH / tato'naMtaraM yasmin sthAne sa lagnapatirbhavati yasyAM vAvasthAyAmAsIttatsthAnaM vicAryam / " svAmitra 1 nIcago 2 vaRH 3 svarAzistho 4 'rivargagaH 5 | lagnAvAdazagaH 6 SaSThaH 7 krUrayukto 8 'tha vIkSitaH 9 // yAmyo 10 rAhostu pucchasya 11 bAlo 12 vRddho 13 'stago 14 jitaH / muMthazIlo muzariphe pApairityabalo grahaH || iti doSavivarjitaH // 58 // 77 artha - prathama udita bhAvasvAmIko yatnapUrvaka vicAre arthAt uditamAva svAmIkA udita, asta, nIcagata, uccagata, vakra zatrusthAnagata ityAdi zubhAzubha sthAnako vicAre, phira lagnasvAmI jisa sthAna meM ho aura jisa avasthA AdimeM ho usako vicAre // 58 // bhAvo'tha kAryarUpo yastadadhipalagnAdhipau cintyau / vIkSaNayogI bhAvAdhiSThAtArau punazcintyau // 59 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46) bhuvanadIpakaH / saM0 TI0-pRcchAlagnAdhipo'pi kIdRza ityAha-bhAvaH lagna bhAvaH, pRcchAyAM kAryarUpaH kAryabhAvaH cintyau ciMtanIyau tadanaMtaraM lagnAdhipatikAryAdhipatyoH parasparaM svAmibhAvau ciMta nIyau / tayomitho dRSTizceti tadeva spaSTayati // 59 // artha-aba praznalagnAdhipatikA vicAra likhate haiM-jisa bhAvasambandhI kArya hai usa bhAvako tathA usa bhAvakA svAmI aura lagnasvAmI ina donoMkI paraspara dRSTi Adi sambandha vicAranA cAhiye // 59 // lagnapatiryadi lagnaM kAryAdhipatizca vIkSate kaarym|| lagnAdhIzaH kArya kAryazaH pazyati vilnm||60|| lagnezaH kAryezaM vilokate vilagnapaM tu kaaryeshH|| zItagudRSTau satyAM paripUrNA kaarynisspttiH||6|| saM0 TI0-lagnapatiryadi lagnaM pazyati, tathA kAryAdhipazva kArya pazyati, athavA lagnAdhIzaH kArya pazyati, kAryazaH vilagnaM pazyati iti caturbhAgilagnezAH // 60 // tathA lagnAdhipatiH kAryAdhipatiM pazyati, svasthAnasthaH san zItaguH pazyati tathA kAryAdhipatiryadi svasthAnastha eva lagnAdhipatiM vilokate, tayorevaM dRSTisadbhAve'pi yadi tatra candradRSTiH pUrNA tadA pUrNakAryasiddhi yA iti bhAvaH // 61 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (47) artha-yadi lagnakA svAmI lagnako aura kAryabhAvasvAmI kArya bhAvako dekheM, athavA lagnasvAmI kAryabhAvako aura kAryeza lagnako dekheM tathA lagneza kAryezako aura kAryeza lagnezako dekheM tathA inapara candramAko dRSTi bhI ho to pUrNarItise kAryasiddhi kahanI // 60 // 61 // dazamatRtIye navapaJcame caturthASTame kalatraM ca / pazyanti pAdavRddhayA phalAni caivaM prayacchanti // pUrNapazyatiravijastRtIyadazametrikoNamapi jIvaH / caturastraM bhUmisutaH sitArkabudhahimakarA kalatraM c|| saM0 TI0-atha prastAvAnnavagrahANAM parasparASTasvarUpaM zAstrAMtarAdAha-dazamatRtIyeti / yo graho yatra bhavati tadArabhya lagnaM yAvatkArya ca, yadvA tatra dazame 10 tRtIye 3 sthAne vartamAnaM graha ca paJca 5 viMzopakAn pazyati / navame paJcame 9 / 5 vA sthitaM dazaviMzopakAnpazyati / tathA caturthA 4 STame 8 paJcadaza 15 viMzopakAnpazyati / kalatraM saptame sthAne vartamAnaM grahaM viMzati 20 viMzopakAnpazyati / tathAvidhA yatsaMkhyA vizopakAstanmAnaM phalaM vadati / grahAH sarva evaM phalAni pAdavRddhayA prayacchati / etadeva punarvizeSamAha-pUrNa pazyati / iti / pUrvasmin zloka dazamatRtIya sthAne vartamAnaM grahAdikaM ravisutaH zAniH pUrNa pazyati viMzativiMzopakAn pazyatIti vizeSo jJeyaH / tathA navapaJcame jIvo bRhaspatirvartamAnaM viMzo "Aho Shrut.Gyanam"
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48) bhuvndiipkH| pakAn, caturthASTamaM sthAnamAzritaM bhUmisuto maMgala: pUrNa pazyati / sita: zukraH, arkaH sUryaH, budhaH, himakarazcandraH ete catvAro'pi grahAH kalatraM saptamasthAnaM saMpUrNa pazyati itizloka sya tAjikasthasya arthaH / yadaikAdazasthAne vartamAnAH sarve grahAH pUrNaM pazyati / sarve'pyupAMte zubhA ityuktatvAt / "jJArkenduzukrAstridaza 3 / 10 trikoNaM 9 / 5 caturthASTamaM 4 / 8 dyUna 7 mathAMzavRddhayA / pazyaMti sUryAtmajapUjyabhaumAH krameNa saMpUrNadRzo bhavanti // " puna:-" tryAzaM zanirdevagurustrikoNaM turyASTamaM bhUmisutaH prapUrNam // jJArkenduzukrAH kramapAdavRddhayA pazyanti cAstaM sakalAH prapUrNam // " anayorathaiH prAgvadeva // 62 // ___ artha-grahoMkI dRSTi kahate haiM-zanaizcara, tRtIya aura dazamako pUrNa dRSTi se dekhatA hai; bRhaspati paJcama aura navamako pUrNa dRSTise dekhatA hai, maMgala caturtha aura aSTamako pUrNadRSTise dekhatA hai, tathA ravi, budha aura candramA saptamako pUrNadRSTi se dekhate haiM aura cakArase pUrva kahe graha bhI satamako pUrNa dekhate haiN| pAdAdi dRSTi AcArya nahIM kahe tathApi pUrva paJcIsaveM zlokakI TIkA aura cakra dekhakara jJAta kara lenA // 62 // kathayanti pAdayogaMpazyatisaumyonalanapolagnam / lagnAdhipazca pazyati zubhagraho nArdhayogaM ca // 63 "Aho Shrut Gyanam"
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (49) saM0TI0-atha lagnapatyAdadRSTivizaSamAha-saumyaH zubhagrahoM lagnaM pazyati sa lagnAdhipo na pazyAti tadA pAdayogaM kathayati / ko'rthaH-paJca 5 viMzopakA kAryasiddhirbhavati / tathA zubhagraho lagnaM na pazyAti, lagnAdhipaH pazyati tadA'dhogam / ko'rthaH dazaviMzopakA kAryasiddhiH // 63 // artha-dRSTiparase phala kahate haiM-yAde zubhagraha lagnako dekhatA ho aura lagnakA svAmI lagnako na dekhe to pAdayoga arthAt caturthAMza 5 viMzopaka kAryasiddhi jAnanI tathA lagnasvAmI lagnako dekhatA ho aura zubhagraha nahIM dekhe to ardhayoga arthAt AdhA 10 viMzopaka kAyasiddhi jAnanI // 63 // ekaHzubhagraho yadi pazyatilagnAdhipo vilokyti| pAdonayogamAhustadA budhAHkAryasaMsiddhaye // 6 // saM0 TI0-lagnapatirlagnaM pazyati aparo'pi yadi saumyagrahaH ko'pi pazyati tadA pAdonayogamAhuH kathayati budhaaH| kAryasiddhiviSayako'bhiprAyaHpaJcadaviMzopakAkAryasiddhiriti // 64 // artha-yadi koI eka zubhagraha aura lagnakA svAmI ye donoM lamako dekheM to kAryakI siddhike liye caturthAzona yoga paNDitoMne kahe haiM arthAt kAryasiddhikAraka pandaraha viMzopaka hotA hai|| 64 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ (50) bhuvanadIpakaH / lamapatidarzane sati zubhagrahI dvau trayo'thavA lagnam pazyanti yadi tadAnImAhuryoga vibhaagonm||65|| saM0 TI0-lagnapatidarzane sati yadi anyau dvau trayo vA zubhagrahA lagnaM pazyati tadAnI vibhAgonayogamAhuH / tribhibhIgainyU~naM yogaM saptadazaviMzopakA kAryAsaddhirita // 65 // artha-lagnake Upara lagnasvAmIkI dRSTi honepara anya do zubhagraha athavA tIna zubhagraha yadi lagnako dekheM to tIna aMza kamatI yoga kahA gayA hai arthAt sattaraha viMzopaka kAryasiddhikAraka hote haiM // 65 // krUrAvekSaNavAzcatvAraH saumyakhecarA lagnam // lagnezadarzane sati pazyaMti pUrNayogakarAH // 66 // ___ saM0 TI0-krUrANAM grahANAmavekSaNaM darzanaM tena vAH catvAraH te'pi saumyagrahAH lagnaM pazyati lagnAdhipaterdarzane sati saMpUrNayogakarAH / viMzativiMzopakA kAryasiddhiriti // 66 // iti lagnavicAradvAraM navamam // 9 // artha-pApagrahoMkI dRSTi se varjita hokara cAroM zubhagraha ( pUrNa. candra, budha, guru, zukra) lagnako dekhate hoM aura lagnake Upara lagnezakI bhI dRSTi hove to pUrNayogakAraka hote haiM arthAt kAryasiddhike liye bIsa viMzopaka bala hotA hai / / 66 // iti lagnavicAradvAram // 9 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA-bhASATIkAsametaH (51) rAkrAMtaHkrUrayutaH krUradRSTastu yo grahaH // virazmitAM prapannazca sa vinaSTo budhaiH smRtH||67|| . saM0 TI0-atha vinaSTagraha vicAradvAramAha-krUrAkrAMtaH iti / reNAkrAMtaH pIDitaH, krUreNa ca yuktaH sahitaH, krUreNa dRSTaH pUrNadRSTayA, virazmitAM prapannaH astaMgata evaMbhUto yo graho bhavati sa catuHprakAreNa vinaSTa evocyate // 67 // __ artha-aba dazaveM dvArameM vinaSTagrahoMke lakSaNa aura vicAra likhate haiM pApagrahoMse AkrAnta ( pIDita ) aura pApagrahoMse yukta tathA pApagrahoMse dRSTa jo graha aura sUryasAnnidhyase naSTa hogayA hai kiraNa jisakA aise jo graha so paNDitoMse vinaSTa kahe gaye haiM arthAt pApayukta, pApadRSTapApapIDita, aura asta ye cAra prakArase graha vinaSTa kahe jAte haiN|||6|| krUreNa jIyamAno yo rAhupArzve ythaarviH|| krUrAkrAMtaHsa vijJeyaH krUrayuktaH sameM'zake // 68 // ___ saM0 TI0-krUreNa AkrAMta AcchAditaH yo grahaH krUreNa parAjIyamAno bhavati sa krUrAkrAMto vijJeyaH vijJAtavyaH / dRSTAMtamAha-rAhoH pArzve yathA raviH rAhuNA hi ravijarjIyate yasminnaMze graho bhavati tasminnavAMze rAzibhAge yadi krUro bhavati tadA krUrayukta ucyate ekAMze sthitatvAt // 6 // "Aho Shrut Gyanam
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52) bhuvanadIpakaH / artha-pUrvazlokameM krUrAkrAnta (pApapIDita ) jo kahA hai, usako dRSTAMta sahita dikhAte haiM-pApagrahoMke sAtha yuddhameM hArA huA grahako krUrAkrAnta (pApapIDita ) jAnanA, jaise rAhuke samIpa sUrya arthAta jaise rAhuke sAtha sUrya naSTakiraNa hote haiM, vaisehI pApagrahoMse parAjita graha vinaSTa hojAtA hai / / 68 // pUrNayA dRzyate dRSTayA krUradRSTaH sa ucyate // pravivikSuH praviSTo vA sUryarAzau virshmikH||69|| saM0 TI0-pUrNayeti / yo grahaH karagraheNa saMpUrNadRSTayA dRzyate sa krUradRSTa ucyate tathA sUryamaMDale praveSThukAmaH praviSTo vA bhavati yo grahaH so'statvAdirazmika ucyate // 69 // artha-jo graha pApagrahoMkI pUrNadRSTi se dekhA jAtA ho so krUradRSTa kahAjAtA hai aura sUrya jisa rAzike hoM usarAzimeM jAnevAlA yA usameM praviSTa jo graha so virazmi ( asta ) kahAjAtA hai // 69 // lagnAdhipe vinaSTe syAdvinaSTAvayavaH pumAn // vinaSTajAtivarNazca zubhAkAro viparyaye // 70 // __ saM0 TI0-atha vinaSTagrahavalam / lagnAdhipe iti / lagnAdhipa yadi catuHprakArANAM prAguktAnAM madhye anyataraprakAreNa vinaSTa bhavati tadA pracchakasya zarIraM vinaSTaM vAcyam / janmakAle va "Aho Shrut.Gyanam"
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaapaattiikaasmetH| (53) tathA graMhavarNajAtivAdyanusAreNa vinaSTaM varNajAtyAdikaM pracchakasya vAcyam / asmAdviparyaye lagnAdhipatAvavinaSTe sati bhAkAraH avinaSTatvaM pracchakasya zarIrAdau vAcyAmiti bhAvArthaH // 70 // artha-aba vinaSTAdi grahake vazase dvAdazabhAvoMkA phalAdeza likhate haiM-caurAdika praznakAlameM athavA janmakAlameM yadi pUrvakathita cAraprakAroMmeMse kisI prakArase lagnAdhipa viniSTa ho to vaha puruSa varNa tathA jAti Adise vinaSTa hotA hai arthAt janmakAlameM samAdhipa vinaSTa ho to janmanevAlA manuSya vinaSTAvayava ( kurUpa ) hotA hai aura caurAdi sambandhI praznameM bhI caurAdikoMkI jAti aura varNa vinaSTa kahanA aura yadi viparyaya ho arthAt lagnAdhipa puSTa ho tathA zubha sthAnameM sthita ho to pUrva kathita manuSyoMkA AkAra zubha (uttama) jAnanA // 70 // evaM dhanAdisthAneSu vinaSTe'dhipatau vadet // dhanabhAvabhrAtRbhAvapramukhAn pratyayAna sudhIH 7 // saM0 TI0-evaM dhanAdIti / evaM pUrvoktaprakAreNa dhanasahajAdisthAneSvapi yasya / bhAvasyAdhipatikniSTo bhavati tasya sya kAryasya hAnirbhavati // 71 // iti vinaSTagraha vicAradvAraM badAmam // 10 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhuvndiipkH| artha-isI prakAra dhanAdi sthAnoMmeMse jina 2 sthAnoMkA svAma vinaSTa ho usakA bhI phala paNDita kaheM arthAt dhanabhAvameM dhanasambandhI, tRtIyase bhrAtRsambandhI ityAdi sabhI bhAvoMkA phala vicAraka kaheM // 71 // iti vinaSTagrahavicAradvAram // 10 // Ayo lanapatiH kArye lagne kAryAdhipo yadi // dvitIyo lagnapo lagne kArya kAryAdhipo bhvet||72 lagnapaH kAryapazcApi lagne yadi tRtIyakaH // caturthaH kAryagau syAtAM yadi lagnapakAryapau // 73 // catuSu tUbhayatrApi candragdarzana mithH|| kAryasiddhistadAjJeyA mitre cedAdhikaM zubham / / 74 saM0TI0-atha rAjayogadvAramAha-Adya iti / lagnapatiH kAya, kAryAdhipazca lagne bhavati tadA ayaM prathamo rAjayogaH / tathA lagnasvAmI lagne, kAryasvAmI ca kArye bhavati tadA dvitIyo rAjayogaH // 72 // yadi lagnAdhipatiH kAryAdhipatizca lagne syAtAM tadA tRtIyo rAjayogaH / tathA yadi lagnapakAryAdhipau "Aho Shrut Gyanam
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (55) kArye syAtAM tadA caturthoM rAjayogaH // 73 // atha rAjayoge kAryasiddhimAha-caturviti / paraM caturvapi rAjayogeSu satsu lagnapatikAryAdhipatiyogaviSaye candradRSTirbhavati, candrasya viSaye cAnayoreva mitho darzanaM yadi candro mitrakSetre bhavati tadA vaktavyamadhikaM kiMcicchubhaM bhaviSyatIti / / 74 / / atha-aba ekAdazadvArameM rAjayoga arthAt pradhAna yoga kahate haiMjisa bhAvasambandhI viSayakA vicAra karanA ho usa bhAvakA svAmI kAryeza kahAtA hai aura lagnakA svAmI lagneza kahAtA hai / yahA~ lagneza aura kAryezaparase cAra yoga kAryasiddhidAyaka tIna zlokoMse kahate haiMki lagnakA svAmI kAryabhAvameM arthAt jisa bhAvasambandhI prazna ho usa bhAvameM ho aura kAryeza lagnameM ho to yaha pahalA yoga bhayA / aura yadi lagnakA svAmI lagnahImeM ho aura kAryabhAvakA svAmI kArya bhAvameM ho to yaha dvitIya yoga huvA aura yadi lagnasvAmI tathA kAryabhAvasvAmI donoMhI lagnameM hoM to yaha tIsarA yoga huvA aura yadi lagneza aura kAryeza donoM kAryabhAvameM hoM to cauthA yoga huvA, ina cAroM yogoMmeM lagneza aura kAryeza ina donoMpara candramAkI dRSTi ho aura candramAko bhI lagneza kAryeza dekhe to kAryakI siddhi jAnanI cAhiye aura yadi candramA mitrakSetrameM ho to aura bhI adhika zubha jAnanA // 72-74 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ (56) bhuvanadIpakaH / candradRSTiM vinA'nyasya zubhasya yadi dRgbhavet // zubhaM prayojane kiMcidanyadutpadyate tadA // 75 // saM0 TI0-candradRSTimiti / candro lagnapatiM na pazyati param anyaH kopi saumyagraho lagnaM kArya vA pazyati tadA vaktavyaM prArabdhasya kAryasya siddhimadhye'nyat prayojanAMtaraM navInaM bhavatIti vAcyam // 75 // __artha-pUrva tIna zlokoMse kahe hue cAroM yogoMmeM yadi lagneza kAryezake Upara candramAkI dRSTi na ho aura anya kisI zubhagrahakI dRSTi ho to praznasambandhI kAryase bhinna navIna koI zubha prayojana utpanna ho // 75 // rAjayogA amI khyAtAzcatvAro'pi mahAbalAH // atraiva dRSTiyogena sAmAnyena phalaM smRtam // 76 // saM0 TI0-amI catvAro'pi rAjayogAH prasiddhAH balavantazca atIva / atraiva rAjayoge candrAdidRSTisadbhAve sati sAmAnyenaiva phalaM bhavet iti bhAvaH // 76 // __artha-pUrva kahe huye cAroM yoga mahAbaliSTha rAjayoga vikhyAta haiM inhIM cAroM yogoMmeM dRSTiyogake sAmyase phala kahA gayA hai arthAt zubhagrahAdika dRSTiyogase zubha, azubhagrahAdika dRSTiyogase azubha phala kahA gayA hai / 76 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (57) arddhayogo vinirdiSTaH parasparadRzaM vinA // candrASTiM vinA jJeyaM zubhaM pAdaphalaM budhaiH / / 77 // saM0 TI0-yadi catuNAM rAjayogAnAM madhye eko'pi syAt, paraM lagnAdhipatikAryAdhipayoH parasparam adarzanaM syAt tadA ardha 10 viMzopakA kAryasiddhiH / tathA tayorlagnapakAryapayoH paraspara candrahASTana syAt tadA budhaH zubha pAdaphala pazcAkzApakA kAryasiddhi yA // 77 // _artha-ina cAroM yogoMmeMse kisI yogameM yadi lagnakA svAmI aura kAryabhAvasvAmIkI paraspara dRSTi nahIM ho to vaha ardhayoga ( AdhAphala denevAlA) 10 viMzopaka hotA hai aura yadi lagnasvAmI tathA kAryabhAvasvAmIke Upara candramAkI dRSTi nahIM ho to caturthAMza zubhaphala ( pAMca viMzopaka) paNDitoMse jAnane yogya hai // 7 // parasparaM viSamatA candrayogo bhavedyadi // tadA'rdhaphalamAdiSTaM prapaJco'yaM mato mama // 78 // saM0 TI0-yadi lagnapakAryapayoH parasparaM dRSTirna syAt paraM caMdradRSTistayorviSaye bhavati tadA'pyardhaphalaM dazaviMzopakA kAryasiddhiH / ayaM prapaJcaH rAjayogaphalavistAro mataH kathitaH, mama mataH parasmin zAstrAMtare iti bhAvaH / iti rAjayogadvAramekAdazam // 78 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) bhuvndiipkH| artha-lagnasvAmI aura kAryabhAvasvAmI ina donoMkI viSamatA arthAt zatrutA ho aura yadi candrayoga arthAt candramAse yukta ho to AdhAphala kahA gayA hai, yaha jo cAroM yogoMkA prapaJca so hamArA sammata hai / / 78 // __ iti rAjayogadvAram // 11 // lagnezo vIkSate lagnaM kAryazaH kAryamIkSate // kAryasiddhirbhavediMduH kAryameti paraM yadA // 79 // __ saM0 TI0-atha lAbhAlAbhavicAradvAramAha-lagnapatirlagnaM pazyati tathA kAryazaH kAryaM pazyati paraM kAryasiddhistadA tasmineva kAle syAt, caMdraH kAryasthAnaM samAyAti tAvatkAyeM vilaMba eveti bhAvaH // 79 // ___ artha-aba bArahaveM dvArameM lAbhAlAbhavicAra likhate haiM-lagneza lagnako dekhatA ho aura kAryeza ( jisa bhAvasambandhI kArya ho, usa bhAvakA svAmI ) usI bhAvako dekhatA ho to kAryasiddhi hogI, aisA kahanA / parantu kaba hogI, isake liye yaha vicAra hai ki, jaba candramA kAryabhAvapara AvegA, taba kAryasiddhi hogI // 79 // lagnAdhipatilubdho lAbhAdhIzazca dAyako bhvti|| lagrAdhipasya yogo lAbhAdhIzena laabhkrH||80|| "Aho Shrut Gyanam"
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (59) saM0 TI0-atha lAbhakAlamAha-lagnAdhipatilabdho grAhakoM lAbhasyaikAdazasyAdhipatirdAyako bhavati paraM yadi lagnAdhipateH saMyogo lAbhAdhIzena bhavati tadaiva lAbhaH syaaditi||8|| artha-aba lAbha kaba hogA, isakA vicAra likhate haiM-lagnakA svAmI lenevAlA hotA hai aura gyArahaveM sthAnakA svAmI denevAlA hotA hai, aba ina donoM lagneza aura ekAdazezakA jaba yoga ho, arthAt ye jaba eka sthAnameM hojA~ya taba lAbha karate haiM // 8 // bhavati paraM lAbhakarastadaiva yadi bhavati cNdrhglaabhe| yogAH sarve'pyaphalAzcaMdramRte vyaktamavetat // 81 // ___ saM0TI0-vizeSamAha-pUrvazlokoktayorlagnAdhipatilAbhAdhipayoyoge sati yadi tatra candradRSTirna bhavet tadA te rAjayogAdayo'pyaphalA bhavaMti nirvIryatvAditi // 81 // ___ artha-aba pUrvakathita yogameM vizeSa likhate haiM-ki, lagneza aura ekAdazezakA yoga lAbhakAraka tabhI hotA hai jaba ki, gyArahaveM bhAvako candramA dekhatA ho. kAraNa yaha hai ki, candramA vinA sabhI rAjayogAdika viphala hojAte haiM, yaha prasiddha hai // 81 // paNyAdhIzenaivaM karmezenaiva nivRttyadhIzena // mRtyupatinA ca yogo lagnAdhIzasya vaktavyaH // 82 "Aho Shrut Gyanam"
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) bhuvanadIpakaH / tattatsthAnekSaNataH paNyavivRddhiH karmavRddhizca // vibudhaistadA nivRttimRtyvorbhAvaH pare'pyevam // 83 saM0 TI0-matAMtaramAha-paNyasya krayANakAderadhIzaH paNyAdhIzaH karmAdhIzanivRttyadhIzamRtyvadhIzA eteSAM caturNA madhye yena saha lagnAdhipateH saMyogo bhavati yadA tadA vakSyamANaprakAreNa phalaM vaktavyam // 82 // tadevAha-teSAM paNyAdhIzakarmAdhIzAdisthAnAdhipatInAM tatra tatra vilokanAt tadanusAreNa tAdRzaM tAdRzaM phalaM vaktavyam / bahurUpatayA apare'pi lagnakAryAdibhAvA evameva vicAraNIyAH // 83 // iti lAbhAlAbhavicAradvAraM dvAdazam // 12 // artha-isI rItise paNyAdhIza arthAt ekAdazeza, karmeza ( dazameza), nivRtyadhIza (saptameza), mRtyupati ( aSTameza ) ina karake yadi lagnAdhIza yukta ho aura usa paNyAdi bhAvoMpara bhAvezakI dRSTi bhI ho to paNyavRddhi, karmavRddhi, nivRtti aura mRtyu paMDita kaheM arthAt paNyAdhIza aura lagnezakA jaba yoga ho aura paNyabhAvapara paNyezakI dRSTi bhI ho to paNyakI vRddhi, evaM karmAdi bhAvoMmeM bhI jAnanI aura isI rItise anya bhAvoMkAbhI vicAra karanA cAhiye arthAt jisa kAryabhAvakA svAmI lagnezase yukta hokara kAryabhAvako dekheM, usa bhAvakI vRddhi hogI-aisA paMDitoMne kahA hai // 82 / / 83 // iti lAmAlAmavicAradvAram // 12 // "Aho Shrut Gyanam'
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (61) lagnezo yadi SaSThe svayameva ripustadA bhvtyaatmaa| mRtyukRdaSTamago'sau vyayagaH satataM vyayaM kurute84|| ___ saM0 TI0-atha lagnAdhipasthitiphaladvAramAha-lagnAdhipo yadi SaSThasthAne syAttadA svakAryasya svayameva vinAzako bhavati zatrutvAditi / yathA yadyaSTamasthAne lagnezaH syAt tadA pracchakasya vA kAryasya vinAzaka evamastyeva / tathA dvAdaze vyaye vartamAno'sau lagnapatiH satataM nirantaraM vyayakara eva / tathA'pyayaM vizeSaH-yAda karo bhavati tadA pApasthAne vyayo bhavati, saumye tu ripusthAne iti bhAvaH // 84 // ___ artha-aba terahaveM dvArameM lagnasvAmIkI sthitise phala likhate haiN| yadi lagneza chaThe sthAna meM ho to svayaM arthAt Apase ApahI kAryakA ripu arthAt kAryanAzaka hotA hai aura yadi lagneza AThaveM bhAvameM hoM to kAryakarttAkI mRtyuke kAraka hote haiM, yahA~ mRtyu zabdase zarIrAMtahI nahIM samajhanA kintu isake atirikta bhI ATha prakArake maraNa graMthAMtarameM haiM, yathA-"vyathA duHkhaM bhayaM lajA rogaH zokastathaiva c||bNdhnN cAvamAnaM ca mRtyuzcASTavidhaH smRtaH // " yahA~ saMskRta TIkAkArane mRtyu zabdase kAryanAza artha kiyA hai so asaMgata pratIta hotA hai. aura yadi "Aho Shrut Gyanam"
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 62 ) bhuvanadIpakaH / lagneza bArahaveM bhAva meM ho to anavarata kharca karatA hai, parantu yahA~ vizeSa yaha hai ki, yadi pApagraha lagneza hokara bArahaveM ho to kutsita karma arthAt jUA AdimeM vyaya hotA hai aura yadi zubhagraha lagneza hokara bArahaveM ho to sanmArgase kharca karatA hai // 84 // lagnasthaM candrajaM candraH krUro vA yadi pazyati // dhanalAbho bhavedAzu kiMtvanartho'pi dRzyate // 85 // saM0TI0 - vizeSamAha - lagnasthaM candrajamiti | lagne vidyamAnaM budhaM yadi candramA anyo vA krUraH kazcitpazyati tadA dhanasya lAbho bhavati Azu zIghraM paraM pazcAdanathoM bhavatIti vAcyam 85 artha - aba vizeSa likhate haiM- yadi lagnameM sthita buvako candramA athavA koI pApagraha dekhatA ho to zIghra dhanakA lAbha ho, kiMtu lAbhake pIche kucha anartha bhI dekhAjAya // 85 // caMdrA lagnapatirvA'pi yadi kendre zubhAH sthitAH // kiMvadaMtI tadA satyA syAdasatyA viparyaye // 86 // saM0TI0 - kiMca candra iti / lagne vartamAnazcandro lagnapatirvA yadi kendre prathama caturthadaza saptamarUpasthAnavizeSe sthito bhavati praznakAle tadA loke zrUyamANA kiMvadaMtI satyA vAcyA / "Aho Shrut Gyanam"
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta ttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (63) etadanyathAtvena asatyA iti bhAvaH // 86 // iti lagnAdhipasthitiphala dvAraM trayodazam // 13 // ___ artha-kisIse sunIhuI yaha bAta satya hai vA mithyA isa praznameM candramA vA lagnAsvAmI athavA zubhagraha kendra ( prathama, caturtha, saptama, dazama ) meM sthita hoM to vaha kimbadantI (kisIse sunA huA vAkya) satya hai, aisA kahanA aura yadi viparIta ho arthAt lagnasvAmIke zatrugraha yA pApagraha kendrameM hoM to mithyA jAnanI // 86 / / __ iti lagnAdhipatisthitiphaladvAram // 13 // kSemaprazne ca garbhasya garbha garbhAdhipo bhavet // na pazyati grahaHcarastava cAsti cyutistadA 87 // __saM0TI0-atha garbhamAkSemadAramAha-garbhasya kSemaprazne kRte sati garbha paJcamasthAnaM tat svAmI na pazyati krUragrahaH paMcama pazyati athavA tatraiva bhavati tadA vAcyA asya garbhasya cyutiH patanaM bhaviSyati, viparyaye viparyayaH // 87 // iti garbhasamAkSemadvAraM caturdazam // 14 // artha-aba caudahaveM dvArameM garbhakA kSemaprazna likhate haiM-yadi garbha kSemapraznameM garmAviSa arthAt paJcamabhAva kA svAmI paJcamabhAvako nahIM dekhatA ho aura pApagraha paMcama bhAvameM sthita ho yA paMcama bhAvako "Aho Shrut Gyanam"
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhuvndiipkH| dekhatAho to garbhapAta hojAyagA aisA kahanA aura isase viparIta yA anya prakArakI grahasthiti ho to garbhakI puSTayAdi kahanA // 87 // iti garbhakSemadvAram // 14 // avinaSTo yadA gAMdhipo garbha nirIkSate // tadaiva prasavoguA nAnyatheti vinizcayaH // 88 // saM0 TI0-atha gurviNIprasavavicAradvAram / garbhAdhipaH paMcamasthAnasvAmI krUrAkramaNAdyabhAvena avinaSTaH garbhaM paMcamasthAnaM yadi pazyati tadA tasminneva samaye pratyAsanakAle tathA prasavo vAcyaH anyathA anyataratvamiti bhAvaH // 88 // iti gurviNyA: prasavadvAraM paJcadazam // 15 // artha-aba pandrahaveM dvArameM garmigIkA prasava vicAra likhate haiMyadi garbhAdhipa ( paJcamabhAvakA svAmI ) avinaSTa arthAt gyArahaveM dvArameM kahe huye vinaSTagrahoMke lakSaNase rahita ho aura paJcama bhAvako dekhatA ho to prasava kahanA aura isase anyathA ho arthAt vinaSTAdi ho to garbhakA bhI naSTAdi kahanA // 88 // iti gurviNIprasavadvAram // 15 // pRcchAlagne ca catvAri grahayugmAni saMti cet // yatra tatraiva yugmasya prasavaM bruvate budhaaH||89|| "Aho Shrut Gyanam"
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA-bhASATIkAsametaH / saM0 TI0-athApatyayugmaprasavadvAram-garbhiNyA kiyanto bAlakA bhaviSyanti, iti pRcchAlagne yadi catuHsthAne catvAri grahayugalAni bhavaMti tAni yadA svayamanyatra gamanena vicchuritAni bhavanti tadA kAle yugalaprasavo vAcyaH lgnvicaarennetyrthH| "tithiM vAraM ca nakSatraM nAmAkSarasamanvitam / vahnibhistu haredbhAgaM zeSo garbhasya kathyate // samena kanyA viSamaNa putra: zUnye ca garbhasya bhvedvinaashH|" // 89 // ityapatyayugalaprasavadvAraM SoDazam // 16 // artha-aba solahaveM dvArameM yamala (do santAnoMkA eka sAtha) prasavajJAna likhate haiM-yadi praznakAlameM jisa kisI cAra sthAnoMmeM do do graha sthita hoM to yugma arthAt eka sAtha do santAnoMkA prasava paNDita loga kahate haiM / / 89 // ityapatyayugmaprasavadvAram // 16 // mAsajJAnasya pRcchAyAM garbhiNyA bhRgunndnH|| lagnAtsyAyatame sthAne mAsAnAkhyAti tAvataH90 saM0 TI0-atha garbhamAsasaMkhyAjJAnadvAramAha-kiyato mAsAn ayaM garbhasthastatra sthito bhavati, iti pRcchAlagne sati tasmA "Aho Shrut.Gyanam"
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) bhuvndiipkH| lagnAdyatame sthAne zukro bhavati tAvato mAsAn garbhasthitaH sthAsyati ceti vAcyam / atha yadA dazame ekAdaze sthAne zukro bhavati tadA paJcamasthAnato gaNanIyamiti bhAvaH / / 90 // iti garbhamAsasaMkhyAjJAnadvAraM saptadazam // 17 // artha-aba satrahaveM dvArameM kitane mahIne yaha garbha aura rahegA, isako jAnaneke liye likhate haiM- praznalagnase zukra jitane saMkhyaka sthAnameM sthita ho utane mahIneparyanta garbhakI sthiti kahanI aura yadi zukra lagnase dazaveM, gyArahaveM aura bArahaveM sthAnameM ho to paJcamabhAvase lekara zukrake sbhAnataka ginakara mAsasaMkhyA jATanI // 90 // ___ iti garbhamAsasaMkhyAjJAnadvAram // 17 // sthAne caturthe saumyatvamApane lalanA dhRtA // saptame saumyatAM prApte praSTuH kAMtA vivaahitaa||91|| saM0TI0-atha strIprAptivicAradvAramAha-lagnAcaturthe saumyaahe sati dRSTe vA iyaM strI dhRtA vAcyA, yAde lagnAtsaptame saumyatAM prApte vivAhiteyaM bhAryota vAcyam // 91 // 1. artha-aba aThArahaveM dvArameM strIlAbhasambandhI vicAra likhate haiMyadi praznalagnase cauthe sthAnameM zubhagraha prApta ho yA cauthepara zubhagrahakI dRSTyAdi ho to dharI huI strI milegI aura yadi saptama sthAnameM zubhagraha "Aho Shrut Gyanam'
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (67) ho yA zubhagrahakI dRSTayAdi ho to praznakartAko vivAhitA strI milegI aisA kahanA // 91 // rite ca caturthe syAtpariNItA nitNbinii| saptame kUrite vA syAtaiva hi kuTuMbinI // 92 // ___ saM0 TI0-ayAtraiva vizeSamAha-caturthe sthAne kUrite krUragrahayute dRSTe vA bhAryeyaM pariNIteti vAcyam / tathA saptame sthAne rite krUragrahayute dRSTe vA dhRtA eveti nirNayo vAcyaH // 92 // artha-yadi praznalanase caturthasthAnameM pApagraha sthita ho yA caturthasthAnapara pApagraha kI dRSTi Adi ho to vivAhitA strI mile aura yadi saptamasthAna karita arthAt pApagrahakI dRSTiyogAdise yukta hoya to gharI huI strI praznakattoko mile / / 92 / / ubhayoH saumyatAM prApte dve sto dhRtavivAhite // ubhayoH krUratAM prApte na dhRtA na vivAhitA // 93 // saM0 TI0-vizeSamAha-yadi caturthe ca saptame sthAne saumyagraho bhavataH tadA vAcyamekA dhRtA ekA pariNItA, tathA caturthe saptame vA yadi krUragrahau sthAtAM tadA vAcyaM na dhRtA na pariNItA asya bhAryA iti bhAvaH // 93 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) bhuvndiipkH| artha-yadi caturtha aura saptama ina donoM sthAnoMmeM zubhagrahayukta yA zubhagrahakI dRSTyAdi ho to eka gharelI aura eka vivAhitA strI prApta ho aura ina donoM sthAnoMmeM pApagrahoMke yogAdi ho to dharelI aura vivAhitA ina donoMmeM koI bhI nahIM mile // 93 // na dhRtA pariNItA vA yoge'tra sukhadAyikA // pariNItA dhRtA vA'pi pAzcAttye sukhdaayikaa94|| ___ saM0TI0-vizeSamAha-yadi caturthe saptame sthAne krUragraho bhavati tadA dhRtA pariNItA vA bhAryA sukhadAyikA na, kiMtu pAzcAttye zeSe kAle sukhadAyiketi vAcyam / prakArAMtareNAha"lagnasthe saptame patnI bharturAdezakAriNI / lagneze saptamasthe tu bhAryAdezakaraH patiH" // 94 // iti strIprAptivicAradvAramaSTAdazam // 18 // ___ artha- pUrva caturthasthAnameM pApagrahoMke yogAdise vyAhI strI aura saptama sthAnameM pApagrahoMke yogAdise rakhelI strIkA lAbha jo likhA hai, usameM vizeSa likhate haiM-ki, ina yogoMmeM dharelI yA vivAhita strI pahile sukha denevAlI nahIM hotI, kintu pIche sukha denevAlI hotI hai, yahAM vizeSa vicAra hai ki saptama sthAnakA svAmI yadi lagnameM ho to strI svAmIkI AjJA pAlana karanevAlI hotI hai aura lagneza yadi saptama sthAnameM ho to svAmI hI strIkI AjJA karanevAlA hotA hai // 94 // iti strIprAptivicAradvAram // 18 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATIkAsametaH / ( 69 ) ripukSetrasthitau dvau tu lagnAdyadi zubhagrahau // krUrazvakastatra jAtA bhavetstrI viSakanyakA // 95 // saM0 TI0 - atha : viSakanyAnirNayadvAramAha - pRcchAlagnAjanmalagnAdvA SaSThe sthAne dvau saumyagrahau syAtAM yadi ekazca krUro bhavati tasmin tatra kAle jAtA strI viSakanyakeyamiti vAcyA / " lagne saurI raviH prAnte dharmasthe pariNIsute / atra yoge yadA jAtA bhavettrI viSakanyA // krUradvayamadhyagate lagne candre ca kanyakA jAtA / harati svaM pitRpakSaM svamapi kulaM ghAtayatyakhilam " || 95 // iti vipakanyA nirNayadvAramekonaviMzam 19 artha - aba unnIsaveM dvArameM viSakanyAyoga likhate haiM - prazna lagnase yA janmalagnase chaTe sthAnameM do zubhagraha aura eka pApagraha sthita hoM to isa yoga meM janmI huI strI viSakanyA hotI hai. aba yahA~ granthAMtarase likhe hue TIkAkAra ke viSakanyAyogoMke zlokoMkA artha likhatA hU~:yadi lagna meM zani, bArahaveM ravi aura nauveM sthAna meM maMgala hoM to isa yoga meM janmI huI strI viSakanyA hotI hai| tathA do pApagrahoM ke bIcameM lagna aura candramA hoM to viSakanyA hotI hai, viSakanyAyogameM janmI strI apane pitAke kula aura apane arthAt svAmIke kulakA nAza karatI hai // 95 // iti viSakanyA nirNayadvAram // 19 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ (70) bhuvanadIpakaH / bhAvAMtagataH kheTaH parabhAvaphalaM dadAti pRcchAsu // aMtaghaTIryAvadasAvAsInaphalaM vivAhAdau // 96 // saM0 TI0-atha bhAvAntagatagrahaphaladvAramAha-pRcchAlagne yo graho yasmin aMzake vartate sa grahastatra sthito'pi AyiyAsurAziphalaM dadAti sarvatra pRcchAsu, paraM vivAhAdI kArye prAMtaghaTIvit yatra navAMzake bhavati tasyaiva rAziphalaM dadAti nAnyarAzeriti bhAvaH // 96 // iti bhAvAMtagrahaphaladvAraM viMzam // 20 // artha-aba bIsaveM dvArameM bhAvake antameM sthita grahoMke phaladAtRtva likhate haiM-samasta praznoMmeM bhAvake antameM sthita jo graha so agale bhAvakA phala detA hai aura vivAhAdi kAryoMmeM bhAvake antaghaDI arthAt samApti paryanta jisa bhAvameM graha hai, usI bhAvakA phala detA hai // 96 // iti bhAvAntagrahadvAram // 20 // aMbara(10)gataM zubhagrahayugmaM vRSTirbhavedvivAhAdau // lagne zubhatrayasya tu yoge mahatI bhvevRssttiH||97|| saM0 TI0-atha vivAhasambandhivicAradvAramAha-aMbaragatamiti / vivAhalagnasamaye yacaMbaragataM. zubhagrahayugmaM bhavati yadi dazamasthAne dvau zubhagrahI syAtAmityarthaH / tadA vivAhasamaye "Aho Shrut Gyanam"
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (71) vRSTirbhavet / athavA lagne yadi zubhagrahatrayaM bhavati tadA mahatI vRSTirbhavati / athavA ayamevottarArdhArthaH vRSTiprazne vaktavya iti bhAvaH // 97 // / artha-ekIsaveM dvArameM prathama vivAhAdi samayoMmeM vRSTijJAna likhate haiMyadi vivAhAdi lagnase dazama sthAnameM do zubhagraha hoM to vivAhAdi kArya samayameM varSA ho aura yadi lagnameM tIna zubhagraha hoM to bahura varSA hove / isI prakAra varSA hogI yA nahIM ?-isa praznameM bhI vivAranA arthAt praznalagnase dazamasthAnameM do zubhagraha hoM to sAdhAraNa aura tIna zubhagraha lagnameM hoM to mahAn varSA hogI aisa kahe // 17 // mUrtAvuccaH kheTo jAmitre dadhAti yena dRzam // sa no haMti kalavaM krUrAzcAnye tu ninaMti // 98 // __ saM0 TI0-atraiva ca kalatrajIvanamaraNAdijJAnamAha-mUrtI lagne yadi kazciduccagraho bhavati vivAhasamaye tadA kalatraM noM hAta strIvinAzaM na kurute, ca punaH anye krUragrahAH saptamasthAne vartamAnAH kalatraM vinAzayaMtIti bhAvaH // 98 // iti vivAhAdisambandhivicAradvAramekaviMzam // 21 // artha-aba yahIM strIkA jIvana aura maraNakA jJAna likhate haiMsaptamasthAnameM pApagrahake honese strIkI mRtyu hotI hai, vahA~ vizeSa likhate "Aho Shrut Gyanam"
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) bhuvanadIpakaH / haiM ki, apane uccarAzimeM baiThA huA graha yadi lagnameM ho to jisa liye saptamasthAnako pUrNadRSTi se dekhatA hai, isI liye strIkA maraNa nahIM karatA hai aura anya pApagraha arthAt uccAdise bhinna sthAnasthita graha padi lagnameM hoM to strIkI mRtyu karate haiM // 98 // iti vivAhAdisambandhivicAradvAram // 21 // krUraH kheTolagne vivAdapRcchAsu jayati vivdNtm|| sarvAvasthA paraM nIcAste jayati na dvipitam 99 __ saM0TI0-atha vivAdavicAradvAramAha-ahaM vAde amukaM vAdinaM jeSyAmi na veti prazne yadi kAgraho mUrtI tadA vaktavyaM jayo bhavati / tathA sa eva mUrtisthaH krUragraho nIco vA'staM gato vA bhavati tadA tasya jayo na bhavati iti vAcyam // 99 // artha--aba bAIsaveM dvArameM jaya parAjaya likhate haiM-yadi vivAda sambandhI arthAt amuka janase vivAda ho rahA hai usameM jItUMgA yA hArU~gA? aise praznameM pApagraha lagnameM baiThA ho to vAdIko jIte yadi aura vahI pApagraha nIcarAzimeM, sUryake sAnnidhyase asta, yA zatrugrahake rAzimeM ho to vAdIko nahIM jIte arthAt parAjaya pAve // 99 / / lagne chUne ca yadA krUraH kheTo vivAdinorna tadA // kalahanivRttiH kAlena jayati balavAngatabalaM tu // "Aho Shrut Gyanam"
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (73) saM0 TI0-kiMcidvizeSamAha-ca punaH lagne tathA chUne saptamasthAne ubhayoH krUragrahI bhavataH tadA bahukAlaM yAvat vivAdo bhavati tathA tayoIyormadhye yadA yo grahaH sabalo bhavati tadA ca tasya vAdinaH prativAdino vA jayo bhavatIti vAcyam 100 // __ artha-yadi lagna aura saptama ina donoM sthAnoMmeM pApagraha tulyabalI hoM to vAdI prativAdI ina donoMmeM koI bhI nahIM jIte. kintu bahutasamaya pIche laDAIkI nivRtti ho aura yadi ve pApagraha nyUnAdhika balavAle hoM to adhikabalavAlA nyUnabalavAleko jItatA hai arthAt lagnasthita pApagraha balI ho to praznakartAkI jaya ho aura yadi saptamasthita pApagraha balavAn ho to zatrukI jaya ho !! 100 // lagnaM dyUnaM muktvA parasparaM krUrayoH sakaladRSTau / vivadAdvavAdiyugalaM kSurikAbhyAM praharati tadevam / / saM0 TI0-tatraiva vizeSamAha-lagnaM muktvA yUnaM saptamasthAnaM ca muktvA anyatra vartamAnau krUragrahau yadi parasparaM pUrNadRSTyA pazyataH tadA vAdaM kurvANaM yugalaM kartR kSurikAbhyAM yamadaMzArUpAbhyAM tadA prahAraM karotIti / ko'rthaH--kaTArikAbhyAM paraspara prahAraM kuruta ityrthH| atra vAdiprativAdinau prahAraviSayau "Aho Shrut Gyanam"
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) bhuvanadIpakaH / vAcyau,yato'gre'pi vivAdazatruhanane ityasya vivAdazabdenopAtta. tvAt // 101 // iti vivAdavicAradvAraM dvAviMzam // 22 // ___ artha-lagna aura saptama ina donoM sthAnoMko choDakara anya sthAna. sthita do pApagrahoMkI paraspara pUrNadRSTi ho to donoM vAdIprativAdiyoM meM churikA arthAt talavAra Adike prahAroMse yuddha ho / / 101 // iti vivAdavicAradvAram // 22 // vratadAnapaTTAropaNapratimAsthApanavidhiHsmRtoguruNA dazamasthAnaM kArya ravidRSTiprabhRtibhirbalavat 102 saM0 TI0-atha saMkIrNapadanirNayadAramAha-vratadAnaM dIkSA paTTAropaNaM paTTAbhiSekaH, pratimAsthApanaM pratiSThA, eteSAM kAryANAM vidhiSu itikartavyeSu prArabdheSu guruNA kAryakartA upadezikena vA dazamaM karmAkhyaM sthAnaM ravidRSTiprabhRtibhirgrahavilokanaibalavat balAdhikaM kartavyaM dazame sthAne balavati kArya kartavyaM nAnyathota bhAvaH // 102 // artha-dIkSAgrahaNa, rAjyAbhiSeka aura pratimAsthApana ye saba kArya yadi lagnase dazamasthAna vyAdigrahoMkI dRSTayAdise balavAn ho to karane cAhiye, aisA gurujanoMne kahA hai // 102 // "Aho Shrut Gyanam
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATIkAsametaH / (75) patrAnyalAbhayogona bhavatinavamaMcabhavatizubhadRSTam tatrAciMtitalAbhaH praSTurgaNakena nirdezyaH // 103 // saM0 TI0 - atraiva punarvizeSamAha-yatra lAbhAdiputravacchAyAm anyeSAM zubhagrahAdInAM lAbhayogo na bhavati savalatvAbhAvAt / anyacca - navamasthAnaM zubhagrahayuktaM dRSTaM vA bhavati, tadA gaNakena jyotirvidA vAcyam, tava praSTuH pracchakasya arcititalAbhoM bhaviSyati iti // 103 // artha-yadi lAbhapraznameM anya koI lAbhakAraka yoga prabala nahIM ho aura yadi navamabhAva zubhaprahase dekhA jAtA ho to praznakarttA ke manovAJchitakA lAbha hogA aisA jyotiSIloga kaheM // 103 // raMdhre lagnAdhipatirbhunakti kArya tadaiva yadi tasmAt // zatrau yAtyatha mitre tasminkAle tadA siddhiH 104 1 saM0TI0 - aparaM kiMcittatraivAha - raMdhre aSTamasthAne praznakAle yadi lagnAdhipatiH bhavati tadA prArabdhakAryaM bhunakti na bhavati / yadi tasmAt aSTamasthAnAt ripukSetre vrajati tadaiva kAryabhaMga karoti / atha evaM lagnAdhipatiraSTamasthAnAt mitrakSetre yAti tadA tasmin kAle tasya kAryasya siddhirbhavati iti vAcyam / idamatra tattvam - " pRcchAkAle gRhapo yatra gatastatra tatphalaM dadate / arinIcAste viphalaH svorcca mitroccabhe saphalaH " // 104 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ (76) bhuvanadIpakaH / .. artha-yadi praznalagnakA svAmI praznalagnase aSTamasthAnameM ho praznasaMbandhI kAryako bhakSaNa karajAtA hai arthAt nAza kara detA parantu yadi zatruke gharameM ho to aura yadi mitrake gRhameM prApta hoya kAryasiddhi karatA hai / yahA~ sArAMza yaha hai ki lagnasvAmI jaise sthAna ho, vaisAhI phala karatA hai arthAt zatrugRhameM, nIcarAzimeM aura sUra sAnnidhya se ho asta ho to praznasambandhI kAryako nAza karatA hai to svagRha, svoca aura mitrake gRhameM ho to kAryako siddha karatA hai 10 bIkSaNayugbhyAM kaulagnaSaDaSTasu ca viddha ityabalaH puSNAti kaSTabhAvaM mRtyumapi prshntshcndrH||105 saM0TI0-praznakAle candraphalamAha--yadA praznakAle vA'STame SaSThe vA vartamAnazcandraH karairgrahavIkSito yuto vA bhavA sa viddha ityucyate'valAsa candraH kaSTabhAvaM degalaM pussnnaa| kiMtu mRtyumApa karoti, praznalagnAditi bhAvaH // 175 // . artha-praznakAlameM pApagrahase dRSTa yA yukta candramA praznalATa lagna, chaThe, AThaveM sthAnameM sthita honese viddha aura nirbala kahAtA yaha candramA praznakAryasambandhI duHkhahIko baDhAtA hai aura mRtyu : karatA hai // 105 // dvAdaze zobhanaH kheTo vivAhAdiSu sdhyym|| krUro'pyasadyayaM corarAjAgniprabha grahaH // 106 "Aho Shrut Gyanam".
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (77) saM0 TI0-atha praznakAlAdvizeSamAha-dvAdaze sthAne yadi zcitsaumyagraho bhavati tadA zobhane.dravyavyayo bhavati, yadi ragrahastadA corarAjA'gnipramukhebhyo'zobhanasthAne dravyavyayo viti / "ravau dvAdaze candre vA'vazyaM rAjakule vyayam / vicAyed vyavasthaivamevaM sarvatra pNdditH||"|| 106 // iti saMkIrNa danirNayadvAraM trayoviMzam // 23 // artha-yadi praznalagnase bArahaveM sthAnameM zubhagraha baiThA ho to vivAha, jJa Adi zubha kAryameM vyaya hotA hai aura bArahaveM sthAnameM pApagraha. to asadvyaya (jUA-vezyA AdimeM ) tathA cora, rAjA, agnise vyakA nAza hotA hai aura ravi vA candramA bArahaveM sthAnameM hoM to jakulase hI avazya dhanakA vyaya hotA hai // 106 // iti saMkIrganirNayadvAram // 23 // gRhamAgato na yadasau kiM baddhaH kimatha hata iti pro sUtau krUro yadi tatra hato na baddho'thavA puruSaH 107 | saM0 TI0-atha dIptapRcchAdvAramAha-kazcinnaro dezAMtaraM gato nAdyApyAgata iti kiM baddhA hato veti prazne yadi mUrtI dUragrahastadA na hato' na badraH, kiMtu kuzalI vartate iti vAcyam // 107 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 78) bhuvanadIpakaH / artha - aba caubIsaveM dvArameM videza gaye hue manuSya kI sthiti likhate haiM-yadi koI aisA prazna kare ki, amuka puruSa videza gayA so ghara nahIM AyA hai, kyA kahIM ba~dhA huA hai yA mara gayA ? aise praznameM yadi prazna lagna meM pApagraha ho to vaha mArA nahIM gayA hai aura bandhanameM bhI nahIM hai arthAt kuzalase hai, aisA kahanA cAhiye // 107 // saptamago'STamago vA cetkrUrastaddhato'tha baddho vA // mUrtI ca saptame'pi ca yadvA lagne'STame ca bhavet 108 krUrastadA'sau puruSobaddhazca hatazca mucyate ca param // dIptatvAdvihitamidaM vyAkhyAnaM krUraviSayamiha 109 saM0 TI0 - atraiva vizeSamAha - saptame'STame vA sthAne yadi krUra graho bhavati tadA baddho hato vA mRta iti vAcyam / tathA mUrtI vA saptame'pi ca sthAne yadi krUrastadA vAcyaM mArito baddho veti / lagne'STame krUra graho bhavati mRto baddhazca bhavet / atha mUrtI aSTamasthAne yadi krUra graho bhavati tadA'pyevam // 108 // // 109 // iti dIptapRcchAdvAraM caturviMzam // 24 // atha - isI prazna meM vizeSa likhate haiM- ki, praznalagna se saptama yA aSTama sthAna meM yadi pApagraha ho to maraNa vA bandhana kahanA, athavA lagna aura saptama ina donoM meM pApagraha hoM yA lagna aura aSTama ina donoM sthAnoM meM pApagraha hoM to vartamAna kAlameM bandhana yA "Aho Shrut Gyanam"
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATIkAsametaH / ( 79 ) preraNa prApta hai parantu Age nirmukta ho jAyagA / yaha pApagrahakA vivaraNa dIptatva honeke kAraNase kahA hai // 108 // 109 // iti dIptapRcchAdvAram // 24 // caturthe dazame vApi yadi saumyagraho bhavet // tadA na gamanaM krUraistatraiva gamanaM bhavet // 110 // f saM0 TI0 - atha pathikagamanAgamanadvAramAha- gamAgamanapRcchAyAM yadi lagnAccaturthe vA dazame sthAne saumyagrahe sati gamanaM bhavati / yadi tatraiva kraragrahaH syAttadA gamanaM na bhaviSyatIti vAcyam // 110 // artha - aba pacIsaveM dvArameM pathikakA gamanAgamana likhate haiM- yadi koI pUche ki, mujhako kahIM jAnakI icchA hai so vahA~ jAnA hogA yA nahIM ? aise praznameM prazna lagnase cauthe yA dazaveM sthAnameM yadi zubhagraha ho to jAnA nahIM ho aura yadi vahI cauthe, dazaveM sthAna meM pApagraha hoM to avazya vahA~ jAnA ho // 110 // dvitIye keMdrato'bhyeti yadA kheTastadAgamaH || AyiyAsuM grahaM dRSTvA brUyAdidamazaMkitaH // 111 // 1 yahAM maraNazabdase ATha prakArakA maraNa hai: yathA- "vyathA duHkhaM bhayaM lajjA roga: : zokastathaiva ca / bandhanaM cAvamAnaM ca mRtyuzvASTavidhaH smRtaH // " yehI ATha haiM / mucyate param" isakI vyarthatA hogI // anyathA "Aho Shrut Gyanam"
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) bhuvndiipkH| saM0 TI0-atraiva vizeSamAha-"prayAti sahajasthAnamasau yasyAM zubhagrahaH / AyAti pathikastatra tasyAmeva naro gRham // prayAtIti AkSepaH / AgamanapRcchAlagnAdyAdi keMdratazcaturthasthAnAdvA dvitIyevA paJcame caikAdaze vA sthAne saumyagraho'bhyeti tadA gamanaM na bhavet, yasyAM vA ghaTikAyAM kheTaHkuro vA zubho vA abhyeti prApnoti tadA tasyAM ghaTikAyAM tadAgamastasya pathikasyAgamanaM vaacym| AyiyAsum AgamanazIlaM grahaM dRSTvA niHzaMkametadvAcyAmiti bhAvaH // 111 // artha-videza gayAhuA puruSakA Agamana likhate haiM-praznakAlameM kendrase dvitIya sthAnoMmeM arthAt dUsare, pAMcaveM, AThaveM aura gyArahaveM sthAnoMmeM yadi graha prApta hoM to usI samayameM videza gayAhuA puruSakA Agamana kahanA / athavA kendraprApta grahako kendrase dvitIya (2-5-8-11) sthAnoMmeM prApta honekA samaya dekhakara niHsandeha AnekA samaya kahanA arthAt yadi (2-5-8-11 ) ina sthAnoMmeM graha prApta hoM to zIghrahI videzagata puruSakA Agamana kahanA aura yadi kendrahI (1-4-7-10 ) meM graha hoM parantu ( 2-5-8-11 ) ina sthAnoMmeM AnevAle hoM to jitane dinoMmeM ve graha ina sthAnoMmeM AveMge utanahI dinoMmeM videza gayAhuA puruSakAbhI AnA hogA aisA kahanA cAhiye // 111 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (81) dvitIyamAyiyAsuzca caMdre keNdraadvishesstH|| pathikAgamanaM brUte muktvA sptmkendrkm||12|| ___ saM0TI0-punaratraiva pathiko grAmAMtarAtkadA samAyAti iti pRcchAlagne yadi keMdrAdvitIyasthAnaM candramA yasyAM velAyAmAyAti tadaiva pathikasthAgamanaM vizeSato vaktavyam / paraM yadi saptamakendrAdaSTamaM yAti vaktavyaM mRtamiti vizeSaH // 112 // __ artha-pUrva kahehuemeM vizeSa likhate haiM-ki, sAtaveM kendrako choDakara anya kendra (1-4-10 ) se dvitIya sthAna (2-5-11)meM caMdramA ho to vizeSarUpase Agamana kahanA. saptama kendrako choDanekA abhiprAya yaha hai ki, saptamasthAnase aSTamasthAnameM candramA jAnevAlA ho to grAmAntara gaye hue puruSako maraNa yA maraNatulya kaSTa Adi kahanA // 112 // induH saptamago lagnAtpathikaM vakti mArgagam // mArgAdhipazca rAzyardhAtparabhAge vyavasthitaH 113 saM0TI0-punaratraiva vizeSamAha-candro lagnAdyadi saptameM sthAne bhavati tadA pathikaM mArgasthaM kathayati, tathA saptamasthAna mArgastasyAdhipo navamarAzyadhipo vA rAzya parabhAgasthitA "Aho Shrut Gyanam"
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ (82) bhuvanadIpakaH / saptamarAzernavamarAzervA prathamAMzapaMcadazAdapare labdhAMze caturtha sthitaH pathikaM mArgagaM vakti, (dharmazca mArgazca adhipazca mArgAdhipAH ) // 113 // ___ artha-isameM bhI vizeSa yaha ki, yadi navama bhAvakA svAmI jisa kisI rAzimeM pandaraha aMzase adhika ho aura candramA praznalagnase sAtaveM sthAnameM ho to vaha pathika rAstemeM ArahA hai aisA kahanA 113 caralagne carAMze ca caturthe cndrmaaHsthitH|| brUte pravAsinaM vyaktaM samAyAtaM svveshmni||114|| __ saM0TI0-kiMcidvizeSamAha-Agamanaprazne caralagne meSAdilagne tasyaiva ca navAMzako'pi caraH syAttasminsati yadi caturthacarasthAne candro bhavati tadA spaSTaM yathA bhavati tathA vaktavyam / pravAminaM vaidazika svakIyagRhamAgataM bate candra ityupacArazcaMdaM dRSTvA puruSa iti vAcyam / tathA pAThAMtareNAha* dUragatasyAgamanaM sutadhanasahajasthitairgraharlanAt / saumyainaSTaprAptirladhyAgamanaM gurusitAbhyAJca // 1 // aSTamasthe nizAnAthe kaMTakaiH 1 / 4 / 7 / 10 pApavarjitaiH / pravAsI zIghramAyAti saumyairlAbhasamanvitaiH ||2||atraagmnyogaanaah-"crlgne sthire candre sameti paracakrakam / carecandre sthira lagne naiti tadada "Aho Shrut Gyanam
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (83) riporbalam // 3 // vRSamevadhanu:siMhA mUrtI turye yadi sthitAH / agrahAH sagrahAvA'pi zatruhyAvartayati yt||4||lgnaabhrcndrdhrmeshn sthirasthainAgamo ripoH / sUryendU vA sukhasyau ca care ze sthiragekSite // 5 // lagapuNyapatI dvau tu yutau dRSTau parasparam / / parAgamanakartA'sau hyanyathA'pyanyathA phalam // 6 // " ityanyapranyAt // 114 // iti pathikagamanAgamanadAraM paJcaviMzam // 25 // artha-yadi praznakAlameM cararAzi' arthAt meSa, karka, tulA aura makara inameMse koI rAzi lagna ho tathA cararAzihIkA navAMzabhI lagnameM ho aura lagnase cauthe sthAnameM candramA baiThA ho to vaha videzI apane ghara pahu~ca gayA aisA spaSTa kahanA cAhiye // 114 // iti pathikagamanAgamanadvAram // 25 // smare vyaye dhane krUre lagne mRtyau ripau zazI // sadyo mRtyukaro yogaH krUre vA cndrpaarshvge||115|| saM0 TI0-atha mRtyuyogadvAramAha-rogiNo jIvanamaraNapRcchAyAM yadi smare saptame, vyaye dvAdaze, dhane dvitIye, eteSu sthAneSu yadi krUro graho bhavati tadapekSayA lagne, mUrtI, aSTame ripau, SaSThe, eteSu sthAneSu yadi zazI candro bhavati tadA zIghra "Aho Shrut.Gyanam"
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) bhuvanadIpakaH / mRtyukArako yogo bhavati athavA candrasamIpasthe krUragrahe sati tadA mRtyuyogobhavati // 115 // - artha-aba chavvIsaveM dvArameM rogIke jIvana maraNakA vicAra likhate haiM-yadi praznalagnase sAtaveM, barahaveM, dUsare sthAnameM pApagraha hoM aura lagna, AThaveM, chaThe sthAnameM candramA ho to zIghra mRtyu karanevAlA yoga hotA hai athavA candramAke donoM tarapha yadi pApagraha hoM to bhI zIghra mRtyukAraka yoga hotA hai // 115 / / lagne raviH smare candro bhavedyogo'yameva hi // eteSu rogiNo mRtyuH sadhastvanyasya cApadaH116 saM0 TI0-tathA yadi lagne ravirbhavati, smare saptame candro bhavati tadA'pyayameva yogo bhavati / eteSu prAgukteSu mRtyuyogeSu rogiNaH pRcchAyAM maraNaM vaktavyam / tathA anyasya lAbhAdipracchakasya cApado vaktavyA iti // 116 // iti mRtyuyogadvAraM SaDviMzam // 26 // artha-lagnameM ravi aura sAtaveM sthAnameM candramA ho to bhI mRtyuyoga hotA hai| ina yogoMmeM :rogIkA prazna kiyA gayA ho to zIghra maraNa hotA hai, anya viSayakA prazna ho to Apada ( vipatti ) hotI hai // 116 // iti mRtyuyogadvAram // 26 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (85) pRcchAyAM mUrtige krUre durgabhaMgo na jAyate // balahIne'pi vaktavyaM kiM punarbalazAlini / / 117 // __ saM0TI0-atha durgabhaMgadvAramAha-durgAdibhaMgaprazne yadi mUrtI krUragraho bhavati tadA na bhavatyeva durgbhNgH| kadApi se karaH mUrtistho'pi balahIno bhavati tadA'pi durgabhaMgo na bhavati / balazAlini balAdhike grahe kimucyate iti / / 117 // - artha-aba sattAIsaveM dvArameM durgabhaMgakA vicAra likhate haiM-koI prazna kare ki, zatru yuddha karaneko AtA hai usale merA kilA TUTegA yA nahIM ? vahAM yadi praznalagnameM koI pApagraha ho to durga ( kilA) nahIM TUTegA, aisA nibalabhI pApagraha ho to bhI kahanA phira balavAn pApagraha lagnameM baiThA ho to kahanA hI kyA hai arthAt kathamapi kilA bhaMga nahIM hogA // 117 // kSitiputro vizeSeNa rAhuryadi vilanagaH / / zakeNApi tadA durgabhaGgaM kartuM na zakyate // 18 // ___ saM0 -TI0-kSitiputro maMgalaH tathA vizeSeNa rAhuyadi lagne bhavati tadA zakrega iMdreNApi durgabhaMga kartuM na zakyate / AstAmanyenetyarthaH // 118 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 86 ) bhuvanadIpakaH / artha - vizeSakarake maMgala yA rAhu lagnameM ho to indra bhI yuddha karanevAlA ho to bhI kilA nahIM TUTa sakatA hai phira itara manuSyakI to bAtahI kyA hai // 118 // saptamo yadi rAhuH syAddurge jhaTiti bhajyate // mUta krUraH zubho'muSmina krUradRSTirna zobhanA 119 saM0TI0 - yadi pRcchAlagnAtsaptamo rAhubhavati tadA durgabhaMgaM jhaTiti zIghraM bhavatIti vAcyam / atra kAraNamAha - yataH kAraNAdamuSmin durgabhaMgaprazne krUro graho mUrtI ca vartamAnaH zubho bhavati / yadyapi paro grahaH saptamasthAnatvAtsaMpUrNa dRSTibhavatyataH krUradRSTirna zobhaneti bhAvaH // 119 // iti durgabhaMgadvAraM saptaviMzam // 27 // artha-yadi prazna lagnase sAtaveM sthAnameM rAhu ho to zIghra kilA TUTa jAyagA, kAraNa yaha hai ki, aise praznameM lagna meM pApagraha zubha hote haiM aura pApagrahakI dRSTi zubha nahIM hotI arthAt saptamasthAna meM pApagrahake rahane se lagnapara pUrNa dRSTi hotI hai, ataH kilAbhaMga kahanA // 119 // iti durgabhaMgadvAram // 27 // evaM cauryAya yAmIti mUrtoM krUraH zubhAvahaH // dRSTiH zubhAvahA'trApi na krUrasya kadAcana 120 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (87) saM0TI0-atha cauryAdisthAnadvAramAha-evaM pUrvoktaprakAreNa ihaHcauryAya gacchAmIti prazne atrApi mUrtI vartamAnaH krUragrahaH zubhAvahaH zobhanakartA tathA prAgvat api prazne krUragrahasya dRSTiH zubhAvahA kadApi na bhavatItyarthaH // 120 // artha-aba aTThAIsaveM dvArameM caurAdikoMkA prazna vicAra likhate haiM, yadi koI aisA prazna kare ki, maiM corI karaneko jAU~gA lAbha hogA yA nahIM ? aise praznameM lagnameM pApagraha ho to zubha ( lAbhAdi ) hotA hai parantu yahA~para bhI lagnapara pApagrahakI dRSTi kadApi zubha denevAlI nahIM hotI // 120 // vivAde zatruhanane raNe saMkaTake tathA // krUre mUtoM jayo jJeyaH krUradRSTayA praajyH|121|| ___ saM0 TI0-vivAde, zatruhanane, raNe yuddhe, saMkaTake eteSu sarveSu prazneSu yadi mUrtI krUragraho bhavati tadA jayo vAcyaH / krUradRSTayA parAjayo vaktavya iti // 121 // artha-vivAdameM, zatruko mAranemeM, yuddhameM, saMkaTa ( Avazyaka vivAhayAtrAdi ) meM bhI pApagraha lagnameM ho to jaya hotI hai aura praznalagnapara pApagrahakI dRSTi hoya to parAjaya hotI hai / / 121 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 88 ) bhuvanadIpakaH / mUrtisaptamayoH krUrAbhAve lagnapativrvyaye // SaSThe'STame dvitIye vA tadA durge na bhajyate // 122 // saM0 TI0 - mUrtisaptamayoH sthAne yadi krUragraho na bhavati, lagnapatirvyaye dvAdaze bhavati, athavA SaSThe'STame dvitIye bhavati tadA durgabhaMgo na bhavatIti // 122 // artha - yadi lagna aura saptama ina donoM sthAnoMmeM se kisImeM pApagraha na ho aura lagnakA svAmI bArahaveM, chaThe, AThaveM yA dUsare sthAnameM ho to kilAbhaMga nahIM ho // 122 // apareSvapi cauryAdiyogeSvevaM vinA graham // mUrtI sarvatra vaktavyaM cauryaprazne zubhagrahe // 123 // mUrtI sati na caurya syAtsaphalaM kevalaM bhavet // zarIre mukhyakuzalaM zubhayogaprabhAvataH || 124 || saM0- TI0 - vizeSamAha - apareSu vivAdazatruhananAdiSu kAryeSu mUrtI krUragrahaH vilokanIyaH, jayadAyI bhavati na paraH saumyaH / tathA cauryaprazne yadi krUrA'bhAvena mUrtI zubhagraho bhavati tadA vaktavyaM cauryasya lAbho na bhaviSyati / kiMtu madhye'paro lAbho bhaviSyatIti / tathA asya corasya zarIre kuzalaM zobhanaM grahaprabhAvAt // 123 // 124 // " "Aho Shrut Gyanam"
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATIkAsametaH / ( 89 ) artha - isI prakAra anya jo corI karanA, vivAda karanA, zatruko mAranA, yuddha karanA ityAdi yoga meM bhI lagnameM pApagrahake nahIM rahane se vicArakara kahanA cAhiye aura cauraprazna meM yadi lagnameM zubhagraha ho to corIse dhana nahIM mile kintu kevala anya koI zubha phala prApta ho, aura lagna meM zubhayoga prabhAvase zarIra meM kuzalatA rahe || 123 // 124 // raNe cauryAdihanane dhAtuvAdAdikarmasu // krUrAkrUra samAyogAnmUrtAveva vicAryate // 125 // saM0TI0 - eteSu raNacauryAdikAryeSu mUrtireva vicAraNIyA / yadi praznakAle mUrtI krUragrahaH syAttadA zobhanaH / yadA saumya - stadA na zobhanaH / krUrAkrUra vicAreNa tAdRzameva phalaM vaktavyamityarthaH // 125 // artha-yuddha meM, corI meM, zatruko damana karanemeM aura dhAtuvAdAdi karmameM lagna meM pApagraha aura zubha grahake yogase phalakA vicAra kiya jAtA hai arthAt pUrvokta kAryoM meM lagnameM pApagraha zubhadAyaka hotA hai aura zubhagraha azubha karatA hai // 125 // i mUta krUragrahaH zreyA chreyasI krUraha na hi // zubho na zobhano mUrtI zubhadRSTistu zobhanA 126 "Aho Shrut Gyanam"
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ (90) bhuvanadIpakaH / saM0 TI0-eteSu pUrvokteSu vivAdacauryadurgabhaMgAdiSu mUrtI vartamAnaH zreyAnkAryasAdhaka ityarthaH krUrasya dRSTirna zreyasI na zobhanA kAryabhaMgakaratvAt / tathA ca zubhagraho mUtau na zobhana: kAryAsAdhakatvAt / tu punaH zubhagrahasya dRSTiH sarvatra zobhanA iti bhAvaH // 126 // iti cauryaadisthaandvaarmssttaaviNshm||28|| ___ artha-ina pUrvokta kAryoMmeM lagnameM pApagraha zreSTha hotAhai kintu pApagrahoMkI dRSTi zubha nahIM hotI tathA lagnameM zubhagraha zubha nahIM hotA kintu zubhagrahakI dRSTi zubha hotIhai // 126 // iti cauryAdisthAnadvAram // 28 // kretA lanapatijJeyo vikretaa''yptiHsmRtH|| gRhNAmyahAmidaM vastu sati prazne amUdRze // 127 // saM0 TI0-atha krayaNArghadvAram-ketA grAhakotra lagnapatijJAtavyaH / vikretA tu AyasyaikAdaza 11 sthAnasya patiH / atra kazcidvadati idaM amukaM vastu gRhNAmi mama lAbho bhaviSyati? iti prazne sAta // 127 // ___ artha-aba unatIsaveM dvArameM kraya vikraya aura arghavicAra likhate haiM-yadi koI pUche ki, hama amuka vastu mola leMge lAbha hogA yA nahIM? "Aho Shrut Gyanam"
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ SANN saMskRtaTAkA-bhASATIkAsametaH (91) aise praznalagnakA svAmI kretA ( kharIdanevAlA) aura gyArahaveM bhAvakA svAmI vikretA ('becanevAlA ) kahA gayA hai // 127 // balazAli vilagnaM cedgRhyate yatkrayANakam // tasmAttayANakAllAbhaHpraSTurbhavati nizcitam 128 ___ saM0 TI0-tasmillagnAdhipatiyadi lagnaM pUrNayA dRSTayA pazyati yallagnamiti hetorucyate / tvayA pRSTaM vastuM grAhyaM tasmAtkrayANakAtpaSTulAbho nizcayena bhaviSyati atra yAdRzo lagnAdhipatirucyate udito mitrakSetrI vargottamazca yAvatIH viMzopakA lagna pazyAta tAvaviMzopakAlAbho bhaviSyati iti bhAvArthaH // 128 // ___ artha-yadi lagnakA svAmI lagnako pUMNa dRSTise dekhatA ho to usa vastuko kharIdanese praznakartAko nizcaya lAbha hotA hai parantu yahA~ vizeSa yaha hai ki lagnakA svAmI yAdRza udita, svakSetra, mitrakSetra, vargottama AdimeM sthita hokara lagnako jitanI dRSTi se dekhatA ho utanA hI lAbha hotA hai arthAt eka caraNa dRSTise dekhatA ho to savAyA lAbha, do caraNa dRSTi se dekhatA ho to DyoDhA ityAdi // 128 // vikrINAmyamukaM vastu prazzre'pyevaMvidhe sati // AyasthAne balavati vikretavyaM krayANakam 129 "Aho Shrut Gyanam"
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ (92) bhuvndiipkH| svakSetre tu balaM pUrNa pAdonaM mitrabhe rahe / / artha samagRhe jJeyaM pAdaM zatrugRhe sthite // 130 // . saM0. TI0-kazcitpRcchati ahamamukaM vastu vikrINAmIti prazne sati yadi yasyaikAdazasthAnasya svAmI svasthAne bhavati pazyati vA svasthAnaM tadA vaktavyaM tava vastuvikrayaNe lAbho bhaviSyatIti // 129 // 130 // artha-yadi koI pUche ki, maiM amuka vastuko becUMgA lAbha hogA yA nahIM? aise praznameM praznalagnase gyArahaveM sthAna balavAn ho to kharIdI huI vastu becanese lAbha kahanA arthAt gyArahaveM sthAnakA svAmI gyArahaveM bhAvameM ho yA pUrNa dRSTise dekhatA ho to lAbha hotA hai. yahA~ bala jAnaneke liye sthAnaparatvase bala kahate haiM-apane gRhameM pUrNa bala hotA hai, mitrake gRhameM tIna caraNa, samake gRhameM AdhA, zatruke gharameM eka caraNa ( cauthAbhAga ) bala hotA hai // 129 // 130 // samarthe vA maharSa vA vastu me kathayAmukam // pRcchAyAM yena kheTena zubhatvaM pratipAdyate // 331 // kheTo'sau yAvatomAsAn yAti lagnasya saumytaam| vidhatte tAvato mAsAntamabruvate budhAH / / 132 // - "Aho Shrut Gyanam"
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhApATIkAsametaH / ( 93 ) saM0 TI0 - punaratraiva vizeSamAha - amukaM vastu sama maha vA bhaviSyati mama kathaya iti prazne tasmi~lane yena kheTena graheNa zubhabhAvaH pratipAdyate svayamuditatvena savalatvaM kriyate // 131 // asau kheTo grahaH yAvatsaMkhyAnmAsAn asya pRcchAlagnasya saumyabhAvaM vidhatte tAvato mAsAn RyANakaM samartha bhavatarita vAcyam / / 132 // artha - yadi koI aisA prazna kare ki, amuka vastu sastI rahegI yA maha~gI hogI ? aise praznameM jisa grahase lagna balayukta hotA ho vaha graha jitane mAsataka usa prazna lagnase azubha dAyaka nahIM ho tabataka vaha vastu samarva ( sastI ) rahatI hai, aisA paNDita loga kahate haiM / / 131 // 132 // athAsAvazubhaciMtyaH kiyadbhirvAsarairayam // saumyabhAvaM vilagnasya vidhAsyati vinizcitam 133 saM0 TI0 - atha vyatirekamAha- atheti prakArAMtareNa / atha raat lagnapo lagnastho vA saumyagrahAvetau na krUraH syAttadA tAdRzaM vicityam | asAvazubhagrahaH kiyadbhirdivasairasya saumya - bhAva sabalatvaM vidhAsyatIti viciMtyam // 133 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 94 ) bhuvanadIpakaH / artha - isI prakAra azubhabhI vicAranA arthAt prazna lagna yadi pApagrahakI dRSTiyogAdise dUSita ho, svAmI zubhagrahase dRSTa yukta na ho to usa vastukI maharva ( maha~gI ) hotI hai parantu kabataka maha~gI rahegI ? isake liye aisA vicAra hai ki jitane dinameM vaha prazna lagna zubhatvako prApta ho, utane dinAdimeM usa vastukI sastI nizcaya hotI hai // 133 // jJAtavyA divasairmAsA mAsaistAvadbhirasya hi || samarthatA vastuno hi pratipAdyA vicakSaNaiH // 134 // saM0 TI0-atra guruNA grahasya divasasaMkhyAyAM mAsAH kalpanIyAstatastAvadbhirmAsaiH asya vastunaH samarthatA bhavi SyatIti vicakSaNaiH jyotirvidbhiH pratipAdyaM praSTurvaktavyamiti yAvat // 134 // ardha-yadi maha samartha jJAnameM pUrva prakAra se dina Ave to utane mAsameM vaha vastu mahargha samartha hogI, aisA vidvAn kahe // 134 // adhiSThAturbalaM jJeyaM lagne svAmivivarjite // balahIne tvadhiSThAtuH prAhuH svAmibale balam 135 // saM0TI0 - atra vizeSamAha-yasya vastuno yo'viSThAtA'dhidevatA bhavati tasya balaM sampUrNa draSTavyaM vilokanIyaM jJeyam / "Aho Shrut Gyanam"
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATIkAsametaH / ( 95 ) vetyAha-svAmiyuktadRSTyAdihIne lagne / kuta ityAha-baleti / tu punaH balahIne adhiSThAtAra lagne sati vastunaH svAmino bale balamA hudaivajJA iti zeSaH / yatra lagnApatyAdivalaM na bhavati tatra vastunaH svAmino bale lagnasyApi calamiti bhAvaH / atra tu keSAM vastUnAM kaH svAmIti : nirNetuM granthAntarasthazlokAnAha" rasAnAM tu prabhuH somaH sasyAnAM ca bRhaspatiH / AdhAtA ca vidhAtA ca bhUtAnAM bhArgavaH smRtaH // 9 // kaMmukodravamASANAM tilAnAM lavaNasya ca / sarvaSAM kRSNavastUnAM prabhureva zanaizvaraH // 2 // varNAdeH pItadhAnyasya yavagodhUmasarpiSAm / zAlIkSUNAM ca sarveSAM prabhureSAM bRhaspatiH // 3 // zukrastu sarvasasyAnAM dvidalAnAM budhaH smRtaH / snehAnAM ca rasAnAM ca gaMdhAdInAM divAkaraH // 4 // kozadhAnyasya sarvasya taNDulAnAM ca maGgalaH / ityevaM te grahAH sarve svAminaH sarvavastuSu // 5 // ' iti granthAntarAjjJAtavyAH // 135 // artha - yadi kraya vikraya prainameM lagna apane svAmIkI dRSTi yogAdise varjita ho to usa vastukA jo svAmI hai usakA bhI bala dekhanA cAhiye aura yadi vastukA svAmI nirbala ho to, lagnasvAmIkA bala dekhanA cAhiye arthAt prazna lagna svAmI aura usa vastukA svAmI ina donoM meM se koIbhI balavAn ho to usa vastukI sastI kahanI cAhina "Aho Shrut Gyanam"
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ (96) bhuvndiipkH| aisA paNDitaloga kahate haiM / yahAM kisa vastukA kauna svAmI hai, isako jAnaneke liye saMskRtaTIkAke zlokArtha likhate haiM-rasoMke svAmI candramA hai, sasyakA svAmI bRhaspati, prANiyoMke svAmI zukra, kAuni, kodo, uDada, tila, namaka aura jitanI kRSNa vastu haiM una sabhIkA svAmI zanaizcara hai| sonA, pIlA dhAnya, jau, gehU~, ghRta, zAlidhAnya, Ukha ina sabhIkA svAmI bRhaspati hai, sasyoMke zukra, dalihana (dAla) kA budha, tela, rasa aura sugandhayukta padArthakA svAmI ravi hai aura bhaNDArameM rakhA huA dhAnya tathA cAvalakA svAmI maMgala hai // 135 // krayANakAnAM pRcchAyAM saumyA jJeyA mhaatmbhiH|| samarSa sabale lagne maharSamabale punaH // 136 // saM0 TI0-athopasaMharannAha-krayANakAnAM vastUnAm iyaM pRcchA saumyA jJeyA / kathamityAha-mahAtmabhiH samardhaM sabale lagne, maharghamabale, punaH samyak vinizcitya vAcyAmiti bhAvaH // 136 // . artha-kraya vikraya praznameM praznalagna balavAn ho to usa vastukI sastI aura lagna nirbala ho to maha~gI hotI hai, aisA mahAtmA logoMse kahA gayA hai // 136 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (97) saumyadRSTaM svAmidRSTaM saumyakendre yutaM shubhaiH|| sabalaM bruvate lagnamabalaM tvanyathA budhAH // 137 // __ saM0 TI0-etadevopadizati-saumyagrahadRSTaM bhavati athavA lagnAdisvAminA ca dRSTam athavA saumyagrahAH kendre bhavaMti athavA zubhagrahairyuktaM bhavati yallagnaM caivaMbhUtaM bhavati tadeva lagnaM sabalaM vate kathayati daivajJA iti zeSaH / tu punaH etasmAdanyathAbhUtaM lagnam abalaM vadantItyarthaH // 137 // iti RyANakArghadvAra. mekonatriMzam // 29 // artha-lagnakA balAbala isa prakAra jAnanA cAhiye ki, lagna zubha graha aura svAmIse dekhA jAtA ho tathA kendra (1-4-7-10) meM zubhagraha sthita hoM to lagnaM balavAna hotI hai isase viparIta arthAt pApagrahase dRSTa, kendrameM pApagraha hoM to nirbala kahAtI hai, aisA paNDitaloga kahate haiM // 137 // iti krayANakArghadvAram // 29 // mRtyurdharaNakaM nauzca phalena sadRzaM trayam // mriyate yena yogena tena yogena mucyate // 138 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ (98) bhuvanadIpakaH / kSemeNa nauH samAyAti mRtyuyoge samAgate // AmayAvI samriyate baddhaH zIghreNa mucyate 139 saM0TI0 - atha naumRtyubandhadvAramAha - ' yasmin lagne smare vyaye' ityAdizlokokko mRtyuyogo bhavati tadA vAcyaM dharaNakaM baddhaM muktaM bhaviSyati tathA nAvAgamanaprazne'pi prAgvat mRtyuyogo bhavati tadA kSemeNa naukA samAjAta iti vAcyam / parantu AmayAvino rogiNaH pRcchAyAM tu maraNameveti / baddhaprazne'pi mRtyuyoge sati baddhaH zIghraM mukto bhaviSyatIti zlokadvayArthaH // 138 // 139 // artha - aba tIsaveM dvArameM maraNa, bandhana aura naukAke praznameM vicAra likhate haiM-mRtyu, bandhana, naukAkA AgamanAdi ye tInoM phalase samAna haiM kyoMki, chabbIsaveM dvArameM rogaprazna meM jina yogoM se maraNa kahA hai, vehI yoga bandhana prazna meM hoM to bandhana se chUTatA hai aura naukA prazna meM hoM to naukA kuzalapUrvaka AtI hai parantu pUrvokta mRtyuyogoMmeM rogIkA prazna ho to maraNahI hotA hai // 138 // 139 // kSemAyAtaM vahitrasya buDanaM puvanaM jale // paNyavyavahRtau labdhirnAvipraznacatuSTayam // 140 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ skRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (99) saM0 TI0-vahitrasya pravahaNasyAgamanaM kSemAyAtam 1 jale buDanam 2 jale plavanam 3 jalamadhye vastulaMghanaM paNyAnAM pravaiNAgatayANakAnAM vyavahAre labdhibhiH 4 iti nauviSaye praznacatuSTayaM bhavatIti / / 140 // artha-naukAke sambandhase cAra prakArake prazna hote haiM-eka to nAvakA kuzalapUrvaka Agamana, dUsarA jalameM DUba jAnA, tIsarA vAyu Adise idhara udhara jala meM ghUmate rahanA, cauthA nAvameM AIhuI vastuse lAbha honA ye cAra prakArake prazna haiM // 14 // kSemAgamanapRcchAyAM mRtyuyogo'sti cettadA // kSemeNAyAti nauH paNyalAbho vyavahRto bhavet 141 saM0 TI0-Adyantaprazne' phalamAha-pravahaNasya kSemAgamanaprazne yadi pRcchAlagne prAmuktamRtyuyogo bhavet tadA vAcyaM nauH meNAyAti / tathA paNyavyavahAre lAbhaprazne prAgvadeva mRtyuyogaH syAttadAnIM tava vastuvyavahAre mahAlAbha eveti // 14 // / artha nAva Aneke praznameM tathA nAvameM AyIhuI vastuse lAbhapraznameM pUrvokta (chabbIsameM dvArameM kahehuye ) yoga hoM to kuzalaeka nAvakA AnA aura nAvameM AI huI vastukA vyavahAra karanese lAbha hotA hai // 141 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 100 ) bhuvanadIpakaH / nekSate lamapo lagnaM mRtipo nekSate mRtim // yAnapAtrasya vaktavyaM nizcitaM buDanaM tadA // 142 // saM0 TI0 - atha naubuDanamAha - yasmi~llagne lagnAdhipatiH lagnaM nekSate na pazyati tathA mRtyupo'STamasthAnapatirmRtyum aSTamasthAnaM na pazyati tadA vaktavyaM nizcayena potasya buDanameveote / atra vyatirekazlokaH / " lagnaM pazyati lagneza zichadraM mRtyupatiyadi / buDati tadA poto lAbho bhavati nizcitam " // 142 // artha - naukA DUbagaI yA AtI hai aise prazna meM praznalagnakA svAmI praznalagnako nahIM dekhatA ho aura praznalagna se AThaveM bhAvakA svAmI AThaveM bhAvako nahIM dekhatA ho to nizcaya naukA DUba gaI aisA kahanA cAhiye // 142 // lagnapASTamasthAnAdhipatirvA bhavedyadi // saptame kathayatyaMtarjale vApanikaM tadA || 143 // saM0 TI0-atha jalavApanikAmAha - praznasamaye lagnapo'STamasthAnapatirvA yadi saptame sthAne bhavettadA vaktavyaM jalamadhye vastuvApanicaiva bhaviSyati // 143 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtIkA - bhASATIkAsametaH / ( 101 ) artha - yadi prazna lagnasvAmI yA praznalagnase aSTamabhAvakA svAmI saptamasthAna meM ho to jalake bIca meM naukA bhramaNa kara rahI hai aisA kahanA cAhiye // 143 // nIcastho'stamito vA mRtyupatirnavamago ripukSetre || nIcovA bhavatiyadA vyavahRtalAbho bhavenna tadA 144 saM0 TI0 - atraiva prazne yadi mRtyupatinacakSetreSu gatastathA'staM gato vA san navame sthAne ripukSetre bhavati iti prakAra - trayeNa mRtyupatisambandhinA na lAbhaH athavA yatra kutrApi vartamAno mRtyupatiH svayaM nIco bhavati eka eva tadA vaktavyaM nAvAgatavastuvyavahAre lAbho na bhaviSyatIti // 144 // iti naumRtivandhanatrayadvAraM triMzam // 30 // artha-yadi aSTamasthAnakA svAmI nIcarAzimeM yA sUryake sAtha hokara praznalanase navama sthAnameM ho athavA kevala zatrugRha yA apane nIcarAzimeM hokara jisa kisI sthAnameM ho to usa vastuse lAbha nahIM hoya // 144 // iti naumRtibandhanadvAram // 30 // lagre yadiha vicAro bhavati navAMzakagatairya haistatra | bIjaM gurUpadezo laggranavAMzo'nyathAyuktam // 145 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 102 ) bhuvanadIpakaH / | saM0 TI0 - athAtItadinalAbhAdivicAradvAramAha-" zukro vA candramA vApi nekSate yadi paJcamam / tadA putrasya pRcchAyAM pumAn nAstIti kathyate // yadInduH zukrabhaumAbhyAM garbho vA vIkSyate yadA / tadA'sau jAyate putro nAtra kAryA vicAraNA // " iheti / atItadina phalaprazne yo vicAro lagne bhavati sarvo'pi tatkAla pRcchAlagne navabhAgIkRte vartamAnamaMzaM gRhItvA tatra svAMzastha grahairvicArya tadanusAreNAtItadinaphalaM vAcyam / na hyatra granthakAreNa navAMzakAnayanaM tatphalAdi coktamityAhabIjaM gopyaM bIjAkSararUpam iti yAvat / gurUpadezAdevAvagantavyam / anyathA gurUpadezaM vinA'yuktamevAmnAyAbhA vAt // 145 // --- artha - yahA~ ekatIsaveM dvArameM bItehue samaya meM lAbhAlAbhAdi kaisA huvA hai isakA vicAra likhate haiM - koI pUche ki, hamako gata samayameM kyA saba phala huvA hai? vahAM lagnaparase jo kucha vicAra anyapraznoMmeM pUrva kahe haiM so saba jisa navAMza meM graha hoM usIse vicAranA cAhiye parantu navazighara se phalAdeza kahaneke liye gurukA upadezahI bIja hai isaliye binA guruke upadeza se navAMzaphala kahanA ayukta hai // 149 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmtH| (103) tattanavAMzakagatAnkhecarAnnyasya taddine lagne // praSTuravadhAryagaNakairvAcyamatikAMtadinavRttam 146 // saM0 TI0-lagne prAgukte'pi bIjAkSararUpAmnAya iti yAvat vakSyamANo vA vicAro bhavati sa navAMzakagataihaistathA hi"navAMzo'rkasitajJAnAM satribhAgamahastrayam / nADayaH paJcadazaivendobhaume paJca dinAni ca / mAso jIve satribhAgastrayodaza ca vaasraaH| zanermAsatrayaM tryaMzo rAhormAsadvayaM punaH // " iti mArgaH / svaM navAMzarItyA iti. saMkrAMtidinagatalAbhAdivicAramAptakagrahairvivakSurAha-atItadinasya navAMzakairdaivajJairatItasya gatasya divasasyAtigatArthAdvartamAnA ye khecarA grahAstAn taddinalagne pRcchAlagne vinyasya kuMDalikAyAM vilekhyA ityarthaH / gaNakaidaivajJairatItasya gatasya divasasyAtikrAMtaM vRttaM tavaitallAbhahAnyAdikaM yAtamityAdirUpam avadhAya, praSTurvAcyam // 146 // ityatItadinalAbhAdidvAram // 31 // artha-praznakAlameM jo graha jisa navAMzameM hoM una sabako yathAvat likhakara bItehuye phalAdeza gaNitako jAnanevAle jyotiSI praznakartAko kaheM / yahA~ grahoMke navAMzabhogakI dinAdi saMkhyA likhate haiM-vahA~ ravi, zukra aura budha ye tInoM graha tIna dina aura bIsa ghaDI "Aho Shrut Gyanam
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ (104) bhuvanadIpakaH / / 3 / 20 meM eka navAMzakhaNDako bhogate haiM, candramA pandaraha15 ghaDImeM, maMgala 5 dinameM, bRhaspati eka mAsa teraha dina, bIsa ghaDImeM 1 / 13 / 20, zani tIna mAsa daza dina 3 / 10 meM,rAhu do mAsameM eka navAMzakhaNDako bhogatA hai, isI anusArase phalAdezameM vicAra karanA cAhiye / / 146 // ityatItadinalAmAdidvAram // 31 // lagnapatiryatrAMze pRcchAlagne tamaMzamAlokya // lagnAdhipAMzalagnAMzanAthayoIgyutisuhRttvam 147 // ___ saM0 TI0-atha lagnezAMzalAbhadvAramAha-pRcchAlagne lagnapatiyasminnavAMze bhavati tamaMzaM samyagavalokya :tato lagnAdhipatilagnanavAMzakanAthayodRSTiyuktatvaM suhattvaM ceti vicAraNIyamiti // 147 // artha-aba battIsaveM dvArameM lagnezaparase lagnAdi bhAvakI vRddhi Adike vicAra likhatehaiM-praznakAlika lagnake svAmI jisa navAMzakameM ho usa navAMzako acchI rItise dekhakara lagnasvAmI jisa navAMzameM ho usa navAMzake svAmI aura lagna jisa navAMzameM ho usake svAmI ina donoMkI paraspara dRSTi yoga aura mitratAko vicAranA cAhiye // 147 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (105) yatra syAttatra bhavetsuMdaratA tanudhanAdibhAveSu // yAvallagnAdhipateraMzakAlaH sa kAlazca // 148 // __ saM0 TI0-tataH kimityAha-yatra 'tanudhanAdiSu lagnAMzezAdhipatirvA bhavati tatra tanvAdisthAneSu suMdaratA bhavatItyAhayAvaditi / lagnapateryAvadavasthitikAlaH aMzAdhipatezcAvadhikAla iti // 148 // __artha-jisa lagnAdi bhAvoMmeM lagnasvAmIke aMzasvAmIkI aura lagna. navAMzasvAmIkI dRSTi, yoga aura mitratA ho usa bhAvakI vRddhi hotI hai / parantu kitane kAlataka usa bhAvakI vRddhi rahegI ? isake liye vicAra hai ki, lagnapatikA jo navAMza hai usa navAMzatulya kAlaparyanta vRddhi kahanI cAhiye // 148 // saMcAryo'sau tAvadyAvat pUrNA bhavanti te bhAvAH // mAsaphalaM saMpUrNa jAtaM lagnAdhipAttadidam // 149 // ___ saM0 TI0-tato'pi kimityAha-saMcArya iti / sa lagnapati. raMzAdhipatizca tAvaddhanAdisthAneSu saMcAryoM yAvaddhanAdayo bhAvAH pUrNA bhavanti / yatra sthAne lagnAMzAdhipayodRSTiH saMpUrNA yuktatvaM mitratvaM vA syAt tadA tasya sthAnasya saMkhyayA mAsasaMkhyayA "Aho Shrut Gyanam
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ (106) bhuvndiipkH| vaktavyati dvitIyaphalam // 149 // iti lagnezAMzalAbhadAraM dvAtriMzam // 32 // artha-lagnasvAmI aura lagnAMzasvAmIko taba taka una dhanAdi bhAvoMmeM calanA cAhiye jabataka ki ve dhanAdibhAva pUrNa hoM aura jisa sthAnapara lagneza aura aMzezakI dRSTi Adi ho usa sthAnatulya saMkhyAke mAsameM kAryasiddhi Adi kahanA cAhiye // 149 // iti lagnezAMzalAbhadvAram // 32 // dreSkANe yatra lagnaM syAdvAviMzatitame ttH|| dreSkANe yadi lagnezaHpRcchAyAM tanmRtidhruvam 150 saM0 TI0-atra dreSkANAdidvAramAha-dreSkANeti / yatra dreSkANe lagnatribhAgarUpe lagnaM bhavati tasmAllagnAvAviMzatitame aSTame sthAne dreSkANe yAda lagnAdhipatirbhavati tadA rogiNaH pRcchAyAM dreSkANAnusAreNa mRtirmaraNaM vAcyam // 150 // artha-aba teMtIsaveM dvArameM dreSkANAdi phala likhate haiM yadi prazna. lagnake dreSkANase bAIsaveM dreSkANameM praznalagnasvAmI ho to rogapraznameM maraNa kahanA cAhiye // 150 // lanapo mRtyupazcApi lagne syAtAmubhau yadi // sthitau dreSkANa ekasmistadA mUrtinirAmayA 51 "Aho Shrut Gyanam"
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATIkAsametaH / ( 107 ) saM0 TI0 - lagnapatistathA'STamasthAnAdhipatiryAda ubhAvapi lagne syAtAM kathaMbhUtau ekasminneva dreSkANe sthitau tadA rogiNaH pRcchAyAM mUrtinIrogeti vAcyam // 151 // artha - lagnasvAmI aura aSTama bhAvake svAmI ye dreSkANa meM hoM to rogaprazna meM zarIra niroga cAhiye // 151 // donoM lagna meM ekahI hogA aisA kahanA lagnapo mRtyupazcApi mRtyau syAtAmubhau yadi || sthitoMdreSkANa ekasmistadAmRtyurna saMzayaH 152 saM0 TI0 - lagnapa iti | lagnapo lagnezaH mRtyupo'STamasthAnAdhipaH etAvubhau praznalagnAdaSTamasthAnagatau ekadreSkANasthitauM yadi bhavatastadA rogiNo mRtyurvAcyaH atra saMzayo na, budhairiti zeSaH // 152 // artha - yadi lagnasvAmI aura aSTama bhAvake svAmI ye donoM aSTamabhAvameM sthita hoM aura ekahI dreSkANa meM hoM to avazya mRtyu hotI hai isameM sandeha nahIM // 152 // lagnapo lAbhapazcApi lAbhe syAtAmubhau yadi || sthitaudreSkANaekasminpraSTubhastadAdhruvam 153 "Aho Shrut Gyanam"
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 108 ) bhuvanadIpakaH / saM0TI0 - lagnAsvAmI ekAdazasthAnasvAmI lAbhe ekAdaze ubhau dvau yadi syAtAm ekasmindreSkANe sthitau tadA praSTudhuvaM nizcayena lAbha syAt // 153 // artha-lAbhaprazna meM yadi lagneza aura gyArahaveM bhAvakA svAmI ye donoM lagnase 11 veM sthAnameM eka hI dreSkANameM hoM to praznakarttAko nizcaya lAbha hotA hai // 153 // lagnapaH putrapazcApi putre syAtAmubhau yadi / sthitau dreSkANa ekasminputraprAptistadA bhavet // 9 saM0 TI0 - lagnAsvAmI putrasthAnasvAmI ubhau tau dvau yadi sutasthAne syAtAm ekasmindreSkANe sthitau tadA putraprAptibhavet // 154 // artha-yadi santAna prazna meM lagnasvAmI aura paJcama bhAvake svAmI ye donoM paJcama bhAva meM ekahI dreSkANa meM hoM to putraprApti hotI hai // 154 // evaM dvAdazabhAveSu dreSkANaireva kevalaiH // budho vinizcitaM brUyAdbhAveSvanyeSu nispRhaH 155 // saM0TI0 - evaM pUrvoktaprakAreNa dvAdazabhAveSu kevalairdeSkANairevaM nizvayaM brUyAdbudhaH paMDitaH, anyeSvapi pRcchArthe vicAraNIyamityarthaH // 155 // "Aho Shrut Gyanam" *
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATIkAsametaH / ( 109) artha - isI rIti se bArahoM bhAvoMmeM kevala dreSkANase phalAdeza nizcayase paNDita kahe // 155 // praznakAle saumyavargo yadi lagne'dhiko bhavet // grahabhAvAnapekSeNa tadA''khyeyaM zubhaM phalam 156 // saM0 TI0 - yasminpraznakAle saumyavargo lagne'dhiko bhavet / ko'rthaH ? yasmilagne saumyagrahANAM dreSkANanavAMzAdayo vargA eka balavattvenAdhikabhAvaM bhajate ityarthaH / tadA zubhaM phalamAkhyeyaM kathanIyamityarthaH // 156 // artha-yadi praznakAlika lagna meM zubhagrahoM ke varga adhika hoM to graha aura bhAvAdi vicAra vinAhI zubha phala jAnanA cAhiye // 156 // praznakAle krUravargo lagne yadyadhiko bhavet // azubhaM phalamAkhyeyaM grahApekSAM vinA tadA // 157 // saM0 TI0 - yasminprane krUravargo'dhiko bhavet krUrA eva lagne bahavo bhavatItyarthaH / tadApi grahabhAvAdyapekSAM vinA'pyazubhameva phalaM vaktavyamiti // 157 // iti dreSkANAdidvAraM trayastriMzam // 33 // artha-yadi praznakAlika lagnameM pApagrahoMke varga adhika hoM to grahAdi vicAra vinAhI azubha phala kahanA cAhiye // 157 // iti dreSkANAdidvAram // 33 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 110 ) bhuvanadIpakaH / mUrtI chidre dvAdaze'rko vyaye karmaNi bhUsutaH // SaSThatyAdyASTamazcaMdro vyayAste zeSakhecarAH 158 // kSetrAdhipAkAzadevIzAkinyAdyAzca devatAH // devadoSAM budevAtmavyaMtarAmiharAdayaH // 159 // saM0 TI0 - atha doSajJAnadvAramAha-mUrtI lagne chidre'STamasthAne dvAdaze vA'rkaH sUryo bhavati, tathA dvAdaze karmaNi dazame sthAne bhUsuto maMgalo bhavati, tathA SaSThe, aMtye dvAdaze, Adye mUrtI, aSTame ca eteSu sthAneSu yadi candro bhavati, tathA vyaye dvAdaze aste saptame zeSakhecarA apare grahA bhavaMti / kiM tat ityAhakSetrAdhipeti / yadi 1 / 8 / 12 sthAne ravirbhavati tadA kSetrapAlasya doSaH / yadi 1 / 6 / 8 / 12 candro bhavati tadA''kAzadevatAdoSaH / yadi 10 | 12 maMgalo bhavati tadA zAkinIdoSaH / yadi 12 / 7 budho bhavati tadA vanadevatAdoSaH / yadi 12 / 7 gururbhavati tadA devadoSaH / yadi 12 17 zukro bhavati tadA jaladevatAdoSaH / yadi 12 / 7 zanibhavati tadA AtmadoSo vRSTyAdi / yadi 12 / 7 rAhurbhavati tadA tAMtikAdisvakIyagRha devatAdidoSo vAcyaH / pAThAMtarenAha - " vaha 3 ke 9 dvAdaze 12 SaSThe 6 lagnAtpApagraho "Aho Shrut Gyanam"
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (111) __ yadi / hato gade jale zastre tasya doSaH kulodbhavaH // 1 // caMdre devyo ravau devAnbhaume svakulagotrajAn / budhe vicitrajanito doSaH syAtkarmasaMbhavaH // " ityAdi // 158 // 159 // iti doSajJAnadAraM catustriMzam // 34 // __ artha-aba cautIsaveM dvArameM doSajJAna likhate haiM-yadi lagna AThaveM, bArahaveM sthAnameM ravi, bArahaveM aura dazaveMmeM maGgala, chaThe, bArahaveM. lagna aura AThaveM bhAvameM candramA. aura zeSa ( budha, bRhaspati, zukra, zani, rAhu ) graha hoM to kramase kSetrapAla, AkAzadevI, zAkinI Adi vanadevatA, devatA jaladevatA, Atma ( svakIya ) aura pretAdikoMkA doSa kramase jAnanA cAhiye / arthAt 1-8-12 meM ravi ho to kSetrapAlakA doSa, 12-10 meM maGgala ho to AkAzadevIkA doSa, 6-12-1-8 meM candramA ho to zAkinIdoSa, 12-7 meM budha ho to vanadevatA aura isI 12-7 meM bRhaspati ho to devatA, zukra ho to jaladevatA, zani ho to AtmadoSa, rAhu ho to pretadoSa jAnanA cAhiye // 158 // 119 // __ iti doSajJAnadvAram // 34 // yadIdurdinacaryAyAM zubhaH syAdudayAstayoH // zreyAstadA'vagaMtavyaM sakalo'pi hi vaasrH160|| "Aho Shrut Gyanam"
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ (112) bhuvndiipkH| saM0 TI0-atha dinacaryAdvAramAha-nRpAdInAM dinacaryA prazna ko'rthaH ? rAjAdiH kazcinnaraH pRcchati adya dinamadhye mama zobhanamazobhanaM vA bhaviSyatIti tadA yadi caMdra: udayAstayoH arthAdudayakAle'stakAle ca zubho bhavati tadA sa sarvo'pi vAsaraH zreyAn kalyANamaya eva jJeyaH // 160 // artha-aba patIsaveM dvArameM dinacaryA ( rAjA AdikoMke pratidinameM zubhAzubha phalakA jJAna) likhate haiM yadi koI pUche ki, Aja hamako zubha phala hogA yA azubha ? tahAM yadi udaya aura asta ina donoM samayameM candramA zubha ho to sampUrNa divasa zubha jAnanA cAhiye // 160 // rAho vAtha kuje krUre parasminnapi khecare // aSTabhe svagRhe caiva dine candre'sinA vadhaH // 161 ___ saM0 TI0-kuzalatAdipRcchAlagnAdyadyaSTamasthAne rAhumaMgalo vA'nyo kA RraH svakSetragato bhavati tasminneva ca dine tatraivASTamasthAne candro bhavati tadA vAcyaM tasmin dine khaGgAdinA vadho bhaviSyati // 161 // artha- yadi koI pUche ki maiM Aja kuzalase rahU~gA yA nahIM ? tahAM rAhu yA maGgala athavA anyabhI koI pApagraha aSTamasthAnameM svarAzikA ho aura candramA bhI aSTama ho to khaDga ( talavAra Adise mRtyu kahanA cAhiye // 161 // "Aho Shrut.Gyanam"
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (113) daMturavadanaH kRSNo vijJeyo rAhudarzane prANI // SaSThe'STame ca jIva-kathayati ca sannipAtarujam 162 ___ saM0 TI0-atraiva ca janmakAlasvarUpamAha-janmarAzau vartamAno rAhuryadi pUrNadRSTayA janmalagnaM pazyati vA praznakAle praznalagnaM pazyati tadA vaktavyam ayaM bAlako vA janaH daMturaH pralaMbadataH sa tathA kRSNavarNazca vartata iti / tathA janmakAlalagnAtpraznakAlalagnAdvA SaSThe'STame vA sthAne jIvo bhavati rAhurvA'tha dinacaryAyAmaSTame sthAne svagRhe meSa meSAMze, vRSe vRSAMze zukro, mithune mithunAMze budhaH evaM yoge dvitIyo rAhubhImo vA evaM sati yadi dinacaryAyAM candrastatrAsti tadA paMcadazaghaTImadhye khaDgaprahArAmriyate candraM vinA'pyatra yoge khaGgAhAro na tu candraM vinA mRtyuH aparakhecaraH svakSetre tadaMze candro rAhubhaumayoranyatareNAriyuktaH kAryakArIta rahasyam // 162 // iti dinacaryAdvAraM paJcaviMzam // 35 // ___ artha-aba janmalagna tathA praznalagnaparase svarUpa likhate haiM yadi lagnapara rAhukI dRSTi ho to manuSya baDebaDe dAMtavAlA kRSNavarNa hotA hai aura chaThe yA AThaveM sthAnameM bRhaspati ho to vaha manuSya sannipAtase yukta hotA hai // 162 // iti dinacaryAdvAram // 35 // "Aho Shrut Gyanam"
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ (114) bhuvanadIpakaH / pRcchaMtyAH pitRmandire pitRgRhAbhijJAkSaraM gurviNI patyuzcApi tadIyamaMdiragataM guA abhijJAkSaram // zujArabdhadinavyavasthitatithIndattvAunazcidhuvAn bhAgavahnibhirekakenatanayodAbhyAM sutA khena khm|| ___ saM0TI0-atha garbhAdipraznadAramAha-tatra pitRmandire pituguhe sthitAyA guAH garbhiNyAH prazne pitRdhRtanApAkSarasaMkhyAyAstathA patyuH svAmino nAmAkSarasaMkhyAyAzcaikyaM kAryam / atha patyumaidire guAstadgRhanA pAkSarasaMkhyApatinAmAkSarasaMkhyayoraikyaM kArya, punaH tasmin ' zuklArabdhati zuklapatipadamArabhyAmAvAsyAMta * yAvadartamAnatithyaMkasaMkhyAM dattvA munIzca dhruvAn saptadhruvakAn dattvA vAhibhi 3 rbhAgaM dattvA ekazeSazcettanayo, dvAbhyAM zeSAbhyAM sutA, khena zUnyena khaM zUnyaM, goM galati jAto vA vinazyati / tathA-"viSamasthiteSvekAkI putrajanmapradaH zaniH / rAhuyuktastu tatkAlaM viddhaH kAlena mRtyudaH // 1 // paJcamAMkapramANena paJcamAdhipato'thavA / mAsajJAnaM tadA vAcyaM grahayugdRSTito vazAt // 2 // yadIdurbhAmazukrAbhyAM garbho vA vIkSitaH zubhaiH / tadA'sau janayet putra nAtra kAryA vicAraNA // 3 // zukro vA candramA vA'pi nekSate "Aho Shrut.Gyanam"
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (115) yadi paJcamam / tadA putrasya pRcchAyAM na putro'stIti kathyate // 4 // " // 163 // ___ artha-aba chattIsaveM dvArameM garbhapraznAdi likhate haiM-yadi garbhiNI strI pitAke gRhameM ho to pitAse dhArita nAma aura svAmIke gRhameM ho to sazurAlakA nAma grahaNakarake jo akSara saMkhyA ho usameM svAmIkI bhI nAmAkSarasaMkhyA milAve kira zuklapakSakI pratipadAse lekara pUchaneke dinameM jo tithi ho vahAM taka ginakara joDa de phira sAta dhruvAbhI joDa de yogAGkameM tInakA bhAga de, eka zeSa bace to putra, do baceM to kanyA, zUnya zeSa bace to garbha zUnya kahanA arthAt garbha girajAyagA athavA utpanna hone parabhI usa garbhakI santatikA nAza hogA aisA kahanA cAhiye // 163 // ekasminprakRtiH zubhenasahitesaukhyAtireka-kSapA. nAthena zrutiradbhutA prasarati krUreNa piiddodbhvH|| zukra saptamage striyAH patigataM putrAdikaM vA padaM pRcchaMtyAHsuratasthitAvanubhavovAcyo'STamasthepica ___ saM0 TI0-atha patigataM putrAdikam arthAt putrAdikaviSayaM, vA padaM sthAnAdikaM pRcchaMtyAH striyAH praznakAle ekasmin zukra saptamage tadA prakRtiH svabhAvo na vizeSaH kazcidapi vAcyaH, zubhena guruNA budhena vA sahite zake "Aho Shrut Gyanam"
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ (116) bhuvanadIpakaH / saukhyAtirekaH sukhAdhikatvaM, kSapAnAthena sahite zukre sAta adbhutA zrutiH khyAtiH prasarati vistAratAM yAti / kareNa maMgalarAhuzanInAmanyatamenApi sahine pIDodbhavaH saukhyAbhAvaH, evaM suratasthitau maptamasthe zukre yo'nubhavo vicAraH kRtaH so'STamastha'pi vicArya ityarthaH // atha kiyato vizeSAn darzayati-" lagnAdhipe hyavinaSTe na bubhukSA maMgale sUrye / asRcchidre caMdrasato cetmahajo'tisAra AkhyAtaH // 1 // chidra bhaumAsa cedadhirodrekazca pittajodekaH / sitabhaumau balahIno sakrazanidhiogaH // 2 // sannipAtarunaM kuryAtsa RrazcebRhaspatiH / strIprazne chidage bhaume vinaSTaM yonidUSaNam // 3 // zatruprazne tu SaSThezo mUrtI vA'stividhustathA / yadyanya: SaSThagaH kheTaH zatroH pakSakaraH sa tu // 4 // atra bhATakapRcchAyAM lagnezo bhATakapradaH / saptago bhATakagrAhI bhATakotpattikRnabhaH // 5 // caturthamavasAnaM syAdeSu saumyagrahaH zubham / vyaste vyasta suhRcchatrumavasthityAdyasarvataH // 6 // " // 164 // artha-yadi koI strI svAmIsambandhI yA putrasambandhI yA sthAna. prApti sambandhI prazna kare to praznalagnase saptamasthAnameM eka hI zukra ho to jaisA hai vaisAhI rahegA arthAt koI sthAna Adi nahIM prApta kara sakegA aura yadi zubhagraha bRhaspati budhase yukta zukra saptamameM ho to sukhakA Adhikya hotA hai aura candramAse yukta ho to saMsArameM bahuta "Aho Shrut Gyanam"
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (117 ) kIrti phaile tathA pApagrahase yukta ho to pIDA ( kleza ) se yukta jIvikA mile, yahAM jaise saptama sthAnapara se vicAra kiyA hai vaisAhI aSTama sthAnaparase bhI vicAra karanA cAhiye // 164 // turtha pazyati turyapo'sti nihitaM kare'pi tasminbhavennaprAptiHkhalu khecare ca sadadhiSThAnaM tadidau sthite|| svAmiprekSaNavanite'pi ca tadastitvaM na tadvArSike lAbhazcandrayugIkSaNena rahitaM pUrNa ca caMdrekSaNam 165 __saM0 TI0-ekaikAkinyapi turyepi caturthAdhipatI turya caturtha sthAnaM pazyati nihitamasti nidhAnamastIti vAcyam / krUre ca tasmin caturthAdhipe krUre turtha pazyati sthite vA'sti nihitaM paraM tasya na prAptinaM bhvedityrthH| khecare'nyasminsUryaprabhRtikagrahe tatra sthite vA nihitaM nidhAnaM sadadhiSThAnaM sAdhiSThAyakamasti tathA svAmiprekSaNavarjite'pi turthe nApi dRSTe caturthe indau candramasi tatra vA sthite vIkSite vA nIce vA'stamite vA tadastitvam tasya nihitasyAstita vAcyam / paraM candrayugIkSaNena rahite turthasthAne lAbhasthAne vA iti vizeSaH / candrayogapUrNekSaNena vinA tadvArSike na lAbhaH pUrNa ca candrekSaNaM nidhAnaprAptau // 165 // ___artha-koI pUche ki, amuka sthAnameM gADA dravya hai yA nahIM ? vahA~ caturthabhAvakA svAmI cauthe sthAnako dekhatA ho to dravya hai aisA kahanA aura yadi caturtha sthAnapara pApagrahakI bhI dRSTi Adi ho to dravya hai "Aho Shrut Gyanam"
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 118 ) bhuvanadIpakaH / parantu prApti nahIM hogI aisA kahanA, tathA caturtha sthAnameM koI bhI graha ho to dravya uttama pAtrAdikameM kahanA aura yadi cauthA sthAna apane svAmIkI dRSTise varjita ho to bhI yadi candramA cauthe sthAnameM ho to dravya kahanA aura candrakI dRSTi yoga Adi nahIM ho to eka varSake pIche lAbha kahanA, kAraNa ki, candramAkI dRSTi pUrNa vicAra karanA cAhiye // 165 // yogestitvavidhAyakehimarucinace vinaSTo'pivADamAvAsyAnikaTasthitopikathitaH prAjJaiH pramANaMtathA / lAbhe candrayugIkSaNena bhavataH saumyasyate stastadA varSenyatranidhigrahAya sudhiyA kAryaH prayatnomahAn // saM0 TI0 - candradRSTiH pUrNA vAcyA ata evAha-yogestitvavidhAyake nidhAnAstitvadarzake prAguktepi yoge himarucirvinaSTo'thavA'mAvAsyAnikaTasthopIti spaSTam / tadA prAjJaH pramANaM nidhiprAptaye udyamo na kAryaH sRtaM sampUrNa jAtamiti kathitaM bhaNitaM, tathA lAbhe ekAdazabhavane candrayugIkSaNe na, candrasaMyogadRSTI na bhavataH / evaM saumyasyAnyasyaH grahasya te saMyogadRSTI bhavataH tadA varSe'nyatra praznavarSAnaMtare varSe nidhigrahaNAya prayatnaH kAryaH // 166 // " artha - yadi pUrva kahe anusAra dravya honekA yoga ho aura caMdramA nIcameM ho, naSTa ho athavA amAvAsyAke nikaTameM ho to dravya nikA "Aho Shrut Gyanam"
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNskRtttiikaa-bhaassaattiikaasmetH| (119) laneke liye udyama nahIM karanA cAhiye, isI taraha gyArahaveM sthAnameM caMdramA yukta na ho aura dekhatA bhI nahIM ho aura anya zubhagrahoMkAyoga dRSTi hoM to eka varSake pIche dravya nikAlanekA yatna kare // 166 // jAyAsthAnasya bhAvA na bhRgusutamRte no zani dharmabhAvA 9 no sUrya karma 10 bhAvA na budhahimakarau lAbha 11 bhAvA bhavaMti // vidyAsthAnasya bhAvA 5 na guru 6 mavanijaM 7 tAtanisthAnabhAvA neMduM mRtyuna sarve 12 na ca tanathapadaM 5 bhArgavaM zvetarazmim // 167 // __ saM0 TI0-bhRgujam Rte vinA jAyAsthAnasya bhAvA ityAdipadatrayasya indu vinA na mRtyustaca prAguktameva na kevalaM mRtyurapare sarvepi vA indaM vinA na syuH| zukraH bhaagH| zvetarazmi caMdraM vinA na ca tanayapadaM saMtAnaM syAditi / etacca kAvyoktagrahaparivijJAnaM na syAditi teSAM parijJAnAya kAraNamAha / "divasaHbhuktanADyo dhiSNyahatA bhuktibhAjitA labdham / bhuktaHyutaM sAMpratadhiSNyaM zeSAMzakA grahabhAgyAH // 1 // " vyAkhyA-yadA nakSatraM lagati tadA divasaHbhuktaghaTikAH dhiSNyahatAH saptaviMzati 27 guNAH, bhuktanakSatrasya samastabhuktya SaSTihInayA'dhikayA vA vibhAjitA vibhAge yallabdhaM tadbhuktayutam / AdityacandrakujAdibhiH yAnyazvinyAdIni nakSatrANi "Aho Shrut Gyanam"
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ (120) bhuvanadIpakaH / bhuktAni tairbhuktakSaiH saMgataM sAMpratadhiSNyamazvinyAdipunargaNanAyAM vartamAnikaM nakSatraM syAt / zeSAMzA bhogyAH, yallabdhaM tadatItanakSatraM zeSAMzA bhujyamAnanakSatrabhogyAMzAH / udAharaNam-adyAzvinInakSatrasya gataghaTI 4 saptaviMzatiguNanayA 108 SaSTi60 bhAge labdhaM 1 zeSAMzAH 48 tato'zvinyAdiravibhuktaH dvAdazasaMyutA 12 aikye jAtA 13 iti trayodazAzcinyAdiRkSANi caturdazacitrAdhiSNyasyAMzAH 48 vartate / evaM caMdrabhuktyA'zvinyAdadhiSNyaM 27 yuta aikye jAtaM 28 tataH saptaviMzatigatA azvinInakSatramapi bhuktaM bhujyamAnabharaNyaMzA 48 vartate / evamanyeSvapi graheSu jJeyam / ete nakSatrasya SaSTiSu ghaTiSu bhuktau nakSatraM prAMte ghaTI 3 nava.9 palAni bhAgaH etatparijJAya navAMzakalpanayA grahAnparijJAya jAyAsthAnasya bhAvA ityAdi vicAraNIyam / etaca grahANAM viSAdaharSasthAne parijJAnaM vinA na syAditi vRttikArastamjJAnArthaM zlokAnAha-" saSaSThaM dvAdarza lagnAdvakritostamitobhragAkarAkrAMtAdinA naSTo nIcasyo mitranIcagaH // 1 // sUryasyAgramavAtrAhormukhe pucche'ya vA sthitH| svagRhAtsaptarAzistho grahaH kAryakaro nahi // 2 // " yugmam / "ekarAzau site pakSe candro neSTaH kujekSitaH / kRSNa pakSe zazI mandayuktaH zreSThazca nssttdH|| 3 // " atha caturdhA grahANAM harSasthAnAnyAha-lagne budhaH zazI vahnau 3 SaSThe bhaumaH6 kalatragaH / zukro navamagaH sUryoM 9 lAbhe jIvaH 11 zaniLaye 12" // 167 // "Aho Shrut Gyanam".
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATIkAsametaH / ( 121 ) artha- strI bhAva ( saptama ) kA vicAra zukra vinA nahIM hotA hai aura zanaizvara vinA dharma ( navama ) bhAvakA vicAra nahIM hotA hai sUryake binA karma ( dazama) bhAvakA vicAra nahIM hotA hai, budha aura candramA vinA lAbha ( ekAdaza ) bhAvakA vicAra nahIM hotA hai, bRhaspati ke vinA vidyAbhAva ( paJcamasthAna ) kA vicAra nahIM hotA hai, maGgalake vinA pitRsthAnakA vicAra nahIM hotA hai, candramAke vinA mRtyu aura anyabhI sabhI bhAvoMkA vicAra nahIM hai arthAt candrabala sabhI bhAvoM meM dekhanA mukhya aura zukra tathA candramA vinA putra ( paJcama ) bhAvakA vicAra nahIM hotA hai arthAt jo graha jisa sthAnakA kahA hai usakA yoga dRSTise usa bhAvakI vRddhi anyathA hAni hotI hai // 167 // lagnaM 1 candro'sti yasmi 2 stadatha dinamaNiyaMtra 3 tadyatra jIvastannIco'staMgato vA na yadi suragururvatazcettadAdyam 4 // vit 1 kAvya 2 kSmAMgajAnAM 3 bhavati kila balI yastrayANAM tadIyaM daurbalyaM yatra mandastadapi ca na balI ziSTayoryastadIyam // 168 // saM0 TI0 - pracchakasya velAyAM tAtkAlikamuditaM lagnaM nirIkSaNIyam 1, dvitIye prazne yasminbhAve candro'sti taM bhAvamAdau kRtvA nirIkSyam 2, tathA tRtIyaprazne yatra sthAne suurystmaad| "Aho Shrut Gyanam"
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ (122) bhuvndiipkH| vidhAya dRzyam 3, taccaturthapraznavelAyAM yatra bRhaspatiH syAtadAdyam Adau karaNIyam 4, paraM sa nIcAstaMgato vakritopi na syAttadA, tadanaMtaraM paJcame prazne vikAvyakSmAMgajAnAM bhavati kila balI yastadIyaM krameNa, budhazukramaMgalAnAM madhye balavAn yo yatra sthAne tadIyamAdyaM karaNIyam 5, SaSThe prazna zaniH sa zaniH nirbalazcettadA ziSTayoH prAguktayorbudhazukrayoH zukrabaMgalayorbudhabhaumayormadhye yo balI balavAMstadIyasthAnamAyaM karaNI. yam / evaM SaT praznalagnAni // 168 // artha-aba eka samayameM aneka praznoMkA uttara karanekA prakAra likhate haiM-prathama praznameM lagnaparase vicAra karanA cAhiye, dvitIya praznameM jisa rAzipara candramA ho usa rAziko lagna kalpanA kare, tIsare prazyameM ravi jisa rAzimeM ho usIko lagna kalpanA kare, cauthe praznameM guru jisa rAzimeM ho usI rAziko lagna kalpanA kare parantu yadi guru nIca, asta aura vakrI na ho to / isake anantara paJcama praznameM budha, zukra maMgala inameM jo balI ho usa grahake sthAnako lagna kalpanA kare, chaThe praznameM zanaizcara jisa rAzimeM ho usI rAziko lagna mAne parantu yadi zani nirbala ho to pUrva kahe ( zukra, budha, maMgala) meMse jo do avaziSTa haiM unameMse jo balI ho usakI rAziko lagna kalpanA kare // 168 // evaM SaTpraznalagnAnyathaca SaDaparANyevameSAM dvitIyAnyetenaivakrameNa sphuTamidamuditaMdvAdazapraznalagnam // "Aho Shrut Gyanam"
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtaTIkA - bhASATIkAsametaH / ( 123 ) eteSAM dvAdazAnAmapi ca dhanapaderdvAdazadvAdazaivaMtAtayastathAnyairapi sakalamidaM pUrNamabdhyagdhicaMdvaiH / grahabhAvaprakAzAkhyaM zAstrametatprakAzitam // lokAnAmupakArAya zrI padmanabhu pUribhiH // 170 // saM0 TI0 - atharveSAM prAguktAnAM pagNAM sthAnAni arANi praznalagnAni syuH etenaiva krameNa sphuTamidamuditaM dvAdazaznalanameteSAM dvAdazAnAmapi dhanapadairdvAdazabhiH dvAdazaznalanAni syuH / evameSAM dvAdazAnAM tArtIyakaistRtIyasthAnadvaideizazna uzAni syuH / evamanyairapi eteSAM prAgukAnAM dvAdazAnAM caturthasthAneMdradazapraznalagnAni / evaM niSpadyamAnadvAdaza painala bhairabdhyabdhicandraizcatuzcatvAriMzadadhikazatasaMkhyaiH prazna lagnairidaM jagatsarvamapi pUrNa, candrazabdo maMgalasyo yadvA bahujanapRcchAyAM keMdracatuSkAcca, paNapharacatuSkam | ApoklimavatuSkaM nirdiSTaM, jinacarendreNa tAjikena ca candro grahANAmupari bhrAmayet / ayamarthaHpUrvamuditalagnena nirNayaH 1 pazupasya grahasya candro milAta tasmAdbhAvAttRtIyanirNayaH / ityAdi jJeyam / asmin zAstre munyazilAdiyogacatuSTayasya prAmuktasya vyAkhyAnAya zlokAnAha - " tithe 15 sUrye 12 gajaiH 8 sapta 7 nava 9 parvata 7 9 zakaiH // sUryAAdirekarA zisyaH zIghraprazne sthire grahe // 1 // parasya mandaveTasya dIptairmuyazilaH smRtaH / zIghro'lpAMzai * "Aho Shrut Gyanam"
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 124) bhuvanadIpakaH / dhanairmandaidRSTaH sevetthazAlakaH // yugmaM pazcAtpuraH zIghramekarAzI tathA dRzi / prAgvajjAte bhavedyogo madhyago musariHphakaH // mitho dRzaM vinA kheTAvayAMtaH zIghrago grahaH " // 169 // 10 // iti garbhAdipraznadvAraM SatriMzam // 36 // parya-isI gatise (pUrvazlokameM kahe anusAra) chaH lagna kalpanA karanI, phira isase bhI adhika prazna vicArameM pUrva kahe huye chaH sthAnoMse anya jo chaH haiM unameM kramase balAbala vicArakara kalpanA karanI, isI prakAra eka lAparase bAraha prakAroMke praznalagna kalpita hote haiM, isI prakAra dhanasthAnase bAraha, phira tRtIya sthAnase bAraha, evam ekasau cauvAlisa lagna kalpita ho sakate haiM // 169 // zrIpadmaprabhusUri nAmaka AcAryadvArA lokoMke upakArake liye yaha grahabhAva prakAzanAmaka ( bhuvanadIpaka ) zAstra prakAzita kiyA gayA hai // 17 // ita mithilAdezAMtargatakanigAmagrAmanivAsizrIbabuyezarmAtmaja zrIbaccUzarmakRtabhASATIkA samAptA / samApto'5 grnthH| pustaka milanekA ThikAnAgaGgAviSNu zrIkRSNadAsa, khemarAja zrIkRSNadAsa, "lakSmIveGkaTezvara" sTIm-presa, "zrIveGkaTezvara" sTIm-presa. kalyANa-bambaI. | khetavADI-bambaI. "Aho Shrut Gyanam"
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinazAsanA jaya ho !!! II zrI gautamasvAmIna namaH | | zrI sudhamasviAmIne nama: || jinazAsananA aNagAra, kalikAlanA zaNagArA pUjya bhagavaMto ane jJAnI paMDitoe zrutabhaktithI prerAIne vividha haratalikhita graMtho parathI saMzodhana-saMpAdana karIne apUrvajahematathI ghaNA graMthonuM varSo pUrvesarjanakarelache ane potAnI zakti, samaya ane dravyano savyaya karIne puNyAnubaMdhI puNya upArjana karela che. kALanA prabhAve jINa ane lupta thaI rahelA ane alabhya banI jatA mudrita graMtho paikI pUjya gurudevonI preraNA ane AzIrvAdithI sa.2005mAM 54 graMthono seTa naM-1 tathA .2006mAM 36 graMthono seTa nI 2 skena karAvIne maryAdita nakala prInTa karAvI hatI. jethI ApaNo zrutavAraso bIjA aneka varSo sudhI TakI rahe ane abhyAsu mahAtmAone upayogI graMtho saraLatAthI upalabdha thAya, pUjyA sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtonI preraNAthI jJAnakhAtAnI upajamAMthI taiyAra karavAmAM Avela pustakono seTa bhinna-bhinna zaheromAM AvelA viziSTa uttama jJAnabhaMDAronI bheTa mokalavAmAM AvyA hatA. A badhAjapustako pUjya gurubhagavaMtone viziSTa abhyAsa-saMzodhanA mATe khubajarurI che ane prAyaH aprApya che. abhyAsa-saMzodhanA jarUrI pustako sahelAIthI upalaLaLanI tImaja prAcIna mudrita pustakono zruta vAraso jaLavAI rahe to zubha AzayathI A thono jIrNoddhAra karela che. judA judA viSayonA viziSTa kakSAnA pustakono jIrNoddhAra pUjya gurUbhagavatInI preraNA ane AzIrvAdithI amo karI rahyA chIe. lo abhAI tathA saMzodhanA mATe vadhumAM vaghuupayoga karIne zrutabhaktinA kAryanI protsAhana ApazI. lI.zAha bAbulAla saremA joDAvALAnI vaMdanA maMdiro jIrNa thatAM AjakAlanA somapurA dvArA paNa UbhA karI zakAze...! = paNa ekAda graMtha naSTa thatA bIjA kalikAlasarvajJa ke mahopAdhyAya zrI yazovijayajI kyAMthI lAvIzuM...???