Book Title: Agam 07 Ang 07 Upashakdashang Sutra
Author(s): Ghisulal Pitaliya
Publisher: Akhil Bharatiya Sadhumargi Jain Sanskruti Rakshak Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090457/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a. bhA. sAdhumArgI jana saMskRti-rakSaka saMgha sAhitya ratnamAlA kA 56 vau ratna zrI upAsakadazAMga anuvAdaka---- thI. pIsulAlajI pitaliyA prakAzaka zrI akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saskRti-rakSaka saMgha sailAnA (ma.pra.) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadazAMga sUtra ke saMpAdana meM prayukta sAmagrI zrI upAsakadazAga-anuvAdikA-sAdhvI vinamAmI..-zrI hidI nAgama prakAzaka suma kAryAlaya, jaina presa koTA se prakAzita, TIkA, TIkAnavAda mAhita / 2 abhidhAna rAjeMdra koSa mAtoM bhaag| 3 aMgasusANi-navAsagavasAyo-saMpAdaka-muni nathamalajI prakAzaka-jana vizva bhAra lAiy (rAjasthAna) 4 upAsakadazAMga mUtra-anuvAdaka-zAstrAMDAraka pUjyazrI amolakaSijI ma. mA. / mA * sukhadevasahAyajI jvAlAprasAdajI, haidarAbAda dvArA prakAzita / 5 upAmakadazA artha---zrI bADhIlAla motIlAnTa sAha, ahamadAbAda / 6 mabhapaM-samAdhAna bhAga 1, / 7 mokSamArga---lekhaka zrImAn ratanalAlajI DozI mailAnA, prakAzaka- akhila bhAra mAdhumArgI jana saMskRti rakSaka saMgha, salAnA / dvitIyAvRtti / 8 jaina prakAzA--pUjyazrI amolaphapijI ma. mA / 9 jayadhvaja-(pUjyazrI jayamalajI ma. mA. kA jIvana dn)| 10 Avazyaka sUtra bhArtha-pAtharDI / 11 'jinavANI' zrAvadharma vizeSAMka meM 'dhAvaka pratimAeM carA paricA' nAmaka pa. 2 41 taka kA lekha / lekhaka-paM. zrI pArasamanijI ma. mA. / janavarI 70 / 12 muttAgame bhAga 1-zrIpuSpha bhikSujI sampAdita / 13 muttAgame bhAga 2- zrI puppha bhikkhujI mampAditta / ityAdi / Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna ke Adarza zramaNopAsaka jinopadiSTa dvAdazAgI kA bhAtavo aMga 'upAsakadazAMga mUtra' hai / isameM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ke aneka gRhastha-upAsakoM meM se dasa upAmako kA caritra varNana hai. ! bhagavAna ke Ananda-kAmadeva mAvi upAsakoM kA caritra hama upAsakoM ke lie pahale bhI Adarza (darpaNa) rUpa pA, Aja bhI hai aura mAge bhI rahegA / hama isa Adarza ko mammukha rakha kara apanI AtmA, apanI dazA aura pariNati dekheM aura yathAzakya apanI truTiyoM doSoM aura kamajoriyoM ko nikAla kara vAstavika zramaNopAsA banane kA prayatna kareM, to hamArA yaha bhava aura parabhava mudhara sakatA hai aura hama eka bhavAvatArI bhI ho sakate hai| yadi adhika bhava kareM, aura bhamyaktva kA sAtha nahIM chor3e, to pandraha bhava--deva baaura manuSya ke kara ke mitra bhagavAn bana sakate haiN| ve zramaNopAsaka dhana-vaibhava, mAna-pratiSThA aura anya sabhI prakAra kI podgalika mApadA se bharapUra gavaM mukhI the / parantu jaba bhagavAna mahAvIra prabhu kA pAvana upadeSA munA, to umakI dizA aura ...damA donoM palaTa gaI / mavAbhinandI aura pdgalAnandI miTa kara AtmAnandI bana ge| unakI rUci nivRtti kI aura bar3ha gaI / bhagavAn ke prathama darzana meM hI unhoMne apane vyApAra-vyavasAya, AmA-tRSNA aura bhoga-bilAma para aNuvrata kA aisA aMkuza lagAyA ki ve vartamAna sthiti meM hI saMvarita rhe| mApa hI unakA lakSya pravRtti paTA kara. nivRtti baDhAne kA bhI rahA hii| isIse ve naudaha varSa taka vyApAravyavasAya aura maha parivAra meM raha kara aNuvatAdi kA pAlana karate rahe / tatpazcAt myavasAyAdi se nivRtta ho kara upAsaka-pratimAoM kI ArAdhanA karane ke lie pauSadhamAlA meM pale gaye aura vizeSa rUpa meM dharma kI ArAdhanA karane lge| banyoM kI maMgati se bace hama una AdamaM zramaNopAsakoM ke mAdhanA jIvana para dRSTipAta kareM, to hameM unakI bhagavAn, zramama-nigraMtha aura jinadharma ke prati agAdha evaM aTUTa dhaddhA ke darzana spaSTa rUpa se hote haiM / ye ekAnna kama se jina-dharma me hI upAsaka the / pratimArAdhanA to gAda kI bAta hai / jisa dina unhoMne bhagavAn ke prathama varNana kiya, prathama upadeza sunA aura mamyagdRSTi tathA dezavirata dharaNopAsaka bane, usI dina, mI mamaya unhoMne 'bhagavAn ke sammukha yaha pratijJA kara lI ki-" meM aba anyadhika deva amAyUSa ke mAdhvAdi aura jinadharma ko chor3a kara anyayatha meM gaye-samyaktva evaM jinadharma se pavita hue Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeNadhAriyoM ko kundana nahIM kahaMgA, unase samparka bhI nahIM rakhUgA, apane pUrva ke deva-ga aura sAdharmo mejina se usa dina ke pUrva taka usakA sambandha rahA-heva jAnakara unhoMne tyAga diyaa| Aja ke laukika dRSTi vAle kaI anI apanA mAgaM bhUla gaye haiN| unhoMne rAjanaitika evaM sAmApika-laukika pracArakoM se prabhAvita ho kara 'sarvadharma samabhAva' kA unakA ghoSa apanA liyA aura sapanA AvazaM chor3a diyaa| isa laukika pracAra ne jana upadezakoM aura lekhakoM ko bhI prabhAvita kiyA / unhoMne isa pracAra ko dharma evaM zAstrasammata pramANita karane ke liye 'anekAnta ' kA HThA mahArA le kara mithyAvAda calAyA aura dharmazradA kI jar3eM hI kATane lage / yadi upAsaka-varga unake bahakAve meM nahIM jhAve aura ina AdarNa upAsakoM ke sAdhanAmaya jIvana para dhyAna de, no apane dharma meM sthira raha sakate haiM / samanvaya nahIM anekAnta ko rakSaka ke badale bhakSaka banAne vAloM ko cAla me bacane ke liye zramaNopAsaka Ananda kI isa pratijJA para dhyAna denA cAhiye ki-"meM anyayadhikAdi ko mAna-sammAna nahIM dUMgA, binA bolAye bolUgA bhI nahIM aura unheM AhArAdi kA nimantraNa bhI nahIM duuNgaa|" kucha dina pUrva saka jina kA upAsaka thA, bhakta thA, parama zraddhA se eka mAtra unheM hI upAsya evaM ArAdhya mAnatA dhA, una gomAlaka ke apane ghara Ane para bhI jisane Adara nahIM diyA, aura itanA bhI nahIM kahA ki-"AiyeM, Thiye / " eka barAbarI ke gRhastha ke Ane para bhI hama-"AiyaM. padhAgyi. virAjiya," Adi zabdoM se Agata kA svAgata karate haiM. taba jinheM varSoM taka parama ArAdhya mAna kara vandanAdi karate rahesarvotkRSTa sammAna dete rahe, usI ke Agamana para mukha phera kara upekSA karanA kitanA khaTakane vAlA hogA- Aja kI dRSTi meM 7 Aja ke eme logoM kI dRSTi meM yaha mabhyanA ke viruddha vyavahAra hai| aise mabhyatAvAdI loga saddAlaputra ko ' kaTTarapaMthI ' yA 'sampradAyavAdI phaha bhakate haiM / kinnu aisI bAta nahIM hai| aisA vahI moca makatA hai jisakI dRSTi meM cora aura mAhUkAra, kalaTA aura manI. viSa aura amRta meM, eka bAlaka athavA bhoMdU ke samAna samAdara ho / o kAMca aura ratna meM mamabhAvI ho / uma sudhAyaka ne mamama liyA ki ye logoM ko unmArga meM le jAne vAle hitabhava hai jIvoM ko bhavAvaTavI meM bhaTakA kara dukhI karane vAle haiM, viSa meM bhI adhika bhayAnaka haiM / inakI to chAyA meM bhI bacanA cAhiye / hama jaba taka anajAna hote hai, tabataka mitra kAra meM priya lagane vAle Thaga se ghaniSThalA rakhate haiM, parantu jyoMhI usakI asaliyata jAna ho jAtI hai. tyoMhI umame mara kara dUra rahane lagate haiM / yahI bAta kuprAvadhanikoM ke viSaya meM samajhanI cAhiye / isa prakAra zramaNopAsaka thIAnandajI kI pratijJA aura saphaDAlajI kA gogAlaka kA Adara nahIM karanA sarvathA ucita hai / aisA hI dUsarA udAharaNa jJAnAdharmakayAMga mUtra a. 5 kA zramaNopAsaka sudarzanajI kA hai, jinhoMne apane pUrva ke dharma guru parivrAjakAcArya zukajI kA Adara nahIM kiyA thA / paribAjakArya marala the, satyAnveSI yaM / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murzanI kA parivartana aura anAdara unake liye bhI lAbhadAyaka huA aura ve apane ziSyoM ke sAtha nigraMtha-dharma meM dIkSita hokara mahAtmA yAvanyAputra anagAra ke ziSya bana gae aura ArAdhaka ho kara mukta hoge| anyapUrthika deva aura usake guruvarga evaM apane se nikala kara anyayutha meM mile hue ke prati hI zramaNopAsaka kA yaha anAdara pUrNa abahAra hai, parantu apamAna karane kA nhiiN| gRhastha ke sAtha aisA vyavahAra nahIM hotA, kyoM ki gRhastha se sambandha yA to pArivArika hotA hai, yA sAmAjika evaM vyAvasAyika, vidharmI se dhArmika nahIM hotaa| ataeva usakA jo yocita Adara hotA hai, vaha laukika AdhAra para hotA hai aura anyatIrthI sAdhu to mAtra dharma se hI sambandhita hote haiN| mAjakala anekAnta kA mithyA mahArA le kara anyoM se samanvaya kara ke unheM bhI sacce mAna kara Adara dene kI nathAkathita jaina vidvAnoM ne o kupravRtti apanAI hai, vaha upAdeya nahIM hai / yadi isa prakAra kA samanvaya zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu ko mAnya hotA, to saddAlaputra ke niyativAda kA khaNDana kara puruSArthavAda kA maNDana nahIM karate aura kuNDakolika ke niyanidAda ke khaNDana kI sarAhanA nahIM karate, jabaki gamyaka niyati ko to svIkAra kiyA hI hai aura anya kAraNoM ko bhI svIkAra karate hue niyati mAnya kI hai / isase spaSTa hai ki spAvAda evaM anekAnsa mamyaka ho aura mitrAMta ke anukUla ho, tabhI mAnya ho sakatA hai, anyathA vaha mithyA hotA hai aura amAnya rahatA hai / jahA~ jinezvara bhagavata ke dharmAdeza se kiJcit bhI asahamati ho, vahA~ upekSA hI rahatI hai / jamAlI Adi nindA epha ko chor3a kara sabhI bAtoM meM sahamata the / kevala eka viSaya kI asahamati eva virodha ke kAraNa ke mithyA dRSTi evaM saMghavAhya hI mAna gae / sucanA ke abhAva meM vizuddha caryA aura AcAra-dharma kA pratipAlana bhI asamyak tathA sasAra kA hI kAraNa mAnane vAlA jaina darzana, gur3a aura gobara ko ekameka karane vAle asamyaka samanvaya ko svIkAra nahIM krtaa| ataeva Agamophata zramaNopAsakoM ke caritra kA hI anusaraNa karanA hamAre liye hitakArI hogaa| pArihaMta kheDayAI makSita hai? bAnandAdhyayana kA "arihaMta cejhyAI' ganda bhI vivAda kA kAraNa banA hai| manuSya kA ahaM use Ana-bUjha kara abhinivezI (ThAgrahI) panA kara kukRtya karavAtA hai / 'arihaMta catya' zabda bhI matAgraha ke bala se mUlapATha meM jA baiThA / saba se pahale 'cejhyAI ghumA aura usake bAda 'arihaMta' pahuMca kara jur3a gayA / TIkA ke zabdoM se bhI lagatA hai ki 'arihaMta' zabda TIkAkAra dvArA batAye hue lakSaNa ke sahAre meM mUlapATha meM ghusa gayA ho / sambandhita pATha kA saMskRta rUpa TIkA meM ina akSaroM Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 'anyayUdhika parigRhItAni vA caityAni " ina akSaroM ke bAda TIkAkAra ne " arhatpratimA lakSaNAni "akSaroM se atyadhika parigRhIta ke lakSaNa ke rUpa meM ye zabda likhe haiM / yadi TIkAkAra ke samakSa mUla meM arihaMta zyAI' zabda hotA, to saMskRta rUpa anyayUmika parigRhItAni ahaMtu tyAni " hotA / itanA hone para bhI vaha pakSa jisa abhAva kI pUrti karanA cAhatA thA. vaha nahIM ho sakI / yaha abhAva to vaisA hI rahA / AnandajI ke sAdhanA ke matoM aura bhagavAn ke batAye hue aticAroM meM aisA eka bhI zabda nahIM hai, jo mUrti kI vandanA - pUjA Adi kA kiJcit bhI saketa detA ho / unakI Rddhi-sampatti kA varNana hai, bhagavAn ko vandanA karane jAne, vrata grahaNa karane, pratimA jArAdhana Adi kA jo varNana hai, unameM kahIM bhI unake Adi (jAja dharmasAdhanA kA pramukha aMga mAnA jAtA hai) ullekha bilakula nahIM hai / isameM spaSTa hotA hai ki usa samaya jina pratimA kI pUjanAdi prathA jaina saMgha meM thI hI nahIM / na kisI vAcaka ke varNana meM hai aura na ke caritra meM dharma ke vidhi-vidhAnoM meM bhI nahIM hai. phira eka-do zabda prakSepa karane se kyA jAne ( 10 ) kisI sAdhu hotA hai ? caritra hamArA mArga darzaka hai bhagavAn ke Adarza upAsakoM ka. caritra hamAre lie utama mArgadarzaka hai| unakI dhIratA gaMbhIranA, dharmA aTUTa AsthA aura devAna ke ghara usakI gAli AtmasamabhyaM hamAre saba ke lie anukaraNIya hai / mana karane kA kuNDa zrIjI kI vAdinA, kAmadevajI kI dRr3hatA, aDiganA aura kolijI ko saMddhAMtikapaTanA, makAlaputrI kI kupravacanIka pUrva guru ke prati abahelanA jhUThI mana sAhata kA abhAva Adi guNa anumodanIya hI nahIM, anukaraNIya hai / pravan zaktizAlI bhayAnaka daitya evaM piyAca jaise deva se bhayabhIta na hokara tInoM parIkSA meM uttIrNa hone kA zreya no ekamAtra kAmadevajI ko hI milA hai| unake samakSa deva bhI parAjita huA / deva kI sImAtIta krUratA bhI hAra gii| kiMtu anya zramaNopAsaka dine / zrI kulapitAjI ne putroM kI hatyA kA ghoratama AdhAna sahana kara liyA, parantu mAtA kI hatyA kA prasaMga Ane para vahAM gae. isI prakAra murAdevajI apane nana meM bhayAnaka rogoM kI utpatti honA jAna kara calatI dhana- vinA meM makar3AlapuvajI dharmamahAyikA, dharmarakSikA sukha-dukha kI sAdhina patnI kI hatyA ke bhaya meM vicalita hue| parantu nirdhArita ho kara bhI unhoMne usa deva kI mA~ga ke anusAra dharma chor3ane kA to vicAra hI nahIM kiyA, na prArthanA kI nagir3agir3Ayeuna mAhana ke sAtha usa para AkramaNa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) kA diyA / ve use deva nahIM, krUra mAnava hI samajha rahe the| gRhastha pratyAkhyAnAvaraNa kapAya ke udaya se yukta hotA hai| udayamAva kI nyUnAdhikatA to manAyoM meM hotI hI hai / kimI kA putra para adhika sneha hotA hai, to kisI kA bhAtA apavA palI para / murAdevajI ne socA hogA ki bhayaMkara rogoM ke utpanna hone meM zarIra kI ko durdazA hogI aura AtmA meM azAMti utpanna ho kara durdhyAna hogA, baha sAdhanA meM patita kara degaa| isa AzaMkA ke mana meM utpanna hote hI ve vicalita ho gae, cUlazatakajI putra hatyA se nahIM, parantu dhana-vinAza se Dige / unheM dhanavinAza se pratiSThA kA vinAza lagA hogA aura dAriTraya janya duHkhoM ne DarAyA hogA / zrI AnandajI to ghara chor3a bhAra anya sthAna kI pauSadhazAlA meM cale gaye the, kadAcit kAmadevajI bhI anyastha pauSadhazAlA meM gaye hoM, zeSa culagIpitAjI Adi apane bhavana ke kisI bhAga meM niyanta kI huI poSadhaNAlA meM hI ArAdhanA karate rahe / yaha bAta upamarga ke mamaya unakI lamakAra mAtA evaM patnI ke sunane aura unake mamIpa A kara ama miTAne aura zuddhikaraNa karavAne kI ghaTanA meM jJAta hogI hai| dama hI kyoM bhagavAna mahAvIra prabha ke lAkhoM zramaNopAmakoM meM baMbala dama hI ega upAsaka ho aura anya ga zraNI ke nahI ho. emI bAta nahIM hai / aMtagaDasUtra ke mudagaMna zramaNApAmagara, bhagavatI vaNita tuMgikA ke. zrAvaka evaM zaMkha-puSpAni vi kaI kaM, jinameM prapanA prAnma-pradaMdA meM dharma kA raMga anyana gAkagAinama car3hA huA thA / ima paga ko chur3Ane kI pavina kimI deva dAnava meM bhI nahIM thii| yaha sUtra 'dazAga' Done ke kAraNa dA ajhAyana * dama upAgakoM ke gni-tana hI mImita hai| yaM dama hI thamaNopAsanA bIma varSa kI zrAvakaparyAya, pratimA Agadhapha, avadhijAna prApta prathama mbarga meM utpAda, cAra palpopama kI sthiti aura bAda ke manuSyabhava meM mahAvidaha kSetra meM makina pAne vAle dae / isa prakAra kI sAmyatA vAle dasa dhamaNogAmakoM ke caritra ko hI ima sUtra meM myAna denA thA, ataena AgamakAra ne dasa caritra le kara zepa chor3a diye / devendra aura jinendra se prazaMsita va AvAM zraNopAsaka devendra aura jinandra meM prasAzima / kAmadeva zrAvajI kI amaMdatA Adi kI prazaMmA saudhamaM svarga ke adhipati, asaMkhya deva-deviyoM ke mvAmI zakendra ne kI pI / eka avizvAsI deva unheM balAyamAna karane AyA / usane pizAca, gajarAja aura nAgarAja kA rUpa banA kara kAmadevajI ko ghoganidhAra upasarga diye kintu vaha unheM dharma se vyuta nahIM kara sakA / yaha niSphala huA, parAjita Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - hamA / use kAmadevajI ke caraNoM meM gira kara kSamA mAMganI par3I / zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ne zramaNopAmaka kAmadevajI kI prazaMsA kI aura zramaNa-nimranthoM ko unakA anukaraNa karane kA upadeza diyaa| aura kuNDakolika dhamaNopAsaka ko usakI siddhAMta-rakSiNI vimala buddhi para dhanyavAda diyaa| -"dhaNNesi NaM tuma kuNDakoliyA!" (a. 6) aura madruka zramaNopAsaka ko kahA-"muTu paM madaduyA / sAhurNa madyA / " (bhaga. 18-7) / aise the ve mahAmanA Adarza zramaNopAsaka / dharma meM pUrNa niSThA. duddha AsthA aura prANoM kI bAjI lagA kara bhI sthira rahane kI dRr3hatA honA parama Avazyaka hai / isase bhava-vandhana kaTa kara mukti sanikaTa hotI hai| pratimAoM kA svarUpa aura zramaNopAsaka caritra pratimAoM kA nAma aura Agama-Nita svarUpa para vicAra karase lagatA hai ki aMta kI do-tIna pratimAoM ke pUrva kI pratimAeM aisI nahIM ki jisameM gRha-tyAga kara upAzraya maiM rahate hue sAdhanA karanA Avazyaka hI ho jAya, jaise- darzana pratimA hai| isameM samyakaca kA niraticAra gupAlana karanA anivArya hai / isake atirikta anya sAdhanA jo pratimAdhAraNa karane ke pUrva kI jAnI thI aura jina groM kA pAlana hotA thA, vaha pAlana hotA rahe / isa pratimA ke lie dhanbAra, kuTumba parivAra Adi chor3anA Avazyaka nahIM lgtaa| 2 dUsarI pratimA meM prathama pratimA ke darzanAcAra ke mivAya pAMca aNunana aura tIna guNavAna kA pAlana karanA Avazyaka hai| tImarI meM sAmAyika aura dazAvakAsika data kA pAlana karane kI adhikatA hai| : cauthI meM aSTamI, caturdazI, pUrNimA aura amAvasyA pho pranipUrNa popadha karanA vizeSa rUpa meM par3ha jAtA hai| 5 pA~cadI meM dina ko brahmacarya kA pAlana karanA aura rAta meM parimANa kAra ke maryAdita rahanA hotA hai, snAna aura rAtribhojana kA mI zyAga hotA hai / pAMcavIM pratibhA saka brahmacarya kA sarvathA nyAma karanA aura pothI taba mnAna aura rAtri-bhojana yA tyAga Avazyaka nahIM mAnA gyaa| 6 chaThI brahmacarya pratimA hai, 7 vIM meM sacitta vastu ke AhAra kA tyAga hotA hai, parantu Avazyaka kArya meM Arambha karane kA tyAga nahIM hotA ! AThavIM meM svataH AraMbha karane kA, 6 vI meM dUsarI se AraMbha karavAne kA tyAga hotA hai aura 10 vI meM usake liya banAye hue bhojana kA tyAga hotA hai| yahAM taka athavA AThavI pratimA taka kI pAlanA to gaha-tyAga ke vinA hI vivekapUrvaka Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) dharmasAdhanA karate rahane se ho sakatI hai / paraMtu bhagavAn ke upAsakoM kA caritra dekhate hue bora unakI sAdhanA para vicAra karate hue lagatA hai ki ve vizeSa sAdhaka the / sampanatva yukta aNuvrata guzavrata aura farari kA pAlana to ve caudaha varSa taka karate hI rahate the / pandrahaveM varSa meM unakI bhAvanA bar3hI, paraMtu sarvatyAgI nirgrantha hone jitanA sAmarthya apane meM nahIM pAyA. phira bhI unheM tyAga to vizeSa karanA ho 1 zramaNopAsaka ke lie pratimA kA ArAdhana karane ke sivAya vizeSa sAdhanA unake sAmane nahIM thii| isaliye unhoMne dharavAra kA tyAga karane ke bAda hI pratimA kA pAlana karanA cAlU kiyA aura tapasyA bhI cAlU kara dI / darzana-pratimA kA pAlana karate samaya bhI ve janya vratoM ke pAlaka, brahmacArI aura rAtri bhojana ke tyAgI rahe the / gRha tyAga kara upAzraya meM le jAne ke pazcAt bhI ve caudhI pratimA taka apacArI yA rAtri - bhaujI rahe hoM, aisA mAnane meM nahIM AtA / ataeva yahI ucita pratIta hotA hai ki ve vizeSa sAdhaka meM zramaNabhUta jArAdhaka the / vaise zramaNopAsaka nAma bhI ho sakate haiM 1 jaba Ananda-kAmadevajI mora arahasraka zramaNopAsaka kA varNana AtA hai, to kaI loga yaha kaha kara bacAva karate hai ki. 'yaha to cauthaM Ara kI bAta hai| Aja na to vaisA parIrasaMhanana hai aura na mAtmasAmabhyaM / isa yuga meM unakI barAbarI nahIM ho sktii| abhI pAMcavA jarA hai| zarIra DhIlekhAle haiM, zakti kama hai. paristhiti pratikUla hai| isaliye samaya ke anusAra calanA cAhiye / " yaha ThIka hai ki yaha pAMcavAM ArA hai, saMhanana saMsthAna vaise nahIM hai aura dhana-sampatti bhI utanI nahIM hai / parantu Atma-sAmadhyaM se samma puruSAyaM utanA nahIM ho sake, aisA mAnanA ucita nahIM hai / Aja bhI zramaNopAsaka una jaisI sAdhanA aura tapasyA kara sakate haiM aura unase adhika bhii| kaI mAsakhamaNa, koI do mAsa, tIna mAsa taka kI tapasyA karane vAle aura saMcArA kara ke deha tyAgane vAle Aja bhI haiM / isa paMcamakAla meM bhI apanI Teka para mara miTane vAle dRr3ha manobala hai / rAjanaitika uddezya se svayaM mauta ke muMha meM jAne vAle kAntikArI hue / dheyaMpUrvaka phAMsI para laTakane vAle hue aura jotojAmatI svayaM agnikuNDa meM kUda kara jala bharane vAlI vIrAMganAeM huii| koSa, zAka yA hatAza ho kara AtmadhAta karane ghaTanAe~ to hotI hI rahatI hai hamAre apane hI yuga meM kaI manovalI binA morophArma se bar3A Aparezana karavA lete haiN| phira dharma ke lie hI sAhasa kA amAva kase mAnA jAya ? kyA isa yuga meM eka savAvatArI nahIM ho sakate ? ' meM to socatA hU~ ki koI niSThApUrvaka apanI sAmathyaM ke anusAra samyak sAdhanA kareM, to una zramaNopAsako ke samAna sAdhanA ho sakanA asaMbhava nahIM hai / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa sUtra kA mananapUrvaka svAdhyAya karanA vizeSa lAbhakArI hogaa| isase hameM mArgadarzana milegA, sAtha hI dharma-ArAdhanA meM asamara hone kI preraNA milegii| upAsakavacAAMga kA yaha prakAzana bahuta dinoM se merI bhAvanA prajJApanA mUtra kA prakAzana karane kI thI. parantu koI anuvAda karane vAlA nahIM mila rahA thaa| eka mahAzaya meM anuvAda karavAyA thA, parantu yaha upayukta nahIM lgaa| phira maine yaha kAma prArambha kiyA, to anya adhure par3e kAryoM ke samAna yaha kArya bhI ruka gayA / meM prathama-pada kA ekendriya jIvoM kA adhikAra bhI pUrNa nahIM kara sakA / tatpazcAt yahA~ paM. ma. zrI udayacaMdajI ma. padhAre / maine Apase yaha kArya karane kA nivedana kiyA / Apane maharSa svIkAra kiyA aura kArya cAlU kara diyA ! yadi yaha kArya satata cAlU rahatA, to aba taka kama se kama prathama bhAga to prakAzita ho hI jAtA, parantu ve bihAra aura vyAjhyAnAdi meM vyasta rahane ke kAraNa prathama bhAga jitanA aMza bhI nahI banA ske| prazApanA ke pazcAt merA vicAra jIvAjIvAbhigama mRtra ke prakAzana kA bhI thaa| parantu aba yaha asambhaya laga rahA hai / meM yaha bhI cAhatA thA ki apane mAdharmI-bandhaoM ke upayoga ke lie upAmakadazAMga kA prakAzana bhI honA cAhie / parantu kare kauna ? gata kArtika zuklapakSa meM maiM darzanArtha pAlI-jodhapura Adi gayA thaa| yahA~ mRdharmapracAra maMDala ke agragaNya mahAnubhAvoM-dharmamUrti zrImAn seTha kisanalAlajI sA. mAla, dhArmika-zikSA ke premI evaM sakriya prasAraka tattvajJa zrImAn dhIMgaDamalajI sAhaba, saMyojaka zrI ghIsUlAlajI pinaliyA Adi me vicAra-vinimaya calate maine zrI dhImUlAlajI pitaliyA se kahA-" Apa upAsakadazAMga mUtra kA anuvAda kIjiye / yaha sUtra sarala hai| phira bhI meM dekha lUMgA aura saMgha se prakAzita ho jaaygaa|" zrI pisaligAjI ne svIkAra kara liyaa| phira sAdhanoM aura gainI ke viSaya meM gata huI / patra-vyavahAra bhI hotA rahA / pariNAma svarUpa yaha mUtra prakAza meM AyA / zrI dhImUlAlajI navayuvaka hai, zikSita haiM, dharmapriya hai, jijJAsu haiM aura tasvastika hai| unakA dharmAtsAha dekha kara prasannatA hotI hai / sIdhA-mAdA sAdhanAmaya jIvana hai / ' aMtakRta vivecana' inakI prathama kRti hai / ise dekha kara hI maiMne zrI pitaniyAjI me upAmakaraNAMga sUtra kA anuvAda karane kA kahA thA / pariNAma pAThakoM ke sAmane hai| isake prakAzana kA dhyaya dharmamUrti suzrAvaka zrImAna seTha kisanalAlajI pRthvIrAjajI gaNezamAnajI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA. mAtra prati 1000, zrImAn meTha pIrAjI chaganalAlajI sA, jhAba prati 11.0 aura munAvikA zrImatI kamalAbAI boharA dharmapatnI zrImAn seTha Firvii sA. 'DA, nivAsI ne prati .. kA diyA hai| pariziSTa meM bhagavatIsUtra sthita tuMgikA nagarI ke zrApakoM kI bhavyatA kA varNana hai| yaha bhI pAThakoM ke jAnane yogya mamajha kara maine ligya kara pariziSTha meM jor3a diyA hai aura zrI kAmadevajI kI samAya bhI jo bhAyollAsa bar3hAne vAlI hai, isameM sthAna diyA hai / AzA hai ki pAThaka inase lAbhAnvita hoNge| isameM mujhe AnandajI ke pratoM aura karmAdAnAdi viSaya meM bhI likhanA thA, parantu utanA vakAsa nahIM hone ke kArapA chor3a diyA / / AzA hai ki.maMtriya pAThaka isakA mananapUrvaka mvAdhyAya kara bha0 mahAvIra prabhu ke sana Adarza miNopAsakoM kI dharmazraddhA, dharmasAdhanA aura dharma meM aTa AgyA ke guNoM ko dhAraNa bAra apanI AtmA ko unnata kareMge / unakI Rddhi-sampatni kI ora dekhane kI AvazyakatA nahIM, kyoMki binadhamaM prApti ke pazcAta una gahasya mAdhakoM ne paudganika sampatti aura indriya-bhoga para aMkuza lagA diyA thA aura 14 varSa pazcAt to marvathA tyAga kara ke sAdhanAmaya jIvana vyatIta kiyA thaa| isIse ke eka bhavAvatArI hue the / hamArA dhyeya to honA cAhiyaM sarvatyAgI nimaMntha banane kA, parantu utanI zakti nahIM ho, no veMgavirata zramaNopAsaka ho kara adhikAdhika dharmasAdhanA avazya hI kareM / ___ sarvaprathama yaha sAvadhAnI to rakhanI hI cAhiye ki laukika pracArakoM ke dUSita pracAra ke prabhAva se apane ko bacAye rkheN| jaba bhI vaise vicAra mana meM udita hoM, to isa mUtra meM varNita Ananda-kAmadevAdi upAsakoM ke Adarza kA avalambana le kara laukika vicAroM ko naSTa kara deM, tabhI murakSita raha kara mukti ke nikaTa ho skeNge| ___ mailAnA vaMzAva zu. 1 vikrama saM. 2034 ratanalAla gedhI vIra saMvat 2503 di. 26-4-77 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA kramAMka viSaya pRSTha | RAka viSaya prathama adhyayana adhyayana 1 Ananda ghamaNopAsaka 1 | 19 zramaNopAsaka cullazataka 2 vana pratijJA ThA adhyayana 3 asiMcAra 14 | 20 zramaNopAsaka kuNDakaulika 4 mAnandajI kA abhigraha 25 | 21 niyativAda para deva se carcA 5 AnandajI ne saMthArA kiyA 35 / 22 deva parAjita ho gyaa| 6 bAnandajI ko sabadhinnAna 36 ] 23 kuNDakIlika numa dhanya ho 7 gautama svAmI kA rAmAgama saptama adhyayana 8 mA satya kA bhI prAyazcitta hotA hai ? 40 24 zramaNopAsaka sakaDhAlaputra dvitIya adhyayana 25 sakaDAlaputra ko deva-sandevA 9 zramaNopAsaka mAmadeva 26 bhagavAn aura mAnADAlagutra ke praznottara 88 10 deva upasarga-pizAca rUpa 27 saphaDAlaputra mamannA aura zramaNopAsaka banA 96 11 " hastI rUpa se ghora upasarga 28 agnimitrA zramaNopAmikA huI 92 12 " sarpa rUpa 29 sakaDAsaputra ko punaH prApta karane 13 kAmadeva tuma dhanya ho / indra se prAMgita 55 gAMzAlaka AyA 14 kAmadeva kA Adarza 3. makaDAlaputra ne goNAralApha kA Adara nahIM tRtIya adhyayana diyA 15 cUlanIpitA zramaNopAsaka | svArthI gauzAlaka bhagavAna kI prazaMsA 16 ThUlanIpitA deva para jhapaTatA hai karatA hai 15 vana-bhaMga huA prAyazcitta lo | mai bhagavAn se vivAda nahIM kara sakatA 59 caturtha adhyayana 33 meM tumheM dharma ke uddezya se sthAna nahIM detA 100 18 zramaNopAsaka surAdeva 6. | 34 devopasarga 101 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramAMka viSaya maSTama adhyayana 35 zramaNopAsaka mahAzataka 36 phAmAsakta revatI kI nRzaMsa yojanA 37 revatI ne sapaliyoM kI hatyA kara dI 28 amAriyopaNa : 39 revatI pati ko mohita karane gaI 40 tU dukhI ho kara naraka meM jaaegii| 41 bhagavAn gautama svAmI ko prejate haiM 42 mahAzataka tuma prAyazcitta lo pRSTha / kamareka viSaya navama adhyayana [43 zramaNopAsapha nandinIpitA 106 bazama adhyayana | 44 zramaNopAsaka sAlihipitA 7 45 upasaMhAra 12. 108 | 46 upAsakadazAMga kA saMkSepa meM pariSaya / pariziSTha 112 | 17 tugikA ke zramaNopAsaka 124 113 ' 48 kAmadevajI kI sahAya 128 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // NamorayaNaM samaNasa bhagavao mahAvIrasa // gaNadhara mahArAja zrIsudharmasvAmI praNIta zrI upAsakadazAMga sUtra prathama adhyayana Ananda zramaNopAsaka teNaM kAle Na te NaM samapUrNa caMpA NAma NayarI hotthA, SaNNao, puNyabhadde dheie, vaNNao // 1 // te NaM kAle NaM te NaM samaeNaM ajjamuhamme samosarie jApa jaMtU pajhuvAsamANe evaM bayAsI-jar3a NaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpattaNaM chaTTarasa aMgassa NAyAdhammakahANaM ayamaDhe papaNatte, sattamassa NaM bhaMte ! aMgarasa uvAsagadamANaM samajeNaM jAva saMpatteNaM ke adve paNNate ? evaM khalu jan ! samaNeNaM jAva saMpattaNaM sattamassa aMgassa uvAsagadasANaM vasa ajamayaNA paNattA, taM jahA ANaMde kAmadeve ya, gAhaNi 'culApiyA / murAdeve cullasayA, gAhAvai kuNddkolie| sahAlaputta mahAsayae maMdiNIpiyA sAlihIpiyA / / suu.2|| jai NaM mata ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM sattamarasa aMgarasa uvAmagadasANaM Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAsakadazAMga pUtra dasa ajamAyaNA paNpattA, par3amassa NaM maMte ! samaNeNaM jASa saMpatteNaM ke aTTe papaNate ? bhAvArtha-- usa kAla usa samaya meM jaba amaNa-magavAn mahAvIra svAmI vivara rahe the, caMpA nAmaka nagarI thI, pUrNabhadra nAmaka udyAna thaa| kisI samaya mAyaM sudharma-svAmI vahA~ padhAre / Arya jambUsvAmI ne vandanA-namaskAra kara prazna kiyA-'he bhagavana ! chaThe aMga jJAtAdharmakayAMga ke bhAva maine Apa se sune / he bhagavan ! sAtaveM aMga upAsakadazAMga meM zramaNa-bhagavAna mahAvIra svAmI ne jyA mAva pharamgae haiM ?' sudharmA svAmI uttara dete haiM'he jaMbU ! zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ne upAsakadazAMga ke isa adhyayana pharamAe haiM yathA--1 mAnaMda 2 kAmadeva 3 cUlaNIpitA 4 surAdeva 5 cullazataka 6 kuNakolika 7 sakatAlapuna 8 mahAtaka 9 maMghinaupitA aura 10 sAlihopitA / ' aMbUsvAmI ne pUchA'he bhagavan ! upAsakadazAMga ke prathama adhyayana meM bhagavAna kyA mAva pharamAe haiM ?' evaM khalu jaMbU ! te NaM kAle NaM te NaM samapaNaM pANiyagAme NAma Nayara hotyA, ghaNNAo, tassa NaM vANiyagAmassa Nayarassa pahiyA uttarapuracchime disIbhAe i. palAsA NAma cehae, lattha NaM vANiyagAme pare jiyamattu rAyA hotyA, vaNNao / tattha NaM vANiyagAme ANaMde NAma gAhAvaha pariSasaI aDDe jAva apribhre| tarasa NaM ANaMdassa gAhAvaissa cattAri hirapaNakoDIo nihANapauttAo pattAri hiraNakoDIo vunipauttAo cattAri hiraNakoDIo pavittharapauttAo ghasAri vayA dasagosAharisaraNaM cANaM hotthA / se NaM ANaMde gAhAvA pahaNaM rAisara jAva satyavAhANaM bahasu kajjesa ya kAraNe su ya maMtemu ya kuTuMbe su ya gujhaMsu ya rahasse sa ya Nicchaema ya vavahAresu dhApucchaNijje, paDipucchaNijje, mayassavi paNaM kurbuyasma medI pamANaM AhAre AlaMyaNaM cakkha meDhIbhU" jAva saJcAlavAhAvae yAvi hotthA / tarasa NaM ANaMdasma gAhAvar3asma sivANaMdA NAma bhAriyA hotyA, ahINa jAva surUvA ANaMdama gAhAvaissa iTTA, ANaMdeNaM mAhAvaiNA maddhiM aNurattA avirattA iTTA saca jAva paMcavihe mANussae kAmabhoga paccaNubhavamANI vihrh| bhAvArtha--prathama adhyayana prArambha karate hue sudhAsvAmI pharamAte hai--'he jambU ! usa samaya 'vANijyagrAma' nAmaka nagara thA / yatipalAka nAmaka udyAna thaa| vaha jitazatru Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmagya amaNopAsaka rAjA rAjya karatA thaa| usa nagara meM 'Ananda' nAmaka seTha rahatA thA, jo bahuta dhanavAna pAvat aparAbhUta thA / Ananda ke pAsa cAra karor3a kA dhana bhaNDAra meM thA, cAra karor3a vyApAra meM aura cAra karor3a kI ghara-bisarI thii| cAlIsa hajAra gAyoM kA pazudhana thaa| baha bahuta-se rAja, rAjezvara, seTha, senApati Adi dvArA ameka kAryoM meM pUchA jAtA thA, usase parAmarza (salAha) liyA jAtA thaa| apane kuTumba ke lie bhI vaha AdhArabhUta thA tathA rAmezvara mAvi dUsaroM ke lie bhI AdhArabhUta thA evaM sabhI kArya karane vAlA thaa| usakI patnI kA nAma 'zivAnanyA' thA jo rUpaguNa sampanna yo| vivecana- vipula Rkhi samRddhi vAle ko 'gAyApati' kahA jAtA hai / 'aDhe nApa aparibhUpa' ma 'bAya' pAbda se isa pATha kA grahaNa humA hai-- 'aba pile bite vichipaNaviulamavaNasapaNAptaNaNANavAhaNe bahudhaNajAyasvarayae Aogapayoga. saMpavate viDiyaparamattapANe bahavAsIdAsagImahisagolagappabhUe mAnaNasa aparimUe / ' (bhagavatI sUSa za. 2 3. 5) arpa-'pAnanda dhanadhAnyAdi se paripUrNa, tejasvI, vikhyAta, vipula bhavana, zayana, Asana, yAna kAle, svarNa-rajata Adi pracura dhana vAle pora prathalAma ke lie dhanAdi dene vAle the| saba ke dvArA bhojana kie jAne para bhI pracura AhAra-pAnI bacatA thaa| gAya-bhaisa Adi dudhAra jAnavara tayA naukara-cAkaroM kI pracuratA thI / bahuta-se loga mila kara bhI unakA parAbhava nahIM kara sakate the| 'cattAri hiraNakojIo'--usa samaya kI pracalita svarNamudrAmoM se hai / mahAra meM surakSita nidhi ke rUpa meM pAra karor3a svarNa mudrAeM athavA uttane mUlya ke hIre-javAharAta Adi rahA karate the| cAra karor3a svarNa mudrAoM ke mUlya kA dhana vyApAra meM lagA huA thaa| cAra karor3a kA mavazeSa parigraha para-bitarI ke rUpa meM phailA humA paa| sarasaNaM vANipagAmasma pahiyA uttarapurachime disIbhAe ettha kolsAe NAma saNNivese hotthA, risthimiya jAya pAsAie darisaNijje abhisve paDhirUve / satya NaM kollAe sapiNavese ANapassa gAhAvaissa pahue mittaNAiNiyagasapaNasaMbaMdhiparijaNe parivasai, aDhe jApa apribhuue| artha- usa vANijyagrAma nagara ke IzAna koNa meM 'kollAka' nAmaka upanagara Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAsakadAga sUtra thaa| yahAM Ananda gAyApati ke parivAra pAle tamA sarga:sambandhI rahA karate the, jo dhanADhya yAvat aparibhUta the| te NaM kAle NaM te NaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva samosarie parimA NiggayA, koNie rAyA jAhA tahA jiyasatta Niggacchai, NiggamchitA jAva pajjupAsai / tae NaM se ANaMde gAhAvai imIse kahAe laDhe samANe evaM khalu samaNe jAva viharai, taM mahAphalaM jApa gacchAmi NaM jAva pajjuvAsAmi evaM saMpehehasaMpehisA pahAe suddhappAvesAiM jAva appamahagyAbharaNAlaM kiyasarIre sayAo gihAo paDiNikkhamaha paDiNikvamittA sakoraMTamalladAmeNaM chattaNaM dharijjamANeNaM maNussa gharagurA parikkhitte pApavihAracAreNa bANiyagAma gAya mAhoNaM ziragacchA NiggacchittA jeSAmeva duipalAsaga cehae jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaDa uvAgacchittA tikkhupto AyAhiNa payAhiNaM pharaha karitA caMdai namaMsada jAva pajjuvAsai // 3 // artha- usa kAla usa samaya meM dhamaNa-magavAna mahAvIra svAmI vANijyaprAma nagara ke dhutipalAzaka udyAna meM pdhaare| koNika kI mAsi jitazatru rAjA bhI paryupAsanA karane lgaa| pariSada AI / mAnanda gAthApati ko bhagavAna ke padhArane kA samAcAra milA to apane mitra-buMda ke sAtha bhagavAn kI sevA meM upasthita hamA tathA bandanAnamaskAra kara paryupAsanA karane lgaa| viSecana-'taM mahAphalaM jAva gacchAmi' meM nimna bhUSAMNa kA grahaNa huA hai...' mahApha mala mo devANapiyA ! tahAkavANaM arihaMtAgaM bhagavaMtANaM NAmagoyassavi savalyAe kimaMga puNa abhigamaNa-baNaNamasaNaM-paripunchaNa pajjayAsaNayAe ? egassa vi Ariyassa dhammiyassa sukyaNassa sapaNayAe, kimaMga puNa viulassa aTThassa gahaNayAe ?' parSa-ho devAnapriya ! tayArUpa ke marihaMta bhagavaMtoM ke mahAvIra pAdi)nAma aura (kAzyapa mAdi) gautra munane kA bhI mahAn phala hai, phira unakI sevA meM jAne, vaMdanA-namaskAra karane, mukha-sAtA pUchane evaM paryupAsanA karane ke phala kA to kahanA hI kyA ? unase eka dhArmika vacana sunane kA bhI mahAn-mahAn lAbha hai, phira pravacana suna kara vipula zruta prApta karane kA to kahanA hI kyA ? Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnanda amaNopAsaka mAnanda gAthAAti ne snAna kiyA mora sabhA meM jAne pogya vastrAbhUSaNa dhAraNa kie / yaha laukika-vyavahAra hai| stAna kA dharma ke sApa koI sambandha nahIM hai| 'sakoraMTamallayAmeNaM khaNaM' kA artha-'koraMTa vRkSa ke phUloM kI mAlA ko chatra para dhAraNa kiyA' samajhanA cAhie / kaI jagaha 'koraMTa vRkSa ke phUloM kA chatra dhAraNa kiyA'-artha bhI dekhA jAtA hai, para zabdoM kA artha isa prakAra hai-koraMTa yakSa kI mAsAmoM ke samUha sahita chatra dhAraNa kiyaa| 'sa' zabda pahA sahita kA dyotaka hai / _ 'AmAhiNaM payAhiNaM' kA artha koI 'bhagavAn ke cAroM ora pradakSiNA' karate haiM, para sthAnakavAsI bhAmnAya 'hAtha jor3a kara apane baMjalipuTa se siramA Avartana' isa artha ko ThIka mAnatI hai / vaise bhI bhagavAn kI parikramA kA koI kAraNa dhyAna meM nahIM bhAtA hai| 'manmaM moNaM' kA artha aneka sthAnoM para bIcobIca, 'madhyabhAga se dekhA jAtA hai. para vaha ucita nahIM hai / 'ma majjhaNaM' kA vahazruta-sammata arSa to hai-'rAjamArga se gamana' / galI-coM se jAnA majjhaM majhaNaM nahIM hai|' tapa NaM samaNe bhagavaM mahAvIra ANapamAnAvarasa sosa ya mahaha mahAliyAe jAva dhammakahA, parisA paDigayA, rAyA ya gae // sU. 3 // artha- pragavAn mahAvIra svAmI ne bhAnaMda pAyApati tathA vizAla pariSad ko dharmakathA kahI / pariSada aura rAjA dharma suna kara cale ge| vivecana- dharmadezanA kA vistRta varNama uvavAI sUtra meM hai| dharma sunane kA saba se bar3A lAbha marvapirati aMgIkAra karanA hai / saMsAra se vimukha kara mokSAmimala karane vAle vyAyAna hI 'dharmakathA' hai / zrAvaka-vata vahI svIkAra karatA hai jo saMyama dhAraNa na kara sake 1 jisakI jinavANI para zraddhA pratIti evaM kaci nahIM hai, vaha na to saMyamI-jIvana ke yogya hai, na dhAvaka-yatoM ke| nae NaM se ANaMde gAhAvA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma moccA Nisamma haTTatuha jAya evaM vayAsI-"sadahAmi paM bhaMte ! NiggayaM pAvapaNaM, pattiyAmi NaM bhaMte ! NiggaMthaM pASayaNa, rogami gaM bhaMte ! NiggaMthaM pASaSaNaM evameyaM bhane ! nahameyaM bhaMte, aSitahameyaM bhaMte ! icchiyauyaM bhaMte ! pahicchiyameyaM bhaMte ! icchiyapahicthyimeyaM maMte ! se jaheyaM tunbhe vayaha tti kaTu / jahA NaM devANu Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadayAMga sUtra + + + ++ + + ppiyANaM aMlie bahave rAIsaratalabaramAIviyakoTuMbiyaseDisegAvahamasthavAhappamiDao mugahe bhavittA agArAo aNagAriyaM papaiyA No khalu ahaM tahA saMcA. emi muNDe jAva pbbitte| ahaM NaM devANuppiyANaM aMtie paMcANubvaiyaM sattasikkhAvaiyaM dhuvAlasavihaM gihidhamma paDijimassAmi / ahAsuI nevANuppiyA ! mA paDicaMdha kareha // 4 // artha-Ananda dharmopadeza suna kara hRSTa-tuSTa hae / unakA citta Anandita hmaa| ve vaMdanA-namaskAra kara kahane lage-'he bhagavan ! maiM niya-pravacana para zraddhA, pratIti aura ruci karatA haiM / Apane jo bhAva pharamAe, ve vAstava meM se hI haiM, unameM anyathA kucha bhI nahIM hai / ataH paha nigraMya-pravacana mujhe racA hai, ApakA kathana yayArya hai| Apake samIpa bahuta-se rAjA, seTha, senApati Adi saMyama dhAraNa karate haiM, parantu merI sAmarthya nahIM ki gRhasyAvasthA chor3a kara muni bana skuuN| maiM to Apako sAkSI se pAMca aNuvrata aura sAta zikSAvata rUpa zrAvaka ke bAraha vrata dhAraNa kruuNgaa| bhagavAn ne pharamAyA--" he devAna. priya 1 jaise tumheM sukha ho vaisA karo, parantu dharma-kArya meM pramAva mata kro|" taeNaM se ANaMde gAhAvAi samaNassa bhagavaomahAvIrassa aMtie tappadamapAe pUlagaM pANAivAya paccakkhAi jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM na pharemi na kAravemi maNasA payasA kaaysaa| arya--- AnandajI bhAvaka ke prathama vrata meM sthUla prANAsipAta kA pratyAkhyAna karate haiM--"meM yAvajjIvana mana, vacana, kAyA se sthala prANAtipAta kA sevana nahIM karUMgA aura na krpaauNgaa| vivecana- saMsArI bIvoM ke mukhya do bheda hai-trA aura sthAvara / sthUla prANAtipAta virama meM zrAvaka niraparAdhI nama jotroM ko jAna-bujha kara saMkalpapUrvaka himA kA tyAga karatA hai| ... tayANaMtaraM ca Na dhUlagaM musAvArya paccakkhAi jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM na pharemi na kAravemi maNasA vayasA kaaysaa| artha-- zrAvaka ke dUsare vrata meM AnanyajI sthUla mRSAvAda kA pratyAkhyAna karate hai-'maiM vo karaNa aura tInoM yoga se sthUla mAyAva kA sevana nahIM karUMgA aura na karAu~gA, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAnanva zramaNopAsaka mana vacana aura kAyA se|' vivecana-- mAvazyaka sUtra meM - kanyAloka ( vara-kavyA Adi ke sambandha meM micyA bhASaNa ) gavAlIka (gAya prAdi pazuoM ke sambandha meM mithyA bhASaNa ), bhUmAlika ( bhUmi ke sambandha meM malatya bhASaNa ), nyAsApahAra ( dharohara dabAne ke lie jhUTha bolanA ) evaM kUTasAkSya (jhUThI gavAhI) ye pA~ca murUpa bhUSAvAda batAe gae haiN| zrAvaka isa vrata meM ina bar3e jhUToM kA pratyAkhyAna karatA hai / tayAnaMtaraM caNaM dhUlagaM adiSNAdANaM paJcakhAi jAvajjIvA? dubi hUM tiviNa na karemi na kAravaimi maNasA vayasA kApasA / artha -- tatpazcAt AnandajI zrAvaka ke tIsare vrata meM sthUla adattAdAna kA pratyAkhyAna karate haiM-' meM jIvana paryaMta do karaNa aura tIna yoga se sthUla avasAvAna kA sevana nahIM karU~gA na karavAuMgA, mana vacana aura kAyA se / ' vivecana - ' seMdha lagA kara, gA~Tha khola kara banda tAle ko kuMcI dvArA khola kara (bhrayavA tor3akara) aura yaha vastu amuka ko hai' jAnakara bhI soyAka sUtra meM bar3I corI ' mAnA gayA hai| tayANaMtaraM ca NaM savArasaMnosie parimANaM kareha, NaNNattha ekkApa sivANaMdAga bhAriyAe aba sesaM satra mehuNavihi paccakkhAmi maNalA vayasA kApasA / artha- cauthe vrata meM AnanvajI 'svavAra- saMtoSa parimANa' karate haiM- -" meM apanI bhAryA sivAnA ke atirikta zeSa sabhI ke sAtha maithuna-vidhi kA mana vacana aura kAyA se pratyAkhyAna karatA hU~ / " tyAnaMtaraM NaM icchAvihiparimANaM karemAge hiraNNa-suvaNNavihiparimANaM kares, ruNattha cauhi hiraNNakroDIha nihANapauttAhi cahi buDhipattAhi uhi pavitrapauttAhi avase sarva hiraNNa- suvaNNavihi paccakhAmi 3 / tayAtaraM caNaM ca utpadyavidiparimANaM kareMt, route cauhi hadasamosAhariguNaM vaNaM avasesa sayaM uppayavihi paccakkhAmi 3 / artha - pA~caveM parigraha-parimANa vrata meM Anandano hiraNya. svarNa-vidhi kA parimANa Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadAga sUtra 1 karate haiM-'cAra karor3a svarNamudrAe~ majAra meM, cAra karor3a vyApAra meM, cAra karor3a kI ghara-bikharI / isake atirikta zeSa hiraNya-svarNa-vidhi kA pratyAkhyAna karatA huuN|' isake bAda catuSpada-vidhi kA parimANa karate hai-'vasa hajAra gAryoM kA eka baja, aise cAra baja ke atirikta zeSa pazu-dhana kA pratyAkhyAna karatA huuN| tayANatara ghaNaM khettapatthuvihiparimANaM kareha, NapaNatya paMcahi halasahi niyattaNasaieNaM haleNaM, abasesaM sabbakhetavatthudhihi paccakkhAmi 3 / sapANataraM ca NaM sagaDavihiparimANaM karei. NapaNatya paMcahi magaThasahi disA. yattipahiM, paMcahi sagaisarAha saMvAhaNiehiM avasesa saJcaM sagaivi padhyakkhAmi 31 tayANataraM ca Na vAThaNavihiMparimANaM karei, paNatya caurSi vAhaNA dimAyatipahiM ca vAhaNehi saMvAhaNipAheM, avalesa sarva vAhaNavihi paccakkhAmi / artha-tavanantara AnandajI kSetra-vAstu vidhi kA parimANa karate haiM--'so nivartana : kA eka hala, aise pAMca sau hala uparAnta avazeSa sabhI kSetra-vastu vidhi kA pratyAkhyAna karatA huuN|' tadanantara zaphaTa-vidhi kA parimANa karate haiM--pAMca sau chakaI {gaadd'e| yAtrArtha gamanA. * thI dhAgolAma mAtImAla zAha ahamadAbAda dAga prakAzina upAgakadazA ke artha kI prati hamAre gAma hai| saM. 184 je ke AdhAra se niyataNa'-nivattaMna kA parimANa / zAstrIdvArA pUjya zrI amAnaka rimoma. ne apane upAsakadazA pa...para pAvaTippaNI meM eka saMta zlomA va usakA artha yasa prakAra diyA hai __ " dagAkara bhavana baMmA, vaMzavImeM niytn| nivartama zana mAna, hanaM kSetra samane JI" " ati-dana hAtha kA eka dhAga, vIma bA~sa kA eka nivartana, mI niyatana kA epha ila, galA sInAvanoM meM hai| aba hama pAtra mI hala kA nApa nikAla sakate hai.. dama hAna eka bAma / boma bAsa-do mau hAya-pha nivatana / mo nivataMga-220. bAMsa-20.00 hAra-eka hala / cAra hAcaka dhanuSa, do hajAra ghanuSa-eka koma, yAni ... hAtha kA eka kAma, no boma hamAra hAtha kI lambAI dAI kosa huI / eka zAma meM kAI kosa mI gAMca mo hAla meM sAI bAraha go kAma jarmAna huii| uparokA zloka kA zuddha rUpa yaha hai-daNaphara bhavana caMga, virAya mo bhivantam / niyatana zanAnam, halave mmana udhaH / ['nivanana ' zava kA arpa ' mamkrana zartha kautuma' pR... meM isa prakAra diyA hai-" mI ga pami athavA 20 gAma lambI masaha "-DogI] Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava zramaNIparasaka prata-pratijJA gamana ke lie tathA pAMca sau .chakaI aNa-kASTha-dhAnyAdi Dhone ke lie| avazeSa saba zakaTa-vidhi kA pratyAkhyAna karatA hai| tadanantara jalayAna (jahAja) vidhi kA parimANa karate haiM-'meM cAra jahAja yAtrA ke lie tathA cAra jahAja mAla Dhone ke lie rakha kara avazeSa yAnavidhi kA pratyAkhyAna karatA huuN|' tayANaMtaraM ca NaM uvabhogaparibhogavihiM paccakkhAyamANe ullaNiyAdhihi. parimANaM karer3a, NapaNattha pagAe gaMdhakAsAIpa, avasesaM savaM ullaNiyAvihiM paccakkhAmi / artha -sAtaveM vrata meM sarvaprathama AnanayanikA vidhi kA parimANa karate haiM-sucita kASAvika vastra ke sivAya avazaSa AnanikAvidhi kA pratyArapAna karatA hai| vivecana - jala me bhIge zarIra ko poMchane ke kAma meM bhAne vAle maMgoche Adi kI maryAdA 'ullagiyAyihi parimANa' kahA jAtA hai / nagANaMtaraM ghaNaM daMtavaNavihiparimANaM karei, NaNNastha egeNaM allalaTThImahugaNaM avasesaM paMtavaNavihi paccakkhAmi 3 / artha-vAtuna vidhi kA parimANa karate haiM-meM mAvalaSThimadhuka ke sivAya zeSa bAtuna vidhi kA pratyAkhyA karatA hai| vivecana-pA---gIlI, laSTi--lakar3I, madhuka- muleThI yA jeThI / harI muleThI kI lakar3I ke sivAya zA vastuoM se dAtuna karane kA prAnaMdajo ne tyAga kiyaa| nayANaMtaraM ca NaM phalavihiparimANaM kareha, aNNasya pageNaM khIrAmalapaNaM, aba lesaM phalavihi paJcakkhAmi | artha-phalavidhi kA parimANa karate haiM-kSIra-Amalaka ke atirikta zeSa phala vidhi kA pratyAkhyAna karatA huuN| vivecana - dUdha ke samAna mIThe bhAvaloM ko 'saurAmalaka' kahA jAtA hai| napANaMtaracaNaM an gaNavihiparimANaM kareha, NaNNastha sayapAgasahassapAgehi Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadazIpa sUtra-1 tellehi avasesaM savvaM anbhaMgaNavihiM paccakkhAmi 3 / nayANaMsaraM ca NaM uvaNavihiparimANaM karei, gaNNatva egeNaM surahiNA gaMdhapaNaM, aksesa uvaNabihiM pacca. kkhAmi 3 / apa-tabantara AbhyaMgana vidhi kA parimANa karate haiM-'maiM zatapAka-sahasrapAka sela ke sivAya avazeSa abhyaMgana vidhi kA pratyAkhyAna karatA huuN| tavantara udvartana vidhi kA parimANa karate haiM-maiM gaMdhASTaka cUrNa ke sivAya avazeSa udvartana vidhi kA tyAga karatA huuN| vivecana-abhyaMgana kA artha hai 'mAliza, masapAka ke tIna artha upalabdha hote hai-sau pAra jo panya auSadhiyoM sahita pakAyA gayA ho 2 so vastueM jinameM milo ho / jisake nirmANa meM sau svarNa-mudrAeM vyaya kI gaI hoM / zarIra ke mala ko dUra kara nirmala banAne vAle dravya pITho Adi jinameM selAdi snigdha padArthoM kA mizraNa hotA hai, use 'udvartana vidhi' kahate haiN| ATha sugaMdhita vastuoM ko milA kara banAI gaI vastu 'sugandhita ganvASTaka' kahI jaatii| tapANaMtaraM ca Na majjaNavihiparimANaM pharei, gaNNanya aTTAhaM uTieI udagassa ghaDahi avasesaM majjaNadhihi paccakkhAmi 3 / ayaM-isake bAva snAnavidhi kA parimANa karate haiM--'maiM pramANopeta bhATha ghar3oM se adhika jala kA snAna meM prayoga nahIM kruuNgaa| vizedhana- uTTiehi uvagasta ghaDaehi-UMTa ke camar3e se banI kRpI jisameM ghI tela bharA jAtA thA, vaise mAphAra kA miTTI kA ghar3A tathA jisakA mApa ucita sarakAra ke ghara meM samAe jitane jalapramANa hotA thA, aise ATha ghar3e pramANa jala se adhika kA pAnandajI ne tyAga kara diyA / sAmAnya snAna meM to ve imase bhI kama jala kA prayoga karate the| tayANaMtaraM Sa NaM catvavihiparimANaM karega, gapaNatya egeNa khomajuyaleNaM aSasesaM patthavihiM paccakkhAmi / artha-~-AnandajI vastravidhi kA parimANa karate hai-'sUtI kapar3e kA jor3Abhopayagala' rakhakara zeSa pastravidhi kA pratyAkhyAna krnaa| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnAmdAmagopAsaka-pata-pratijJA tayANataraM ca NaM vilekhaNavihiparimANaM karei, pApaNatya agarukuMkumacaMdaNamAihi abasesaM vileyaNadhihi paccakkhAmi 3 / martha-AnandhamI pilepana vidhi kA parimANa karate haiM agara, kuMkuma mora bandana Avi ke atirikta zeSa vilepana vidhi kA pratyAkhyAna karatA huuN| tayANaMtaraM ca NaM puSphavihiparimANaM karei, gaNNatva egeNaM suddhapaumeNa mAlAkusumadAmeNaM vA, avalesa puSphavidi eccakkhAmi 3 / martha-tavansara ve puSpavidhi kA parimANa karate hai --kamala cha mAlatI ke phUloM ke sivAya zeSa phUloM kA tyAga karatA huuN| nayAgaMtaraM ca NaM AmaraNavihiparimANaM karei, paNNaya mahakapaNejjaehi NAmamudApa ya, ava sesa AbharaNavihiM pathakkhAmi 3 / artha--bhAmaraNavidhi kA parimANa karate hai--meM kAnoM ke kuNDala evaM nAmAMkita munikA (aMgUTho) ke atirigta zeSa AbhUSaNa pahanane kA tyAga karatA huuN| tayANataraM ca NaM dhUvaNavihiparimANaM kareDa, NaNNastha agaruturukkadhUSamAipahi, ava sesaM dhUvaNavihiM paccakkhAmi 3 / artha--ve dhUpana vidhi kA parimANa karate haiM--pragaka, tumaka (saMbhavataH lobAna) bhASi ke sivAya zeSa dhUpana vidhi kA pratyArapAna karatA huuN| tayANataraM ca NaM bhoyaNavihiparimANaM karemANe (a) pejjavihiparimANaM karei, gaNNatva egAe kahapajjAe bhabasesaM pejavihi paccakkhAmi 3 / (A) tayANaMtaraM ca NaM bhakkhaNavihiparimANaM karei, NaNNatva egehi papapuNehi khaMDakhajahi thA, aksesaM bhakSaNavihiM paccaklAmi 3 / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadaNAMga sUtra 1 () nayANataraM ca NaM odaNavihiparimANaM kare, NaNNatya kalamasAliovaNeNaM, avasesaM odaNavihi pcckkhaami| (I) nayANataraM ca NaM sUvavihiparimANaM karei, NaNNasya kalAyasUtreNa vA muggamAsasUveNa vA, aksesaM sUcavihi paJcapakhAmi 3 / (u) tayANataraM ca NaM ghayavihiparimANaM karei, NapaNattha mArahapaNaM godhaya. maMDeNaM, avalesaM ghayavipi paccakyAmi / / (U) tayANaMsaraM ca NaM sAgavihiparimANa karei, NaNNastha vatthusAeNa thA, sutthiyasApaNa vA maMDukkiyamAraNa pA, aba sesaM sAgavihi paccakkhAmi 3 / / (e) tayANasaraM ca mamAravihiparimANaM karei, NapaNatya egeNaM pAlaMgA. mAharagaNa abasesaM mAharayavihiMpaccakkhAmi 3 / (ge) tayANaMtaraM Sa NaM jemaNaviSTriparimANaM karega, NaNNastha sehaMpadAliyaM. behi, avasesa jemaNavihi paccasvAmi 3 / (o) tayANaMtaraM ca Na pANiyacihiparimANaM kareha, NaNNastha egeNaM aMtalikkhodaeNa, avasesa pANiyavihi paccakkhAmi 3 / (o) napANasara ca Na muhavAsavihiparimANaM karei, NapaNatya paMcasogaMdhieNa saMdholeNaM, aba semaM muhavAsavihi paccakkhAmi 3 / artha--isake bAda AnandajI mojanavidhi kA parimANa karate hae--- (apeyadhidhi kA parimANa karate haiM--meM ubAle hae maMga kA asa (pAnI) aura ghI meM tale cAvaloM ke peya ke atirikta zeSa peya vidhi kA pratyAkhyAna karatA haiN| (A) bhakSaNavidhi kA parimANa karate haiM-maiM ghevara va mIThe khAjoM ke atirikta zeSa (miSThAnna pakSaNavidhi kA pratyAkhyAna karatA hai| (i) odavidhi kA parimANa karate hai--meM kalamazAli (cAmala vizeSa ke atirikta zeSa ovaNavidhi kA pratyAsAna karatA huuN| (6)supavidhi kA parimANa karate haiM--meM bane, maMga aura uAda kI dAla ke sivAya ghoSa cidhi kA pratyAkhyAna karatA huuN| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ananda zramaNopAsaka-- vrata-pratijJA (u) ghRtavidhi kA parimANa karate haiM--'zAradIya go-ghRtaptAra' ke atirikta zeSa ghatavidhi kA pratyAkhyAna karatA hai| (ka) sAga-vidhi kA parimANa karate haiM-bayuA, sauvastika (caMvalAI) aura maMDuko { sAgavizeSa ) ke atirikta zeSa sAgavidhi kA pratyAkhyAna karatA hai| (e) mAdhurakavidhi kA parimANa karate haiM- 'pAlaMkA' ke atirikta zeSa mAdhurakavidhi kA pratyAkhyAna karatA huuN| (ai) jImaNavidhi kA parimANa karate haiM gholabar3e va dAla ke bar3oM ke atirikta zeSa maNavidhi kA pratyAkhyAna karatA huuN| (mao) pAnI kA parimANa karate haiM..-'AkAza se gire pAnI ke atirikta zeSa pAnI kA tyAga karatA huuN| au) mukhavAsavidhi kA parimANa karate haiM- maiM (ilAyacI, loMga, kapUra, kaMkola aura jAyaphala ) pAMvoM saugaMdhika taMbola ke atirikta zeSa mulavAsa vidhi kA pratyAzyAna karatA huuN| vivecana-bhojanavidhi ke parimANa meM dasa boloM kI maryAdA karate haiM / 'sAradae' ke do artha milate haiM- 1 zarada Rtu meM niSpanna 2 prAtaH uSAkAla meM banAyA huprA / goSayamaheNaM kA marya hai svasya uttama nasla kI gAyoM ke dahI se zuddhatApUrvaka banAyA hupA dhI / 'pAlaMkA' ke lie itanI hI jAnakArI milatI hai ki yaha mahArASTra deza kA prasiddha mIThA phala hai / ' AkAza se barase pAnI ko sambhavata: bar3e-bar3e TaoNkoM meM jhala liyA jAtA thaa| jamIna para nahIM par3ane ke kAraNa use 'pratarimodaka' kahA gayA hai| tayANataraM ca Na caudhviha aNaTThAdaI paJcavakhAi-taM jahA- abajmANA. yariyaM, pamAyAyariyaM hisappayANa pAvakammovAse 3 sa. // 5 // artha-tadantara AThaveM vrata meM cAra prakAra ke anaryadaNDa kA pratyAkhyAna karate haiM1 apadhyAnAcAraNa-AtaM-rota Adi bure dhyAna kA AcaraNa nahIM kruuNgaa| 2 pramAvAvaraNa-pramAda kA sevana nahIM kruuNgaa| 3 hinapradAna-hisA meM prayukta hone vAle upakaraNa pradAna nahIM kruuNgaa| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakavA 4 pApakarmopadeza--pApa-karma kA upaveza nahIM duuNgaa| vivecana - bhikSApratoM ke lie dhAvaka kA yaha manoraya rahatA hai ki 'aisI merI zraddhA prApaNA to hai, pharasanA karUM tana paddha ho|' sAmAyika kabhI kama bane, jyAdA bane, nahIM bane, caudaha niyama Adi kabhI citAre, kabhI yAda nahIM rahe, dayA-poSadha kA avasara kabhI ho, kabhI na ho tathA anidhisaMvibhAga vrata kI spAMnA mI sAdhu-sAdhvI kA yoga milane para saMbhava hai| ataH saMbhavata: Anandajo ke cAroM zikSA-vratoM kA ullekha yahA~ nahIM ho pAyA ho / vaise to unhoMne amuka prakAra se zikSA-vrata bhI paNa zie hI hoMgeM, tabhI unheM 'bAraha vratadhArI' kahA gayA hai| bAnandajI kI vrata-pratijJAoM ke bAda bhagavAn amheM pratoM ke maticAra batalAte hai| aticAra isa khastu ANadAi ! samaNe bhagaSaM mahAvIre ANaMdaM samaNovAsagaM evaM bayAsI evaM khalu ANaMdA! samaNovAsapaNaM abhigayajIcAjIveNaM jAva aNaikkamaNijjeNaM sammattassa paMca azyArA peyAlA jANiyabvA Na samAyaripabvA, taM jahA-saMkA, kaMkhA, bigicchA, parapAsaMhapasamA, parapAsaMhasaMghave / artha--Ananda zramaNopAsaka ko sambodhita karate hue zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ne pharamAyA-"he Ananda | nIva-ajIva Adi nava tattva ke prAtA evaM deva-dAnavAdi se mI samakita-yata nahIM kie jA sakane yogya zramaNopAsaka ko sampavasva ke pradhAna pAMca aticAra jAnane yogya to hai, paraMtu AcaraNa karane yogya nahIM haiN| yayA-1zaMkA 2kAMkSA 3 vicikitsA 4 parapAsaM prazaMsA 5 parapApta saMstava / vivecana-aticAra-prabhidhAna rAjendra bhAga 1 pR. 8 para aticAra thanda ke kucha praya isa prakAra diye haiM--praNa kie hue prata kA pratikamaNa, ullaMghana, cAritra meM skhalanA, vrata meM deza-maMga ke hetu prAtmA ke azubha pariNAma vizeSa / 1 zaMkA---jinendra-mapita nigraMtha-pravacana ke viSaya meM saMzaya-dakSita rakhanA'gaha pemA hai yA vaisA 'prAdi / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhrAnanda zramaNopAsaka -- praticAra 15 2 kA kAMkSA -- midhyAtvamohanIya ke udaya se anya darzanoM ko grahaNa karane kI icchA - 'kaMvA annAnnaNaggAho' / 3 vicchiA - vicikitsA - dharmakRtyoM ke phala meM saMdeha karanA / sAdhu ke malIna vastrAdi upadhi dekha kara ghRNA karanA / 4 pApasaMsA yahA~ pAsaMda zabda kA prathaM 'vrata' se hai / sajJayaM praNIta mahaMtu darzana se bAhara paradarzaniyoM kI stuti guNa-kIrtana Adi karanA / 5 parapAsaMsaMtha -- parapAsaMDiyoM ke sAtha AlApa saMlApa, zayana, mAsana, bhojana bhAdi paricaya karanA parapAsaMsaMstava kahalAtA hai / tapANaMtaraM caNaM thUlagassa pANAvAyaveramaNassa samaNoSAsaraNaM paMca aiyArA peghAlA jANivvA Na samAyariyaccA, taM jahA-paMdhe, vahe, chavicchee, ahabhAre, bhattapANacocchee // artha--tavantara (prathama aNuvrata sthUla prakAzita viramaNa ke pAMca pradhAna aticAra dhAvaka ko jAnane yogya haiM, kiMtu samAcaraNa yogya nhiiN| ve ye haiM--1 baMdha 2 vadha 3 chaviccheda 4 atibhAra aura 5 bhakta pAna viccheda | vivecana- 1 baMdhe - manuSya, pazu Adi ko sA~sa lene meM, rakta saMcAlana meM avayava saMkocavistAra meM, yA bAhAra pAnI karane meM bAdhA par3e, isa prakAra ke gAr3he rassI Adi ke baMdhana se bAMdhanA / totA-mainA ko piMjare meM baMda karanA, baMdI banAnA bhAdi isa praticAra ke antargata hai / 2 vahe - vadha - aMga bhaMga karanA, mamantika prahAra karanA, haDDI bAdi tor3a denA, aisI poTa jo tatkAla yA kAlAntara meM mRtyu athavA bhayaMkara duHkha kA kAraNa bane / 3 chaviccheda- zarIra kI camar3I, nAka, kAna, hAtha, pA~ca Adi kATanA, nAsikA sevana kara 'nAtha bAlanA, sIMga-pUMcha mAdi kATanA, kAna cIranA, badhiyA karanA Adi / 4 atibhArAropaNa pazu, tAMgA, chakar3A gAr3I, hamAla, ThelA, hAtha-rikzA, bhAdi para unakI sAmayaM se adhika bhAra vahana karavAnA atibhAra' hai / 5 bhojana-pAnI viccheda - pazu, prathavA manuSya Adi ko aparAdha vaza athavA anya kAraNoM se bhojana pAnI samaya para na denA athavA bilkula baMda kara denA bhojana karate hue ko kAma meM lagA kara aMtarAya denA Adi 'bhaktapAna viccheda' hai / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadAMga sUtra-1 tayANaMtaraM ca NaM dhUlagassa mumAvAyaramaNarasa paMca azyArA jANiyamvA Na samAyariyacA, taM jahA-sahasAabhakkhAge rahamAmakhAge sadAramaMtabhee mosAyarase kRddlehkrnne| artha- savantara zrAvaka ke dUsare prata sthUla-maSAvAda-viramaNa' ke pAMca aticAra zrAvaka ko jAnane yogya haiM paraMtu AcaraNa karane yogya nahIM hai / yayA--1 sahasAsyAspAna, 2 rahasyAbhyAkhyAna, 3 svAra-maMtra-bheva, 4 mRSopaveza aura 5 kUTa-lekha karaNa / vivecana- 1 sahasAbhyAkhyAna-binA vicAre kisI para jhuThA kalaMka lagAnA, 2 rahamAbhyA. syAna--ekAnta meM bAtacIta karane vAle ko doSa denA, athavA kisI ko gupta bAta prakaTa karanA / 3 svadAramaMtrabheda--apanI strI kI (prathavA kisI vizvasta jana dvArA kahI gaI) gupta bAta prakaTa karanA, 4 mRSopadeza -prahAra, roganivAraNa mAvi meM sahAyaka maMtra, auSadhi, viSa mAdi ke prayoga kA upadeza jIva-virAdhanA kA kAraNa hone se isa prakAra ke vacana-prayoga ko 'maSopadeza' kahate haiN| yadi koI yaha soce ki 'maiM jhu to baM.lA hI nahIM' kintu vaha hisAkArI salAha hai / isake parihAra ke lie miyopaDeza ko zAniyoM ne jhUTha mAnA hai| yaha sAkSAt (paraloka punajanma mAdi viSayoM meM) mithyA upadeza kA viSaya nahIM hai, yadi vaisA hotA to manAghAra samajhA jAtA / 5 phUTalekha karaNa-- 'mere to jhUTha bolane kA tyAga hai, likhane kA nahIM, aisA samajha kara koI (asadbhUta--jhuThA) lekhana kAre, jAlo hastAkSara karanA, jAlI dastAveja taiyAra karanA Adi taba taka maticAra hai, jaba taka pramAda yA adiveka ho, vicArapUrvaka jAnate hue likhanA sI manAcAra hai| mayANaMtaraM ca Na thUlagarasa diNNAdANaveramaNasma paMca aiyArA jANiyavvA Na samApariyadhA, naM jahA--tegAha he, sakkarappaoge virudarajjAikamme kUDanulakUDamANe tappaviruvagavavahAre // artha-tadantara dhAvaka ke tIsare vrata sthala adattAdAna viramaNa ke pAMca aticAra jAnane yogya hai, Acarane yogya nahIM haiM-stenAhRta, taskaraprayoga, viruddharAjyAtikama, kUTatulAkUTa mAna, taspratirUpaka vyavahAra / vivecana-1 nAhRta --- cora dvArA apahRta vastu lenA / 2 taskara prayoga --corI karane kA parAmarza denA 3 viruvarAjyAtikama - rAjyAjJA ke viruddha somA ullaMghana, niSiddha vastuoM kA vyApAra, muMgI Adi kara kA ullaMghana / 4 kUTanulAkaramAna -khoTe tola mApa ramnanA, kama denA, jyAdA lenA Adi / 5 tappratirUpaka vyavahAra--pracchA vastu ke samAna dikhane vAlo burI vasnu denA, saude yA namune meM Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ananda zramaNopAsapha aticAra batAe panusAra mAla nahIM denA, milAvaTa karanA prAdi / ye pApoM kRtya lomA kie jAne para 'panA vAra' kI paridhi meM cale jAte haiN| binA lobha ke kisI ko mAjJA ke madhIna hokara, udAsIna bhAva se yA vase manya kAraNoM se hI prasicAra rahate haiM (mokSamArga pu. 171) / tayANanaraM ca NaM sadArasaMtosie paMca aiyArA jANiyadhyA Na samAyariyamvA, se jahA-ittariyapariggahiyAgamaNe apariggahiyAgamaNe aNaMgakIDA, paravivAhapharaNe kAmabhogati myaamilaase| artha-tavantara zrAvaka ke cauthe vata 'svadAra-saMtoSa' ke pAMca aticAra jAnane yogya hai, sevana karane yogya nahIM hai--1 itvarikAparigRhItAgamana 2 aparigahItAgamana 3 anaMgakrIr3A 4 paravivAhakaraNa 5 kAmabhoga-tIvAbhilASa / vivecana-1 itvarikA parigRhIsAgamana-vivAha ho jAne ke bAda bhI umra, zArIrika vikAsa prAdi nahIM hone ke kAraNa, mAsika-dharma meM nahIM mAne prAdi aneka kAraNoM se vo moga avasthA ko aprApta hai, aisI svastrI se gamana karanA 'itvariphA parigRhIlAgamana' hai| 2 aparigahI tAgamana--jisake sAtha sagAI to haI hai, paraMtu vivAha nahIM hone se jo aba taka aparigRhItA hai, aisI svavAgdattA kanyA se gamana karanA aparigRhItA gagana hai| 3 manaMgakrIr3A--kAmabhoga ke aMga yoni pora mehana hai| inake atirikta anya dhaMga kAma ke maMga nahIM mAne gae haiM, unase kor3A karanA 'anaMgakrIr3A' hai| ___4 para vivAhakaraNa--jinakI sagAI, vivAha apane jimme nahIM ho, unakI sagAI karane kI preraNA karanA, sahayoga denA, vivAha karavAnA mAdi ko paravicAhakaraNa meM ginA gayA hai| 5 kAmabhoga tovAbhilASA-gauNa rUpa se pAMcoM iMdriyaviSayoM aura masya rUpa se maMSana meM atyaMta di--mUrchA bhAva rakha kara unhI madhyavasAyoM se yuvata raha kara vrata kI apekSA karanA, bhoga-sAdhanoM ko bar3hAnA, 'kAmamogatIvrAbhilAgha' hai / 'veda janita bAdhA' ko zAnta karane kI bhAvanA ke atirikta zaMSa sabhI kAryoM ke lie yaha aticAra hai / payA-bAjIkaraNa karanA, kAmabaddhaka pauSTika bhasmeM, ramAyane goSadhiyA~ mAdi lenA, vAsanA varddhaka paThana, kAmavarddhaka citrAdi avalokana, panyonya bhAsana, saundarya prasAdhaka sAmagrI kA prayoga aadi| tayANaMtaraM ca Ne icchAparimANassa samaNovAsapaNaM paMcaaiyArA jANiyamA Na samAyariyavvA, taM jahA-khettavatdhupamANAikkame, hiraNNa suvaNNapamANAiphame, Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghI upAsaka mAga sUpa-1 dupapacaupayapamANAhakkame, dhaNadhapaNapamANAiphamme, kuviyappamANAikamme / artha-tavantara zrAvaka ke pAMca vrata 'icchAparimANa' ke pAMca aticAra zramaNopAtaka ko nAnane yogya haiM, samAcaraNa yogya nahIM-1 khulI yA DhakI bhUmi ke parimANa kA atikramaNa (ullaMghana) karanA 2 sone-cAMdI ko maryAdA kA atikramaNa 3 dvipada-dAsa-dAsI Adi, catuSpada- gAya-bhaisa Adi ke parimANa kA atikramaNa 4 mudrA Adi dhana aura gehUM Adi mAmA ke parimAga kA atikramaNa karanA aura 5 kuviya ke parimANa kA atikramaNa krnaa| tayANaMsaraM ca NaM disikyasma paMca aiyArA jANiyazyA Na samApariyavyA, taM jahA-uDdAdi sipamANAikkame, AhodisipamANAikkame, tiripadi sipamANAikkame, khettavuDDhI, saiaMtaraddhA / artha-tadantara 'vizAvata' ke pAMca aticAra jAnane yogya hai, AcaraNa yogya nahIM hai-- UMcI dizA meM jAne kI maryAdA kA atikramaNa 2 nIcI vizA ke parimANa kA atikramaNa 3 cAroM ora kI tirachI dizA ke parimANa kA atikramaNa karanA 4 kSetra. vRddhi-maryAdita kSetra ko bar3hAnA 5 kie hue bhUmi parimANa ko vismRti se Age jAnA / tayANaMtaraM ca NaM uvabhogaparibhoge dudhihe paNNatte, taM jahA-bhoyaNAo ya kammao ya, tattha NaM bhoyaNAo samaNoSAsapaNaM paMca aiyArA jANipanyA Na samAyariyamvA, taM jahA~sacittAhAre. sacittapaDipaddhAhAre, appaliosAhimakasa. NayA, duppauliosahimavakhaNayA, tucchosahibhava khaNayA, kammao NaM samapo. vAsaraNaM paNarasa kammAdANAI jANiyabvAI Na samAyariyavvAI, taM jahA-iMgAlakamme, vaNakamme, sADIkamme, bhADIkamme, phoDIkamme, daMtavANijje, lavakhavANijje, rasavANijje, visavANijje, kesavANijje, jaitapIlaNakamme, jillaMuNakamme, daggi-dASaNayA, sara-vaha-talAvasosaNayA, asijnnposnnyaa| artha-(sAtavA) upamogaparibhoga do prakAra kA hai--bhojana viSayaka aura karma viSayaka / bhojana ko apekSA zrAvaka ke pAMca aticAra kahe gae no jAnane yogya hai AcaraNa yogya nahIM hai-- Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava bamaNopAsaka-aticAra - -- - -- 1 sacitta vastu kA AhAra-jisane sacitta kA tyAga kara diyA hai, vaha anAbhoga se savisa kA AhAra kara le athavA jisane maryAdA kI hai, usake uparAMta sacittAhAra kare to yaha aticAra lagatA hai| 1 sacittapratibaddhAhAra--sacitta se ar3e hae, saMghaTTita AhAra kA pryog| 3 apakvauSadhi-bhakSaNatA-agni Adi dvArA nahIM pakAI gaI, azAstrapariNata, tatkAla pItI, madana kI gaI caTanI Adi kA bhojana / 4 duSpakvISadhi-bhakSaNatA-adhakacce bhaTTe, soThe Adi khAnA / 5 succhauSadhi-bhakSaNatA--pheMkane yogya aMza adhika aura khAne yogya kama ho, aise succha AhAra kA sevana / yathA---Isa, sItAphala mAdi / ___ karma ko apekSA dhAvaka ko pandraha karmAdAna jAnane yogya hai, samAdharaNa karane yogya nahIM-1 aMgArakarma 2 vanakarma 3 zakaTakarma 4 mADIkarma 5 sphoTakarma 6 danta-vANijya 7 lAkSA-vANijya 8 rasa-vANijya viSa-vANijya 10 deza-vANijya 11 yaMtraposana-karma 12 nilAMchana-karma 13 vamagnivApanasA 14 sara baha-sAlAna-zoSaNatA aura 16 astiijnpossnntaa| vivecana-1 aMgAra karma--koyale banAnA, kuMbhakAra kA dhaMdhA, cUne ke bhaTTa, sImeMTa kArakhAne, sunAra, lahAra, mahaje, halavAI, raMgareja, ghobI Adi sabhI ke ve dhaM jinameM magni ke Arambha kI pradhAnatA rahA karatI hai| 2 vanakarma-vanaspati ke isa bheda hai-mala, kanda, skandha, chAla, pravAla (komala pate para) patra, puSpa, phala evaM moja / ina saba ke lie jo prArambha hotA hai, usa vana viSayaka karma ko 'vanakama' kahA jAtA hai / yapA-bar3a ke lie dhatUre mAdi kI khetI, cAya, kAphI, meMhadI, phaloM ke bAga, phUloM ke bagIce, raja ke, sarasoM, dhAna prAdi kI khetI / hare vRkSa kaTavAnA, mumhAnA, caMcanA yA Theke para lenA yaha saba vanakarma hai / yAni kRSi kA banaspatijanya evaM uralasaNa se anya cha:phApa kA bArambha vanakarma hai / abhidhAna rAjendra koSa bhAga E pa. 802 para likhA hai phi " banaviya karma dhanakarma / vanA chedanavipApe / yachinAmavinAnAm ca tAkhaNDAnA pANI puSpANAM phalAnAM ca vikramaNe tikRtena / hinAhinna patrapuSpaphala-kaMvamUlataNakAeThaka vA vNshaadhivikrH| 3 zakaTakarma-savArI yA mAla Dhone ke sabhI taraha ke vAhana va usake pUrva banAne kA kArya Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrI upAsakadazAMga sUtra-1 'zamTa karma' hai 1 yathA-rela, moTara, sUmara sAijita mAnino kArakhAne / luhAra, suthAra, Adi dvArA gADiyo banAnA aadi| 4 mATI karma-baila, ghohe UMTa, moTara Adi ko mAre para ghalAnA bhATI kama hai| 5 sphoTaka karma-pRthvI, vanaspati pAdi phor3anA phohIkarma hai / yathA--sAna, kumA, bAvar3I, tAlAba Adi khodanA, patthara nikAlanA, khetI ke lie jamIna kI jutAI, dhAna kA ATA yA mUMga, ur3ata, cane bhAdi kI dAla banAnA, zAli se mUsA utAra kara cAvala banAnA Adi kAryoM ko mukhya rUpa se kosIkarma meM ginA gayA hai| yahAM gaMbhIratA se samajhane kI bAta yaha hai ki khetI kI pUrvavartI kriyAe~pRthvI para hala jotanA bhAti sathA pazcAdvartI kimAeM geMha Adi kA ATA yA maga mAdi kI dAla banA kara denA yA beca kara mArjIvikA calAnA sphoTaka karma ke mantagaMta hai / jutAI ke bAda niSpatti kI madhyavartI kriyAe vanakarma meM mAnI gaI hai| ataH khetI kevala sphoTaka pharma hI nahIM, dhanakarma bhI hai| yaha bAta pUrvAcAryoM ne spaSTa batalAI hai| 6 vaMta-vANijya---mukhya praSaM meM hAthI dAMta kA vyApAra, upalakSaNa se U~Ta, bakarI, meDa prAdi kI jaTa Una, gAya-bhaMsAdi kA camar3A, haDDiyo, nAkhUna Adi sa jIvoM ke avayava kA vyApAra' daMtavANijya' meM ginA gayA hai| lAkSA-vANijya---lAla kA vyApAra mukhya prartha meM liyA gayA hai, menazIla, ghAtakI, nIla, sAbuna, sajjI, soDA, namaka, raMga Adi kA vyApAra bhI 'abhidhAna rAmeMdra koSa' bhAga 6 pR. 596-97 para sAkSA-vANijya meM lie gae haiM / 8 rasavANisya--'abhidhAna rAjendra ' bhAga 6 pR. 493 " madhama dyAMsabhakSaNavasAmammAdugnadadhicatatemAdivikraya 1 zahacha, zarAba, mAMsa, carvI, makkhana, dUdha, dahI, ghI, tela bAdi kA vyApAra karanA rasa-vANijya meM ginA gayA hai| koI koI gar3a, zakkara ke vyApAra ko bhI isameM mAnate haiN| 9 ke vANijya--dAsa-pAsI kA kraya-vikraya evaM gAya, bhaiMsa, bakarI, bher3a, UMTa, ghor3e Adi ko kharIdane becane kA ghaMdhA kezavANijya meM liyA gayA hai| abhi. bhAga 3 pR. 668 / 10 viSavANijya-somala Adi mAsi bhAti ke jahara, baMdUka, kaTAra, Adi mAtra gastra, haratAla, prANanAzaka injeksana, goliyAM, cUhe mArane kI goliyA, kheta meM die jAne vAle rAsAyanika khAda, pAuDara, chir3arane kI ho. DI. TI. Adi pAThAra, tathA ve samasta vastueM jinase prANAnta sambhava hai, paTAkhe, bAruda Adi bhI baMcanA viSavANijya meM ginA gayA hai| sAtha hI kudAlI, hala, phAvar3e, rgetimA, tagAriyA, seMbala, jUlie Adi kA vyApAra bhI viSavANijya meM ginA hai (abhi. bhAga 1 pR. 1258) / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnanda pAka- aMtimAra 21 11 pIka mUMgaphalI, eraNDI, tila, sarasoM, rAI, Adi kA tela nikAlane kI ghANiyoM, / vaise to ghANe, ganne perane kI dhANI, kueM se pAnI nikAlane ke yaMtra bAdi isameM gine jAte yaMtra ( mazIna) dvArA jIvoM kA jitanA polana hotA hai, ve sabhI choTI-bar3I mileM, phekTa ritho, bArA-mazIna, kArakhAne sabhI isa yaMtra pIlanakarma ke hI bheda haiM / 12 nirlAJchanakarma --- bakarI, bher3a Adi ke kAna cIranA, ghor3e, baila Adi ko napuMsaka banAnA, nAka meM nAtha DAlanA, U~Ta ke nakela DAlanA prAdi kArya / ghor3e ke pathi meM khur3atAla lagAnA pora DAma denA bhI isameM liyA jAtA hai / 13 davagnidApanatA - bana meM saprayojana yA niSprayojana Aga lagA kara jalAnA / isase zrama aura sthAvara prANiyoM kA mahAsaMhAra hotA hai / 14 sara-brahR-tAlAbhamoSaNatA -- cAvala, cane Adi kI khetI ke lie bacathA alAdAya ko khAlI karane ke liye tAlAba, talayA Adi kA pAnI bAhara nikAla denA, jisase trasa sthAvara prANiyoM kI ghAta hotI hai / 15 asatijana poSaNatA - bAja, kute bhAdi pAlanA, surAsundarI vAle hoTala calanA, guNDa pAlanA, philmoM pathavA sinemAgRhoM ko pArthika sahakAra prAdi meM sabhI kArya jinase duHzIla evaM duSToM kA poSaNa ho / tayANaMtaraM caNaM aNaTThAdaNDaveramaNassa samaNo vAsaeNaM paMca azyArA jANivANa samApariyanyA, taM jahA--kaMdapye, kukkuie, moharie, saMjuttAhigaraNe, upabhogapari bhogAirite / artha dhAvaka ke AThaveM vrata anarthadaNDaviramaNa ke pA~ca aticAra jAnane yogya haM, AcaraNa yogya nahIM haiM --1 kaMdarpa- kAmavikAra varddhaka hAsyAvi se otaprota vacana bolanA 2 kautkucca - hAtha, akSi, muMha Adi kI aisI ceSTAe~, jinase logoM kA manoraMjana ho 3 moSarya -- anargala, asaMbaddha, klezavaka evaM bahuta bolanA Adi 4 saMyuktAdhikaraNa - Ukhala, mUsala, hala, kudAla, kulhAr3I, phAvar3e to Adi ke bhinna avayavoM ko saMyukta kara rakhanA (yadi ye vastueM asaMyukta aura pRthak-pRthak rakho jAya, to kAma meM nahIM A sktii| ataH saMyukta nahIM rakhanI cAhie, tAki manA na karanA par3e) 5 upabhogaparibhogAtirikta binA AvazyakatA ke upabhogaparibhoga kI sAmagrI kA atirikta saMcaya / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 .. -zrI upAsavAna rAma-1 tapANataraM Sa NaM sAmAjhyassa samaNoSAsaraNaM paMca aiyArA jANiyalyANa samAyariyalyA, taM jahA-maNappaNihANe, vayaduppaNihANe, kAyaduSpaNihANe, sAmAjhyassa saiakaraNayA, sAmAzyassa aNavaSTriyassa krnnyaa| artha--tavantara zramaNopAsaka ko zrAvaka ke navave vrata sAmAyika ke pAMca aticAra jAnane yogya haiM, AcaraNa yogya nahIM hai| yathA; 5 praNipAna-mananayoga kI duSprasi / mana ke basa doSa lagAnA / 2 vacanaduSpraNidhAna--vacanayoga kI duSpravRtti / vacana ke dasa doSa lgaanaa| 3 kAyaduSpraNidhAna--kAyayoga ko duSpravRtti / kAyA ke bAraha doSa lgaanaa| 4 sAmAyika kI smati nahIM rakhanA--'maine sAmAyika kara lo pI'isa prakAra sAmAyika ke samaya kA jJAna nahIM rahanA / sAmAyika ko bhUla kara sApadha-pravRttiyoM karane laga jaanaa| 5 sAmAyika kA anavasthitakaraNa-avyavasthita rIti se sAmAyika karanA aura sAmAyika kA kAla-mAna pUrNa ee binA hI sAmAyika pAra lenA Adi / sayANaMtaraM ca NaM desAcagAsiyassa samaNovAsapUrNa paMca aiyArA jANiyanyA Na samAyariyabvA, saM jahA-ANavaNapaoge,pesavaNappaoge,sadANuvAya,ruvANuvAe, pahiyApoggalapakhave / artha-dasaveM vrata-dezAvakAzika ke pAMca aticAra jAne, paraMtu AcaraNa nahIM kare / yathA--1 Anayana-prayoga 2 preSya-prayoga 3 zabdAnupAta 4 rUpAnupAta 5 bahirmudgala prkssep| vivecana-1 desAvagAsiyaM-"vigvatagahItaraya vipariNAmasya prativinaM saMkSepakaraNalakSaNe sarva patasaMkSepakaraNa lakSaNe vaa|" bhabhi. bhAga 4 pR. 2632 / artha-chaThe prata dizA-parimANa ko pratidina paMkSipta karanA tapA sabhI vratoM ke parimANa ko saMkSipta karanA 'vezAvakAzika' kahalAtA hai| dizA-maryAdA karane se vaha svayaM to maryAditabhUmi se bAhara nahIM jA sakatA, parantu dUsaroM ko bhejakara koI vastu maMgavAnA 'manayana-prayoga hai| koI vastU bhimavAnA 'preSya-prayoga hai| (saMbara mAdi meM makAna se bAhara rahai vyakti bAdi ko) bulAne yA bhejane ke lie zabdAdi se saMketa, AkRti se IzArA kara ke athavA kaMkara Adi pheMka kara apanI upasthiti batAnA athavA kArya kA saMketa denA mahaH 'zabdAnupAsa, rUpAnupAta aura bahidigala-prakSepa' hai| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ananda amalIpAsamA atidhAra - - tayANaMsaraM Sa NaM posahoSavAsassa samaNoSAsapaNaM paMca aiyArA jANiyacyA, Na samAyariyabvA, taM jahA-appaDilediya-duppaDislehiya-sijjAsaMdhAra, appamajjiyalugaNamAjiya-vijAMbhAre, mahilA duppaDilehiya-uccAra-pAsava bhUmI appa. majjiya-duppamajjiya-uccArapAsavaNabhUmI, pAMsahocavAsassa samma annnnupaalnnyaa| ___ artha-pauSadhopavAsa nAmaka gyArahaveM vrata ke pAMca aticAra jAnane yogya haiM AmaraNa yogya nahIM haiM 1 apratyupekSita-duSpratyupekSita zayyA-saMstAraka--bichaune, or3hane tathA AsanAdi ko pratilekhanA nahIM karanA, tamA dhyAnapUrvaka pratilekhana na kara begAra ttaalnaa| 2 apramAmita-duSpramAjisa zayyA-saMstAraka--bichaune Adi kI vidhivat pramAnA mahIM karanA aura upekSApUrvaka pramArjanA krnaa| 3 apratyupekSita-duSpratyupekSita uccAra-pravaNa bhUmi-mAla-mUtra Adi paraThane ke sthAna kI pratilekhanA nahIM karanA athavA avidhi se upekSA pUrvaka karanA / 4 apramAjita-duSpramANita uccAra-prasravaNa bhUmi-mala-mUtra paraThane se pUrva usa bhUmi ko nahIM pUMjanA athavA pUrNa vidhi se pUrA sthAna nahIM puuNjmaa| 5 pauSadhopavAsa kA samyak aprapAlana-poSadha kA vidhipUrvaka pAlana nahIM karanA / isameM ghoSa sAre boSoM kA samAveza vivedhana-1 pauSadha - "puSTi dharmaspa dadhAtIti pauSadhaH"-dharma ko puSTa karane vAlI kiyA vishess| 2 uvavAsa- upavAsa--"yAmASTakam amomanam upavAsa sa vijnyyH| upAyaptasya doSebhyaH, samyAvAso guNaH saha upavAsAsa vitayaH sarva bhogavijitaH' -sUryodaya se agale sUryodaya taka ke lie thAhAra kA pratiSedha upavAsa hai / pApoM va doSoM se dUra raha kara samyag guNoM evaM dharma ke samIpa rahanA, sabhI bhogoM kA varjana karanA upavAsa hai| prAtmA ke samIpa vAsa karanA upavAsa hai| 3 sijjAghayyA-pauSadha karane kA sthAna / 4 saMthAra-saMstAra--darbhAdi ko payyA (bichonA) jisa para soyA jaay| nayANaMtaraM ca NaM atihisaMvibhAgassa samaNopAsapaNaM paMca aiyArA jANipanyA Na samAyariyavvA taM jahA-sacittanikkhevaNayA, sacittapihaNapA, kAlA. ekkame, paravavadese, mchriyaa| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadarzAga sUtra-1 apaM-bAdhaka ke bArahaveM vrata 'atithisa vibhAga ke pAMca aticAra jAne parantu AcaraNa nahIM kare / yathA 1 sacitta nikSepa--acitta nirdoSa vastu ko nahIM dene ko buddhi se sacitta para rakha denaa| 2 sacitta pidhAna--kubuddhi pUrvaka acitta vastu ko sacitta se Dhaka denaa| 3 kAlAtikama-pocarI kA samaya cukA kara ziSTAcAra ke lie bAda meM dAna dene kI taiyArI dilaanaa| 4 paragyapadezana- nahIM dene kI buddhi se apane AhAra ko dumaroM kA btaanaa| 5 matsaritA-IyAM vaza dAna denA athavA vUsare vAtAoM para IparyAbhAva lAnA Adi / bhayANaMtaraM Sa NaM apacchimamAraNAMtiya saMlehaNA-saNA-ArAhaNAe paMca apArA jANiyadhyA Na samAyariyavvA, taM jahA-ihalogAsaMsappaoge, paralogA. saMsapaoge jIviyAsaMsappaoge maraNAsaMsappaAMge kAmabhogAsaMsappaAge ||s.|| ____ artha-tavantara apazcima (jIvana ke aMta meM kI jAne vAlI) mAraNAMtika (maraNa ke sAtha hI jisakI samApti hogI) saMlekhanA (kaSAya aura zarIra ko kSINa karanA) asaNA ArAdhanA (AsevanA) ke pA~ca aticAra kahe gae jo jAnane yogya hai, AcaraNa ghogya mahIM hai-- 1 ihalaukAzaMsA prayoga--AgAmI manuSyabhava meM rAjA-cakravartI Adi banane kI icchA krnaa| 2 paralokAzaMsA prayoga-devAdi meM iMdra mahamitra, lokapAla Adi banane kI icchA krnaa| 3 jIvitAzaMsA prayoga--'zarIra svastha hai, logoM meM saMpAre ke samAcAra se kIti phala rahI hai, ataH lambe kAla taka jIvita rahU~, aisI icchA krnaa| 4 maraNAzaMtA prayoga -bimArI va kamajorI jyAvA hone se zIghra marane kI icchA krnaa| 5kAmabhogAsA prayoga- mere saMyama tapa ke phalasvarUpa mujhe utsama vaivika aura Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anindavI abhiyaha 25 mAnavIya bhogoM kI prApti ho, aisI icchA krnaa| AnandajI kA abhigraha tae NaM se ANaMda gAhAvaI samaNarasa bhagavao mahAvIrassa aMtie paMcA. gubvaiyaM sattasikkhAvaiyaM dubAlasAvihaM sAvadhamma pariSajjA parivajjittA samaNaM bhagavaM mahAvIra paMvai NamaMsaha vittANamaMsittA evaM vayAsI-"No kharala me bhaMte ! kappai ajjappamiI aNNAuthie vA apaNautthiyadevayANi vA apaNausthiyapariggahiyANi vA vaMdittae vA NamaMsittAe vA, pubdhi aNAlattaNa Alavittae SA saMlapittae vA, sesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM yA dAuM pA aNuppadAuM ghA, NaNNasya rAyAmiogeNa, gaNAbhiogeNaM, balAmiogeNaM, devapAbhiogeNaM, guruNiggaheNaM, visitAreNaM / *dhAnandajI kI pratijJA ke isa pATha meM prakSepa bhI ibhA hai| prAcIna pratiyoM meM na to 'beramAI' rabda mA aura na 'barihaMta pezyAI / madhyAn mahAvIra prabhu ke pramukha upAsakoM ke caritra meM mUrtipUjA kA ullekha nahIM honA, usa pala ke liye atyanta khaTakane vAso bAta thI / ijiye prapta kamI ko dUra karane ke lie kisI sata-premI ne pahane ' pezyAI' zabda minAyA / kAlAntara meM kisI ko yaha nau aparyApta lagA, to usane apanI ora se eka zabda aura bar3hA kara' arihaMsapeyara kara diyaa| kintu yaha prakSepa bhI vyartha rhaa| moMki isase bhI una upAsakoM ko mAghamA aura bArApanA para koI prabhAva nahIM par3atA / vaha to taba hotA ki unake samparatva, vrata yA pratimA ArAdhanA meM, bhUti ke niyanitta darzana karane, pUjana-mahApUjana pArane aura sIrthayAtrA kA slekha hotA / aisA to bucha bhI nahIM hai, phira isa mAha se honA bhI kyA hai| sa pATha ke viSaya meM jo yoga huI hai, usakA vivaraNa ' zrI agaracanda madAna sariyA jaima pAramAkSika saMsthA bIkAnera' se prakAzita 'jaina siddhAMta bona saMgraha ' bhAga 3 ke pariziSTha se sAbhAra uddhRta karate hai upAsakavabhAga ke mAnandAdhyayana meM mI livA pATha AyA hai-"no pala me mate kApA mamjappamidaM anathie vA, asthiya devapANi cA, antaspiparigahiyANi vA vittaebA mamaMsittae pA ityaadi| arthAta he bhagavAn ! mujhe mAja se lekara anya adhika, anmayUthika ke deva athavA anya pUdhika ke sArA sammAnita pA gRhIta ko vandanA namaskAra karanA nahIM kalpatA / isa jagaha tIna prakAra ke pATha upalabdha hote haiM (ka) mana jariSama parihiyANi / (ba) anna cariNayapariggAhayANi gheiNyaa| (ga) anna utmipari gahiyANi arihaMta dheiiyaaii| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI mAyAMga sUtra-1 vidhAda kA viSama hone ke kAraNa isa viSaya meM prati tathA pAThoM kA khulAsA mIce nirI anumAra hai [ka] anna utthiyaparigAhyANi ' yaha pATha biloyikA iNDiyA, kalakattA dvArA san 1. meM prakAzita aMgrejI anuvAda sahita upAsavAdazAMga mUtra meM hai| isakA anusAda aura saMgopana sophTara e. epha. saharapha hArgale pI. eca. DI. TyUprijana pheso mApha kalakattA yunivagiTo, AnarerI phAilolojikAla se keMTrI da do esimATika sosAiTI bApha baMgAsa ne kiyA hai| unhoMne TippaNI meM pAMca pratiyoM kA ullekha kiyA hai, jinakA nAma A. B.C. D. aura E. rakhA hai| A. B. aura D. meM (1) pATha hai| C. aura E. meM (ga) hArnama mAhena ne 'cezyAI' aura 'marihaMtaDyAI' donoM.prakAra ke pATha so prakSita mAnA hai / unakA kahanA haivayANi ' aura 'parimAhipANi ' payoM meM mUSakAra ne dvitIyA ke bahuvacana meM 'Ni' prasgaya lagAyA hai| 'vezyAI' meM 'I' hone se mAlUma par3atA hai ki paha zanda bAda meM kisI dUsare kA dAnA huA hai / hArnale sAheba ne pAMcoM pratipa kA paricaya isa prakAra diyA hai| (A) yaha prasi iNiyA mAphima mAjarI kamAne meM hai 1 isameM 40 panne haiM, pradhyeyaH panle meM 1. paMktiyAM aura pratyeka paMkti meM 38 akSara haiN| isa para sambat 1564, sAvana sudI 14 kA samaya diyA huA hai / prati prAyaH zuddha hai| (B) yaha dila mAhita nAhI ? ne * nIkAnera mahArAjA ke mahAra meM kisI huI purAnI prati kI pahacAna hai| yaha namana momAiTI ne gavarnameMTa Apha iNDiyA ke bIca meM par3ane para ko thii| sosAiTI jisa kati kI makala karanA cAhatI tho, bhArata sarakAra dvArA prakAzita bIkAnera maNDAra kI mUdhI meM bama kA 15.3 nambara hai / gUcI meM umamA samaya 1197 tathA usake mAtra upAsakadapAra vimaraNa nAma kI TIkA kA honA bhI banAyA gayA hai| sosAiTI kI prati para phAguga munI guruvAra saM. 114 diyA huA hai| isameM koI TIkA bhI bar3e haiM 1 sevasa gujarAtI rastA artha hai / usa prati kA prathama aura aMtima patra bIca no pustaka ke gAca mela nahIM khAtA hai| aMtima pRSTha TomA vArI prati kA hai| sUcI meM diyA gayA vivaraSya ina pRSThoM se milatA hai| isase mAlUma par3atA hai ki bhomAiTo ke liye kisI dUsarI prasi kI nakasa huii| / 1117 samrana usa prati ke likhane kA nahIM kintu TIkA ke banAne kA mAsUma par3atA hai / yaha mati bahuta sundara sidhI huI hai| isameM / panne hai / pratyeka panne meM chaH pAtayoM aura pratyeka paMkti meM 28 basara hai| sApa meM TambA hai| (C) yaha prati kasakane meM eka yatI ke pAsa hai / isameM panne haiM / mama pATha bIca meM miyA hammA hai aura saMskRta rIkA kAra tathA nIdhe / isa samvara 1916 phAguna mudI 4 diyA huA hai / yaha prati zubha aura kisI vidvAna bArA lisI ImAma par3atI hai, anta meM batAyA gayA hai ki isameM 12 loka mala ke aura rImA ke (D) yaha bhI unhI tAjI ke pAra hai| isameM 33 pale hai| paMkti aura 48 matara hai| isa para migamara badI 1, zukravAra samvat 1745 diyA huA hai| isameM TannA hai / yaha zrI mA nagara meM likhI gaI hai| (E), prasi muzidhAbAda kAle rAya panA timihaNI dvArA prakAzita hai| inake sivAya mI anupa maramRta ghAbarI bIkAnera (bIkAnera kA prAcIna putaka bhavAra ko zi purAne kile meM hai ) meM upAsakadaratAMga kI do pratiyAM haiN| una donoM meM 'anasthipariggahiyAmi comAI' pATha pustakoM kA pariSaya F. aura G.ke nAma ye bhI diyA jAtA hai| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ...mAmanva kA abhigraha / 27 artha-vratoM ke atidhAra sumane ke bAda mAnandalo ne pAMca aNuvata tathA sAta zikSAvata rUpa bAraha prakAra kA prAvadharma svIkAra kiyA tathA vaMdanA-namaskAra kara kahane lage--"he bhagavan | Aja se mujhe anyatIthiyoM ke sAdhuoM ko, anyatIpiyoM ke pravattaMkoM evaM anyatIthi pragRhIta jaina sAdhuoM ko vaMdana-namaskAra karanA nahIM kalpatA hai| unase bolAe binA AlApa-saMlApa karanA nahIM kalpatA hai| unheM pUjya mAra kara mAhAra-pAnI baharAnA nahIM kalpatA hai| parantu rAjA ko Az2A se, saMgha-samUha ke dabAva se, balapAna ke maya se, veva ke bhaya se, mAtA-pitA Adi jyeSThajanoM kI AjJA se aura aTavI meM bhaTaka jAne para athavA AjIvikA ke kAraNa kaThina paristhiti ko pAra karane ke lie, kinhIM mithyAvRSTi devAdi ko vanAdi karanI par3e, to AgAra (chuTa) hai| vivecana-'apNasthiyAgi' kA artha hai-abhyatIthika sAdhu / yadyapi isameM sAmAnya gahastha kA bhI samAveza ho sakatA hai, parantu sAmAnyatayA unakA samparka mithyAtva kA kAraNa nahIM banatA, uttarA. pa. 10 gAthA. 18 meM bhI 'kutisyo' zabda se anyadarzanI sAghupoM kA hI grahNa humA hai| 'aNNAspiyadevamANi' kA artha hai- pratyatIpiyoM ke deva / ve puruSa jo amuka dharma ke pravartaka saMsthApaka praNayA mAcArya rUpa ho / jame AnandajI ke yuga meM-gautamabuddha bauddhadharma ke pravartaka the / makhaliputra gozAlaka bhI AjIvaka mata ke deva rUpa the| divyAvadAna 'nAmakaroDa graMtha meM aise cha: vyaktiyoM kA nAmollekha hai1 pUraNa kAzyapa 2 malaliputra gauzAlaka 3 saMjaya vairaTThIputra 4 ajita peza kambala 5 kukuda kAtyAyana prora 6 nigraMtha jJAtaputra / "sena sa samayena rAmagRhe nagare para pUrNAdyAH zAstaro'savaMjJAH sarvajJamAninaH prativasatisya / tadyathA-pUraNaH kAzyapo marakarI gozAliputraH saMjamI veraTTIputrI ajita keza kambalaH kukuvaH kAtyApano nigyo maatputrH|" (F) sArI puratamA naM. 667 (udAgapa mUtra) panne 24 eka pRha meM 13 paMktiyAM, eka paMkti meM 42 akSara, sahamadAcAra Anana gamcha thI gugApArzvanAtha kI gati, pustaka meM sambata nhiiN| bodhe patra meM nIce sikhA pATha'aripayapazigahiyAI vA bAyA'patra meM bAMI tarapha zuddha kiyA huA hai-amAupiyAI vA amautviyadevapAvA' pustaka azkiTara aguddha hai / vAra meM zuddha kI gaI hai, loka saMgapA 112 dI hai| (G) mArI puHtacA naM. 6464 ( upAsakadamAvRtti paMca pATa maha ) patra 33 soka ... kA prayAA E.., mazyaka pRSTha para 16 paMktiyA~ mora praloka paMkti meM 32 asara haiM / patra ATha paMkti pahalI meM noce nirA pATha hai 'anna usthiyapariggahiyAI vA cehyaaii'| yaha pustaka paDimAtrA meM likhI gaI hai aura adhika prAcIna sanama pAlI / pustaka para sambata nahIM hai| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadazAMga sUtra hai isa prakAra ke anyatIrthika devoM kI vaMdanA namaskAra mAdi nahIM karane kA AnandajI ne abhigraha liyA thA / 28 * 'aNNausthiyANi parigahiyANi - yahAM pATha-bheda hai aura vivAdajanaka hai, sAtha hI TIkAkAra kA kiyA humA prarthaM to prapane samaya meM pUrNarUpa se prasarI maura jamI huI mUrtipUjA se prabhAvita hai / aura 'beiya' caizya zabda kA artha mAtra pratimA hI nahIM hotaa| prasiddha jaMnAcArya pUjya zrI 1008 zrI jayamalajI ma. sA. ne 'cezya' zabda ke eka sau bAraha praryo ko khoja kii| 'jayadhvaja' likhA haipU. 573 se 576 taka ve dekheM jA sakate haiN| vahIM maMta " iti alaMkaraNe bodhaM brahmANDaM surezvara vArtike proktam pratimA ghedaya zabve nAma 10 mo cha / ceiya jJAna nAma pA~camo che| cehaya zabde pati = sAdhu mAma sAsa che / pache yathAyogya ThAme se nAma hu se jAvo / sarva cetya zabda mA aki 57 ane vezya zabde 55 saba 112 likhitaM / " "pU. bhUdharajo ziSya RSi jayamala nAgaura majhe saM. 1500 gheta sudI 10 dine / " AnandajI ke abhigraha varjana meM tathAkathita 'ceipAI' kA prAsaMgika artha yaha hai ki " meM anyatithiyoM dvArA pragRhIta sAdhuoM ko vaMdanA-namaskAra nahIM kruuNgaa|" yadi hama kucha kSaNoM ke lie mAnaleM ki anyatIrthiyoM dvArA pragRhIta parihaMta pratimA ko vaMdanA namaskAra nahIM karane kA niyama liyA, kiMtu vaMdanA-namaskAra ke bAda jo 'binA bolAe nahIM bolanA' tathA ' bAhAra pAnI dene' kI bAta hai, usako saMgati kaise hogI ? vaMdanA-namaskAra to pratimA ko bhI kiyA jA sakatA hai, parantu binA bolAe bAlApa-saMlA aura cAroM prakAra ke mAhAra dene kA vyavahAra pratimA se to ho hI nahIM sktaa| yaha kaise saMgata hogA ? pahale jI maligI yA sAdharmI sAdhu yA, bAda meM vaha abhyatithiyoM meM calA gayA hai, to vaha vyApana evaM kuzIla hai| use vaMdanA namaskAra nahIM karane kA niyama sabhyasva kI mUlabhUmikA hai / isI upAsakadazA meM mAge pATha pAyA hai ki kaDAlaputra pahale gocAlaka kA zrAvaka thA, bAda meM bhagavAn ke upadeza se jaina zrAvaka banA, phira gomAlaka ne use apanA banAnA caahaa| jJAtAkAMga sUtrAMga, nirAvalikA paMcaka, bhagavatI Adi meM paneko varNana milate haiM, nahI svamata se mana meM tathA paramata se svamata meM bhAne ke ullekha hai / ataH paramatagRhaMta jaina sAdhuoM ko 'paNNa utthiyA hiyANi' artha mAnanA ucita lagatA hai / kampa me samaNe NiggaMdhe phAsueNaM esa NijjeNaM asaNa-pANa khAima- sAimeNaM cattha-paDimgaha-kaMpala- pApapuMchaNeNaM paDha-phala- sijjA saMdhAraNaM osaha mesajjeNa pa Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivAdevI bhI prAdhika banI paDilAbhemANassa viharittae ti kaTu imaM papArUvaM abhiggaI abhigihA, abhigihittA pasiNAI pucchaha, pucchittA aTThAI Adiya, AdiisA mamaNaM bhagavaM mahAvIra likhutto caMdar3a, baMdittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtimAo i. palAsAo cehayAo paDiNikSamaha, paddhiNikSamittA jeNeva vANiyagAme jayare jegeSa sae gihe teNeva uvAgacchai utrAgachittA sivANaMdaM bhAriyaM evaM vayAsI'evaM khalu devANuppie ! mae samaNassa bhagavao mahAvIrasma aMtie dhamma NisaMte se'vi ya dhamme meM itira Ditira anikAha, , gagAM tuma devANappie ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadAhi jAva pajjubAsAha, samaNassa bhagavao mahAvIrama aMtie paMcANubvaiyaM sattasikkhAvaiyaM dudhAlasavihaM gihidhamma paDivajAhi // 7 // artha-zramaNa-nigraMthoM ko prAsuka-eSaNIyazana, pAna, khAdima, svAdima, vastra, pAtra, kambala, rajoharaNa, pATha, bAjoTa, upAdhaya aura ghAsa AdikA saMstAraka, bIyadhi, meSaja, ye caudaha prakAra kI sAmagrI maharAnA mujhe kalpatA hai| aisA abhigraha dhAraNa kara aura praznAvi pUcha kara, artha dhAraNa kara bhagavAn ko tIna bAra vaMcanA kara ke dhrutipalAza udyAna se apane ghara Ae eva apanI patnI zivAnaMvA se isa prakAra kahane lage-"he devAna priya ! maine amaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ke samIpa dharma sunA / vaha dharma mujhe acchA lgaa| usa para merI gAr3hI kaci huI hai| he priye ! tuma bhI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ko sevA meM jA kara, vaMvanA-namaskAra kara, paryapAsanA karo tathA pAMca aNuvrata aura sAta zikSAdata rUpa dhAdhaka-dharma svIkAra kro|" naeNaM sA sivANaMdA bhAriyA ANaMdeNaM samaNovAmapaNaM evaM buttA samANA hatuhA koTuMbiyapurise sahAve, sahAvettA evaM payAsI-khippAmeva lahukaraNa jAva pajjubAsaha / taeNaM mamaNe bhagavaM mahAvIre mivAnaMdApatIse ya mahai jAva dhamma kahe, nA paMsA sivAnaMdA samapAssa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM soccA Nisamma haTTa Ava gihidhamma pahivajjar3a, paDijjittA tameva dhammiyaM jANappavara durUhai duhitA jAmeva disi pAunbhUyA tAmeva disi paDigayA ||suu. 8 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakavazAga mUtra-1 arSa-- Ananda amaNopAsaka se bhagavAn ko dharmadezamA evaM pratAdhAraNako bAla muna kara zivAnanyA nuta prasanna huii| usane apane kombika puruSoM ko bulA kara kahA-'he devAnupriyo ! jisake upakaraNamukumAra evaM zIghna gati yukta hai aisA atIva zobhanIya raya upasthita kro|' ratha lAyA jAne para usameM baiTha kara bhagavAna kI sevA meM gii| bhagavAna ne use tayA anya pariSada ko dharmadezanA pharamAI / Ananya zramaNopAsaka kI bhAMti zivAnanvA ne bho mAvikA ke bAraha basa dhAraNa kie / bhagavAna ko dhanvanA namaskAra kara, ratha meM baiTha kara apane ghara mA gii| __ 'te' ti bhagavaM goyame samaNaM bhagarSa mahAvIra vaMdada namamai maMdisA mamaMsittA evaM vyAsI-paDaNaM bhaMte ! AgaMdai samagopAlapadezazupiyANaM lie muMDe jAva pavyahattapa? 'No iNaDe samahe, goyamA ! AdeNaM samaNodhAsA pahara vAsAI samaNovAsagapariyAgaM pAuNihita pAuNihitA jAva sohamme kappe aruNe bimANe devatAe upjjihie| satya NaM atyagAyANaM davANaM pasAri paliovamAI liI paNNatA, satya NaM ANavassa'vi samaNobAsagassa attAri paliovamAI ThiI paNNatA / tapa NaM samaNe bhagavaM mahAvIre bhaNNayA kayAi pahiyA Ava vihr| ___ artha- bhagavAn gautamasvAmI ne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ko dhambanAnamaskAra kara pUchA-'he bhagavan | kyA Ananda zramaNopAsaka Apake pAsa vIkSita hoMge' ? bhagavAn ne pharamAyA-'he gautama ! yaha abhaM samartha nhiiN| Ananda zramaNopAsaka bahuta varSoM taka zrAvaka-paryApa kA pAlana kara prathama devaloka saudharma-kalpa ke akSaNa nAmaka vimAna meM utpanna hogA / vahA~ aneka devoM ko sthiti cAra palpopama kI kahI gaI hai, tadanusAra Amanda kI bhI cAra pasyopama kI deva-sthiti hogii| kisI dina vihAra kara bhagavAn anyatra padhAra ge| nae NaM se ANaMde samaNovAsae jAe abhigayajIvAjIve jAca paDilAmemAge viraghai / nae NaM sA sivANaMdA bhAriyA mamaNovAsiyA jAyA jAra patilAmemANI viharaha // suu.9|| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnandajI kA abhipraha 1 artha - Ananda gAthApati aba Ananda zramaNopAsaka ho gae, ve jIva- ajIva Adi laya tatvoM ke jJAtA yAvat sAdhu-sAdhviyoM ko pratikrAmita karate hue kAla yApana karane lage / zivAnanvA bhI zramaNopAsakA bana gaI / rUpa kI pahala bhArgava rAmagovAsagassa uccASaehiM sIlanvayaguNaveramaNapANapohocavA sehiM appANaM bhAvemANassa coisa saMcaccharAI caikatAI, paNNarasamassa saMyaccharasta aMtarAvahamANassa apaNayA kapAi guruvarattAvara ttakAla - samayasi dhammajAgariyaM jAgarabhANassa imeyArUbe asthira citie patthie maNoga saMkape samuppajjitthA - evaM khalu ahaM vANiyagAme Nayare paTTaNaM rAisara jAba sayassavi ya NaM kuTumbassa jAna AdhAre, taM eeNaM vikkheveNaM ahaM No saMcArami samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammapaNNattiM uvasaMpajjittANaM viharitaH / taM seyaM khalu mamaM kallaM jAvajalate viulaM asaNaM jahA pUraNo jAva jeTTaputaM kutre ThattA, taM mittaM jAva jeTThaputtaM ca ApucchittA kollAe sANNavese NAyakulaMsi posahasA paDhilehitA samaNassa bhagavao mahAvIrasma aMtiyaM dhammapaNNatiM uvasaMpattiANaM biharistae / artha -- Ananda zramaNopAsaka ko zIlavrata, guNadrana, viramaNavrata tathA pauSadhopavAsa Adi uttama vratoM kA nirdoSa rIti se pAlana karate caudaha varSa bIta gae / pandrahaveM varSa ke kisI dina rAtri ke cauthe prahara meM dharmajAgaraNa karate hue unheM vicAra AyA ki "maiM bahuta-se rAjA, Izvara, Adi logoM tathA apane kuTumba ke lie AdhArabhUta Adi huuN| ve aneka viSayoM meM mujha se parAmarza karate haiN| ataH isase bhagavAn dvArA batAI gaI dharma-sAdhanA meM vikSepa hotA hai| ataH mere lie yaha ucita hogA ki sUryodaya hone para pUraNa gAthApati kI mati vipula AhAra pAnI banA kara mitra jAti janoM ko AmaMtrita kara unheM jimAUM, tathA unakI sAkSI se bar3e putra ko mere sthAna niyukta karUM, tathA use pUcha kara kollAka saniveza meM jo jJAtakula kI pauSazAlA hai, vahA~ raha kara bhagavAn mahAvIra svAmI dvArA pharamAI gaI dharma-ArAdhanA kara 1 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsanadazAMga mUtra-1 evaM saMpehei saMpehittA kallaM viulaM taheca jimiyabhuttuttarAgae taM mitta jAya ghiuleNaM asaNa-pANa-khAima-mAimeNaM catdha-gaMdha-mallAlaMkAreNaM sarakAre sammANei, makkAritA sammANittA tasaMca mitta jhAca purako aSTapusa mAhAtra, sadAvittA evaM bayAsI-evaM khalu puttA ! ahaM vANiyagAme yahaNaM rAImara jAya ciniya jAva viharitaga, taM seyaM khalu mama iNi tuma mayassa kuDumbassa meAdeM pamANaM AhAraM AlaMpaNaM uvettA jAdha vihritte| tae NaM jeTTaputte ANevarasa samaNo. vAsagassa tatti eyamaha viNaNaM paDimuNei / ___ artha-isa prakAra vicAra kara ke prAtaHkAla hone para vipula azana-pAna-khAdimasvAdima banAyA aura mitroM tamA svajana-sambandhiyoM ko AmaMtrita kiyaa| AhAra, pAnI, vastra, gandha, mAlA, alaMkAra Adi se unheM saskAra-sammAna dekara jyeSTha putra se kahA-'he putra meM bANijya grAma nagara meM bahuta-se rAjezvara Adi logoM dvArA mAnanIya yAvat vicAra-vimarza yogya hUM : aba yaha zreyaskara hai ki luma yaha mAra sammAlo / apane kuTumba evaM dUsaroM ke lie mer3hI bhUta pramANabhUta evaM sahAyaka bno|' jyeSTha putra ne vinayapUrvaka svIkAra kiyaa| tapaNaM se ANaMda mamaNobAsae tasseva mitta jAtra purao jehAta kuTuMye vyeha ThavittA evaM bayAsI-" mA NaM devAzuppiyA ! tumbhe ajjappabhiI kei mama bahusu kajjesu jAva Apucchau vA pachi pucchau vA mamaM aTThANa asaNaM vA 4 uvakkhaDeDa vA uvakareu vaa| tae NaM se Apade samaNocAsaga jaTTaettaM mittaNAI Apucchara AputtiA mayAo gihAo paDiNikkhamaha pahiNikvAmittA vANiyagAma majha majjheNa Niggachaha, NiggacchattA jeNeva kollAe saNivese jeNeva NAyakule jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchada uvAgacimattA posahamAlaM pamajjar3a, pamajjittA uccArapAsavaNabhUmi paDilahei, paDileMhitA danbhasaMdhArayaM saMgharai, dhammasaMdhArayaM durUi durUvattA posahamAlAga posahie danmasaMdhAgevagaNa samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammapaNNattiM upasaMpajjitA NaM viharai / 10/ artha-tadantara Ananda zramaNopAsaka ne sabhI ke sAmane jyeSTha putra ko kuTamma kA makhiyA niyakta kiyA aura kahA--" he dezapriyo ! Aja se Apa loga muma-se kisI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ananda kA gRhatyAga aura pratimA ArAdhana - -. mI sAMsArika kArya ke lie mata pUchanA, mere lie AhArAdi bhI mata bnaanaa|" isa prakAra jyeSTha putra aura mitra-parijana Adi ko pUcha kara mAnandajI apane ghara se nikale aura rAjamArga se hote hue kollAka sanivezastha pauSadhazAlA meM pAe aura pauSadhazAlA kA pramArjana kiyA / phira laghunIta bahInIta paraThane yogya sthAna kI pratilekhanA ko, varma kA saMstAraka bichAyA aura usa para baiTha kara zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI dvArA upaviSTa dharmaprazasti ko grahaNa kara rahane lge| tae NaM se ANaMde samaNovAsae uvAmagapaddhimAo upasaMpajjitA NaM viharaha, pahama uvAsagapaDima ahAmuttaM ahAphappaM ahAmaggaM ahAtA sammaM kAraNa phAsei pAle sohei sIrei kitteha ArAhei / tae NaM se ANaMde samaNovAsae doccaM upAsagapaSTimaM evaM taccaM cautthaM paMcamaM chaThaM sattamaM aTThamaM NavamaM dasama ekkArasama jAva ArAhe // sU. 13 // artha--Ananda zramaNopAsaka ne zrAvaka kI gyAraha pratimAoM ko grahaNa kiyaa| prathama pratimA kI sUtrAnusAra, kalpAnusAra, mArgAnusAra, tathyAnusAra samyak rUpa se kAyA se sparzanA kI, pAlana kiyA, zoSana kiyA, kIrtana kiyA, mArAdhanA kii| prapama pratimA kI sparzanA yAvat ArAdhanA ke bAda dUsarI yAvat tIsarI, cautho, pAMcavoM, chaThI, sAtavIM AThavIM, nauvI, vasavoM, aura gyArahavI pratimA kI ArAdhanA kii| vivecana-pratimA kA artha hai-'abhigraha vizeSa, niyama vizeSa / ' zrAvaka kI gyAraha pratimAeM kahI gaI hai-- (1) darzana pratimA---isameM zrAvaka kA samyagdarzana vizeSa pAddha hotA hai| nirdoSa-niraticAra aura mAgAra-rahita pAlana kiyA jAtA hai / vaha laukika deva pora po kI mArAdhanA nahIM karatA aura nigraMtha-pravacana ko hI artha-paramAyaM mAna kara zeSa ko anartha svIkAra karatA hai| (2) prata pratimA--isameM pAMva aNuvrata va tIna guNanoM kA niyamA pAsAna hotA hai / mAgAra bhaura aticAra kama tathA bhAva-zuddhi adhika hotI hai| (3) sAmAyika pratimA-tIsarI pratimA meM sAmAyika evaM dezAvagAmika prata dhAraNa kiye ho jAte hai / sAmAyika brata adhika samaya aura vizuddha kiye jAte haiN| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadazAMga sUtra (4) pauSadha pratimA-isameM praSTamI, caturdazI tathA amAvasyA-pUrNimA ko pauSadha karamA anivArya hotA hai / vaha pauSadha meM dina meM nIMda nahIM le sakatA, pratilekhana-pramArjana, IpiSika pratikramaNAdi meM pramAva nahIM krtaa| yaha pratimA cAra mAsa kI hai| (5) kAyotsarga zAminA- tikA bAjA poSaya kI rami ko kAyotsagaM na kare, to bhI kalpya hai, parantu isameM khar3e-khar3e, yA baiThe-baiThe yA mazakti ho to soe-soe kAyotsagaM karanA pAvazyaka hai| dUsarI viziSTatA yaha hai ki isake dhAraka kA vivA-brahmacArI honA Avazyaka hai / rAtri-maryAdA mI honI Avazyaka hai| isI kAraNa isa pratimA kA samavAyAMga meM 'diyA baMbhayArI rati parimANako nAma diyA hai / isa pratimA ko pArAdhanA jaghanya eka, po, dina tathA utkRSTa pA~ca mAsa taka hotI hai| isameM dhotI kI lAMga khulI rakhanI hotI hai tathA rAni-mojana kA tyAga bhI Avazyaka hai| (6) brahmacarya pratimA-isakA dhAraka zuddha brahmacarya kA pAlana karatA hai / zeSa pUrva pratimAnoM ke niyama to agalI pratimA meM anivArya hai hii| yaha utkRSTa chaha mAsikI hai| (7) sacittAhAra tyAga pratimA-vaise to sacisAhAra karanA dhAvaka ke lie ucita nahIM hai, parantu pratyeka zrAvaka sacitta kA tyAgI nahIM hotA / isa pratimA kA dhAraka pUrNa rUpa se sacitta, parddhasacitta yA sacitta-pratibaddha kA tyAgI hotA hai| yaha uskRSTa sAta mAsa taka kI jAtI hai| (8) mArambha tyAga pratimA-isakA dhAraka svayaM eka karaNa eka yoga bhayavA eka karaNa tIna yoga Avi se prArambha karane kA tyAgI hotA hai / Arambha karame karane vAle ko svastiko va mAjJApano dhonoM kriyAe~ lagatI hai, jabaki svayaM prArambha nahIM karane vAle ko 'svastiko ' trimA nahIM lgtii| isa pratimA kA utkRSTa kAlamAna pATha mAsa hai| (9) preSyArambha varjana pratimA-isakA dhAraka bhArambha karavAne kA bhI tyAgI hotA hai / karAne rUpa AjJApanI kriyA bhI Tala jAtI hai| sAmAnya nayAnusAra karane, karAne jaisA pApa mAtra anumodanA meM nahIM hotA, kyoMki usa kArya meM apanA svAmitva nahIM hotA / isameM mAtra anumodanA khulI rahasI hai| vaha bhAdhAkama mAhArAdi kA tyAgI nahIM hotA / isakA utkRSTa kAlamAna nau mAsa hai| (10) uddidaSTa bhakta-varjana pratimA-isakA dhAraka apane lie banAe gae AhArAdi kA sevana bhI nahIM karatA / isameM ustare se yA to pUrA mastaka bhupiData hotA hai, yA poTI ke keza rasta kara zeSa mastaka / yadyapi isa pratimA meM apanI bhora se kisI sAyaya viSaya meM svataH kucha bhI nahIM kahA jAtA, para ekavAra yA bArabAra pUchane para bhAta viSaya meM 'jAnatA hU~' sapA prazAta viSaya meM 'nahIM jAnatA,' isa prakAra kI do bhASAeM bolanA phalpatA hai| yadyapi yaha virakta hotA hai, tathApi isa kathana se maskicita anumodana to lagatA hI hai, kyoMki jo sarvathA anumodana-rahita ho, use pUchane Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnandajI ne saMthArA kiyA para ina bAtoM ke viSaya meM phahanA bhI bajya hai| jaise ki sarvaSA anumodana-rahita sAghu ko eka mAtra mokSamArga ke atirikta rAjanaitika, sAmAjika yA Arthika mAdi kisI bhI viSaya meM eka zAbda kA bhI uccAraNa karanA niSiddha hai| isakA utkRSTa kAlamAna dasa mAsa kA hai| (11) zramaNabhUta pratimA--isameM ussare se mastakA muNThita hotA hai, zakti ho to loca bhI kara sakatA hai / isameM anumodana kA sarvathA tyAga hotA hai / sAghu-sAdhvI to janesaroM ke yahA~ bhI gocarI jAte haiM, para zramaNabhUta pratimA vAlA apanI jAti vAloM ke yahA~ se hI prAhAra-pAnI letA hai. SayoMki 'ye mere jJAti vAle hai '-isa sneha-sambandha kA mabhAva nahIM hanA / isa para bhI vaha pAhAra. pAnI lene meM sAdhu ke samAna vidhekI va biyakSaNa hotA hai| ghara meM jAne se pUrva dAla banI ho, cAvala bAda meM bane, to vaha dAla le sakatA hai, cAvala nahIM / isI prakAra ko pUrva niSpanna ho, vahI vastu letA hai| isameM vaha tIna karaNa tIna yoga se pApa kA tyAga karatA hai| kisI ke ghara bhikSApaM jAne para-- 'mujha sapAsaka pratimA saMpanna ko pAhAra vo'-aisA kAhanA kalpatA hai| kisI ke pUchane para vaha kaha sakatA hai ki maiM 'pratimApratipana ghamaNopAsaka hU~ / ' isa pratimA kA utkRSTa kAlamAna gyAraha mAsa hai| zaMkA- kyA prathama pratimA ke niyama myArahavIM pratimA meM bhI mAvazyaka hai ? samAdhAna-jI hAM, pahale ke sAre niyama agalI pratimA ke lie bhI anivArya hai| zrI samavAyAMga sUtra ke gyArahaveM samavAya meM gyAraha pratimAnoM ke nAma batAe gae haiN| zrI dazAzrutaskaMdha sUtra kI chaThI dazA meM upAsaka pratimAoM kA svarUpa vistAra se batAyA gayA hai| AnandajI ne saMthArA kiyA tae NaM se ANaMde samaNopAsae imeNaM epAraveNaM urAleNaM viuleNaM payasaNaM paggahiyeNaM savokammeNaM mukke jAva kise dhamaNisaMtae jaae| nae NaM tassa ANaMdassa samaNovAsagassa apaNayA kayAi puravarattA jAva dhammajAgaramANassa ayaM ajjhasthira ciMtie patthira maNogae saMkappe samupajjatyA-evaM khalu ahaM imeNaM jAva dhamaNisaMtae jAe, taM asthi tA me uhANe kamme pale pIrie parisakkAraparakkameM mahAdhiisaMvege, ne jAva tA me asthi uhANe sadvAghisaMvege jApa ya me dhammAgarie dhammoSaesapa samaNe bhagavaM mahAdhIre jiNe suhandhI viharaha, tAra tA meM se kallaM jApa jalaMte apacchimamAraNaMtipasalehaNAyUsaNAjhUsiyassa bhattapANapaDi. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrI upAsakadarzAga sUtra-1 yAikkhiyassa kAla aNavaphakhamANassa viharittae, evaM saMpeheha saMpehittA karalaM jAya apacchima mAraNatiya jAya kAlaM aNavakakhamANe viharai / artha--zrAvaka kI gyAraha pratimAoM ke sAtha-sAtha ugra udAra aura vipula mAtrA meM, uskRSTa tapa-karma karane ke kAraNa AnaMva zramaNopAsaka zarIra se bahata kRza rakta-mAMsa se rahita evaM zuSka hogae / haDDI aura tvacA mila jAne se asthi-piMjara ke samAna ho gae / ekabAra rAtri ke cauthe prahara meM dharma-jAgaraNA karate hue unheM vicAra AyA ki 'jaba taka mere zarIra meM utthAna, bala, vIrya, puruSArtha, parAkrama, zraddhA, dhRti aura saMvega hai, tathA mere dharmAcArya-dharmopadezaka zramaNa-magavAn mahAvIra svAmI-gaMdhahastI ke samAna vicara rahe hai, tabataka sUryovaya hone para mere lie mAraNAMtikI saMlekhanA kara lenA ucita hai|' aisA vicAra kara dUsare dina saMthArA kara liyA, tathA mRtyu kI cAhanA na karate hue dharmArAdhanA karane lge| Ananda ko avadhijJAna tANaM tassa ANaMvarasa samaNovAsagassa aNNayA kayAi subheNaM ajAvasANeNaM subheNaM pariNAmeNa lesAhiM visujjhamANIhiM sadAvaraNijjANaM kammANaM khaovasameNaM ohiNANe samuppaNNe, purathimeNaM laSaNasamuhe paMca joyaNasaiyaM khettaM jANai pAsai, evaM dakSiNeNaM paccasthimeNa ya, uttareNaM jAva cullAhimavanaM vAsa. harapavarSa jANai pAsada, uI jAva sohamma kappaM jANai pAsai, ahe jAva imIse rayaNappabhAra puDhavAe loluyaJcurya garayaM caurAsIdavAsasahasmadviyaM ANai pAsaD // ___ artha-anyathA kisI dina zuma adhyavasAyoM se, zuma mana-pariNAmoM se, leNyAoM kI vizuddhi hone se tayA avadhijJAnAvaraNIya karma ke ayopazama hone se (rUpI padArthoM ko viSaya karane vAlA) avadhijJAna utpanna huA / usase ve pUrva, pazcima aura dakSiNa dizA meM pA~caso-pAMcaso pojana taka kA lavaNasamudra kA kSetra, uttara-dizA meM ghulahimavaMta varSadhara parvata taka kA kSetra, Urva-dizA meM pahalA devaloka tathA adho-dizA meM prathama naraka meM caurAsI hajAra kI sthiti vAle lolayaccaya narakAvAsa taka kA kSetra jAnane dekhane lge| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautama svAmI kA samAgama 7 - -- - gautama svAmI kA samAgama teNaM kAle NaM teNaM samae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre samosarie, parisA NiggayA, jAva pahigayA, teNaM kAle NaM teNaM samaraNaM samaNasma bhagavamo mahAvIrassa jai? aMtavAsI iMdaI NAmaM aNagAre goyamagotteNaM sattussahe samacauraMsasaMThANasaMThie vajjarisahaNArAyasaMghayaNe kaNagapulagaNighasapamhagore uggatave ditta. tave tattataye ghorata mahAtave urAle ghoraguNe ghoratavassI ghorapammaceravAsI ucchUTa sarIre saMkhittaviulateulese chaha chadreNaM aNivikhaNaM tacokammeNaM saMjameNaM navasA appANaM bhAbemANe vihAraha / artha-usa kAla usa samaya meM(jaba AnandajI kA saMthArA cala rahA thA)pramaNa bhagavAn mahAbIna dAnI vANijamAma nagara mAre parivAra sevA meM gii| dharmopadeza suna kara lauTa gii| taba dhamaNa-bhagavAna mahAvIra svAmI ke pradhAna ziSya iMdramatinI (gautama gotra ke kAraNa 'gautama' ke nAma se adhika prakhyAta the) sAta hAya aMdhe, samacaturasra saMsthAna vAle, dhanaRSabhanArAca saMhanana vAle, kasauTI para kase zuddha sone aura panaparAga ke samAna gauravarNa ke the| unakA tapa-ugra, dIpta, (kAyaroM ke lie lohe ke tape gole ke samAna ) sapta, ghora, mahAn aura uvAra thA, hIna sattva vAle unake guNa suna kara hI kAMpate the, ataH ve ghora guNI the| nirantara baile-vele kA tapa karane ke kAraNa ve ghoratapasvI the| unakA brahmacarya bhI bahana nigraha pradhAna thA / ve zarIra kI vibhaSA Adi nahIM karate the, deha-mohAtIta the| yadyapi unheM vipula temolerapA prApta pI, parantu use ve zarIra meM hI saMkSipta kara rakhate the, kamI prakaTa karane kI icchA bhI nahIM hotI thii| ve nirantara velebale kA tapa karate hue apanI AtmA ko saMyama-tapa se bhAvita karate hue vicarate the| mae se bhagavaM goyame chaTTakkhamaNagAraNagaMsi paDhamAe porisIe sajjhAyaM karei viDyAe porisIe jhANaM jhAyai, sajhyAe porisIe aturiyaM acavalaM asaMbhaMte muhapatti paDilehei pagleihitA bhAyaNavatthAI pagleiheha paDilehitA bhAyaNavatyAI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadazAMga sUtra - 1 pamAha pamajittA bhAyaNAIuggAher3a uggAhitA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeca udhAgacchha ujAgacchittA samaNa bhagavaM mahAvIraM baMda NamaMsaha vaMdittA NarmasistA evaM vayAsI - icchAmi NaM bhaMte ! tumbhehiM anbhaNuSNAe khaTThakkhamaNapAraNagaMsi vANiyagAmeM pare uccaNIyamajjhimAI kulAI gharasamudANassa mikkhAyariyAra attie / 'ahAsahaM devANupiyA ! mA paribaMdha kareha / " *L 38 artha- bele ke pAraNa ke dina bhagavAn gautama svAmI ne prathama prahara meM svAdhyAya kiyA, dUsare prahara meM dhyAna kiyA, tIsare prahara meM capalatA evaM tvarA rahita, asaMbhrAnta rIti se mukhastrikA kI pratilekhanA kI, pAtroM aura vastroM kI pratilekhanA kI, pAtroM kA pramArjana kara ke grahaNa kiyA aura jahA~ bhagavAn mahAvIra svAmI birAja rahe the, vahA~ Akara ke dhanvanA namaskAra kara bole-- 'he bhagavan ! yadi Apako AjJA ho to vANijyagrAma nagara meM samudAnikI mikSAcaryA ke lie jAU~ ?' bhagavAn mahAvIra svAmI ne pharamAyA-'he devAnupriya ! tumheM sukha ho, vaisA karo / ' tara NaM goyame samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNa agbhaNuSNAra samANe mamaNasma bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo dRpalAsAo behayAo paDiNikkhamai paDiNikkhamittA aturiyamacavalamasaMbhaMte jugaMtaraparilo yaNAra dihISa purao IriyaM sohemANe jeNeva vANiyagAme Nayare teNeva uvAgaccha uvAgacchittA vANiyagAme yare uccaNIyamajjhimAeM kulAI gharasamudrANassa bhikkhAyariyA a / artha - bhagavAn kI AjJA prApta ho jAne para gautama svAmI dyutipalAza udyAna se nikala kara asvarita, acapala evaM asaMtrAMta gati se cAra hAtha pramANa Age kA kSetra dekhate hue samiti pUrvaka bANijyagrAma nagara meM sAmudAnikI mikSA ke lie bhramaNa karane lage / tara NaM se bhagavaM goyameM vANipagAme Nayare jahA paNNattIe tahA jAva bhikkhAyariyAe aDamANe ahApajjantaM mattapANaM samma paDiggAhe pazciggAhitA vANiyagAmAo paDiNiggaccha paDiNiggacchittA kollAyarasa maNibesassa anUrasAmaMteNaM bIivayamANe bahujaNasaddaM NisAmeha, bahujaNo aNNamaNNassa gravamAikvAi J Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautamasvAmI kA samAgama evaM bhAsaha evaM paNNave evaM paravei-evaM khala devANupiyA! samaNasma bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI ANaMde NAmaM samaNovAsae posahasAlAe apacchima jASa aNavakaMkhamANe viharata | taraNa tassa goyamassa bahujaNasma aMtie eyamajheM soccA Nisamma ayameyAhave ajjhathie ciMtie maNoga saMkappe samuppamityA-taM gacchami NaM ANaMdaM samaNovAsayaM pAsAmi, evaM saMpehei saMpehittA jeNeca kollAe saNNivese jeNeva ANaMde samaNovAsae jeNeva posahasAlA teNeva upAgacchaha / artha-bhagavatI meM kahe anusAra bhagavAna gautama svAmI ne bhikSAcaryA ke lie bhramaNa kara AhAra-pAnI grahaNa kiyA tathA lauTate samaya kollAka saniveza se na adhika dUra na adhika nikaTa padhArate hue bahuta-se logoM se yaha bAta sunI ki ghamaNa magavAna mahAvIra svAmI ke aMtevAsI AnaMda zramaNopAsaka apazcimamAraNatiko saMlekhanA kara matya kI cAhanA na karate hue yahAM raha rahe haiN| yaha bAta suna kara gautamasvAmI ne vicAra kiyA ki mujhe mI Ananda ko dekhanA cAhie / taba ve jahA~ pauSadhazAlA thI, vahAM aae| saraNaM se ANaMde samaNovAsae bhagavaM goyama ejjamANaM pAsai pAsittA haha jAva hiyae, bhagavaM goyama vaMdai NamaMsaha vaMdittA NamaMsittA evaM payAsI-evaM khalu bhaMte ! ahaM imeNaM urAleNaM jAva dhamaNisaMtae jAe, Na saMcAemi devANuppiyarasa aMtiyaM pAumbhavittA Na tikkhutto muddhANeNaM pAe abhivaMdissae / tumbhe gaM bhaMte ! icchAkAreNaM aNamiopaNe ioSa eha, jANaM devANuppiyANaM tikkhutto muddhANeNaM pAesu caMdAmi NamaMsAmi / tae NaM se bhagarva goyame jeNeva ANaMde samaNovAsae teNeva uvAgacchaha // suu.15|| artha-bhagavAna gautama svAmI ko pauSadhazAlA meM padhArate dekha kara Ananda amaNo. pAsaka bahuta prasanna evaM haSita hue, vaMdanA namaskAra kiyA aura kahA-'he bhagavan ! meM kaThora tapasyA karane ke kAraNa atyaMta durbala evaM kRza ho gayA hai| Apake samIpa Akara ApazrI ke caraNa-sparza kara saka, aisI tAmaya mujha meM nahIM rahI / ataeva yadi Apa mere sannikaTa padhArane kI kRpA kareM, to caraNa-raja kA sparza kara vaMdanA namaskAra kii| taba gautama svAmI Ananda ke nikaTa pdhaare| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ...........................zrI upAsakadAMga sUtra-... kyA satya kA bhI prAyazcitta hotA hai ? tae NaM se ANaMde samarNAvAsae bhagavao goyamassa tikkhutto mudghANeNaM pAema caMdaha NamaMsaha vaMdittA NamaMsittA evaM SayAsI-"atthi NaM bhaMte ! gihiNo gihimalAvasaMtassa ohiNaNe samuppajjaha?" "hNtaaasthi|" "aiNa bhaMte ! gihiNo jAva samuppajjA, parva khalu maMte ! mama vi gihiNo mihimajjhAyasaMtassa ohiNANe samuppapaNe-purasthimeNaM lavaNasamudde paMca joyaNa-sayAI jAva lolupanyaM NarayaM ANAmi pAsAmi / " tae NaM se bhagavaM goyame ANaMdaM mamaNodhAsayaM evaM SayAsI"asthi NaM ANaMdA ! gihiNo jAva samuppajjai, No cetra NaM emahAlae, na NaM tumaM ANaMdA ! eyarasa ThANassa Aloehi jAca tavokammaM paDhivajjAhi / artha-gautama svAmI ke nikaTa padhArane para Ananda dhamaNopAsaka ne unake caraNoM meM mastaka lagA kara tIna bAra baMdanA-namaskAra kara kahA-"he bhagavan ! kyA gRhasya ava. sthA meM rahe hue gRhasya ko avadhijJAna ho sakatA hai ?" gautamasvAmI ne uttara diyA-"hA~ Ananda ! ho sakatA hai|" taba mAnanda ne kahA-"he bhagavana 1 mujhe bhI avadhinAna huA hai, jisase meM yahA~ rahA huA pUrva, pazcima tathA dakSiNa meM lavaNa-samudra ke pAMcaso-pAMcasI yojana taka kA kSetra, uttara dizA meM culla-himavaMta parvata tala kA kSetra, ardhva-dizA meM prathama devaloka evaM nocI-vizA meM lolupaccaya narakAdhAsa taka kA kSetra bela rahA hUM / taba gautama svAmI ne pharamAyA-"he AnaMda 1 gRhastha ko avadhijJAna to hotA hai, paraMtu itanA vizAla nahIM ho sakatA / ataH tuma AlocanA kara prAyazcitta grahaNa kro|" tae paM se ANaMde samaNovAsae bhagavaM goyama evaM vayAsI-"asthi NabhaMta ! jiNavapaNe saMtANaM taccANaM tahiyANaM sambhUyANaM bhAvANaM Aloijjai jAya paddhi. jjijjai ?" "No iNaThe smjhe|" "jar3a Na bhaMte jiNavayaNe saMtANa jAca bhAvANaM No Alohajjai jAva tavokammaM No pazivajjijjai ta Na bhaMta ! tubha ceya payasma ThANasa Alopaha jAva pshivjh|" Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyA satya kA bhI prAyazcitta hotA hai ? bharSa- Ananda zramaNopAsapha ne bhagavAn gautama svAmI se nivedana kiyA-- "he bhagavan | kyA jinazAsana meM satya, tathya, sadbhuta bhAvoM kI mI AlocanA prAyazcitta hai? maiMne jaisA dekhA hai, vaisA hI nivedana kiyA hai, to kyA saspa bAta kahane vAle ko mAlocanA karanI cAhie ?" bhagavAn gautama svAmI ne pharamAyA--'nahIM, aisI bAta nahIM hai / satpabhASI ko AlocanA-prAyazcitta nahIM aataa|" taba Ananda dhamaNopAsaka bole--"he bhagavan ! gani jinazAsana meM aigI yamasyA hai to Apako isa mRSA-sthAna ko AlocanA kara ke prAyazcitta lenA caahie|" tae NaM se bhagavaM goyame ANadeNaM samaNovAsapaNaM evaM vutte samANe saMkie kaMkhie viigicchAsamAvaNe ANaMdarasa aMtipAo paDiNikkhamai paDiNivasvamittA jeNeya dUipalAse ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacyai uvAcchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte gamaNAgamaNAe paDikammai padikkamittA esaNamaNesaNaM AlopaDa AlohattA bhattapANaM paridaMsei paDisittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM badai NamaMsai baMdittA gamaMsittA evaM vaghAsI-" evaM khalu bhaMte ! ahaM tumbhehiM anbhaYNNAe taM va savvaM kahei jApa taga NaM AhaM saMkie kaMkhie bihagicchAsamAvaNNe ANaMvassa samaNovAsagassa aMtiyAo pariNikSamAmi paDiNikSamAmittA jeNeva ihaM teNeva hbvmaage| ___artha-Ananda zramaNopAsaka ke ye vacana suna kara gautamasvAmI ko apane kapana ke viSaya meM zaMkA, kAMkSA, vicikitsA huI / ve vahA~ se cala kara tipalAza udyAna meM zramaNabhagavAna mahAvIra svAmI ke samIpa padhAre / gamanAgamana kA Itithiko pratikramaNa kiyA aura eSaNA kI AlocanA kara AhAra-pAnI dikhAyA aura vaMdanA-namaskAra kara kahA-- "he bhagavan / ApakI mAtrA se meM gocarI gayA thA, yAvata mAnandajI se hamA vArtAlApa khaa| " Na maMte : kiM ANaMdeNaM samaNovAsapaNaM tassa ThANassa AloeyavaM Ava pariSajjeya uvAhu mae !" " goyamA i! samaNe magacaM mahAvIre bhagavaM goyama evaM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrI upAsakadazAMga sUtra--1 SapAsI-"goyamA ! tuma Sa NaM tassa ThANassa Aloehi jAva pahivajAhi, ANaMda gha samaNovAsayaM epamaDheM khAmehi / tae NaM se bhagavaM goyame samaNassa bhagavao mahAvIrassa"tahatti" eyamaTTa viNaeNaM parisuNei paSThimuNittA sarasa ThANassa Alopai jAva pazivajjaha, ANaMdaM ca samaNovAsayaM eyamaDhaM khAmei / tara NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNNadhA kayAi bahiyA jaNavayavihAra vihAraha / / sU. 16 // artha-gautamasvAmI ne kahA-'he bhagavan / Ananda amaNopAsaka isa viSaya meM AlocanA-prAyazcitta ke bhAgI haiM, athavA meM ?' taba bhagavAna mahAvIra svAmI ne gautamasvAmI se pharamAyA--"he gautama ! Ananda kA kathana yathArya hai| tuma usa kayana kI AlocanA kara prAyazcitta karo tathA Ananda zramaNopAsaka se kSamApanA kro|" gautamasvAmI ne bhagavAna kA kathana vinayapUrvaka zravaNa kara svIkAra kiyA (aura ve punaH kollAka saniveza gae) tathA Ananda amaNopAsaka se apane kapana ke lie kSamA yAcanA kii| anyadA kamo bhagavAna dhAhara janapada meM vicarane lge| vivecana - yaha upAsakadazAMga sUtra bhagavAn sudharmAsvAmI ko racanA hai| unhoMne isameM gautamasvAmI kA yaha prasaMga kyoM diyA? isa prazna ke uttara meM zAnI pharamAte haiM ki toyaMkaroM se to koI bhUla hotI hI nahIM hai| unake bAda gaNAgharoM meM gautamatvAmI kA agra sthAna thaa| bhagavAna ke prathama-pradhAna ziSya dvArA eka zrAvaka se kSamA yAcanA karanA sAdhAraNa bAta nahIM hai| isa dRSTAnta se yaha siddhi hotI hai ki cAhe koI kitanA hI bar3A kyoM na ho tathA pagalA vyakti kitanA hI choTA kyoM na ho, bhUla ko mama mAnanA yahI samyaktva kI bhUmikA evaM siddhi kA prathama sopAna hai / 'meM bar3A hai, choTe ke sAmane merI mamratA kyoM ?' yaha bhAvanA vikAsa kI avarodhaka hai| prazna-yA gotamasvAmI cAra jJAna caudaha pUrvadhara nahIM the ? yadi ghe vo aisI kapana-skhalanA se sambhava hai ? samAdhAna-prAnanyajI ke kSamA yAcanA prasaMga se pUrva hI gautamasvApI cAra zAna evaM codaha pUrva pAraka / kSAvakAgnika a. 4 gAthA 50 meM kahA gayA hai-- AcArapaNatidharaM, ciTThivAyamahimmagaM / pAyaviraliyaM NaccA, ga taM uvahase mugI / "pAcAra-prazapti ke mAtA mora dRSTivAda ke adhyetA bhI bolate samaya pramAvavaza vapana se svalita ho jAya, to unake mazuddha vacana ko pAna kara sAdhu sana mahApuruSoM kA upahAsa na kre|" Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ payA satya kA bhI prAyazcita hotA hai ? 43 ata: gautamasvAmI kA ukta kapana pApa zAna caudaha pUrva meM bAdhaka nahIM hai| sasya momane / bhAva rakhate hue bhI upayoga nahIM pahuMcane se pasatya bhASaNa ho ghAma to zAstrakAra unheM bArASaka mAnate haiM. virAdhaka nhiiN| gautamasvAmI ne pAraNA bhI bAda meM kiyA, pahale kSamA yAcanA kii| mAgoM ke me dedIpyamAna jvalaMta udAharaNa 'bhUla ko bhUla svIkAra karane ko Adarza preraNA dete haiM / nae NaM se ANaMde samaNoSAsae gaharoM sIlanArahiM hAla apAna bhAlelA SIsaM vAsAI samaNovAsagapariyAgaM pAuNittA ekkArasa ya uvAsagapaDimAo samma kAraNaM phAsittA mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUsittA sahi bhattAI aNasaNAe chedetA AloiyapaSThikkate samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe sohammasigarama mahAvimANassa uttarapuracchimeNaM aruNe vimANe deSatAe ubaghaNNe / tattha NaM atyagaiyANaM devANaM castAri palioSamAI ThiI paNNasA, satya NaM ArNapassa vi devarasa pattAri palioSamAI TiI pnnnnttaa| bhANaMde bhaMte ! deve tAo devalogAo AukkhaeNaM bhaSakkhaeNaM ThihakkhaeNaM aNaMtaraM cayaM cahattA kahiM gacchihie? kahiM uvavajjihira? goyamA! mahAvidehe vAse sijjhihiha / Nikkhevo / sattamassa aMgassa uvAsagavasANaM paDhama ajjhayaNaM samattaM ||suu.17 / / ___ artha- Ananda zramaNopAsaka zIlavata Adi bahuta-se dhArmika anuSThAnoM se mAramA ko mAvita karate hue bIsa varSa taka mAvaka-paryAya kA pAlana kiyA, upAsaka ko gyAraha pratimAoM kA samyaka pAlana kiyA, mAsikI saMlekhanA se zarIra va kaSAyoM ko kSINa kara sATha bhakta taka anazana kA tyAga kara (sampUrNa jIvana meM lage) boSoM ko AlocanA kara yogya prAyazcitta-pratikramaNa kiyA tathA Atma samAdhiyukta kAla kara ke prapama devaloka 'saudharma kalpa' ke saudharmAvataMsaka mahAvimAna ke IzAnakoNa meM sthita amaNa nAmaka vimAna meM deva rUpa meM utpanna hue / vahA~ kaI devoM kI sthiti cAra palpopama kI kahI gaI hai, savanamAra Ananda deva kI sthiti bhI cAra palyopama kI hai| gautamasvAmI ne pUchA-'he bhagavan / Ananda deva cAra palyopama kI sthiti pUrI hone para devabhava kA kSaya kara ke mApRSya pUrA hone para kahA~ janma leMge, kahA~ utpanna hoMge ?' bhagavAn ne pharamAyA-"he Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrI upAsakadazAMga sUtra -1 gautama | vahA~ se Ayu, sthiti evaM bhava kA kSaya kara mahAvideha kSetra meM janma lekara siddha, buddha, mukta yAvat samAnA // zrI upAsaka sUtra kA prathama adhyayana sampUrNa 11 vivecana - zramaNopAsaka AnandajI ko satvazIlatA, nirbhIkatA, spaSTatA aura satya prakaTa karane kA sAhasa anukaraNIya hai| unheM jitanA avadhijJAna huA, utanA gautamasvAmI se nivedana kiyA / anupayogamA gautamasvAmI ne unheM prAyacita kA pharamAyA to unhoMne yaha vicAra nahIM kiyA ki 'ye bhagavAn ke prathama gaNadhara, pradhAna ziSya, tathA mukhya aMtevAsI haiN| meM inakA kahA mAna kara prAyazcitta hU~ / kadAcit merI bAta ThIka na ho / kyA ye jhUTha kaha sakate haiM ?' unhoMne nirbhIkatA pUrvaka spaSTa nivedana kiyA ki 'jinazAsana kI yaha rIti-nIti nahIM rhii| yahAM sacce ko saccA evaM nirdoSa ko nirdoSa mAnA gayA hai| maiMne to aMsA dekhA, besA nivedana kiyA hai / ' || prathama adhyayana samApta // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya adhyayana zramaNopAsaka kAmadeva jai NaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahA.reNaM jAva saMpatteNaM sattamassa aMgarasa uvAsagadasANaM paDhamassa ajjhayaNassa ayama paNNate voccassa gaM bhaMte ! ajjhayaNassa ke aDhe paNNatte ? evaM khalu jaMnU ! teNaM kAle NaM teNaM samaeNaM caMpA NAma NayarI hotyA, pupaNabhadde cehapa, jipasastU rAyA, kAmadeve gAhAvaI, mahA bhAriyA / cha hiraNyakoDIo NihANapausAo, cha buDhipauttAo, cha pavistharapauttAo, cha vayA dasagosAharisaraNaM ghaeNaM / samosaraNaM / jahA ANaMdo tahA Niggao taheva sAvayadhamma paDivajjai sA gheva pattavyayA jAca jeTTaputaM mittaNAI ApucchittA jeNeSa posahasAlA teNeva uvAgaNa uvAgachittA jahA ANaMdo jAva samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammapaNNattiM upasaMpajjittANaM viharai 18 ___ marSa--jambUsvAmI pRcchA karate haiM-'he bhagavan ! bhagavAn mahAvIra svAmI ne upAsakAMga ke prathama adhyayana ke jo mAtra pharamAe, ve maine Apake mukhAraviMda se suneM / isare adhyayana meM bhagavAna ne kyA bhAva pharamAe haiM ? Arya sudharmAsvAmI ne pharamAyA'he jambU ! isa avasarpiNIkAla ke cauthe Are meM jaba bhagavAna mahAvIra svAmI vicara rahe the, usa samaya sampA nagarI thI, pUrNabhadra udhAna thA, jitazatru rAjA rAjya karate the, 'kAmadeva' nAmaka gAthApati the, jinakI patnI kA nAma 'madrA' thaa| kAmadeva ke pAsa cha Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadazAMga sUtra-2 ANNA MAMANAR karor3a svarNa-mudrAoM jitanA dhana nidhAna ke rUpa meM surakSita thA, itanA hI cyApAra meM tathA itanA hI ghara-vikSarI ke rupa meM phailA huA thaa| gAyoM ke chaha baja the| eka vraja meM isa hajAra gAeM hotI haiN| bhagavAna mahAvIra svAmI campA padhAre / pariSada dharma sunane ke lie gaI / Ananda ke samAna kAmadeva mI gae, yAvat zrAvaka vrata grahaNa kie / kAlAntara meM jyeSTha-putra ko kuTumba kA bhAra sauMpa kara pauSadhazAlA meM bhagavAna dvArA batAI gaI dharmaprajJapti svIkAra kara dharma sAdhanA karane lge| deva upasarga--pizAca rUpa tae NaM tassa kAmadevarasa samaNovAsagarama pucarattAvarattakAlasamayaMsi page deve mApI-micchapichI aMtiya pAunbhUe tae NaM se deve erga maha pisAyarUvaM viucar3a, tassa NaM devarasa pisAparUvarasa ime papArave vaNNAvAse pnnnntte| artha-usa kAmadeya zramaNopAsaka ke pAsa madhyarAtri ke samaya ega mAyomimmA. dRSTi deva AyA / usane eka vizAla pizAdha rUpa ko vikuvaMNA kI / usa pizAca rUpa kA varNana isa prakAra hai: sIsaM se gophilajasaMTANasaMThiyaM sAlimasellasarisA se kesA phabilatepaNe dipamANA, mahalla uhiyAkamallasaMThANasaMThipaM NihAla muguMsapuMcha va tassa bhuma. gAo phuggaphuragAo, vigaya-bIbhagchasaNAo sIsahidiNiggayAuM acchINi vigayavImacya dasaNAI, kapaNA jaha suppaphattaraM theva ghigayImadamaNijjA, umbhaghuisapiNamA se NAsA, jhusirA jamalacullIsaMTANasaMThiyA do'vi tassa NAsApuDayA, ghoDayAM va tassa maMsaI kalakavilAI vigayavIbhacchadasaNAI / artha--usa pizAca kA mastaka gophilaja-gAya Adi ko bAMTA khilAne ke bar3e Tokare ko oMdhA rakhane para jo AkAra banatA hai, usake samAna thaa| usake keza ghAvala ke tusa ke varNa dhAle (pigala varNa vAle)camakile the| lalATa kA AkAra aisApAmAnobar3e ghaDekA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terpAsaka kAmadeva YO mIce kA hissA ho / gilaharI kI pUMcha ke samAna paraspara binA milI bhayaMkara moheM thI / donoM AMkheM ghar3e ke mukha jaisI vizAla tathA DarAvanI thii| kAnoM kA AkAra sUpa ke Tukar3oM ke samAna thA / bher3a ke nAka ke samAna yA 'hurA' nAmaka vAdya ke samAna capaTI nAka thI / nAsikA ke donoM chidra bar3I-bar3I milI huI maTTiyoM ke samAna lagate the / dAr3hI-mUMcha ke bAla ghor3e kI pUMcha ke samAna kaThora the ( gAla kSINa mAMsa vAle tathA UMcI nikalI huI haDDo se kubar3e ke samAna pe - pAThAntara ) / uThA usa veSa laMbA, phAlasarisA se daMgA, jinbhA jahA suSpakattaraM deva cigIbhacvaM saNijjA, halakuddAlasaMThiyA se haNuyA, gallakaDillaM ca tassa khaM phuTTa kavile pharusaM mahalle, hagAkAro se puraSovame se bacche kohipAThAsaMThiyA do'vi tassa bAhA, NisApASThANasaMThANasaMThiyA dona tassa aggahatthA, silodasaMThANasaMThiyAo hatyesu aMgulIo / artha - UMTa ke samAna lambe hoTha the / lohe kI kuza yA phAvar3e ke samAna lambelambe dAMta the| sUpa ke Tukar3e ke samAna mayaMkara lambI jIma thI ( mukha ke bhItara aisI lAlimA zrI mAnI hiMgula kI khAna ho - pAThAntara ) hala kI lakar3I ke samAna bahuta Ter3hI tathA lambI ThoDI ghI, lohe ke kar3Aha ke samAna madhya meM khaDDe vAle, kutte ke samAna phaTe hue bar3e karkaza gAla meM, skaMdha phUTe mRbaMga ke samAna the, nagara ke dvAra (kivAr3a) jaMsI vizAla chAtI thI, dhAnya bharane kI miTTI kI phoTo ke samAna vizAla bhujAeM thiiN| mUMga Adi posane kI zilA ke samAna vizAla evaM sthUla hAtha the| lor3hI ke samAna hAthoM kI aMguliyoM meM / sipiNDa saMThiyA se NakkhA, pahAbiyapasevao va aMsi labaMti dobi tassa thaNayA, poTT ayakohao vya vaTTa, pANaphalaMdasarisA se NAhI, sikkagasaMThANasaMdiyA se patte, kiNNavuDasaMTANasaMThiyA do'khi tassa vasaNA, jamalako dviyAsaMThANasaMdiyA vo'Si tassa UrU / artha- sopa saMpuTa yA kile ke bujaM ke samAna tokhe aura lambe nAkhUna the / nAI ke Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bImAsakadazAMga sUtra-2 ustarA Adi rakhane ko camar3e ko paMsI ke samAna chAtI meM laTakate lambe stana / lohe kI koThI jaisA goma peTa pA, pAnI kI kuNDI ko mAMti gaharI nAbhi thI, (bhagna kaTi vAle virUpa tathA Ter3he bonoM nitamba ghe--pAThAntara)chIMke ke samAna laTakatA puSacinha yA, cAvala mAvi bharane kI goNI ke samAna aNDakoSa meM, dhAna marane kI koThI ke samAna lambI baMdhAeM thiiN| ajjuNagurda va tassa jANUI kuDilakuDilAI vigayavIbhanchadasaNAI aMdhAo kakkhaDIo lomehi uvaciyAo, aharIlodasaMThANasaMThiyA vo'vi tassa pAyA, aharIloDhasaMThANasaMThiyAo pAesu aMgulIo sippipurasaMThiyA se makkhA lAha mAijANue vigayabhaggaggabhumae / artha-arjuna vRkSa kI gAMTha ke samAna kuTila evaM bahuta bIbhatsa ghuTane pe / ghuTane ke nIce kA bhAga mAMsa-rahita tathA kaThora romAvalI vAlA thaa| pAMva masAlA pIsane ko zilA ke samAna pe / lor3I ke samAna aMguliyAM cauM, sopa-saMpuTa ke samAna nAkhUna ghe, gAr3I ke pichale bhAga meM laTakate kASTa ke samAna choTe tathA bemola ghaTane the, mukuTI bar3I bhayAvanI aura kaThora thI (vikarAla TeDhI, kRSNa megha ke samAna kAlI bhauMha thI, lambe hoThoM se bAta bAhara nikale hue pe-paattaansr)| avadAliyavayaNavivaraNillAlighaggajIhe sarahaphayamAliyAe uMduramAlApariNadvasukaciMdhe paulakayakaNNapUre sppkrvegcche| artha-guphA ke samAna mukha se jIbha kA apa mAga bAhara nikalA huA bar3A bhayaMkara dikhAI detA thaa| giragiTa kI mAlAeM pahanI huI thii| cUhoM kI mAlAeM mI pahana rakhI thii| kAnoM meM kuNDala ke sthAna para nevale laTaka rahe the| dupaTTe ke sthAna para sarpa lapeTe hue the, (cUhe ko zira kA AbhUSaNa, vicachU kI mudrikAe~, sarpa kA yajJopavIta pahanA huA thaa| mukha, nAka tathA nakha sahita vyAghracarma pahanA huA paa| zarIra para mAMsa aura kadhira kA lepa kiyA gayA thaa| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ YE zramaNosaka kAmadeva - devopasarga apphoDate abhigajjata bhImamukkahaTTahAse NANAdhihapaMcavaNNehiM lomehiM ubacie evaM mahaM NIluppalagabalaguliya bhaya sikusumappA amiM khuradhAraM gahAya jeNeva pomahasAlA jeNedha kAmadeve samaNovAsae teNeSa upAgacchaDa, uvAgacchattA Asurate ruTTe kuvi Dikkie misi misIyamANe kAmadevaM samaNovAsayaM evaM SayAsI artha-- isa prakAra bhayaMkara rUpa banA kara moma, utkRSTa aTTahAsa kara ke karatala se sphoTana karatA huA, megha ke samAna garjanA karatA huA, pAMcoM raMgoM vAle logoM sahita, nIla kamala ke samAna, bhaiMsa ke sauMpa ke samAna, alasI ke kusuma tathA nIla ke samAna prabhA vAlI tIkSNa dhAra vAlI talavAra hAtha meM grahaNa kara ke ahA~ kAmadeva zramaNopAsaka kI pauSadhazAlA thI, vahA~ vaha veba AyA aura bhayaMkara krodhAbhibhUta ho kara misamisAhaTa karatA huA kahane lagA / he bho kAmadevA ! samaNovAsayA apatthiyapatthiyA duraMtapaMtalakSaNA hINapuNNadhAuda siyA hirimiridhi- kittiparivajjiyA ! dhammakAmayA puNNakAmayA, sarakAmayA mokAmayA dhammakhiyA puSNakaMsviyA saggakaMsthiyA mokkhakaMkhiyA dhammapitrAsiyA puNNapivAsiyA sammavivAsiyA mokSapivAsiyA ! No khalu kappar3a tava devAzupiyA ! jaM sIlAI kyAI veramaNAI paccatrakhANAI posahovavAsAI cAlitae vA khumitta vA khaMDitae vA maMjita vA ujjhita vA paricahattara vA taM jar3a NaM tumaM ajaM sIlAI jAva posahovavAsAI Na chaDresi Na maMjesi no te ahaM ajja imeNaM NIluppala jAva asiNA khaMDAkhaMDi karemi, jahA gaM tumaM devAzupiyA aduhahavasaTe akAle caiva jIvidyAo vatrarovijjasi / nae NaM se kAmadeve samaNovAsa teNaM deveNaM pisAyarUyeNaM evaM vRtte mamANe abhI atatthe aNubbige anu bhie acalie asaMte tusiNIe zramajjhANoSagae viharaH / sU. 19 // " are he kAmadeva zramaNopAsaka ! jisakI koI cAhanA nahIM karatA usa mRtyu kI cAhanA karane vAle ! vuSTa evaM hIna lakSaNoM vAle ! hIna catuvaMzI ko janme / lajjA, lakSmI, dharma aura kIrti se rhit| dharma, puNya, svarga aura mokSa prApta karane kI Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrI upAsakadazAMga sUna-2 kAmanA AkAMkSA vAle, tIvra icchA yukta pipAsu, he vevAnupriya 1 tujhe dhAraNa kie zIlavrata, anuvata, guNavata tathA pauSadhopacAsa Adi bhAvaka vratoM se vicalita honA, kSubhita honA, deza rUpa se khaNDanA karanA, bhaMga karanA, upekSApUrvaka tyAga denA, pUrNakara se parityAga kara denA nahIM karupatA hai / parantu yadi Aja tU ina vratoM se vicalita nahIM hogA, yAvat parityAga nahIM karegA to isa nIlakamala jaisI tIkSNa talavAra se tere laNDa-khaNDa kara lUMgA / jisase tU Arta-dhyAna yukta hokara akAla-mRtyu ko prApta hogA / " kAmadeva zramaNopAsaka usa pizAca rUpadhArI deva ke ye vacana suna kara bhayabhIta nahIM hue, trAsa ke prApta nahIM hue, udvigna nahIM hue, kSumita nahIM hue, zubha pariNAmoM se calita nahIM hue aura kAyika kheSTAoM se bhI saMdhAnta nahIM hue, kintu zAntipUrvaka dhamaMdhyAna karate rhe| tara NaM se deve pisAyarUve kAmadeve samaNovAsayaM abhIyaM jAva dhammajjhAgobarAyaM biharamANaM pAsa pAsittA DhocvaMpi taccapi kAmadeva evaM vayAsI- "iM bho kAmadevA ! samaNovAsayA apatthiya patthiyA aD NaM tumaM ajja jAba davarovijjasi," tae NaM se kAmadeve samaNovAsae teNaM deveNaM dopi taccapi evaM vRtte samAge abhIe jAva dhammajjhANocagAe viharai / tara paNaM se deve pisAparUve kAmadeva samaNovAsayaM abhIyaM jApa viharamANaM pAsaha pAsittA Asurate tibaliyaM bhiuDi piDAle sAhaiDa kAmadevaM samaNovAsayaM NIluppala jAva amiNa khaMDAkhaMDi karei / tara cAM se kAmadeve samaNovAsae taM ujjalaM jAva durahiyAsaM vepaNaM samma sahaha jAtra ahiyA seha // sU. 20 // artha- jaba usa vizAca rUpadhArI deva ne kAmadeva zramaNopAsaka ko nirbhIka yAvat dhamaMdhyAna dhyAte hue dekhA, to dUsarI bAra tIsarI bAra so uparokta vacana kahe, ki "he aprArthita prArthI / pAyas tere Tukar3e-Tukar3e kara dUMgA" taba bhI jaba ve tanika bhI bhayamIta nahIM hue, to usake lalATa meM tIna sala bana ge| yaha atyaMta kupita huA aura apane nIlakamala ke samAna usa tIkSNa dhAra vAle bar3haga se zarIra ke Tukar3e Tukar3e kara die| isase Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bamaNIpAsaka kAmadeva-devopanA kAmadeva ko atyanta bhayaMkara vedanA haI, jo dusahya, karkaza, kaThora yAvat asahya thii| paraMtu kAmadeva dharmadhyAna se vicalita nahIM hue aura usa vedanA ko samabhAva se sahate rhe| hastI rUpa se ghora upasarga tae NaM se deve pisAparUve kAmadevaM samaNovAlayaM amIe jAya biharamANaM pAsa pAsitA jAhe jo saMcApara kAmadevaM samaNovAsapaM jiggaMthAo pAvayaNAo cAlittae thA khAbhittae vA vipariNAmittae thA tAhe saMte saMte paritaMte saNipaM maNiyaM paccosaphphara paccosakkittA posahasAlAo paDhiNikkhamA pariNikkhamittA divvaM pisAyarUvaM vippajahA vippajAhisA egaM maI divyaM ityi rUpaM viuvA mataMgapAThiyaM samma saMTTiyaM sujAyaM purao udaggaM pio varAha ayAcchi alaMca. phucchi palaMpalaMyodarAparakara anjhuggayamaulamalliyAvimalaghavaladata kaMtraNakosIpabihAnaM ANAmipacAyala liyasavilliyaggaso kummapaDipuNNacalaNaM vImANA allINapamANajuttapuccha mattaM mehamiva gulaguleMtaM maNapavaNasaiNavegaM divyaM hatyirUcaM viuvyA viviyattA jeNeva posahasAlA jeNeva kAmadeve samaNovAsae teNeva uvAgaNa uvAgachittA kAmadacaM samaNovAsayaM evaM dhpaasii| artha-usa pizAca rUpadhAro deva ne kAmadeva ko bhaya-rahita yAvata dharmadhyAna karate dekhaa| jaba vaha unheM nigraMtha-pravacana se calita, amita aura vipariNAmita nahIM kara sakA, to vaha lajjA aura glAni se thaka kara bAnaH vAnaH pauSadhazAlA se bAhara nikalA / usane pizAca rUpa tyAga kara eka mahAna divya hAthI kA rUpa bnaayaa| cAra pAya, sUra, pUMcha aura liMga ye sAtoM aMga bhUmi kA sparza karate the, isa prakAra vaha hAyI saptamAMga pratiSThita thaa| aMgopAMga sundara aura pramANopeja the, Age kI ora mastaka U~cA thA, pRSTha bhAga sUara ke samAna puSTa mA, usakI kukSi bakarI ke samAna alaMba tho, gajAnana ke samAna hoTha lambe aura laTaka rahe the, dAta mallikA (navIna vikasita belA) ke phUla ke samAna svaccha zveta, tathA svarNa kI cUr3iyoM vAle meM, kucha namAe hue dhanuSa ke samAna capala sUDa kA aprabhAga pA, kachue ke samAna saMkucita dharaNa the, boso nAkhuna , pUcha bhI pramANopeta ghI, mAvaNa ke bAdaloM ke Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAsakadazAMga sUtra-2 samAna gambhIra garjanA karatA huA mana evaM pavana ke samAna zIghra gati yukta hAya) kA rUpa banA kara kAmaveSa dhamaNopAsaka ke samaphA AyA aura kAmadeva bhamaNopAsaka se kahane lagA; "haM bho kAmadecA ! saragocAlayA gajheba napa je simo te ajja ahaM soNDAe gihAmi, gihAmittA gesahasAlAo NINemi, gINemittA upada hAmaM ubihAmi, ubdhihAmittA tikkhehiM daMtamUsalAI paricchAmi, padicchAmittA ahe dharaNitalasi tikabutto parasu lolemi jahANaM tuma aduhavasaTTe akAle gheva jIviyAo vvrovijjsi|" tara f se kAmadeve samaNovAsae seNaM deveNaM hathirUyeNaM evaM vutte samANe amIe jAva viharai / tae NaM se deve hatyi rUve kAmadayaM mamaNovAsayaM abhIyaM jAva viharamANaM pAsai, pAsittA doccapi taccapi kAmadevaM samaNovAsa evaM vapAsI hai bho kAmakSeSA ! maheva jASa so'pi vihAha / mae NaM se deve indhirUve kAmadevaM samaNopAsayaM abhIya jAba viharamANaM pAmaha, pAsittA Asurutte rUThe kuthie caMDivikA misimisAyamANe kAmadevaM samaNovAmayaM moNDAe giNaharu, giNDittA uDDhe behAsaM ubihaha uvihittA tikvahiM dasammalehi paricchA. padikittA ahe dharaNitalaMsi likkhutto pAesu lolera / nae NaM se kAmaDhave samaNo. vAmae naM ujjalaM jAva ahiMyAle ||suu. 21 // artha-he kAmadeva ! yadi tU zrAvaka-vratoM kA bhaMga nahIM karegA, to maiM tujhe muMha se pakar3a kara, pauSadhazAlA se bAhara le jAUMgA aura AkAza meM UMcA pheMka dUMgA tayA nIce girate samaya mere tISaNa dhAMtoM para mela kara nIce bhUmi para girA dUMgA, tapA tIna bAra pAMvoM tale kucalaMgA / jisase tU ArtadhyAna karatA huA akAla meM mara jaayegaa| ye vacana suna kara bhI kAmadeva dhamaNopAsaka ko tanika bhI bhaya nahIM huA, aura pUrvavat dharmadhyAna karate rhe| uparokta vacana do-tIna bAra kahe, taba mI kAmadeva ko dharmadhyAna dhyAte avicala dekhA, to deva ne kupita ho kara apane hAyI rUpa se kAmadeva ko sUMha dvArA grahaNa kara pauSadhazAlA se bAhara lAyA aura AkAza meM UMcA uchAlA, aura girate hae apane tIkSNa dAMtoM para melA, tathA bhUmi para paTaka kara tIna bAra pAMvoM tale kucalA / isase kAmavevajI ko pUrvavata asahA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amopAsaka kAmadeva-devopasarga bedanA huI, parantu kAmadeva ne yaha vedanA bhI samabhAva se sahana ko aura dharmadhyAna se lezamAtra bhI nahIM hige| deva upasarga--sarpa rUpa tae NaM se deve hatyisave kAmadevaM samaNopAsayaM jAhe No saMcAei jAva saNiya saNiyaM paccomakkA, paccosakkittA posahasAlAo paDimikkhamA, paDiNikkhamittA dinyaM hasthirUvaM vipamahai, vippajahittA ega mahaM divya sapparUvaM viuruvA-uggavisaM caMDavisaM ghoravisaM mahAkAya masImUsAkAlagaNapaNavisarosapuNNaM aMjaNA puMjaNigarappagAsaM rattaccha lohiyaloyaNaM jamalamugalacaMcalajIhaM dharaNIyalaveNibhUyaM ukkaphukuDilajaTilaphakkamaviyahaphaDADovapharaNadaccha le.hAgaradhammamANadhamadhamayosa aNAgaliyatinyacaMyarosa sapparUyaM viughaDa, vizvittA jeNeva posahasAlA jeNeva kAmadebe samaNovAsae teNeva uvAgacchada, uvAgacchitA kAmadevaM samaNovAsayaM evaM bayAsI / ayaM-hAthI ke rUpa se jana deva kAmadeva ko dharma se na DigA sakA, to zanaHzanaH pauSadhazAlA se bAhara nikalA aura haratI kA rUpa tyAga kara eka mahAna divya sarpa rUpa kI vikurvaNA kI / vaha sarpa una viSa bAlA, alpa samaya meM hI zarIra meM vyApta ho jAya aise cae (saidra) viSa vAlA, zIghra hI mRtyu kA hetu hone se ghora vilA, bar3e AkAra vAlA, syAhI evaM mUsa (dhAtu palAne kA pAtra) ke samAna kAlA, vRSTi par3ate ho prANo bhasma ho jAya aisA dRSTiviSa, jisakI A~kheM roSa se marI pI, kAjala ke Dhera ke samAna pramA vAlA, jisakI AMkheM lAlimAyakta kodha vAlI ghI, donoM jImeM caMcala tathA lapalapAtI pI, atyanta sammA tathA kRSNavarNa vAlA hone se dharatI ko veNI (kAlI coTI) ke samAna dRSTigata hotA yA, anya kA parAmava karane meM utkaTa, cAha evaM svamAya se atyaMta kuTila, jaTila, niSTara, phaNa kA ghaTATopa karane meM vakSa,lahAra kI dhauMkanI ke samAna ghamaghamAyamAna dhAnca karatA huA, pharakAra karatA huA, jisakA tIna ko rokA AnA saMbhava nahIM, aisA bhayaMkara sarpa rUpa banA kara Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadazAMga sUtra-2 kAmadeva zramaNopAsaka ke nikaTa AyA aura yoM kahane lagA "haM mo kAmadeSA samaNovAsapA ! jAca Na bhaMjesi to te ajjeSa aI marasarassa kArya duruhAmi, durudAmisA pacchimeNaM bhAgaNaM tikkhutto gIcaM beTemi, DhittA tikkhAhiM visaparigayAhi dAdAhi uraMsi ceva nikumi jahANaM tuma aduhavasaTTe akAle ceva jIviyAo babarovijjasi / tae NaM se kAmadeve samaNovAsara te deNaM sapNarUNa enaM bunne samANe amIra jAva vihrh| so'pi voccapi taccapi bhaNai, kAmadevo'vi jAva viharai / tae NaM se deve sapparave kAmadevaM samaNovAsayaM abhIyaM jASa pAsai, pasittA Asurutte rUDhe kRSie paMDikkie misimisIyamANe kAmadevassa samaNoSAsayassa sarasarassa kAyaM durUhai durUhittA pacchimabhAyaNaM tikkhutto gIvaM veDhei, dvittA tikkhAhiM visaparigayAhiM dADhAhi uraMsi ceva NikuTe / tae NaM se phAmadeve samaNoSAmae taM ujjalaM jAva ahiyaaseh| artha-kAmadeva ! yadi tU bAdhaka-pratoM kA aMga nahIM karegA, to meM abhI sara. sarAhaTa karatA huA tere zarIra para ghar3a jAu~gA, pUMcha se terI gardana para tIna AMTe lagA kara lipaTa jAuMgA tamA tIkSNa vidhalI dAr3hAnoM se tere havayaM para usaMgA, jisase tU AttadhyAna karatA haA akAla meM hI mara jaayegaa| deva vacana suna kara mI jaba kAmadeva Dare nahIM, to deva ne do-tIna bAra uparokta vacana kahe, taba bhI mana-pariNAmoM meM palAyamAna nahIM hue, saba sarparUpadhArI deva zIghra hI atyanta kupita huA aura sarasarAhaTa karasA humA kAmadeva para car3ha gyaa| unakI gardana ko apane tIna var3ha bAMTe lagA kara tIkSNa viSapUrNa vAr3hAnoM se hRdaya para usA, jisase kAmadeva ko atyanta bhayaMkara bedamA huii| isa una vedanA ko unhoMne samabhAva se sahana kiyA, parantu dharmajyAna se lezamAtra bhI calita nahIM hae / tae NaM se deva sappalave kAmadeSaM samaNopAsayaM abhIyaM jAva pAsaha, pAsittA jAhe No saMyAei kAmadevaM samaNovAsa NiggaMthAo pAvayaNAo cAlittae yA khobhittae vA vipariNAmittae vA nAhe saMte naMte paritaMte saNiyaM saNiyaM paccosAi paccosakittA posahasAlAo paDiNikkhamaha, pariNikkhamittA divyaM sapparUvaM Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNopAsaka kAmadeva--tuma ghanya ho- indra se prazaMsita vippajahai, vippajahitA egaM maI divyaM devarUvaM viuvaha, hAravirAiyavaccha jAva dasa disAo ujjovemANaM pamAsemANaM pAsAiyaM darisaNijja abhirUvaM parirUvaM diDarva deghAharSa biuThavA viuThivattA kAmadevassa samaNovAsayassa posaha. sAlaM aNuppaSisai aNuppavisittA aMtalikvaparivaNe sakhikhiNiyAI paMca. vaNNAI vatthAI pavaraparihira kAmadevaM samaNodhAsayaM evaM kyAsI artha-(yakSa, hAthI aura sapaM rUpa tIna prakAra se upasa dene ke bAda mI) jaba sarpa rUpadhArI veva ne kAmadeva zramaNopAsaka ko mirmaya yAvat dharmadhyAna meM lIma dekhA, aura nipaMtha-pravacana se letA-mAtra mI calita na kara sakA, lumita nahIM kara sakA, vipariNAmita nahIM kara sakA, saba thaka kara trAsa ko prApta hamA, aura klAta hokara zAnaH zana pauSadhazAlA se bAhara niklaa| usameM sarpa kA rUpa tyAga kara deSa rUpa kI vikurSaNA kii| usa deva kA vakSasthala mAlAoM se suzobhita thA, mAmUSaNoM tathA zarIra kI kAti se vazoM dizAe~ prakA. zita ho rahI thI, vaha deSa darzanIya, bAra-bAra darzanIya aura rUpa kAti meM anupama yA 1 aisI vikurvaNA karake vaha kAmadeva bamaNopAsaka ko pauSadhazAlA meM AyA / aMtarikSa meM ghaMdhuda sahita zreSTha pAMcoM raMgoM ke pradhAna vastra dhAraNa kie hue usa deva ne kAmadeva se isa prakAra kahA kAmadeva tuma dhanya ho--indra se prazaMsita " bho kAmadevA samaNovAsayA ! dhapaNesi NaM tuma devANuppiA ! sapuNe kapatthe kayalakSaNe suladdhe NaM tava devANuppiyA ! mANussA jammajIviyaphale, assa NaM taba NiggaMthe pAvayaNe imeyAkhyA paDivattI laddhA pattA abhismnnnnaagyaa| evaM khalu devANuppiyA ! sakke devide devarAyA jAva sakkasi sIhAsaNaMsi ghaurAsIIe sAmANiyasAhassINaM jAva aNNesiM ca paTTaNaM devANa ya devINa ya majhagae eSamAikkhada, evaM bhAsaha, evaM paNNaveha, evaM parUber3a-evaM khala devANupiyA ! jaMbUhIve dIve mArahe vAse caMpAe NayarIe kAmadeve mamaNovAsae posahasAlAe posahiyarSabhadhArI vanbhasaMdhArovagara samaNassa bhagavao mahA rassa aMniyaM dhammapaNNAta upasaMpattiANaM viharaha / No khalu se sakkA keNai deveNa vA dANaveNa vA jApa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI upAsakadazAMga sUca-2 wwwwwwwwwww gaMbhabveNaM NiggaMthAo pASayaNAo pAlittae vA khobhitae pAripariNAmittae thaa| artha--he kAmadeva amagopAsaka ! Apa dhanya haiM, he devAna priya ! Apa puNyazAlI hai, kRtArtha haiM, Apake zArIrika lakSaNa zama hai, manurUpa janma aura jIvana prApta kara Apane saphala kiyA hai, Apa mahAn puNyAtmA haiN| Apako nipaMtha-pravadhAna meM pUrNa dRr3hatA, niSThA, zraddhA evaM ci milI, prApta huI, malI prakAra sthita huI hai| he devAnapriya ! ekabAra saudharma devaloka ke adhipati zandra mahArAja saudharmAvataM. saka misAta kI sArmAmamA meM paurAmI nAra sAmAnika vevoM, tetIsa trAyatrizaka devoM, cAra lokapAloM, ATha apramAhiSiyoM Adi tathA anya devI-devatAoM ke madhya apane siMhAsana para virAja rahe the| una saba ke samakSa zaphandra ne yaha prarUpaNA kI ki 'he devoM 1 aMbadvIpa ke bharatakSetra meM campA nAmaka magarI hai| vahAM kAmadeva dhamanopAsaka pauSadhazAlA meM rahA huA, ghamaNa bhagavAna mahAvIra svAmI dvArA pharamAI gaI dharmaprajJapti kA yathAvat pAlana karatA huA dharmadhyAna kara rahA hai| kisI bhI deva, dAnava, yA, rAkSasa, kinnara, kiMpuruSa, mahoraga aura gaMdharva meM yaha sAmarthya nahIM ki vaha kAmadeva zramaNo. pAsaka ko niprapa-pravacana se calita kara sake, kSabhita kara sake, vipariNAmita kara ske| nae NaM ahaM saskarasa devipassa devaraNNo epamaDheM amarahamANe, apattiyaH mANe aroemANe iI handhamAgae / taM Aho NaM devANuppiyA / iDDhI juI jaso palaM pIriyaM purisakkAra-parakkame lAddha patte abhismpnnaage| viTThA NaM devaannuppiyaa| iidI jAva abhisamapaNAgayA, taM khAmemi NaM devANuppiyA ! khamaMtu majjha devANu. piyaa| khaMtumarahani NaM devANupiyA NAI bhujjo karaNayAe sikaTu pApayarie paMjaliuDe eyamaddhaM bhujo mujjo khAmei khAmittA jAneva disaM pAumbhUe sAmava visaM pahigae / taga NaM se kAmadeve samaNovAsae niruvasagaM tikaTTu paDima pAreha // tU. 23 // artha-taba maine zakrendra ke vacanoM para zraddhA, pratIti, kaci nahIM kii| unake vacana ko mithyA siddha karane ke lie tathA Aeko dharma se rigAne ke lie meM yahA~ AyA aura Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmadeva tuma dhAma ho-indra se prazaMsita Apako aneka upasarga die, kintu Apa dharma se sanika bhI Dige nahIM / dhanya hai ApakI Rddhi, prala, vIrya, ti, yaza aura puruSA-parAkrama ko| Apako nipaMtha-pravacana meM latA aura niSThA maine denI / he devAnupriya ! Apako maiMne jo upasarga diye, usa aparAdha ko mAmA kIjie / Apa kSamA karane yogya hai / maiM kSamAprArthI hU~, ityAdi vacoM se samA mAgatA huA vaha deva, hAtha jor3a kara kAmagema ke pairoM para mata mArakSamA bhAvanA kI aura jisa vizA se mApA thA, usI dizA meM lauTa myaa| 'aba meM nirupasarga ho gayA hU~'--aisA vicAra kara kAmadevajI ne pratimA pAlI / .. . teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahASIre jAva vihrh| tae kAmadeSa samaNovAsae imIse kahAe laddha samANe evaM khalu samaNe bhagaSaM mahAvIre jAva vihrh| taM seyaM khalu mama samaNaM bhagavaM mahAvIra maMdittA namasittA tao paDiNiyasassa posahaM pArittae tikaTTu evaM saMpehera, saMhitA suddhAppAvesAI vatthAI jApa appamahagya jAva magussavaggurAparittikhita sayAo gihAo pariNikkhamai, pariNikkhamitA saMpaNAra majjhamazeNaM Niggachaha, NiggacchitsA jeNeva puNNamahe ghehae jahA saMkho jAva pajjuvAsaha / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kAmadeSassa samaNoSAsayasa tIse yAtra pammakahA samattA // sa. 24 // artha- usa kAla usa samaya meM bamaNa magavAna mahAvIra svAmI caMpAmagarI pdhaare| kAmadeva ghamaNopAsaka ko bhagavAna ke padhArane kA samAcAra milA, to unhoMne vicAra kiyA ki bhagavAn ke samIpa A kara vanA namaskAra evaM paryupAsanA karake phira pauSadha pAlanA mere lie ucita hai| aisA vicAra kara samavasaraNa meM jAne yogya zuddha vastra pahane tamA aneka manuSyoM ke samUha se ghirA humA apane ghara se niklaa| rAjamArga se hote hue jahA~ pUrNabhadra sacAna thA vahA~ AyA aura (bhagavasI vA. 12.1 vaNita) zaMkha pAvaka kI bhAMti paryupAsamA karane lge| bhagavAn ne kAmadeva aura basa vizAla jana sabhA ko dharma-kayA phrmaaii| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ d zrI upAsamAdazAMga sUtra-2 kAmadeva kA Adarza "kAmadevAi ? samaNe bhagavaM mahAvIre kAmadevaM samaNopAsayaM evaM dhapAsIse gUNaM kAmadevA! tumma punvarattAvarattakAlasamayasi ege deve aMtie pAunmae / tae NaM se dekhe egaM mahaM divyaM pisAyasavaM viuvA, biuvittA Asuratta kahe kuvie caMtikkie misimisIyamANe pagaM mahaM nIkhuppala jAva Asi~ gahAya tumaM evaM vayAsI-I bho kAmadevA ! jAva jISiyAo avarovijjasi,taM tuma teNaM deveNaM evaM vutte samANe abhIe jAva viharasi evaM SaNNagarahiyA siNNivi upasaggA taheva patiumariyanvA sApa yo pariyo, saMpUrNa kAmadevA aDhe samaThe?" "haMtA atthiA" arya-zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ne kAmadeva zramaNopAsaka ko saMbodhita kara pharamAyA--'he kAmadeva ! kala madhya rAtri ke samaya tumhAre pAsa eka deva mAyA aura pizAca rupa banA kara pAvat mAra DAlane kI dhamakI do| tumane nirbhIka rahakara tInoM upasagoM ko samamAva se sahana kiyA yAvata vaha deva lauTa gayA, ityAdi vRttAMta kyA sasya hai ? ' kAmadeva ne kahA-"hA~ bhagavan ! satya hai|" "ajjo i samaNe bhagavaM mahAvIre pahave samaNe-Niggathe paNiggaMdhIo gha AmaMtettA evaM vayAsI- Ai tAva ajjo samaNopAsagA gihiNo gihamajjhAvasaMtA dighamANussatirikkhajoNie uvasagge samma sahati Aya ahiyAsaMti, makkA puNNAI ano! samaNehiM NiggayehiM duSAlasaMgaM gaNipiTagaM ahijamANehiM divyamANusatirikkhajoNie samma sahittae Ava ahiyAsittae, tao te yahave samaNA NiggaMdhA ya NiggaMpIo ya samaNassa bhagavao mahAvIrassa tahatti eyamadaM viNae NaM pahisugaMti / tae the kAmadeve samaNovAsae haha jAya samaNaM bhagavaM mahAvIraM pasiNAiM pucchaI aTThamAdiyA, samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhuto vaha pAmaMsaha baMditA NamaMsittA jAmeva disi pAupabhUe tameva disi parigae / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNNayA kapAi pAo paDiNikhamai, pariNikkhamittA pahiyA aNavayavihAraM viharAi // sU. 25 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmadeva kA bhAvarI marthabahuta-se samdhu-sAdhviyoM ko AmaMtrita kara zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ne pharamAyA--"he Aryo ! gRhaspa avasthA meM raha kara bhAvaka-dharma kA pAlana karate hue bhI jaba vaivika, mAnavIya aura tirmaca saMbaMdhI upasA ko dhamamopAsaka samyaka prakAra se tahana karate haiM, paraMtu dharma se vicalita nahIM hote, tAM sAdhu-sAdhdiyoM kA to kahanA hI payA ? ve so vAvazAMgI rUpa gaNipiTaka ke dhAraka hote haiN| ataH unheM to daivika mAnavIya aura tiyaMca saMbaMdhI upasagoM ko samyaka prakAra se sahana karanA hI caahie|" bhagavAn ke ina bacanoM ko sabhI sAdhu-sAdhviyoM ne vinayapUrvaka svIkAra kiyaa| kAmadeva ne bhagavAna se aneka prazna pUcha kara artha dhAraNa kiye aura vaMbanA namaskAra karake jisa dizA se Ae the, usI dizA meM lauTa ge| bhagavAn mI kAlAntara meM caMpA se vihAra kara bAhara janapada meM vicarane lge| vicana--kAmadevajI ne savidhi pauSadha pAla kara vastra pariparsana phie / pauSadha-sabhA meM jAne yogya viziSTa vastra nahIM the| zaMkA---" mUlapATha meM to binA pauSadha pAle hI samavasaraNa meM gaye aisA varNana hai, phira 'Apa savidhi pauSadha' pAlane kI bAta kaise kaha rahe haiM ?" samAdhAna-- unhoMne upavAsa rUpa poSadha nahIM pAlA pA / pAraNA to bhagavAna ke pAsa se loTane ke bAda kiyA paa| yahI Azaya samajhanA caahie| nae NaM se kAmadeve samaNovAsae paDhama uvAsagaparime upasaMpamisANaM viharai / tae NaM se kAmadeva samaNovAsae pahahiM jAva bhaviptA vIsaM bAsAI samaNopAsaga pariyAgaM pAuNittA ekkArasa uvAsagapaDimAo sammaM kAraNaM phAsesA mAptiyAe salehaNAe appANaM jhUsiptA sahi bhattAI aNasaNAe chedesA bhAloiya. paDikphate samAhi patte kAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe sohamma pagsiyasa mahAvimANassa uttarapurachimeNaM aruNAme vimANe devattAe uvaSaNNe | tatya NaM asgaiyANaM devANaM pattAri paliovamA TiI paNNattA kAmadevassa vi devassa Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadaNAMga sUtra -- 2 cAri palio mAI TiI paNNattA se NaM bhaMte! kAmadeve tAo devalogAo AukArarNa bhavakkhapaNaM ThikvapUrNa anaMgaraM varya cahattA kahi gamihira, kahi ubavajjihi 1 goSamA ! mahAvidehe vAse sijjhihii / NikkheSo / / sU. 26 / / // saptamasta aMgassa pravAsagavasANaM vIrya ajjhayaNaM samantaM // I 60 artha -- kAmadeva kSamaNopAsaka ne zrAvaka ko pahalI pratimA yAvat gyArahavIM pratimA kI ArAdhanA kii| upavAsa, belA, telA, aThAI, arddha-mAsakhamaNa, mAsakSamaNa Adi se AtmA ko mAvita kI bIsa varSa taka Avaka-paryAya kA pAlana kiyA aura ekamAsikI saMlekhanA se sATha bhakta kA chevana kiyA tathA doSoM kI AlocanA-pratikramaNa kara ke samAdhiyukta kAla kara ke prathama vevaloka 'saudharma kalpa' ke saudharmAvataMsaka mahavimAna ke uttarapUrva dizA-bhAga meM 'aruNAma' nAmaka vimAna meM utpala hue| vahA~ aneka devoM kI sthiti cAra palyopama kI kahI gaI hai, tavanusAra kAmadeva bhI cAra patyopama kI sthiti vAle deva hue / gautamasvAmI pUchate haiM- 'he bhagavan ! kAmadeva usa vevaloka se Ayu-bhava evaM sthiti kA kSaya kara ke vahA~ se vyaya kara kahA~ jA kara utpanna hoMge ? bhagavAn ne pharamAyA- he gautama! vahA~ se ve mahAvideha-kSetra meM utpanna ho kara siddha buddha tathA mukta baneMge / prastuta adhyayana meM aneka pAThoM kA saMkoca jAnanA cAhie | yamA-- zrAvaka ke vrata grahaNa tyAga bhAdi / humA hai, vahAM sArA varNana AnandajI ke samAna karanA, parigraha meM vartamAna sampati se adhika kA zakendra dvArA prazaMsA kI jAne para eka deva dvArA pizAca, hAthI evaM sarpa ke rUpa banA kara upasarga die jAne kA varNana dar3A hI romAMcakArI hai| kaise zrAvaka ve bhagavAn ke ? kitanI nirbhIkatA, kitanI kaSTa-sahiSNutA !! unake Adarza nirbhaya jIvana se jitanI zikSA lI jA sake, kama hai / kaSToM ko samabhAva se sahA so to ThIka, para sAkSAt tIrthaMkara deva dvArA sAdhu-sAdhviyoM ke madhya 'mahAn prazaMsA' kie jAne para bhI unheM garva nahIM huaa| yaha bAta bhI kama nahIM hai / mAna-sammAna ko pacA jAne kI aisI adbhuta kSamatA biraloM meM hI hotI hai| || dvitIya adhyayana samApta // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya adhyayana culanIpitA zramaNopAsaka - ukkhevo tahayarasa ajjhayaNassa -- evaM khalu jaMbU ! teNaM kAle NaM teNaM samaparNa vANArasI NAmaM NayarI, koTTae ceie, jiyasattU rAyA / tattha NaM vANAsIya jayarIe cUlaNIpiyA NAmaM gAhAvaI parivasaha / aDhe jAva aparibhUe / sAmA mAriyA / aDDa hiraNNakoDIo NihANapauttAo aTTha truTi pattAo aTTha pavittharapauttAoM aTTha vayA dasagosAhasriNaM varaNaM jahA ANaMdo rAisara jAva savvakajjanahAvara yAvi honthA / sAmI samosaDhe, parisA NiggayA, culaNIpiyAvi jahA ANaMdo tahA Niggao, taheba gihidhammaM paDhibajjara, goyamapucchA taheva se jahA kAmadevarasa jAva posahasAlAra posahie bhayArI samaNassa bhagavao mahAvIrarasa atiyaM dhammapaNati uvasaMpajjittANaM bihara 3 // sU. 27 // 1 artha-- tRtIya adhyayana kA prAraMbha - bhagavAn sudharmA svAmI pharamAte haiMhe jambU ! usa kAla usa samaya jaba zramaNa bhagavAn mahAvIra svAmI vicara rahe the, mArasI nAmaka nagarI thii| vahA~ koSThaka nAma kA udyAna thA / jitazatru rAjA rAjya karatA thaa| usa vANArasI nagarI meM ' culanI pitA' nAmaka gadyApati rahatA thA, jo Rddhisampanna yAvat aparAbhUta thA / usake ATha karor3a kA dhana nidhAna ke rUpa meM, ATha karor3a vyApAra meM tathA ATha karor3a kI ghara bikharI thii| dasa hajAra gAyoM ke eka vraja ke hisAba se ATha vaja the| usakI patnI kA nAma zyAmA' thaa| bhagavAn vahAM pdhaare| parivada aaii| culanIpitA ne bhI dharma suna kara AnandajI kI bhA~ti zrAvaka vrata aMgIkAra kiyA / kAlAntara meM kAmadeva kI bhA~ti ghuTanIpitA pauSadhazAlA meM brahmacaryayukta pauSadha karatA huA bamaNa bhagavAn mahAvIra svAmI dvArA pharamAI gaI dharma-prajJapti ko svIkAra kara AtmA ko bhAvita karane lagA / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 zrI upAsakadazAMga sUtra-3 tae NaM tassa khulaNIpiyarasa samaNobAsayasta puzvarattAvarattakAla samayaMsi page deve atiyaM paaunmuue| tae NaM se dekheM ega pIluppala jAva Asa gahAya culaNI. piyaM samaNovAsa evaM payAsI-"haM bho culaNIpiyA ! samaNovAsayA jahA kAmadevo jAva Na bhajjasi to te bhaI anna jeputtaM sAo gihAo gANemi NINemittA tava aggao dhAmi, ghAeptA tao maMsamolle karemi, karatA AdANa. bhariyasi kahAsi apahemi, abahettA tava gAyaM maMseNa ya soNipaNa ya AyaMcAmi, ahA gaM tuma ahavasa akAle ceva jIviyAo vvrovijjsi|" tae NaM se culaNIpiyA samaNoSAsae teNaM deveNaM evaM khutte samANe abhIe jAba vihrh| artha- arddharAtri ke samaya usake samIpa (kAmadeva kI bhAMti) eka deva AyA, tathA nIlakamala ke samAna khaDaga dhAraNa kara bolA yAvat "yadi tU vrata-maMga nahIM karegA, to meM Aja tere sabase bar3e putra ko tere ghara se lA kara tere samakSa mAhaMgA, tapA usake mAMsa ke tIna khaNDa kara ke ubalate hue tela ke kar3Aha meM talaMgA aura usa mAMsa evaM rakta kA sere zArIra para siMcana karUMgA, jisase tU AtaMdhyAna ke vaza ho, akAla mRtyu ko prApta kregaa|" deva ke aise vacana suna kara bhI culanIpitA zramaNopAsaka pare mahIM aura dharma meM sthiracitta rhe| tae NaM se deve culaNIpiyaM samaNopAsayaM abhIyaM jAva pAsaha, pAsittA pogyapi taccapi zulApiyaM samaNovAsayaM evaM ghayAsI-haM bho dhulaNIpiyA mamaNovAsayA! taM deva bhaNai, so jAva viharaha / tae NaM se deve culaNIpira samaNoghAsayaM abhIyaM jAva pAsittA Asuratte ruThe kRthie caDikkiA misimisIyamANe culIpiyarasa samaNovAsayassa jehaM puttaM gihAo jINeha, NINettA aggao ghAi dhAettA taA maMsasollaga karei karettA AvANabhariyasi kahAyisi ahahaha, aAhettA culaNIpiyassa samaNoghAsayassa gAya seNa yA soNiyeNa ya AyacAi, tae NaM se ghulaNIpiyA samaNovAsae saM ujjalaM jASa ahiyaaseh| mayaM-- jaba veva meM culanIpitA amaNopAsaka ko nirbhaya dekhA, to ro-tIna bAra Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ culanIpitA zramaNopAsaka ghamaMdhyAna meM lIna dekhA, to deva bahuta kupita huA ko ghara se laayaa| usa putra ko Avaka ke samakSa putra uparokta vacana khe| taba bhI use aura culanopitA ke saba se bar3e lA kara mAra DAlA aura usa ke tIna Tukar3e kara ke ubalatI huI tela kI kar3hAI meM DAla kara, mAMsa khaNDoM ko talA aura usa asahya uSNa rakta-mAMsa se culanI pitA ke zarIra kA siMcana kiyaa| isase use atyanta mayaMkara asahya vedanA huI, jise ghulanI pitA ne zAntipUrvaka sahana kiyA aura vrata meM sthira rhaa| 1 63 tae NaM se deve culaNIpiyaM samaNovAsayaM abhIrya jAva pAsa, pAsitA dospi culaNIpiyaM samaNovAsayaM evaM vayAsI - haM bho culaNIpiyA samaNovAsayA ! apatthiya patthiyA jAva Na bhajjasi to te ahaM ajja majjhimaM putaM sAo gihAo jINemi NINettA tava aggao ghArami jahA jeThaM puptaM tava bhaNar3a, taheva kare, evaM vaMpi kaNIyasaM jAva ahiyAse / * artha - culanIpitA ke nirbhayatA evaM nizcalatA se vedanA sahana karane para deva ne dUsarI bAra majhale putra ko mAra DAlane kI dhamakI dI yAvat ubalate hue rakta-mAMsa se usake beha kA siMcana kiyaa| tIsarI bAra meM choTe putra ko yAvat mAra kara cUlanIpitA zramaNopAsaka para DAlA, kintu culanIpitA dharma se kicit bhI nahIM Dige / tae NaM se deve culaNIpiyaM samaNoSAsayaM abhIyaM jAba pAsara, pAsitA catthaM pi khalaNIpiyaM samaNovAsayaM evaM bayAsI - haM bho culaNIpiyA samaNovAsayA ! apatthipatthiyA 4 ja NaM tumaM jAva Na bhajjasi tao ahaM ajjA imA taba bhASA bhaddA satthavAhI devayagurujaNaNI pukkaradukkarakAriyA taM te sAo gihAo NINemi jINettA tava aggao ghArami, dhAetA tao maMsasollae karemi, karettA AdANabhariyaMsi kahAhayaMsi ahahemi, ahettA tava gAyaM saMseNa ya soNieNa ya AyaMcAmi jahA NaM tumaM ahaduhaTTavasaTTe akAle caiva jIviyAo vavarobijjasi / tae NaM se burNa piyA samaNovAsae teNaM deve NaM evaM vRttaM samANe amIra jAva biharaha Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAsakadazAMga sUtra-3 a-lIpitA mamagopAsaka ko nirmaya dekha kara coSI bAra deva ne kahA'he culanIpitA ! matyu kI cAhanA vAle pAvat yadi tu dharmAcyuta na hogA, to maiM terI mAtA pahA sAryavAhI ko, jo tere lie beva-gama ke samAna AvaraNIya tathA duSkara kArya karane vAlI hai, tere sAmane mAra kara ubalate hue tela kI kar3AI meM tala kara mAMsa-khaNDoM se tuse lipta kA~gA, jisase tU Ata dhyAna meM akAla mRtyu prApta kregaa|' taba bhI ve nibhaya rhe| tae NaM se deve culaNIpiya samaNovAsayaM abhIyaM jAba viharamANaM pAsA, pAsittA culaNIpiyaM samaNovAsayaM doccapi taccapi evaM payAsI-haM bho pulaNIpiyA samaNovAsayA ! taheba jApa avarovijJapti / tae NaM tassa cudaNIpipassa samaNoSAsayarasa teNaM deveNaM voccapi taccapi evaM buttassa samANassa imedhArUve ajjhasthie 5 aho NaM ime purise aNArie aNAriyabuddhI aNAriyAI pASAI kammAI samAyarai / jeNaM mamaM jeI puttaM sAo gihAo NINeha, NINettA mama aggao ghAei, ghAettA jahA kayaM tahA bitei jAca gAyaM Ayacai / jeNaM mamaM majijhama puttaM sAo gihAo jAva moNieNa ya AyaMcaI / jeNaM mamaM kaNIyasaM pustaM sAo gihAo maheva jAva AyaMcai / jA'vi ya imA mamaM mAyA mahA satyavAhI devapagurUjaNaNI dukkaradukkarakAriyA taM pi ca NaM icchaha sAo gihAo jINettA mama aggao ghAettae / taM seyaM khalu mamaM evaM purIsaM ginndditte| arSa-prathama bAra kahane para culanIpitA zramaNopAsaka nirmaya rahe, to dUsaro-tIsarI bAra uparokta vacana kahe / tava culaNopitA ne vicAra kiyA--"aho! yaha puruSa nizcaya ho anArya, anArya-vi vAlA sapA pApa karmoM kA AcaraNa karane vAlA hai| isane pahale mere bar3e putra ko mere sAmane bhAra sAlA, phira maMjhale ko tathA phira choTe ko| aba kahIM yaha merI mAtA ko na mAra Ale, isalie mujhe ise pakar3a lenA hI ucita hai|" vivecana-kAmadeva sadhyayana meM deva ne pizAca rUpa banAyA thA, yaha! sambhavataH puruSa kA rUpa banA kara uparokta upasagaM kie, isI kAraNa culanIpitA ne use devakRta upasagaM na samajha kara puruSakRta mAnA 1 puruSa vaisA kara bhI sakatA thA, isI kAraNa ve parahane ko adyasa dRe / yadi unheM deva kA zAma hotA. so ve aba bhI pUrvavat vRda rahate, aisA anumAna hotA hai| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ culanIpitA deva para mapaTatA hai 65 culanIpitA deva para jhapaTatA hai tikaTTu udghAie, se'vi ya mAgAse uppaie, teNaM ca khaMbhe AsAie, mayA mAyA saNaM kolAhale kara lae NaM sA bharA satyavAhI kolAhalasaI socyA Nisamma jeNeSa khulaNIpiyA samaNovAsae teNeSa uvAgacchA, uvAgattiA phulaNI. piyaM samaNovAsayaM evaM dhapAsI-"kiNaM puttA ! tuma mahayA mahayA saddhaNaM kolAhale ke|" tara NaM se culaNIpiyA samaNopAsae ammayaM bhaI satyavAhiM evaM bayAsI-- artha-aisA vicAra kara culanIpiTA zramaNopAsaka use pakar3ane ke lie lalakArate hae uccata hue to vaha deva bhAkAza meM ur3a gayA aura khambhA hAtha meM aayaa| culanIpitA kA una kolAhala suna kara usakI mAtA bhadrA sArthavAhI usake samIpa AI aura kolAhala kA kAraNa pUchane lgii| saba dhulanIpitA dhamaNopAsaka kahane lage-- "evaM svaslu ammo ! Na jANAmi kevi purise Asurutte 5 erga maI nIluppala jAva asi gahAya mama evaM vayAsI-haM bho culaNIpiyA samaNovAsayA! apasthipapatthiyA 4 jahaNe tuma jAva cavarovijjasi | ahaM teNaM purisaNaM evaM butte samANe abhIe jAba biharAmi / tae NaM se purise mamaM abhIyaM jAva viharamANaM pAsai, pAsittA mama doccapi taccapi evaM SayAsI-I bho dhulaNIpiyA samaNovAsayA! taheSa jApa gAyaM aayNc| taeNaM ahaM taM ujjalaM Apa ahiyAsami / evaM taheva uccAreyabdha savvaM jAva kaNIyasaM jAva AyaMpAda | ahaM taM ujjalaM jAva mahiyAsemi / tae NaM se purise marma abhIyaM jApa pAmai, pAsisA mamaM pasthaMpi evaM bayAlI-I bho dhulaNIpiyA samaNobAsapA ! apasthiyapasthiyA jAva Na majjasi to te ajja jA imA mAyA guru jAva bavarovijjasi / tae NaM ahaM teNaM puriseNaM evaM khutte samANe abhIe jAba bihAmi / tae NaM se purise voccapi taccapi mamaM evaM vayAsI-I mo culaNIpiyA samaNovAsayA ! ajja jAva pavarovijJasi / sae NaM te NaM puriseNaM doccapi taccapi mamaM evaM yuttassa samANarasa imeyAsve Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadAga sUtra-3 ajjhathie 5 ahoNaM hame purise aNArie jAva samAyaraha, jeNaM mamaM jeI putaM sAo gihAo taheva jAva kaNIyasaM jAva AyaMcA / tumbhe'vi ya NaM pacchai sAo gihAo NINettA mama aggao pAesae / seyaM khalu mamaM evaM purisaM giNDisaetti kaTu uddhAie / se'pi gha AgAse uppe| mae'vi ya khaMbhe AsAie mahayA mahayA sahaNaM kolAhale ke| "he--mAtA ! na jAne kauna vyakti nIlakamala ke samAna prabhA vAlA sahA le kara mere pAsa AyA aura kupita hokara kahane lagA ki 'he calanIpitA! yadi hasata-maMga nahIM karegA, to maiM tere jyeSTha-putra ko mAra kara tuma para ubalatA huA rakta-mAMsa chir3akuMgA pAvat usane bar3e putra ko maaraa| phira bhI maiM dharma meM sthira rahA. taba usane maMjhale putra ko mAra DAlane kI dhamakI dI aura mAra DAlA, phira choTe putra ko bhI yAvata mAra ddaalaa| taba mo vaha nahIM mAnA aura Apako mAra DAlane kA kahane lagA, taba maiMne vicAra kiyA ki yaha koI anArya pApI vyakti hai, jisane mere tInoM putroM mAra DAlA aura mana devamaha ke samAna pUjyA mAtA ko bhI mAranA cAhatA hai / maiM ise pakar3a lUM'-aisA vicAra kara maine use pakar3anA cAhA, to vaha hAtha nahIM aayaa| maiM khamA hI papada paayaa| isIlie maiMne yaha kolAhala kiyA hai|" vata bhaMga huA prAyazcitta lo tae NaM sA bhaddA satyavAhi culaNIpiNaM samaNovAmayaM evaM payAsI-"No khalu kei purise taba jAva kaNIyasaM puttaM sAo gihAo jINei, pINettA va aggao ghAe / ema NaM kara purise upasaragaM kareha / esa NaM tume vidarimaNe diDe, taM gaM tuma iyANi bhaggavyae bhaggaNiyame bhaggaposahe viharasi / NaM tuma puttA ! eyarasa ThANarasa bhAloehi jASa pttivjaahi|" lae NaM culIpiyA samaNIvAsae ammagAe mahAe sasthavAhIe tahatti eyamaDhe viNaeNaM pahisaNeha, pahisuNetA sarasa ThANassa Aloei jASa pddidhjji|| sU. 28 // apaM- taba manA sArthavAhI ne apane putra se kahA--'ghulanIpitA ! na to kisI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khata bhaMga huA prAyazcitta lo puruSa ne tere putroM ko mArA hai, yAvat na koI puruSa duHkha dene AyA hai| kisI simyAko meva ko chalanA ke kAraNa tumane bhayaMkara vRzya dekhA hai, jisase terA prata, niyama tathA povadha bhagna huA hai| he putra | isa doSa-sthAna kI AlocanA kara tapa-prAyazcitta svIkAra kro| saba pUjyA mAtuzrI ke vacanoM ko culanIpitA bAvaka ne hAtha jor3a kara vinayapUrSaka svIkAra kiyA, tathA lage hue doSa kA zuddhikaraNa kiyA / viveSana-elanIpitA se usakI mAtA ne kahA ki tumane bhayaMkara svarUpa dekhA hai, jisase tuma bhagnavata hue ho / sthUla prANAtipAta viramaNa ko tumane bhAva se bhaMga kiyA hai| bhayaMkara svarUpa ko krodhapUrvaka mArane daur3e, jinase vrata kA bhaMga humA, kyoMki aparAdhI ko bhI mAranA prata kA viSaya nahIM hai| isalie 'bhagnaniyama' krodha ke udaya se uttaraguNa kA bhaMga huA, evaM 'bhagnapauSadha'--pravyApAra pauSadha brata kA bhI bhaMga humA, isalie usakI AlocanA karo mora guru ke pAge pApoM ko nivedana karake usakA prAyazcitta karI, AtmasAkSI se usa pApa kI niMdA karI, paticAra rUpa mala ko sApha kara ke vrata ko zuddha karo, phira doSa na lage, aisI sAvadhAnI rakho 1 yathArtha sapakama pa prAyacitta lo| sAdhu ke samAna gRhastha bhI yathAyogya prAyazcitta kA pAtra hai| yaha bAta isa mUtrapATha se spaSTa ho jAtI hai| uparoSasa khulAsA zrImad abhayadeva mUri ne TIkA meM kiyA hai| mae NaM se culaNIpiyA samaNopAsae paramaM ukhAsagapaDima uSasaMpajjittA NaM vihrh| par3hamaM uthAsagapaddhima ahAsutaM jahA ANaMdo jAva pakkArasavi / taeNaM se culIpipA samaNovAsae teNaM urAleNaM jahA kAmadevo jAda sohamme kappe sohamma-vadhimagarasa mahAvimANassa uttarapurachimeNaM aruNappame vimANe devatAe uvavaNe cattAri paliovamAI ThiI paNNattA / mahAvidehe vAse sijimahii 5 Nikkheco // sU. 29 // artha- (kAlAntara meM) bulanIpitA zramaNopAsaka ne prathama upAsaka pratimA saMgI. kAra kI, yAvat AnaMdajI kI bhauti gyAraha hI pratimAoM kA ghora-tapa sahita muDa Aydhana kiyA yAvata kAmadeva kI bhAMti (bIsa varSa kI bAdhaka-paryAya kA pAlana kiyA mAsiko saMlekhamA se) prathama devaloka ke saudharmAvataMsaka mahAvimAna ke uttarapUrva meM sthita / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadAMga sUtra-3 maNaprama nAmaka vimAna meM utpanna hue| (vahA~ kaI dezoM kI sthiti pAra pasyorama ko kahI gaI hai| sAnusAra) julanIpitA zramaNopAsaka kI sthiti cAra palpopama ko hai| (bhagavAna mahAvIra svAmI se gautamasvAmI ne pUchA-'he bhagavan ! bhUlanIpitA deva, devamana kA kaya kara ke kahA~ utpanna hogA ? magavAn ne pharamAyA-'he gautama !) vahA~ se ava kara mahAdhiveha kSetra meM janma lekara sikha baba mukta hogaa| // tRtIya adhyayana samApta // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha adhyayana zramaNopAsaka surAdeva ukkhevao dhautthassa ajjhayaNassa eva khalu.jabU! te Ne kAle teNaM samaeNaM vANArasI NAma NaparI, kohae cehae, jiyasattu rAyA, murAdeSe gAhAvaI aDDU, cha hiraNNakoDIo jAva u vayA dasagosAhassieNaM paeNaM, ghaNNA mAriyA, sAmI samosave, jahA mANako taheca pahiSajjaha gihidhamma, ahA kAmadevo jAya samaNarasa bhagavao mahAvIrassa dhammapaNNati upasaMpajjittANaM viharai / / sU. 30 // ___artha-boye adhyayana kA utthAna-bhagavAna sudharmAsvAmI pharamAte hai-he jN| usa kAla usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI vicara rahe the, taba bAgArasI mAmaka nagarI pI, koSThaka udyAna thA, jitazatra rAjA rAjya karate the, yahA~ 'surAdeva' nAmaka gAyApati rahate the| unake cha: karor3a kA dhana nidhAna meM, cha: karoSa vyApAra meM, sapA chaH karor3a kI gharabikharI thii| dasa hajAra gAryo ke eka braja ke hisAba se chaH praja the| ghanA nAmaka patnI yo / usa samaya amaNa-bhagavAna mahAvIra svAmI dANArasI pdhaare| Ananda ko mAMti surAdeva ne bhI dharma suna kara mAvaka-dharma svIkAra kiyA aura kAmadeva kI moti pauSadhayukta hokara bhagavAn kI dharmaprApti kA pAlana karane lge| tae NaM tassa surAdevassa samaNoSAsayarasa punavarattAparattakAlasamaya si ege deve aMliyaM pAumbharityA se deve parga mahaM pIluppala jAva asiM gahAya surAdevaM samaNoSAsarya evaM SayAsI-" bho surAdevA samaNovAsayA ! apasthiyapasthiyA 4 jANaM tuma sIlAI jAva Na bhaMjasi to te jeDaM puttaM sAo gihAo gANemi, NImettA taSa aggao ghAemi, ghAettA paMca maMsasollae karemi, AdANabhariyasi Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zro upAsakadamAMga sUtra -4 vAisi ahemi, ahetA taba gAyaM maMseNa ya soNieNa pa AdhAmi jahA NaM tumaM akAle caiva jividyAo babarobijjasi / evaM majjhimayaM kaNIyasaM, ekkke paMca sollayA, maheva karei, jar3A culaNIpiyarasa, paNavaraM ekvekke paMca sollayA / artha - - madhya rAtri ke samaya surAdeva zramaNopAsaka ke samIpa eka deva prakaTa huA aura tIkSNa dhAra vAlI pADga lekara kahane lagA--' -"he murAdeva | yadi tUne bhAvakavrata kA tyAga nahIM kiyA, to tere bar3e, maMjhale aura choTe- tIno putroM ko tere samakSa mAra DAlUMgA, ubalate tela meM tala kara unake pAMca-pAMca Tukar3e karake tere zarIra para chir3akUMgA" yAvat usa deva ne vaMsA ho kiyA, tathA surAdeva ne samabhAvapUrvaka yaha vedanA sahana kI aura ghamaM meM sthira cipsa rahA 1 saraNaM se deve surAdeva samaNobAsayaM cautpa evaM bayAsI - haM mo surAdevA ! samaNaM vAsayA ! apasthipatthiyA 4 jAva Na pariccapasi to te ajja sarIraMsi jagalamagameSa solasa segAyake pasvivAmi taM jahA- mAse phAse (jare vAhne krucchisUle bhagaMdare arisae ajIrae diTTisUle mudvasRThe akArie acchabeNA kaNNavepaNA kaMDue Davare) kodeM / jahA gaM tumaM ahahaha-jAba vavarojisi / taraNaM se surAdeva samaNobAsapa jAba biharar3a | evaM devo doccapi lacyapi bhaNa jAva roSajjasi / artha- tatha deva bolA- "he surAdeva ! yadi tU dharma kA tyAga nahIM karatA to meM eka sAtha tere zarIra meM ina solaha mahArogoM kA prakSepa karatA hU~-1 pravAsa 2 khA~sI 3 jabara 4 vAha 5 kukSizUla 6 bhagaMdara 7 babAsIra 8 ajIrNa 6 vRSTizUla 10 mastakazUla 11 arocaka 12 A~kha kI vedanA 13 kAna kI vedanA 14 khAja 15 udara roga aura 16 koddh'| jisase tU Arta ke vazIbhUta ho kara akAla mRtyu ko prApta hogaa| uparokta vacana suma kara bhI surAdeva dharma se vicalita nahIM hue / taba deva ne yahI bAta dUsarI-tIsarI bAra kaho / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamaNopAsaka surAdeva tae NaM tassa murAdevassa samaNovAsaparasa teNaM deveNaM yorapi tacApi evaM vuttassa samANassa imeyArUve ajhasthie 4 aho NaM ime purise aNArIe jAva samAyarai / jeNaM mamaM jeTuM pustaM gAva kaNIpasa jApa AyacA / je'vi ya meM solaha rogAyaMkA te'vi ya icchA mama sarIraMgasi pakvivittae / seyaM vastu marma evaM purisaM giNhitsae tikaTu uddhAie / se'vi ya AgAse umpaie, teNa ya khama AsAie mahayA mahayA saNaM pholAhale ke| // sattamassa aMgassa uvAsagavasANaM nautthaM ajmayaNaM sammaptaM // acaM- uparokta vacana do-tIna bAra suna kara surAdeva zramaNopAsaka vicAra karane lagA-yaha koI anArya puruSa hai, jisane mere tInoM putroM ko mAra glaa| aba solaha mahA. rogAtakoM kA prakSepa karanA cAhatA hai| isalie isa anArya puruSa ko pakar3a lenA acchA hai| aisA vicAra kara surAdeva AvezapUrvaka lalakAratA huA use pakar3ane ko prapaTA, to yaha deva AkAza meM ur3a gayA aura poSadhazAlA kA saMmA hI hAya meM AyA / tae NaM mA dhannA bhAriyA kolAhalaM socA Nisamma jeNeva surAdeve samaNovAsae teNeva uvAgacchA, uvAgarichastA evaM kyAsI-"kipaNaM devANuppiyA! tuhi mahayA mahayA maddehi kolAhale kara ?" nae NaM se surAdeve samaNovAsae dhaNaM mAriyaM evaM payAsI-"evaM khala devANuppie! ke'dhi purise taheva kahA jahA ghulnniipiyaa| ghaNNA'vi paDibhaNai jAva kaNIyama / No khalu devANuppiyA! tumbha ke'pi purise sarIraMsi jamagasamagaM solasa-pegAyake pakkhiSaha, ema NaM kavi purise tujhaM upasaggaM krei|" sersa jahA palApiyarasa sahA bhnn| evaM sesaM jahA cumaNIpiyarasa miravasesa jAva sohamme kappe aruNakate vimANe upavaNe / cattAri palioSamAI diI / mahAvidehe vAle sijjhihida 5 / NikkheSo // sU. 31 // ___artha-kolAhala suna kara surAveva kI patnI ghanA AI aura kAraNa pUchane lgii| surAdeva ne solaha rogAtako saka kA sArA vivaraNa batAyA / taba ghanA kahane lago Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI capAsakAMga sUtra "ma to kisI ne tumhAre tInoM putroM ko mArA hai aura na kisI ne solaha rogoM kA prakSepa kiyA hai| yaha to kisI puruSa ne Apako upasarga diyA hai| zeSa sArA vagaMna palanIpitA ke samAna bAnanA cAhie yapA--prAyazcitta lene, zuddhikaraNa, pratimA ArAdhana, sapasyA, bIsa varSa kI bhA. kAya, mAsiko saMlekhanA yAva: prathama devaloka ke ahaNakAnta vimAna meM utpatti / cAra palpopama kI sthiti aura vahA~ se mahAdhiveha kSetra meM janma le kara siddha-budha mukta bneNge| // caturtha adhyayana samApta / / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama adhyayana zramaNopAsaka cullazataka evaM khalu jara te NaM kAle NaM te NaM samaeNaM AlamiyA NAma NaparI, saMkhavaNe ujjANe, jiyasattU rAyA, cullasapae gAhAvA aiDhe jAva cha hiraNNakoDIo jAva cha paNa lagozAzasipa vArA, sAmAriyA, sAmI samosade, jahA ANaMdo gihidhamma paDivajjai / sesaM jahA kAmadevo jApa dhammapaNNarti upasaMpajjitANaM viharaha // su. 32 // artha-he jNg| usa kAla usa samaya meM jaba bhagavAna mahAvIra svAmI vicara rahe the, AsamikA nAmaka nagarI ke bAhara zaMkhavana nAmaka udyAna pA, jitazatru rAjA rAjya karatA thaa| 'cullazataka' nAmaka Rddhisampata gAthApati rahatA thaa| usake chaha karor3a kA dhana nidhAna meM, chaha karor3a kA vyApAra meM, chaha karor3a kI gharavikSArI va vasa hajAra gAyoM kA eka baja aise chaha baja the| bhagavAn AlamikA garI pdhaare| pallanAtaka meM dharma suna kara AnanvanI kI bhAMti bAvakavata dhAraNa kie / kAmadeva kI bhAMti pauSadhayukta hokara bhagavAna dvArA batAI gaI dharma-vidhi anusAra pAlana karane lgaa| tae NaM tassa cullasayagarasa samaNoSAsayassa puruvarasAvarattakAlasamayaMsi ege deve aMliaMjAba asiMgahAya evaM SayAsI-"bho cullasayamA samaNovAsayA! jAva Na maMjasi to te ajja jeI puttaM sAo gihAo jINemi, evaM jahA culaNIpiya / Navara ekkerake satta maMsasollayA jAva kaNIyasaM jApa AyaMcAmi / sapaNe se cullasapae samaNopAsae jApa viharaNa / arSa-madhyarAtri ke samaya eka veba AyA aura kahane lagA ki 'he callAtaka Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI upAsakadazAMga bhUtra zramaNopAsaka ! yadi tune zrAvaka-vratoM kA parityAga nahIM kiyA, to tere tInoM putroM ko sApta-sAta Tukar3e kara, banate tela meM ana kara tere zarIra para chidd'kNgaa| isase tU AtaMdhyAna karatA huA akAla mRtyu se maremA / ' dho-tIna bAra aisA kaha kara deva ne vaisA hI kiyA / isase cullamAtaka ko asahya vedanA huI, jise unhoMne samabhAvapUrvaka sahana ko| ___tae NaM se deve cullasayayaM samaNobAsaya cautthaMpi evaM vapAsI--" mo callasayagA ! samaNovAsayA ! jAva Na bhaMjasi no te ajja jAo imAocha hiraNNakoDio NihANapauttAo cha cuTipauttAo cha pavitdharapauttAo tAo sAo gihAANINemiNINetA AlabhiyAe jAyarI siMghADaga jAva pahesu savao samaMtA vipaharAmi / jahA gaM tuma aduhavasaTTe akAle veva jIviyAo vavarobijasi / tae NaM se callasayae samaNovAsae teNaM deveNaM evaM vutte samaNe abhIe jAva vihrh| tae NaM se deve cullasayarga samANo pAsayaM abhIyaM jAva pAsittA doSi tamapi taheya bhaNai jAva vavarovijasi / artha-tama deva cauthI bAra cullazataka ghamaNopAsaka ko kahane lagA--'yadi tU toM ko maMga nahIM karegA, to terI mo sampati cha: karor3a ko nidhAna ke rUpa meM, cha: karor3a kI vyApAra meM, cha: karor3a kI gharabikharI meM hai, use meM AlamiyA nagarI ke sAre mAgoM meM bikhera daMgA, jisase tU Atta-dhyAna dhyAtA huA akAla mRtyu se mara jAyagA / deva ke ye pacana suna kara cullazataka vicalita nahIM huA, to devane uparokta vacana do-tIna bAra khe| tae NaM tassa cullasayagassa samaNovAsayassa teNaM deveNaM doccapi saracApi evaM butsassa samANasma ayameyArUve ajjhathie 4 'aho NaM ime purise aNArie jahA culaNIpiyA tadA ciMtei jAva kaNIyasaM jAva AyaMcai / jAo'vi ghaNaM imAo mama cha hiraNNakohIo NihANapauttAo cha buddhipauttAo cha pavistharapauttAo tAo'vi ya NaM icchaha mamaM sAo gihAo jINetA AlabhipAe Nayarie siMghADaga jAba viparittae / saM seyaM khastu mamaM eyaM purisaM giNDittae tikaTu uddhAie jahA surAyo saddeSa bhAriyA pucchaha tahaMSa kahei // sU. 33 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNopAsaka dhullazataka artha-dUsarI-tIsarI bAra uparokta vacana suna kara cullazataka ne vicAra kiyA'yaha koI anAyaM puruSa hai| isane mere tInoM putroM ko mAra kara tela meM tala kara sAta-sa Tukar3e kara diye / aba yaha merI sArI sampatti ko bikhera kara naSTa karanA cAhatA ataH ise pakar3a lenA ucita hai-aisA vicAra kara pakar3ane uThA to kevala khaMbhA ha aayaa| usakA kolAhala suna kara bahalA bhAryA ne dhanA kI bhAMti samajhApA / upa AlocanA prAyavidhAta se vibhUti kii| _sesaM jahA dhulaNIpiyasma jAba mohamme kappe aruNasiha vimANe upavaNa cattAri paliovamAI ThiI / sesaM taheva ASa mahAvidehe vAse sijilA ||nnikkhege // sU. 34 // // sattamarasa aMgarasa uvAsagadasANaM paMcama ajAyaNaM sammataM // artha- zeSa sArA varNana culanIpitA ke samAna jAnanA cAhie, yAvat aruNA vimAna meM devarUpa meM utpanna hue| vahAM cAra palyopama kI sthiti kahI gaI hai| vahIM mahAviveha kSetra meM janma le kara siDa-vRddha evaM mukta bneNge| // paMcama adhyayana sampUrNa // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThA adhyayana zramaNopAsaka kuNDakolika chahassa ukkhevo| evaM khalu jambU ! teNaM kAle Na teNaM samae NaM kampillapure Nayare / saharasambhavage ujANe / jiyasanu raayaa| kuzakolie gAhAbaI / pUsA bhAriyA / cha hiraNNakoDIo NihANapauttAo, cha budinapauttAo, cha pavitthara. pautsAo, cha SayA sagosAhassieNaM vaeNaM / sAmI samosade / jahA kAmadege tahA sAdhayapamma paDibajjaha / sacceSa vasamvayA jAva paDilAmemANe vihrh|| artha-chaThe adhyayana kA prAramma / sudharmA svAmI pharamAte haiM-'he jaMbU / bhagavAn mahAvIra svAmI kI vidyamAnatA meM, kampilapura nAmaka nagara paa| mahalAca vama nAmaka udyAna pA / jitazatru rAjA rAjya karatA thA / vahA~ 'kuNakolika' nAmaka gApApati rahatA thaa| usakI patnI kA nAma pUSA thaa| cha: karoSa svarNa mudrAeM maNDAra meM, cha: karor3a vyApAra meM lagA huA thA, aura cha: karor3a kI ghara-zikharI pii| bhagavAn kA kampilapura padhAranA hmaa| kAmadevajI ko moti kuSkolika ne bhI bAraha prakAra kA bAdhaka-dharma svIkAra kipA, yAvat sAdhu-sAdhiyoM ko prAsuka-eSaNIya AhAra-pAnI baharAte hue rahane lge| tae NaM se kuNDakolie samaNovAsae aNNayA kayAha puzvAvarapaDa kAlasamayaMsi jeNeva asogavaNiyA jeNeva puDhavImilApaTTae teNeva ubAgacchada, uvAgachittA NAmamuhagaM ca uttaritagaM ca puDhavIsilApahara ThaveDa, ThavettA samaNassa bhagavao mahAca rassa aMtiyaM dhammapaNNattiM ughasaMpajjittANaM vihrh| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNopAsaka kuNDakolika artha---eka dina dopahara ke samaya kuNDakolika zramaNopAsaka azokavATikA meM gae aura pRthvIzilApaTTa para baitthe| unhoMne apanI nAmAMkita mudrikA va uttarIya-vastra utAra kara pRthvI zilA para ramA nayA bhagavAna mahAvIra svAmI dvArA batAI gaI dharmavidhi kA cintana karane lge| vivecana-yadyapi yahA~ 'sAmAyika karane kA spaSTa ullekha nahIM hai, tathApi mudikA va uttarIya (nAbhi se Upara thor3ane kA vastra) utArane kA kAraNa sAmAyika kI kriyA sambhava hai|' anaH uparokta ullekha se jAnA jA sakatA hai ki sAmAyika meM sAMsArika kapar3e nahIM pahanane kI paramparA kitanI prAcIna hai| niyativAda para deva se carcA tae NaM tassa kuNDakoliyarasa samaNopAsayassa ege deve aMtiyaM pAunbha. vitthaa| tae NaM se deve NAmamuhagaM ca uttarijjaM ca puDhavAsilApao geNhA, geNhitA sakhisvirNi0 aMtalikkhapaDivaNNe kuNDakoliyaM samaNovAsayaM evaM payAsI"haM bho kaNDakoliya samaNovAsayA! saMvarI devANuppiyA ! gomAlassa makhali. puttassa dhammapaNNasI, tyi uThANe i vA kamme havA bale ivA dhArie i vA puri. sakkAraparakkame i vA NiyayA savvabhAvA / maMgulI NaM samaNarasa bhagavao mahA. vIrassa dhammapapaNatI, asthi uThANe i vA kamme havA bale i vA vIrie hamA purisakkAraparakkamei vA aNiyayA savamAvA / artha-dharmaprajJapti kI ArAdhanA karate hue kuNThakolika ke pAsa eka deva maayaa| usane kuNThakolika kI mudrikA aura uttarIya vastra uThA lie, tathA dhuMdharAoM sahita vastroM se yukta aMtarikSa meM rahA huA kahane lagA-"aho kuNDakolika ! maMsaliputra gauzAlakako dharmavidhi acchI hai, kyoMki usameM utthAna, karma, bala, vIrya, puruSakAraparAkrama Adi kucha bhI nahIM hai / sabhI bhAvoM ko niyata mAnA gayA hai| parantu zramaNa magavAn mahAvIra svAmI kI dharma-prajJapti acchI nahIM hai, kyoMki usameM utthAna, karma, bala, vIrya, puruSakAraparAkrama Adi mAne gae haiN| sabhI bhAvoM ko aniyata mAnA gayA hai| vivecana--kAla, svabhAva, karma, niyati evaM puruSArtha-ye pAMcoM samavAya anukUla hone para hI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 bI vyAsakavaNAga sUtra kArya-siddhi hotI hai, tathApi kevala eka kI apekSA kara zeSa kI upekSA karane vAle asatyamASaNa karate haiN| jaise- 'kAla' ko hI sarvosarvA mAnane vAloM kA kathana hai ki-kAla ho bhUtoM (jIvoM) ko banAtA hai, naSTa karatA hai, jaba sArA jagala sotA hai taba bhI kAla jAgrata rahatA hai| kAla maryAdA ko koI ullaMghana nahIM kara sakatA / thapA kAla: sRjati bhUtAni, phAla: saMharate pravAH / kAla: suptesu jAgati, kAlo hi duratikramaH / / (2) svabhAvavAdI kA kathana hai kaNTakaspa tIkSNasvaM, mayUrasya vicibhatA / varNazca tAmracUr3AnAma, svabhAvena bhavantihi / / kAMTe kI tIkSNatA, mayUra paMkhoM kI vicitratA, murge ke pattoM kA raMga, me saba svabhAva se hI hote haiN| binA svabhAva ke Apa se nAraMgI nahIM bana sktii| (5) karmavAda kA kathana hai, ki apane-apane karma kA phala saba ko milatA hai| kevala karma hI sarvesarvA hai / (4) puruSAdhAva kA mantavya hai ki puruSArtha ke mArga poSa sAre samavAya vyartha hai / jo bhI hotA hai, puruSAya se hotA hai| (5) niyativAdo kA abhimata haiprAptavyo niyativAlAzrayeNa yo'rthaH ? kho'vazyaM bhavasi nA zumA'zubho vaa| bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhatryaM bhavati na bhAvino'sti nAza / / artha- vahI hotA hai jo niyati ke bala se prApta hone yogya hai / cAhe vaha zubha ho yA ashubh| prANI cAhe kitanA hI prayatna kare, jo hone vAlA hai, vaha avazya hotA hai jo nahIM honA hai, vaha kadAmi nahIM hotA hai| __uparokta pAcauM samavAya mila kara ho satya hai / niyativAdI kahatA hai ki puruSArtha se madi prApti ho jAtI hai, to sabhI ko nayoM nahIM hotI, jo puruSArtha karate haiN| idhara puruSArthavAdI niyatipAdiyoM kA khokhalApana batAte hue kahate haiM ki yadi niyati se hI prApta hone kA hai, to puruSA kyoM karate ho? kyoM hAya-para hilAte ho / roTI ko muMha meM jAnA bhavitavyatA hai, to apane mApa pahu~ca jaayegii| deva ne kuNDakolika ke samakSa niyativAda kA pakSa prastuta kiyA ki yaha vAta acchI hai| ma to koI paraloka hai, na punarjanma / jaba vIrya nahIM to bala nahIM, karma nahIM, binA karma ke kaMsA sumca aura sA duHkha ? jo bhI hotA hai, bhavitavyatA se hotA hai| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyativAda para deva se carcA tara NaM se kuNDakolie samaNobAsae taM devaM evaM payAsI-"jaha NaM devA ! saMbarI gosAlarasa maMkhaliputtasma dhammapaNNattI-matyi uTThANe i vA jAva NIpayA savvabhAvA, maMgulI paM samaNasma bhagavao mahAArassa dhammapaNNattI-asthi uddANe 6 kA sAtha aNipayA sambabhAvA / tume NaM devA ! imA eyArUvA divyA debidI divyA devajjuI dibve devANubhAve kiNA laddhe, kiNA patta, kiNA abhisamaNNAgae, kiM uhANeNaM jAba purisakkAraparakkameNaM, udAhu aNuTTANeNaM akammeNaM jAva apurisakkAraparakkameNaM? ayaM-taba kuNDakolika pramaNopAzaka ne usa deva se kahA- "he deva ! Apane kahA ki 'maMliputra gozAlaka kI dharmaprajJapti acchI hai / usameM utthAna Adi ko nAsti yAvat samI bhAva aniyata haiM aura zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ko dharma-prApti acchI nahIM hai, kyoMki usameM utthAna Adi kA astisya yAvat sabhI bhAva aniyata batAe gae haiN|' so he deva 1 tumheM isa prakAra kI yaha jo divya deva Rddhi, visya deva-dhuti tathA didhya devAnamAga prApta huA hai, vaha utthAna pAvat puruSakAraparAkrama se prApta huA hai, yA amasthAna, akarma yAvat apuruSakAraparAkrama se ?" tae NaM se dethe kuNDako liyaM samaNopAsayaM evaM vapAsI-"evaM khalu devANupiyA ! mae imeyArUvA divA deviDDhI 3 aNuhANeNaM jAva aparisakkAraparakkameNaM laddhA pattA abhismnnnnaagyaa|" artha-usa deva ne kuNDakolika mamaNopAsaka se isa prakAra kahA- "he vevAnapriya / ma yaha divya Rddhi, pati, devAnumAga anuspAna se yAvata apuruSakAra-parAkrama se prApta huA hai|" deva parAjita hogayA tae NaM se kuNDakolie samaNoSAsae taM devaM evaM vayAsI-jANaM devA ! tume imA eyAravA diyA deviDdI 3 aNuhANeNaM jAya apurisarakAraparakkameNaM laddhA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsaphadazAga sUtra-6 pattA abhismnnnnaagyaa| jesiM paM jIvANaM Natyi uhANe i vA patte ki Na devA ? aha Na devA | tume imA eyArUvA vivvA devaDDhI 3 uhANeNaM jAva parakkameNaM laddhA pattA abhisamaNNAgayA to ja badasi suMdarI NaM gosAlassa maMkhaliputtassa dhammapapaNattI-tdhi uhANe i vA jAba NiyayA sayabhAvA / maMgulI NaM samaNasma bhagavao mahAvIrassa dhammapaNNattI-asthi uhANe vA jAva aNiyayA savyabhAyA taM te micchaa| ___ artha-tava kuNDakolika amayopAsaka ne usa deva se kahA- he deva ! yadi tumane anusthAna yAvat apuruSakAraparAkrama se hI viSya deva-Rddhi, dhutti aura devAnumAna prApta kara liyA, to jo jIva anusthAna yAvat apuruSakAra-parAkrama vAle haiM, ve deva kyoM nahIM bane ? ataH he deva ! tumane jo yaha deva-Rddhi prApta kI hai, vaha utthAna yAvat puruSakAraparAkrama se prApta kI hai, taba bhI tuma yaha kahate ho ki 'maMkhaliputra gauzAlaka kI dhamaMprajJapti acchI / jo sabhI bhAvoM ko niyata batAtI hai, tathA bhagavAna mahAvIra svAmI kI dharma-prajApti acchI nahIM hai, jo samI bhASoM ko aniyata batAtI hai| tumhArA yaha pAthana mithyA hai| vivecana-yadi devamaya ke yogya puruSArtha ke binA hI koI deva bana sakAsA ho, to sabhI jIva deva hI kyoM nahIM ho gae ? prataH deva kA yaha kathana basasya hai ki meM binA utthAnAdi ke hI deva bana gayA huuN| mae NaM se deve kuNDapholieNaM samaNobAsaraNaM evaM yutta samANe saMkie Ava kalasasamAvaNe No saMcAeDa kuNDakoliyarasa samaNovAsayasa kici pAmokkha. mAikkhittae / NAmamuddayaM ca uttarijjayaM ca puDhavisilApathae Thavei, ThaviptA jAmeva visiM pAumbhUe tAmeSa visiM pddige| artha-kuNDako lika kA uparokta kathana suna kara deva zakti ho gayA, usakA citta bhramita ho gayA / ataH vaha kuNDakolika ko kucha bhI prasphuttara nahIM de sakA, varan svayaM niruttara parAjita ho gayA / nAmAMkita aMgaThI tathA uttarIya vastra ko pRthvIzilApaTTa para Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuNDakolika tuma dhanya ho rakha kara vahAM se AyA thA, vahIM calA gayA / kuNDakolika tuma dhanya ho se NaM kAle Na seNaM samaraNaM sAmI samosaTe / sapaNa se kuMDakolie samaNo. esae imIse kahAe larahe iha jahA kAmadayo taha Niggacchada jApa pajjuSAsaha ghammakahA // sU. 41 // artha-usa samama bhagavAna mahAvIra svAmI kampillapura padhAre / bhagavAn ke padhArane kA vRttAMta nAna kara kuNDakolika bahuta haSita hue yAvat kAmadeva kI mAMti paryupAsanA karane lge| bhagavAn ne dharmavezanA pharamAI / "kuNDakoliyAi" | samaNe bhagavaM mahAvIre kuNDakoliyaM samaNopAsayaM evaM bayAsI-"se gUNaM kuNDakoliyA ! kallaM tubhaM puSyAvarahakAlasamayasi asoga. paNiyAe ege deve aMtiyaM pAumbhavitthA / tae NaM se deve NAmamuI ca taheva jApa pdvige| se gUNaM kuNDakoliyA! aTTe samahe?" "itA asthi / " "taM dhaNNe siNaM tumaM kuNDakoliyA ! jahA" kaamdevo| artha-kuNDakolika ko saMbodhita kara bhagavAn mahAvIra svAmI ne pharamAyA"he kuNDakolika [ kala dopahara ke samaya azokavATikA meM tumhAre samIpa eka deva mAyA aura usane tumhAre uttarIya va nAmAMkita munikA uThAI yAvat praznottaroM kA varNana yAvat lauTa gayA / he kuNDakolika ! kyA yaha bAta satya hai?" kuNDakolika ne uttara diyA--"hAM bhagavan ! satya hai / " taba bhagavAn mahAvIra svAmI ne pharamAyA"he kuNDakolika ! tuma dhanya ho" yAvat kAmadeva ke samAna sArA varNana jaannaa| "ajo i!" samaNe bhagavaM mahAvIre sabhaNe NiggaMdhe ya NiggaMdhIo ya AmaM. tittA evaM vayAsI-jA tAvaM ajjo gihiNo gihimajjhASasaMtA NaM aNNathie aTehi ya hehi ya pasiNehi ya kAraNehi ya vAgaraNehi ya NipaTTapasiNavAgaraNe Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zrI upAsakadAraMga sUtra - 6 kareMti / sakkA puNA ajjo samaNehiM NiggaMthehi dubAlasaMgaM gaNipiDagaM mahilAmANehiM aNNautthiyA ahi ya jAva niSpaTTapaNicAgaraNA karittae / tae NaM samaNA pigaMdhA yaNiggaMrtha o pa samaNassa bhagavao mahAvIrassa " tatti" eyamaTU viNa paNa paDaNeti / eNaM se kuNDako lie samaNovAsae samaNaM bhagavaM mahAbIraM baMda NamaMsara, vaMditA NarmasittA pariNAeM pucchara, pucchitA aTTamAviyaha, aTTamAdipattA jAmeva disaM pAunbhUe tAmeva disaM parigae / sAmI cahiyA aNavayavihAraM biharai / / sU. 42 // artha--sapazcAt bhagavAn mahAvIra svAmI ne sAdhu-sAdhviyoM ko AmaMtrita kara pharamAyA - " he AryoM 1 gRhasthAvasthA meM rahe hue bhAvaka bhI anyatithiyoM ko artha, hetu, prazna, kAraNa, AhavAna Adi tathA praznottaroM se niruttara kara dete haiM, to dvAdazAMga ke adhyetA gaNipiTakaghara sAdhu-sAdhvI kA to kahanA hI kyA ? unheM to avazya hI anyatathiyoM ko niyatara karanA caahie| taba upasthita sAdhu-sAdhviyoM ne bhagavAn ke kathana ko vinayapUrvaka svIkAra kiyaa| tatpazcAt kuNDa kolika ne vaMdanA namaskAra kara bhagavAn se prazna pUcha kara artha dhAraNa kie tathA apane sthAna cale gae / ayandA bhagavAn bAhara janapada meM vicarane lage / tae NaM tarasa kuNDapholiyasma samaNovAsayarasa bahUhiM sIla jAba bhAvemANasa corasa saMvarAI vatAI paNNarasamassa saMcaccharassa aMtarA vahamANassa aNNA kayAi jahA kAmadevo nahA jeTTaputtaM ThavettA sahA posahasAlAe jAva dhammapaNNatti upasaMpajjisANaM viharaha / evaM ekkArasa uvAsagaparimAo taheba jAva mohamme kappe aruNajhae bimANe Aja aMta kAhii // su. 43 // // saptamassa aMgassa uSAsagadasANaM chaTThe ajjhayaNaM samastaM // artha -- kuNDako lika zramaNopAsaka bahuta se zolavata, guNavrata yAvat poSadhopavAsa tathA tapasyA se AtmA ko bhASita karate hue rahane lge| zrAvaka-paryAya ke caudaha varSa Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNopAsaka kuNDakolika vyatIta ho jAne ke bAda pandrahaveM varSa ke kisI dina kAmadeva kI bhAMti jyeSTha putra ko kuTumba kA mukhiyA niyukta kara ke poSadhazAlA meM dharma-vidhi kI ArAdhanA karane lage / gyAraha upAsakapratimAoM kA samyak ArAdhana sparzana evaM paripAlana kiyA / yAvat sArA varNana jAna lenA caahie| saMlekhanA kara ke samAdhipUrvaka kAla kara ke prathama saudhamaM devaloka ke adhvaja nAmaka vimAna meM cAra palyopama kI sthiti vAle deva hue| yahA~ se mahAviveha kSetra meM janma le kara siddha-buddha yAvat sabhI duHkhoM kA aMta kareMge 1 // chaThA adhyayana sampUrNa // 83 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyayana zramaNopAsaka sakaDAlapatra sattamassa ukkhevo / polAsapure NAma jayare, sahasaMpavaNe ujjANe, jiyasattu rAyA / satya NaM polAmapura Nayare mahAlaputte NAmaM kuMbhakAre AjIviovAsae pariSasai / AjIviyasamayasi ladahe gahiya? pucchiyaDhe viNicchipar3he abhigayaThe advimiMjapemANagagarate ya "apamAuso ! AjIviyasamae aDhe ayaM paramaDhe sese aNaTTe" ti AjISiyasamaeNaM appANaM bhAvamANe viharai / artha- saptama adhyayana ke prArambha meM bhagavAn sudharmA svAmI pharamAte hai-"he jaMbU ! usa samaya polAsapura nAmaka nagara ke bAhara sahastrAmravana nAmaka udyAna thaa| jitazatra rAjA thA / vahA~ gozAlaka-mata 'AjIvika' ko mAnane vAlA sakaDAlaputra nAmaka kumhAra rahatA thaa| vaha AjIvika mata ko bhalibhAMti samajhA huA thaa| usake mana meM AjIvika mata ko bar3ha zraddhA pii| haDDo aura haDDo ko majjA taka AjIvika-mata ke prema meM raMgI huI thii| vaha ise artha, paramArya evaM zeSa ko anartha mAnatA thaa| tassa NaM sAlaputtarasa AjIviovAsagarasa ekkA hiraNakosI NihANapauttA ekkA buDDhi pauttA ekkA pavittharapauttA ekke kA dasagosAssieNaM paeNaM / tassa NaM sahAlaputtassa AjIvioSAsagarasa aggimittA NAma mAriyA hotyaa| tassa NaM sahAlaputtassa AjIvioSAsagarasa polAsapurassa jayarasma pahiyA paMca kuMbhakArAvaNamaghA hotthA / tattha NaM yahave purimA diNNabhaibhattaveyaNA kallAkalliM yahave karae ya dhArae ya piDA ya ghaDae ya addhaghahae ya phalasae ya aliMjarae ya jaMbUlae ya uhiyAo ya kareMti, aNNe ya se yahave purisA diNNabhai. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakAlaputra ko deva sandeza bhattaveyaNA kallAkahiM tehiM yahUhiM karaehi ya jAca uhiyAhi ya rAyamagaMsi viti pharapemANA viharati / artha-sakazAlaputra AjIvikopAsaka ke pAsa eka karor3a svarNa madrAe~ nidhAna meM pI, eka karoSa vyApAra meM tathA eka karor3a ko ghara-vikharI thii| dasa hajAra gAyoM kA eka vaja thA / usakI patnI kA nAma 'agnimitrA' thaa| polAsapura nagara ke bAhara usake miTTI ke baratana banAne kI pAMca sau dukAne thIM / usane aneka puruSoM ko bhojana aura ghetana de kara naukara rakha liyA thA jo pratidina yahuta-se choTe-bar3e loTe, thAliyo, maTake, maTakiyAM, kalaze, goliyo, surAhI-kuMne, pramANopeta ghar3e Adi banAyA karate the| anya bahuta-se naukara the jo una baratanoM ko rAjamArga para cA karate the| isa prakAra vaha kuMbhakAra apanA vyavasAya calAyA karatA thaa| sakaDAla putra ko deva-sandeza tae NaM se sahalaputte AjIviovAsae aNNayA kayAi puSvAvaraNahakAla. samayaMsi jeNeSa amogavaNiyA saNeSa uvAgacchai, uvAgacchittAgosAlassa maMkhali. puttassa aMtiyaM dhammapaNNatti upasaMpajjittANaM viharaI / sae NaM tassa sahAlaputtassa AjIviovAsagassa ege deve aMtiyaM pAumavitthA / tae NaM se deve aMtalikkha. paDhivaNNe sApekhiNiyAiM jAva parihie sahAlaputtaM AjIviovAsayaM evaM dhapAsI artha-eka dina sakaDAlaputra AjIvikopAsaka madhyAnha ke samaya azokavATikA meM jA kara maMkhaliputra gozAlaka kI dharmavidhi kA cintana karane lgaa| vahAM eka deva aayaa| ghaMgharuoM sahita zreSTha vastroM kA dhAraNa karane vAlA vaha deva mAkAza meM raha kara moM kahane lagA-- pahiraNa devANuppiyA kalaM ihaM mahAmAhaNe uppaNNaNANadaMsaNadhare tIyapappaNNamaNAgapajANae arahA jiNe kevalI savaNU savvadarisI telokkapahiyamAhiyapUharA sadevamaNuyAmarassa logassa bhaccaNijje baMdaNijje sakAraNijje saMmANaNijje Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pI sapAsakabAga sUtra-- kallANaM maMgala devayaM iyaM jAva pajjubAsaNijje taccakammasaMpayA paune / gaM tuma bajjAhi jAva pajjuvAsejjAhi / pADihArieNaM pIsaphalagasijjAsaMdhAraNa uvnnimNtejjaahi|' doccapi taccapi erSa vayaha bAttA jAmeva visaM pAunbhUe tAmeSa disaM pddige| "he devAnapriya ! kala yahA~ mahAmAhana padhAreMge ko kevalajJAna-darzama ke dhAraka, mUta vartamAna aura bhaviSya ke sampUrNa jJAtA, arihaMta, jina, kevalI, sarvajJa-sarvadarzI, tInoM loka meM vaMdanIya mahAmahima, triloka pUjita, sabhI deva-bAnava aura manuSya sahita sAre lokavAsiyoM dvArA ve acanIya haiM, vaMdanIya haiM, satkAra-sammAna ke yogya hai, kalyANakArI hai, vighnoM kA nAza karane ke kAraNa maMgalakArI haiM, devAdhideva haiM, jJAna rUpa haiM yAvat paryupAsanA ke yogya tathA vizuddha tapaprabhAva se jinheM anaMta catuSTaya, aSTa mahAprAsahAya, cItIsa tiyAdi kI prApti huI hai, aise eka mahApuruSa pdhaareNge| tuma unake pAsa jA kara baMdanA-namaskAra karanA yAvat paryupAsanA karanA / pATa-bAjoTa, sthAna, saMstAraka Adi icchita vastuoM kA AmantraNa denA yAvat sevA krnaa|" do-tIna bAra uparokta kapana kaha kara deva jisa vizA se AyA thA, usI vizA meM lauTa gyaa| tae NaM tassa sahAlaguttassa AjIvioSAsagassa teNaM deveNaM evaM buttassa samANassa imeyArUve ajamasthie 4 samuppaNNe-evaM khalu mamaM dhammAyarie dhammovaesae gosAle maMkhaliputte se NaM mahAmAhaNe uppaNNaNApAsaNadhare jAca muccakammasaMpayA saMpatte se gaM kaI havyamAgacchissA | tae NaM taM ahaM baMdissAmi jAva pajjuvAsismAmi paTihArigaNaM jAva uvaNimaMtirasAmi / artha-deya ke dvArA uparokta kathana suna kara sakaDAlaputra ne vicAra kiyA ki mere dharmAcArya dharmopadezaka maMliputra gozAlaka mahAmAhana yAvat atizayaghArI haiN| ve kala yahA~ pdhaareN| / meM unheM bandanA-namaskAra yAvat paryapAsanA kruuNgaa| pratihArika poThaphalaka Adi kA nimantraNa kruuNgaa| vivedhana- yAmi deva ne to bhagavAna mahAvIra svAmI ke lie mahAmAhAna, mama mAdi padoM kA prayoga kiyA thA, para sakArAlaputra ne gozAlaka ke lie sArA vRtAnta samanA / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNopAsaka kuNDakolika -- I tapaNaM kallaM jAba jalate samaNe maga mahAvIraM jAva samosArie, parisA NiggayA jAva pajjuvAsa / tae NaM se saddAlaputte AjIviobAsara imIse kahAe laTThe samANe evaM khalu samANe bhagavaM mahAvIre jAva viharai / taM gacchAmi gaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM zraMdAmi jAba pajjuvAsAmi / evaM saMpeheDa saMpehitA pahAe jAva pAyacchite suddhappAce sAI jAva appamahagghA bharaNA laMkiyasarIre maNusvarapurAparigae sAo gihAo paDiNikkhama, paDiNikyamittA polAsapuraM yaraM ma majjheNaM Niggacchara, NiggacchittA jeNeva sahassaMghavaNe ujjANe jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgaccha. uvAgacchittA tikkhutto ApAhiNaM payAhiNaM karaMDa, karitA baMda NamaMsa, vaMdittA NamaMsittA jAva pajjuvAmai / - artha - prAtaH kAla hone para zramaNa bhagavAn mahAvIra svAmI polAsapura ke sahasrAsravana udyAna meM pdhaare| pariSada dharmakathA sunane ke lie gaI, aura paryupAsanA karane lagI / sakala putra AjIvikopAsaka ko jJAta huA ki zramaNa bhagavAn mahAvIra svAmI padhAre haiM, to usane snAna kiyA, samA ke yogya vastra dhAraNa kie, vajana meM alpa aura mUlya meM UMce AbhUSaNoM se zarIra ko alaMkRta kiyA aura mitrajanoM se ghirA huA vaha rAjamArga se sahasAvana udyAna meM bhagavAn ke samIpa AyA aura tIna bAra bhAvartanayukta vaMdanA - namaskAra kara paryupAsanA karane lagA / 87 tapaNaM samaNe bhagavaM mahAvIre saddAlaputtassa AjIviovAsagassa tase ya mahA jAva dhamma kahA samatA / "sahAla puStA i 1" samaNe bhagavaM mahAvIre sAla pu AjIviovAsayaM evaM vayAsI - " se zRNaM saGgAlapustA / kaslaM tumaM puruvAvaraNDakAlamasi jeNeva asogavaNiyA jAba biharasi, tae NaM tubbhaM ege deve aMtiya pAu bhavithA, tapa NaM se deve ataliklapaDiSaNNe evaM bayAsI - bho saddAlaputtA ! taM veva savyaM jAva pajjavAsissAmi / se NUrNa sahAdaputtA ! aTThe samaTThe ?" "haMsA asthi | No khalu sAlapuStA ! teNaM deveNaM gosAlaM maMkhalitaM paNihAya evaM vRtte / artha - - taba bhagavAn ne zakaDAlaputra AjIvikopAsaka ko tathA usa vizAla janasabhA ko dharmakayA pharamAI / dharmakathA samApta hone para bhagavAna ne kAlaputra ko saMbodhita Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 zrI upAsakadazAMga sUtra--7 kara pharamAyA-' -" he sakabAlaputra | kala dopahara ke samaya jaba tuma azokavATikA meM the, taba eka deva tumhAre pAsa AyA aura usane uparokta bAta kho| tumanaM use gozAlaka ke lie samajhA yAvat usakI paryupAsanA kA vicAra kiyA ityAdi / yaha bAta satya hai ?" sakaDAlaputra ne uttara diyA--"hA~ bhagavan ! satya hai / " taba bhagavAn ne pharamAyA-' sakaDAlaputra ! veba kA kathana maMsaliputra gozAlaka ke liye nahIM thA / lae dhaNaM tassa sahAlaputtassa AjIvioSAsagassa samaNeNaM bhAgavayA mahAvIreNaM evaM vutarasa samANassa imeyArUye ajjhatthie 4 - ' esa NaM samaNe bhagavaM mahAvIre mahAmAhaNe uppaNNaNANadaMsaNadhare jAva taccakrammasaMpayAsaMpatte / taM seyaM khalu mamaM samaNaM bhagavaM vaMdittA NamaMsittA pAvihAriNaM pIDhaphalaga jAva uvanimaMtittara / ' evaM saMpehera, saMpekSittA udvAra uThei uTTittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM daha NamaMsaha, NamaMsittA evaM vayAsI - " evaM khalu bhaMte! mamaM polAsapurassa Naparassa pahiyA paMca kuMbhakArAvaNasa yA / tattha SaNaM tugbhe pADihAriyaM pIDha jAva saMdhArayaM ogihittA NaM viraha / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre saddAlaputtassa AjIvi ovAsa garasa evama paDaNe, pariNettA sahAlaputtassa AjIviovAsagasta paMcakuMbhakArAvaNasaesa phAsResaNijjaM pArihAriyaM pIDaphalaga jAva saMdhArayaM ogipittANaM viraha | artha -- sakammAlaputra ko bhagavAn ke vacana suna kara yaha jAla ho gayA ki ama bhagavAn mahAvIra svAmI mahAmAhana yAvat sarvajJa sarvadarzI hai| usane vicAra kiyA ki mujhe apanI pA~ca sau dukAneM yAvat pIr3a-phalaka kA nimaMtraNa denA ucita hai| aisA soca kara vaMdanA namaskAra karake usane bhagavAn se prArthanA ko "he bhagavan ! polAsapura nagara ke bAhara merI pAMca sau dukAneM haiN| Apa vahA~ pATa-pATale grahaNa kara biraaje|" bhagavAn me saka bAlaputra kI bAta svIkAra kara ke prAsuka eSaNIya pATa-pATale grahaNa kara vahA~ rahane lage / bhagavAn aura sakAla ke praznottara tapaNaM se sAlaputte bAjIviovAsara aNNayA kayAi ghAyAyayaM ko lAla - Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAn aura sakalAlaputra ke praznAttara - - - maMhaM aMto sAlAhito pahiyA NINeha, NINittA Ayasi balayA / nae NaM samaNe bhagarSa mahAbIre sahAlapasaM AjIviovAmayaM evaM vAsI-"sahAlapattA ! esarNa kolAlabhaDe kao ?" tara NaM se sahAlaputte bhAjIviovAsae samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM bayAsI-"esa NaM bhaMte ! pundhi mahiyA AsI, o pacchA uvaeNaM Nigijjai, NigijjittA chAreNa pa kariseNa ya egayo mAsijjA mIsijjittA cakke bhArohijjai / tao pahave karagA ya jAya uDiyAo ya kjjti|" artha- eka dina sakaDAlaputra mAovikopAsaka vAma se kucha sUkhe bartanoM ko ghara se mAhara nikAla kara dhUpa meM sukhA rahA thaa| usa samaya vahA~ padhAre hue zramaNa bhagavAn mahAvIra svAmI ne sakaDAlaputra AjIvikopAsaka se kahA--" he sakaDAlaputra ! ye miTTI ke ghartana kaise bane haiM ?" taba sakazAlaputra ne uttara diyA "he bhagavan / pahale yaha saba miTTo rUpa meM the| usa miTTI ko pAnI meM bhigoyA jAtA hai| phira usameM rAkha evaM loda milAte haiM, tayA usa piNa ko khUba saMvA jAtA hai, taba use cApha para car3hA kara bhauti-mAMti ke bartana banAe jAte haiN|" lae NaM mamaNe bhagavaM mahAvIra sahAlaputta bhAjIbiovAsagaM evaM payAsI"saghAlapattA ! esa naM kolAlabho ki uhANeNaM Ava purisakkAraparakkameNaM kanai udAhu aNuhANeNaM jAca apurisakkAraparakkameNaM phajjAda!" tae NaM se sahAlaputta AjIviovAsae samarNa bhagarSa mahAvIraM evaM bayAsI-"mata! aNuTTA. poNaM jAya apurisakkAraparakkameNaM, Nasthi uhANe / SA jASa parakkame kA, NiyayA sbbhaassaa| ayaM-- taba bhagavAna mahAvIra svAmI ne sakaDhAlaputra AjIvikopAsaka se pUchA" he sakalAlaputra ! ye miTTI ke bartana utthAna yAvat puruSakAra-parAkama se bane haiM yA (binA banAe hI) anutthAna yAvat apuruSakAra-parAkrama se bane haiM ? sakaDAlaputra ne uttara diyA--"he bhagavan ! anusthAna yAvat apuruSakAra parAkrama se bane haiN| isameM utthAna yAvat puruSakAra-parAkrama mahIM hai| kyoMki sabhI bhAva niyata hai|" Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrI upAsako sUtra --: tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sahAlaputtaM AjIvioghAsagaM evaM vayAsI'saddAlaputtA ! ai NaM tubhaM kei purise vAyAhayaM vA pakkellayaM vA kolAla maMDa avaharejjA vA vikkhirejjA thA bhideujA vA acchidejA vA paridvavejjA vA ariMgamittAe vA bhAriyAe saddhiM biulAI bhoga bhogAI muMjamANe viharejjA, tassa rNa purisasa kiM daMDavatejjAsi ? bhaMte ! " ahaM NaM te purisaM AosejjA vA hojjA vA paMcejjA vA mahejjA vA tajjejjA vA tAlejjA vA nicchorejjA vA jinbhalekhA yA akAle zreva jIviyAo babarovejjA | 17 artha-taba bhagavAn ne sakaDAlaputra se pUchA - " he sakaDAlaputra ! yadi koI puruSa dhUpa meM sUkhe hue ina kacce aura pake baratanoM ko apaharaNa kara le, miTa de, pheMka de, phor3a de, cheda karave, athavA pheMka de aura terI agnimitrA bhAryA ke sAtha bhoga bhoge, to tuma usa puruSa ko vaNDa hoge kyA ?" taba sakaDAlaputra ne kahA ## he bhagavan ! aise puruSa para meM Akroza karUMgA, DaNDe Adi se mArUMgA, rassI Adi se bAMdhUMgA, pIhUMgA, thappar3a-muSake Adi se tADanA tarjanA karUMgA, use phaTakArU~gA, tiraskAra karUMgA yAvat jIvana- rahisa kara duuNgaa| "sahAlatA / jo khalu tumbha kei purise vAyAyaM vA pakkellayaM bA pholAla bhaNyaM bhavaraha yA Apa pariveza vA agnimittAe vA bhAriyAe saddhi biulAI bhoga bhogAI bhuMjamANe biraDa, No vA tumaM maM purisaM Aosejjasi vA haNijjasi vA jAva akAle zeSa jIviyAo Sabarovejjasi / jar3a Natthi uhANe i vA jAna parakkame i vA zipayA sababhAvA, ar3a paNa tunbha ker3a purise vAyAhayaM jATa parivei vA aggimittAe vA jAba bihrh| tumaM tA taM purisaM jAosesi vA jAna babarovesi to jaM badasi pAtthi uTTANe i vA jAva vidhA sababhAvA taM te micchA / " artha-taba bhagavAn se pharamAyA- "he sakabAlaputra ! tumhAre matAnusAra na to koI puruSa tumhAre kacce-pake baratana curAtA yAvat phekatA hai aura na koI agnimitrA mAryA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakALaputra samajhA aura zramaNopAsapha banA ke sAya moga hI bhogatA hai / iliye tuma usa puruSa para na to Akroza karoge yAvat prANarahita nahIM kroge| padi utthAna yAvat puSakAra-parAkrama nahIM hai, sabhI bhAva niyata hai, jo honA hotA hai vahI hotA hai, to tuma baratana purAne vAle yAvat pheMkane vAle ko tathA agnimitrA mAryA ke sAtha kukarma karane vAle ko Akroza yAvat prANa vapa kyoM poge? ata: uraNAra yAvat puravasArAma maha mAmale kA tumhArA mata mithyA hai|" sakaDAlaputra samajhA aura zramaNopAsaka banA estha paM se sahAlaputte AjIviovAsae saMbuddha / tae NaM se saddAlapusta AjIviovAsae samaNaM bhagavaM mahAvIraM SaMdai NamaMsaha, caMdittA NamaMsittA evaM SayAsI-"icchAmi NaM maMte! subha aMtie ghammaM nnisaamette|" tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sahAlapustassa AjIviovAsagarasa tIse ya jAva dhamma parikahei / artha- bhagavAn kA yuktiyukta vacana suna kara sakamAlaputra meM pratibodha paayaa| usane bhagavAna ko badanA-namaskAra kara kahA-"he bhagavan ! merI icchA hai ki Apase dharma suna / " taba bhagavAn ne use evaM ampa upasthita jana-samavAya ko dharma-kathA phrmaaii| tae NaM se sahAlapuse bhAjIviovAsae samaNassa bhagavao mahaSIrassa aMtie dhamma socA Nisamma hahatuha jAva hiyae jahA ANaMdo mahA gihidhamma paDipajjA / NavaraM egA hiraNNakoDI NihANapauttA egA hiraNNaphoDI buDDhIpauttA egA hiraNNakohI pavittharapattA ege para dasagosAissieNaM vaeNaM / jAva samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdahaNamaMsaha, vaMdittA NamaMsittA jeNeka polAsapure payare teNeva uvA. gacchada uvAgachitApolAsapuraNayaraM majhamajheNaM jeNeSa sae gihe jeNeva aggimittA bhAriyA seNeva uvAgacchada, uvAgattiA bhaggimita bhAriyaM evaM SayAsI-"evaM khalu devANuppie ! samaNe bhagavaM mahAvIre jAva samosade, taM gacchAhiNaM tumaM samaNaM bhagacaM mahAvIraM vaMdAhi jAva pajjuvAsAhi, samaNasta bhagavao mahAvIrarasa aMtie paMcANubvayaM sattasipakhAvaiyaM dudhAlasAvihaM gihidhamma pddipjjaahi|" tara NaM sA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI tapAsAdAMga sUtra-- aggimittA mAriyA sahAlaputtassa samaNovAsagassa "nahatti" pyamahaM viNaNNa pddisunne|| artha-dharmakathA suna kara mAnandajI kI mAMti sabhaDAlaputra ne bhI zrAvaka ke bAraha pata svIkAra kie / vizeSatA yaha hai ki pAMcaveM parigraha-parimANa meM eka karor3a svarNamA nidhAna meM, eka karor3a ghyApAra meM tathA eka karor3a kI dhara-bikharA aura desa hajAra gAryoM kA eka braja, isake uparAMta parigraha kA tyAga kiyaa| vrata grahaNa kara zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ko vaMdanA namaskAra kiyA aura apane ghara vA kara agnimitrA mAryA se kahA-"he devAnuprie 1 zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI yahA~ birAjamAna haiN| tuma jAo, baMbanA namaskAra yAvat paryupAsanA kro| pAMca aNavata aura sAta zikSAprata rUpa dhAvakadharma svIkAra kro|' agnimitrA bhAryA meM saphaDAlaputra kI bAta vinayapUrmaka svIkAra kii| agnimitrA zramaNopAsikA huI tae NaM se sahAlaputte samaNovAsae koSiyapurise mahAda, mahAdettA evaM payAsI-"khippAmeva modevANuppiyA lahukaraNajuttajo'yaM samarakharapAlihANasamalihiyasiMgarahiM jaMbUNayAmayakalAvajottapaipisiehiM rapayAmapaghaMTasuttarajjugavara kaMcaNa-khaDyaNatyApaggahoggahiyaehiM NIlappalakayAmelaehi pavaragoNajuvANA NANAmaNikaNamaghaMTiyAjAlaparigapaM sujAya gajuttaujjugapasasthasuvisapammiyaM pavaralakSaNokveyaM juttAmeva dhammiyaM jANappavara uvaTThaveha, uvavettA mama zyamANasiya paccapipaNaha / tae NaM te kobiyapurisA jAba paccappiNati / artha-tama sAlaputra meM apane karmacAriyoM ko bulA kara kahA-"zIghra hI zIghragati vAlA ratha upasthita karo, jisameM jote jAne vAle bala vakSa, khara taka lambI paMcha vAle, sarIle soMgoM vAle, gale meM sunahare AbhUSaNa pahane hue, sunaharI nakkAzIvAra jota ghAle, gale meM laTakate hue cAMdI ke ghara vAle, sunaharI sUta kI nAya se baMdhe hae, mastaka para mIla kamala ke samAna kalaMgI dhAraNa kie hue hoM aura yuvAvasthA vAle hoN|" karmacAriyoM ne AmAnusAra kArya kara AmA prApta kii| Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agnimitrA zramaNopAsikA huI tae NaM sA aggimittA bhAripA pahAyA jApa pAyacchittA suddhappAvesAI jAva appamahAyAbharaNalaM kiyasarIrA ceriyA pakkacAlaparikiNNA dhammiyaM jANApaparaM durUhaha, duruhitA polAsapuraM gayaraM majhamajjheNaM NiggacchA, NiggacchitA jeNeSa sahassaMboijAjata molagaTa mahAnAre teNeSa uvAgaNA, ugA. gacittA ttikakhutto jAva baMbaI NamaMsA, baMdittA NamaMsittA paccAsaNNe NAi dUre jApa paMjaliur3A ThiAyA ceSa pam SAsaha / mae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aggimittAra tIse ya jAva dhammaM kheh| ___ artha- agnimitrA ne snAna kara samA meM jAne yogya zuddha vastra dhAraNa kie aura AbhUSaNoM me deha-vibhUSita ko| tatpazcAt vAsiyoM ke samUha se parivata hokara dhAmika eSa para baiTha kara polAsapura se nikalI tathA sahakhAtravana udyAna meM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ke samIpa gii| tIna bAra vaMdanA-namaskAra kara, na adhika dUra na adhika nikaTa hApa jor3a kara paryupAsanA karane lgii| bhagavAna ne dharma-dezanA pharamAI / tapaNaM sA aggimittA bhAriyA samaNarasa bhagavao mahAvIrarasa aMlie rambha socA Nisamma hahatuhA mamaNaM bhagavaM mahAvIra vaMdara NamaMsaha, dittA NamaMsittA evaM vayAsI-"mahahAmi NaM bhaMte ! NiggaMdha pASayaNaM jAva se jaheyaM tumme ssyh| jahA Ne devANuppiyANaM atie pahave uggA bhogA jAca patyAiyA, go khala ahaM kahA saMcAemi devANupipANaM aMtie muNDe bhavittA jAva ahaMgaM devANaripayANaM atie paMcANudhvayaM matsasikkhAyAiyaM dubAlamavihaM ginidhamma parivajismAmi / " "ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paripaMdhaM kareha / " artha-dharma suna kara agnimitrA bhAryA ne bhagavAn se nivedana kiyA-"he bhagavan ! meM niphranya-pravacama para zraddhA karatI hU~, yAvata jaisA Apane pharamAyA sA hI haM. yayA hai| jisa prakAra bahuta se rAjA rAjezvara Apake samIpa saMpama dhAraNa karate haiM, so merI sAmaya nahIM hai| maiM ApazrI se pAMca aNavata evaM sAta zikSA-dasa rUpa bhAvaka dharma svIkAra kruuNgii|" bhagavAna ne pharamAyA--" he vevAnapriyA / jaise sukha ho, vaMsA karo, dharma-kArya meM prabhAva mata kro|" Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI upAsaphadazAga sUtra-. tae NaM sA aggimittA bhAriyA samaNassa magavao mahAvIrarasa aMtie paMcANuvvaiyaM sattasikkhApAyaM buvAlasavihaM sAvagadhammaM paDhivAjA, paDijjittA samaNaM bhagarSa mahAvIra paMpa NamaMsada, vaMdittA NamaMsittA nameva dhammiyaM jANApavara duruhA, buruhitA jAmeva disaM pAumbhUyA tAmeva disa prigyaa| tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre apaNayA kapAi polAsapurAo jayarAo saharasaMpavaNAo pari. NirupamA pariNiyasamisa pahiyA avayavahAra bihrh| artha-- tama agnimitrAmA ne pAMca aNavata evaM sAta zikSA-vrata rUpa prAvaka ke bAraha bata aMgIkAra kara bhagavAna ko vandanA-namaskAra kiyA aura rapa meM baiTha kara jisa vizA se AI, usI dizA meM calI gii| anyavA kabhI bhagavAna mahAvIra svAmo bAhara janapada meM vicarane lge| sakaDAla ko punaH prApta karane gozAlaka AyA sara NaM se sahAlaputta samaNoSAsae jAe jAba bhabhigayajIvAjIce jAva vihrh| tara NaM se gosAle makha liputta imIse kahAe ladahe mamANa-pakhaM khalu sahAlaputta AjIviyasamayaM vamitsA mamaNANaM NiggaMdhANaM dihi parivaNe meM gacchAmi NaM sahAlaputtaM AjIviovAsayaM samaNANaM NiggaMdhANaM vihivAmettA puNaravi AjIviyadidi gehAvittapatti kaTu evaM saMpehera, maMhitA AjIbiyasaMghasaMparibuDe jeNeva polAmapure Napare jeNeSa AjIviyasamA taNeSa uvAgacchA, uvAgachittA AjIviyasabhAe maMhagaNikkhayaM karei, karittA kaiyahiM AjIviehiM mAddhiM jeNeva sadAlaputte samaNovAsae teNeva upAgacchada / __ artha- sakalAlaputra SamaNopAsaka bana ge| 2 jIba-ajIva ke jJAtA yAvat sAdhu-sAdhviyoM ko prAsuka evaNIya AhAra-pAnI pratilAbhita karate hue rahane lge| maMliputra gauzAlaka ko jJAta huA ki sakaDAlaputra AjIvikopAsaka ne AjIvika mata kA tyA kara zramaNa-niyoM ko dRSTi svIkAra karatI hai, to usane socA ki-mameM jAnA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svApI gozAlaka bhagavAn kI prazaMsA karatA hai cAhie tapA sakaDAlaputra se jainadharma charamA kara punaH mAvika mata meM sthira karanA cAhie / vaha aneka AjIvika-matiyoM ke sAtha polAsapura magara meM AyA aura 'AjIvika samA' meM maNDopakaraNa rakha kara apane ziSyoM sahita sakamAlaputra bamaSo. pAsaka ke nikaTa aayaa| sakaDAlamutra ne gozAlaka ko Adara nahIM diyA tae NaM se sahAlapuste samaNovAsae gosAlaM maskhaliputtaM ejjamANaM pAsA, pAsittANo AdhAi No parijANai aNAdAyamANe aparijANamANe tusiNIe sNcihh| tae NaM se gosAle makhaliputte sahAlaputteNaM mamaNopAsaeNaM aNAsAijamANe aparijANijjamANe pIThaphalagasijjAsaMpAradvayAe samaNassa bhagavo mahAvIrassa guNakittaNaM karemANe sahAlaguttaM samaNoSAsayaM evaM vapAsI artha- sAlaputra zramaNopAsaka ne maMgaliputra gozAlaka ko mAta dekhA, to usa kA Adara-satkAra nahIM kiyA aura cupacApa baiThA rahA / sakaLAlaputra ke upekSAmAda ko samajha kara pITha-phalaka sthAna evaM zayyA kI prApti ke lie gozAlaka ne bhagavAna mahAvIra svAmI ke gaNakottana karate Tae sakalAlaputra se isa prakAra khaa| svArthI gozAlaka bhagavAn kI prazaMsA karatA hai "Agae NaM devANuppiyA! haM mahAmAhaNe ?" tara NaM se sahAlapute samaNo. vAmae gosAlaM makhaliputte evaM dhayAsI--"ke NaM devANuppipA! mahAmAhaNe?" tae NaM se gosAle maMkhali patte sahAlaputtaM samaNovAsayaM evaM bayAsI-"samaNe bhagavaM mahApAre mhaamaahnne|" "se keNaSTeNaM devANappiyA! evaM burucaha-samaNe bhagavaM mahAvIre mahAmAhaNe ?" "evaM khalu sadAla puttA! samaNe bhagavaM mahA re mahAmAhaNe uppaNNaNANa-dasaNadhare jAva mahiyapaie jAva taccakammasaMpayA" saMpAun / se taNaTeNaM devANupiyA evaM buccA-samaNe bhagavaM mahAvIre mahAmAhaNe / " Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadAga sUtra-7 . artha-he devAnu priya ! kyA yahA~ mahAmAhana ' Ae the ?" sakAlaputra dhamaNopAsaka ne pUchA-" he devAnapriya / sahAmAhama kAna hai|" pozAlaka ne kahA-"SamaNa bhagavAna mahAvIra svAmI mahAmAhana / " sakabAlaputra ne pUchA-" he devAnupriya ! zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ko mahAmAhana kisa kAraNa se kahate ho ?" gozAlaka ne kahA-"zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI mahAmAhana utpanna mAnadarzana ke dhAraka, arihaMta jina-kevalI yAvat tIna loka ke vaMdanIya-pUjanIya hai| ataH ve mahAmAhana haiN| "Agara NaM devANuppiyA! ihaM mahAgoye "ke devANuppiyA! mahAgove?" "samaNe bhagavaM mahAvIre mahAgove!" "se keNadeNaM deSANuppiyA! jAva mahAgove ?" " evaM khalu devANuppiA ! samaNe bhagavaM mahAvIre saMsArAhAe pahale jIve NasmamANe viNassamANe khajjamANe chijjamANe bhijjamANe luppamANe viluppamANe dhammamaraNaM vaMDeNaM sArakkhamANe saMgovemANe NivyApamahApA sAhatyi saMpAveDa / se teNaDeNaM sahAlaputtA evaM cuccaha-samaNe bhagavaM mahAvIre mhaagove|" artha-he vevAnapriya kyA yahA~ 'mahAgopa' Ae the ? "mahAgopa kauna hai ?" ghamaNa bhagavAna mahAvIra svAmI mahAgopa hai| "bhagavAna mahAgopa kisa prakAra haiM?" sakaDAlaputra ne puuchaa| gozAlaka ne kahA-"he sakalAlaputra ! saMsAra asvI meM bahasa-se jIva sammAgaM se naSTa ho rahe haiM, vinaSTa ho rahe haiM, mithyAtyAvi dvArA khAe jA rahe haiM, chare jA rahe haiM, mere mA rahe haiM, unakA haraNa kiyA jA rahA hai, uma gAyoM ke samAna jIvoM ko dharma rUpI je se rakSA kara zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI mukti rUpI bAI meM pahuMcAte haiN| ataH ve mahAn bAle ke samAna hone se mahAgopa kahe gae haiN| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svArthI gopAlaka bhagavAn kI prazaMsA karatA hai "Agae NaM devANuppiyA! mahAsatyavAhe ?" "ke NaM devANuppiyA : mahAsatyavAhe !" "mahAlaputtA ! samaNe bhagavaM mahAvIra mahAsatyavAhe?" "se keNaNaM.?" evaM khala devANuppiyA samaNe bhagavaM mahAdhIre saMsArAivIe pahave jIve NasmamANe viNaslamANe Aya viluppamAge ghammamaraNaM paMyeNaM sArakkhamANe0 NiyANamahApaSTaNAbhimuhe mAhatyi saMpAveda, se teNaTeNaM sahAlaputA! evaM buccA-samaNe bhagavaM mahAvIre mhaastyvaahe|" artha-gozAlaka ne pUchA- "he devAnupriya kyA yahA~ 'mahAsApaMvAha' Ae the ?" prazna-"kauna mahAsArthavAha ?" / 'zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI mahAsArthavAha haiN|' "kaise ?" gozAlaka ne kahA-"he sakaDAlaputra ! amaNa bhagavAn mahAvIra svAmI saMsAraaTapI meM bhaTakate hue, naSTa hote hue pAvat vilupta hote hue bIvoM ko dharma karI mArga dikhA kara bhalI prakAra se rakSaNa karate haiM, tapA nirvANa kA mahAnagara meM pahuMcAte haiN| ataH amaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ko meM mahAsArthavAha kahatA hai| "Agae NaM devANuppiyA ! mahAdhammakahI ?" "ke gaM devANuppiyA ! mahAdhammakahI ?" "samaNe bhagarvamahAvIre mahAdhammakahIM?" "se keNaNaM samaNe bhagavaM mahAvIre mahAdhammakahI ?" "evaM khalu devANuppiyA samaNe bhagacaM mahAvIre mahAmahAlayaMsi saMsAsi yahave jIve NassamANe viNasmamANe svajjamANe jijJamANe mijjamANe luppamANe viluppamANe ummagapaDivaNe sappaha vippaNaThe mittaNalAbhibhUpa ahabihakammatamapaDalapaDoccapaNe bahahiM ahi ya jAva ghAgaraNehi ya cAuraMtAo saMsAra- kaMtArAo mAhatdhi NityAreTa, se teNaDhaNaM devANuppiyA! evaM puruSA-samaNe bhagavaM mahAvIra mhaadhmmkhii|" ayaM-" he sakaDAlaputra ! kyA yahA~ 'mahAdharmakayo' Ae the ?" "kauna mahAdharmakathI ?" Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI upAsakavardhAga sUtra "bhamaNa bhagavAna mahAvIra svAmI mahAdharmakapI haiN|" "kisa prakAra ?" gozAlaka utsara ghetA hai-"agAdha saMsAra meM par3ata-se nIva maSTa hote haiN| khavita hote haiM, chevita hote haiM, bhedita hote haiM, lupta hote hai, vilapta hote haiM, unmArga meM pravRtta hota haiM, sanmArga se bhraSTa hote hai, mithyAtva se parAbhUta hote haiM aura ATha karma rUpa mahA aMdhakAra ke samUha se AcchAvita hote haiN| una saMsArI bIvoM ko ghamaNa bhagavAna mahAvIra svAmI dharmopaveza ve kara, artha samamA kara, hetu patA kara, prazna kA uttara dekara tathA zaMkA-zalya miTA kara caturgati rUpa saMsAra-aTavI se svayaM pAra pahuMcAte haiN| isalie hai sakamAlaputra ! maiM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ko mahAdharmakathI kahatA huuN|" "Agae NaM devANuppiyA 1 iI mahANijjAmae ?" "ke gaM devaannuppiyaa| mahANijjAmae ?" "samaNe bhagarSa mahAvIre mahANijjAmae !" "se pheNaTTeNaM01" "evaM khastu devANuppiyA ! mamaNe bhagavaM mahAgare saMsAramahAsamupahave jIve NasmamANe viNassamANe jAva viluppamANe buDamANe NivuDamANe uppiSamANe dhammamaIe gAvAe NivyANatIrAbhimuhe sAhatyi saMpAvei / se taNaTTeNaM devANuppiyA! evaM succA-samaNe bhagavaM mahAvIre mahANijjAmae ?" ___ artha-gozAlapha phira pUchatA hai--"he devAnapriya ! yahA~ 'mahAna niryAmaka' Ae the?" 'kauna mahAnimika ?' 'SamaNa bhagavAna mahAvIra svAmI mahAn nimika hai| sakaDAlaputra pUchate haiM-"kisa prakAra mahAna nimaka hai ?" pozAlaka kahatA hai-"saMsAra eka mahAn dustara samudra hai| isameM saMsArI bIca naSTa ho rahe haiM, vinaSTa ho rahe hai, pAyata pUcha rahe haiM, janma-maraNa rUpI pote lagA rahe haiM, aise havate jIvoM ko pramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI dharmapI nAva meM biThA kara svayaM nirvANa rUpI taura taka pahu~bAle haiN| ataH unheM maiM mahAn dharma-nimika (baI jahAja ko calAne vAle, sayA, nAvika) kahatA huuN|" Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 meM bhagavAn se vivAda nahIM kara sakatA maiM bhagavAn se vivAda nahIM kara sakatA tapaNaM se sAlaputte samaNovAsara gomAle maMkhaliputtaM evaM vapAsI" tumbhe NaM devANupiyA ! iyaccheyA jAva iyaNiuNA iSaNayavAdI umaesaladvA iyaviNANapatA / pabhU rNa tumme mama dhammAcaripUrNa dhammovasaraNaM bhagavayA mahA vIreNa sArddhaM vivAdaM karettara !" "No tiNaTTe samaTThe / " 16 artha - taba sakaDAlaputra ne maMkhaliputra gozAlaka se kahA ki "he devAnupriya | jaba Apa itane vakSa, catura, nipuNa nayavAsI, prasiddha vaktA evaM vijJAnavAle haiM, to kyA Apa amaNa bhagavAn mahAvIra svAmI ke sAtha zAstrArtha kara sakate haiM ?" gozAlaka ne uttara diyA- "nahIM, meM bhagavAn se vivAda nahIM kara sakatA / meM asamartha hU~ / " "se keheNaM devApiyA ! evaM bucca -- go khalu pabhU tubhe mama dhammAparieNaM jAva mahAvIreNaM saddhiM vivAdaM karetara ?" " sahAlaputtA se jahANAma keha purise taruNe juga jAva NiuNAsippocagae evaM mahaM ayaM vA evaM vA sUgharaM vA kukkurDa vA tittiraM vA vayaM vA lAvayaM vA koyaM vA kavijalaM vA vAyasaM vA paNa yA hanyaMsi vA pAyaMsi vA khuraMsi vA pucchami vA picchaMsiyA siMgaMsi vA visAmi vA romaMsi thA jahiM jahiM givha nahiM nahiM NicalaM niSkaM dharei / evameva samaNe bhagavaM mahAvIre mama pahUhiM aTThehi ya heUhi ya jAva vAgaraNehi ya jahiM jA gioss tA tA NiSpakupasiNavAgaraNaM kareha se lepAdeNaM sadAlaputtA ! evaM bucca - No khalu pabhU ahaM tava dhasmArieNaM jAba mahAvIreNaM saddhi vivAda pharecae / " artha- sakaDAlaputra ne pUchA - "he devAnupriya ! Apa amaNa bhagavAn mahAvIra svAmI se vivAda kyoM nahIM kara sakate ?" gozAlaka ne uttara diyA--" he sakaDAlaputra ! zaMse koI catura zilpa-kalA kA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bI upAsanAdazAMga sUtra jJAtA yuvaka puruSa kitI bakare ko, mer3he ko, sUara, marge, totara, baTera, lAvaka, kabUtara, kapijala, kaue athavA bAja kA hAtha, pAya, khura, paMcha, paMkha, sIMga yA roma, inameM se jo mau aMga pakar3atA hai, to vaha leza-mAtra bhI hila-Dula nahIM sktaa| isI prakAra amaNa magavAn mahAvIra svAmI mI mujhe artha, hetu, vyAkara ga Adi dvArA jahA~-jahA~ pakar3eM, vahAM-vahA~ meM niruttara ho jaauuN| isalie aisA kahA ki meM ghamaNa bhagavAna mahAvIra svAmI se zAstrArtha karane meM asamartha huuN| maiM tumheM dharma ke uddezya se sthAna nahIM detA nAye sahAlagatte mamaNovAmA gosAla maMskhaliputtaM evaM ghAsI"jamhA NaM devANuppiyA! tu mama dhammAyariyasma jAya mahAvIrasma matehi saccahi tahihiM sabhA bhAvehiM guNakittaNaM kareha tamhA NaM ahaM tumbhe pAhi. hArieNaM pIDha jAva saMthAraeNaM uvaNimaMtemi / No ceca paM dhammotti vA tavoti baa| taM gacchaha NaM tumbha mama kuMbhArAvaNesu pADihAriyaM pIDha-phalaga jAva ogiNihattANe ___ artha-sakaDAlaputra ne kahA- "he bhalaliputra pozAlaka ! Apane mere dharmopadezaka dharmAcArya zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI kA satya, tathya, sadamata bhAvoM kA yathArtha guNakIrtana kiyA, ataH ma prAtihArika pITha-phalaka Adi kA nimaMtraNa karatA hai| parantu meM isameM dharma yA tapa mAna kara detA hU~, aisI bAta nahIM hai| Apa jAie tathA merI dukAnoM se icchita pIva-phalaka Adi le kara sukha se rhie|" tae NaM se gomAle makhaliputte mahAlaputtassa samagovAmayasma payamaTTa paDhisuNeDa, paDi muNittA kuMbhArAdhaNesu pADihAriyaM pIDha jAva ogiDittANaM siha raha / nae NaM se gosAle maMkhali gutte sahAlaguttaM mamaNovAmayaM jAhe No maMcAe pahahi AcavaNAhi ya papaNavaNAhi ya saNNavaNAhi viNavaNAhi ya NiggaMdhAo pAyayaNA cAlittA vA khobhittae vA vipariNAmittae vA tAhe saMte saMte paritate Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devopamA polAmapurAo jayarAo pariNikSamA, pariNikkhamittA pahiyA jaNavayavihAraM bihrh| ___artha- gozAlaka una dukAnoM se pATa-pATale pAgyA mAdi grahaNa kara rahane lgaa| moti-bhAMti ke sAmAnya vacanoM, vizeSa vacanoM, anukUla vacanoM evaM pratikUla vacanoM se bhI jaba yaha makaDAlaputra ko nipatha-pravacana se balita nahIM kara sakA, amita nahIM kara sakA, mama-pariNAmoM se bhI vicalita nahIM kara sakA, to yaka kara, kherita ho kara, polAsapura se bAhara janapara meM vidharane lgaa| devopasarga nae NaM tassa sahAlaputtassa samaNovAsayassa pahahiM sIla0 jApa bhASamANassa porasa saMbaccharA ghikktaa| paNNarasamassa saMbaccharassa aMtarA vahamANassa pugyarattAparattakAle jAva posahasAlAe samaNassa bhagavao mahAvIrasma aMtiyaM dhammapapaNatti uvasaMpattiA NaM vihrh| mae NaM narasa mahAlaputtassa mamaNovAmapassa pubbaratAparattakAle ege deve aMtiaMpAunmavitthA | nae NaM se deve erga mahaM jIstuppala jAva ani gahAya sahAla puttaM samaNoSAsayaM evaM bayAsI-jahara ghulaNIpiyassa taheva devo uvamaggaM kare / Navara ekakekke putte Nava maMsamollae kareDa jAva kaNIyasaM ghApaDa, dhAehattA jAva aayghdd'| nae NaM se sadAlaputte samaNovAsae bhabhIe jAva vihrh| artha- bahuta-se aNavatoM, gaNatatoM Adi se AtmA ko bhAvita karate hue sakazalaputra ko caudaha varSa bIta ge| pandrahaveM varSa meM kisI dina ve pauSadhazAlA meM bhagavAna ko dharma-vidhi kI ArAdhanA kara rahe the| AdhIrAta ke samaya eka deva ApA aura nIlakamala ke samAna khaDga le kara kahane lagA-"yadi tU dharma se vicalita nahIM hogA, to tere tInoM putroM ke khaNDa-khaNDa kara, ukalate tela meM tala kara tere zarIra para chir3akaMgA mArA varNana dhUlaNI pitA ke samAna hai / vizeSatA yaha hai ki eka-eka putra ke nau-nau Tukar3e kie yAvat saphaDAlaputra nimaMya raha kara dharmArAdhamA karate rhe| Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrI upAsakadazAMga mUtra-7 nae NaM se deve sahAlaputtaM samovAsayaM abhIyaM jAva pAsittA bautyapi mahAlaputtaM samaNopAsayaM evaM payAsI-"haM bho mahAlaputtA samaNovAsayA ! apasthiyapatthiyA jAyaNa maMjasitao te jAimA aggimittA bhAriyA dhammasahA. yA dhammapijiyA dhammANurAgarasA samasahadukkhasahAiyA taM te mAo gihAmao NINemi, pINittA maSa aggao pAemi ghAisA Nava maMsasollae karemi, karatA bhAdANabhariyasi kaDAhayaMsi ahami ahitA nava gAyaM maMseNa pa soNieNa ya AyaMcAmi / jahA NaM tuma ahaha jAya vavarobijjami / tae NaM se sahAlaputte samaNovAsae teNaM deveNaM evaM vutte samANe amIe jAba vihri| arSa-sakabAlaputra ko nibhaya jAna kara cauthI bAra deva ne kahA--"he sakamAlaputra | matyu kI icchA vAle ! yadi tU zolavata gaNavrata kA parityAga nahIM karegA, so terI bhAryA agnimitrA jo tere lie dharma-sahAyikA, dharmAnurAgiNI, sukha-duHkha meM samAna sahAyikA hai, use tere ghara se lAkara tere sAmane mAra kara usake nau mAMsa khaNDa karUMgA, tathA ukalate hue kamAha meM DAla kara tere zarIra para chir3akaMgA jisase tU AtadhyAna karatA huA akAla meM hI matya ko prApta hogaa|" aisA kahane para bhI saphaDAlaputra nirbhaya rhe| tae NaM se deve sahAlapustaM samaNovAmaya voccapi taccapi evaM bayAsIhai bho sahAlaputtA mamaNovAsayA saM gheSa bhaNai / tara NaM tasma mahAlaputtassa samaNovAsayarasa teNaM deveNaM voccapi taccapi evaM vRttasma samANasma ayaM ajAthie 4 samuppaNNe / evaM jahA dhUlaNIpiyA taheba ciMtei jeNaM mamaM jeDaM pustaM jeNaM mama majisamayaM puttaM jeNaM mamaM kaNIyasaM pusaM jAva AyaM caha, jA'pi ya NaM mamAmA aggimittA bhAriyA samasudukkhamahAiyA taM pi ya icchada sAo gihAo gINettA mamaM aggao ghAettae / ta seyaM khalu mama eyaM puri gihittae tti kaTu udghaaie| jahA cUlApiyA taheva sarva bhANiyavvaM / NaSaraM aggimittA bhAriyA kolAhalaM suNittA bhaNai / sesa jahA ghulnniipiyaavttvvyaa| gavaraM maruNabhae bimANe usa SaNNe jAva mahAvidehe vAse sijihiy| nnikkhesso|| // sattamassa aMgasma uSAsagadasANaM sattamaM ajjhayaNaM samataM / / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devopasarga 106 ___ artha-usa deva meM dUsarImAra-tIsarI bAra uparokta vacana kahe taba sakarAlaputra bhamaNopAsaka ko yaha suna kara vidhAra huA ki nizcaya hI yaha koI anArya-kuSTa puruSa hai, jisane pahale mere jyeSTha putra ko phira maMjhale putra ko aura phira choTe putra ko mere sAmane bhArA, nau-nau mAMsa-vraNa kie, sapA unheM mere zarIra para chir3aka kara vedanA utpanna ko| aba yaha merI dharmasahAyikA agnimitrA bhAryA ko mAra kara upake nau mAMsa-maNa kara mAma para chir3akanA cAhatA hai| ataH mere lie ucita hai ki ise pakA lN|' aisA soca kara jyoMhI pakar3anA bAhA, veva ur3a gayA, aura khaMmA ho hAma AyA / saphaDAlaputra ne kolAhala kiyA, agnimitrA mAryA ne unheM vastu-sthiti samajhAI, sapA prAyazcitta ve kara zuddha kiyaa| vazeSa sArA varNana cUlaNImitA ne samAna jAnA cAhie / nigama ki saMlekhanA saMdhArA kara ke saudharma nAmaka prathama devaloka ke aruNabhUta vimAna meM utpanna hue| cAra palpopama ko sthiti kA upabhoga kara mahAvideha kSetra meM utpanna hokara siddha-buddha evaM mukta bneNge| // saptama adhyayana samApta // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama adhyayana zramaNopAsaka mahAzataka aTThamarasa upkhesso| evaM khalu jamn / teNaM kAle NaM teNaM samaeNaM rAya. giha pare, guNasAle behapa, saMgie raayaa| satya NaM rAyagihe mahAsayae NAma gAhAbaI parivasaha / aDhe jahA aannNdo| NavaraM aTTa hiraNNakoDIo maMkamAo NihANapaDattAo, aha hiraNNakoDIo saMkasAo buDhipauttAo, aTTha hiraNNakoDIo saMkasAo pavitdharapauttAo, aTTa vayA dasagosAhammieNaM vaeNaM / nassa NaM mahAsayagamma, reghaIpAmokkhAo terasa bhAriyAo hotthaa| ahINa jAva suruuvaao| sassa NaM mahAsayagassa revaIe mAriyAe koladhariyAo aTTha hiraNakoDIo aha kyA vasagosAhasmiraNaM paeNaM hotyA, avasaMsANaM duvAlasaNhaM bhAriyANaM kolariyA egamegA hiraNpAkoDI egamega ya kae damagAsAhammieNaM ghara NaM hAtyA / artha- AThaveM adhyayana ke prArambha meM jaMbU svAmI ke pUchane para Arya sudharmA svAmI pharamAte haiM-" he jambU ! zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI vidyamAna ghe, tA rAjagaha nagara ke bAhara guNazola udyAna thA / zreNika rAjA rAjya karate the| rAjagRha meM 'mahAzataka' nAmaka gAyApati rahatA thaa| jo Ananda ko mAMti ADhya yAvat aparAmata thaa| usake pAsa ATha karor3a svarNa mudrAoM kA dhana nidhAna-prayukta thA, ATha karor3a vyApAra meM tathA ATha karor3a kI gharabikharI yo / vasa hajAra gAyoM kA eka praja, ese ATha praja pramANa paza-dhana thaa| una mahAsatakajI ke revatIpramukha teraha patniyAM yo / revatI ke pIhara ghAloM ne revatI ko prItiyAna meM ATha karor3a svarNa mAe~ evaM gAyoM ke ATha vraja die the| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamaNopAsaka mahAzataka ghoSa bAraha bhAryAoM ke pIhara vAloM meM eka-eka karoDavarNa-mA sapA basa hajAra gAyoM kA eka-eka praja diyA thaa| vivecana- saMkasApo pAbda kA prapaM TIkA meM-'saMkasAno' tikAtyena dravyamAna vizeSeNa' mAstAH saMkAptyAH' kiyA hai / artha meM likhA hai tathya nApane kA kAMsya nAma kA pAtra vizeSa, jisameM battIsa sera bajana samA sakatA hai / pUjyazrI amoNakaRSijI ma. sA. ne 'saMkasApo'kA prapaM nahIM kiyA hai / 'kolariyAyo' kA artha hai-'pIhara me / ' teNe kAle Na teNaM samaparNa sAmI samosade, parisA jiggayA, jahA ANako tahA jiggAinaheSa sAdhayadhamma pddivjjaa| NavaraM aha hiraNakoDIo saMkasAo urucAe / zravaNa, revaI pAmokvAhiM terasahiM bhAriNAhiM apasesa mehuNaviDi paccAlAI / sela kA sonA kA mArUvaM abhiggaI abhigiNhai kallAkasli ca NaM kappar3a me ye voNiyAe kaMsapAIe hiraNNabhariyAe saMdavaharittae / nae NaM se mahAsayae samaNovAsae jAe abhigayajIvAjIve jAva viharadAtae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre pahiyA jaNaSayavihAraM viharai / a- usa samaya rAjagaha magara ke guNasola udyAna meM amana bhagavAna mahAvIra svAmI kA padArpaNa huaa| pariSada dharmakapA sunane ke lie gaI, mAnavamI kI bhAti mahAzatakajI ne zrAvaka ke bAraha vrata svIkAra kie / vizeSa yaha ki ATha karor3a maNyAra meM, ATha karoDa vyApAra meM aura ATha karor3a kI gharabikharo 1 gaumoM ke mATha baja kA parimANa kiyaa| revatI mAvi teraha pastiyoM ke atirikta zeSa meghana kA pratyAkhyAna kiyaa| savA yaha abhigraha liyA ki " meM kala se nisya do proNa kAMsyapAtra mare (eka proNa solaha khera ke lagabhaga hotA hai, isa prakAra battIsa sera) sone se adhika kA vyApAra nahIM kruuNgaa|" vrata dhAraNa karane se mahAzataka 'zramaNopAsaka' ho ge| ve bIba-ajIba ko jAnane vAle yAvat sAdhu-sAdhviyoM ko prAsuka-eSaNIya AhAra-pAmI bahAne vAle ho ge| tatpazcAt kamI bhagavAna jamapatra meM vicarane lge| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakavAMga bhUba kAmAsakta revatI kI lazaMsa yojanA tae NaM tIse revaIe mAriyAe gAhAvahAe aNNayA kayAi punyarattAvarattakAlasamayasi kuDuMdha jAva imeyArUye ajjhasthie 4-evaM khallu ahaM mAsiM duvAlasaNDaM mavattINaM vighAeNaM No saMcAemi mahAsayaeNaM samaNovAsaeNaM saddhiM urAlAI mANussayAI bhogabhogAI bhujamANI viharistae / # seyaM khalu mamaM epAo duvAlasadhi savattiyAo aggippaogeNaM yA satthappaogeNaM vA visApaogeNaM vA jIviyAoSadharovisA eyAsiM egamegaM hirapaNakoDiM egamegaM vayaM sapameva uda. saMpajjittANaM mahAsayaeNaM samaNoSAsaeNaM saddhiM urAlAI jApa viharittae / evaM saMpehera, saMhitA tAsi khuvAsalaNhaM savastINaM aMtarANi ya chihANi ya vivarANi ya paDijAgaramANI vihrh| artha- ephabAra madhyarAtri ke samaya revato gApApallI ko kuTamsa jAgaraNA karate hae vicAra huA ki "ina bAraha sotoM ke kAraNa maiM mahAzataka zramaNopAsaka ke sAtha yatheccha kAmabhoga nahIM bhoga sakatI / ataH mere lie yaha ucita hogA ki ina bAraha ho sotoM ko agniprayoga se, zastra dvArA yA viSa dvArA jIvana-rahita kara dUM aura inakA eka-eka karor3a svarNa tathA govaja apane adhIna kara ke mahAzataka ke sAtha nivighna mAnavIya kAmamogoM kA upabhoga kheN|" aisA manosaMkalpa kara ke revatI una bAraha sotoM ke chidrAnveSaNa karane lgii| revatI ne sapatniyo kI hatyA kara dI nae NaM sA revaI gAhAvI aNNayA kayAi tAsi duvAlamaNDaM savaptIrNa aMgaraM jANitA cha mavattIo satyApaogeNaM uddaveza, uiyattA hasavattIo bimApaogeNa uhaveha utravettA tAsi duvAlasahaM sabattINaM kolaghari gamegaM hiraNNakohi egamegaM vayaM sayameva paDiyajjai, paDijjistA mahAsayaeNaM samaNobAsaraNa maddhiM urAlAI bhogabhogAI bhuMjamANI viharaha / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amAri ghoSaNA aura revatI kA pApa artha- revatI gAthApatnI ne aksara dekha kara apanI bAraha sotoM ko mArane kA ThAna liyaa| usane apanI chaH sotoM ko zastra prayoga se tapAcha: sotoM ko viSa de kara mAra DAlA aura unakA bAraha karor3a kA dhana tathA bAraha baja apane adhIna kara lie / aba vaha akelI hI mahAzataka ke sAtha aintrika sukha bhogane lgii| tae NaM sA revaI gAhAvANI masAloluyA maMsaMsa muchiyA giddhA gadiyA ajjhopavaNNA bahuvihehi maMseviMya sollehi ya taliehi yajjiehi ya suraMga mahuMca meragaM ca majja sIdhu ca pasaNNa ca bhAsAemANI vimAemANI parimAemANI paribhujemANI vihr| artha-revatI mAMsa-lolapa bana gaI / mAMsAhAra ke binA use aMta nahIM milatA paa| mAMsa ke Tukar3e-Tukar3e kara vaha unheM tala-mana kara aura masAle milA kara kaI prakAra kI mabirAoM ke sAtha svAda le kara bAra-bAra lAne lgii| amAri ghoSaNA aura revatI kA pAya sapa Na rAyagihe payare bhaNNayA kayAi amAghAe ghur3e yAvi hosthaa| sae NaM mA revaI gAhAvANI maMsaloyA maMsesu mucchiyA 4 kolaghAgi purise sahAveha sahAvetA evaM payAsI-"tunbhe devANuppiyA! mama kolagharipahilo pahilo kallAkalli dube duve goNapoyae uhaha uhavettA mameM uSaNeha / " sae te kolaghariyA purimA revaIe gAhAvANIe tahatti eyama viNaeNaM paDhisurNati parisuNittA revaIe gAhAvANIe kolagharihito pahilo kallArkIlla duve duve goNapoyae pati, bahettA revAe gAhAvaraNIya uvaNeti / nae NaM mA raMbaI gAhAvANI sahi goNamaMsehi solehi ya 4 suraM ca 6 AsAemANI 4 cihrh| artha- ekabAra rAjagaha nagara meM (mahArAjANika ne) 'amAri-ghoSaNA kii| phalataH pazu-badha banda ho jAne se revatIko mAMsAhAra meM bAdhA khar3I ho gii| taba pIhara se sApa Ae naukara se usane kahA ki "tuma mere pIhara se prApta go vramoM meM se pratidina gAya ke Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.8 zrI upAsakapakSAMpa sUtra vo bachar3e mAra kara lAyA kro|" vaha karmacArI pratidina do bachar3oM ko mAra kara unakA mAMsa revatI ko dene lgaa| revatI mAMsa-madirA kA pracura sevana karane lgii| revatI pati ko mohita karane gaI nae NaM tassa mahAsayagassa samaNovAsagarasa bahAda sIla jAca mAve. mANassa coisa saMbacarA vakphaMtA / evaM tehaSa jeTuM puttaM Thavei jAva posahasAlAe dhammapaNatti utasaMpajjittANaM vihara / tae Na sArenaI gAhAbadaNI mattA luliyA piDaNNakesI uttarimayaM vikadamANI pikaDUDhamANI jeNeca posahasAlA jeNeva mahAmayae mamaNovAsae teNeva ubAgacchA, uvAgacchittA mohammApajaNaNAI siMgA. riyAI idhibhAvAI ubadasemANI uvayaMsemANI mahAmayayaM samaNoSAmayaM evaM vaghAsI-"haM bho mahAsayayA samaNoyAmayA ! dhammakAmayA puSaNakAmayA saggakAmayA mokkhakAmayA dhammakhiyA 4, dhammapivAsiyA 4, kipaNaM tumbhaM devANupiyA ! dhammeNa vA puNNeNa vA samgeNa thA mokkhaNa thA? aSaNaM tuma mae saddhi urAlAI jAva muMjamANe No viharasi?" ___argha-mahAzataka ghamaNopAsaka ko prAvaka-vratoM kA nirmala pAlana kara ke mAtmAko bhAvita karate hue cauvaha varSa bIta gae / tatpazcAt AnandajI ko mAMti unhoMne bhI jyeSTha-putra ko kuTumba kA bhAra sauMpA aura pauSadhazAlA meM jA kara bhagavAna kI dharmaprApti svIkAra kara lii| ekabAra revatI bhAryA unmatta banI huI, madirA pIne ke kAraNa sthalita gati vAlI, keza bikhare hue, okhano se bhira ke binA hI usa mahAzataka pamaNopAsaka ke samIya AI mora kAmoddIpana karane vAle zrRMgAra yuvala mohaka vacana kahane lagI ___ "are he mahAzataka zramaNopAsaka ! tuma dharma, puNya, svarga aura mokSa ke kAmI ho, AkAkSI ho, dharma-puNya evaM mokSa prApti ke pipAsU ho, parantu tumheM dharma, puNya, svarga yA moma se kyA prayojana hai? tuma mere sAtha kAmabhoga kyoM nahIM bhopate ? arthAt bhAvI sukha ko kalpanA meM prApta baMpika sukha kI upekSA payoM kara rahe ho ?" Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ revatI pati ko mohita karane gaI vivecana- revatI kA mahAmataka se kahane kA pAzaya yaha hai ki- tuma dharmasAdhanA kara rahe ho, vaha bhaviSya meM svarga mora mokSa prApta hone vAle sumna kI kalpanA se kara rahe ho / parantu bhavo mundra kI mipyA kAmanA se vartamAna sunna ko tyAganA nahIM cAhie 1 chor3o isa sAdhanA ko paura calo mere mAgha / meM tumheM mabhI sukha duuNgii| tae NaM se mahAsayae mamaNopAsapa revaie gAhAvANIe epamaI No AdAi No pariyANAi aNADhAimamANe apariyANamANe tusiNIe dhammajmANoSagae biha raha / tae NaM sA reSaI gAhAvaiNI mahAsayayaM samaNovAsayaM doccapi taccapi evaM vayAsI- motaM va bhaNai ! mo'dhi naheSa jAva aNArAijjamANe apariyANamANe biharA / mae gaM sA revaI gAhAvANI mahAsayararNa samaNoSAsapaNaM aNAdAijjamANI aparipANijjamANI jAmeva disaM pAunbhUyA tAmeSa disaM prigyaa| ___ artha-revatI gAyApatnI ke uparokta vacana mahAzataka zramaNopAsaka ne svIkara nahIM kiyA, mana se bhI bAhanA nahIM kI aura cupacApa dharmArAdhanA meM rasa rahe / revatI ne paha bAta do-tIna bAra kahI, taba bhI vaha cupacApa rahA / mahAzataka se upekSita ho kara revatI apane sthAna calI gii| tae NaM se mahAsapae samaNAvAmae pahama upAsagapagmi upasaMpattiA viharaha / paramaM mahAsutaM jAba ekkArama'dhi / lae gaM se mahAsayae samaNobAsae teNaM urAleNaM jAba kise dhamaNisaMnae jAe 1 nae NaM sasma mahAsayayarasa samaNogamayassa agNayA kayApuThavaratAvarasakAle dhammajAgari jAgaramANassa ayaM bajAsthie 4 evaM khala ahaM imeNaM urAlaNaM jahA ANaMdo taga apacchimamAraNaliyamalahaNAsiyasarIre bhattANapaTiyAikvie kAma aNamaskhamANe hirh| artha- mahAzatakajo ne prathama upAsaka-pratimA kI papAvat ArAdhanA kii| isa prakAra gyAraha upAsaka-pratimAoM kA samyag pAlana kiyA / kaThora tapazcaryA ke kAraNa mahAzataka kA zarIra asthi aura zirAoM kA jAla mAtra raha gayA / ekabAra dharma jAgaraNA karate hue unheM vicAra huA ki aba zarIra bahuta kRSA ho gayA hai, ataH mujhe apazcimabhAraNAMtika saMlekhanA-saMthArA karanA ucita hai| unhoMne saMthArA kara liyaa| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. zrI upAsakaMdazAMga sUtra tae NaM tassa mahAsaSagasta samaNovAsagassa mubheNaM amavasANeNaM jApa khaoSasameNaM ohiNANe samuppaNNe purathimeNaM lavaNasamuhe joyaNasAharisarya khetaM jANai-pAsai / evaM dakSiNeNa parucatyimeNaM, uttareNaM jAva cullagnimayaMtaM vAsa. harapaThavayaM jANai-pAsai / ahe hamIse rayaNappamAe puravIe loluyAyaM parayaM caurAsIhaSAsasahassadviyaM jANa-pAsaha / / ___ artha-saMthAre meM zubhaadhyAvasAyoM aura tayArUpa karma kA kSayopazama hone se mahA. zatakamI ko avadhijJAna utpanna huaa| isase ve pUrva, dakSiNa aura uttara dizA meM lavaNasamudra kA eka hajAra yojana kA kSetra jAnane-dekhane lage, uttara-dizA meM callAhamata varSadhara parvata taka kA kSetra jAnane-dekhane lge| agho-dizA meM ve caurAmI hajAra varSa sthiti vAle narayikoM ke nivAsa sthAna taka kA prathama naraka kA lolayasya narakAbAsa dekha meM lage / ta dukhI hokara naraka meM jAegI nANaM mA revaI gAhApANI aNNayA kayA mattA jAva uttarijjayaM vikamANI vikadamANI jeNeva mahAsayae samaNobAsae jeNeva pomAmAlA taNeca uvAgamachA, uvAgajistA mahAsayayaM maheva bhaNA jAda doccapi maccApa evaM vayAsI- bho ! He NaM saM mahAmapae mamaNovAsapa revaIe gAhApANIe voccapi sadhyapi evaM khutte samANe Asurusta 4 ohiM pauMjA, pauMjittA mohiNA AmANa, obhattA revaI gAhAbANiM evaM bayAsI-"haM mo reSaI ! apampiyathie 4: evaM khalu sumaM aMto sattarattassa alamaeNaM vAhiNA abhibhUyA mamANI aduhA basahA amamAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA ahaM hamIse rayaNappabhAe purIe lolupacchue parae caurAsIvAsasahassAhie auraiesa paraiyattAe upaji. hisi|" artha-mahAzatakanI ko mayadhijJAna hone ke bAda eka dina revatI gAthApalI kAmavAsanA meM unmatta ho kara nirlajjatApUrNa vastra girAto huI yAvat pauSadhazAlA meM AI aura pUrvokta roti se kahane lgii| dUsarI-tIsarI bAra revatI ke dvArA kAmospAraka vacana Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tU dukhI ho kara naraka meM jAegI suna kara mahAzataka ko krodha A gayA / unhoMne adhijJAna se upayoga lagAyA aura avadhijJAna se usakA AgAmI mava dekha kara kahane lage-"are he revatI 1 visako koI cAhanA nahIM karatA, usa mauta ko tU cAhane vAlo hai, yAvat tuse vacana-viveka bhI nahIM rahA / tU nizcaya hI Aja se sAtavIM rAtri meM alasa roga se AtaMdhyAna yukta ho kara asamAdhipUrvaka kAla kara ke pahalo naraka ke lolayaccaya narakAvAsa meM caurAsI hajAra varSa kI sthiti vAle narayika ke rUpa meM janma legii|" nae NaM mA rebaI gAhAvar3aNI mahAsayaeNaM samaNobAsaraNaM evaM vuttA samANI parva bayAsI--"? NaM mama mahAmayae samaNovAsae hINe NaM mama mahAmayA samaNovAsae avajjhAyA NaM ahaM mahAmaparaNaM mamaNovAsaeNaM gAi NaM ahaM keNavi kumAraNaM mArijismAmi tti kaTu bhIyA nayA tasiyA uThivaggA saMAya. 'bhayA maNiyaM maNiya paccosakkar3a paccomakkittA jeNeva mae gihe teNeSa uvA. gaphachAi, uvAgacchittA ohaya jAmiyAi / nara NaM sA revaI gAhAvar3aNI aMnA sattarattassa alasapaNaM vAhiNA abhibhUyA aSTaduhavamahA kAlamAse phAlaM kiyA imIse rayaNappabhAe pukhabIe loluyaccupa pAraNa caurAmIDayAsamaharamaTTiipasu raha. esuraiyattAe ubavaNNA / " artha-yaha bAta suna kara revatI ko vicAra hamA ki "nizcaya hI mahAzataka mAmaNopAsaka mana para ruSTa ho gae haiN| unake mana meM mere prati hInabhAva ho gae haiN| meM unheM acchI nahIM lagatI / ataH maiM nahIM jAnatI ki ve mujhe na jAne kisa kumauta se mAreMge?" aisA soca kara vaha mayabhIta ho gaI, naraka buloM ke pravaNa se advigna ho gaI aura pAsa ko prApta huii| vaha dhIre-dhIre poSadhazAlA se nikala kara apane sthAna para AI, tapA AtadhyAna karane lgii| sAtaveM dina alasaka-vicikA se pIr3ita hokara AtadhyAna karatI huI asamAdhipUrvaka mara kara ratnapramA pRthvI ke lolapamya marakAbAsa meM, caurAsI hajAra varSa kI sthiti vAle narayika ke rUpa meM utpanna ho / divebama- novAti nApastAvahAro na ca pazyate / bAbAzapaM'lasI mUtastena soDalasakaH smRtaH / / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrI upAsakadazAMga 8 -- - sAyA huA cAhAra na to UMcA jAtA hai aura na nIcA jAtA hai, para na pacatA hai, kintu mAmA meM pAlasI ho kara par3A rahatA hai, use 'laka' roga kahate haiM / visUcikA bhI kahate hai / bhagavAn gautamasvAmI ko bhejate hai leNaM kAle NaM teNaM samaraNaM samaNe bhagavaM mahAvIre samosaraNaM jAva parimA paDhigayA / " goyamAha" samaNe bhagavaM mahAvIre evaM vayAsI - " evaM khalu goyamA ! iheva rAyagiyare mamaM aMtevAsI mahAsayae NAmaM samaNovAsae posahasAlAe apacchimamAraNaM tiyasaMlehaNAe siyasarIre bhaktapANapaDiyAi vilae kAlaM aNavakhamANe biharai | nae NaM tassa mahAsayagassa revaI gAhAbaraNI mattA jAva vikademANI vikramANI jeNeva posahasAlA jeNeva mahAsayara teNeva upAgaccha ubAgacchattA mohummAya jAva evaM bayAsI-saheba jAba dopi taccapi evaM vayAsI / artha-usa samaya zramaNa bhagavAn mahAvIra svAmI rAjagRha padhAre, pariSada dharmopadeza suna kara lauTa gii| bhagavAn ne mItamasvAmI se pharamAyA-' --" he gotama 1 isa rAjagRha nagara meM merA aMtevAsI mahAzataka zramaNopAsaka apazcima-mAraNAMtika saMlekhanA ko ArAdhanA kara rahA hai| AhAra pAnI kI icchA na karate hue tathA mRtyu kI AkAMkSA nahIM rakhate hue pauSadhazAlA meM vaha zarIra aura kaSAyoM ko kSoNa kara rahA huuN| usake pAsa eka dina revatI gAthApatnI AI thI tathA moha-unmAdajanaka vacana do-tIna bAra kahe the| tara NaM se mahAsayae samaNobAsa revahara gAhAvANIe dopi tapi evaM kutte samANe Amurate 4 o ipajaha, pauMjittA ohiNA Abhopara, AbhAisA revaI gAhAvarNi evaM vayAsI- jAva uvavajjihimi / No khalu kappara goyamA : samaNovAsagassa apacchima jAya lUsiyasarIrassa bhattapANapaDiyAra pissa parIsaMtehiM taccAhaM nahi manbhUpahiM aNiheDiM ahaM api amaNuSNehiM amaNAmeha vAgaraNeohaM bAgarittae / taM gaccha NaM devANupiyA ! tumaM mahAsayayaM samaNAM vAsayaM evaM bayAsI - "no khastu devANu piyA ! kRppA samaNopAsagassa apacchima jAba bhata Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAzataka tuma prAyazcita lo 113 pANapaDiyA kissa paro saMtahiM jAva bAgaritapa / tume ya NaM deSANupiyA ! revaI gAhAvaNI saMtahiM 4 aNidvehiM 3 vAgaraNehiM bAgariyA / taM gaM tumaM eyarasa ThANassa Aloehi jaba jahArihaM ca pAyacchittaM parivajjAhi / " I artha -- revatI ke vacana do-tIna bAra suna kara mahAzataka zramaNopAsaka kupita huaa| avadhijJAna meM upayoga lagA kara AgAmI bhava dekhA tathA prathama naraka meM utpanna hovegI yAvat vacana khe| he gautama / apazcimamAraNAMtiko saMlekhanA svIkAra kara mRtyu kI AkAMkSA aura AhAra kI amilAyA nahIM rakhane vAle pAka ko satya, sabhya, yathArtha evaM sadbhUta hote hue bhI apriya, akAnta, aniSTa lagane vAle, mana ko nahIM mAne vAle aura mana ko bure lagane vAle vacana kahanA nahIM kalpatA hai / ataH he devAnupriya gautama ! tuma mahAzataka ke samIpa pauSadhavAlA meM jAo aura usase kaho ki "saMlekhanA meM dhAvaka ko aise va kahanA nahIM kalpatA hai / sumane revato gAthApatnI ko satya bAta bhI apriya aniSTa Adi lagane vAlI kahI, ataH usa doSa-sthAna kI AlocanA-pratikramaNa kara yathAyogya prAyazvita svIkAra karo | nae NaM se bhagavaM gAMyame samaNassa bhagavao mahAvIrasma "tahatti " epamaTTha viNaNaM pADaNe, paDiNittA tao paDiNikkhamaha, paDiNikkhamittA rAyagi Naya majjyeNaM aNuSpavima, aNuppavisittA jeNeva mahAsayagarasa samaNobAsaparama gihe jeNeva mahAsayaNa samaNovAsae teNeva uvAgaccha / artha - bhagavAn kA Aveza suna kara gautama svAmI ne vinayapUrvaka svIkAra kiyA aura apane sthAna se nikale tathA rAjagRha nagara meM praviSTa hokara mahAzataka zramaNopAsaka ke ghara padhAre / mahAzataka tuma prAyazcitta lo lae pAM se mahAmayae bhagavaM goyamaM ejjamANaM pAsaDa, pAsitA iTTha jAva hiya bhagavaM goyamaM baMdara NamaMsaha / tae gaM se bhagavaM goyame mahAsayayaM samaNo Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadazoga mUtra vAsayaM evaM bayAsI-"evaM khalu devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIra pavamAikrakhara bhAsada paNNaveha paravei-'NoM khalu kApaha devANuppiyA ! samaNAMvAmagarasa apacchima jAva vAgarittae ! tume paM devANappiyA ! revaI gAhAvI saMtahiM jAva baagriyaa| taM NaM tuma devANuripayA ! eyarasa ThANassa Aloehi jApa pariSajjAhi / " artha-bhagavAna gautama svAmI ko padhArate hue dekha kara mahAzataka dhamaNopAsaka kA citta prIti se mara gayA, haraya harSita huA yAvat usane prasanna ho kara bhagavAna gautama svAmI ko vaMdanA-namaskAra kiyaa| tama gotama svAmI ne pharamAyA-"he mahAzasaka / dhamaNa bhagavAna mahAvIra svAmI isa prakAra AkhyAna karate hai, bhASaNa karate haiM, vizeSa kapana karate haiM, prarUpaNA karate haiM ki saMlekhanA-saMvArA kie bAdhaka ko satya hote hue bhI apriya vacana bolanA nahIM kalpatA hai| tumane revatI gApApalI ko sasya kintu apriya baccana kahe / ataH he devAnupriya / usa boSa-sthAna kI AlocanA pratikramaNa kara prAyazcitta kara ke zuddhikaraNa kro|" nArasa mahAsagae samaNAbAsae bhagapao goyamassa "mahati" eyama vieNaM pahisaNaMha, parisuNittA tarasa ThANasma AloeDa jAba ahArihaM ca pAyattiM paDivajaha / nae NaM se bhagavaM goyame mahAmAyagassa samaNovAsa yasma aMti. grAA paDiNikAvamA, pariNikkhamisA gayagi yo majjhaMmajjhaNaM NiggA , NiggacittA jeNeSa samaNe maga mahAra taNeva uvAgAra, uAchittA samarNa bhagavaM mahAbIra aMdA NamaMsaha. baMdittA NamaMsittA saMjameNaM mavasA appANaM bhAyamANe viharata | taraNaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNNayA kayA gayagihAmao parAA pariNistramA pariNikkhamittA pahiyA jaNaSayavihAraM bihrh| __artha-tama mahAzataka ne bhagavAna gautama svAmI dvArA kahe hue bhagavAna mahAvIra svAmI ke Adeza ko 'tahatta'-ApakA kathana yathArtha hai-kaha kara vinayapUrvaka svIkAra kiyA aura gautamasvAmI ke pAsa usa boSa-sthAna kI AlocanA kI, yogya prAyazcitta prahaNa kiyaa| taba gItamasvAmI apane sthAna ko padhAre, tathA bhagavAna mahAvIra svAmI ko vaMdanA namaskAra kara saMyama-tapa se AtmA ko bhAvita karate hue rahane lge| taspazcAt kisI dina bhagavAn ne bAhara janapada meM bihAra kiyaa| Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 mahAzataka tuma prAyazmi ko tae NaM se mahAsayae samaNovAsa paDhAI sIla jAca bhAvetA bIsaM bAsAI samaNodhAsa yapariyArtha pANitA, ekkArasa uSAsagaparimAo sammaM kAraNaM phAmittA mAsiyAe maMlehaNAe appANaM bhUmittA, sahi~ bhattAI aNasaNAe cheditA, Aloya pakkaM samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe aruNavaDisae vimANe devattAe ubavaNNaM / cattAri palio mAI ThiI / mahAvidehe vAse sijjhihira Nikkhevo / || sattamassa aMgassa uvAsagavasANaM aTTamaM ajjhayaNaM mamataM // - artha -- una mahAzataka zramaNopAsaka ne Avaka ke bahuta se vrata evaM tapazcaryA se AtmA ko mAvita kiyA aura bosa varSa kI bhASaka paryAya kA tathA gyAraha upAsaka pratimAoM kA yathArIti samyak pAlana-sparzana kiyaa| mAsiko saMlekhanA se zarIra aura kaSAyoM ko jIja karake mRtyu ke avasara para AlocanA pratikramaNa kara samAdhipUrvaka kAla kara ke saudharma taste ke aNAvataMsaka vimAna meM utpanna hue, jahA~ cAra patyopama taka deva-sthiti kA upayoga kara ve mahAviveha kSetra meM janma lekara siddha buddha mukta hoNge| zrI sudharmAsvAmI pharamAte haiM ki he jambU ! zramaNa bhagavAn mahAvIra svAmI se bhI upAsakadazAMga ke aSTama adhyayana ke jo bhAva mane sune, ye ho tumheM kahe haiM / vivecana - isa pradhyayana meM vicAraNA ke lie aneka dRSTikoNa upalabdha hai - vedamohanIya kI vicitratA AhAra kA vedodaya ke sAtha sambandha, mAhAra kA mittavRti ke sAtha sambandha, jJAna hone para bhI pAyodaya se avivekapUrNa bhASaNa, mAthi / || aSTama adhyayana sampUrNa || Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama adhyayana zramaNopAsaka naMdina pitA pavamassa ukkheyo / evaM khalu aMn! teNaM kAla NaM teNaM mamaeNaM mAvasthI NayarI kohae behae jiystturaayaa| tattha NaM mAvathIe NayarIga gaMdiNIpiyA NAmaM gAhAvaI pariSasaha, aDaH cattAri hiraNNakoDIo NihANapaDattAo cattAri hiraNakoDIo buddhipauttAo sattAri hiraNakoDIo pavitthApauttAo cattAri bayA dasagosAhassieNaM dhaeNaM, assiNI bhAriyA | sArmA mamomaMda. jahA ANaMdo maheva gihighamma pahicajjA / sAmI vahiyA vihrh| artha-he jaMbU ! usa samaya bAvastI nagarI ke bAhara koSTaka nAmaka udyAna paa| jitazatra rAjA thaa| usa dhAvastI nagarI meM 'nadinIpisA' nAmaka gAvApati rahA karatA thA, jo mADhya yAvat aparAbhUta paa| usake pAsa cAra karor3a svarNa-madrAeM bhaNDAra meM, cAra karo vyApAra meM, tayA cAra karor3a ko ghara-bisarI zrI / cAra go baja the / unakI mAryA kA nAma 'azvinI' thaa| magavAna mahAvIra svAmI zrAvastI padhAre / Ananda kI moti nanvinIpitA ne bhI zrAvadharma svIkAra kiyaa| bhagavAna janapada meM vicarane lge| nANaM se paMdiIpiyA samaNAMcAsae jAe jAba vihgaa| nagaNaM namma NadiNI piyarama mamaNovAlayasma pahAhi sIlancayaguNa jAva mAtramANAsma cAisa maMbaccharAI ghar3akanAI naheba jemu puttaM ThavA. dhammapaNapatti dhImaM vAmAI parigaNagaM NANatta aruNagave vimANe utrabAo / mahAvidahe vAse mijinahita / Nikveyo / // mattamarasa aMgarama uvAmagadamANaM NavamaM ajjhayaNaM mamataM // .. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pamaNApAsaka naMdinIpitA artha-vinIpitA bata dhAraNa kara zramaNopAsaka bana ge| bIvAnIva ke mAtA yAvat sAdha-sAdhviyoM ko prAsuka-eSaNIya AhAra baharAne lge| cauvaha varSa ke bAba jyeSTha. putra ko kuTamba kA mukhiyA niyukta kara diyA / upAsaka kI gyAraha pratimAoM kI ArAdhamA tathA anya tapazcaryA Adi se bIsa varSa taka kI dhamaNopAsaka paryAya kA pAlana kara, mAsikI saMlekhanA se saudharma vevaloka ke araNagave vimAna meM utpanna ho ge| vahA~ cAra palyopama kI sthiti bhoga kara aura mahAvideha kSetra meM janma lekara siddha-buddha-mukta hoNge| // navama adhyayana samApta // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasama adhyayana zramaNopAsaka sAlihIpitA dasamasma ukkheyo evaM khalu an ! taNaM kAle NaM teNaM samaraNaM sAvatthI parI, kohae cehae, jiyamattu rApA / natya NaM sAvandhIe NayarIe sAlihIpiyA NAmaM gAhAvaI parivasaha, aide ditse, cattAri hirapaNakoDIo NihANapauttAo cattAri hiraNakoDIo budipauttAo cattAri hirapaNakoDIo pavistharapauttAo cattAri vayA dasagosAhassieNaM vaeNaM, phagguNI bhAriyA / sAmI samosaDhe, jahA pANaMdo taheva gihidhamma pddivaai| ___apaM-he jambU ! usa samaya bAvastI nagarI bho / koSTaka udyAma thA / jitazana rAjA thA / yahA~ 'sAlihIpitA' nAmaka gAghApati rahate the, jo Adaya yAvat aparAbhata the| unake pAsa cAra karor3a svarNa-muvAoM kA mAra, cAra karor3a vyApAra meM, cAra karor3a gharabikharI thii| cAra po-braja the / 'phAlgano' nAmaka bhAryA po / usa samaya bhagavAn mahAvIra svAmI kA vahAM padArpaNa humaa| AnaMda kI mAMti sAlihopitA ne pAvaka-vrata dhAraNa kie / bhagavAna kA vihAra ho gyaa| ahA kAmadevo nahA jehaM putaM ThavattA / pomahasAlAe mamaNarasa bhagavao mahAvIrassa dhammapaNNati upasaMpajittANaM viharai / baraM NiruSasaggAo, ekkArasavi uvAsagapaDimAo taheva bhaanniybvaao| evaM kAmadevagameNaM NepabvaM Apa sohamme kappe aruNakIle vimANe devattAe uvvnnnne| cattAri palioSamAiM tthiii| mahAvidehe vAsaM sijihi / // uvAsagavasANaM pasamaM ajanayarNa samataM // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNopAsaka sAlihApitA artha-kAmadeva ke samAna sAlihIpitA ne bhI jyeSTha-putra ko kudampa kA bhAra sauMpa kara bhagavAna kI dharmaprApti svIkAra kii| upasarga-rahita upAsaka kI gyAraha pratimAoM tathA tapazcaryA se AtmA ko bhAvita kiyaa| sArA varNana kAmadeva ke samAna AnanA caahie| vizeSatA yaha ki manuSyAya pUrNa kara ke ve saudharma svarga ke aruNakIla vimAma meM deva rUpa meM utpanna hue / ve cAra palmopama kI deva-sthiti kA upabhoga kareMge aura mahAvibehakSetra meM janma lekara siDa-pava-mukta hoNge| // dasama adhyayana sampUrNa / / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra dasaNha-vi paNarasame saMghacchare ghamANANaM ciMtA / dasaha vi vIsa vAsAI smnnossaasypriyaao| evaM khala jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM satsamarasa aMgassa uvAsagadasANaM dasamassa ajayaNassa ayama? pnnnntte| uvAsagadamAo smttaao| uvAsagadasANaM sattamassa aMgarasa ego muyakhaMdho dama ajAyaNA ekkA saragA dasasu Sepa divasesu udissijjati sao suyakhaMgho samuhirisajjA aNuNNa. vijai dosu divasesu aMgaM taheva // ___ artha-vasoM hI zrAvakoM ko pandrahaveM varSa meM nivRtti dhAraNa karane kI icchaaii| vasoM ne bIsa varSa kI zramaNopAsaka-paryAya kA pAlana kiyaa| zrI upAsakAMgakA upasaMhAra karate hue bhagavAn sudharmA svAmI apane prathama pradhAna ziSya jambUsvAmI se pharamAte haiM ki sAtaveM aMga upAsakavazAMga kA bhagavAn ne yaha artha pharamAyA hai| isa upAsagadazA nAmaka sAtaveM aMga sUtra meM eka taskaMdha tapA rasa adhyayana kahe gae haiN| inakA adhyayana vasa vinoM meM pUrA hotA hai| // zrI upAsakadazAMga sUtra samApta / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAsakadazAMga kA saMkSepa meM paricaya pUrvAcArya kRta gAthAe~ zramaNopAsakoM ke nagara "vANiyagAme caMpA duve ya vANArasIe nnyriie| AlabhiyA ya puravarI, kaMpillapuraM pa poddhAvaM // 1 // polAsaM rAyagiI, sAvasthIe purIe doSiNa bhave / ee uvAsagANaM, paparA khalu hoti boLyA // 2 // artha- AnandajI zramaNopAsaka vANijya prAma ke the, 2 kAmadevajI campAmagarI ke, 3 cUlanIpitAjI vArANasI ke, 4 surAdevajI bhI vArANasI ke, 5 culazatakamI bAlabhiyA ke 6 kuNDakolikajI kampilapura ke, 7 sakaLAlaputrajI polAsapura ke 8 mahAzatakanI rAjagaha ke 6 nandinIpitAjI aura 10 sAhipitAjI zrAvasti nagarI ke nivAsI the| zrAvakoM kI patniyoM ke nAma-- mivaNaMda-mabhU-mAmA, dhaNNa-yahula-pUsa-aggimittA ya / reSA asmiNi taha phagguNI ya bhajjANa NAmAI ||shaa 1 zivAnandA 2 bhadrA 3 zyAmA 4 ghamA 5 sahalA 6 pUSA 7 nimitrA 8 revati 9 aghimo aura 10 phalganI / upasargaohiNANa-pisAe, mAyA-vAhi-dhaNa-uttarijje y| majjA sambayA dudhayA NiruSasaggayA doSiNa // 4|| 1 avadhijJAna kA pizAca kA 3 mAtA kA 4 myAdhi kA 5 dhana kA 6 zastra Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrI upAsakadAgi sUtra aura mudrikA kA 7 bhAryA kA 8 revatI patnI kA 6-10 ke koI upasarga nahIM huaa| saudharma-svarga meM hue 3ja vimAnoM ke nAmaaruge aruNAbhe khallu, aruNappaha-aruNakaMna siTe ya / aruNajjhae ya NDe, bhUya-varise gave kIle // 2 // 1 akSaNa 2 aruNAma 3 aruNaprama 4 aruNakAMta 5 avaziSTa 6 aruNadhvaja 7 aruNabhUta 8 aruNAvataMsa 9 aruNagava aura 10 aruNakila vimAna meM utpanna hae / godhana kI saMkhyA thAlI saTTi asII, saTThI saTThI ga saTTi dama mhsmaa| bhasiI cattA pattA, ee SaDyANa ya sahassANaM // 2 // 1cAlIsa hajAra 2 sATha hajAra 3 assI hajAra 4 sATha hajAra 5 sATha hajAra 6 sATha hajAra 7 basa hajAra 8 assI hajAra 9 cAlIsa hajAra aura 10 sAlIsa hajAra gaue thii| zrAvakoM kI dhana sampattipArasa aTThArasa cauvIsaM tithi bhaTTarasAha NeyaM / dhapaNeNa ti covIsa, pArasa pArasa ya koDIo // 7 // 1 bAraha hiraNyakoTi 2 aThAraha hiraNyakoTi 3 caubIsa hiraNyakoTi 4 aThAraha hiraNyakoTi 5 aThAraha hiraNyakoTi 6 aThAraha hiraNyakoTi 7 eka higyakoTi 8 caubIsa hiraNyakoTi 9 bAraha hiraNyakoTi aura 10 ke bAraha hiraNyakoTi dhana paa| upabhoga ribhoga ke niyamaullaNa-vaMtavaNa-phale abhigaNusvahaNe miNANe ya / vanya-vilevaNa-pupphe, AmaraNaM dhUdha-pejjAra 8 1 AnAjI ko kimI prakAra kA upasarga nahIM huA / gotamasvAmI ge sammAda honA ca vizeSa ghaTanA hai, upasarga nhii| yahIbAra kAlikajI ke viSaya meM hai| anya raphI sevana upanarmaiemAtA piAritosima hone ke nimit| ataeva pArako upAya-rahaMta mAnandha 'SitamasA gAyoM . Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAsakadAga kA saMkSepa meM paricaya dene vAlI gAthAe~ bhakkhoyaNa-sukha-ghae sAge mAhura-jemaNa'NNa-pANe y| taMyole gayIsaM, bhANaMcAINa abhiggAhA // 2 // sabhI amaNopAsakoM ke zarIra poMchane kA aMgochA 2 dAtuna 3 phala 4 tela abhyaMgana 5 ubaTana 6 snAna 7 vastra 8 candanAdi vilepana 9 puSpa 10 AmaraNa 11 dhUpa 12 pAna 13 miSThAnna 14 cAvala 15 vAla 16 ghata 17 zAka 18 magharaka (phana) 19 mojana 20 pAnI aura 21 mukhavAsa / / avadhijJAna kA parimANauI mohammapure lole ahe uttare himyte| paMcasA taha tidisiM, mohipaNANaM vasagaNassa // 10 // amaNopAsaka avadhijJAna se udhvaMloka meM saudharma-devaloka saka, adholoka meM ratnapramA pRthivI ke lolayaccaya narakAvAsa taka, uttara meM himavaMta varSadhara parvata taka aura pUrva-pazcima aura dakSiNa meM pAMca sau yojana lavaNaptamA meM jAna-bela sakate the| pratimAoM ke nAmadasaNa-papa-sAmAipa posh-primaa-arssbh-sshcitte| AraMbha-pesa-uddina bajjae samaNae ya // 11 // ikkArasa paDimAo, bIsaM pariyAo aNasaNaM mAse / sohamme caupaliyA, mahAvidehami sijjhihiha" // 12 // 1 darzana pratimA 2 vrata pratimA 3 sAmAyika 4 pauSadha 5 kAyotsarga 6brahmaparya 7 sacisa AhAra syAga 8 svayaM Aramma-varjana 1 mataka pregyAraMbha varjana 10 sahiSTa. bhakta varjana aura 11 zramaNabhUta prtimaa| + yahA~ antara mAlUma detA hai / sUtra ke a. 8 meM mahAgAtapha ghamaNoyAmaka ko eka bAra yogA sakasapaNasamudra meM devAnA mikhA hai| anma mapI ko pAMca mI yopana hai| Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTha tuMgikA ke zramaNopAsaka ghevAdhideva amaNa bhagavAna mahAvIra prama ke upAsakoM meM, tuMgikA nagaro ke dhamaNopAsakoM kA ullekha bhagavatI sUtra za. 2 u. 5 meM AyA hai| unakI paugalika aura mAsmika Rddhi kA mArmika varNana hai| viSaya ke anurUpa hone ke kAraNa yaha viSaya yahA~ uddhRta kiyA jAtA hai| kozI / "tae NaM samaNe bhagarSa mahAvIre rAyagihAo Nayagao guNasilAo ceha. yAo paDiNikkhamaha, paDiNikkhamittA pahiyA jaNavaya vihAraM bihraaii|| te NaM kAle NaM te NaM samae NaM tuMgiyA NAma NagarI hotthA, vnnnno| tIse NaM tuMgipAra NayarIya pahiyA usarapurasthime disIbhAge pupphavAe NAma behae hompA, vANao / natdhaNaM tuMgiyAe NaparIe pahaye samaNAvAsayA parivasaMti, adA dittA vityiNNavipulabhaSaNasapaNAmaNajANavAhaNAiNNA, pahudhaNa pahajAyarUvarapayA, Aogapaoga-saMpautsA. viDiya vipula-bhattapANA, pazupAsIdAsa go-pahisagavelayappabhUyA, bahujaNassa apribhuuyaa|" artha- usa samaya zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI rAjagRha nagara ke gaNazIla cAya se nikala kara anya janapada meM vicara rahe the| usa samaya tuMgikA nAma kI nagarI pii| usa nagarI ke bAhara pravottara vidhA meM puSpavatI nAma kA udhAna thaa| suMgikA nagarI meM gahuta-se zramaNopAsaka nivAsa karate the| ve zramaNopAsaka ADhya (dhana-dhAnya se paripUrNa) dIpta (vedIpyamAna) dhe| unake prayana vizAla-vistIrNa the / zayana Asana yAna vAhana Adi sukha ke sAdhana bhI unake pAsa bahasa Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuMgikA ke zramaNopAsaka 125 aura utsama the| dhana evaM sonA-cAhI se bhI ve paripUrNa the| ve lema-dena evaM byAja para dhana lagAne kA vyavasAya mI bahata karate the| unake yahAM bahuta loga bhojana karate the| isalie sUThana meM bhI bhojana bahata raha jAtA thaa| usake vAsa-dAsI, gAya, maiMsa, mer3a-bakariyAM bhI bahuta the| samartha the| unheM koI bhI vicalita nahIM kara sakatA thaa| zramaNopAsako kI Atmika sampatti "amigayajIvAjISA, upaladdha puNNa pASA Asapa-saMvara-Nijjara-kiri. pAhigaraNa-paMdha-mokkha-salA / asahejadevA'sara-NAga-suSaNNa-jakkha rakkhasakigNara-kiMpuruSa-garula-gaMdhava mahoragAIehiM NiggaMdhAo pArayaNAo atikkaNijjA, NiggaMthe pAvayaNe NissaMkiyA NikkastriyA NivitigicchA, laTThA, gahi. paTTA, pucchiyaTThA, abhigayaTThA, viNicciyaTThA, aTTimiMjapemANurAgarastA / "apamAuso ! NiggaMthe pASayaNe aDDhe, ayaM paramaThe, sese aNaDe / usiyaphalihA, asaM guya duvArA, ciyattateuragharapavesA / bahUhiM sIlabdhaya-guNa veramaNa paccakkhANaposahovavAhiM cAusahamuviThTha-puNNamAsiNIsu paripuNNaM pomahaM sammaM aNupAle. mApA, samaNe jiggaMthe phAsu-esaNijjeNaM bhamaNa pANa khAima-mAhameNaM pasya-paDi. ggAha phaMghala pAyapuMjaNeNaM pIDha phalaga-sajjA-saMthAraeNaM osaha-sajjeNaM paDilAmemANA ahApaDiggahiehi tavokammehiM appANaM bhAvemANA viharati / " / sUtrakAra ne uparokta zabdoM meM una AvazaM ghamaNopAsaka mahAnubhAvoM ko madhya Atma-ddhi kA abachA paricaya diyA hai| abhigama jIvA'jIvA-una zramaNopAsakoM ne jIva aura ajIva tatsva kA svarUpa mAmane ke sAtha abhigata-AsmA meM sthApita kara liyA thA / ubaladdhapuNNa-pAvA-puNya aura pApa tatva kA artha aura mAzaya prApta kara liyA yaa| puNya aura pApa ke nimitta, bhAva, kriyA aura pariNAma samajha kara hRdayaMgama kara cuke the| bhAsava-saMvara-Nijjara.... mokkhakasalA-Amrava-saMvara-nirjarA kiyA adhikaraNa Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 mI upAsakAdamAMga sUpa baMdha aura mokSa ke svarUpa, sAdhana, AcaraNa, baMdhana aura mukti kA svarUpa ve samajhe hue the| bAhana siAla meM no, paNa moSajJa the| Atma-pariNata jJAna ke ve dhAraka the| ve tattvajJa, tattvAbhyAsI, tattvAnumayo, tattvasaMvedaka evaM tattvadRSTA vidvAna the| Asmatasva, AtmaghAva, AsmA kA svarUpa, AtmA kI vaimAvika aura svAmAvika dazA kA jJAna, AtmA ko anAtma dravya se saMbaddha karane vAle bhAvoM aura AcaraNoM evaM mukta hone ke upAya, muktAramA kA svarUpa Adi ke the talaspI jAtA yaM / heya-jJeya aura upAdeya kA viveka karane meM nipuNa the| asahejja devAsura.......ve zramaNopAsaka sukha-duHkha ko apane karmodaya kA pariNAma mAna kara zAMtipUrvaka sahana karate the| parantu kisI deva-dAnava ko sahAyatA kI icchA bhI mahIM karate the| ve apane dharma meM itane bRr3ha the ki unheM deva-dAnavAdi bhI calita nahIM kara sakate the| NiggaMthe pAvaNe hissaphiyA-niphrantha-pravacana-jinezvara bhagavaMta ke batAye hue siddhAMta meM bar3ha zraddhAvAna the| unake hRdaya meM siddhAMta ke prati kisI prakAra kI zaMkA nahIM thii| ve jinadharma ke atirikta anya kisI bhI dharma ko AkAMkSA nahIM rakhate the| kyoMki nigraMnya pravacana meM unakI pUrNa zraddhA thii| dharmArAdhana ke phala meM unheM tanika bhI sandeha nahIM thaa| laddhahA gahiyadyA........unhoMne tattvoM kA artha prApta kara liyA thaa| jijJAsA utpanna hone para bhagavAna athavA sarvazruta yA bahuzruta gItArtha me pUcha kara nizcaya kiyA thaa| siddhAMta ke artha ko mali prakAra samApta kara dhAraNa kara liyA thaa| unhoMne tatvoM kA rahasyajJAna prApta kara liyA thaa| advimiMja pemANurAgaratA-una eka mavAvatArI zramaNopAsakoM kI dharmazraddhA itanI balavatI thI ki unake Atma-pradezoM meM dharma-prema mAr3ha se gAr3hatara aura gAr3atama ho gayA thaa| usake prabhAva se unakI haDDiyAM aura majjA bhI usa prazasta rAga se raMga gaI thii| bhavAbhinandiyoM aura pudgala rAga-ratta jIvoM ke to aprazasta rAga se mAtmA aura asthiyA / mailI-kucelI banI rahatI hai| jaba yaha mela kama hotA taba AtmA meM dharmaprema jAgatA hai| Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuMgikA ke zramaNopAsaka 127 jyoM-jyoM dharma-rAga bar3hatA jAtA hai, tyoM-tyoM kAlimA haTa kara prazasta-zubha raMga car3hatA hai, phira eka samaya aisA bhI AtA hai ki sabhI rAga-raMga ur3akara virAga-dazA ho jAtI hai| yaha usa naSTa hotI huI karma-kAlimA ko sudharI huI avasthA hai, jisameM duHkhada-pariNAma vAlI kavalI prakRti dhula kara svaccha banAtI hai aura zAke sArA nAkA yoga hotA hai| phira kAlimA kA aMza miTA ki zubha mI sAtha hI miTa kara Atma-bravya zuddha ho jAtA hai| ayamAuso ! NiggaMthe pAyayaNe.........unake dharma-rAga kI utkRSTatA kA pramANa yaha ki jaba sAdharmIbandhu paraspara milate athavA kisI ke sAtha unakI dharma-carcA hotI, to unake hRdaya ke antassala se yahI svara nikalatA-"Apakaman ! yadi saMsAra meM koI sArabhUta artha hai, to ekamAtra nirgranya-pravacana - jinadharma ho hai| yahI parama apaM-utkRSTa lAma hai / zeSa samI (dhana-sampatti, kuTumba-parivAra evaM anya mata) anarSa = duHkhadAyaka haiN| usiyaphalihA avaM gugaduvArA-ve uvAra the, dAtA the| unake ghara ke dvAra yAyakoM ke liye le rahate the| pAstraNDiyoM evaM kuprAvanikoM se unheM kisI prakAra kA maya nahIM thaa| the Ahata-dharma ke papisata the aura tatvacarcA meM kisI anya prAyanika se dayate nahIM the| ciyattaMteuragharappasA-janatA meM unakI pratIpti aisI thI ki ve kAryavaza kisI ke ghara meM athavA rAja ke antaHpura meM praveza karate, to janatA ko unake caritra meM kisI prakAra kI zaMkA nahIM hotii| ve apane svavAra-saMtoSa vrata meM bar3ha the aura janatA ke vizvAsa. pAtra the| ve aneka prakAra ke syAga-pratyAkhyAna, aNuvata-guNavata, sAmApika, pauSadhopavAsa aura aSTamI caturdazI amAvasyA aura pUrNimA ko pratipUrNa pauSadha vapta kA pAlana karate the aura zramaNa-nigraMtha-sAdhu-sAdhvI ko acita nirdoSa AhAra-pAnI, vastra, pAtra, kambala, pAvaprochana, pIDha-phalaka sthAna-saMstAraka auSadha-bheSaja Adi bhaktipUrvaka pratilApita karate rahate the, aura yathAzakti tapa karate hue apanI AtmA ko pavitra karate rahate the| magavAna ke ina zramaNopAsakoM kA caritra isa upAsakavAMga sUtra ke sAtha jor3ane kA yahI Azaya hai ki hama unake caritra kA manana kareM aura inakA avalambana lekara apanA mIvana sudhaareN| anya vicAroM aura idhara-udhara ghekhanA chor3a kara apane isa Adarza ko hI apanAyeMge to hamArI mamyA pAra ho jaaygii| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kAmadevajI kI sajjhAya ( mA payama 2 ke mApAra para ) zrAvaka zrI dhIra nA campA nA vAsInI / antraa| eka dina ina prazaMsiyojI, bharI sabhA ke mApa / bar3hatAI kAmadeva nI, koI asura sake na calAya ||maa. // 1 // saradhyo nahIM eka devatAjI, rUpa pizAca sanAya / kAyama mAnaka bane prAyo, nauzAlAya // 2 // haM mo! re kAmadevajI / pAne kalpe nahIM re koya / cAra dharama nahIM chor3apo paNa, haM chor3Ava toya // 3 // spa pizAca no vekhane jI, DariyA nahIM mana mAya / jApyo nimyAravI devatA, diyo dhyAna meM citta lagAya // 4 // ekabAra mulasaM kaho, ima deva kahe vAraMvAra / kAmadeva bolyA nahIM, jaba deva Ayo che bahAra / / 5 / / hAyI rUpa veya kiyojI, pizAca paNo kiyo bUra / pauSadhazAlA meM Ayane, vo bole vacana karUra / / 6 / / mana karI caliyA nahIM, taba hAvI muMha meM mAla / pauSadhazAlA ke bAhire, diyo AkAza mAhi uchAla / / 7 / / baMtAla para jhelane jo, kamala nau pare rola / bajjavala vedanA upanI paNa, rahyA dhyAna aDola // 8 // gaja rUpa tanI sapa evojI, kAlo mahA vikarAla / ka diyo kAmadeva ne, yo krodho mahA caMzala // 9 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAmadevajI kI majhAya 129 jagadalabedanaH nAcIjI, uragA nahIM tila mAtra / sUra thAkI prakaTa havojI, devatA rUpa sAkSAta // 10 // karajor3I vinave, pArA murapati kiyA re bakSANa / maiM mamati saraNyo nahIM, yAne upasarga diyo bhAma // 1 // mana karI igiyA nahIM jI, meM dharma pAyA parimANa / khamo aparAdha mAharo kahI, deva gapo nija sthAna // 12 // vIra jinanda samosaryAjI, kAmadeSa bandama jApa / vIra kahe upasarga niyojI, deva mithyAtvI Aya // 13 // hAM svAmImI sAMca cha, jaba zramaNa zramaNI bulAya / ghara beThA upasagaM saho, ma prazaMse jinarAya // 14 // bIsa varasa zuddha pAliyAjI, zrAvaka nA prata pAra / devaloka mA upanyA, cavI jAse mokSa majhAra // 15 // marudhara deza suhAmaNojI, jayapura kiyo thomAsa / aSTAvasa zata chayAsIe, khuzAlacanda jor3I prakAza // 16 // ATV