Nayopdesh Part 02 Tarangini Tarni

Author(s): Yashovijay Gani, Lavanyasuri
Publisher: Vijaylavanyasuri Gyanmandir

Page 102

मयामृततरङ्गिणी-तरङ्गिणीतरणिभ्यां समलङ्कतो नयोपदेशः / " मूढनइ सुअं कालियं तु न णया समोअरंति इह। अपुहत्ते समोआरो नत्थि पुहत्ते समोआरो॥" [आवश्यके गा० 762 ] त्ति। यद्यप्याचार्यविनेयानां विशिष्टबुद्धिमपेक्ष्याखिलनयव्युत्पादनमैदंयुगीनानामप्यविरुद्धमेव / तदुक्तं" णत्थि नएहिं विहूणं सुत्तं अत्थो अ जिणमए किंचि / . आसज्जउ सोआरं गए णयविसारओ बूया // " [विशेषावश्यके गा० 2277 ] इति / तथापि निखिलपर्षदनुपकारित्वेन बहूनामपरिणामातिपरिणामजनकत्वेन चोक्तरीत्या सूत्रे सूक्ष्मनयोपन्यासो न क्रियत इत्यविरोधः // 79 // तेनादौ निश्चयोग्राहो नग्नानामपहस्तितः। रसायनीकृतविषप्रायो सो न जगद्धितः // 8 // .. . नयामृत-तेनेति / तेन-सूत्रोक्तरीत्युलङ्घनस्य कृतान्तकोपावहत्वेन, आदौ निश्चयोद्बाहोनिश्चयनयोपन्यासो, नग्नानां-दिगम्बराणामपहस्तितो-निराकृतः, न-यतोऽसौ निश्चयनयोपन्यासो निखिलनयैकवाक्यतापादकतात्पर्यार्थौषधेन रसायनीकृतविषप्रायस्तदवबोधवतः कस्यचिदेव हितो न तु जगद्धितो, जगद्धितश्व नयो व्यवहार एवेत्यादौ तदुपन्यासेन निश्चयमुपन्यस्तवतां दिगम्बराणामप्राप्तकालत्वादयो बहवो दोषाः // 80 // श्रुते। तद्धितः बहुशिष्यहितः। सर्वनयविवेचनाधिकारः, अस्यैव स्पष्टीकरण- बहुत्वेनेत्यादि / ममूढनये विज्ञातनयके, अनेन नयेन इदं सूत्रं प्रवृत्तमनेन च नयेनेदं सूत्रं प्रवृत्तमित्येवं विज्ञातनयके इति यावत् / उक्कार्थेऽपि परमर्षिवचनसंवादमाह- तदुक्तमिति / मूढनइअं० इति - " मूढनयिकं श्रुतं कालिकं तु न नयाः समवतरन्ति इह / अपृथक्त्वे समवतारो नास्ति, पृथक्त्वे समवतारः / इति संस्कृतम् / ऐदंयुगीनानामपीत्यपिकारेणान्युगीनानां विनेयानां विशिष्टबुद्धिमपेक्ष्याखिलनयव्युत्पादनं हितमित्यत्र किमु वक्तव्यमित्यर्थस्याम्नेडनम् / उक्तार्थे परमर्षिवचनसंवादमाह-तकमिति / णस्थि० इति- " नास्ति नयैर्हि विहीनं सूत्रमर्थश्च जिनमते किञ्चित् ? आसाद्य तु श्रोतारं नयान् नयविशारदो यात् // " इति संस्कृतम् / तथापि उक्तदिशा सर्वनयव्युत्पादनस्याविरुद्धत्वेऽपि / अन्यत् स्पष्टम् // 9 // दिगम्बराणां प्रथमतो निश्चयनयोपन्यासस्यायुक्तत्वावेदकमशीतितमपद्यं विवृणोति-तेनेतीति / तेनेत्यस्य विवरणंसूत्रोक्तरीत्यलजनस्य कृतान्तकोपावहत्वेनेति- कृतान्तः- सिद्धान्तः, सिद्धान्तविरुद्धत्वेनेति तदर्थः, सिद्धान्तस्य यमवाचककृतान्तशब्देनोपन्यासात् यं प्रति यमः कुपितः स नश्यत्येव एवं सिद्धान्तविरुद्धो निश्चयनयस्यादावुपन्यासोऽपि भग्न एव, ना, रक्षितुं प्रमाणं प्रभवतीत्यर्थः / आदी व्यवहारनयोपन्यासात् पूर्वमेव / निश्चयोद्वाह इति मूलस्य विवरणं-निश्वयनयोपन्यास इति / नग्नानामित्यस्य विवरण-दिगम्बराणामिति / अपहस्तित इत्यस्य विवरणंनिराकृत इति / अत्र हेतुप्ररूपकमुत्तरार्द्धमित्यावेदनाय यत इति। “न- यतो" इत्यस्य स्थाने “यतो" इति पाठः समुचितः / असाविति मूलस्य विवरण-निश्चयनयोपन्यास इति / उक्तटीकानुसारात् “प्रायो सो" इत्यस्य स्थाने पद्ये "प्रायोऽसौ" इति पाठः सम्यग् / विषस्य रसायनीकरणं कस्यचिदौषधस्य संयोजनया भवति, तदत्र किमौषधमित्याकालानिवृत्तये टीकायां पूरितं- निखिलनयैकवाक्यतापादकतात्पर्यार्थोषधेनेति / तदवबोधवतः निखिलनयकवाक्यतापादकतात्पर्यार्थावबोधवतः / यः खलु निश्चयनयावलम्बनेनावेदितस्योपदेशस्याभिप्रेतार्थमवगच्छति स एव निखिलनयानां परस्परमविरोधमवगन्तुं प्रभुरिति तस्य निश्चयनयोपन्यासो रसायनीकृतविषतुल्यत्वाद्धितो न तु निश्चयनयावलम्ब्युपदेशाभिप्रेतार्थमजानतां नयानामेकवाक्यत्वाभावमेवावगच्छता जनानां निश्चयनयोपन्यासो हित इत्याहन.तु जगद्धित इति, एवं च जगद्धितश्व व्यवहार एव व्यवहारनयावलम्ब्युपदेश एव जगतां सर्वेषां तात्पर्यार्था