Nayopdesh Part 02 Tarangini Tarni

Author(s): Yashovijay Gani, Lavanyasuri
Publisher: Vijaylavanyasuri Gyanmandir

Page 192

... नयासमवहकिपी-बहिणीवारमिला समकतने समोसा / वारिकेन फलेन फलवचाया निर्णयात् वत्संनिधौ श्रुवस्याफलस्य सन्यासस्य प्रयाजाविवदाला: श्रवणस्यायौकिकत्वात् , प्रमाणं च तत्र प्रय़ाजादिवत् प्रकरणमेव / अथैतदात्मन एव प्रकरणं न श्रवणस्यैवेति चेत् ? न- उपक्रमोपसंहारादिलिरात्मनः प्रतिपाद्यत्वप्रतीवेरात्मनः प्रकरपामित्यभिधीयमाने ध्यकत्वावेदकस्योभयाकाहारूपस्य प्रकरणस्यापि सुव्यवस्थितत्वात् , तथाहि- यथा प्रयाजा उपकार्याकासाः प्रधानयागोऽप्युपकारकाकाल इत्युभयाकाङ्क्षा प्रयाज़ानां प्रकरणम् , तथा सन्यासोऽप्युपकार्याकालः अनाममप्युपकारकासमित्युभयाकलाप्रकरणं सन्यासस्य, नदेव च श्रवणाङ्गत्वसाधकमिति किमत्रार्थबादिकफलकल्पनाकेशेनेवि विक् / बस्मात् युक्तमुकं साधनचतुष्टयसम्पन्नः श्रवामाद्यधिकारीति / सोइयमधिकारी श्रोत्रियं ब्रह्मनिष्टं गुरुमनुसतः श्रवणादि सम्पादयति / श्रवणादिकं तु-श्रवणं 1, मननं 2, आत्मसाक्षात्कारलक्षणफलजनकत्वादगीभूतं तथा संन्यासस्याप्यजित्वमेव न्याय्यम् , तस्याङ्गित्वोपपत्तये फलान्तरमेव कल्पयितुमुचितमित्याशयेनाह- अक्षानेति- अत्र " अज्ञानाङ्गत्वस्यैव" इत्यस्य स्थाने “अङ्गित्वस्यैव" इति पाठो युक्तः / निषेधे हेतुमाह- श्रवणस्येति / दृष्टार्थत्वात् मनन-निदिध्यासनद्वारा साक्षात्काररूपदृष्टप्रयोजनकत्वात् / यद्यपि आत्मसाक्षात्कारकाम आत्मश्रवणं कुर्यादित्येवमात्मश्रवणस्य फलतया आत्मसाक्षात्कारो न विहितस्तथापि आत्मश्रवणस्यार्थवादिकास्मसाक्षात्कारफलवत्तया फलवत्त्वं समस्त्येवेत्याह-दृष्टेनैवेति / यदा चार्थवादिकफलवत्तया फलवत्त्वं श्रवणस्य निश्चित तदा फलवत्सन्निधौ श्रूयमाणमफलं तदङ्गं भवतीति न्यायात् फलवच्छ्रवणसन्निधौ श्रयमाणस्य संन्यासस्य श्रवणाङ्गत्वं स्यादेव यथा-स्वर्गकामो दर्श-पूर्णमासाभ्यां यजेतेति विधिना फलवत्तया विहितस्य दर्श-पूर्णमासस्य यागस्य सन्निधौ समिधो यजतीत्यादिविधिना विहिताः प्रयाजाः फलशून्यास्तदनं भवन्तीत्येवं संन्यासस्य श्रमणाङ्गत्वाधयणं युक्त्युपेतमेवेत्याह-तत्सन्धिधाविति-फळवच्छ्रवणसन्निधावित्यर्थः। "दत्वाश्रवणस्पायौक्तिकत्वात्" इत्यस्य स्थाने "दबत्वाश्रयणस्य गौकिकत्वात्" इति पाठो युक्तः। अङ्गाङ्किभावबोधकानां श्रुति-लिङ्ग-वाक्य-प्रकरण-स्थान-समाख्यानां षण्णां प्रमाणानां मध्यात् किमत्र प्रमाणं, 'यदलाच्छ्रवणाङ्गत्वं सन्न्यासस्य स्वीकरणीयमित्याकाडायामाह-प्रमाणं चेति / तत्र संन्यासस्य श्रवणाङ्गत्वे / ननु यत्र प्रकरणे संन्यासादीनां विधानं तत् प्रकरणमात्मन एव न तु श्रवणस्येति संन्यासस्व प्रकरणा: दात्माजत्वमेव स्यान्न श्रवणाङ्गत्वमिति शङ्कते- अथेति / “श्रवणस्यैवेति" इत्यस्य स्थाने " श्रवणस्येति" पाठो गुजः। समाधत्ते-नेति / उपक्रमोपसंहारादीति- " उपक्रमोपसंहारावभ्यासोऽपूर्वता फलम् / अर्थवादोपपत्ती च लिङ्गं तात्पर्यनिर्णये // 1 // " [ ] इति वचनाद् आदिपदादभ्यासादीनां पश्चानां प्रहणम् / लिलै तात्पर्यल्लिो उपक्रमोपसंहारादिभिः " तत् त्वमसि' [निरा. 3.] इत्यादिवाक्यानामात्मन्येवं तात्पर्यमिति निश्चयत उकवाक्यत मात्मनः प्रतिपाद्यत्वप्रतीतेस्तादृशवाक्यकदम्बकात्मकः सन्दर्भ आत्मनः प्रकरणमित्येवमभिधीयमानेऽप्रीत्यर्थः / तथा चैतारशं प्रकरणं श्रवणस्य नास्तीति भावः, तथापि येन प्रकारेणाझाङ्गिभावोऽवबुध्यते तत् प्रकरणं श्रवणस्यास्तीत्याहू- अङ्गत्वावेदकस्येति / उभ्याकाडारूपप्रकरणस्याङ्गत्वावेदकं दृष्टान्तोपष्टम्भेन भावयति-तथाहीति- समिधो यजतीत्यादिविधिविहितानां प्रयाजानां किश्चित्फलकामनयाऽविहितानां प्रधानत्वासम्भवात् किञ्चित्फलवत्कर्मोपकारकत्वमवश्यमेषितव्यमित्युपकार्याकालाः प्रयाज़ाः, दर्श-पूर्णमासाभ्यां स्वर्गकामो यजेतेति विधिविहितौ दर्श-पूर्णमासयागौ फलकामनया विहितत्वात् प्रधानौ भवतोऽपि कथमेतौ कर्तव्यावितीति कर्तव्यताकासाशालित्वादुपकारकाकाङ्क्षावित्येवमुभयाकाहालक्षणप्रकरणेन यथा प्रयाजानां दश-पूर्णमासयागाङ्गत्वम् , तथा च समिदादिभिर्दर्श-पूर्णमासाभ्यां स्वर्गकामो यजेतेत्येवं विधिस्वरूपं निराकार सम्पद्यते, तथा संन्यासेन किं भावयेदित्येवं संन्यासस्यास्त्युपकार्याकाला, श्रवणं कथं भावयेदिति श्रवणस्याप्यस्त्युपकारकाकाङ्केत्येवमुभयाकावारूपप्रकरणात् संन्यासस्य श्रवणाङ्गत्वम्, एवं च प्रधानीभूतश्रवणफलेनैव संन्यासस्य फलवत्त्वोपपत्तेर्न तस्यार्थवादिकफलकल्पनाक्लेशो विधेय इत्यर्थः / उपसंहरति- तस्मादिति / एवम्भूतः श्रवणाधिकारी कथं श्रवणादि सम्पादयतीत्यपेक्षायामाह- सोऽयमधिकारीति- अस्य सम्पादयतीसनेनान्वयः / श्रोत्रियमू अध्ययनाऽध्यापनादिना यथावच्छृत्यर्थज्ञातारम् / ब्रह्मनिष्ठं शुद्धचैतन्यस्वरूपं ब्रह्मव सत्यं तदन्यन्मिथ्येत्येवं ब्रह्मैकश्रद्धम् / गुरूं