Book Title: Kalpasutra Part 02 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
હતાં કે, ઘડીભર આપણે મોહિત થઈ જઈએ, અને ભ્રમમાં પડીએ કે શું આ પ્રત્યક્ષ સ્વર્ગ હશે કે કેમ?, તે ઓળખવા પણ મુંઝાવું પડે!
જેમ જેમ શહેર ભાયુક્ત થતું ગયું તેમ તેમ તેની મંડનકિયા પણ વધવા લાગી. નવીનતા અને ભપકે વધવા લાગ્યો. તોરણદ્વાર પર સ્વર્ગીય અને મનોરમ દેખાવો થવા લાગ્યા. તેરણાની શોભા ખૂબ કાળજી લેવામાં આવી. કારણ આ તોરણોમાં પચરંગી ફૂલે ઉપરાંત પંચરંગી માળાઓ પણ લટકતી રાખીને, તેની અંદર હાંડી–તકતા ગોઠવવામાં આવ્યા હતા. આ હાંડી–તકતા જુદા જુદારંગના હોઈ, અંદર મૂકેલા દીપકે, જુદાજ રંગને આભાસ અને તેજ આપતા હતા. આ તેજ ઉપર પુછે અને માળાઓનું પ્રતિબિંબ પડતાં જાણે ફૂલે એ જાતેજ પચરંગી નાટયારંભ શરુ કર્યો હોય તેમ લાગ્યા વિના રહેતું નહિં.
સુગંધિ ફેલાવવા માટે, કશી પણ કચાશ રાખી ન હતી. સુગંધિ-જળના છંટકાવ ઉપરાંત, સુગંધિ ધૂપે અને ઉંચી બનાવટની અગરબત્તીઓ, ચૂર્ણો તેમજ સુગંધી દ્રવ્યોને તે કઈ હિસાબ રાખ્યો જ ન હતે. આખું શહેર મહેક-મહેક બની રહ્યું હતું, ને ખુશબોની સુવાસ ચેર પથરાઈ રહી હતી. મઘમઘાયમાન થયેલું સમસ્ત પાટનગર, સુગંધને લીધે, મહેકી ઉઠયું હતું.
લેકોને જમવા માટે, રાજ્યના રસોડાં ખુલેલાં મૂકી દીધાં હતાં. જ્યાં સુધી ઉત્સવ ચાલે ત્યાં સુધી, કોઈએ પણ પોતાના ઘેર, રસોઈ કરવાની હતીજ નહિ, જમ્યા પછી, આનંદ પ્રમોદ માણવા, ઠેર ઠેર ચેકમાં મચે ગોઠવી દીધા હતા તે મંચ ઉપર બેસી, લોકો પોતાને યોગ્ય લાગે તે જાતની કલાઓ જોઈ શકતા.
આ કલાઓનું પ્રદર્શન દિવસ-રાત ચાલુ રહેતું હતું. કલાઓના પ્રકારો ઘણા હતા ને તે કલાઓના નિષ્ણાત લેકમાં જુદા જુદા નામથી ઓળખાતા હતા.
વિષ પરિધાન કરી, કોઈ પૂવે થઈ ગયેલ વ્યક્તિને ચિતાર રજુ કરનારને લોકો “નટ” તરીકે ઓળખતા. સ્વયં નાચ કરવા વાળાને “નૃત્યકાર” કહેતા. આ નૃત્યની કલા, સ્ત્રી તેમજ પુરુષ બને ભજવી શકતાં, તેથી પુરુષ કલાધરને “નૃત્યકાર” કહેતા અને સ્ત્રીને “વૃત્તિકા” કહેતા. “રસી પર કૂદવા વાળો ‘જલ્લ’ કહેવાતે. બાહુબળ બતાવવા વાળે “મલ્લ” તરીકે ઓળખાતું. ઠેસા મારવામાં કુશળ હોય તેને મૌષ્ટિક તરીકે ઓળખતા. મોઢાથી વિકૃત ભાવ પ્રગટ કરવા વાળાને, “વિલંબક અથવા “વિદૂષક' કહેતા. છલાંગ મારીને કુદી જનાર “પ્પાવક તરીકે ઓળખાતું. ચારણ ભાટને “કથક' કહેતા. શાસ્ત્રોના શ્લેકે સંભળાવનારને “પાઠક કહેતા. રાસગાન ગાનાર “લાસક તરીકે ઓળખાતું. શભાશુભ શકુનના કહેનારા નૈમિત્તિકેને લોકો “આચક્ષક કહીને સંબોધતા. વાંસ ઉપર ખેલ કરનારને ‘લંખ” કહેતા. સારંગી ગાવાવાળે વર્ગ “તુણાવંત' ના નામથી સંબેધાતે. વીણા વગાડનાર ‘તુમ્બવીણિક કહેવાત. હાથતાળી બજાવવામાં કુશળ કલાધરને લોકો “તાલચર કહીને બોલાવતા.
ભગવાનના જન્મ પ્રસંગના મહોત્સવ વખતે, નાનાપ્રાણુઓને પણ દુઃખ ન થવું જોઈએ એ ઈરાદાથી, બળદ-પાડા-હાથી વિગેરેને છુટા મૂકી સંપૂર્ણ ઘાસ ચારે આપી, આનંદ કરતા બનાવી મૂક્યા હતા. તે દિવસે દરમ્યાન, ખાનગી રીતે પણ કઈ બળદ આદિને ખેતરમાં જીતે નહિ માટે જોતરા” પણ રાજ્યમાં મૂકાવી દીધાં, ને ભાર ખેંચતાં સર્વ પ્રાણીઓને બંધન મુક્ત કર્યો.
શ્રી કલ્પ સૂત્રઃ ૦૨
૨૧
