Book Title: Kalpasutra Part 02 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
પાવાપુરી ઔર વહાં કા રાજા કા વર્ણન / પાવાપુરી મે સોમિલ બ્રાહ્મણ કા યજ્ઞ કા વર્ણન
મૂળના અથ “સેળ જાઢેળ ” ઇત્યાદિ–તે કાળે અને તે સમયે પાવાપુરીમાં કાઇ સેામિત્ર નામના બ્રાહ્મણના યજ્ઞના વાડામાં, યજ્ઞ-ક માં આવેલ અંગોપાંગ સહિત તથા રહસ્ય સહિત ઋગ્વેદ, યજુવેદ, સામવેદ, અને અથ વેદ એ ચારે વેદના, પાંચમા ઈતિહાસના અને છઠ્ઠા નિધટુના સ્મારક (બીજા ંને યાદ કરાવનાર) વારક (અશુદ્ધ પાઠને રોકનારા), અને ધારક (અને જાણનારા), છએ અગાના જાણકાર, ષષ્ટિ તંત્ર (સાંખ્ય શાસ્ત્ર)માં વિશારદ, ગણિતમાં, શિક્ષણમાં, શિક્ષામાં, કલ્પમાં, વ્યાકરણમાં, છંદમાં, નિરૂક્તમાં, જ્યાતિષમાં તથા બ્રાહ્મણાના બીજા ઘણા શાસ્ત્રોમાં તથા પરિવ્રાજકાના આચાર શાસ્ત્રમાં નિપુણ, બધા પ્રકારની બુદ્ધિએથી સપન્ન, યજ્ઞ ક`માં નિપુણ ઇન્દ્રભૂતિ આદિ અગિયાર બ્રાહ્મણ પાતપેાતાનાં શિષ્ય પરિવાર સાથે યજ્ઞ કરતા હતા. તેમના સિવાય બીજા પણ ઘણા એ ઉપાધ્યાયે ત્યાં એકત્ર થયા હતા જેમકે— ગાગ્ય, હારીત, કૌશિક, શૈક્ષ, શાડિલ્ય, પારામ, ભારદ્વાજ વાસ્ય સાવણ્ય, મૈત્રેય આંગિરસ, કાશ્યપ, કાત્યાયન, દાક્ષાયણ, શાવતાયન, શૌનકાષન, જાતાયન, આશ્ચાયત દાૉયન, ચારાયણ કાવ્ય, ઔધ્ધ, ઔપમમ્યવ આય વગેરે (સ૦ ૧૦૨)
ટીકાના અથ-તે કાળે અને તે સમયે તે પાવાપુરીમાં સેામિલ નામના એક બ્રહ્મણના યજ્ઞ સ્થળમાં, યજ્ઞક્રિયાને માટે આવેલ ઇન્દ્રભૂતિ આદિ અગિયાર બ્રાહ્મણ પાતપેાતાના શિષ્ય-પરિવાર સહિત યજ્ઞ કરતા હતા. તે બ્રાહ્મણેા ઋક્ યજી સામ અને અથ એ ચારે વેદોમાં, તેમજ પાંચમા ઇતિહાસમાં અને છઠ્ઠા નિઘંટુ (વૈદિક કાષ) માં કુશળ હતા તેઓ છંદ, કલ્પ, જન્મ્યાતિષ, વ્યાકરણ, નિરુકત, તથા શિક્ષા એ છએ અગા સહિત તથા રહસ્ય, સારાંશ સહિત વેદેને સ્મારક હતા, એટલે કે બીજા લેાકેાને યાદ કરાવનાર હતા. વારક એટલે અશુદ્ધ ઉચ્ચાર કરનારને શકતા હતા. ધારક હતા, એટલે કે તેમના અભિધેય અને ધારણ કરનાર-સમજનાર હતા. છંદ આદિ છએ અગાના જાણકાર હતા. સાંખ્ય શાસ્ત્રમાં નિષ્ણાત હતા. ગણિતમાં, શિક્ષણ (અધ્યાપન)માં શિક્ષામાં, કલ્પમાં વ્યાકરણશાસ્ત્રમાં, છંદ શાસ્ત્રમાં, નિરુક્ત (નિરુક્ત નામના વેદના અંગ રૂપ શાસ્ત્ર)માં, યેતિષ શાસ્ત્રમાં અને તેના સિવાય બ્રહ્માના બીજા ઘણાં એ શાસ્ત્રોમાં અને રિવ્રાજકા સંબંધી આચાર શાસ્ત્રમાં નિપુણ હતા. બધા પ્રકારની બુદ્ધિમાં નિપુણ હતા. તાત્કાલિક વાતને જાણવાની બુદ્ધિ, ભવિષ્યની વાતને સમજવાની મતિ, અને નવી નવી વાતને શોધી કાઢનારી સૂઝ રૂપ પ્રજ્ઞા એ ત્રણ પ્રકારની બુદ્ધિમાં તેમણે નિપુણતા મેળવી હતી. તે યજ્ઞના અનુષ્ઠાનમાં કુશળ હતા. ઈન્દ્રભૂતિ આઢિ અગિયાર બ્રાહ્મણા સિવાય બીજા ઘણા ઉપાધ્યાયે પણ યજ્ઞમાં એકઠા થયા હતા. તેમાંથી કેટલાકનાં નામ નીચે પ્રમાણે છે—ગા, હારીત, કૌશિક, પલ, શડિય, પારાશય, ભારદ્વાજ વાસ્ત્ય, સાત્રણ્ય, મૈત્રેય, આંગિરસ, કાશ્યપ, કાત્યાયન, દાક્ષાયણુ શારદ્વાતાયન શૈાનકાયન, નાડાયન, જાતાયન, આય્યાયન, દાર્ભાયન, ચારાયણુ, કાષ્પ, બૌધ્ય, આપમન્યવ, આત્રેય વગેરે (સ૦૧૦૨)
શ્રી કલ્પ સૂત્ર : ૦૨
૧૦૦
