Book Title: Kalpasutra Part 02 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
શક્તિ એટલી બધી હોય છે કે તેને માનવી દૈવી શક્તિ તરીકે ઓળખે છે એટલા માટે જ આ પાંચ મહાભૂતની પછવાડે દેવતા’ શબ્દ મૂકો છે, આ પદાર્થો પિતાની શક્તિ દ્વારા ગમે તેવું રૂપાંતર કરી શકે છે અને એક આગુમાત્રમાં તીવ્ર શક્તિ રહેલી છે, તે સ્કની તે વાત જ કયાં રહી ? આથી આ પાંચ ભૂત સ્વસિદ્ધ થાય છે. આવું અપૂર્વ સામર્થ્ય જડ દ્રમાં હોય છે તેવું કથન મહાવીર સ્વામીના સ્વયંમૂખેથી સાંભળતાં તેમના શબ્દોમાં વ્યક્ત’ને શ્રદ્ધા ઉત્પન્ન થઈ ને તે પણ પાંચસે શિષ્યાની સાથે દીક્ષિત થયા. (સૂ૦૧૦૯)
સુધર્મા નામક બ્રાહમણ કા સમાનભવ વિષયક સંશય કા નિવારણ ઔર ઉનકી દીક્ષા ગ્રહણ કા વર્ણન
મૂળને અર્થ–“ વિ ઈત્યાદિ ઈન્દ્રભૂતિ, અગ્નિભૂતિ, વાયુભૂતિ અને વ્યક્તએ “ચારે પંડિત દીક્ષિત થઈ ગયા” એ સાંભળીને ઉપાધ્યાય સુધર્મા નામના પંડિત પણ પોતાના સંશયોના નિવારણ માટે પાંચસે શિષ્યોની સાથે પ્રભુની પાસે પહોંચ્યા. પ્રભુએ તેને કહ્યું–હે સુધર્મા ! તમારા મનમાં એ સંશય છે કે-જે જીવ આ ભવમાં જેવો હોય છે. પરભવમાં પણ તે એજ થઈને જન્મે છે, જેમ શાલિ વાવવાથી શાલિ જ ઉગે છે, પણ જવ આદિ ઉગતા નથી. વેદ-વચન પણ એવું છે કે“ વૈ કુપવમસ્તુતે નવા પશુવ.” એટલે કે પુરુષને પુરુષત્વ પ્રાપ્ત થાય છે અને પશુ, પશુત્વને જ પામે છે. તમારો આ વિચાર મિથ્યા છે. મૃદતા આદિ ગુણોથી યુક્ત એવો જે જીવ મનુષ્ય આયુના બા બાપે છે, તે મનુષ્યરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે જે તીવ્રતર માયા-મિથ્યાત્વ આદિ ગુણોથી યુકત હોય છે, તે મનુષ્યરૂપે ઉત્પન્ન થત નથી પણ તિર્યંચરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. એમ જે કહેવાય છે કે કારણને અનુરૂપ કાર્ય થાય છે, તે બરાબર છે. પણ તેથી એ સિદ્ધ થતું નથી કે જે વર્તમાન ભવ છે, એ જ આગામી ભવ હશે, કારણ કે વર્તમાન ભવ અને આગામી ભવમાં પરસ્પર કાર્ય-કારણભાવ નથી. એટલે કે આગામી ભવનું કારણું વર્તમાન ભવ છે, એમ માનવું તે ભ્રમભર્યું છે. વર્તમાન ભવમાં, જે જીવના પરિણામ-અધ્યવસાય જેવા હોય છે, એ જ અધ્યવસાયરૂપ કારણને અનુસાર આગામી ભવને આયુબંધ બંધાય છે. અને આયુબંધના કારણુ પ્રમાણે જ આગામી ભવ થાય છે. “જે કારણને અનુસાર જ કાર્ય થતું હોય તે છાણ- વગેરેમાંથી વીંછી વગેરેની ઉત્પત્તિ સંભવી ન શકત” આ કથન પણ અસંગત છે. કારણકે છાણ આદિ, વીછી આદિના જીવની ઉત્પત્તિનું કારણ નથી, પણ ફક્ત વીછી આદિના શરીરની ઉત્પત્તિના કારણરૂપ હોય છે. અને છાણ આદિરૂપ કારણતથા વીંછી આદિ શરીરરૂપ કાર્યમાં અનુરૂપતા છે જ. છાણ આદિમાં રૂપ, રસ, આદિ પુદ્ગલતાના જે ગુણ હોય છે, તે જ ગુણ વીંછી આદિનાં શરીરમાં પણ હોય છે. આ પ્રમાણે કાર્ય-કારણની અનુરૂપતા સ્વીકારી લેવાથી પણ એ સિદ્ધ થતું નથી કે જે પૂર્વ ભવ હોય છે તે આગામી ભવ પણ હોય છે. તેમાં પણ કહ્યું છે-“શ્રી વૈgs ગાયતે સTષો ઢા” એટલે કે જે મનુષ્ય મળ સાથે જલાવાય છે, તે અવશ્ય શિયાળ રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે ઈત્યાદિ. તેથી સિદ્ધ થાય છે કે બીજા ભવમાં જીવ જુદા રૂપે પણ ઉત્પન્ન થાય છે. આ કથન સાંભળીને સુધર્મા ઉપાધ્યાયને સંશય નાશ પામ્યો. તેમણે પાંચસે શિષ્યો સાથે દીક્ષા લીધી સૂ૦૧૧ના
ટકાને અથડ–ઇન્દ્રભૂતિ આદિ ચારે પંડિતોએ પ્રભુની પાસે દીક્ષા લીધી એ સાંભળીને ઉપાધ્યાય સુધર્મા નામના વિદ્વાન પણ પોતાના સંશયને દૂર કરવા માટે પાંચસો શિષ્યોની સાથે ભગવાનની પાસે ગયા. ભગવાને પિતાની પાસે આવેલ સુધર્મા પંડિતને કહ્યું- હે સુધર્મા ! તમારા મનમાં એવો સંશય છે કે જે જીવ આ ભવમાં જે નિ
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૨
૧૧૮
