Kalpasutra Part 02 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 158

વિતાવતે. તે શ્રાવિકા વર્ગની સંખ્યા પણ ત્રણલાખ અઢાર હજારની હતી, તેમાં મુખ્યપણે સુલસા દેવી અને રેવતી દેવી હતાં. રેવતીએ ભગવાનને ઔષધનું દાન આપ્યું હતું.
જિન નહિ પણ જિન સરિખા એટલે સર્વજ્ઞ નહિ પણ સર્વજ્ઞ સમાન જેનું જ્ઞાન હતું, “સર્વાક્ષરસન્નિપાતી” એટલે સંપૂર્ણ શ્રતજ્ઞાનના જ્ઞાતા, અને યથાર્થ –એટલે સર્વજ્ઞ સમાન ઉત્તર આપવાવાળી ચૌદ પૂર્વનું જ્ઞાન ધારણ કરવાવાળા ચૌદ પૂર્વધારીઓની ત્રણસોની સંખ્યા હતી. આ શ્રુતજ્ઞાનીઓને ઉપદેશ સર્વજ્ઞ જેવો જ છે. આવા તજ્ઞાનીઓ શ્રત કેવલીઓ' તરીકે ઓળખાય છે. કારણ કે જેમ કેવલીઓને કેવલજ્ઞાન પ્રત્યક્ષ હોય છે તેમ આ શ્રુતકેવલીઓને કેવલજ્ઞાન પક્ષ હોય છે. કેવલીઓના જેટલું જ તેઓ અનુમાન પ્રમાણથી જ જાણી શકે છે અને કહી શકે છે. આવા કેવલી” સામાન્ય શ્રુતકેવલીઓ કહેવાય. શ્રત કેવલીઓ ને કેવલીઓ વચ્ચે પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ જેટલો જ ફરક હોય છે.
પ્રભાવ પાડી શકે તેવા ઉત્કૃષ્ટ શક્તિધારક અને અવધિજ્ઞાનના ધારક એવા મુનિઓની સંખ્યા તેરસો જેટલી હતી. ઉત્પન્ન થયેલ જ્ઞાન અને દર્શનના ધારક એવા સાતસે કેવલજ્ઞાનીએ પ્રભુ પાસે હતા. દેવ નહિ પણ દેવ જેટલી દિવ્યશક્તિના ધારક એવા વૈક્રિયલબ્ધિને ધારણ કરવાવાળા સાતસો વિક્રિયિકાને સંઘ પ્રભુ પાસે હતો. જંબદ્વીપ, ઘાતકી ખંડ અને અર્ધ પુષ્કરાઈ દ્વીપ, એવા અઢી દ્વીપો તથા લવણ સમુદ્ર અને કાલોદધિ સમુદ્ર એવા બે સમુદ્રોમાં રહેલા તમામ પર્યાપ્તિ પ્રાપ્ત કરેલ સંજ્ઞીજીવોના મગત ભાવ અને વારંવાર ફરતી મનની અવસ્થાને જાણવાવાળા વિપુલમતિ મન:પર્યાય જ્ઞાનના ધરવાવાળા વિપુલમતિઓની સંખ્યા પાંચ જેટલી હતી. દેવ-મનુષ્ય અને અસુરે સહિતની સભામાં શાસ્ત્રાર્થ કરવામાં કદાપિ પણ પરાજીત ન થાય તેવા વાદીઓની સંખ્યા ચારસની હતી.
ઉપર જણાવેલા મન:પર્યવજ્ઞાનના ધારકોમાં બે વિભાગો હોય છે. (૧) ત્રાજુમતિ મન:પર્યવજ્ઞાનવાળા. (૨) વિપુલમતિ મન:પર્યવજ્ઞાનને ધારણ કરવાવાળા. તેમાં વિપુલમતિ જ્ઞાન ઋજુમતિજ્ઞાન કરતાં સૂક્ષ્મભાવને તથા મનમાં થતા પરિવર્તનને જાણી શકે છે. જુમતિવાળાની સંખ્યા દર્શાવવામાં આવી નથી. ઋજુમતિજ્ઞાન ધરાવવા
આત્માઓ દ્રવ્ય અને ભાવ મનની સપાટીએ તરતા ભા–વિચારેને જાણી શકે છે. ત્યારે વિપુલમતિવાળા મનના અંતર્ગતમાં જે વિચાર ઉપસ્થિત થતાં હોય તેને વિશિષ્ટ પણે જાણી શકે છે. અહિં વાદીઓની વાત કરી તે વાદીઓ એકાંતિક વાદ કરીને પોતાના સંપ્રદાયને સ્થિર કરવામાં પ્રખર અને
હિ* કહેવું નથી; પણ અનેકાંત દષ્ટિથી વાતને સિદ્ધ કરવાવાળા આ વાદીઓ હતા. સિદ્ધયH એટલે સિદ્ધ બદ્ધ મુક્ત પરિનિવૃત અને સર્વ દુઃખના અંત કરનાર એવા સાતસો સિદ્ધોની સંખ્યા હતી. આ પુરુષ સિદ્ધો ઉપરાંત સ્ત્રી–સિદ્ધો પણ હતા, જેમને “આયિકાઓના નામથી ઓળખવામાં આવે છે. આ સિદ્ધ આયિકાઓની સંખ્યાને આંકડો ચૌદસ સુધી પહોચતે હતો. બધા સ્ત્રી-પુરુષ સિદ્ધો મળી એકવીસ હતા. આ ભવમાં ભગવાનની સમીપે સાધુપણામાં વિચરી રહ્યા હતા, તેમાં કેટલાક જી આવતા ભવમાં દેવલોકમાં ત્રેવીશ સાગરપમનું આયુષ્ય લઈ દેવપણે ઉત્પન્ન થશે ને ત્યારપછીને ભવ મનુષ્યને કરી મોક્ષની પ્રાપ્તિ કરશે, એવા અનુત્તર વિમાનમાં ઉત્પન્ન થવાવાળાઓની સંખ્યા આઠ જેટલી હતી.
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૨
૧૪૧