Book Title: Kalpasutra Part 02 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
ભગવાન કે નિર્વાણ કા વર્ણન
વિશેષાર્થ– ભગવાન મહાવીરે પિતાને અંતકાલ નજીકમાં પ્રવર્તતે જે-એટલે દેહ છૂટવાનો વખત આવી પહોંચ્યું છે એમ જાણ્યું તેઓને જણાતું હતું કે ઇન્દ્રભૂતિ નામને મારા પટ્ટશિષ્યને મારા પર ઘણે અનુરાગ છે.
તમ મારા દેહાવસાન વખતે પોતાની જ્ઞાનભૂમિકાથી કદાચ મ્યુત થાય! તે તેને નિરાવરણ એવું કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત થવામાં વિદ્ધ ઉપસ્થિત થાય, એટલા માટે ગૌતમસ્વામીને પાસેના ગામમાં રહેનાર દેવશર્મા નામના બ્રાહ્મણના પ્રતિબંધ માટે દિવસે જ મોકલી દીધા.
શ્રમણ ભગવાનનું સમગ્ર જીવનનું સિંહાવકન કરતાં આપણને જાણવા મળે છે કે તેઓને ત્રીશ વરસને સમય ગૃહસ્થ જીવનમાં પસાર થયું. આ જીવનમાં બાલ્યાવસ્થા બાદ કરતાં તેમનો બાકીના ગૃહસ્થ જીવનમાં તેમણે પિતાનો ગૃહસ્થ કાળ સંયમીપણે અને વિરક્ત દશામાં ગાળે. બાર વર્ષથી અધિક વખત કઠીન સાધુ અવસ્થામાં પસાર કર્યો. આ કાળમાં તેમણે ભગીરથ પ્રયાએ આદર્યા અને આત્મસાધનાની પ્રાપ્તિ કરી. બાકીના ત્રીશ વર્ષો કેવલીપણે વ્યતીત કરી તેર વર્ષનું સમય આયુષ્ય તેમણે પૂરું કર્યું. આ પ્રકારે ભગવાને બેંતાલીસ વર્ષોનું ચારિત્ર પાનું: કેવળજ્ઞાન થાય છે, છતાં દેહની સ્થિતિ ઉભી રહે છે. આ દેહને આધારે વેદનીય, આયુષ્ય, નામ અને ગોત્ર કમે રહેતાં હોય છે. દેહ છૂટતાં આ કર્મોને પણ સદંતર નાશ થઈ જાય છે અને જીવ નિરાકાર અવસ્થા પ્રકટ કરી સિદ્ધ થાય છે.
ભગવાનના અંતિમકાળ વખતે અસર્પિણી કાળ ચાલતો હતો. આમાં પણ દુષમ સુષમાં નામના ચેથા આરાને લગભગ પૂરો સમય વ્યતીત થયો હતો એટલે ચોથા આરાના ફક્ત ત્રણ વર્ષ અને સાડાઆઠ મહિના જ બાકી રહ્યા હતા. આ સમયે ભગવાન પાવાપુરીમાં હતા. ત્યાંના રાજા હસ્તિપાલ હતા. તેની ગણશાળામાં પણ ભગવાને બેતાલીસમ ચાતુર્માસ કર્યું હતું. આ ચતુર્માસનો ૨ મહિનો ચાલી રહ્યો હતો. તેમ જ ચતુર્માસનું સાતમુ પખવાડિયું વ્યતીત થઈ રહ્યું હતું. આ માસ કાદંતક મહિનાનો હતો, જેને આપણે આસો માસ તરીકે ગણીએ છીએ.
કાર્તિક વદ (ગુજરાતીમાં આ વદ) અમાસને દિવસે અર્ધ રાત્રિના પાછલા પહોરે ભગવાન મોક્ષ પધાર્યા, ભગવાનને દેહ છૂટતી વખતે ભગવાન એકલા જ મોક્ષગામી હતા. તે સમયે જગતનો કોઈ પણ જીવ સિદ્ધ થયે જ ન હતે. અંતિમ સમયે ભગવાને એવીહારના ત્યાગરૂપ છડૂ આદરેલ હતું. તપશ્ચરણ સાથે પદ્માસન વાળી સ્થિર કાચા મન, વચનના ચોગે વિવાજ્યા હતા. શુકલ ધ્યાનના ચોથા પાયે આરૂઢ થઈ પાંચ લઘુઅક્ષર એટલે “-૬-૩
–ર્ આ પાંચ અક્ષરોના ઉચ્ચારણમાં જેટલે વખત પસાર થાય તેટલો વખત તે પાયે રહી શેષ રહેલા વેદનીય, આયુ, નામ, ગોત્ર આ ચારે કર્મોનો ક્ષય કરી મોક્ષ પધાયા.
જે વખતે ભગવાન તપસ્યા સાથે પદ્માસન વાળી બેઠા હતા તે સમયે ભગવાનની વાણીને છેવટને પ્રવાહ નીક જ હતો. જેમ ભાદરવા માસને છેલ્લે વરસાદ પૂણુશકિતથી ધોધમાર પડે છે તેમ ભગવાનની આ વાણું છેલ્લી હતી. તેથી જેટલા શબ્દો વાણી દ્વારા આવવા બાકી હતા તે સર્વ શબ્દાદિક પુદગલે અખંડપણે વહેતા થયા ને વાણી રૂપે ગોઠવાઈ સ્વયં મુખેથી ધ્વનિ મારફત નીકળવા મંડયા.
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૨
૧૩૫
