Kalpasutra Part 02 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 128

અગ્નિભૂતિ બ્રાહ્મણ કા કર્મ કે વિષય કા સંશય નિવારણ ઔર ઉનકી દીક્ષા ગ્રહણ કા વર્ણન
મૂળને અર્થ–સT ” ઈત્યાદિ. સમસ્ત વિદ્યામાં પારંગત એવા અગ્નિભૂતિ બ્રાહ્મણે, ઇન્દ્રભૂતિના જેજ વિચાર કર્યો. કે, ખરે ખર ! આ પુરુષ ઈન્દ્રજાલીયા જ દેખાય છે ! તેણે તે, મારા ભાઈ ઈન્દ્રભૂતિ જેવાને પણ, પિતાના ફાંસલામાં જોડી દીધો. હવે હું ત્યાં જાઉં ! અને પોતાને સર્વજ્ઞ માનતા એવા ઠગને પરાજીત કરી, મારા જ્યેષ્ઠ ભાઈને
ત કરી, સાથે લેતા આવું ! આ પ્રકારે નિર્ણય કરી પોતાના પાંચસે શિષ્યાના પરિવાર સાથે ગવ સહિત પ્રભુ સમીપે પહોચ્યો. ભગવાને તેનું નામ અને સંશયને ઉલેખ-કરી, તેને સંબો , ને કહેવા લાગ્યા કે,-હે અગ્નિભૂતિ ! તારા મન માં કર્મસંબંધી સંશય છે કે નહિ? કમ હશે કે કેમ તેવી શંકા તું સેવી રહ્યો છે કે નહિ?
g gવેઃ °C સર્વે મૂતં ચ માથ' અર્થાત-આ જગતમાં જે પુરુષ છે તે જ પુરુષ છે, જે થઈ ગયા છે, અને ભાવીકાલે થવાના છે તે બધા પુરુષ જ છે ! આ વેદ વચનથી, તને એવું જ્ઞાન પ્રાદુર્ભત થયું છે કે, આ જગત આત્મામય છે. કર્મ જેવું કાંઈ છે જ નહિ.” જે કર્મનું વિદ્યમાનપણું હોત તે, પ્રત્યક્ષ આદિ પ્રમાણ દ્વારા જણાયા વિના રહેત નહિ પણ તેની ઉપલબ્ધિ થતી નથી, માટે કમ જેવું કાંઈ છે જ નહિ. જે કદાચ “કમ” માનવામાં આવે તે, અમૂર્ત જીવની સાથે મૂતને તે સંબંધ કેવી રીતે હેઈ શકે ? ” “મૂર્ત કર્મ દ્વારા, અમૂર્ત આત્માને ઉપઘાત કે અનુગ્રહ કેવી રીતે જણાય? જેમ આકાશ અમૂર્ત છે, તેને મૂર્ત એવા ખગ આદિથી કાપી શકાય નહિ જેમ ચંદન મૂર્ત છે તે તે, અમૂર્ત એવા આકાશને લેપતુ નથી; તેમ આત્મા અમૂત છે, અને કમ મૂર્ત છે, તે મૂર્ત પદાર્થ, અમૂર્ત સાથે કેવી રીતે એક રૂપ થઈ શકે ? શું આવા પ્રકારના તારા મંતવ્યો વતે છે તે બરાબર છે ને? વેદના સૂત્રને તું ઉપર પ્રમાણે અર્થ કરે છે તે પણ બરાબર છે ને ?”
અગ્નિભૂતિએ “હકાર માં પ્રત્યુત્તર આપે અને જે જે ઉપર પ્રમાણે તેના અભિપ્રાય હતા તેની કબુલાત કરી. ભગવાને વળતો જવાબ આપી કહ્યું કે, “ આવા તારા અભિપ્રાયો ખોટા છે. અતિશય જ્ઞાની પુરુષો, પ્રત્યક્ષ પ્રમાણુ વડે કમેન દેખે છે; અને અલ્પજ્ઞાની જીની વિચિત્રતા જોઈ અનુમાનપણે કમને જાણે છે. કર્મની વિચિત્રતાને લીધે પ્રાણીઓમાં સુખદુઃખના ભાવ ઉત્પન્ન થાય છે, કેઈ જીવ જો રાજા થાય તે, કઈ હાથી કે ઘડો થઈ તે રાજાનું વાહન બને છે. કર્મની વિચિત્રતા ને લીધે કોઈ પગે ચાલે છે, તે કઈ માથે છત્ર ધારણ કરાવે છે કમને લીધે, કોઈ ભુખ્યા દુબલ માનવ રેટ માટે દિન રાત ભટકે છે છતાં તેને પેટ પૂરતું મળતું નથી!”
એકી સાથે અને એક જ સમયે વ્યાપાર કરવાવાળા વેપારીઓમાં એક પાર પામે છે, ત્યારે બીજે ડૂબી જાય છે. આ તમામનું મૂળભૂત કારણ કર્મોદય છે. કોઈ પણ કાર્યની પછવાડે કારણ તે હોવું જોઈએ; કારણ વિના કાર્ય બનતું નથી. જેમ મૂર્ત ઘડાને સંબંધ અમૂર્ત આકાશ સાથે થાય છે તેમ કમને સંબંધ આત્મા સાથે જણાય છે. જેમ મત સ્વરૂપી મધ અને મૂર્ત સ્વરૂપી ઔષધિઓ વડે જીવને ઉપઘાત અને અનુગ્રહ થાય છે, તેમજ જણાય છે, તેમ અમૃત જેવાને પણ મૂર્ત કર્મોદ્વારા ઉપઘાત અનુગ્રહ થાય છે. વેદવાક અને વેદવાણીમાં કયાંય પણ કમને નિષેધ કરવામાં આવ્યો નથી, માટે કર્મ છે તે સિદ્ધ વસ્તુ છે. આ પ્રમાણે પ્રભુના કથનથી સંશય દૂર થતાં તે હર્ષિત થયો. સંતુષ્ટ થઈ તેણે પણ પિતાના પાંચ શિષ્યોના સમુદાય સાથે દીક્ષા ગ્રહણ કરી. (સૂ૦૧૦૭)
શ્રી કલ્પ સૂત્ર : ૦૨
૧૧૧