Book Title: Kalpasutra Part 02 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
અલ્પજ્ઞાની કલાચાર્યની પાસે ભણવા જાય, એ વાત અત્યન્ત અયોગ્ય હતી. કલાચાર્યની પાસે વિદ્યા પ્રાપ્ત કરવા જવાની ભગવાનની પ્રવૃત્તિથી દેવલોકની, સુધર્મા સભામાં, શક્ર દેવેન્દ્ર દેવરાજનું આસન ડોલવા લાગ્યું. આસન જતા અવધિજ્ઞાનના ઉપયોગથી શકેન્દ્ર આસન ધ્રુજવાનું કારણ જાણ્યું. ત્યારે તરત જ શકેન્દ્ર દેવકમાંથી ઉપડયો અને બ્રાહ્મણનું રૂપ લઈને ભગવાનની પાસે આવ્યા. પ્રભુને ઉચ્ચ આસન પર વિરાજમાન કરીને, જે પ્રશ્નો કલાચાર્યનાં હૃદયમાં સંશયરૂપથી રહેતાં હતાં એ જ પ્રશ્નો તેણે ભગવાનને પૂછયાં.
તે પ્રશ્નોમાં સૌથી પહેલાં ઈન્દ્ર વ્યાકરણ વિષે પ્રશ્ન પૂછ્યો. ભગવાન વર્ધમાન સ્વામીએ તે પ્રશ્નની યોગ્ય રીતે વ્યાખ્યા કરીને, ડાં જ અક્ષરમાં આખું વ્યાકરણશાસ્ત્ર કહી દીધું. ત્યારથી “જનેન્દ્ર વ્યાકરણ”ની પ્રસિદ્ધિ થઈ.
વ્યાકરણ સંબંધી પ્રશ્ન પૂછડ્યા પછી ઇન્દ્ર નૈગમાદિ નાનું તથા પ્રત્યક્ષ, પક્ષ પ્રમાણેનું સ્વરૂપ પૂછ્યું. ભગવાને ટૂંકાણમાં તેને જવાબ આપીને સંપૂર્ણ ન્યાયશાસ્ત્રને સાર પ્રકાશિત કરી દીધું. ત્યાર બાદ ઇન્દ્ર ધર્મના વિષયમાં પ્રશ્ન કર્યો ભગવાન શ્રી વર્ધમાને ધર્મનું સ્વરૂપ બતાવતાં ઉપશમ-મનેનિગ્રહ કહ્યો. ઉપશમની સાથે વિવેક (કર્તવ્ય-અકર્તવ્ય પદાર્થોનું વિવેચન) કહ્યો. વિવેકની સાથે વિરમણ (સાવધ વ્યાપારને ત્યાગ) કહ્યું. વિરમણની સાથે પ્રાણાતિપાત આદિ પાપિ ન કરવા વિષે કહ્યું. પાપ ન કરવાનું કહીને નિજ, બંધ અને મોક્ષનું સ્વરૂપ કહ્યું (સૂ૦૭૧)
ભગવાન્ કો સર્વશાસ્ત્રાભિન્ન જાનકર કલાચાર્યાદિકોં કા પરમ આનન્દિત હોના
મૂલને અર્થ “ત્તિ ન” ઈત્યાદિ. કલાચાર્યની રજા લઈ, બ્રાહ્મણના રૂપમાં શકેન્દ્ર પૂછેલા પ્રશ્નોના જવાબ, સવની શંકાને વિદારી નાખે તેવા આવવાથી, સર્વ સમુદાય ચકિત થઈ ગયે. કલાચાર્યું પણ વિશેષ પ્રસન્ન થયાં.
કલાચાર્યને આશ્ચર્ય પ્રગટ થયો કે આવા નાના બાળકને આખું જ્ઞાન કેણે આપ્યું. ચિરકાળથી ઘર કરી રહેલ મારા મનની શંકાઓનું નિવારણ આ બાળકના પ્રત્યુત્તરથી સહેજે આવી ગયું.
ગંભીરતાનુણ અને જ્ઞાનસંપત્તિ હોવા છતાં, વધારે જ્ઞાન મેળવવાની ઈચ્છાએ આ બાળક અહિં આવ્યું. તે વિચારથી પણ કલાચાર્ય ઘણા પ્રસન્ન થયાં.
કલાચાર્ય, આ બાળકની સરલતા અને નિરભિમાનપણે જોઈ, વિચારવા લાગ્યાં કે, અધુરાં ઘડાઓ જ છલકાય છે, પૂરા નહિ !. નબલા મનના માણસેજ કિકિયારી પાડે છે, શૂરા નહિ !. કાંસુજ અવાજ અને ખણખણાટ કરી મૂકે છે, સેનું નહિ ! ટૂંકમાં, મહાપુરુષ, કદાપિ પણ, પિતાની શકિત અને ગુણોનો આવિર્ભાવ કરતાં જ નથી.
પ્રશ્નવિધિ અને કળગાયના મનનું મંથન પૂરું થયા પછી, બ્રાહ્મણરૂપે આવેલાં શક્રેન્દ્ર, પિતાનું અસલ સ્વરૂપે પ્રગટ કર્યું, ને ત્યાં આવેલાં સર્વજનને પ્રભુના અતુલ, બલ, વીય, બુદ્ધિ અને પ્રભાવને પરિચય કરાવ્યો, ને કહ્યું કે “સકલ ગુણેને ભંડાર, સુકુમાર આ બાળક કઈ સામાન્ય બાળક નથી, પણ સમસ્ત શાસ્ત્રોમાં પારંગત અને સર્વ પ્રાણીઓનું ચક્ષણ કરવામાં સદા તત્પર એવા ચ૨મ તીર્થંકરની પદવી ધારક છે.”
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૨
૩૦
