Kalpasutra Part 02 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 95

કમ ક્ષય કરવા માટે પિતાનું વિય–પરાક્રમ ફેરવતા, અને કોઈ પણ સમયે પ્રમાદનું સેવન કરતા નહિ. આત્મશોધનમાં આખો સમય ગાળતા. તેના જ્ઞાનપૂર્વક સમ્યફ યોગના વ્યાપારને આશ્રય લેતા. અને આ પ્રમાણે જાવજીવ સુધી નિવૃત્ત રહી અમાયી થઈને વતતા; તેમ જ પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિના યોગને ધારણ કરી સમય વિતાવતા. તેવી જ રીતે અન્ય મુનિઓ અમારૂં અનુકરણ કરશે એમ ધારી તેઓ સર્વ બાબતમાં આદર્શરૂપ પિતાનું ચારિત્ર ઘડતા. આ નમુનારૂપ ચારિત્ર ભાવી પેઢીને એક આદર્શ પુરો પાડશે એમ તેમનું સચોટ મંતવ્ય હતું. (સૂ૦૯૩)
ટીકાને અર્થ–ભગવાન વીરપ્રભુએ, તાવ આદિ રોગથી રહિત હોવા છતાં ફક્ત ક ખપાવવાના હેતુથી ઉદર (ભૂખ લાગી હોય તેના કરતાં ઓછું ખાવું) તપનું સેવન કર્યું. કયારેક કૂતરા આદિ કરડવા છતાં તથા શ્વાસ અને ઉધરસ આદિ રેગથી રહિત હોવા છતાં પણ ભવિષ્યમાં કદાચ એ રોગ ન થાય તે માટે તેના નિવારણના ઉદ્દેશથી પણ ભગવાને ચિકિત્સાનું કદી પણ અનુમોદન આપ્યું નહીં. ભગવાન વીરપ્રભુ મળાશય આદિની શુદ્ધિ, વમન (ઉલટી), શરીરનું માલિશ, સ્નાન, શારીરિક થાક દૂર કરવાને માટે મર્દન અને દાતણ કરવા વિગેરે ક્રિયાઓને કર્મબંધનું કારણ સમજીને કદી તેનું સેવન કરતા નહીં. મૈથુનનો સર્વથા ત્યાગ કરી મૌન ધારણ કરી અને અહિંસાપરાયણ થઈને વિચરતા હતા. ઠંડી ઋતુમાં ભગવાન વૃક્ષ આદિની છાયામાં બેસીને ધર્મધ્યાનમાં લીન રહેતા હતા અને ગ્રીષ્મ ઋતુમાં પ્રચંડ સૂર્યની આતાપના લેતા હતા. માતાપના લેતી વખતે ઉકç આસને બેસતા હતા. ભગવાને એદન ( ભાત), મંથુ (બાર) આદિને ચૂર અને અડદ એ ત્રણ લુખા અને વાસી અન્નોનું જ સેવન કરીને આઠ માસ પસાર કર્યો. ભગવાને અર્ધમાસ (એક પખવાડિયું), એક માસ, બે માસ ઉપર કેટલાક દિવસે અને છ માસ સુધી અશન પાન ખાદીમ અને સ્વાદિમ અને ત્યાગ કર્યો અને અપ્રતિજ્ઞ (નિશ્ચિત રીતે નહિ) થઈને નિરંતર વિહાર કરતા રહ્યા. પારણામાં વાસી અન્નનું સેવન કર્યું. કઈ કઈ વાર ભગવાન ચિત્તની સ્વસ્થતાનો વિચાર કરીને અપ્રતિજ્ઞ ભાવથી છઠ કરીને, તે કયારેક અકૂમ કરીને, તે કયારેક ચૌલા (ચાર ઉપવાસ) કરીને અને કયારેક પંચેલા પાંચ ઉપવાસ) કરીને આહાર લેતા હતા.
પાપના દષ્ટ ફળને જાણીને મહાવીર સ્વામીએ પ્રાણાતિપાત આદિ પાપકર્મોનું ને તે પોતે સેવન કર્યું કે ન બીજા પાસે સેવન કરાવ્યું. તેમ જ પાપનું સેવન કરનારને કદી અનુદન પણ ન આપ્યું.
ગામ અથવા નગરમાં પ્રવેશ કરીને મહાવીર ભગવાને બીજા લોકો માટે બનાવેલ આહારની ગવેષણ કરી આધાકર્મ (કેવળ સાધુના નિમિત્તે બનાવવું તે) આદિ દેશે વિનાના તથા કપે (સ્વીકારી શકાય) તેવા આહારની ગષણા કરીને ભગવાને તેનું સમ્યક મન, વચન, કાયાના વ્યાપાર સાથે એટલે કે સમભાવથી સેવન કર્યું. ભિક્ષાર્થ ભગવાન જ્યારે વિચારતા ત્યારે જે કઈ રસના અભિલાષી એટલે કે જીભના વિષય-રસના લાલચુ, કાગડા વિગેરે પ્રાણીઓને આહારની શોધમાં ઉભેલા જોતા તે તેઓ પોતે તે જગ્યાએથી પાછા ફરી જતા હતા. તદુપરાંત પોતે ત્યાં પહોંચ્યા પહેલાં ત્યાં ઉભેલા શાકય આદિ શ્રમણને, બ્રાહ્મણને અથવા ભીખ માગીને જીવનનિર્વાહ કરનાર ભિખારીઓને અથવા કઈ ખાસ ગામનો આશ્રય લેનાર ભિક્ષુકને, સાધુને કે ચાંડાલને જોઈને તે શ્રમણ આદિને ભોજનપ્રાપ્તિમાં વિનરૂપ ન થાય તેવા ઉદ્દેશથી વિચાર કરીને તેઓ તે સ્થાનેથી પાછા ફરી જતા હતા. તથા લેકમાં પૂર્વોક્ત શ્રમણ, બ્રાહ્મણ આદિના અવિશ્વાસનો ત્યાગ કરતા પ્રાણાતિપાત આદિ પાપથી બચતા સદૈવ ઈષ્ય આદિ સમિતિઓથી યુક્ત થઈને ધીરે ધીરે કરીને બીજી જગ્યાએ આહારની ગવેષણા કરતા હતા. બીજી જગ્યાએ પણ ચાહે શાક-ભાજી સહિતના આહાર મળે કે ચાહે શાક-ભાજી વિના આહાર મળે, ભીને આહાર મળે કે શેકેલા ચણા આદિને લખે-સૂકો
'S ''' , '; " S* આહાર મળે, વાસી મળે કે પુરાણુ અડદ મળે, ચણા આદિનાં તિરાં મળે કે નિઃસવ અન્ન મળે, જે કંઈ પણ
* * ના,
ઉ કા
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૨
૭૮