Book Title: Kalpasutra Part 02 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
આચાર છે. તે સદાચાર મુજબ ભગવાન પણ અન્ય સ્થાનમાં વિચારવા લાગ્યા. કૌશામ્બી–ચંપાપુરી વિગેરે નગરીઓમાં રહ્યા બાદ ભગવાન તે પ્રદેશમાં આવેલા “
વમાનિક નામના ગામની બહાર કાયેત્સર્ગ કરી સ્થિર રહો. અહીં તેમને છેલે ઉપસર્ગ આવ્યો, અને તે ત્રિપૃષ્ટ વાસુદેવના ભવે શમા પાલકના કાનમાં રેડેલા શીશાનું પરિપકવ ફળ હતું. નિકાચિત કર્મ બાંધતી વખતે જે ભાવો દ્વારા બંધાયું હોય તે ભાવેના રસ રૂપે જ આ કર્મ પરિણમે છે. તેના રસમાં કોઈ ફેરફાર પડતો નથી, છતાં જે આત્મા વીર્ય ફેલવે તે તેના અનુભાગમાં ફેર પડે છે. આ ફેર એટલે કે રસની તીવ્રતા મંદતામાં ફેરવાઈ જાય છે. પણ રસ તદન ઉડી જતો નથી. નિકાચિત કર્મવાળાની ગતિ કરતી નથી, પણ જાતિ ફરી શકે છે. નરકનાં સ્થાને સાત જાતનાં બતાવેલાં છે. તે સ્થાનેની કક્ષા આત્મવીય વડે નીચે આવી શકે છે, પરંતુ ગમે તેવા પ્રયાસ દ્વારા પણ નરકગતિથી મુક્ત થવાનું નથી.
નિદ્ધત્ત કર્મોનું જડ ઉંડું હોતું નથી, તેથી તે નિર્દૂલ કરી શકાય છે. પણ નિકાચિત કર્મોને જડમૂળથી કાઢી શકાતાં નથી. પ્રકૃતિ, સ્થિતિ, અનુભાગ અને પ્રદેશ એ ચાર ભેદ છે. નિદ્ધત કર્મોમાં આ ચારે પ્રકારે ભસ્મીભૂત થઈ શકે છે, જ્યારે નિકાચિતમાં પ્રદેશવેદન જરૂર રહે છે. ભગવાને પૂર્વે બાંધેલાં નિકાચિત કર્મ આ ભવે તે મૂળ ૨સમાં ઉદય આવ્યું અને તેના ફળ રૂપે તેમના કાનમાં ખીલા ઠોકાયા.
કમ બરાબર ભેગવાઈ રહ્યું અને તેનો અંત આવતાં સિદ્ધાર્થ શેઠ અને વૈદ્યનું મિલન થયું. આ બનને ધર્માત્માઓનાં મન ભગવાનનું દુઃખ જોઈ ઘણા જ વિહવલ થયા. ખીલા પણ એવી રીતે નાખવામાં આવ્યા હતા કે દેખનારને તે કાનના શણગાર રૂપ લાગે ! કોઈને પણ આ વેદનાનું સ્વરૂપ સમજાયું નહિ. ફક્ત આ બે જ પુણ્યશાળી પુરુષને ભગવાનની વેદનાની પીડા સમજાઈ. આથી યુક્તિ-પ્રયુક્તિ વડે કાનમાથી ખીલાઓને બહાર કાઢી નાખ્યા કાઢતી વખતે ભગવાનના મુખમાંથી નીકળેલી ચીસ એટલી વેદનાપૂર્વકની તીવ્ર હતી કે આસપાસનાં પ્રાણીઓ પ્રજી ઉઠયાં. લેકેતિ એ પ્રમાણે હતી કે ભગવાને પાડેલી ચીસથી પાસેના પર્વતમાં ચિરાડ પડી ગઈ. એવી પ્રબલ વેદના પ્રભુ તે સમયે જોગવી રહ્યા હતા. સંયમી મુનિઓની શુશ્રષા તીર્થંકર ગોત્ર પણ બંધાવી આપે છે; પ્રખર સંયમી મુનિ હોય, સાધનામાં ઓતપ્રોત થયેલ હોય, તેમની સેવા કરવાવાળી વ્યક્તિ, ત્યાગ ભાવની ઈચ્છક અને પોષક હોય તે જરૂર પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બંધાય તે નિશ્ચિત વાત છે. આ બંને પુણ્યાત્માએ યથા સમયે મરણ પામી, અયુત નામના બારમાં દેવલોકમાં દેવપણે ઉત્પન્ન થયા.
વેરનો સ્વભાવ કરેળીયાની લાળ જે હોય છે. જેમ કરોળીયાની લાળ બહાર નીકળતાં વધવા જ માંડે છે. અને તેને આરેતારે આવતું નથી, અને તેમાં સપડાયેલ જીવજંતુ તેમાંથી કોઈ કાળે નીકળી શકતું નથી. તે પ્રમાણે વેરની પરંપરા વધતી જ રહે છે અને તે વૈરાનુબંધી કમે એક પછી એક બંધાતા અને ભેગવાતા જાય છે. માટે વેરને બદલો વાળવાની ઇચ્છા ન રાખવી; પરંતુ તેની ક્ષમાપના કરતાં તે નિર્મૂળ અને નિર્જીવ થઈ જાય છે. બીજ બળી ગયા પછી જેમ તેનામાંથી અંકુરો ફૂટતા નથી તેજ પ્રમાણે વે૨નું ઉપશમ થતા તે શમી જાય છે, માટે જે જે ભવમાં વેર ઉત્પન્ન થયાં હોય તે સર્વેનું ઉપશમ માનવ ભવમાં વિવેક અને સમજણપૂર્વક કરી નાખવું જોઈએ. અન્ય ભવમાં આવી સામગ્રી હોતી નથી, તેમ જ જીવને પણ ક્ષપશમભાવ માનવભાવ જેટલે તે નથી. (સૂ૦૯૭)
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૨
८८
