Kalpasutra Part 02 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 65

સહાયતા કે લિયે ઇન્દ્રકૃત પ્રાર્થના કા અસ્વીકાર કરના
શકેન્દ્રનું કથન સાંભળી ભગવાન બલ્યા, “હે શક્ર! જે જે તીર્થકરે ભૂતકાળમાં થયા છે, વર્તમાનમાં થાય છે અને આગામી કાળે થશે તે બધા પિતાના ઉત્થાન કમબલવીય-પુરૂષકાર અને પરાક્રમ વડે કમને ક્ષય કરે છે અને અસહાયપણે વિચરે છે. તેઓ કદાપિ પણ દેવ-અસુર–નાગ-યક્ષ-રાક્ષસ-કિન્નર-જિંપુરૂષ-ગરૂડ ગંધર્વ અને મોરગ આદિની સહાયતા વિના જ વિચારે છે અને તેઓની મદદની લેશ પણ ઈચ્છા રાખતા નથી તેથી તે શક! મારે કોઈની પણ સહાયતાની જરૂર નથી. આ પ્રમાણે સાંભળીને દેવરાજે પોતાની વિનંતિ કુફ રાખી અને ભગવાનને વંદના-નમસ્કાર કર્યો. વંદના-નમસ્કાર કરીને જે દિશામાંથી આવ્યા હતા તે દિશામાં ચાલ્યા ગયા. (સૂ૦૮૧)
વિશેષાર્થ-દ્રવ્યું અને ભાવે સાધુપણું અપનાવ્યા બાદ કેવળ શુષ્કતા આદરી બેસી રહેવું ભગવાનને પાલવે તેમ ન હતું. કારણ કે પૂર્વે અસંખ્યાત ભવમાં ભ્રમણ કર્યું હતું. તે બ્રમણ દરમ્યા ન બાંધેલ શુભાશુભ કર્મો દ્વારા આત્મપ્રદેશ પર જે મેહ રૂપી જાળા બંધાઈ ગયા હતા તેનું છેદન-ભેદન કરવા માટે નિરવ શાંતિની જરૂર હતી. આ નિરવ શાંતિ કઈ ઉજજડ અને વેરાન પ્રદેશમાં જઈ કેવળ આત્મ ઉત્થાન અથે ભેળવવામાં આવે તે જ લેખે લાગી કહેવાય. એ ઇરાદાથી કુર્માર નામના ગામની સમીપે જઈ બાર પહોરને કાઉસગ્ગ કરી શુદ્ધ ચિંતવનમાં લગવાન ઉભા રહ્યા. કાઉસગ્ગ આદરતાં મન એ ચિંતનમાં ઓતપ્રોત થવા લાગ્યું. કાયા હલન-ચલન વિનાની સ્થિર થઈ. વચન તે સ્થિર કરવાનું હતું જ નહિ કારણ કે તે તો પહેલેથી જ મૌનપણામાં પરાવૃત પામી ગયું હતું. આ મન-વચન-કાયાના રૂંધનને જૈન પારિભાષિક શબ્દોમાં “કાયેત્સર્ગ' કહે છે.
ઇન્દ્રદત્ત દેવદૂષ્યવસ્ત્ર સે ભી ભગવાન ને કભી શરીર આચ્છાદિત નહીં કિયા
ભગવાન દ્વવ્યું અને ભાવે નગ્ન હતા, પરંતુ વ્યાવહારિક રીતે જ્યારે તીર્થકર દ્રવ્ય સાધુપણું અંગિકાર કરે છે ત્યારે તેમને દેવદુષ્ય નામનું વસ્ત્ર શરીર ઢાંકવા માટે વહેરાવવામાં આવે છે. પણ આ વસનું અર્પણ કરવું અને લેવું તે એક જીનવ્યવહાર એટલેકે કલ્પવ્યવહાર-આચાર થઈ ગયેલ છે. ભગવાન કઈ પણ ઋતુમાં વસ્ત્રને ગ્રહણ કરતા ન હતા તેમ જ ઇરછતા પણ ન હતા. તેમણે શરીરને પગલને પિંડ પહેલેથી જ માન્યા હતા અને આત્મદ્રવ્ય એ શુદ્ધ-નિરંજન-નિરાકાર પર દ્રવ્યથી તદ્દન નિરાળું અને સર્વથા ભિન્ન છે એમ અનુભવતા આવ્યા છે એટલે જ્ઞાન-દર્શનની શુદ્ધતા અને નિર્મળતાને મૂળથી જ શ્રદ્ધાપણે અપનાવી છે એટલે પુદ્ગલ ઉપરની રુચિ અને ભાવ સ્વનિર્ણયની અપેક્ષાએ છૂટી ગયા છે. માત્ર તેના પર બાહ્ય સંયોગ જ છેડવાને રહે છે તેથી હેમંત અને અન્યત્રઋતુમાં વસ્ત્ર આદિનું માનસિક ગ્રહણ પણ તેમને રહેતું નથી. કેવળ આત્મા તરફની રૂચિને સ્થિર કરવા ચારિત્ર ગ્રહણ કરવામાં આવે છે.
શ્રી કલ્પ સૂત્ર: ૦૨
४८