Gyandhara

Author(s): Gunvant Barvalia
Publisher: Saurashtra Kesari Pranguru Jain Philosophical and Literary Research Centre

Page 104

સંસ્કાર આપવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં દાન આપી ધર્મના વિકાસ અર્થે વપરાય તેવો સંકલ્પ કરીએ.
જીવદયા :
આચાર્યશ્રી ઉમાસ્વાતિએ કહ્યું છે. ‘પરસ્પરોપગ્રહો જીવાનામ' એટલે જીવોનું જીવન એકબીજાના સહકારથી ચાલી રહ્યું છે. ભગવાન મહાવીરની અહિંસા એ મનુષ્ય પૂરતી જ મર્યાદિત નથી પરંતુ પ્રાણીમાત્રને આવરી લે છે. જીવનની એક્તા (unity of life)માં માને છે. સર્વ જીવને એ સમાન ગણે છે. અને એના પ્રત્યે સમાન આદર રાખે છે. જે પ્રાણી પ્રત્યે ઘાતકી થાય, તે માનવ પ્રત્યે પણ ઘાતકી થઈ શકે છે. ક્રૂરતા એ માત્ર બાહ્ય આચરણ નથી. પરંતુ આંતરિક દુવૃત્તિ છે. જેના હૃદયમાં ઘાતકીપણું હશે તે પ્રાણી હોય કે મનુષ્ય સહુ પ્રત્યે ઘાતકી વર્તન કરશે. મહાવીર પ્રભુની સૂક્ષ્મ હિંસા તો જુઓ કે, ‘પુષ્પ પાંદડી જ્યાં દુભાય ત્યાં નહિ જિનવરની આજ્ઞાય.' જૈનધર્મ વિશ્વનો અદ્વિતીય, અત્યુત્તમ, અનુપમ ધર્મ છે. ‘અહિંસા પરમો ધર્મ અને જીઓ ઔર જીનેદો' પ્રભુની વાણીનો આ સિદ્ધાંત અતિ આવશ્યક બની ગયો છે. પૃથ્વી, જલ, વાયુ, વનસ્પતિ અને અગ્નિ એ બધામાં ચેતન છે. એ વાતની પ્રતીતિ થતાં, આ પાંચેય તત્ત્વોની હિંસાથી દૂર રહેવાનો પ્રભુએ બોધ આપ્યો. આમ ભગવાનની અહિંસા, સૂક્ષ્મ જીવો સુધી વિસ્તરે છે. અહિંસાની સંગાથે કરુણા અને મૈત્રીભાવનો સૌમ્ય સંદેશો જૈનધર્મ આપેલ છે. માનવની સાથે સમસ્ત જીવસૃષ્ટિ જેમાં જાનવરો, પશુપક્ષી અને સૂક્ષ્મ જીવો આવી જતા હોય છે. એવા સર્વ જીવો પર કરૂણા બતાવી હત્યા ન કરવી એ જૈનધર્મની આજ્ઞા છે જો આજ્ઞાનું અક્ષરશઃ પાલન થાય તો પર્યાવરણના આજના જલદપ્રશ્નનો નીવેડો આવી શકે તેમ છે. જૈનધર્મે તો ઝાડપાનમાં જીવ છે એટલું સૂક્ષ્મ જ્ઞાન વિશ્વને ચરણે ધર્યું છે જે થોડાક વર્ષો પહેલાં મહાન વૈજ્ઞાનિક ડૉ. જગદીશચંદ્ર બોઝે પૂરવાર કરી આપેલ છે. ભગવાન મહાવીરનો અભિગમ વૈજ્ઞાનિક છે.
જ્ઞાનધારા
૮૫
જૈનસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર-૨