Gyandhara

Author(s): Gunvant Barvalia
Publisher: Saurashtra Kesari Pranguru Jain Philosophical and Literary Research Centre

Page 174

દુઃખ વધતું જાય. ડાયનોર જેવા મહાકાય પ્રાણીઓના હાડપીંજરો અને અશ્મિઓએ એ સાબિત કરી આપ્યું છે કે અગાઉ આ પૃથ્વી પર કેવા મહાકાય જીવો વિચરતા હતા! થોડા હજાર વર્ષ પહેલાં મનુષ્યના આયુષ્ય અને દેહમાન અનેકગણા હતા જ. જે ઉત્તરોત્તર ઘટતાં જઈ છઠ્ઠા આરામાં તો તદ્દન ન્યુન બની જશે. આને જ મળતી ગણતરીથી વિજ્ઞાન પણ હવે કહે છે કે પૃથ્વીનાં પેટાળમાં દરેક પાંચ લાખ જેટલાં વર્ષે અજ્ઞાત કારણોથી ચુંબકીય ક્ષેત્રમાં આકસ્મિક હિલચાલ થાય છે અને દર દસ હજાર વર્ષે ઉત્તર અને દક્ષિણના ચુંબકીય ધ્રુવ પોતાનું સ્થાન બદલે છે જેના કારણે પૃથ્વીના બાહ્ય દશ્યમાન રૂપ અને જીવ-સૃષ્ટિમાં ઘણું મોટું પરિવર્તન આવે છે.
જૈન-દર્શને અન્ય દર્શનોથી બે તદ્દન અલગ વાત કરી હતી. પાણી વિષેની તેની માન્યતા અન્ય દર્શનોથી તદ્દન અલગ હતી. અન્ય દર્શનો પ્રમાણે માટી, પાણી, વાયુ, અગ્નિ વ. પાંચે મહાભૂત સ્વતંત્ર દ્રવ્યો છે. પરંતુ જૈનદર્શનનાં એક અંગ ‘સૂયગડાંગ’ સૂત્ર મુજબ પાણી એ કોઈ સ્વતંત્ર દ્રવ્ય નથી પણ વાયુમાંથી બનનારું જ એક દ્રવ્ય છે. આ વાત તો છેક H;O ની ફોર્મ્યુલા શોધાઈ ત્યાં સુધી કોઈએ માની નહોતી. હેન્રી ક્વોડિન્સ (Hendry Quandince) નામના વૈજ્ઞાનિકે પાણીમાંથી હાઈડ્રોજન અને ઓક્સીજન (પ્રાણવાયુ) ને છૂટા પાડીને બતાવ્યા ત્યારે જૈન દર્શનની પાણી વિષેની વ્યાખ્યા વૈજ્ઞાનિક-પ્રાયોગિક ધોરણે સત્ય સાબિત થઈ.
આ જ પ્રમાણે પ્રકાશ, અંધકાર, છાયા, રંગ, ધ્વનિ, શબ્દ આ બધા વિષે પણ જૈનધર્મનું દર્શન જાણવું રસપ્રદ થઈ પડશે.
શબ્દઃ જૈનદર્શન પ્રમાણે શબ્દ પૌદ્ગલિક છે, જેનો નાશ નથી. તે પૌદ્ગલિક હોવાથી વર્ણ, ગંધ રસ સ્પર્શ સહિત છે તેમજ ઇન્દ્રિયગમ્ય હોવાથી ભૌતિક છે. અન્ય દર્શને શબ્દને પૌદ્ગલિક નથી માન્યો. પરંતુ વિજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ પણ શબ્દ પૌદ્ગલિક જ સાબિત થયો છે. માટે જ સ્થળાંતરે પણ ઉચ્ચારાતા શબ્દો કે ધ્વનિને ટેલિફોન, રેડિયો આદિ દ્વારા પકડી શકાય છે. શબ્દ અવિનાશી પણ છે. એકવાર ઉચ્ચારાઈ ગયેલા શબ્દો
૧૫૫
જૈનસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર-૨
જ્ઞાનધારા