________________
मुनिश्रीचतुरविजयजी स्मरण- सुमनांजलि
१९
प्रेमी, पं० श्री जुगलकिशोरजी मुख्तार, स्व० साक्षर बन्धु श्री मोहनलाल दलीचंद देशाई जेवा जैन साहित्य अने इतिहासना मर्मज्ञ अभ्यासीयो अने अन्वेषको हता; त्यारे वीजी तरफ स्व० श्री वाडीलाल मोतीलाल शाहा तथा स्व० श्री मनसुखलाल रवजीभाई महेता विगेरे जेवा विशिष्ट तत्त्वचिन्तक अने समाजसुधारक क्रान्तिप्रिय पुरुषो हता. बालकेश्वरना उपाश्रयमां अवार-नवार ए विद्वान् बन्धु बहु जस्नेह अने आदरभावथी म्हारी पासे आवता अने परस्पर अनेक प्रकारनी साहित्यिक अने सामाजिक तत्त्वविचारणा करता. एमांथी म्हने विचारनी घणी नवी दृष्टिओ प्राप्त थवा लागी अने जीवनना चाल्या आवता प्रवाहमां अनेक प्रकारनां वमळ उत्पन्न थवा लाग्यां. म्हने एम लगवा मांड्यं के हुं जे स्थिति अने संयोगोमां जीवन व्यतीत करी रह्यो छु ते म्हारी चित्तवृत्तिने बरावर बन्ध बेसतुं लागतुं नथी. प्रामाणिक साधुजीवनने आवश्यक एवी विरक्त मनोदशा म्हारी हती नहिं. वळी तेमां एवा समूहमां रहेबाना प्रसंगो मळता गया, तेथी जे कांई थोडी घणी अन्धश्रद्धाना बळे, मनने पराणे विरक्ति तरफ दोरव्यां करतो हतो, ते श्रद्धा पण नष्ट थवा लागी. जे साधुसमुदायना म्होटा टोळा साथै म्हारे मुंबईमां आववानुं थयुं तेमां, पू. प्रवर्तकजी महाराजना अमारा नानकडा समुदाय सिवाय, अन्य ज मंडळनुं वधारे वर्चस् अने कारभारु हतुं. ए मंडळमां घणा खरा ते ज मुनिमहाशयो हता जेमना सहवासमा रहेवानो म्हने सौथी प्रथम प्रसंग, उपर जणाव्या सुजन वडोदराना ( संवत् १९६७) चातुर्मासमां मळ्यो हतो. वडोदराना ते निवास वखते तो म्हारी मानसिक भूमिका बहु ज अविकसित अने जीवन विषेनी कल्पना अस्फुटित दशामां हती. वीजी रीते पण हुं कोई पण प्रकारना कार्यसाधक सामर्थ्य वगरनो हतो. ते वखते पहेला धोरणना के बहु तो पछी बीजा-त्रीजा धोरणना निशाळीया जेवी ज्ञानशक्ति के आत्मशक्तिना भान जेटली, म्हारी आन्तर बाह्य परिस्थिति हती. परंतु मुंबईना आ निवास समय दरम्यान, हुं वीजा केटलांक धोरणो पसार करीने ते करतां कांईक वधारे ऊंची स्थितिए पहोंच्यो हतो. एटले म्हने हवे वडोदराना ते प्रथम चातुर्मासना जेवा वातावरणनी कशी उद्वेजक असर थाय तेम न हतुं उलढुं एमांनी घणी खरी व्यक्तिओ तो हवे म्हारा आश्रय अने साहाय्यनी अपेक्षा राखनारी थई गई हती. पण मुंबईना निवास दरम्यान म्हने अमुक साधुओना जीवननी केटलीक विशिष्ट अने सर्वथा अकल्पित घटनाओनो अभिनव अनुभव थयो अने तेथी अत्यार सुधी चाली आवती म्हारी एकंदर विचारसरणीमां, तद्दन नवीन ज प्रकारना विकल्पो उत्पन्न थवा लाग्या. एकंदर साधुजीवननुं विचार वर्तुळ, म्हारा मानसिक चंक्रमणने बहु ज संकीर्णं देखावा मांड्यं अने एथी साधुओना टोळामां रहेवानुं ज म्हने खटकवा लाग्यं. म्हारी मानसिक वृत्ति, जे कोई जातनी नूतन दिशा तरफ जत्रानुं वळण धारण करवा लागी हती, तेनो सुमेळ म्हें स्वीकारेल आचार अने सहवास साथै बरावर थतो होय एम म्हने न लागवा मांड्यं. प्रवर्तकजी महाराज तथा श्री चतुरविजयजी महाराज, जेमनी म्हारा उपर सद्भाव भरेली कृपा हती, तेओ पण वास्तविक रीते तो संप्रदायगत जीवनना ज श्रद्धाळु आत्मा हता. तेमनी साथै रहीने साधु संप्रदायी विलक्षण के विसंगत एवो कोई पण प्रकारनो व्यवहार आचरवानी जो हुं छूट लेवा इच्छुतो तेथी तेमना मनने पण क्लेश थाय ए स्वाभाविक ज हतुं; अने तेमनी लागणीने प्रत्यक्षरूपे कोई पण रीते न दुभववी एवी म्हारी चोक्खी भावना थएली हती.
