________________
આપ્તવાણી-૧
આપ્તવાણી-૧
એક જમીનદાર મારી પાસે આવ્યો. તે મને પૂછવા લાગ્યો કે, ‘જીવન જીવવા માટે કેટલું જોઈએ ? મારે ઘેર હજાર વીઘા જમીન છે, બંગલો છે, બે મોટરો છે ને બેંક બેલેન્સ પણ ખાસું છે. તો મારે કેટલું રાખવું ?” મેં કહ્યું, જો ભાઈ, દરેકની જરૂરિયાત કેટલી હોવી જોઈએ તેનો
ખ્યાલ તેના જન્મ વખતે કેટલી જાહોજલાલી હતી, તેના ઉપરથી આખી જિંદગી માટેનું ધોરણ તું નક્કી કર. તે જ દરઅસલ નિયમ છે. આ તો બધું એક્સેસમાં જાય છે અને એક્સેસ એ તો ઝેર છે, મરી જઈશ.
પ્રાતતે ભોગવ. કૃષ્ણ ભગવાને શું કહ્યું છે કે, “પ્રાપ્તને ભોગવ. અપ્રાપ્તની ચિંતા ના કરીશ.’ આ અમદાવાદના એક શેઠિયાને ઘેર ગયો. તે શેઠાણીએ સુંદર રસોઈ ને કંસાર કર્યો. પછી શેઠ ને હું જમવા બેઠા. શેઠાણી શેઠને કહે,
આજે તો પાંસરા જમો.’ મેં પૂછયું, ‘કેમ આમ કહો છો ?” ત્યારે શેઠાણી કહે, “અરે, આ તો અહીં જમે તે ધોકડું જમે છે, ને શેઠ તો મિલમાં ગયા હોય છે ! તે કોઈ દહાડો પાંસરું જમતા નથી.' ઓત્તારીની ! અલ્યા આ થાળી અત્યારે તને પ્રાપ્ત થઈ છે તેને નિરાંતે ભોગવને ! મિલ અત્યારે અપ્રાપ્ત છે તેની ચિંતા શા માટે ? ભૂત અને ભવિષ્ય બન્નેય અપ્રાપ્ત છે. વર્તમાન પ્રાપ્ત છે તેને નિરાંતે ભોગવ. અરે આ અક્કરમી તો એટલી હદ સુધી પહોંચ્યા કે ચાર વરસની બેબીની પરણવાની ચિંતા અત્યારથી જ કરતા હોય ! તે મૂઓ છેલ્વે સ્ટેશને પહોંચ્યો હોય ને ઘરનાં બધાંએ દીવો બીવોય કરી દીધો હોય ત્યારે ડચકાં ખાતો હોય ! તે પેલી બિચારી છોડીય છેવટે આવીને કહી જાય કે “બાપા, તમે નિરાંતે જાવ. મારી ચિંતા ના કરશો.” ત્યારે અકરમી કહે, ‘તું શું સમજે એમાં !' અને મનમાં સમજે કે ઓછી અકલ ખરીને તેથી બેબી આમ બોલે. લે આ મુઓ અક્કલનો કોથળો ! બજારમાં વેચવા જાય તો ચાર આનાય કોઈ ના આપે.
આત્મા જેવું ચિંતવે તેવું તર્ત જ ફળ મળે. એક એક અવસ્થામાં એક એક અવતાર બાંધે તેવું છે. આ બધું !
ધ્યાત અને અપધ્યાત ભગવાને કહ્યું છે કે જીવ માત્ર ચાર ધ્યાનમાં જ રહ્યા કરે છે.
રૌદ્રધ્યાન, આર્તધ્યાન, ધર્મધ્યાન અને શુક્લધ્યાન.
ધ્યાન-અપધ્યાન : જે ચાર ધ્યાનમાં ન ખપે તે અપધ્યાન. પહેલાં લોકોને અપધ્યાન હતાં. પણ હવે તો પટાવાળાને પણ અપધ્યાન રહે છે. આ લોકોને આજે નહીં તો મારા ગયા પછી મારાં વાક્યો થથરાવશે.
દુર્ગાન કરતાં ય અપધ્યાન ઊતરતું. અપધ્યાન આ કાળમાં જ ઉત્પન્ન થયું છે. જે ધ્યાન રૌદ્ર, આર્ત અને ધર્મ ધ્યાનમાં સમાવેશ ના પામે તે અપધ્યાન.
શુક્લધ્યાન તો આ કાળમાં છે જ નહીં એમ શાસ્ત્ર કહે છે. આ ચારેય ધ્યાનમાં જે ના સમાય તે અપધ્યાન,
છૂટવા માટેના ધ્યાનને પદ્ધતિસર ના કર્યું તે અપધ્યાનમાં ગયું. સામાયિક કરે ને ધ્યાનમાં હોય કે ‘મેં કર્યુંને પાછો કહે પણ ખરો “ કર્યું !” ને વળી પાછો શીશી જુએ. શીશી જુએ તે ધ્યાનમાં શી રીતે કહેવાય ?
રૌદ્રધ્યાન રૌદ્રધ્યાન કોને કહેવાય ? આ વેપારીઓ એક મીટરના વીસ રૂપિયા કહે છે. પૂછીએ કે પેલું કયું કાપડ ? ત્યારે જવાબ આપે કે ટેરિલિન. ઘરાકને તેનો ભાવ વીસ રૂપિયા મીટર કહે છે અને પછી કાપડ માપતાં શું કરે છે ? આમ આમ કંઈક ખેંચે છે ને ? શાની કસરત કરે છે ? આ રૌદ્રધ્યાન છે. ઘરાકને માપમાં કંઈક પણ ઓછું આપીને, સામાને છેતરીને તેના ભાગનું પડાવી લેવું તે રૌદ્રધ્યાન છે. જરૂરિયાત કરતાં વધારે અથવા તો માપતોલમાં ફેરફાર કરી પડાવી લે તે બધું જ રૌદ્રધ્યાન છે. આ ભેળસેળ કરે છે તે ય રૌદ્રધ્યાન જ છે. પોતાના સુખને માટે બીજાનું કિંચિત્માત્ર સુખ ખૂંચવી લેવાનો, લઈ લેવાનો વિચાર કરે તે રૌદ્રધ્યાન. કાયદો શું કહે છે ? તારે તારા ધંધામાં પહેલેથી જ પંદર ટકા કે વીસ ટકા ચઢાવીને ધંધો કરવો. તે ઉપરાંતે ય તું કપડું ખેંચે તે ગુનો છે. ભયંકર ગુનો છે. સાચા જૈનને તો રૌદ્રધ્યાન હોય જ નહીં. જેમ એક્સિડન્ટ કો'ક વખત જ હોય તેમ કો’ક વખત જ રૌદ્રધ્યાન હોય. આ ક્રોધ કરે, ગાળો ભાંડે, ક્લેશ કરે એ બધું જ રૌદ્રધ્યાન. કેવળી ભગવંતોએ રૌદ્રધ્યાનને બહુ જ કરકસરથી વાપરવાનું કહ્યું છે જેનોને. ત્યારે આજે તો તે જ મુખ્ય વપરાય
