________________
આપ્તવાણી-૧
૨૨૭
૨૨૮
આપ્તવાણી-૧
ઉપકાર કર્યો ? આત્મયોગ ઉત્પન્ન થાય તો જ મોક્ષ થાય. દેહયોગથી તો સંસાર ફળ મળે. આ અમારા મહાત્માઓ બધા જ આત્મયોગી છે અને અમે આત્મયોગેશ્વર છીએ.
યોગ એટલે ટુ જોઇન, યુજ ધાતુ ઉપરથી થયેલો છે. જાણેલાનો જ યોગ થાય. દેહનો યોગ, વાણીનો યોગ, તો કોઇ મનનો પણ યોગ કરે. આવા યોગથી ભૌતિક શક્તિ વધે પણ મોક્ષ ના મળે. આત્મયોગથી જ મોક્ષ થાય.
આ જગતમાં મનોયોગી હોય છે, બુદ્ધિયોગી છે, અવળી-સવળી બુદ્ધિવાળા, કેટલાક સમ્યક અને કેટલાક વિપરીત બુદ્ધિવાળા હોય છે. દેહયોગી તપસ્વીઓ અને વચનયોગી વકીલો વગેરે વગેરે જાતજાતના ને ભાતભાતના યોગીઓ પડેલા છે. આત્મયોગ એ જ એક સાચો યોગ છે, બીજા બધા અયોગ છે. આત્મયોગમાં બેઠેલા હોઇએ ત્યારે મન ફાઇલો ધરે ત્યારે તેને કહેવું, કે ચાલ્યો જા, નહિ તો તારું અપમાન કરીશ. હમણાં ના આવીશ, પછી આવજે. આત્મયોગના ધ્યાનમાં રહો ત્યારે અનુભૂતિ થાય અને તે અનુભૂતિ ના જાય. સ્વરૂપના ભાન સિવાય જે જે જાણો છો તે અજ્ઞાન છે. સ્વરૂપના ભાન પછી જે જે જાણો તે જ જાણેલું કહેવાય. આત્મયોગ થયો તે જ સ્વરૂપનું ભાન થયું. જ્ઞાનયોગ એ જ સિદ્ધાંત છે. ત્રિયોગ (મન-વચન-કાયાનો યોગ) એ અસિદ્ધાંત છે.
તિર્વિકલ્પ સમાધિ યોગમાર્ગની સમાધિમાં મન-વચન-કાયાની બળતરા થાય ત્યારે યોગથી દેહની શાન્તિ લાગે ખરી પણ “મુક્તિસુખ’ અનુભવમાં ના આવે. એ સુખ તો આત્મયોગી જ અનુભવી શકે.
સમાધિ કોને કહેવાય ? આ દેહયોગની કષ્ટ કરીને પ્રાપ્ત કરેલી સમાધિ એટલે જેટલી વાર હેંડલ મારો તેટલી વાર ઠંડક લાગે. કાયમની ઠંડક તો નિર્વિકલ્પ સમાધિ ઉત્પન્ન થાય ત્યારે જ મળે. નિર્વિકલ્પ સમાધિ એટલે સહજ સમાધિ ઊઠતા-બેસતાં, ખાતાં-પીતાં, અરે, ઝઘડતાંય સમાધિ ના જાય. એવી સમાધિ ઉત્પન્ન થાય ત્યારે જ મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય.
વિકલ્પી ક્યારેય પણ નિર્વિકલ્પી ના થઇ શકે. એ તો જે પોતે નિર્વિકલ્પી નેચરલ થઇ ગયા છે, તે જ બીજાને નિર્વિકલ્પપદ આપી શકે. દેહ અને આત્મા બિલકુલ છૂટા ને છૂટા રહે, ક્યારેય તન્મયાકાર ના થાય. પછી ગમે તે અવસ્થા હોય, તેનું જ નામ નિર્વિકલ્પ સમાધિ.
સંકલ્પ-વિકલ્પ બંધ થાય ત્યારે આત્મા નિર્વિકલ્પ થાય. નિર્વિકલ્પનું જ્ઞાન લીધા વગર નિર્વિકલ્પ ના થાય. એવા કેટલાક યોગીઓ છે કે બધા જ સંકલ્પ-વિકલ્પ કાઢી નાખે અને એક જ સંકલ્પ-વિકલ્પ ઉપર આવે અને તે ‘હું છું' જ હોય, લાઇટ ના હોય. તે દશા ઊંચી થાય, તેજ આવે પણ જ્ઞાન ના થાય. વસ્તુને (આત્મા) પોતાનો સ્વગુણ હોય, સ્વધર્મ હોય, સ્વઅવસ્થા હોય. ભગવાન અલખ નિરંજન છે. તે જ્ઞાની પુરુષના લક્ષમાં આવે. ધ્યેય જ્યાં સુધી જાણ્યો ના હોય ત્યાં સુધી ધ્યેય સ્વરૂપ ના થવાય. હજારો ઉલ્કાપાત આવે તો પણ સહજ સમાધિ ના જાય. ધારણા તો કલ્પિત હોય. ઇનડિરેક્ટ પ્રકાશ એ રિલેટિવ આત્મા છે. રિયલ આત્મા એન્ડલેસ રહ્યા કરે, તેમાં ફક્ત જ્ઞાતા-દ્રષ્ટાપણું જ રહે છે. સર્વ રીતે મનનું સમાધાન રહે, તેનું નામ જ્ઞાન. પાંચેય ઇન્દ્રિયો જાગૃત હોય અને સમાધિ રહે તે જ સાચી સમાધિ છે.
પ્રત્યેક અવસ્થામાં અનાસક્ત યોગ એ જ પૂર્ણ સમાધિ.
નાક દબાવીને તે કંઇ સમાધિ થતી હશે ? આ નાના બાળકને નાક દબાવી જુઓ, તો તરત જ બચકું ભરશે. એનાથી તો ગૂંગળાઇ જવાય. આધિ, વ્યાધિ અને ઉપાધિ ન હોય, તેને સમાધિ કહેવાય. છેલ્લે જવાનું થાય (મરણ વખતે) ત્યારે “પોતાનો’ ભાગ બધો જ સંકોચી લે અને તેની જ સમાધિમાં રહે. અમારા સમ્યક્ દૃષ્ટિવાળા મહાત્માઓને સમાધિ મરણ હોય. ‘શુદ્ધાત્મા’ના લક્ષ સાથે જ દેહ છૂટે.
પ્રશ્નકર્તા : વૃતિ સ્થિર ન રહેવાનું કારણ ?
દાદાશ્રી : તમે પોતે સ્થિર બેસી શકો છો ? તો પછી વૃત્તિ સ્થિર શી રીતે રહી શકે ? વૃત્તિઓ સ્થિર કરવા અપાર સાધનો છે, પણ મુશ્કેલીઓ પણ અપાર છે. ત્રિવિધ તાપમાં પણ સમાધિ રહી શકે તેમ છે.
