________________
આપ્તવાણી-૧
તેણે કહ્યું, ‘અલી, ઊભી રહે જરી વાર ! મને કપડાં તો બદલવા દે.’ ત્યારે શેઠાણી કહે, ‘ના, એમ તમને હવે ચસકવા ના દઉં, આવા ને આવા ચાલો. ઘેરથી નાસી જતાં શરમ નહોતી આવી ?' તે મહારાજેય સમજી ગયા ને શેઠને સાનમાં જતા રહેવા સમજાવ્યું ને શેઠાણી તો શેઠને એના એ જ વેશ લઈને આવ્યા પાછાં. પ્રકૃતિમાં ત્યાગ નહોતો, તે ઠેઠ પાછું આવવું પડ્યું.
૨૨૫
એક મહારાજ બહુ ઘરડા થઈ ગયેલા. તે હરવા-ફરવાનું ય બંધ થઈ ગયું. કોઈ ચાકરી કરનાર ના મળે. એટલે મહારાજને ઘર સાંભર્યું. બિચારા જેમ તેમ કરી કો'કની મદદથી ઘેર પહોંચ્યા. છેલ્લે છેલ્લે તો છોકરાં-વહુ ચાકરી કરશે એમ આશાએ સ્તો ને ! પણ ઘેર છોકરાં-વહુએ ઘસીને રાખવાની ના પાડી દીધી. પ્રકૃતિમાં ત્યાગ હતો તે જ સામો આવ્યો તેમને !
આવું વિચિત્ર છે પ્રકૃતિનું કામકાજ ! એ પ્રકૃતિ શું હશે ? એ જો કોઈ વસ્તુ હોય તો આપણે તેનું નામ ગંગાબહેન પાડીએ. પણ ના, પ્રકૃતિ એટલે ‘સરકમસ્ટેન્શિયલ એવિડન્સ'. આ તો પ્રકૃતિ નચાવે તેમ નાચે છે ને કહે છે, ‘હું નાચ્યો, મેં ત્યાગ કર્યો.’ પ્રકૃતિમાં ત્યાગ હોય તો થાય, નહીં તો બાયડી ય ઉપાડી જાય છેવટે !
પ્રકૃતિનો પાર આવે તેમ નથી. જો પોતે પુરુષ થઈ બેઠો તો પ્રકૃતિ પ્રકૃતિનું કામ કરે ને પુરુષ પુરુષના ભાગમાં રહે. પુરુષ એટલે પરમાત્મા. જો પરમાત્મા ના થયો ત્યાં સુધી પ્રકૃતિ નચાવે તેમ નાચ્યા કરે.
બધાંય પુસ્તકોએ પુરુષનું, આત્માનું જ્ઞાન જાણવાનું કહ્યું પણ પ્રકૃતિનું જાણવાનું કોઈએ ના કહ્યું. અલ્યા, પર-કૃતિ જાણ તો આત્માને જાણીશ. જો તેલ અને પાણી ભેગું થઈ ગયું હોય તો પાણીને જાણ ને છૂટું પાડ, એટલે તેલને તું જાણીશ. માટે અમે કહીએ છીએ કે, પ્રકૃતિ જ્ઞાનને જાણો. ચંચળ ભાગ જે જે છે તે બધો જ પ્રકૃતિ ભાગ છે, તેને તું જાણ. ચંચળ ભાગમાં શું શું આવ્યું ? પાંચ ઇન્દ્રિયો. આંખ ના જોવું હોય તોય જોઈ જાય, વાંદરાની ખાડી આવે તે નાક ના સૂંઘવું હોય તોય સૂંઘી જાય. દેહ ચંચળ તે કેવી રીતે ? સામેથી મોટર ભટકાવા આવે તે ફટ દઈને મૂઓ,
આપ્તવાણી-૧
બાજુએ ખસી જાય અને ત્યારે મન-બન કશું જ ના કરે. મન ચંચળ, ચિત્ત ચંચળ, તે અહીં બેઠા હોય તે ચિત્ત સ્ટેશને જતું રહે. બુદ્ધિ પણ ચંચળ. સ્ત્રી નહાતી હોય ત્યારે ના જોવું એમ કહે, તોય તે બુદ્ધિ ઝટ દેખાડી દે અને જો કોઈ એમ કહે કે ‘ચંદુભાઈ, આવો’ તો એકદમ છાતી કાઢે, એ અહંકારની ચંચળતા. આ બધોય ચંચળ ભાગ. તે ચંચળ ભાગને સંપૂર્ણ જાણી લીધો, તો બાકી રહેલો અચંચળ ભાગ તે જ આત્મા. દયા, માન, અહંકાર, શોક-હર્ષ, સુખ-દુઃખ, આ બધા દ્વંદ્ર ગુણો છે. એ બધા પ્રકૃતિના જ ગુણો છે. પ્રકૃતિ ધર્મ છે. પ્રકૃતિ એટલે ચંચળ વિભાગ-એક્ટિવ વિભાગ અને આત્મા-પુરુષ એ અચંચળ છે. જો પુરુષને જાણે તો આત્મજ્ઞાન થાય અને ત્યારે પરમાત્મા થવાય.
૨૨૬
યોગ-એકાગ્રતા
એક એન્જિનિયર ભાઇ મારી પાસે આવેલા. તે મને કહે, ‘દાદા, મારે મોક્ષ સાધન જોઇએ છે.’ મેં તેમને પૂછ્યું, ‘અત્યાર સુધી તમે શું સાધન કર્યું ?” તેમણે કહ્યું, ‘હું એકાગ્રતા કરું છું.’ મેં તેમને કહ્યું, જે વ્યગ્રતાનો રોગી છે તે તેના પર એકાગ્રતાની દવા ચોપડે છે. એકાગ્રતા
કોણ કરે ? જેને વ્યગ્રતાનો રોગ છે તે. આ મજૂરોને કેમ એકાગ્રતા કરવી પડતી નથી ? કારણ તેમને વ્યગ્રતા નથી તેથી. આ અમે જ્ઞાની પુરુષ પણ એકાગ્રતા નથી કરતા. અમને વ્યગ્રતા નામેય ના હોય. આ તો લહાય બળે છે તેની પર ઠંડક વળે તેવી દવા ચોપડે છે, તેમાં આત્મા ઉપર શો ઉપકાર કર્યો તેં ? એકેય ચિંતા ઘટી ? ભાઇ બ્રિલિઅન્ટ હતા. તે તેમણે કહ્યું, ‘દાદા, મારી બુદ્ધિ ફ્રેક્ચર થઇ ગઇ. તમે કહ્યું, તે મને એકદમ એક્સેપ્ટ થઇ ગયું છે. એ રોગ જ નીકળી ગયો મારો તો !'
પણ કંઇક રહી ગયું તે પાછા મને કહે, “દાદા, પણ હું રોજ ચાર કલાક યોગસાધના કરું છું ને ?” મેં પૂછ્યું, ‘શાની યોગસાધના કરે છે ? જાણેલાની કે અજાણ્યાની ?” આત્માને તેં જાણ્યો નથી. જાણ્યો છે તો દેહને જ. માટે દેહને જાણીને દેહની સાધના કરી. કોઇ અજાણ્યા માણસના મોઢાનું ધ્યાન કરાય ? ના કરાય. આત્માથી અજાણ, તે આત્માનું ધ્યાન શી રીતે કરે છે ? આ કર્યું તે તો દેહસાધના થઇ, એમાં આત્મા ઉપર શો
