________________
આપ્તવાણી-૧
૨૨ ૧
૨૨૨
આપ્તવાણી-૧
તો કોઈક ભગવાનની સત્તામાં છે, મારા હાથમાં નથી. એથી આગળ જ્યારે વધુ ભાનમાં આવે ત્યારે તેને એમ લાગે કે આ બધું તો ભ્રાંતિ સ્વરૂપ છે ! ભગવાનનીય સત્તામાં નથી અને છેલ્લે જ્યારે સંપૂર્ણ ભાનમાં આવે ત્યારે સંયોગો જ કર્તા છે એવું ભાન થાય અને ત્યારે જ એને સંયોગોથી મુક્તિસુખ વર્તાય. આમ ભાનમાં જ ફેરફાર થયા કરે છે. પ્રયોગી જો સંયોગોમાં સંયોગી થઈ ગયો, એકાકાર થઈ ગયો તો તે ભયંકર બેભાનપણું કહેવાય. અને જ્યારે સંયોગ જુદો અને હું જુદો એવું જો ભાન થાય ત્યારે મુક્તિ ચાખવા મળે.
અનેક સંયોગો ઊભા થાય છે. તેમાં પાછા તન્મયાકાર થાય એટલે નવાં બીજ પડે છે, તે શી રીતે ઉકેલ આવે ? એના જો જ્ઞાતા-દ્રષ્ટા રહેવાય તો પછી બીજ ના પડે. અનંત સંયોગો છે પણ એ બધા ઊગવા લાયક ના રહ્યા એટલે મોક્ષ.
મનુષ્ય માત્ર સંયોગોથી બંધાયો છે. અમારા મહાત્માઓ સંયોગોથી ઘેરાયા છે અને તે સંયોગ માત્રના જ્ઞાતા-દ્રષ્ટા છે. સંયોગોમાં ફસાયો, બંધાયો તો શક્તિ રૂંધાઈ જાય. જ્યારે જ્ઞાનીને સંયોગો આવે ને જાય. જ્ઞાની તેમની સાથે હાથ મિલાવવા ના રહે. અમે તો દૂરથી જ જોઈ લઈએ એટલે સંયોગોનો વિયોગ થઈ જાય. આત્મા સ્વ-પર પ્રકાશક હોવાથી તેમાં સંયોગ માત્ર ઝળકે જ. માત્ર પ્રકાશ લાધેલો હોવો જોઈએ.
સંયોગ થાય છે તે ચેતન નથી. અસંયોગી તે જ ‘આપણું’ દ્રવ્ય છે. કોઈને માટે સારા ભાવ થાય કે ખરાબ ભાવ થાય તે સંયોગ માત્ર છે, તે ‘આપણા” નહોય. સંયોગ કાયમ ના રહે. જે આવે અને જાય, તે સ્વરૂપ નહોય. જે આપણું સ્વરૂપ ના હોય, તેને આપણું શી રીતે મનાય ? તે તો આપણા પાડોશી આવે છે અને જાય છે તેવા સંયોગ કહેવાય. અણસમજુ તો પોતાને વિચાર આવે છે તે જો સારા વિચાર આવે, કોઈકનું ભલું કરવાના વિચાર આવે, તો તેને આત્મા કહે છે પણ તે આત્મા હોય. તમને ગમે તે ભાવ આવે પણ તે “મારા નહોય’ ! એટલું જ જાણવાની જરૂર છે. સ્વામીત્વભાવ કોઈ પણ સંયોગ માટે ના હોય, પછી તે શુભ વિચાર હોય કે અશુભ વિચાર હોય. અમે ચોખેચોખ્ખું જગતને કહી દઈએ
છીએ, જેમ છે તેમ, કે ‘સ્થળ સંયોગો, સૂક્ષ્મ સંયોગો, વાણીના સંયોગો પર છે અને પરાધીન છે.'
આત્મા ને સંયોગો બે જ છે. કાર્ય-અકાર્ય સંયોગોને આધીન છે, પરાધીન છે, સ્વાધીન નથી. સ્વાધીન હોત તો ના ગમતા સંયોગોને કોઈ ભેગા જ થવા ના દે અને મમતા સંયોગોનો કોઈ વિયોગ જ ના થવા દે અને તો કોઈ મોક્ષે જ ના જઈ શકે !
જે કંઈ પણ ટેમ્પરરી છે, સંયોગ-વિયોગ છે તે “મારું” નહોય તેવું જે જાણે તે ‘જ્ઞાન’. બધાં જ પર્યાય શુદ્ધ થયે અનંત જ્ઞાન કહેવાય. સૂક્ષ્મ સંયોગો તો તે જ્ઞાનના શુદ્ધ પર્યાયો ઉત્પન્ન થાય ત્યારે જ ઝળકે અને બધા જ પર્યાયો શુદ્ધ થાય તે અનંત જ્ઞાની, પરમાત્મા સ્વરૂપ !
સંયોગો જ કર્તા છે એવું જ્ઞાન ન હોય છતાં, અહંકારથી માને તોય બહુ મોટું પુણ્ય બંધાય, મોટા દેવ થાય. આ તો કશું કરે કે અવળું થાય તો કહે કે સંયોગ આધીન કરવું પડ્યું અને જો એ જ અવળું કરેલું ફેવરમાં જાય, તો કહે કે એ તો એમ જ કરવા જેવું હતું ! બસ, આટલું બોલ્યો કે તેનાથી સહી થઈ ગઈ અને જવાબદારી આવી ગઈ ! અમારા મહાત્માઓને તો રોંગ બિલિફ ઊડી ગઈ ! એમના બધા જ સંયોગ એના એ જ, બંધારણ એનું એ જ, સસરા-જમાઈ, બૈરી-છોકરાં વગેરે બધું જ એનું એ જ, છતાં પણ કેવું ગજબનું સુખ વર્તે છે તેમને !
સંયોગ કે જેનો વિયોગ થવાનો છે, તેનાથી ડરવાનું શું ?
‘આપણને’ તો પૈડપણ નહીં, મરણ નહીં, જન્મ નહીં. માત્ર સંયોગ આવે ને જાય. જ્ઞાની પુરુષને તો મરણ અને જમણ બેઉ સંયોગ સરખા હોય. સંયોગ માત્ર જ હોય.
પ્રાપ્ત સંયોગો વિના જગતમાં કોઈ વસ્તુ નથી. ‘પ્રાપ્ત સંયોગોનો સુમેળ રાખીને સમતાભાવે નિકાલ કરો.’ આ ગજબનું વાક્ય નીકળી ગયું છે. આ એક જ વાક્યમાં જગતનાં તમામે તમામ શાસ્ત્રોનાં જ્ઞાન સારરૂપે આવી ગયાં. પ્રાપ્ત સંયોગોના આપણે જ્ઞાતા-દ્રષ્ટા, અપ્રાપ્તના નહીં.
અગિયાર વાગે કોર્ટમાં જવાનું હોય અને અગિયાર વાગે જમવાની
