________________
આપ્તવાણી-૧
૨૧૯
૨૨૦
આપ્તવાણી-૧
થતો જાય. જાત્રા રવિવારે જવાની છે, અત્યારે બધાને અનેરો સ્વાદ આવે છે. પણ રવિવારે સાડા સાત વાગે ગાડી ઉપડશે તેમ સિલક વપરાવા માંડશે અને પછી ખલાસ થશે.
સંયોગ જ્યારથી ભેગો થાય ત્યારથી જ એ વિયોગ ભણી જવા મંડે અને વિયોગ ભેગો થાય ત્યારથી સંયોગ ભેગો થવા મંડે. એકનો એવિડન્સ ભેગો થાય એનો વિયોગ થાય એટલે બીજાના એવિડન્સ મળવા માંડે.
જગતમાં સંયોગો તારણ કાઢવા માટે છે, એક્સપિરિયન્સ કરવા માટે છે, પણ લોકો ખાંચામાં પેસી ગયા છે. શાદી કરીને ખોળે કે સુખ શેમાં છે ? બૈરીમાં છે ? બાબામાં છે ? સસરામાં છે ? સાસુમાં છે? શેમાં સુખ છે ? એનું તારણ કાઢને ! લોકોને દ્વેષ થાય, તિરસ્કાર થાય પણ તારણ ના કાઢે. આ જગતની સગાઈઓ એ રિલેટિવ સંબંધો છે, રિયલ નથી. માત્ર તારણ કાઢવા માટે સગાઈઓ છે ! તારણ કાઢનારા માણસોને રાગ-દ્વેષ ઓછા થાય અને મોક્ષના માર્ગનો શોધક થાય.
મનુષ્યદેહ સિવાય બીજો કોઈ એવો દેહ નથી કે જે મોક્ષનો અધિકારી હોય. મનુષ્યદેહ મળે અને મોક્ષ પ્રાપ્તિના સંયોગો મળે, સાધનો મળે તો કામ થઈ જાય.
શુદ્ધ સંયોગ ભેગો થાય ત્યારે જ મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય. જ્ઞાની પુરુષનો સત્સંગ એટલો જ શુદ્ધ સંયોગ છે. કારણ કે જ્ઞાની પુરુષ માટે શું લખાયું છે ?
શુદ્ધાત્મા મૂળ ઉપાદાની, અહં મમતના અપાદાની. મૂળ નિમિત્ત શુદ્ધ સંયોગી, છોડાવ્યો ભવ સંસારે,
વંદુ કૃપાળુ જ્ઞાનીને...” જ્ઞાની પુરુષનો જ એક એવો સંયોગ છે, મૂળ નિમિત્ત છે કે જે શુદ્ધાત્મા'નું ઉપાદાન કરાવે અને અહંકાર ને મમતાનું “હું” અને “મારું”નું અપાદાન કરાવે. બીજા શબ્દોમાં શુદ્ધાત્માનું ગ્રહણ કરાવડાવે અને અહંકાર ને મમતાનો ત્યાગ કરાવડાવે. માટે તેમને મૂળ નિમિત્ત અને એકમાત્ર મોક્ષપ્રાપ્તિના શુદ્ધ સંયોગી કહ્યા છે.
- જ્યારે આત્મા અને સંયોગોને તો જ્ઞાતા-જોયનો સંબંધ છે. આત્માને તો બધાનો સંયોગ સંબંધ માત્ર જ છે. “શુદ્ધાત્મા’ પોતે અસંયોગી છે અને તે સિવાયનું બીજું બધું જ, સંયોગ સંબંધ છે. સંયોગો-વિયોગો એ તો શેય છે અને ‘તું પોતે' જ્ઞાતા છે પણ જ્ઞાતા જોયાકાર થઈ જાય છે, તેથી તો અનંત ભવ રખડ્યો છે. પાંચ કરણથી જે દેખાય છે, અનુભવાય છે, તે સ્થળ સંયોગો અને અંતઃકરણના સૂક્ષ્મ સંયોગો અને વાણીના સંયોગો, એ બધાય સંયોગો સાથે આત્માને સંયોગ સંબંધ માત્ર છે, સગાઈ સંબંધ નથી. જ્ઞાતા-શેયનો સંયોગ સંબંધ માત્ર છે. જો જ્ઞાતા-જ્ઞયના સંયોગ સંબંધ માત્રમાં જ રહે તો એ અબંધ જ છે.
જ્યારે લોક તો સંયોગોની સાથે શાદીસંબંધની કલ્પના કરી બેઠા, તેનાથી જે ફસામણ ઊભી થઈ કે બહાર નીકળાયું જ નહીં ને !
આત્મા તદન નિરાળો છે. સંયોગોને સર્વ રીતે જોઈ શકે, જાણી શકે તેવો છે, પણ સંયોગોને વળગી પડો અને તેને પરણી બેસો તો શું થાય ?
બધા જ સંયોગો પૌગલિક છે, અનાત્માના છે. ગધેડો મળે તો પૌગલિક ના કહેવાય. કારણ મહીં અનાત્મા અને આત્મા બેઉનો સંયોગ ભેગો થયેલો છે. ખરી રીતે તેમાં આત્મા એકાકાર નથી થયેલો, પણ ભ્રાંતિથી તમને એક દેખાય તો તે ભયંકર ભૂલ છે.
સંયોગો બધા જ ઓટોમેટિક ભેગા થાય છે અને જ્ઞાન પણ તેનાથી ઓટોમેટિક વિભાવિક થયું છે. બાકી દ્રવ્ય બદલાયું નથી, ગુણ બદલાયા નથી, માત્ર પર્યાય બદલાયા છે. દર્શન-જ્ઞાન પર્યાય વિભાવિક થઈ ગયા છે.
એક લેબોરેટરીમાં બેઠેલો સાયન્ટિસ્ટ પ્રયોગનાં બધાં જ સાધનો લઈને બેઠો હોય અને ક્યાંક પ્રયોગ કરતાં અચાનક એકાદ વાસણમાંથી ગેસ છૂટી જાય ને પેલો માણસ મહીં ગૂંગળાવા માંડે અને બેભાન થઈ જાય ત્યારે એ બધું જ ભૂલી જાય. સંપૂર્ણ ભાન ગુમાવે, પણ પછી જેમ જેમ ભાનમાં આવતો જાય તેમ તેમ તેનો પ્રકાશ વધે અને તેને વધારે ને વધારે સમજાતું જાય. શરૂઆતમાં એમ સમજાય કે બધું મારા જ હાથમાં છે. મારી જ સત્તામાં છે. પછી જેમ ભાન વધતું જાય તેમ સમજાય કે આ
