________________
આપ્તવાણી-૧
૫૩
આપ્તવાણી-૧
દેવલોકોય પછી તો નય સુખોથી કંટાળી જાય. તે કેમનું? ચાર દિવસ લગનમાં લાડવા રોજ જન્મ્યા હોય તો પાંચમે દિવસે ખીચડી સાંભરે તેવું છે ! તો તે લોકોય ઈચ્છે કે ક્યારે મનુષ્યદેહ મળે ને ભરતક્ષેત્રે સારા સંસ્કારી કુટુંબમાં જન્મ થાય ને જ્ઞાનીપુરુષનો ભેટો થઈ જાય ! જ્ઞાની પુરુષ મળે તો જ ઉકેલ આવે તેમ છે, નહીં તો ચતુર્ગતિની ભટકામણ તો છે જ.
સં૫-વિકલ્પ વિકલ્પ એટલે ‘હું' ને સંકલ્પ એટલે ‘મારું’. ‘હું ચંદુલાલ’ એ વિકલ્પ, મોટામાં મોટો વિકલ્પ અને ‘આ મારી બાયડી, આ મારાં છોકરાં ને આ મારો બંગલો, મોટર' વિગેરે એ બધું સંકલ્પ.
સર્જત - વિસર્જન પોતે બ્રહ્મ ને રાતે ચાદર ઓઢીને સૂઈ ગયો, મૂઓ. તે જાત જાતની યોજના ઘડે. તે વખતે બ્રહ્મા થઈને સર્જન કરે છે. પછી વિસર્જન નેચરના હાથમાં. વિસર્જન એના હાથમાં નહીં. વિસર્જન થાય છે ત્યારે તે ભ્રમિત પદમાં આવે છે ને રઘવાયો ને બેબાકળો થઈ જાય છે. યોજના ઘડી, વિચાર આવ્યો ને તેમાં તન્મયાકાર થયો તે સર્જન અને રૂપકમાં આવે તે વિસર્જન. વિસર્જનને કોઈ બાપોય ફેરવી શકે નહીં. જો વિસર્જન પોતાના હાથમાં હોય તો કોઈ ના ગમતું થવા જ ના દે. ગમતું જ રૂપકમાં લાવે. પણ વિસર્જન પરસત્તામાં છે. વ્યવસ્થિતના હાથમાં છે. ત્યાં કોઈનુંય ચાલે તેમ નથી. માટે સર્જન પાંસરો થઈને કરજે. એકવાર બ્રહ્મા થઈ બેઠો પછી ક્યારેય બ્રહ્મપદ ન મળે. હા, જ્ઞાનીને મળે ત્યારે જ્ઞાની પુરુષ તેની જગતનિષ્ઠા ઉઠાવી એક કલાકમાં બ્રહ્મમાં નિષ્ઠા મુકી દે. તે બ્રહ્મનિષ્ઠ બનાવી દે છે અને નિરંતર પછી તો બ્રહ્મપદમાં જ રહે, એટલે એ નવું સર્જન ન કરે અને જે દેહ છે તેનું વિર્સજન થઈ જાય.
મનુષ્ય અવતાર સર્જનાત્મક છે. તેમાંથી જ બધી ગતિઓનું સર્જન થાય છે અને મોક્ષ પણ અહીંથી જ પ્રાપ્ત થઈ શકે તેમ છે.
પુરુષ અને પ્રકૃતિ આખું જગત પ્રકૃતિને સમજવામાં ફસાયું છે.
પુરુષ અને પ્રકૃતિને તો અનાદિથી ખોળ ખોળ કરે છે. પણ એમ એ હાથમાં આવે તેમ નથી. ક્રમિક માર્ગમાં પ્રકૃતિ આખીને ઓળખે ત્યાર પછી પુરુષ ઓળખાય. તે અનંત અવતારેય ઉકેલ આવે તેમ નથી. જ્યારે અક્રમ માર્ગમાં જ્ઞાની પુરુષ માથે હાથ મુકે તો પોતે પુરુષ થઈ આખી પ્રકૃતિને સમજી જાય. અને બન્નેય કાયમનાં છૂટાં ને છૂટાં જ રહે. પ્રકૃતિની ભૂલભૂલામણીમાં ભલભલા ફસાયા છે અને તે ય શું કરે ? પ્રકૃતિથી જ પ્રકૃતિને ઓળખવા જાય છે ને, તે ક્યારે પાર આવે ? પુરુષ થઈને પ્રકૃતિને ઓળખવાની છે, તો જ પ્રકૃતિના પરમાણુએ પરમાણુ ઓળખાય.
પ્રકૃતિ એટલે શું ? પ્રગવિશેષ અને કૃતિ કરેલું. સ્વાભાવિક કરેલી વસ્તુ નહીં. પણ વિભાવમાં જઈને, વિશેષ કરીને કરેલી વસ્તુ તે પ્રકૃતિ. - પ્રકૃતિ એ તો સ્ત્રી છે, સ્ત્રીનું સ્વરૂપ છે ને ‘પોતે' (સેલ્ફ) પુરુષ છે. કૃષ્ણ ભગવાને અર્જુનને કહ્યું કે ‘ત્રિગુણાત્મકથી વેગળો થા.” તે ત્રિગુણ ! તે પ્રકૃતિના ત્રણ ગુણથી મુક્ત એવો ‘તું' પુરુષ થા. કારણ કે પ્રકૃતિના ગુણમાં રહીશ તો ‘તું’ અબળા છે અને પુરુષના ગુણમાં રહે તો તું” પુરુષ છે.
‘પ્રકૃતિ એ ભમરડા સ્વરૂપ છે.” ભમરડો એટલે શું ? દોરી વીંટાય એ સર્જન, દોરી ઉકલે ત્યારે ફરે છે તે પ્રકૃતિ. દોરી વીંટાતી હોય ત્યારે કળામય જ વીંટાય અને ઉકલે ત્યારેય કળામય જ ઉકલે. બાળક હોય તોય ખાય તો કોળિયો મોંમાં નાખવાને બદલે કાનમાં નાખે ? સાપણ મરી ગઈ હોય અને તેનાં ઇંડાં ફૂટ્યા અને બચ્ચાં નીકળ્યા તેય ફેણ મારવા માંડે તરત જ. આની પાછળ શું છે ? આ તો પ્રકૃતિની અજાયબી છે ! પ્રકૃતિનું કળાયે કાર્ય તે અજાયબી છે. પ્રકૃતિ આઘીપાછી ક્યાં સુધી થાય ? તેની શરૂઆતથી વધુમાં વધુ આઘીપાછી થવાની લિમિટ છે, ભમરડો ફરે તેય એની લિમિટમાં જ ફરે. દા.ત. વિચાર આટલી જ લિમિટમાં આવે. મોહ થાય તો કે આટલી જ લિમિટમાં થાય. તે દરેક જીવને ફૂટી એ સેન્ટર છે અને ત્યાં આત્મા આવરાયેલો નથી. શુદ્ધ જ્ઞાનપ્રકાશ ત્યાં રહેલો છે. જો પ્રકૃતિ લિમિટની બહાર જાય તો તે પ્રકાશ આવરાઈ જાય ને પથરો થઈ
