________________
આપ્તવાણી-૧
આપ્તવાણી-૧
મતતા પ્રકાર મન બે પ્રકારનું છે; સ્થળ મન અને સૂક્ષ્મ મન. એને જ બીજા શબ્દોમાં સૂક્ષ્મ મનને ‘ભાવ મન’ અને સ્થળ મનને ‘દ્રવ્ય મન’ કહે છે, કારણ મન અને કાર્ય મન. ભાવ મનનું સ્થાન કપાળમાં, સેન્ટરમાં ભ્રમરથી અઢી ઇચ દૂર રહેલું છે અને સ્થળ મન હૃદયમાં છે. સ્થળ મન પાંખડીઓવાળું છે. તેથી જ ઘણા લોકો કહે છે કે, મારું હૃદય કબૂલ કરતું નથી. કંઈક ધ્રાસકો પડે તો હૃદયમાં ખળભળાટ થઈ જાય છે. તે દ્રવ્ય મન છે. દ્રવ્ય મન કમ્પ્લિટ ઈફેક્ટ છે, ડિસ્ચાર્જ સ્વરૂપે છે. જ્યારે ભાવ મન કૉઝ ઉત્પન્ન કરે છે. તે ચાર્જ કરે છે.
ભાવ મન સહેતુક છે. તેથી નવાં બીજ પડે છે. હેતુ પરથી ભાવ મન પકડાય, પણ તે હેતુ જોવાની દૃષ્ટિ પોતાને હોય નહીં ને ! જ્યાં ‘પોતે’ શુદ્ધાત્મા થાય અને સંપૂર્ણ નિષ્પક્ષપાતીપણું ઉત્પન્ન થાય અને મનને કમ્પ્લિટ જુદું, ફિલ્મની જેમ દેખી શકે, ત્યારે જ ભાવ મન શું છે તે સમજાય. ભાવ મન સુધી તો સર્વજ્ઞ સિવાય કોઈ પહોંચી જ ના શકે. જ્ઞાની પુરુષ જે સર્વજ્ઞ છે તે તમારા ભાવ મન આગળ દાટો મારી આપે. એટલું નવું મન ચાર્જ ના થાય અને કેવળ ડિસ્ચાર્જ મન જ રહે. તે પછી તેની ઈફેક્ટને જ જોવાની અને જાણવાની.
આ અંગ્રેજો સબકોન્શિયસ અને કોન્શિયસ માઈન્ડ કહે છે. તે બધું જ સ્થળ મન છે. સૂક્ષ્મ મનનું એક પરમાણુ પણ કોઈથી પકડી શકાય તેમ નથી. એ તો જ્ઞાની પુરુષનું જ કામ છે. કારણ કે તે જ્ઞાનગય છે.
તમને મહાત્માઓને મેં સ્વરૂપનું જ્ઞાન આપ્યું એટલે તમે મનથી સંપૂર્ણ છૂટા થયા. તમારું ચાર્જ મન મેં બંધ કરી દીધું અને ડિસ્ચાર્જ મનના તમને જ્ઞાતા-દ્રષ્ટા બનાવી દીધા એટલે હવે તમારે મનની અનંતાગણી અનંત અવસ્થાઓ આવે છતાં તમે સ્વસ્થ રહી શકો. તે જ જ્ઞાન છે ! અને જે મનની અવસ્થામાં અસ્વસ્થ થાય છે ત્યાં તે અવસ્થિત થઈ જાય છે ને પછી તેનું વ્યવસ્થિત આવીને ઊભું રહે છે. ત્યારે પાછો વળી અસ્વસ્થ થાય છે ને આમ ઘટમાળ ચાલુ ને ચાલુ જ રહે છે.
મત-આત્માતો શેય-જ્ઞાતા સંબંધ આપણે અચલ છીએ અને વિચારો વિચલ છે. બન્નેય છૂટા છે. જ્ઞાતા-ૉયના સંયોગ સંબંધ સિવાય આપણને બીજો કોઈ સંબંધ નથી.
તેથી જ અમે બધાને કહીએ છીએ કે ગમે તેવા સંયોગોમાં ભાવ ના બગાડશો. અણધાર્યો મહેમાન કવેળાએ આવે પણ ભાવ ના બગાડશો. રોટલા ને શાક ખવડાવજો પણ તમારો ભાવ ના બગાડશો. મન પાતળું ના થવા દેશો.
ક્રોધથી તો સામાનું મન તુટી જાય તે ફરી ક્યારેય સંધાય નહીં અને અનંત અવતાર સુધી ભટકાવે. કહેવત છે ને કે મન, મોતી ને કાચ તૂટ્યાં પછી પાછાં સંધાય નહીં.
મન:પર્યવ જ્ઞાન’ એટલે સામી વ્યક્તિના મનમાં શા વિચારો ચાલે છે તેનો પડઘો પોતાના અંતઃકરણમાં પડે તે પહેલાં સમજાય અને પછી ધીમેધીમે સ્પષ્ટ રીતે પોતે વાંચે, જુએ ને જાણે, તે મન:પર્યવ જ્ઞાન કહેવાય. વીતરાગની ભાષામાં પોતાના મનના દરેકે દરેક પર્યાયને જુએ અને જાણે તે ‘મન:પર્યવ જ્ઞાન.”
અમે વર્લ્ડમાં ‘મન’ના ડોક્ટર છીએ. દેહના ડૉક્ટર ઠેર ઠેર મળશે પણ મનના ડૉક્ટર ખોળી લાવો જોઈએ ! મનના રોગથી દેહના રોગ ઉત્પન્ન થાય છે. અમે તમારા મનના બધા જ રોગ મટાડી દઈએ, નવા થતા અટકાવીએ અને તંદુરસ્તી જે પ્રાપ્ત થઈ છે તેને મેઈન્ટેઈન કરીએ. તમારું મન તમારાથી છુટું પાડી આપીએ છીએ અને ‘શુદ્ધાત્મા’ રોકડો તમારા હાથમાં આપીએ છીએ. પછી મન તમને પજવે નહીં. પછી તો તે મન જ તમને મોક્ષે લઈ જશે એટલું જ નહીં પણ તે જ મન તમને સંપૂર્ણ વશ વર્તશે !
બુદ્ધિ પ્રકાશ - જ્ઞાન પ્રકાશ આખા જગતના તમામ વિષયોનું જ્ઞાન તે બુદ્ધિમાં સમાય અને નિર્અહંકારી જ્ઞાન તે જ્ઞાનમાં સમાય.
