________________
આપ્તવાણી-૧
૧૯૯
૨%
આપ્તવાણી-૧
તને યાદ આવે તે પેલાને ના આવે. કારણ બધાને જુદે જુદે ઠેકાણે રાગવૈષ હોય. સ્મૃતિ એ રાગ-દ્વેષથી છે.
પ્રશ્નકર્તા : દાદા, એને કાઢવી તો પડશે ને ?
દાદાશ્રી : આ સ્મૃતિ ઈટસેલ્ફ બોલે છે કે અમને કાઢ, ધોઈ નાખ. એ જ સ્મૃતિ ના આવતી હોય તો બધા લોચા પડી જાત. એ જો ના આવે તો તમે કોને ધોશો ? તમને ખબર શી રીતે પડે કે ક્યાં આગળ રાગદ્વેષ છે ? સ્મૃતિ આવે છે એ તો એની મેળે નિકાલ થવા આવે છે, ચોંટને ધોઈ નંખાવવા આવે છે. જો સ્મૃતિ આવે ને તેને ધોઈ નાખો, ચોખ્ખું કરી નાખો તો એ ધોવાઈને વિસ્મૃતિ થઈ જાય. યાદ એટલા માટે જ આવે છે કે તમારે અહીં ચોંટ છે, તે ભેસો, તેનો પશ્વાતાપ કરો અને ફરી એવું ના થાય એવો દેઢ નિશ્ચય કરો. આટલાથી તે ભૂંસાય એટલે એ વિસ્મૃત થાય. જે જ્ઞાન જગત વિસ્મૃતિ કરાવે તે યથાર્થ જ્ઞાન.
કોઈની ટીકા કરવી એટલે આપણી દસ રૂપિયાની નોટ વટાવીને એક રૂપિયો લાવવો તે. ટીકા કરનાર હંમેશાં પોતાનું જ ગુમાવે છે. જેમાં કશું જ વળે નહીં, તે મહેનત આપણે ના કરવી. ટીકાથી તમારી જ શક્તિઓ વેડફાય છે. આપણને જો દેખાયું કે આ તલ નથી પણ રેતી જ છે, તો પછી તેને પીલવાની મહેનત શું કામ કરવી ? ટાઈમ અને એનર્જી બન્ને વેસ્ટ જાય છે. આ તો ટીકા કરી ને સામાનો મેલ ધોઈ આપ્યો ને તારું પોતાનું કપડું મેલું કર્યું, તે હવે ક્યારે ધોઈશ, મૂઆ ?
આ અમારા ‘મૂઆ’ શબ્દનું ભાષાંતર કે અર્થ શું કરશે ? આ શબ્દનો ગૂઢ અર્થ છે. એમાં ઠપકો ખરો પણ તિરસ્કાર નહીં. બહુ ઊંડો શબ્દ છે. અમારી ગ્રામીણ ભાષા છે છતાં પાવરફુલ છે ! એક એક વાક્ય વિચાર કરતો થઈ જાય તેમ છે. કારણ કે આ તો જ્ઞાનીની હૃદયસ્પર્શી વાણી છે, સાક્ષાત્ સરસ્વતી !
સ્મૃતિ પ્રશ્નકર્તા : દાદા, ભૂતકાળ ભૂલાતો નથી એ શું છે ?
દાદાશ્રી : ભૂતકાળ એટલે યાદ કર્યો કરાતો નથી અને ભૂલ્યો ભૂલાતો નથી, એનું જ નામ ભૂતકાળ. જગત આખાની ઇચ્છા તો ઘણીય છે કે ભૂતકાળ ભૂલી જવાય પણ જ્ઞાન વગર જગતની વિસ્મૃતિ થાય નહીં.
આ યાદગીરી આવે છે તે રાગ-દ્વેષનાં કારણે છે. જેને જેટલો રાગ જેની પર તે વસ્તુ વધારે યાદ આવે ને દ્વેષ હોય તો તે વસ્તુ વધારે યાદ આવ્યા કરે. વહુ પિયરે જાય તે સાસુને ભૂલવા જાય તોય ના ભૂલાય. કારણ દ્વેષ છે, નથી ગમતી. જ્યારે વર સાંભર્યા કરે. કારણ સુખ આપેલું તેથી રાગ છે માટે બહુ દુઃખ દીધેલું હોય કે બહુ સુખ દીધેલું હોય તે જ યાદ આવે; કારણ કે ત્યાં રાગ-દ્વેષ ચોંટેલો હોય. તે ચોટને ભૂંસી નાખીએ એટલે વિસ્મૃત થાય. એની મેળે જ વિચારો આવે એ “યાદ આવ્યા કહેવાય. આ બધા ધોવાઈ જાય એટલે સ્મૃતિ બંધ થાય અને ત્યાર પછી મુક્ત હાસ્ય ઉત્પન્ન થાય. સ્મૃતિ એટલે તણાવ રહે. મન ખેંચાયેલું રહે એટલે મુક્ત હાસ્ય ઉત્પન્ન ના થાય. બધાને જુદું જુદું યાદ આવવાનું.
અગવડતામાં સગવડતા ભગવાને કહ્યું હતું, કે અગવડતામાં સગવડતા ખોળી કાઢજે. અગવડતામાં જ સગવડતા હોય છે, પણ ખોળતાં આવડે તો ને ?
સોફો પાંચ વરસ જૂનો થાય તે ધણીને અગવડ લાગે, ઓલ્ડ ટાઈપનો થઈ ગયો એમ લાગે. આ તો સગવડતામાં અગવડ ઊભી કરી. આજકાલ તો ઈઝી ચેરમાં બેસીને અનઈઝી થાય છે. મૂઆ, આખી જિંદગીમાં એક જ વખત અનઈઝી થવાનું હોય, ત્યારે આ તો આખો દિવસ અનઈઝી રહે છે. આખો દા'ડો ઊલેચ્યા જ કરે છે ! આ મુંબઈમાં ભરપટ્ટે સુખ પડેલું છે, પણ આ તો આખો દહાડો દુઃખમાં જ પડ્યો રહે છે. અગવડ તો એનું નામ કે જેમાં સોફા તો કેવા કે પાંચ દિવસમાં જ પાયા તૂટી જાય. આ નવા સોફાની સગવડમાં અગવડ ઊભી કરી ! પાડોશીએ સોફાસેટ વસાવ્યો, તે છ મહિના સુધી ધણી જોડે રકઝક કરી ને ઉધારી કરી ને મૂઈ સોફાસેટ નવો લાવી. તે જ્યારે તૂટ્યો ત્યારે એનો જીવ બળી ગયો. મૂઈ, જીવ તે બળાતો હશે ? કપડું બળે તો વાંધો નહીં પણ જીવ તો ન જ બળાય. આપણે તો કેવું હોવું જોઈએ કે નકલ ના હોય.
