________________
આપ્તવાણી-૧
૨૧૧
૨૧૨
આપ્તવાણી-૧
એક જણ મારી પાસે આવ્યો ને ખૂબ રડવા લાગ્યો. તે કહેવા લાગ્યો, ‘હવે તો જીવવું બહુ ભારે લાગે છે. આત્મહત્યા કરી નાખવાનું મન થાય છે.” હું જાણતો હતો કે આ માણસની બૈરી પંદરેક દિવસ પર મરી ગઇ હતી ને ઘેર ચાર છોકરાં મૂકી ગઇ હતી. તે મેં તેને પૂછ્યું, ‘ભાઈ, તને પરણ્ય કેટલાં વરસ થયાં ?’ ‘દસ વરસ” તે બોલ્યો. તો દસ વરસ પહેલાં તે જ્યારે તેને જોઇ નહોતી ત્યારે મરી ગઇ હોત, તો તું રડત ? ત્યારે કહે, “ના, ત્યારે શી રીતે રડત ? હું તો તેને ઓળખતો નહોતો ત્યારે !' તે હવે તું શા માટે રડે છે તે હું તને સમજણ પાડું. જો તું પરણવા ગયો, વાજતે-ગાજતે ગયો ને જ્યારે ચોરીમાં ફેરા ફરવા માંડ્યા ત્યારથી ‘આ મારી વહુ, આ મારી વહુ' એમ તેં આંટા વીંટવા માંડ્યા. તે ચોરીમાં તેને જોતો જાય ને “આ મારી વહુ' એમ બોલતો જાય અને મમતા વીંટાતી જાય. વહુ જો બહુ સારી થઇ પડે તો રેશમનો આંટો અને નઠારી થઇ પડે તો સૂતરની આંટો. જો હવે તારે એનાથી છૂટવું હોય તો હવે જેટલા આંટા “મારી, મારી’ના કર્યા તેટલાં જ ‘નહોય મારી, નહોય મારી’ એમ કરીને એ આંટા ઉકેલ, તો જ મમતામાંથી છૂટાશે.
નથી જીતાતો. દેશ્ય ક્રોધને જીત્યો કહેવાય. ક્રોધ એ તો અગ્નિ જેવો છે. પોતેય બળે ને સામાનેય બાળે.
જ્યાં ક્રોધ આવતો હોય ત્યાં ક્રોધ ના કરે, તે શુભ ચારિત્ર કહેવાય. શુભ ચારિત્રથી સંસારમાર્ગ સુધરે, જ્યારે મોક્ષ તો શુદ્ધ ચારિત્રથી જ થાય.
- ક્રોધ એ ઉગ્ર પરમાણુઓ છે. કોઠીની મહીં દારૂ ભરેલો હોય, તે ફૂટે ત્યારે ઝાળ લાગે અને મહીં બધો દારૂ પૂરો થઈ જાય એટલે એની મેળે કોઠી શાંત થઇ જાય તેવું જ ક્રોધનું છે. ક્રોધ એ ઉગ્ર પરમાણુઓ છે, તે જ્યારે ‘વ્યવસ્થિત’ના નિયમના હિસાબે ફૂટે ત્યારે બધેથી બળે. અમે ઉગ્રતા રહે તેને ક્રોધ નથી કહેતા, ક્રોધમાં તોતો રહે તે જ ક્રોધ કહેવાય.. ક્રોધ તો ક્યારે કહેવાય કે આત્માની બળતરા થાય. બળતરા થાય એટલે ઝાળ લાગ્યા કરે અને બીજાને પણ તેની અસર લાગે. તે કઢાપા રૂપે કહેવાય અને અજંપા રૂપે અંદર જ એકલો બળ્યા કરે, પણ તાંતો તો બન્નેય રૂપમાં રહે. જ્યારે ઉગ્રતા જુદી વસ્તુ છે. ક્રોધમાં તાંતો હોય, તેને જ ક્રોધ કહેવાય. દા.ત. ધણી-ધણીયાણી રાત્રે ખૂબ ઝઘડ્યા, ક્રોધ જબરજસ્ત ભભૂકી ઊઠ્યો, આખી રાત બેઉ જાગતા પડ્યા રહ્યા. સવારે બૈરીએ ચાનો પ્યાલો સહેજ પછાડીને મૂક્યો. તે ભાઇ સમજી જાય કે હજી તાંતો છે. આનું નામ ક્રોધ. પછી તાંતો ગમે તેટલા વખતનો હોય ! અરે, કેટલાકને આખી જિદંગીનો હોય ! બાપ બેટાનું મોટું ના જુએ અને બેટો બાપનું મોટું ના જુએ ! ક્રોધનો તાંતો તો બગડી ગયેલા મોઢા ઉપરથી જ જણાઇ જાય.
મારી આ વાત તે ભઇ સચોટ રીતે સમજી ગયો અને એણે તો ન્હોય મારી, ન્હોય મારી’નું હેન્ડલ એવું ફેરવ્યું, એવું ફેરવ્યું કે બધાં જ આંટા ઉકલી ગયા તેનાં ! તે પાછો પંદર દિવસે આવીને મને આનંદાશ્રુ સહિત પગે લાગી કહેવા લાગ્યો, ‘દાદા, તમે મને બચાવ્યો. મારી બધી જ મમતાના આંટા ઉકેલવાનો માર્ગ બતાવ્યો, તેનાથી હું છૂટ્યો.”
મારી આ સાચી બનેલી વાત સાંભળીને કેટલાંકનાં આંટા ઉકલી ગયા છે !
લોભ
ક્રોધ વર્લ્ડમાં કોઇ માણસ ક્રોધને જીતી શકે નહીં. ક્રોધના બે ભાગ, એક કઢાપા રૂપે અને બીજો અજંપા રૂપે. જે લોકો ક્રોધને જીતે છે તે કઢાપા રૂપે જીતે છે. આમાં એવું હોય છે કે એકને દબાવે તો બીજો વધે. અને કહે કે મેં ક્રોધને જીત્યો એટલે પાછું માન વધે. ખરી રીતે ક્રોધ સંપૂર્ણ રીતે
ક્રોધ-માન-માયા-લોભમાં લોભનો તાંતો ભારે હોય. લોભ એટલે કંઇક ઇચ્છા રાખવી તે. લોભિયાને કોઇ ટૈડકાવે તોય તે હસે. જ્ઞાની પણ હસે, પણ લોભિયા લોભની ગાંઠ વધારે મોટી કરીને હસે ! - શેઠ દુકાને બેઠા હોય ને કોઈ ઘરાક ઝઘડવા આવે કે મારા બાબાના આઠ આના તમે છેતરીને લઇ લીધા. તે શેઠ ગાદી-તકિયે બેસીને હસ્યા કરે, જરાય પેટનું પાણી ના હાલે. રસ્તે જતાં લોકોનું ટોળું ભેગું થાય, તે
