________________
આપ્તવાણી-૧
આપ્તવાણી-૧
બે જાતની બુદ્ધિ; આંતર બુદ્ધિ ને બાહ્ય બુદ્ધિ. હિન્દુસ્તાનના લોકોને આંતર બુદ્ધિ હોય અને પરદેશીઓને બાહ્ય બુદ્ધિ હોય, આંતર બુદ્ધિવાળા વધારે દુ:ખી થાય. કારણ કે બુદ્ધિ બહુ ડેવલપ થઈ હોય તેમ બળાપો વધે જ. વળી બહારની પ્રજા સાહજિક છે. જ્યારે ઈન્ડિયન્સ (ભારતીય) તો કેટલીક બાબતોમાં સાહજિક છે અને કેટલીક બાબતોમાં વિકલ્પી છે. આધ્યાત્મિક માટે આંતર બુદ્ધિ જ કામની છે.
આ બુદ્ધિ બહાર શોધખોળ કરે છે તે બહાર બધે પાર વગરનાં ઝાંખરાં છે. મહીં શોધખોળ કરે તો ફાયદો છે. લોકોની બુદ્ધિ નિરંતર બહાર ફર્યા કરે છે. તે પછી થાકી જાય. હું અંદર જ નિરંતર ફરે એવી બુદ્ધિ આપું ત્યારે તેનું કામ થઈ જાય. તમારી બુદ્ધિ વિપરીત છે, તે સુખને કાઢી મૂકે અને દુ:ખને ઈન્વાઈટ કરે. તમે સુખ અને દુ:ખને પણ ઓળખી શકતા નથી.
બુદ્ધિ તો વક્ર જ દેખાડે. જડમાં સુખ જે અસ્થાયી છે તેને બુદ્ધિ ગ્રહણ કરે છે. ખરી રીતે વસ્તુમાં સુખ કે આનંદ છે જ નહીં. નવી મોટર ઉપર કોઈ ચાર લીટી કરે તો ? ગોબો પાડે તો ? બુદ્ધિગ્રાહ્ય જે જે સુખ છે તે તો અંતે દુ:ખ પરિણામી છે. વસ્તુના આકર્ષકપણાને લીધે બુદ્ધિ તેમાં સુખનું આરોપણ કરે છે. અનંત વસ્તુઓ છે. પોતાના સુખને શોધવા માટે એક વસ્તુ ચાખી જુએ છે અને દરેક જીવ નક્કી કરે છે કે કોના પ્રભાવથી આ સુખ ઉત્પન્ન થાય છે ? તે શોધવા નીકળી પડ્યા. પહેલું એ નક્કી કર્યું કે, પૈસાનું સુખ છે. તે પૈસાના પ્રભાવથી સુખ મળે છે, પણ પછી તે તેની પાછળ ગાંડો થઈને ફરે છે ને દુઃખી થાય છે. પછી બીજું નક્કી કરે છે કે, સ્ત્રીમાં સુખ છે. સ્ત્રીએ પુરુષને અને પુરુષે સ્ત્રીને એમ નક્કી કરી સેક્સ અને પૈસો બે ખોળી કાઢ્યા. આ બે વસ્તુથી જ સુખ મળે તેમ નક્કી કર્યું. પણ જો વહુ સામી થાય તો દુ:ખના દાવાનળ પ્રગટે. પૈસો સામો થાય તો ? એન્ફોર્સમેન્ટવાળા જો ધાડ પાડે તો એ જ પૈસો સામે થાય ને મહા દુ:ખ ઊભું કરે.
બુદ્ધિભેદ ત્યાં મતભેદ આજના જગતમાં ત્રણ માણસો ઘરમાં હોય પણ સાંજ પડે તેત્રીસ
મતભેદો પડે ત્યાં ઉકેલ કેમ આવે ? અરે શિષ્ય અને ગર. બન્નેની વચ્ચે કંઈ કેટલાય મતભેદો સાંજ સુધી થાય ! તે શી રીતે પાર આવે ? જ્યાં ભેદ બુદ્ધિ છે ત્યાં મતભેદ અવશ્ય થવાના જ. અભેદ બુદ્ધિ જો ઉત્પન્ન થઈ જાય તો કામ જ નીકળી જાય. પોતે નિષ્પક્ષપાતી થાય તે સેન્ટરમાં બેસી બધાંને નિર્દોષ જુએ. બુદ્ધિ અવળું દેખાડે કે તરત જ સમ્યક બુદ્ધિને આપણે કહી દઈએ કે જાવ, નિકાલ કરી આવો. તે નિકાલ કરી આવે.
આત્મા ભ્રમિત થયો ત્યારે સંસાર ઊભો થયો, બુદ્ધિ ભ્રમિત થશે ત્યારે જ્ઞાન પ્રગટ થશે.
હું કોઈનીય ‘બુદ્ધિ’ ના જોઉં, હું તો ‘સમજ' જોઉં. બુદ્ધિ તો એક લાઈનમાં ત્રણસો જગ્યાએ વાંકી હોય પણ સમજ છતી હોય તો વાંધો નથી. બુદ્ધિવાળો તો બુદ્ધિમાં ઊંચે ચઢે અને પાછો પડેય ખરી. જ્યારે ‘સમજ” વાળો, દર્શનવાળો ઊંચે ને ઊંચે, ઠેઠ સુધી ચઢી જાયપણ પડે તો નહીં જ. બુદ્ધિ એ પ્રાકૃત ગુણ છે, સ્વગુણ નથી. દર્શન એ સ્વગુણ છે.
તેજ (પિત્ત) તત્ત્વવાળાને બુદ્ધિ વધારે હોય અને વાત તત્ત્વવાળાને સમજ ઊંડી હોય.
બધું જ બુદ્ધિની કલ્પનાથી ઊભું થયું છે, લૌકિક છે, બધા જ ધર્મોમાં જેની કલ્પનામાં જે જે આવ્યું તે શાસ્ત્રમાં લખ્યું. શાસ્ત્ર એ બુદ્ધિજન્ય જ્ઞાન જ છે. ચેતન એમાં ના જડે. જ્યારે જ્ઞાન એ તો સ્વયંપ્રકાશ છે અને એ જ્ઞાનીના હૃદયમાં જ હોય. બુદ્ધિના પર્યાયો છે, એની બોધકળાઓ પાર વગરની છે. બુદ્ધિ અવસ્થાને સ્વરૂપ મનાવવા ફરે તેવી છે. માટે અમે કહીએ છીએ કે બુદ્ધિથી ચેતજો. બુદ્ધિ દેખાડે તે સમયે ‘દાદા’ને યાદ કરીને કહે કે, ‘હું વીતરાગ છું’, તે બુદ્ધિબેન બેસી જાય.
જ્ઞાન કોઈનીય ભૂલ ના કાઢે. બુદ્ધિ સર્વની ભૂલ કાઢે. બુદ્ધિ તો સગા ભાઈનીય ભૂલ કાઢે અને જ્ઞાન તો ‘ઓરમાન માનીય ભૂગ્લ ના કાઢે. ઓરમાન મા હોય તે છોકરો ખાવા બેઠો હોય તો નીચેની બળી ગયેલી ખીચડીના ખબડાં મુકે ત્યારે બુદ્ધિ ઊભી થાય. તે કહે કે આ ઓરમાન મા જ ખરાબ છે. તે નર્યો બળાપો કરાવે. પણ જો છોકરાને જ્ઞાન મળ્યું
