________________
આપ્તવાણી-૧
૧૦૭
૧૦૮
આપ્તવાણી-૧
મારું” એ બે જ ત્યાગવાના છે. અમે જ્ઞાન આપીએ, તમારા સ્વરૂપનું ભાન કરાવીએ છીએ ત્યારે તમારા અહંકાર અને મમતા- બેઉનો ત્યાગ કરાવીએ છીએ. ત્યાગ એક બાજુ કર્યો તો બીજી બાજુ ગ્રહણ શું કરાવીએ છીએ ખબર છે ? “શુદ્ધાત્મા’ ગ્રહણ કરાવીએ છીએ. પછી ગ્રહણ-ત્યાગની કશી જ ભાંજગડ ના રહે. અહંકાર કાઢવા માટે જ બધો ત્યાગ કરવાનો હોય છે. અમે તમારો બધો જ અહંકાર લઈ લઈએ છીએ. પછી અસ્તિત્વ શું રહ્યું ? તો કહે, જ્યાં અસ્તિત્વપણું છે ત્યાં મૂળ જગ્યાએ સ્થાપ્યું. કોઈ એક જ જગ્યાએ અહંકારનું અસ્તિત્વપણું હોય, તે અમે મૂળ જગ્યાએ અહંકારને બેસાડી દઈએ છીએ.
તમે નિશ્ચય કરો કે સવારે પાંચ વાગે ઊઠવું છે તો ઉઠાય જ. નિશ્ચય એટલે અહંકાર. અહંકારે કરીને શું ના થાય ? એક વખત સહજાનંદ સ્વામી ફરતા ફરતા કાઠિયાવાડમાં ગયા. ત્યાં એક રાજા મળ્યો. તે કહે કે, મારે ત્યાં જબરો સાધુ આવ્યો છે. પંદર દિવસ જમીનમાં રહે છે. તો સહજાનંદ સ્વામીએ કહ્યું કે, મારા સામે આ પ્રયોગ કરાવો. તે પેલો સાધુ પંદર દિવસ સુધી અહંકારે કરીને ખાડામાં રહ્યો. નીકળવાના સમયે સહજાનંદે કહ્યું, કે બે પોલીસને જ મોકલજો. દર વખતે જે વાજતેગાજતે રાજા તમે પોતે સામૈયું કરવા જાવ છો તે બધું બંધ આ વખતે. તે સાધુ જ્યારે બહાર નીકળ્યો ત્યારે જોયું કે કોઈ જ નથી. તે બૂમો પાડવા લાગ્યો. ક્યાં છે રાજા ? ક્યાં છે બગી ? ક્યાં છે વાજાં ? તે બૂમો પાડતાં પાડતાં ત્યાં ને ત્યાં જ મરી ગયો. તે અહંકાર કરીને રહ્યો અને તે ના પોષાતાં મર્યો. પોતે જ્યાં નથી ત્યાં આરોપ કરવો તે અહંકાર.
ખરી રીતે ‘પોતે' મરતો જ નથી. અહંકાર જ મરે છે અને અહંકાર જ જન્મે છે. જ્યાં સુધી અહંકાર સહી ના કરી આપે ત્યાં સુધી મરણ આવી જ ના શકે. પણ અક્કરમી સહી કરી આપ્યા વગર રહે જ નહીં. પથારીમાં રિબાય કે બહુ દુ:ખ આવી પડે ત્યારે સહી કરી જ આપે કે આના કરતાં તો મરી ગયા હોત તો સારું. તે સહી થઈ જ જાય.
ભોગવતાર કોણ છે ? આત્મા’ પોતે કશું જ ભોગવતો નથી. કોઈ વિષયને આત્મા
ભોગવી શકે જ નહીં. જો ભોગવવાનો તેનો સ્વગુણ હોય તો તે કાયમનો સાથે ને સાથે જ રહે એટલે મોક્ષ ક્યારેય થાય જ નહીં. ભોગવે છે તે તો ખાલી અહંકાર કરે છે કે મેં ભોગવ્યું. ઈન્દ્રિયો ઈફેક્ટિવ છે. અને તેને કૉઝિઝના આધારે ઈફેક્ટ થાય છે, ત્યારે ભ્રાંતિથી અહંકાર કરે છે કે હું કરું છું’ ‘હું ભોગવું છું”. જો આ ભ્રાંતિ જાય કે “હું કર્તા નથી’ અને કર્તા કોણ છે તે જો સમજાય, તો પછી મોક્ષ કંઈ છેટો નથી રહેતો. સદેહે જ મોક્ષ વર્તાય તેમ છે.
માણસોની ભીડ નથી પણ અહંકારની ભીડ છે. જ્ઞાનથી અહંકારની ભીડમાં રહેવાય. નેચર પદ્ધતિસર છે, આત્મા પદ્ધતિસર છે, પણ વચમાં અહમ્ છે તે બહુ વસમો છે. તે ના કરવાનું કરે જ. અહમને લીધે જ જગત ઊભું છે અને આ ચાર ગતિ પણ અહમૂથી જ થાય છે. અહંકારે જ ભગવાનથી છૂટા પાડ્યા છે.
મનુષ્ય તો રૂપાળો હોય તોય અહંકારથી કદરૂપો દેખાય. રૂપાળા ક્યારે દેખાય ? તો કહે, પ્રેમાત્મા થાય ત્યારે. રસોળીવાળો મનુષ્ય કેવો કદરૂપો લાગે ? તેમ રૂપાળો હોય તોય અહંકારની રસોળીને લીધે કદરૂપો લાગે.
પ્રશ્નકર્તા : અહંકારના પ્રકાર ખરા ?
દાદાશ્રી : રિલેટિવ વસ્તુને ‘હું છું” કહ્યું તે જ અહંકાર, ગર્વ, મદ, મત્સર, અભિમાન, માન, અપમાન એ બધા જુદાજુદા શબ્દો જુદીજુદી વખતે વપરાય છે. તે બધા સ્થળ અર્થ સમજવા છે. તેથી જ્ઞાનીઓએ જુદાં જુદાં નામ આપ્યાં.
કેટલાક પોતાને નિર્માની કહે છે. પણ એ નિર્માનીનો જે કેફ ચઢે છે તે તો આ સ્થળ માની કરતાંય બહુ ભટકાવી મારે તેમ છે. નિર્માનીનું માનીપણું ઊભું થયા વગર રહે જ નહીં. સ્વરૂપજ્ઞાન સિવાય સંપૂર્ણ અહંકાર જાય જ નહીં. તે એક બાજુ તૂટી પડ્યા. નિર્માનીપણું પ્રાપ્ત કરવામાં મંડી પડ્યા. પણ મૂઆ, એનો કેફ વધ્યો તેનું શું? એનો જે સૂક્ષ્મ અહંકાર ભયંકર ઊભો થયો તેનું શું ?
સ્વરૂપ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય પછી અંતઃકરણ જેમ છે તેમ રહે છે. માત્ર
