________________
આપ્તવાણી-૧
૧૨૭
૧૨૮
આપ્તવાણી-૧
અવ્યવહાર રાશિમાં જેટલા આત્મા છે તે પ્રતિષ્ઠિત આત્માની સાથે ને સાથે જ હોય છે. અવ્યવહાર રાશિના જીવો એટલે કે જેમનું નામ પણ પડ્યું નથી. વ્યવહાર રાશિમાં જીવ આવે એટલે તેનું નામ પડે, ત્યાંથી પછી તેનું વ્યવસ્થિત શરૂ થાય છે.
અંતઃકરણનો માલિક પ્રતિષ્ઠિત આત્મા છે પણ તે તેનાથી જુદો છે. મન-બુદ્ધિ-ચિત્ત અને અહંકાર એ બધાથી જુદો છે. મન કહે છે કે અમુક કરવું છે પણ પ્રતિષ્ઠિત આત્મા કહે છે કે આ નથી કરવું તો તે ન થાય. આમાં જે ભાવ છે તે પ્રતિષ્ઠિત આત્મા છે. શુદ્ધાત્મા જ્ઞાતા-દ્રષ્ટા છે. અંદર ઈચ્છા થાય છે એ પ્રતિષ્ઠિત આત્મા કામ કરે છે. મન સાથે પ્રતિષ્ઠિત આત્મા ભળે તે શુદ્ધાત્મા જાણે અને ના ભળે તેય શુદ્ધાત્મા જાણે. અજ્ઞાની માણસ પણ પ્રતિષ્ઠિત આત્માને મનથી જુદો પાડી, યોગબળે કરીને, અમુક શક્તિઓ મેળવે છે.
શુદ્ધાત્મા પદ પ્રાપ્ત કર્યા પછી હવે આપણે પ્રતિષ્ઠા કરતા નથી. પહેલાંની કરેલી પ્રતિષ્ઠા છે તેથી વ્યવહાર ચાલે છે. આપણા શબ્દોમાં નિર્અહંકાર છે. નવું ચિતરામણ થતું બંધ થઈ જાય એ ગજબની વસ્તુ છે ! એક ભવ પણ જો પ્રતિષ્ઠા ન થાય તો કામ જ થઈ ગયું ને ! જ્ઞાનીનો પ્રતિષ્ઠિત આત્મા અને મિથ્યાત્વીનો પ્રતિષ્ઠિત આત્મા એમાં ફેર કેટલો ? જ્ઞાનીનો ‘હું' શુદ્ધાત્માને જ પહોંચે છે, એના અર્થ જ છે. જ્યારે પેલાનો ‘હું પ્રતિષ્ઠિત આત્મા માટે જ છે. જ્ઞાનીને આ બધું પરાયું જે જાણે છે તે શુદ્ધાત્મા છે. ‘જ્ઞાની’ પ્રતિષ્ઠિત આત્માને પણ પરાયું જાણે છે જ્યારે મિથ્યાત્વીને આ બધું પરાયું જે જાણે છે, તે પ્રતિષ્ઠિત આત્મા છે.
પ્રશ્નકર્તા: સંસાર વ્યવહારમાં જે ચેતન વપરાય છે તે ‘શુદ્ધાત્મા'નું છે ?
દાદાશ્રી : આ વપરાતું ચેતન તે પ્રતિષ્ઠિત આત્માનું છે. “શુદ્ધાત્મા’નું જરાય કશુંય જવાનું નથી ને વપરાવાનું નથી. બેટરી ચાર્જીગ સ્ટેશન હોય તે બેટરી ચાર્જ કરી આપે, તેમાં તેની શક્તિઓ ઓછી થતી નથી. આ બધાં ગમે તેવા કર્મો કરશે, ગમે તે અવતારમાં આવશે, તેમાં સોનું તેનું તે જ, માત્ર ઘડામણ જાય છે. પાડો ઘડ્યો તે પાડાની ઘડામણ ગઈ. અનંત અવતાર નર્કમાં ફર્યો પણ સોનું નવ્વાણું ટકા નથી થયું, સો ટચનું જ છે.
આ જે વધ-ઘટ થાય છે તે તો પ્રતિષ્ઠિત આત્માની. ચાર્જ-ડિસ્ચાર્જ થાય છે તે પ્રતિષ્ઠિત આત્માનું, મિશ્રચેતનનું થાય છે, શુદ્ધાત્માનું નહીં.
આ પથ્થરની મૂર્તિમાં પ્રતિષ્ઠા કરે છે તે કેટલાય કાળ સુધી ફળ આપે છે ને ! પ્રતિષ્ઠાની કેટલી બધી શક્તિ છે ! અરે, લોખંડને ય ઊડાડે ! આ જગતમાં સાયન્સની જે બધી શોધખોળો છે તે બધી પ્રતિષ્ઠિત આત્માની છે. પ્રતિષ્ઠિત આત્માની આટલી બધી શક્તિઓ છે, તો શુદ્ધાત્માની અનંત શક્તિઓની વાત જ શી કરવી ? આત્મામાં એટલી બધી શક્તિ છે કે, આ Íતમાં પ્રતિષ્ઠા કરે તો ભીંત બોલે તેમ છે !
પ્રતિષ્ઠિત આત્મા ય એટલો બધો શબ્દ છે કે તે વિચાર ના કરી શકે. વિચાર એ તો મનનું સ્વરૂપ છે. ગ્રંથિ ફૂટે ત્યારે વિચારદશા પ્રાપ્ત થાય છે. ધર્મના વિચારો કે ચોરી કરવાના વિચારો આવે છે તે મનની ગાંઠો છે. પ્રતિષ્ઠિત આત્મા જો વિચાર કરી શકતો હોત તો બુદ્ધિ જ ના રહે. તો પછી કોમ્યુટર જેવું થઈ જાય. પ્રતિષ્ઠિત આત્મા જે અંતઃક્રિયા કરે તે અંતઃકરણ, પછી બાહ્યકરણમાં તેવું જ થાય. અંતઃકરણ જેને જોતાં આવડે, તેને બાહ્યકરણની ખબર પડે. પણ મન-બુદ્ધિ-ચિત્ત અને અહંકાર જોતાં આવડવું જોઈએ ! મન-બુદ્ધિ-ચિત્ત ને અહંકાર એ પ્રતિષ્ઠિત આત્માના ભાગ છે અથવા અંતઃકરણ એ પ્રતિષ્ઠિત આત્માથી છે. અંતઃકરણ જેમ બતાવે છે તેમ બાહ્યકરણમાં-બહાર રૂપકમાં આવે છે. અંતઃકરણ સાથે મગજ પણ છે પણ તે સ્થળ છે, જ્યારે અંતઃકરણ સૂક્ષ્મ છે. એટલે જે જે અંતરમાં ક્રિયા થાય છે તે પ્રતિષ્ઠિત આત્માના આધારે થાય છે.
મૂર્તિમાં પ્રતિષ્ઠા કરે તો ‘મૂર્ત ભગવાન' મળે, અમૂર્તમાં પ્રતિષ્ઠા કરે તો “અમૂર્ત ભગવાન’ મળે.
તિશ્ચતત ચેતત જગત જેને ચેતન કહે છે, તેને અમે નિચેતન ચેતન કહીએ છીએ. કારણ કે દેખાય છે તો ચેતન, લક્ષણ ચેતનનાં છે પણ ગુણ એકુય ચેતનનો નથી, તો તેને ચેતન શી રીતે કહેવાય ?
દા.ત. પિત્તળને બર્ફિંગ કરે તો સોના જેવું જ દેખાય, સોના જેવાં
