Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org -Tre 6 ZPRJA zrIjinadattasUriprAcIna pustakoddhAraphanDa - granthAGka: 34 // arham // zrIdurlabharAjasadasIprAptakharatara biruda - vasati mArgaprakAzaka - zrImajjinezvara sUriviracitam padasthAnakaprakaraNam / ( zrAvakavaktavyatAparanAmakam ) zrImajinapatisUriziSyapravarapaNDita - upAdhyAyajinapAlagaNivivRtavRcyupatam / jainAcArya zrI maJjina kRpA candrasUrIzvarANAm upadezena kalakattAnivAsI vAvu kanaiyAlAlAtmaja rUpacaMdra baDera mAtR choTibAI nAmnyAH dravyasAhAyyenaprakAzaka - zrIjinadattasUri jJAnabhaMDAra - surata. idaM pustakaM jainAcArya zrImajinakRpAcandrasUrIzvarANAM ziSyeNa pravarttaka - munisukhasAgareNa saMzodhitam krAIsTasya san 1933 vikramanupasya saM. 1990 prataya: 500 For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra K++**4-X03++******+++***** naMbara. 1 2 n aa oc as l anukramaNikA viSaya. vrataparikarmatvam zIlavattvam guNavattvam RjuvyavaharanAmakam guruzuzrUSA pravacana kauzalam patra. 2 17 27 30 37 39 www.kobatirth.org pustaka prAptisthAna zrIjinadattasUri jJAna bhaMDAra. Thi0 gopipurA, su0 surata. For Private and Personal Use Only -- bAbU rUpacaMda baDera. naM. 11 ipha sTrITa, bhAvanagara - AnaMda prinTiMga presa meM zeTha devacaMda dAmajIne mudrita kiyA / mu0 kalakatA. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir **********************--
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Joonmoooooooooooooooooooooooooooooooo zrImatI choTIbAI osavAla-kalakattA. janma zrAvaNa zudi 3 saMvat 1935. PRODoor OOOOOPM 0000000 No. no jaina zAsana kI unnati ke liye upadhAna tapa bhArAdhana mahotsava Adi dhArmika kAryoM meM Apane tana, mana aura dhana kA udAradila se jo bhoga dIyA hai vaha Apa kA jIvana kI ujvaLa yazagAthA hai| zeTha kanaiyAlAlajI ke mAphika Apa hI sAhitya kA pracAra, dhArmika unnati aura samAjahita ke kArya meM udAradila se apUrva sevA bajA rahe he.| on.com Joe GooooomneOOOOO AnaMda prinTIMga presa-bhAvanagara. 300007.oooooooooooooooooooooooooooon. For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ************************** www.kobatirth.org | prastAvanA // -**-- zrI gUrjara dharAdhIzadurlabharAjasabhAsamudrollAsanacaMdramasA zrI cAMdrakulAvataMsena suvihitavasatimArgapravarttakena kharataravirudadhArakeNa vidvajjanacakravAkanayanAnaMdanena zrIjinezvarasUriNA sakalabhavyopakArAya SaTsthAnakAkhyaM prakaraNaM viracitamidam / asya prakaraNagraMthasya vinirmAtAraH zrImajjinezvarasUrayaH keSAM vineyAvataMsA Asan ? kasmin samaye kharatarabirudaM samAsAditavantaH 1 kA~skA~zca nirmitavanto graMthAna 1 kadA katamAn svapAdapadmaparAgeNa janapadAn maMDayAmAsuH ? iti jijJAsAyAM saMkSepAda chAtra paricaya dIyate, upadezapaTTIkI kArakANAM arbudAcala jinacaityavRSabha jinapratiSThApakANAM zrIjinavardhamAna sUrIzvarANAM sukumArapAdakamaleSu zrIjinezvarasUrayaH teSAM laghubhrAtaro buddhisAgarAcAryAH saMsArasAgarataraNapotaM dIkSAM jagRhu:, tataH alpasamayena sarvasiddhAntamavagAhya padarzanazAstrapAragA jAtA, anyadA zrIvardhamAnasUrayaH zrIjinezvara buddhisAgarAyaSTAdaza- sAdhubhiH parivRtA bhUmaMDale vihataH kramazo gurjararASTre zrIpattananagaraM gatavaMtaH tatra ca jinagRhanivAsalaMpaTAH caityavAsisUrAcAryAH Asan, taizcaityavAsibhica dezAMtarAgatamunInAM vasatimArgavirodhAya svamaMtavya samarthanAya ca vAdAya te zrIjinezvarasUrayaH uttejitAH, tadAnIM zrIcaulukya1 hAribhadrIyopadezapadIkA prazastiprAnta jinavacanavicAre nityamAza (sa) ktayoge / subimalaguNaraMdheH vardhamAnadradraH // iyamupadezapadAnAM TIkA racitA janAvabodhAya / paMcAdhikapaMcAzayukte 1005 saMvatsarasahaye // ( je bhAM0 sU0 ) For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 469***+6
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - prastAvanA padasthAnaka prakaraNam vaMzobhUvazrIdurlabharAjamahArAjasabhAyAM rAjamAnyavidvajanasamadaM caityavAsiyatInAM zrIjinezvarasUribhiH saha vAdo'bhUt , tadA prathama sUrAcAryaiH vasativAsapratiSedhakaM jinagRhavAsasamarthakaM svakapolakalpitazAstrapramANaM darzitam. atha zrIjinezvarasUribhiH kumatAMdhakAranabhomaNizayyaMbhavasvAmiviracitadazavakAlikasUtrAdikAnAM vasativAsapradarzakaM jinagRhanivAsaniSedhakaM ca anekapramANasaMdarbha darzayitvA teSAM mataM khaMDitam , tadA caityAcAryAH pratyuttaradAne asamarthAH jAtAH, tadAnI caityavAsinAM zAstraviruddhaznathAcAraM prekSya zrIjinezvarasUrINAM jainasiddhAntAviruddhAcAradarzanena zrIpattanAdhIzadurlabhamahArAjaiH / kharaMtara ' iti virudaM dattam punazca gurutvenAGgIkRtAste sUrayaH tena rAjJA, tadanantaraM sUrIzvarANAmilAmaNDale vihAraM kurvatAM jinacaMdrA'bhayadevadhanezvarasUriprabhRtayo'neke ziSyA abhUvan / punazca vi0 saM0 1080 varSe zrIhAribhadrIyASTakAnAM vRtti vidadhuH saM. 1093 varSe lIlAvatIkA akurvan , saM. 1108 varSe kathAkopapaMcaliGgIpaTUsthAnakapramANalakSmAdigraMthA: racitAH / 1. annaTTha pagaDaleNaM " dhojinezvarasUriNoktaM evaMvidhe paragRhe vasati sAdhayo na devagRhe zrIdurlabharAjacitte'tIva tat lagnaM bhaNitaM cAho yathA vadaMti ete tathaiva ( gaNa. sA. vR ) 2 asya zabdasya vyutpattiH-atizayena kharA satyapratijJA ye te kharatarAH yadvA saH sUryaH tadvad rAjante niHpratimapratibhAprAmbhAraprabhAbhiHprativAdividvajanasaMsadiye te kharA ata eva taranti bhavAbdhimiti tarA: kharAzca te tarAzca kharatarAH / 3 durlabhasenAne thoDIcI varSa rAjya kele / tyAne ApalA guru zrIjinezvarasUrIjI mhaNunahotA tyAce upadezAne jainadharmAcI zikSA svIkArUna tyA dharmAntatA moTThA pravINa jAla hotA ItyAdi / ( guja. iti. ) For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAntasamaye vidhipUrvakaM anazanaM kRtvA svarga gatAH, ityevaM zrIjinezvarasUrayaH zrItIrthakaropadarzitavasatimArgaprarvatakAH Asan , eSAM sUrIzvarANAM pAjanma nirvANasaMvatsaro na jJAyate, kintu eSAM pUjyAnAM nirmitagranthebhyaH 1080 saMvatsarasamayedhArAmaNDale viharata Asan iti granthAt avabudhyate / zrIjinezvarasUritaH sarvatra vasativAsapravartitaH kharataragaccho'pi prasiddhiM jAtaH asmin viSaye bahUni pramANAni prasiddhAni santi tathA'pi kAnicit prAsaMgikAni pradarzyante vi0 saM0 1120 tame varSe zrIabhayadevasUriH sthAnAGgasUtravRttiprAnte-- prabuddhapratibaMdhapravaktRpravINApratihatapravacanArthapradhAnavAk-prasarasya suvihitamunijanamukhyasya zrIjinezvarAcAryasya tadanujasya ca | vyAkaraNAdizAstrakartuH zrIbuddhisAgarAcAryasya ityaadi| vi0 saM0 1136 varSe zrIguNacaMdragaNivinirmitaprAkRtavIracaritraprazastiprAnte bhavajalehi vIisaMbhaMta bhaviSasaMtANa tAraNasamattho / bohitthovya mahattho sirijiNesaro paDhamo // 51 // gurupIrAo dhavalAo suvihiyA sAhusaMtI jAyA / himavaMtAo gaMgubdha niggayA sayalajaNapujA // 52 // 1 suvihita iti kharataramunigaNamukhyaH iti uktam / 2 suvihitasAdhusaMtatiH jAtA iti vAkyena kharatarasaMtatipracalitaM iti dhvanitam, zobhanaM vihitaM AcaritaM yeSAM sAdhusAdhvIzrAvakANAM te suvihitAH, a. rA. ko. / For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra padasthAnaka prakaraNam // 2 // +- ************* www.kobatirth.org saM. 1132, 1141, 1166, 1211, varSeSu kramazaH janmadIkSA sUripadasvargabhAjaH zrIjinadattasUrayaH gaNadhara sArddhazatake - tesi payapaumasevArasio bhamaruvva savvabhamarahiyo / sasamayaparasamayapayatthasatthavitthAraNasamattho / 64 // aNahillavADae nADaivva daMsiyasupattasaMdohe / paurapae bahukavidusage ya sannAyagA gae // 65 // sadvidulaharAe sarasahayaMkoba sohie suhe| majjho - rAyasahaM pavisiUNa loyAgamANumayaM / / 66 / / nAmAyariehiM samaM kariyaM viyAraM viyAra rahiehiM / vasaihiM nivAso sAhUNaM Thavioo ThAviyo appA // 67 // saM. 1971 varSe likhitAM kavipalhaviracitapaTTAvalyAm ujjAyaNu taha vaddhamANu kharataravaraladdhau / sugurujiNesarasUri niyami jigacaMdu susaMjami / vi0 saM0 1210, 1223, 1277, varSeSu kramazaH janmAcAryapada nirvANabhAjaH jinapatisUrayaH saMghapaTTaka vRttiprAraMbhazrIdurlabharAjamahArAja sabhAyAM analpajalpajaladhisamucchaladatuccha vikalpakajhola mAlAkavalitabaddala prativAdikovidaprAmaNyA saMvinamuninivahANyA suvihitavasatipathaprathana raviNA vAdikesariNA zrIjinezvara sUriNA zrutiyuktibhirbahudhA caityavAsavyavasthApanaM prati pratikSipteSvapi lAmpaTyAbhinivezAbhyAm ityAdi / saM. 1285 zrIpUrNabhadragaNivinirmite dhanyazAlibhadracaritraprAnte- 1 saM. 1171 varSe zrIjinadattasUrINAM ziSyeNa brahmacaMdragaNinA likhitA tAbhrapatrAMyapratikRtiH jesalamIradurgabhANDAgAre adyApi dRzyate / For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***K*--**++OK+--*****K*---**+*+**) K+---*** prastAvanA // 2 //
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrImadrjarabhUmibhUSaNamaNau zrIpattane pattane / zrImaddalabharAjarAjapurato yazcaityavAsidvipAn // nirlobyAgamahetuyuktinakharairvAsa gRhasthAlaye / sAdhUnAM samatiSThapanmunimRgAdhIzo'pradhRSyaH paraiH // 1 // sUriH sa cAMdrakulamAnasarAjahaMsA, zrImaJjinezvara iti prathitaH pRthivyAM / jajhe lasaccaraNarAgabhRdiddha-zuddhapakSadvayaM zubhagati sutarAM dadhAnaH // 2 // saM0 1293 varSe dvAdazakulakavivaraNa upAdhyAyaH jinapAla: zrImaccAMdrakulAMbaraikataraNeH zrIvarddhamAnaprabhoH, ziSyaH sUrijinezvaro mativacaHprAgalbhyavAcaspatiH / AsIddarlabharAjarAjasadasi prakhyApitAgAravad-vezmAvasthitirAgamajJasumunivrAtasya zuddhAtmanaH // 1 // saM. 1617 varSe zrAvakadharmaprakaraNavRttiprAnte lakSmItilakopAdhyAyaHpAdoSAnapahastyakugrahakRtAn siddhAntadRSTyAvasatyadhvAnaM zubhasiddhilagnamabhitaH prAmANikatvaM nayan / sthAne durlabharAjazakragurutA prApatsucandrAnvayo-taMsaH sUrijinezvaraH samabhavat traividhyvNdykrmH||1|| saM. 1334 prabhAvakacaritre prabhAcaMdra. jinezvarastataH mariraero buddhisAgaraH / nAmabhyAM vizrutau pUjyaiH vihAre'numatau tadA // 42 // zrImAn durlabharAjAkhyastatra cAsIdvizAMpatiH........ // 47 / / tataH prabhRti saMjajJe vasatInAM paraMparA.............. // 86 / / For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prastAvanA padasthAnaka prakaraNam // 3 // saM. 1412 rAjagRhagatapArzvanAthamaMdiraprazastau bhuvanahitopAdhyAya: tadanu bhuvanAzrAntakhyAtAvadAtaguNocaraH sucaraNaramAbhUri sUribabhUva jinezvaraH / kharatara iti khyAtiM yasmAdavApa gaNo'pyaM parimala kalpazrISa ...............DugaNo'vanau / / 17 // saM. 1467 varSe jesalamerudurgasthasaMbhavajinAlayaprazastau, itazca caMdrakule zrIkhataravidhipakSe zrIvardhamAnAbhidhamUrirAjo jAtaH krmaadrbudprvtaaye| maMtrIzvarazrIvimalAbhidhAnaH prAcIkaraghadvacanena caityaM // 1 // aNahillapATakapure yairdurlabharAjaparSadi vivAde / prAptaM kharataravirudaM jinezvarAssUrayo jnuH||2|| saM. 1501 varSe mahopAdhyAyazrIguNaratnagaNinirmite SaSTizatakaprakaraNavRttiprAnte tato gurujinezvaraH svarasato'pi saMvegavAn, babhUva vidhimArgavicca kharataretyabhikhyA yatA / prasiddhimagamat maThAdhipatisaGghanirloThanA-narAdhipatidurlabhaprathitaparSadi prasphuTam // 3 // saM. 1503 tapAgacchanAyakasomadharmagaNinirmitopadezasaptatyAm purA zrIpattane rAjyaM kurvANe bhImabhUpatau / abhUvana bhUtalAkhyAtAH zrIjinezvarasUrayaH // 2 // sUrayo'bhayadevAkhyAsteSAM paTTe didIpire / tebhyaH pratiSThAmApano gaccha: khrtraabhidhH||3|| saM-1651 varSe zrI guNavinayavAcakaviracite sambodhasamitivRttiprAnte For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandi durlabharAjAt kharataravirudamadhuzcaityavAsino jitvA / vidadhuzca vasativAsaM jinezvarAste'bhavaMstadanu // 4 // ityAdibhiH pramANaiH vasativAsaH prakaTitaH zrIjinezvarasUriNA, evaM kharatarabirudaM samprAptaM ca iti prakaTaM jJAyate. atra kharataragaNapaTTAvalyAdiSu saM0 1080 tame varSe kharataravirudaM likhitaM tad asahamAnAH kecit svakapolakalpitagrantheSu / saM0 1080 tame varSe durlabharAjo nAsIt, sa tu saM0 1066 tame varSe pattane rAjyaM prApya saM0 1078 tame varSe yAtrArtha gatavAn tadA jinezvarasUriH durlabharAjasabhAyAM kathaM kharatarabirudaM prAptavAn iti pralapanti aitihyavidaH, tatpratyuttaramevam nanu prabaMdhaciMtAmANa-vicArazreNi-ratnamAlA-rAsamAlA-rAjasthAna-gUrjaradezIya-prAcInArvAcIna-itihAsa-prantheSu zrIdurlabharAjarAjyapAptiH sthitikAlazca viSaye vi. saM. 1065-66 taH 11-12-14 varSaparyantaM bhinnamatAni dRzyate, granthakAraH svayamevAha- yathA zrutaM saMkalitaprabandhaiH (pra0 ciM0 ) prAzcAtyaitihAsapranthakArastu anyagranthAn avalaMbya kathakaDacAraNAdimukhAt ca yathA yathA zrutaM tathA tathA anumIya prathitaM prantham etatparasparavirodhabhAjAn granthAn ca avalaMbya saM01080 tame varSe durlabharAjo nAsIt iti kathana na yuktam , eSu parasparalekhavirodhaviSayeSu kiM satyam 1 iti svayameva vilokanIyam vicaarshiilaiH| 1 cAvaDA vaMzane anukrama tathA tenI sAlavAnI prabaMdha citAmaNInI judI judI pratamAM be rIte maLe che, ane vicArazreNImAM trIjI yojanA che. samagramaMthabhASAmAM vAkaya racanAmAM avatara prabodhanI goThavaNumAM badhI rIte zIyala racanAvALA che. ane prabaMdha citAmaNInI hAtha pratenI gaDabaDa pAThAMtare karatAM prakSiptoe utpanna karelI gaDabaDathI A bIjI rIte dhaNu upayegI maMthanuM aitihAsika mUlya keTaleka aMze ghaTI jaya che. (tA.-26-1-33) gujarAtI bhAMthI pArnu 173 For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam prastAvanA // 4 // zrIdurlabharAjajinezvarasUriviSaye vividhapranthAdIn samAlocya prakaTite pramANe tasmin doSAviSkaraNaM asmadmatAt kiMcidapi viruddhakathanakaraNaM matsara evaM kevala : na tu prmaarthH| punarapi gacchAmnAyAnabhijJA jalpaMti jinavallabhasUrijinadattasUribhyAM kharataragacchaH pravRttaH ityAdi, tattu asatyaM eva, jinavallabhasUrisamaye zrIvarddhamAnasUritaH kharataragaNakalpadrumasya zrImadhukarakharatara iti nAmAGkitA prathamA zAkhA jaataa| zrIjinadattasUrisamaye zrIjinazekharasUritaH zrIrudrapallIyetinAmadheyA dvitIyA zAkhA abhUt , ityalam prapaMcena / atha SaTsthAnakaprakaraNasya bhASyakAraH zrIjinezvarasUribuddhisAgarasUryoH ziSyaH abhadevasUriH svayameva itthamAha prastutaprakaraNabhASyaprAnte muNipavarasirijiNesarasUrIhi aNuggahaThThAe / tapyAyapaumachappaya muNIsasirimabhayadevasUrIhiM // 1 // dusamagamamicchasugamaM vihiyaM niyasIsavayaNeNa // upAdhyAyajinapAlo'pi prastutaprakaraNavRttiprAraMbhe satyapi gambhIrArthe, bhASye'bhayadevamUribhigrathite / pratipadamAkhyAnAnmama yatnaH saphala evAtra // 3 // ityanena zrIabhayadevasUriNA eva bhASyaM kRtaM iti jJAyate / atha asya prakaraNasya vRttipraNetA jinapatisUriziSyaH jinapAla upAdhyAyaH svayameva itthaM Aha-prastutaprakaraNavRttiprAnte-jinapati1 etanmahAzayAnAM paricayo apabhraMzakAvyatrayIbhUmikAyAM viloka yaH jijJAsubhiH / For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ritisUri sadguNAgADhavaMdyairniviDanigaDite vA'tyeti no sNymtrii....|| 6 // tacchiSyo jinapAlaH SaTsthAnakasaMzitaprakaraNasya / vRtti vyavadhAyeva apyetA........ // 8 // yuga-rasadinakara ( 1262) saMkhye vikrm.......||10|| etaiH vAkyaiH zrIjinapAlapAThakapuGgavena jinapatisUreH ziSyatvaM svasattAsamayazca pratipAditaH spaSTatayA aparaM ca-carcarI-dvAdazakulaka-upadezarasAyaNAdipranthAnAM vRttiH cake / zrImajinakRpAcaMdrasUrIzvarAH svaziSyapraziSyaiH parivRtAH vi. saM. 1983 tame varSe jesalameradurge cAturmAsasthitiM kRtavantaH, tadAnIM zrIjinabhadrasUrisaMsthApitajJAnabhANDAgAre sthitAnAM atijIrNatADapatralikhitapustakAnAM pratikRtayaH kAritAH sUribhiH, tadA zrIpravartakasukhasAgaramahArAjo'pi tadganthasaMzodhanakArya kurvANaH kArayamANazca katipayAn amudritadurlabhAMzca granthAn-SaTsthAnaka-dvAdazakulakadhanyazAlibhadracaritrAdInAM mudrayitum (mudraNayantraviSayIkartum ) icchayA prUphasaMjJakAH pratikRtayaH kAritAH adhunA tu zrIjinakRpAcandrasUrIzvarANAM upadezena baMgAladezabhUbhAminIbhAlabhUSaNakAlikAtAmahAnagarIvAstavyasya dharmajJazreSThikanaiyAlAla-baDerasya dharmapatnI zrAvikA choTIbAi itinAmikA svakIyajJAnAvaraNakarmakSayopazamanAya paropakArAya ca etatprakaraNaratnamudraNe dravyasAhAyyaM kRtavatI tasmAt sA dhanyA, paThanapAThanAdirUpeNa sAphalyaM vidadhatu sajjanA api iti prArthayeyam / prastutaprakaraNaratnasya saMzodhanAvasare prAcInAvAcInAni etAni hastalikhitAni pustakAni samupalabdhAni prathamaM aNahillapurapattanasthabhANDAgArataH zrIpravartakapadAlaMkRta zrIkAMtivijayamahArAjaziSyamunipuGgavacaturavijayaziSyapunyavijayamunivaryANAM anupamakRpAtaH saMprAptaM prAcInaM aSTAviMzatipatrAtmakam, dvitIyam vardhamAnakempa ( vaDhavANakempa ) sthitayoganiSTa pA For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padsthAnaka rastAbanA.. prakaraNam panyAsazrIkesaravijayadevavijayapustakAlayataH mahopAdhyAyadevavijayamahArAjaiH AnAyya pradattaM arvAcInaM ekacatvAriMzatpatrAtmakam , tRtIyaM atraiva zreSThiANaMdajikalyANajipeDhisthajJAnabhAMDAgArataH saMprAptaM SaDviMzatipatrAtmakaM zrImatkuMvarajisAhAyyena, etat prakaraNabhASyapustakaM tu vaTapadrastha ( vaDodarAstha ) AcArya zrImohana sUrijJAnabhANDAgArataH upAdhyAyazrIpratApavijayamahArAjaiH mAnAyya prada nUtanaM catuSpatrAtmakam / etat pustakatrayeNa saMzodhanakarmaNi mahat sAhAyyaM jAtam tatasteSAM pustakasAhAyyakArakANAM mahAzayAnAM bhUribhUridhanyavAdapradAnapurassaraM mahatI upakRti smRtipathaM nayAmaH / zrIhemacandrAcAryapAThazAlAdhyApakena paNDitaamRtalAlamahAzayena vIravAijainapustakAlayarkAyavAhaka zrImatpadamasIhIrajInAmadheyena ca prastAvanAlekhaviSaye aneka pustakAvalokanasAhAyyaM pradattaM tayoH kalyANaM vAJchAmi, pustakAvalaMbanena vidvadvaryapravartakasukhasAgaramahArAjena sAvadhAnamanasA'tiparizrameNa saMzodhite'pyasmin pranthe dRSTidoSavazAt akSarayojakadoSAdvA yatra kutracidazuddhayaH bhaveyuH tatra kRpAM vidhAya saMzodhanIyam cantavyaM kSamAdhanaizca vidvaguNAnuraktaiH iti prArthayate bhIkharataragaNAvataMsakaanekajJAnabhaNDAradhArmikavidyAlayotpAdakazrIjinakRpAcandrasUrIzvaracaraNAraviMdamadhukaraziSyaratnapravartakamunisukhasAgaramahArAjAnAM ziSyaH sajjanakRpAkADI-maMgalasAgaro muniH|| vi. saM. 1960 varSe akSayatRtIyAdine pAdaliptapure kintu asya bhASyagranthasya ekA pratiH militA sApi azuddhaprAyatvAt asmAbhiH na mudrApittA For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ****+++ www.kobatirth.org // arham // durlabharAjasadasI prAptakharatara birUda - vasatimArgaprakAzaka - zrImajinezvarasUriviracitam - padasthAnakaprakaraNam / zrImajjina pati sUriziSya-pravara paNDita - zrImajjinapAlavivRtavRtyupetam dharmopadezanavidhau radanotthakAntiH sAndrodyatI janatanUrvizadIcakAra / antarvizuddhikara gIrvijigISayeva, yasya zriyaM jinapatistanutAtsa vIraH // 1 // zrImatsUrijinezvareNa racite SaTsthAnake sthAnake, muktiprasthitabhavyapAnthanivahasyAdhvavyavasthAkRtiH / vRttirmandadhiyA mayA prakaraNe prArabhyate'trAdarAt, saMkSiptA sugurorupAsanavidheH prAptArthale spRzA // 2 // jigISayaiva iti pratyantare / For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ++193+****0K+******++*
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prathama prakaraNam sthAnam // 1 // satyapi gambhIrAtheM, bhaassye'bhydevsuuribhigrNthite| pratipadamAkhyAnAnmama yatnaH saphala evAtra // 3 // iha hi jagati pravaraprabhApaTalapradyotitadikcakravAlaprabhAvAtizAyiratnarAji ratnAkara iva virAjitatrijagadudarAntarvatipadArthasArthavyavasthApakapramANopapanasyAdvAdamatakovidasaMvinamahAmunijanasaMkule'pi zuktizakalAsAraprAmANikanAnAkunayadezakAkhaNDapAkhaNDimaNDalabacAprapazcakadaryamAnamAnasAnAM prAyaH prANinAM ni:svAnAmiva tathAvidhapravarapuNyaparaMparAparipAkavikalAnAM na bhavatyeva saprabhAvA prayatnaratnariva syAdvAdakovidasaMvignaH sadgurubhiH saha saMpAditAtidAruNa bhavadAridrayopadravaviprayogaH saMprayogaH / sa hi vidhvaMsakaH kApathaughAnA, mattamataGgajaH saMsAragativallInA, sudhArasasaMsiktakalpakandaH sakalakalyANaphalaparaMparANAm / taduktam-"jAyai suhagurujogo, mahasA sivalacchipasthiyANa dhuvaM / pAvaMti jaMadhanA, na kayAvi maNicchiyaM mayaM // 1 // " tallAbhamantareNa tu bhavacakrabhramaNamava saMpadyate / yaduktam-"dhammAyarieNa viNA, alahaMtA siddhisAhaNovAyaM / araya vva tuMbalaggA, bhamaMti saMsAracakkammi ||1||"kvcitkthNcittthaavidhbhvytaapripaakyogaat saMjAte'pi tasmin bhavyaprANinAmasadupadezaviSapradAnena viphalIkriyamANe durvAraniSkAraNavairiNeva pAkhaNDimaNDalena bhagavAn paramakaruNArasapAthonidhiH kApathazatasaMtamasataruNataratejonidhigurjaradharAdhIzazrImaddurlabharAjasamakSaM vipakSavikSepapurassaraM ca | 1 jAyate zubhaguruyogaH, sahasA zivalakSmIprasthitAnAM dhruvam / prApnuvanti yadadhanyAH, na kadApi manaicchitam amRtam // 2 dharmAcAryeNa vinA, alabhamAnAH siddhisAdhanopAyam / arakA iva tumbalagnA, bhramanti saMsAracakre // For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra +++******+0 www.kobatirth.org vyavasthApitasuvihitajanagRhisadana nivAsaH pramoditasaMvignamunijanamanaH kumudakhaNDaH pravacana mahAprAsAdazikharonnata kanaka ketudaNDaH satarkAgamAdisamasta vidyAvadAtabodharaJjitasakalako vidavaraH zivapathaprasthita saMvignamunijanAgresaraH sarvaprakAraparityaktabhUriH zrImajinezvarasUrivyaprANigaNopacikIrSayA nikhilazAkya bhautAdipAkhaNDimaNDalAbhimatakudeva kugurukudharmamArgakhaNDanaM pramANopapannasarvajJasadguru saddharmamArgasvarUpapratipAdana maNDanaM pUrvayugapravarAgamaviracitAtigambhIrArthagAthAyugalaka vivaraNarUpamidaM SaTsthAnakAkhyaM zrAvakavaktavyatAparanAmakaM prakaraNaM cakAra / tatra cAdAveva tAvadetatprakaraNa mahApurapravezadvArabhUtaM gAthAyugalakamupanyasyati sma - kayavayakammayabhAvo, sIlattaM caiva taha ya guNavaittaM / riumaivavaharaNaM ciya, gurusussUsA ya boddhavvA 1 pavayaNakorsellaM puNa, chaTThaM ThANaM tu hoi nAyavvaM / chaTTA guNehiM juo, ukkoso sAvao hoi 2 asya vyAkhyA - vratAni - niyamAH, tAni cAtra sthUlaprANAtipAtaviramaNAdIni tAnyeva karma-parikarma pUrvasevA ityarthaH / tatrArthAdeva yatidharmasya ! athavA vratAni - sarvathA prANAtipAtaviramaNAdIni teSAM karma - parizIlanamaNuvratAdipAlanarUpapUrvasevAlakSaNam / tataH kRtaM vihitaM vrataparikarma- mahAvratapratipattihetUnAmabhyAso yena sa tathoktaH, sa eva kRtavratakarmakaH, tasya bhAvastasvam / zabdasya hi pravRttinimittaM bhAvo yathA vRkSasya vRkSatvam / tathA ca yena nimittenAvratapratipazyAdinA zrAddhaH kRtavratakarmA'bhidhIyate sa kRtavratakarmakabhAvaH / athavA vratAni zraNuvratAdIni teSAM parizIlanaM mArgazravaNa jJAnAdirUpam / For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir +703+******+ ***40****
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNamra prathama sthAnam // 2 // * ayamabhiprAyaH,-yathA mantrAdisiddhaye mAntrikeNa pUrva zucisthAnapathyAzanabrahmacaryAdikamabhyasyate, tathA zrAddhenApi dezavi. tena bhAvataH sarvaviratyarthinA pUrvamaNuvratAdIni niraticArANyanupAlanIyAni / aviratena tu dezaviratyarthinA zravaNAdInyevAbhyasanIyAnIti 1 // tathA zIlaM-saccaritaM taccAyatanasevAdirUpam / tataH zIlavattvaM-sadAcAravacaM, praakRttvaadvkaarlopH| 'caH' samuccaye / 'eva' ityavadhAraNe / tena zIlavacameveka zrAddhasya viziSTatvamabhivyanaktIti / na caitAvatA kRtavratakarmatvAdInAM tadanabhivyaJjanakatvaprasaktiH, zIlavatvavat teSAmapyekaikazastadabhivyaJjanakatvAditi bhAvaH / evamagre'pi yathAsaMbhavaM vAcyam 2 // taha ya guNavattaM' iti / ' tathA ca ' ityapi samuccaye / "yAvanti samuccaye padAni tAvanti samuccayapadAni" iti nyAyena na paunaruktyazaGkAvakAzaH / svAtmanyatizayavizeSotpAdakA dharmA guNAH, te ca tatvataH samyagdarzanAdayaH, tayuktatvaM guNavacaM-sUtrarucyAdimatvamityarthaH 3 // tathA RjuH-akuTilA mati:-buddhistayA vyavaharaNaM-vRttyartha vyAparaNaM RjumativyavaharaNaM vacanAvisaMvAdAdirUpam / 'ciya' ityavadhAraNe, sa ca zIlavatvamevetivadbhAvanIyaH 4 // tathA gurUNAM-loke lokottare ca gauravAhoNAmAcAryamAtRpitrAdInAM (zuzrUSA-) Abhimukha| gamanAdipratipattilakSaNA sevA guruzuzrUSA / sA ca 'boddhavyA' jJAtavyA zrAvakasya sthAnatvena / SaSThasthAnoddezaparyantavatijJAtavyapadAdeva tacadvizeSyaliGgAnusAreNa sarvasthAnasaMbandhAd guruzuzrUSAsthAnasaMbandhe labdhe'pi yatra boddhavyapadopAdAnaM tat samastasthAnAnAM guruzuzrUSAsAdhyatvena tasyAH sarvotkRSTatvato vizeSeNa jJAtavyatAjJApanArthamityarthaH 5 // 1 // 'pravacanakauzalameva ' jinazAsananaipuNameva / 'punaH' zabdaH pUrvasmAdvizeSaNArthaH / SaSThaM sthAnaM tviti, tiSThati For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandit Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrAvako'sminnavahitamanaskatayA vartata iti sthAnaM thAvakasya viziSTatvAmivyaJjaka AcAravizeSaH // 6 // 'tuH' evakArArthaH, sa ca yojita eva / ' bhavati' varttate 'boddhavyaM ' jJAtavyam / tatazcaitaiH 'padasthAnaguNaiH ' SaTsaMkhyazrA| vakAnuSThAna vizeSaH 'yuktaH' saMgataH, utkRSyate zeSebhya ityutkarSaH-utkRSTa ityarthaH, 'zrAvakaH' tatvato yathAvasthitabhagava| dvacanazrotA ' bhavati' saMpadyate / zeSAstu nAmamAtreNeva / iti dvAragAthAyugalakArthaH // 2 // athaiSAM sthAnAnAM kimarthamevaM krameNopanyAsaH ? ucyate-sarveSAM parasparato hetuhetumadbhAvAderevameva siddheH| tathAhisamasta roSasthAnasAdhyatvena zrAvakatvapadavyAzca paramaprakarSarUpatvena mR bhiSiktatayA vrataparikarmaNa bhAdAvupanyAsa: / yata:"na viNA parikammeNaM, sammaM saMbhavai kajasaMsiddhI / / paramA paramapayaphalA, sumaMtiNo maMtasiddhi vva // 1 // " tadanantaraM tasyaivA''dyakAraNabhUtasya zIlavatvasya / yataH--" sIla hi sayAyAro, sAmanneNAvi jassa so natthi / aibAlo vva kahaM so, sAvagadhammassa jogo ti // 1 // " tato'pi zIlapradhAnakAryabhUtasya guNavacasya / yataH-"sIlerNa vi kiM teNaM, saMkAseNaM tu kAsakusumassa / jatto varaguNavataM, ramaNijaphalaM na saMpannaM // 1 // " guNavatvopanyAsottarakAlaM tu sAmAnyato 1 "zrAvaka vi" iti pratyantare / / 2 na vinA parikarmaNA, samyak saMbhavati kAryasaMsiddhiH / paramA paramapadaphalA, sumantriNo mantrasiddhiriva / / 3 zIlaM hi sadAcAraH, sAmAnyenApi yasya sa nAsti / atibAla iva kathaM sa, zrAvakadharmasya yogya iti / / 4 zIlenApi kiM tena, saMkAzena tu kAzakusumasya / yato varaguNavattvaM, ramaNIyaphalaM na saMpannam / / For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam prathama sthAnam guNavatvakAryabhUtasya RjumativyavaharaNasya / yata:-" riuvavaharaNaM jIe, saMpADijai pasaMsiyA sA u / sagguNalacchI viulA, jalanihivela va vilasaMtI // 1 // " tadanantaraM tu RjumativyavaharaNasyaiva pradhAnakAraNabhUtAyA guruzuzrUSAyAH / yataH-" paramaphalassa vi heU, gurususmsA pavaDDiyA niyamA / kappalaya vva samujjuya-vavaharaNassa u kimiha cujaM // 1 // " tato'pi tasyA evaM pradhAnakAryabhUtasya pravacanakauzalasya / yata:-" kaha pavayaNakosallaM, tesiM saMbhavai naNu jaDANaM ca / jesiM gurusussA , nAbhimuhI bhArai vva sayA // 1 // " tadeSAmevaM kramopanyAse tAtparyam / tatrApi vrataparikarmaNi yat pUrva zravaNasyAbhidhAnaM tat zravaNasyaiva sarvasthAnamUlatvakhyApanArtham / uktaM ca-" surcI jANai kallANaM, sucA jANai pAvayaM / ubhayaM pi jANaI soccA, jaM seyaM taM samAyare // // " nanu tathApi kimetatsthAnaSaTakayuktasyaiva zrAvakatA ? uta zrAvakasya sataH SaTsthAnayogaH ? na tAvadAdyaH, tadvikalasyApi zAstre zrAvakatvazravaNAt / taduktam-"dhammaeNrayaNassa joggo, akkhuddo ? 1 RjuvyavaharaNaM yayA, saMpAdyate prazaMsitA sA tu / sadguNalakSmIvipulA, jalanidhiveleva vilasantI // 2 paramaphalasyApi hetu-guruzuzrUSA pravardhitA niyamAt / kalpalateva samRjuka-vyavaharaNasya tu kimihAzcaryam // 3 kathaM pravacanakauzalyaM, teSAM saMbhavati nanu jaDAnAM ca / yeSAM guruzuzrUSA, nAbhimukhI bhAratIva sadA // 4 zrutvA jAnAti kalyANaM, zrutvA jAnAti pApakam / ubhayamapi jAnAti zrutvA, yat zreyastat samAcaret / / 5 dharmaratnasya yogyo'kSudro rUpavAn prakRtisaumyaH / lokapriyo'krUro, | mIrurazaThaH sdaakssinnyH|| // 2 // For Private and Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra **@***>>**- +++1+o--**<-****Z*>**<***@**---- www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " rUvanaM 2 pagaisomo 3 | loyapio 4 akUro 5, bhIrU 6 asaDho 7 sadakkhinno 8 // 1 // lajjAluo 9 dayAlU 10, majjhattho somadiTTi 11 guNarAgI 12 / sakaha 13 sapakkhajutto 14, sudIhadaMsI 15 visesannU 16 // 2 // buDDANugo 17 vIo 18, kayannubho 19 parahiyatthakArI ya 20 / taha caiva laddhalakkho 21, igavI saguNo havai saDDo || 3 || " nApi dvitIyaH / yadA hi prAgeva zrAvakatvamasti tadA kimanarthakena SaTsthAnayogena ? / kizza' bANaguNehiM' ityAdinA viruddhAbhidhAnena 1, iti cet naivam, sAmAnyavizeSabhAvenobhayasyApyupapatteH / tathAhi yat zAstre sthAnayogamantareNApi zrAvakatvaM zrUyate tat sAmAnyena viziSTazrAvakatvayogyatAmAzrityetyavagantavyam, ata eva tatra ' dhammarayaNassa joggo' ityuktam / paTsthAnayoge tUtkRSTa zrAvakatA, ata eva tatra, ' ukkoso sAvago hoi ' iti pratyapAdi / taduddezena ca - " saMpattadaMsaNAI, paidiyahaM jaijaNA sugeI ya / sAmAyAriM paramaM, jo khalu taM sAvagaM ciMti // 1 / / " ityAdi zAstram / zeSaM tvapunarbandhakAdyavasthAvartisvarUpAbhidhAnaparamiti vyavaseyam / apunarbandhakAdyavasthAyAM hi praNazyatIva prabalataramithyAbhinivezapizAcaH, samunmiSatIva prabhAkarAkAraH sadbodhaH, samullasantIva dharmazuzrUSAdyaGkurakoTya ityalamatiprasaGgena / prakaraNAdau namaskArAnupanyAsacarcApyata eva na kriyata iti prastutamAramyate / 1 lajjAluko dayAlu - madhyasthaH saumya dRSTirguNarAgI / satkathaH sapakSayuktaH, sudIrghadarzI vizeSajJaH // 2 vRddhAnugo vinItaH, kRtajJakaH parahitArthakArI ca / tathA caiva labdhalakSya, ekaviMzatiguNo bhavati zrAddhaH // 3 saMprAptadarzanAdiH pratidivasaM yatijanAt zRNoti ca / sAmAcArIM paramAM yaH khalu taM bhAvakaM bruvate // For Private and Personal Use Only ***++****+******+
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam prathama sthAnam // 4 // atha prakaraNAvatArAyAha-atra vyAkhyeti / 'atra' asmin gAthAdvaye viziSTA-prasaMkSiptaniHzeSAbhidheyaviSayatvena pradhAnA paakhyaa-mnnitiyaakhyaa| athavA 'atra' asmin gAthAbhidheye sthAnaSadke vividhA-catuSTA(STayA)dibhedAbhidhAnena nAnAprakArA pAkhyA vyAkhyA kriyata ityadhyAhAraH / 'iti' prakaraNAvatArAvAntaravAkyArthaH / / sAmprataM vrataparikarmaNo bhedoddezapurassaraM tatprathamabhedaM zravaNaM pratipAdayan yAdRzAdguroryAdRzena ca yat kartavyaM tadAhakayavayaparikammattaM, cauThivahaM suNai tAva paDhamaM tu|gurunno gIyatthAo, viNaeNa aNuggahaparo y||3|| vyAkhyA--'kRtavrataparikarmatvaM' pUrvoktazaddhArtha tat 'caturvidhaM' catuSprakAram / taduktam- yavayaparikammattaM, caunvihaM suNai jANai taheva / icchaha giNDada tattha ya, suNei jaM jaha ya taM tuccha // 1 // " 'zRNotyeva' AkarNa yatyeva, tAvadityupakrame / 'prathama' pUrva jJAnecchAgrahaNebhyaH / turevakArArtho yojita eva / 'guroH' jJAnAdiguNagaNopetatayA sacchAstropadezakatayA ca gauravAIsyAcAryAdeH sakAzAt / taduktam-"dharme tIrthakRtAM yathaiva gaditaM tattvaM tathaivAnizaM, yo jAnAti karoti cA''dizati cA'saGgaH sa divyo guruH / tasyopAstimapAstakalmaSabharAM bhaktyA gRhasthaidRDhaM, kurvadbhiH paramopadezamiSataH kiM kiM phalaM 1 kRtavrataparikarmatvaM, caturvidhaM zRNoti jAnAti tathaiva / icchati gRhAti tatra ca, zRNoti yad yathA ca tad vakSye // For Private and Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nApyate / // 1 // " kIdRzAdguroH ? 'gItArthAt ' samyakpravRttihetusUtrArthavidaH / taduktam-" gIyaM bhagai suttaM, mattho tasseva hoi vakkhANaM / gIyassa ya atthassa ya, saMjogA biMti gIyatthaM ||1||"anen cAsAdhAraNavizeSaNopAdAnena samastatadguNopasaMgrahaH sUcyate / tAdRzasyaiva zudharmaprarUpakatvAdhikAritvAt / taduktam--"desakulajAirUvI, saMghayaNI ghiijubho bhaNAsaMsI / avikatthaNo amAI, thiraparivADI gahiyavako // 1 // jiyapariso jiyaniho, majjhastho desakAlabhAvannU / Asanaladdhapahabho, NANAvihadesabhAsannU // 2 // paMcavihe, AyAre, jutto suttatthatadubhayavihanna / pAharaNaheukAraNa-naya niuNo gAhaNAkusalo // 3 // saisamayaparasamayaviU, gambhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalimo juggo, pavayaNasAraM parikaheuM // 4 // " sAmprataM hi devAdisvarUpasyApi gurUpadezamantareNa durjeyatvAt parIkSya dharmAdhinA vizeSavid guNagaNopeta eva sadgururaGgIkArya iti vizeSatastadguNopavarNanam / anena ca sadgurusvarUpAbhidhAnena pAkhaNDimaNDalAbhimatagurUNAM 1 gIta bhaNyate sUtram, arthastasyaiva bhavati vyAkhyAnam / gItasya cArthasya ca, saMyogAd bruvate gItArtham // 2 dezakulajAti rUpI, saMhananI dhRtiyuto'naashNsii| avikatthano'mAyI, sthiraparipATigRhItavAkyaH // 3 jitapariSad jitanidro, madhyastho dezakAlabhAvakSaH / Asannalabdhapratibho, nAnAvidhadezabhASAjJaH // 4 paJcavidhe prAcAre, yuktaH sUtrArthatadubhayavidha(ghi )jJaH / AharaNahetukAraNanayanipuNo pAhaNAkuzalaH // 5 svasamayaparasamayavid, gaMbhIro dIptimAna zivaH saumyaH / guNazatakalito yogyaH, pravacanasAraM parikathayitum / / For Private and Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prathama prakaraNam sthAnam sajjJAnamahAvratAdivikalAnAmagurutvamarthAduktaM bhavati / taduktam--"sarvAbhilASiNaH sarva-bhojinaH sprigrhaaH| brahmacAriNo mithyopadezA guravo na tu // 1 // " kathaM zRNoti ? ityAha 'vinayena' namratvamanaHprasAdAJjalipragrahAdipratipattilakSaNo vinayastena karaNabhUtena / 'anugrahaparaH' iti, upakAraniSThamanAH 'anugRhIto'smi' iti manyamAna ityarthaH / anena ca |* tasyArthitvaM darzitaM bhavati / taduktam --"atthI u jo viNIbho" ityAdi / 'ca' anuktsmuccye| tena sAmarthyasUtrA-* pratikRSTatvalakSaNamapi rUpadvayamAgamaprasiddhaM tasya samucitaM bhavati / tattvatastAdRzasyaiva tthaashrvnnopptteH| iti gAthArthaH // 3 // * atha praznapUrvakaM zrotavyavastutattvamupadizan zravaNavidhimAha-- ko devo ko dhammo, ko va tayArAhaNe uvAu ti / gIyatthapAyamUle, suNei vigahAiparimukko // 4 // vyAkhyA--'kA' kiMlakSaNaH ' devaH' zakrAdInAmapi stotavyatayA''rAdhyatamaH / kaH 'dharmaH' durgatigartanipatajantujAtadhAraNapravaNaH pariNAmastatpUrvakamanuSThAnaM ca / ko vA 'tadArAdhanopAyaH' devaprasAdanavidhiH / vA zadvaH samuccaye / isvatvaM prAkRtatvAt / " yasya yenArthasaMbandho dUrasthasyApi tasya saH" iti nyAyAd vyavahitasyApi devasya tacchadrena parAmarzaH / itizataH praSTavyavastusamAptyarthaH / etat sarva 'gItArthapAdamUle' pUrvopadarzitasvarUpAcAryAdisamIpe / atra ca punargItArthagrahaNaM kacitkadAcidgurorabhAve sAmAnyasAdhvAderapi gItArthasakAzAt zrotavyamiti jJApanArtham , kAlAdidoSAt zeSasamagraguNAbhAve'pi vyAkhyAturgItArthatvasyAbhyarhitatvena sarvAdhikAritvasamarthatvAt / 'bhRNoti' AkarNayati 'vikathAdiparimuktaH' For Private and Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -****+******+ - bha www.kobatirth.org tryAdiviruddhakathAvikalaH, dharmakathA prastAve zeSakathAyAH sarvasyA eva vikathAtvAt / taduktam - " itthi kaMhA bhattakahA, rAyakahA corajaNavayakahA ya / naDanaTTajallamaddiya, sA trikahA desiyA samae // 1 // " atra ca ' jalna tti ' varatrAkhelakA; 'maddiyatti' mallAH / AdizabdA nidrAdityAgagrahaH / tasyAgAcca zeSasamastazravaNavidhiparigrahaH / taduktam -- " niddAvigahApariva-jiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / chandamaNuyattamAhiM, uvauttehiM suyantraM // 1 // " iti gAthArthaH // 4 // athAdyapraznasya rAgAdimI rahita eva deva ityuttaramabhidhitsusteSAmanarthahetutvaM tadvatAM cAnarthasaMpatti tAvadAharAgo doso moho, tinni vi saMsArakAraNaM ee| rAgaMdhA jamaNatthaM, lahaMti na tarAmi taM bhaNiuM // 5 // vyAkhyA--' rAgaH' abhiSvaGgalakSaNaH, 'dveSamohau' vacyamANalakSaNaiau / ete trayo'pi na tveteSvekatama evetyapizabdArthaH / ' saMsArakAraNaM ' bhavanibandhanaM bhavanti / ataH kathaM tadvAn devo bhavati 1 tasya vItarAgatayA sarvajJatvenAbhimatatvAdityabhisandhiH / athaiteSu madhyAt prathamaM tAvad rAgavizeSasya kAmasyaiva ceSTitaM phalaM copadidarzayiSustatphalasya vacanAgocaratvamAha' rAgAndhAH ' kAmAndhAH 'jaM' iti yaM kaJcanAnirvAcyasvarUpam ' anartha ' vyasanam iha hi loke nirantarArtadhyAnacayavyAyAdikaM paraloke tu narakAdau taptAyomayayoSidAliGganAdikamatiduHsahaM ' labhante ' prApnuvanti / 'taM' anartha ' na tarAmi ' 1 strIkathA bhaktakathA, rAjakathA caurajanapadakathA ca / naTanATyajallamallAH, sA vikathA dezitA samaye // 2 nidrAvikathAparivarjitairguptaiH prAJjalipuTaiH / chandamanuvarttamAne rupayuktaiH zrotavyam / For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ++++++++++++++
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prathama padasthAnaka prakaraNam sthAnam na zaknomyahamiti prakaraNakadAha -- bhaNituM' vaktumapi, atipracuratvAttasya iti gAthArthaH // 5 // atha tccessttitmaah| hIliMti dhammivaggaM, maggaM niMditi biMti ummaggaM / cADUNi itthivagge, kariti pAesu nivddNtaa||6|| ___ vyAkhyA--'hIlayanti' tadanuSThAnatiraskAreNAvamAnayanti dharmivarga' dhArmikajanasamUha, laukikadharmamAtrapravRttamapi, kiM punarlokottarika kezonmuzcanabrahmacaryAdiduSkarAnuSThAnapravRttam / tathA ca tatpralApA:-" strImudrA jhapaketanasya mahatIM sarvArthasaMpaskarI, ye mUDhAH pravihAya yAnti kudhiyo mithyAphalAkAviNaH / te tenaiva nihatya nirdayataraM nagnIkRtA muNDitAH, kecit pazcazikhIkRtAzca jaTilA kApAlikAzcApare // 1 // " tathA 'mArga' tapaHsaMyamAdilakSaNaM mokSapathaM nindanti ' apabhASante / tathA cAhuH-" tapAMsi yAtanAzcitrAH, saMyamo bhogavazvanA / " iti / tathA 'bruvate ' prarUpayanti puruSArthatayeti zeSaH, / 'unmArga' viSayapravRttipradhAna durgatipatham / yadAhuH--" piva khAda ca sAdhuzobhane ! yadatItaM varagAtri ! tanma te / na hi bhIru ! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // 1 // " tathA 'cATUni' dainyAbhivyaJjakasAmavAdavizeSAstAni ca 'strIvarge' yopijane ' kurvanti ' vidadhati -- pAdayoH' caraNayoH 'nipatantaH ' praNamantaH / etaddhi satpuruSANAmatIva lajAvaha, kAmAndhAnAM tvanyadapyevaMvidhaM maNDanamiva / / iti gAthArthaH // 6 // 1 anyatra tu-' cArulocane !' iti dRzyate / // 6 For Private and Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 14193+******+* www.kobatirth.org tadevaM kAmaceSTitaM tatphalaM cAbhidhAyA'tha rAgavato'devasvamApAdayiSyan sarvajana sAdhAraNa caritatvamAha-savve vihu jai jIvA, mehuNasannAya haMdi vahaMti / sAhAraNammi carie, kaha devo hoi abbhahio 7 vyAkhyA--'sarve'pi ' samastA api na tu kecidevatyapizabdArthaH / 'hu:' evakArArtha: / yadItyabhyupagame / 'yadi' cet ' jIvAH ' prANina ekendriyAdayaH pazcendriyAntAH 'maithunasaMjJAyAM ' mohavedodaya saMpAdyAdhyavasAyavizeSarUpAyAM, indItyupadarzane, dRSTametadityarthaH, ' vartante ' pravRttiM kurvantyeva / tatra saMjJipazcendriyANAM tAvacatra pravRttiH sphuTapratItireva / ekendriyAyAmavyaktasaMjJAnAmapyazokaca kulAdInAM vanaspativizeSANAM raNannUpuratarukhIcaraNatADanamukhA savapracepAdividhAnato harSavizeSajanya puSpodgamopalambhAdanumIyate / tadddRSTAntena pRthivyAdInAmapi / tathA ca rAgavato devasyApi maithunepravRttau ' sAdhAraNe ' sarvaprANinAM samAne ' carite ' ceSTite sati kathaM kena prakAreNa ' devaH pUjyatamaH ' bhavati ' saMpadyate ' abhyadhikaH ' zeSaprANibhyo 'tyantamutkRSTaH 1 na kathazcidityarthaH, utkarSadeto rAgAbhAvasya sarvathApyabhAvAt / iti gAthArthaH // 7 // sAMprataM sarvajanasamAnacaritatvena rAgikho devatvAbhAvamupadarzayaMstadrahitasya devatvamupasaMharannAha jai so visamANaguNo, logeNaM tassa tArago kaha Nu / tamhA rAgavimukko, devo paDivajjiyavvotti 8 1' maithune pravRttau ' ityapi pratyantare / R For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir **********************
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam prathama sthAnam // 7 // vyAkhyA-yadItyabhyupagame / 'yadi' cet 'so'pi' devatvAmimato'pi, pAstAmanyaH, kim ? ityAha-'samAnaguNaH' viSayAdyAsevanena tunyadharmA 'lokena' rAgAdimatA sAmAnyajanena tadeti shessH| 'tasya' sAmAnyajanasya 'tArakaH' praNAmAdinA saMsArasindhupArapradaH 'kathaM nu' ityanusvAralopaH prAkRtatvAt, kena prakAreNa ?, nurnanvarthe akSamAyAm / tatazca na kSamyata etat-yadutAsAvapi tAraka iti / nanu kaH sacetanaH sarAgasya devatvamabhyupeyAt ? vItarAgasyaiva sarvakarturanAdisiddhasyezvarAderdevatvenAbhyupagamAt , tataH kimanenAnabhyupagatopAlambhena ? iti cet, satyametat , kintu tasya sadA strIsaMsargitvena vItarAgatAyA eva cintyatvAt / tathA coktaM vAkpatirAjena--"deddhaddhapariTThiya-goriharArAhaNikahiyayaM va / khaMDattaNeNa paNamaha, pariTThiyaM tinayaNamayaMkaM // 1 // " tathA-"gaNavaiNo sai saMgaya-gorIharapimmarAgaviliyassa / danto vAmamuhaddhaMta,-jio jayai hAsu ca // 2 // " na ca sarvametadarvAcInAvasthasyaiveti vAcyam / anAdisiddhatvarUpaparAvasthAyAH sarvakartRtvasya ca pramANavirodhAt / evaM viSNuprabhRtiSvapi vAcyam / rAgadveSAbhAvavato rAgadveSamohAbhAvavatazca devatvopasaMhArasya vakSyamANatve'pi yadatra kevalarAgAbhAvavato devatvopasaMharaNaM taddoSalezasadbhAvasyApi sarvathA devatvasyAbhAvakhyApanArthamityavagantavyam / yataH samAnaguNasya tArakatvaM nopapadyate, tasmAtkAraNAt 'rAgavimuktaH' nIrAga eva 'devaH' bhArAdhyatamaH 'pratipattavyaH' bhaGgIkAryoM mukyarthibhirArAdhyatvena / itizadro rAgAnugatavaktavyatAsamAtyarthaH / iti gAthArthaH // 8 // 1 dehArdhApariSThitagaurIharArAdhanakahRdayamiva / khaNDatvena praNamata, pratiSThitaM trinayanamRgAGkam // 2 gaNapateH sadA saMgatagaurIharapremarAgatrIDitasya / danto vAmamukhArdhAnta puMjito jayati hAsa iva // For Private and Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra *-***---``_19***--**<<<< ******* ***** www.kobatirth.org adhunA dveSasyApi phalaM ceSTitaM cAbhidhitsustallakSaNe prAha doso vimaccharittaM, paraguNauvaghAyakAriyA buddhI / parauvaghAyaparo vA, ajjhavasAu ti doso u 9 vyAkhyA-'dveSo'pi ' amarSo'pi 'matsaritvaM ' paraguNAsahiSNutvam, tadeva kim ? ityAha-' paraguNopaghAtakAritA buddhi: ' ' kathaM mayA'nyaguNA hantavyA ? ' iti paraguNopaghAtakAritAyAM paraguNopaghAtakArikA vA sAmAnyena matiH / gAthAntarvatI dveSazaddha evaM yojyaH, ' paropaghAtaparo vA' anyajanavyApAdananiSTho vA 'adhyavasAyaH ' pariNAmavizeSo dveSaH, iti gAthAnte saMbhantsyate / punadveSapadopAdAnaM tu lakSaNAntarasaMbaddhatayA na duSTamiti / pUrvatra hi guNeSveva, atra tu guNinyapi ghAtabuddhiH / tathA pUrvatra sAmAnyena, atra tu zatruprabhRtivizeSaniSThatayeti vizeSaH / ' iti ' dveSalakSaNaparisamAptyarthaH / ' tuH ' pUraNArthaH / yadvA sarve'pyete dveSasyaiva paryAyAH, atazcaivaMvidhadveSavAn kathaM devaH ? ityabhiprAyaH / iti gAthArthaH // 9 // sAMprataM dveSaphalasyApyatyantaM vacanAgocaratvamAha - doseNaM jamaNatthaM, jIvo pAvei garahaNAIyaM / ko taM vanneumalaM, jIvanto vAsakorDi pi // 10 // vyAkhyA- ' dveSeNa' amarSeya hetubhUtena 'yaM' kamapi 'anartha ' vyasanaM 'jIvaH' prANI 'prApnoti' labhate / jAtyapekSayaikavacanam |' garhaNAdikam ' garhaNaM tatsamacaM nindanam, AdizadvAt khisAdiparigrahaH / dIrghatvaM prAkRtatvAt / ihabhave vAcanikAzubha phalaprAptistAvadevam, kAyikIM tu sUtrakAra eva darzayiSyate / parabhave tu krakacapATanakumbhIpAkAdikaM mahAghoraM phalamiti For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *****19-3**++++
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam prathama sthAna // 8 // AdizadvArthaH / 'kaH' puruSavizeSaH 'taM' anartha dveSasaMpAcaM varNayituM' utkIrtayituM 'alaM' samarthaH 1, na kazcidityarthaH / | kIdRk ? ityAha--' jIvan ' prANAn dhArayan -- varSakoTimapi ' vatsaralakSazatamapi, bhAstAM varSazatAdyAyurityapizadvArthaH, anantatvAttadanarthasya / iti gAthArthaH // 10 // atha tacceSTitamAhapiimAibhaiNibhajja, doseNaM haNai puttamavi niddhaM / paraloyANamakaMDe, kuvio taM nasthi jaM na kare 11 __ vyAkhyA-pitrAdayaH prsiddhaaH| pitRmAtRbhaginIbhAryamiti smaahaardvndvH| etatsarva putraparyantaM 'dveSeNa' amarSeNa hetubhUtena 'hanti ' vinAzayati / apibhinnakramaH, tena snigdhamapi, bhAstAmudAsInaM dviSTaM cetyapizadvArthaH / putrasya pRthagnirdezo gRhakuTumbAdyAdhAratvenAtisnigdhatvakhyApanArthaH / etacca koNikarAjaparazurAmAdhudAharaNaiH sarva suprasiddhameva / evaM 'paralokAnAM' AtmavyatiriktAnAM pitrAdInAmeva / athavA pitrAdimyaH svajanebhyo'nyeSAM prAtivezmikAdInAM lokAnAM 'akANDe 'aparAdhAmAvenAprastAva eva 'kupita: ' ruSTaH san 'tat ' akRtyaM nAsti' na vidyata evaM jagati 'yat' asau dveSavAn 'na karoti,' svaparalokeSu vadhAkrozamAraNaparyatAnantAnarthasArthasaMpAdakatvAttasya / iti gAthArthaH // 11 // athaihabhavikaM kAyika, tasyAnarthaphalamAha| pacchA loeNaM so, ubbajjhai hammaI ya sUlAe / poijai tikkhAe, chijjai asighAyamAIhiM 12 // 8 // For Private and Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ***97**********+++++ www.kobatirth.org vyAkhyA- ' pazcAt ' iti svajanAdivadhAnantaraM ' lokena ' rAjAdiSTadaNDapAzikAdijanena 'saH' iti svajanAdihantA 'udbadhyate ' kaNThapAzAdivandhena adhomukhapAdAdibandhena vA vRcAdau saMyamyate, ' hanyate ca ' muSTiyaSTiloSThAdibhirAbhUmipAtaM tAbyate, caH samuccaye, 'zUlAyAM' vA 'tIkSNAyAM' pratinizitAgrasthUNAyAM 'proyate' marmapradezavyadhapUrvakaM spUyate, 'vidyate ' vA ziravedAdinA dvidhA kriyate, 'asighAtAdibhiH ' khaDgakuntaprahArAdibhiH / iti gAthArthaH // 12 // rAgadveSayoranyatarabhAve'pyanyatarasyAbhAvAt kvacidISanirdoSatA bhaviSyatIti zaGkAnirAsAya tayoH kRtakatvAnityatvayorivAnyonyAvinAbhAvamAvirbhAvayannAha - rAgavisayAdabhinna, doso tavvisayagoyarANanne / rAgo tamhA dunnivi, annonnagayA ime loe // 13 // vyAkhyA-' rAgaviSayAt ' sadAnukUlatvena prItyutpattisthAnAdyoSidAderindriyArthAt ' abhine ' abhedavati tasminneva viSaya ityarthaH / kuto'pi pratikUle'tathAvidhe'pi vA viparyayAttathAvidhabuddhiviSaye 'dveSaH' krodho bhavati, yathA'ntaHpuradAhAdeze cellanAdevyAM zreNikasya / tathA tadviSayagocarAnanyasmin ' iti tadviSayo- dveSaviSayaH, sa cAsau gocarazca - indriyArthazreti karmadhArayastasmAt / tenAyamarthaH - atyantapratikUlatvena dveSotpattisthAnAdgocarAcchatruprabhRterananyasmin tasminneva kuto'pyanukUle tathAvidhe'pi vA viparyayAt tathA buddhiviSaye ' rAgaH ' prItirbhavati, yathA paryuSaNAyAM vandimokSAdeze pradyotanarapatAvRdAyananRpasya / yata evamekaviSayatvamanayoH 'tasmAt ' tato hetoH dvAvapi 'anyonyAnugatau ' ekaviSayatvena parasparAnuSaktau For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir +++***900******93-84
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prathama padasthAnaka prakaraNam sthAnam // 9 // 'imau' etau rAgadveSau / yathA caivaM tathA pradIpe prakAzoSNasparzAvikAdhArAvapi, nAnyathA prakRtazaGkAnirAsaH / nanu sUkSmasaMparAyaguNasthAnavataH sUkSmalobhalakSaNarAgasadbhAve'pi dveSAbhAvAt kathamekAdhAratA? ityata mAha-'loke' sthUlakaSAyavAti sAmAnyajane / tataH kathaM lokottaraguNasthAnavartinA tena vyabhicAraH / evaM ca kathamekabhAve'nyAbhAvAdISadapi nirdoSatA pAkhaNDimaNDalAbhimatadevAnAm ? kAryAbhivyaGgayasthUlatarakaSAyakalaGkitatvAtteSAm / iti gAthArthaH // 13 // evamanayostunyaviSayAdhAratayA sAmyaM samarthya tulyaphalatvamupadarzayaMstadvato devatvAbhAvamAha| iha loe niMdakhisaM, lahaMti paraloe nrydukkhaaii| rAgaddosehito, tesu Thio kaha Nu devo tti // 14 // ___vyAkhyA-'iha loke' bhatra janmani 'niMdAkhisaM' iti tatsamakSaM garhaNaM nindA, lokasamakSaM tu jAtyAyuddhaTTana khisA, tataH samAhAraH / 'labhante' prApnuvanti, 'paraloke' janmAntare 'narakaduHkhAni' durgatiyAtanAH, 'rAgadveSAbhyAM' hetubhUtAbhyAM tadvantaH prANina ityarthaH / athaitadubhayadoSavato devatvAbhAvamupasaMharabAha-yata evaM tataH 'tayoH' rAgadveSayoH 'sthitaH' vartamAnaH kathaM nu deva iti pUrvavat / rAgAdyAdhmAtamAnasatvAdasarvajJatvAdavyabhicArizAstrApraNetRtvAttasya naiva devatvam / iti gAthArthaH // 14 // atha mohasya svarUpaphale darzayan rAgadveSayorapi tanmUlatvamAhamoho puNa annANaM, sayalANatthANa kAraNaM taM tu|raagddosaavi phuDaM, tappabhavA nicchao esa // 15 // For Private and Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyA-'mohaH' asamyakpratipattiH, punaHzabdo rAgadveSAbhyAmasya vizeSaNArthaH / 'ajJAnam ' iti na kutsAyAM, tena mithyaajnyaanmityrthH| 'sakalAnarthAnAM' aihabhavikAdisamastavyasanAnAM pUrvopadarzitAnAM 'kAraNaM' hetuH 'tat' iti ajJAnameva / 'tuH' avadhAraNe / taduktam-" ajJAnaM khalu kaSTaM, krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / artha hitamahitaM vA, na vetti yenAvRto lokH||1||" nanu rAgadveSayoreva sarvAnarthasaMpaniSpAdakatA niHsImAsti, tatkimasya tAbhyAM sakAzAdAdhikyam / ata Aha-'rAgadveSAvapi' bhAstAmanarthasArthastatsaMpAdakAvapi raagdvessaavitypishbdaarthH| 'sphuTaM' vyaktamiti prabhavanakriyAvizeSaNam / 'tatprabhavo' mohodbhUtau 'nizcayaH' nirNaya eSaH, nAtra sNshyH| mohasya mUlaprakRtitvena rAgadveSayoloMbhakrodhaparyAyavizeSatayA taduttarakAryapariNAmarUpatvAttatkArya tattvato mohakAryameva, viSAjIrNavyApAdanavat / iti gaathaarthH||15|| atha mohasya ceSTitaM spaSTayaMstasyAnarthahetutvakramamAha - annANaMdhA jIvA, pANivahAIsu jaM pyhti| tattha ya asuhaM kamma, tatto narayammi dukkhAiM // 16 // vyAkhyA-'ajJAnAndhAH' mithyAdarzanopahatasadRSTayaH 'jIvAH' prANinaH 'prANivadhAdiSu' sthUlajIvahiMsAdiSu, anena tanmUladveSakArya pratipAditam , AdizadvAt tanmUlarAgakArya madyamAMsAGganAsaGgAdiparigrahasteSu / 'yat' yasmAt 'pravartante' udyacchanti / tatra ca' tatpravartane ca sati 'azubhaM' kaTukavipAkatayA saMvedyamasAtAdilakSaNamazobhanaM 'karma' jJAnAvaraNIyAghaSTaprakAramapi baghnantIti zeSaH / tataH' tasmAt baddhAt karmaNaH sakAzAt 'narake' iti durgatimAtropalavaNaM, tena tiryag For Private and Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam prathama sthAnam // 10 // mAnuSatvAdigatau sarvatrApi 'duHkhAni ' duHsahatarANi kaSTAni prApnuvantItyadhyAhAraH / tadevaM rAgAditrayavato devasyApi bhavabhramaNameva, na tu lokanistArakatvaM, svayamevAsvasthatvAt / iti gAthArthaH // 16 // nanu mohavato rAgadveSAvavazyambhAvinAviti tAvanizcitam , taddhetukatvAttayoH / mohavasvameva tu kutastasya nizcayam ? iti sadRSTAntaM talliGgamAhaso najai annANI, jIve mArei dhammalobheNa / sAgarahutto gacchai, bhaNai ya vaccAmi himavaMte // 17 // vyAkhyA-'sa' puruSaH 'cAyate' liGgato'vagamyate 'ajJAnI' iti viparyastajJAnavAn / tacchadasya yacchaDhena nityasaMbandhAt ya iti gamyate / liGgamAha-yaH 'jIvAn' sthUlapANino'pi cchAgAdIn 'mArayati' vadhAnumatibhyAM yajamAnA. dinA vyApAdayati 'dharmalobhena' svargAdisAdhanazreyo'bhilASaNa, 'eSAM tAvaditthaM pravartamAnAnAM dharma eva, mamApyevamupadizata * eva dharmaH' ityabhiprAyavAnityarthaH / "tarati mRtyuM tarati brahmahatyAM yo'zvamedhena yajeta, rAjavyena yajeta, anIpomIyaM pazumA labheta, svargakAmo yajeta" ityAdibhirvidhivAkyaiH svargArthinastatra pravartayan mArayatItyarthaH / dharmalobhenetyupalakSaNam , tena lokaracAdikAraNena, svayameva vA mArayati jIvAnandhakahiraNyakazipuprabhRtInasurAn / tato jIvavadhatadupadezalilopalambhAdanumIyate 'nUnamasAvajJAnI' iti, na hyaviparyastamatiH prANirakSAsAdhyaM dharma tadvadhenopadarzayediti bhAvaH / atraivAnurUpaM dRSTAntamAha- sAgarahutto ' samudrAbhimukhaM dakSiNAdizItyarthaH, 'gacchati' yAti kazcidajJaH / sa cAnyena pRSTaH san 'bhaNati / / . . For Private and Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ca' pratibhASate ca / ca zabdo'saMbhAvitapratibhASaNasamuccayArthaH / kiM bhaNati ? ityAha-vrajAmi' gacchAmyahaM 'himavati' praudIcyAcala vizeSe / yathA hi dakSiNasyAM prasthitasya himavadgamanakathanaM viruddhaM, tathaiva dharmArthino jIvavadhopadarzanamiti bhAvaH / atra ca prayogaH-prANivadhahetukadharmabhASako devo mithyAjJAnavAn , dRSTeSTavirodhibhASakatvAta , apAcIprasthitahimavadgamanabhASakavat / athavA vede yAgahiMsApratipAdako'samyagjJAnI, pUrvAparaviruddhabhASakatvAt, pUrva svasya kSatriyAbhidhAnapurassaraM pazcAbrAhmaNatvAbhidhAyakavat / na cAyamasiddho hetuH, "na hiMsyAt sarvabhUtAni " ityAdipUrvavAkyairyAgahiMsApratipAdakavAkyAnAM viruddhatvAditi / zrUyate ca bahuzaH pravRttiH prANivadhAya laukikadevAnAM zastragrahAdiSu / taduktam-"zakraM vajradharaM balaM haladharaM viSNuM ca cakrAyudhaM, skandaM zaktidharaM zmazAnanilayaM rudraM trizUlAyudham / etAn doSabhayArditAn gataghRNAn bAlAn vicitrAyudhA-nAnAprANiSu codyatapraharaNAn kastAnnamasyed budhaH? // 1 // " iti / tathA ca mohopahatatvAnna devatvameSAmiti bhAvaH / iti gAthArthaH // 17 // __ athaitaddoSavato vizeSeNAdevatvAbhidhAnapUrvaka doSatrayAbhAvavato devatvamupasaMharannAhajo majamaMsasevI, jIve mArei kaha Nu so devo / tA eehiM vimukko, devo liMgehiM nAyavvo // 18 // vyAkhyA-madyamAMse-surApizite, tadAsevI-tadupabhoktA, yoSidAyupabhogopalavaNaM caitat , tena strIbhoktA ca / 'yaH' iti sAmAnyanirdezena paakhnnddimnnddlaamimtsmstdevpraamrshH| tena kazcinmadyasya sevakaH, aparomAMsasya, anyHsrvsyaapiityrthH| For Private and Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam // 11 // prathama sthAnam taduktam- "rudro rAgavazAt striyaM vahati yo hiMsro dayAvarjito, viSNuH krUrataraH kRtaghnacaritaH skandaH svayaM jJAtihA / krUrAryA mahipAntakRnnaravasAmAMsAsthikAmAturA, yAnecchazca vinAyako jinavare svalpo'pi doSo'sti kA ? // 1 // " tathA jIvAna mArayatIti kathaM nu sa deva iti ca pUrvavadvayAkhyeyam, bhAvanIyaM ca / bhatra ca jIvabhakSaNavadhAbhidhAyinI teSAmevaM zrutiH-"zazakaH zallakI godhA, kUrmaH khaDgI ca pazcamaH / paJca paJcanakhA bhakSyAH" ityAdi / evaM ca kathaM teSAmevaM vaizasakarmakAraNopadezasamudyatAnAM devatvamUlanivandhanaM kAruNyam ? / kAruNyAbhAvavyaJjakaM suprasiddhamevaiSAM prANighAtakatvam / tathAhi"paMciMditaNusamutthaM, mahai sacittaM pi maMsapesiM jo / pattapaDiyaM na dUsai, kAruNimo so kahaM buddho 1 // 1 // nicca nhANavihANaM, jalagayabhassaMkhajiyagurugharahUM | dhammasthamuvaisaMto, kAruNio hoi kaha kavilo // 2 // bhaTTo bhaggamaraTTo, jAmo karuNAparAyaNasabhAsu / nigghiNanarapasumehaM, veyapavuttaM pavato // 3 // kaNabhakkhaakkhapAyA, pAvaM naramehahomamAIyaM / ruhuttaM ti kuNatA, kaha karuNAsAyarA iMtu // 4 // kAvAliyAvi narasira-kavAlahatthA karAlabhUilA / hiyayaluliyaDhimAlA, | 1 pazcendriyatanusamutthA, kAMkSati sacittAmapi mAMsapezI yaH / pAtrapatitAM na duSyati kAruNikaH sa kathaM buddhaH // 2 nityaM snAnavidhAnaM, jalagatAsaMkhyajIvagurugharaTTam / dharmArthamupadizan , kAruNiko bhavati kathaM kapilaH // 3 bhaTTo bhagnamAno, jAtaH karuNAparAyaNasabhAsu / nipuNanarapazumedhaM, vedaproktaM pravartayan / / 4 kaNabhakSAkSapAdau, pApaM naramedhahomAdikam / rudroktamiti kurvantau, kathaM karuNAsAgarau bhavatAm // 5 kApAlikA api naraziraH-kapAlahastAH karAlabhUtimantaH / hRdayalalitAsthimAlA, dayAlukAH kathaM rudramatAH // For Private and Personal use only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dayAluyA kaha gu ruddamayI // 5 // je jogavaDugaDaM, geyaM sevaMti kolamayaruiyo / payaDaviDa vva na te vi hu, dhammatthA jeNa hasiyamiyaM // 6 // raMDoM caMDA dikkhiyA dhammadArA, bhikkhA bhujaM cammakhaMDaM ca sikhA / majaM maMsaM pijae khajae, vA, kolo dhammo kassa no bhAi rammo // 7 // pAkhaMDimaMDalAbhimaya-, devayAseviyammi hI mUDhA / iya maggami paTTA, kahamapavaragaM vimaggati // 8 // " etacca mAdhyasthyena vicAramAtraM kriyate'smAbhirna tu kvacid rAgadveSAdeH / yataH -- " nAsmAkaM sugataH pitA na ripavastIrthyA ghanaM naiva tai- dattaM naiva tathA jinena na hRtaM kiJcitkaNAdAdibhiH / kintvekAntajagaddhitaH sa bhagavAn vIro yatazcAmalaM, vAkyaM sarvamalApaintu ca yatastadbhaktimanto vayam // 1 // " kimityavazyaM devasya rAgAdyabhAvo gaveSyate 1 iti cet, pAralaukikAnuSThAneSu svargApavargasAdhanatve pratyakSAdipramANAbhAvAttadvacanaprAmANyenaiva pravRtteH, rAgAdimatazca tadabhAvAt / yaduktam- " pairaloyammi pamANaM, vayaNaM ciya taM ca vigayado sassa / purisassa teNa devaM, cayaMti rAgAirahiyaM ti // 1 // " tadevaM rAgAdimatAmadevatvaM vyavasthitaM yataH - 'tA' iti tasmAt 'etaiH ' 1 ' nayA' iti pratyantare / 2 ye yogavarddhanArtha, geyaM sevante kaulamatarucimantaH / prakaTaviTA iva na te'pi khalu dharmArthA yena hasitamidam || 3 'jogavaTTanaTTe' iti pratyantareSu // 4 raNDA caNDA dIkSitA dharmadArA, bhikSA bhojyaM carmakhaNDaM ca zayyA / mayaM mAMsaM pIte khAdyate vA, kaulo dharmaH kasya no bhAti ramyaH || 5 pAkhaNDimaNDalAbhimata, - devatAsevite hI mUDhAH / iti mArge pravRttAH kathamapavargaM vimRgayanti || 6 paraloke pramANaM vacanameva taca vigatadoSasya / puruSasya tena devaM vadanti rAgAdirahitamiti // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Re****9K++******+3+4-06-04-0
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prathama padsthAnaka prakaraNam sthAnam // 12 // tribhirapi rAgAdibhirvizeSeNApunarbhAvitayA muktaH-varjitaH 'devA' sarvaprakArArAdhyatamaH 'liGgaiH' strIzastratyAgatattvopadezAdibhilakSaNaiH 'jJAtavyaH' boddhavyo mumukSubhiriti / taduktam-"na yaHzUlaM dhatte na ca yuvatimaGke samadanAM, na zakti cakaM vA na halamuzalAdyAyudhadharam / vinimuktaM klezaiH parahitavidhAvudyatadhiyaM, zaraNyaM bhUtAnAM tamRSimupajAto'smi zaraNam // 1:" tathA-" tyaktasvArthaH parahitarataH sarvathA sarvarUpaM, sarvAkAraM vividhamasamaM yo vijAnAti vizvam / brahmA viSNurbhavatu varadaH zaGkaro vA jino vA, yasyAcintyaM caritamasamaM bhAvatastaM prapadye // 1 // " sUkSmabuddhayA ca vicAryamANa evaMlakSaNako jina eva devaH pratibhAsate / yaduktam-" jinendro devatA tatra, rAgadveSavivarjitaH / hatamohamahAmanaH, kevljnyaandrshnH||1|| surAsurendrasaMpUjyA, sadbhatArthapradarzakaH / kRtsnakarmacayaM kRtvA, saMprAptaH paramaM padam // 2 // " tathA"ceutIsaaisayajubho, aTThamahApADiherakayasoho / dasabhaTThadosarahino, so devo natthi saMdeho // 1 // " vItarAgasya ca | tasya bhagavatastattvopadezakatvaM nirvivAdam / tadevAgamaH, taduktam-"Agamo hyAptavacana-mAptaM doSacayAd viduH| vItarAgoDanRtaM vAkyaM, na brUyA tvasaMbhavAt // 1 // rAgAdvA dveSAdvA, mohAdvA vAkyamucyate jhanRtam / yasya tu naite doSA-stasyAnRtabhASaNaM kiM syAt // 1 // " tat siddhametat-vivAdAdhyAsito vItarAgaH sarvadA strIzastrAdyanAsaGgitvAnmuktAtmavat / tathA ca sati bhavisaMvAdivacano'sau, vItarAgatvAt , yastu visaMvAdivacano nAsau vItarAgaH, yathA vipralambhakAdiH / 1 catustriMzadatizayayutaH, aSTamahAprAtihAryakRtazobhaH / dazASTadoSarahitaH sa devo nAsti saMdehaH // 2 anyatra 'kAraNaM' iti dRshyte| // 12 // For Private and Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAgAdereva ca samyagjJAnaM prati mahAvaraNatvAt , tasya ca jaladapaTalasyevAtyantAmAve mAsvanmaNDalasyeva tasya sArvajJarUpaM sarvaprakAzakatvamapi pramANasiddhameveti yuktamasya nirdoSatvAtsarvAtizAyitvAccArAdhyatamatvam / iti gAthArthaH // 18 // devasvarUpapraznAnantaramatyantadharmaspRhayAlodharmaprazne sati taduttare vaktavye'pi tadulapaya " samArAdhito dhupadeSTA samyagupadizati" iti nyAyamabhisaMdhAya devasvarUpAbhidhAnAnantarameva tadArAdhanopAyapraznasyottaramuktavAn yuktijJatayA''cAryaH / tatrApyasya vItarAgatvAtpUjAdinA''rAdhanAsaMbhavAt ka bhArAdhanopAyaH ? ityAzayavatastadArAdhanopAyaprazne pratyuttaramAhatassArAhaNameyaM, tavvayaNArAhaNaM ti nicchyo| saMsAravAhiharaNaM, AsavadArANa paDilomaM // 16 // vyAkhyA-'tasya' vItarAgasya 'ArAdhana' prasAdanaM etat anantarameva vakSyamANaM, tadevAha-nizcayataH' nizcayanayamAzritya 'tadvacanArAdhanamiti' tadAjJAsamyagAsevanam , tena-'vyavahAranayato'nyadapyastu atAttvikatvAd, na tu tatparamArthataH mArAdhanam' ityetat iti zabdenArAdhanopAyaprakAropadarzakena vyanakti / ayamabhiprAyaH-yadyapyasya rAjAdekhi manaHprasAdanalaghaNamArAdhanaM na saMbhavati vItarAgatvAt , tathApyetadvacanArAdhakAnAM rAjAdiprasAdanamiva prasAdakAryamahApadalAmopalambhAt prasAdanopacAraH / prasAdanaM ca dvedhA, vyavahArato nizcayatazca / punaretad dvayamapi dravyabhAvArcanabhedAd dvidhA / tatra yat trisandhyaM viziSTabhAvavikalailaukikairiva khAtravalimahAprekSaNakAdibhirArAdhanaM tad vyavahArato dravyArcanam , bhAvArcanA'hetutve For Private and Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam prathama sthAnam // 13 // nAnarthakatvAt / yattu vidhinA jinabhavanavidhApanAdipUrvakaM trisandhyameva bhAvasAramabhyarcanaM tanizcayato dravyArcanam , bhAvArcanahetutvAt / taduktam-"jirNabhavaNabiMbaThAvaNa-jattApUyAi sutto vihiNA / dabatthau tti neyaM, bhAvatthaya kAraNatteNaM // 1 // " dravyArcanAdilakSaNatAcikamokSamArgadvayAnirUpaNe'syaiva parisaMkhyAnAt / evaM viziSTacAritrabhAvavikalasya liGgino'nuSThAnena yadArAdhanaM tadvyavahArato bhAvArcanam . vivakSitaphalAsAdhakatvAt / yacca bhAvayateravikalaniravadyAnuSThAnena nadArAdhanaM tanizcayato bhAvArcanam / -" davvattho ya bhAva-stho ya davvastho bahuguNu tti / buddhi siyA aniuNajaNa-vayaNamiNaM chajjIvahiyaM jiNA viMti // 1 // " iti // tIrthakuddhacanasyaivameva samyagArAdhanAt , nizcayadravyArcanasyApyetadazaktasyaivopadezAt , avazyAbhimataphalapradatvAcca, zeSasya tu vyavahArAcanasya tadArAdhanAnupAyatvAt / taduktam-taimamacchIhiM na dIsasi, nArAhijasi pabhUya pUyAhiM / kiMtu gurubhattirAge-Na vayaNaparipAlaNeNaM ca // 1 // " atra ca vacanArAdhanopAyasAdhyatve'pi jinArAdhanasya sAdhyasAdhanayorabhedopacArAta tadvacanArAdhanameva tadArAdhanamuktam / tat sthitametat-tadvacanArAdhanameva tadArAdhanamiti / asya phalapradatvamevAvirbhAvayannAha-saMsArakhyAdhiharaNaM ' nAnAzArIramAnasabAdhAdhAyakatvAt saMsAra evaM 1 jinabhavanabimbasthApana-yAtrApUjAdiH sUtrato vidhinA / dravyastava iti jJeyaM, bhAvastavakAraNatvena || 2 dravyastavazva bhAvastavazca dravyastavo bahuguNa iti / buddhiH syAd anipuNa jana-vacanamidaM SaDjIvahitaM jinA bruvate // 3 tvamakSibhyAM na dRzyase, nArAbhyase prabhUtapUjAbhiH / kintu gurubhaktirAgeNa, vacanaparipAlanena ca // sh||13|| For Private and Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 419+ *6 www.kobatirth.org vyAdhistasya haraNaM-dhvaMsakam, muktihetutvAt, itarasyaivaM sAmarthyAbhAvAt / etadapi kutaH ? ityAha-' AzravadvArANAM ' nUtanakarmopAdAnasthAnAnAM ' pratilomaM ' iti pratikUlaM yataH sarvAzravadvAranirodharUpasya bhavadhvaMsakatvabhAvAt / iti gAthArthaH / / 16 / etadeva dRSTAntadvAreNa gAthAdvayena spaSTayannAha - jaha iha suvijjavayaNA, apatthaparivajjaroNa patthAsI / pAvai daDhadehattaM, nirujo sai sukkha AvAsaM // 20 // iya tavvayaNAo vi hu, anhayaparivajjaNA sukaDasevI / nissesakammamukko, pAvai mukkhaM sayA sukkh| 21 / vyAkhyA--yatheti dRSTAntArthaH / iheti loke / 'yathA' yena prakAreNa 'suvaidyavacanAt' iti, vaidyakazAstrAbhijJa ekAnta kArufuso nirAzaMsazca zobhano bhiSak suvaidyastasya vacanAd - ekAntahitAdvAkyAtkazcidrogI ' apathyaparivarjanena' zrahitAzanAdityAgena ' pathyAzI ' hitamitabhojI ' prApnoti ' AsAdayati 'nIruk' nirAmayaH san ' dRDhadehatvaM sarvathA rogApagamAtpuSTAGgatvaM 'sadA' sarvakAlaM 'saukhyAvAsaM vyAdhivAdhA'bhAvAdatyantAnandAspadam // 20 // ' iti ' evaM ' tadvacanAdapi ' jinopadezAdapi 'huH pUraNe, 'anya' iti bhazravadvArANi samayabhASayocyante teSAmapathyAnAmiva 'parivarjanAt ' - sarvathA tyAgAt, 'sukRtasevI' pathyasyeva zuddhacAritrarUpasadanuSThAnasyAsevanazIlaH ' niHzeSakarmamukta: ' rogairiva samastajJAnAvaraNAdibhistyaktaH ' prApnoti ' labhate ' mokSaM nityajJAnAnandAtmakazAzvatajIvasvabhAvAtmakaM 1 For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1K+******+******+******
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam prathama sthAnam // 14 // zivam , ata evAha-'sadAsaukhyaM' nityAnandam / ayamabhisandhiA -yathA nirAzaMsavaidyasya vacanavidhAnamevArAdhanam, tadeva ca rogiNA rogAbhAvA''pAdakam , evaM vItarAgasyApi vacanavidhAnamevArAdhanam, tadeva ca prANinAM zivadam / iti gAthAdvayArthaH / / 20 // 21 // evamuktaM tadArAdhanapraznasyottaram / atha dharmapraznasyAhatavvayaNuttAsevaNa-rUvo dhammo u so duhA bhaNio / jaidhammo khaMtAI, agAridhammo imo hoi||22|| vyAkhyA-tadvacanoktAsevanarUpaH' vItarAgapravacanopadiSTAnuSThAnavidhAnalakSaNaH 'dharmaH' praagniruupitshbdaarthH| sa cAyam" durgatiprasRtAn jantUn , yasmAddhArayate tataH / dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtaH // 1 // " anena ca avItarAgopadiSTAgamoktAnuSThAnasyAdharmatvamarthAduktaM bhavati, ajJAnyuktatvena tasya samyagjIvadayApradhAnatvAbhAvAt / 'tuH' punararthaH, sa ca vizeSaNArthaH / tasya svarUpamabhidhAya saMbandhibhedAbhedamAha-'saH' dharmaH - dvidhA ' dviprakAraH 'bhaNitaH' pratipAdito jinairityarthAdgamyate / sa ca sarvo'pi vakSyamANalavaNasamyaktvasaMgata eva tAttvikaH, anyasya tvatiduSkarasyApi tAmaliprabhRtivihitasyeva nAmadharmatvAt / dvaividhyamevAha ' yatidharmaH' sAdhvAcAraH cAntyAdidazaprakAraH / taduktam-"khaMtI ya maddavajava, muttI tavasaMjame ya boddhadhve / saccaM soyaM bhAki-caNaM ca bhaM ca jaidhammo // 1 // " ' agAridharmaH' gRhasthasadAcAraH punarayaM vakSyamANabhedo bhavati / iti gAthArthaH // 22 // / / 14 // For Private and Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra - **@**-**<- ++_+*1******************@ tamevAha www.kobatirth.org arahaMtuvaiTThANaM, tattAg ruIha hoi sammattaM / tajjuttasta duvAlasa, vayAI eyAI essa // 23 // vyAkhyA- 'arhadupadiSTeSu' bhagavatpraNIteSu 'tabhyeSu' jIvAdiSu padArtheSu saptamyarthe'tra SaSThI, 'ruciH' zraddhA - evamevaitaditi pratyayaH, ' iha ' pravacane bhavati saiva ca ' samyaktvaM ' samyagdarzanaM mocAvikalavIjabhUtam / anena kaH pariNAmavizeSarUpo dharmaH ? ityasyottaramuktam / upalakSaNAccAsya dezavirati sarvaviratipariNAmavizeSayorapyevameva dharmatvaM draSTavyam / tatazca tadyutasya' samyaktvasahitasya dezaviratipariNAmavizeSavatazca dvAdaza' dvAdazasaMkhyAni ' vratAni niyamAH / ' etAni ' anantarameva vacyamANAni ' etasya ' zrAvakasya dharma iti zeSaH / anena ca tatpUrvakamanuSThAnamityasyottaramabhihitam / samyaktvasAhityopavarNanaM tvatra zrAvakadharmasyeha prakrAntatvAt / vastutastu yatidharmasyApyetatsAhityaM draSTavyameva, anyathA tasyApi nAmadharmatvApatteH / iti gAthArthaH || 23 || thAyaiva zrAvakadharmasya mUlaguNottaraguNabhedarUpatayA dvaividhyamAhajiyaghAyamusAdattA,-mehunnapariggahesu deseNaM / viraI mUlaguNA siM, uttaraguNa huMti sattavihA // 24 // vyAkhyA -' jIvaghAtaH ' prANidhvaMsaH, ' mRSA' ityalIkam, 'adattaM' iti parAvitIrNaM vastu / athavA mRSAvAdAdattAdAnalakSaNapadasamUhe mRSAdattAdityekadezopacAraH / tato jIvaghAtazcetyAdisamAhAraH, tasmAd dezena viratiriti saMbandhaH / tathA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***0K+*K+++***
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir badasthAnaka prakaraNam prathama sthAnam * maithunaparigrahayoH ' nidhuvanadravyasaMgrahayorviSaye ca viratiH / athavA jIvaghAtAdiSu parigrahAnteSu paJcasvapi dvandvaH / bhadattA | ityatrA''kAraH prAkRtatvAt / 'dezena' sarvaviratyavayavarUpatayA, na tu yativatsarvathetyarthaH / tena saMkalpajAd dvIndriyAdivadhAt kanyAdiviSayAdalIkAt cauryApAdakAdadattAt parakalatraviSayAnmaithunAd aparimitAdarthasaMgrahAd nivRttistribhirapi karaNaiH karaNakAraNAmyA pratyAkhyAnam / ata evANuvratasaMjJAkhyAtireSAm , mahAvratApekSayA'npIyastvAt / etAba 'viratayaH' zrAvakasya guNA itarajanemyo vyAvartakA dharmAH / tatazcaitAH pazcApi zrAvakadharmavRkSasya mUlAnIveti mUlaguNAH 'eSAm ' iti zrAvakANAm / tathA uttarAH-UrdhvakAlabhAvino viziSTatarakarmakSayopazamasAdhyatvena pradhAnA vA guNA uttaraguNAH, zAkhAdivat / vibhaktilopotra prAkRtatvAt / ' bhavanti ' jAyante ' saptavidhAH' saptaprakArAH / tatra cAdau diggamanabhogopabhogAnarthadaNDaviratayastisro'pi guNavatAkhyA:, aNuvratAnAmeva guNAyopakArAya vratAni niyamA iti kRtvA; parimitadigAdeH parataH prANAtipAtAdInAM sarvathA nivartanahetutvAt / tathA sAmAyikadezAvakAzikapauSadhopavAsAtithisaMvibhAgAzcatvAro'pi zikSAvratAni, punaH punaH karaNAdeSAM zivA'bhyAsastatpradhAnAni vratAnIti kRtvA / evamete saptottaraguNAH / eSA ca mUlaguNairmelake dvAdaza vratAni / taduktam-" paMceva aNuvayAI, guNanvayAiM ca huMti timeva / sikkhAvayAi~ cauro, | sAvagadhammo duvAlasahA // 1 // " tadayamevaM dvAdazavidhaH shraavkdhrmH| bhayaM ca dvAviMzatibhedabhitro'pi dharmo muktihetuji. nArAdhanopAyaH, tadvacanArAdhanasyaiva tadArAdhanopAyatvAt , asya ca tadanuSThAnarUpatvAt / tataH sidametat-"dhamodevamocaH" / iti gAthArthaH // 24 // For Private and Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir idAnI vrataparikarmaNaH prathamaM bhedamupasaMharan dvitIyatRtIyabhedAvAhaiya suNiUNaM jANai, puNaruttaM pucchiuM asaMdiddhaM / pacchA icchai kAuM, purdivaM parikammaNaM kunni||25|| vyAkhyA--'iti' evamagurudevAdivyavacchedena gurudevatadArAdhanadharmAdikaM tadanuSaGgeNaiva mithyAtvataddhatvanAyatanAditatparihArarUpaM zIlavattvaguNavatvasthAnAdikaM ca yAvat sarva ca jJAtavyam / 'zrutvA' mAkarNya tadeva 'jAnAti' avagacchati, | zravaNakAryatvAd jJAnasya tadanantaramabhidhAnam / kathamayaM jAnAti ? ityAha-'punaruktaM' punaH punaH 'pRSTvA' gurumanuyujya 'asaMdigdhaM' niHsaMzayaM, bhRNvato'pi yadA yadA saMzaya utpadyate tadA tadA praznena saMzayamanUdya samyagavagacchatIti dvitIyo bhedaH / tato'pi "jJAnasya phalaM viratiH" iti tRtIyabhedamavatArayati-' pazcAt ' iti samyagjJAnAnantaraM mumukSuH saMvegAtizayAttameva ' icchati' abhilapati ' kartuM' vidhAtuM saMpUrNamapi, tena 'pUrva prathama parikarma' niraticAradvAdazavrataparipAlanarUpapUrvasevAlakSaNaM karoti' vidadhAti / athavA bhAvatastaniSTho'pi nibiDataracAritrAvArakakarmodayAttatra svasyAsAmarthya nizcitya dezaviratAvapi pravartamAnaH pUrva zravaNAdikameva parikarma karoti / iti gAthArthaH // 25 // atha gRhItaparipAlanarUpaM caturtha bhedamabhidadhAno vrataparikarmasthAnakamupasaMharabAhapAlei jahAsuddhaM, aiyAravivajjiyaM jahAsattiM / iya caubheyaM bhaNiyaM, paDhamaM ThANaM gihatyANaM // 26 // vyAkhyA-'pAlayati' Asevate zrAvakadharmameva 'yathAzuddhaM sarvathA nirdoSam / etadevAha-'niraticAra' nirapavAdam / For Private and Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prathama padasthAnaka prakaraNam sthAnam atIcArA hyazuddhihetavastadabhAvAcchuddhamiti bhAvaH / atIcArAzca samyaktve zaGkAdayo vrateSu bandhAdayaH paJca pazca sadgaruvaktrAmbujAdavadhArya parihAryAH / ' yathAzakti' iti svasAmarthyAnurUpaM, na tu yativat trividhaM trividheneti, zaktizca cAritrAvArakavIyantirAyAdikarmakSayopazamavaicitryAdvicitrA / tata eva ca karaNakAraNAmyAM manovAkAyaizca zrAvakANAM viraterapi vaicitryopapattiH / taduktam-" duviha tiviheNa paDhamo, duvihaM duviheNa bIyo hoi / duvihaM egaviheNaM, egavihaM ceva tiviheNaM // 1 // egavihaM duviheNaM, egegavihegaM chaThTho hoha tti / " evaM tAvatprathame vrate SaT bhaGgAH / evaM zeSeSvapyekAdazasu SabhedabhAve dvitIyAdivatabhedaizca padbhirapi pratyekaM yojane dvikAdisaMyogaizca parigaNane " terasa koDisayAI, culasIi juyAI bArasa. ya lakkhA / sattAsIi sahassA, dunni sayA ceva saDDANaM // 1 // " iti| zrAddhabAhunyaM tadviratibAhulyAt , tacca zaktivaicitryAditi yathAzaktItyuktam / kevalaM cAritrAkAsiNA viziSTottarottaradezaviratau yatnavatA bhAvyam , tathaiva tatparikarmatvopapatteH / aparikarmitAtmano hi yodhavana durdharaparaparAjayotsAhakalpazcAritrAbhyupagamasAmatizayaH syAt / ' iti' evamuktaprakAreNa * caturbhedaM' zravaNajJAnecchAparipAlanalakSaNaM catuSprakAraM 'bhaNitaM' pratipAditamiti prakaraNakAra mAha'prathama' AdyaM vrataparikarmasaMjJaka ' sthAna ' zrAvakAcAravizeSalakSaNaM 'gRhasthAnAM' samyagdarzanadezaviratibhAjAmagAriNAM zrAvakANAm / iti gAthArthaH // 26 // | yatsaMsAramahApayonidhitaTaprasthAsnubhiH prApyate, yaccAsevitamAdareNa dalayatyAzu vratendrAvRtim / // 16 For Private and Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ************* www.kobatirth.org sarvasthAnaziromaNistribhuvane yaddurlabhaM sacchubhai - staddIcAparikarma zarmazatadaM saMpadyate kasyacit // 1 // // iti yugapravarAgamazrImajjinapatisUriziSyalezaviracitAyAM SaTsthAnakavivRtau vrataparikarma prathamasthAnaka vivaraNaM samAptam // 5 evamuktaM vrataparikarma nAmakaM prathamaM sthAnakam / tasyApi niraticAratayA samyagAsevanaM zIlavata eva saMbhavatIti tadanantaraM tasyaivAdyakAraNabhUtaM zIlavantvaM pratipipAdayiSuH pUrvaM tAvattadbhedasaMkhyAM tadAdyabhedaM tasyApi viSayasvarUpaM cAhasIlattaM puNa chaddhA, niccaM AyayaNasevaraNA paDhamaM // prayayaNaM puNa sAhU, paMcavihAyArasaMpannaM // 1 // vyAkhyA -' zIlavatvaM ' prAgupadarzitArthaM ' punaH' vizeSeNa 'poTA' SaTprakAram / taduktam - "AyayaNa 1 sayalakheDa - pariharaNa 2 mevamanimittaM / paragharapavesaccAca 3 / vikiyavayaNassa parihAro 4 // 1 // vikiyabesavivajaNa 5 madurArAddattaM 6 bhavecchaGkaM / / AyayaNasevaNaM tattha hoi'NAyayaNacAeNaM // 2 // " ' nityaM sarvadA ' Ayatana sevanaM ' sarvAdareNa tatparyupAsanalakSaNaM ' prathamaM ' AdyaM zIlavasvaM SaTsu bhedeSu vacyamANAnAyatanasaMsargatadbhAvanayoH pratijanmAbhyastatvAca kadAcitkenAyatanasevanamAtreNa nirodhaH kartuM zakyastasyAnpIyastvAt / kintu nairantaryAd Ayatana sevanenaivetyupadarzanArthamiha nityagrahaNa - miti / siddhAnte hi lokottarikamAyatanaM dravyabhAvabhedAd dvividhamuktam, tayoratra bhAvAyatanamAha - ' AyatanaM punaH jJAnA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir <<*@****************
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam dvitIyaM sthAnam // 17 // diguNalAbhodayasthAnaM punaH 'sAdhavaH' jJAnAdibhiH paJcabhirAcArairmovaM sAdhayanti ye te suvihitAH / etadevAha-' paJcavidhAcArasaMpannAH / jJAnadarzanacAritratapovIryarUpapazcaprakArAnuSThAnavizeSayuktAH / te hi darzanaparyupAsanAdinA jJAnAdilAbha tanvanti / bhavyAnAmiti bhavanti bhAvAyatanam / upalavaNaM caitat , tena siddhAntAbhihitasamastavidhipradhAnaM vidhicaityamapyAyatanaM, tasyApi tathaiva jJAnAdivRddhihetutvAt / taduktam-" davammi jiNaharAI, bhAvammi u hoi tivihaM tu // " trividha. miti jJAnAditrayarUpaM tadyuktasAdhvAdilakSaNamityarthaH / tatsevanaM ca zrAvakANAM mahAphalam / yaduktam-"AyayaNaseviNo | sAvayassa, saMvegapamuhaguNanivaho / vaDDai jahA sukhittammi, rovibho vnisNtaanno||1||"bhaastaaN tAvadyatsvayaM te mahAsmAna Ayatanam / yaute pavitrAcArAH parivasanti tadapi tatsaMsargapavitritatvAdAyatanam / yaduktam-" jattha sAhammiyA bahave, sIlavantA bahussuyA // caricAyArasaMpanA, AyayaNaM taM viyANAhi // 1 // " tadetatsarvamAyatanaM zrAvakANAM sevanayogyam / iti gAthArthaH // 1 // athAyatanasevAyA anAyatanaparivarjanamantareNa kartumazakyatvAttatprasaMgAdanAyatanavarjanaM tAvadgAthArdhenAha __vajei aNAyayaNaM, vesitthi durAMchie kutitthI y|| vyAkhyA-'varjayati' pariharati zrAvakaH 'anAyatana' pUrvoktAyatanAdviparItaM jJAnAdihAnihetutvAt / kiM tat ? ityAha'vezyAstrI ' paNyAGganA, 'jugupsitA' lokalokottaraninditA vyAdhavAgurikakanpapAlAdayaH / 'kurtArthikAH' anyada | // 17 // For Private and Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ++******+ ***<<<<******** www.kobatirth.org zaninaH zAkyAdayaH / laukikabhAvAnAyatanametat / asyApyupalacaNatvAllaukikadravyAnAyatanaloko tarikadravya bhAvAnAyatanAnAmapi parihAro draSTavyaH / tatra harabhavanAdi laukikaM dravyAnAyatanam / taduktam- " dabbe ruddAiharA " ityAdi / asadAcAraprarUpaNakaraNapravaNAstu liGgino lokottarikaM bhAvAnAyatanam / taduktam " aha loguttariyaM puNa, aNAyayaNaM bhAvazro puNeyabvaM // je saMjamajogANaM, karinti hANi samatthAdi // 1 // " yatra caite jinapravacanapratipanthino nivasanti tadvezyAdisadanavattatsaMsarga dUSitatvAtsthAnamapyupAdhibhedAdanAyatanam | yaduktam - " jattha sAimmiyA bahave, bhinnacittA praNAriyA / / liGgavesapacchinA, aNAyayaNaM taM viyAkhAhi / / 1 / / " anyatIrthikaparigRhItAnAM jinabimbAnAmapyavandyatvAdyabhidhAnAteSAmapi lokottarikadravyAnAyatanatvameva draSTavyam / tatra tadArAdhanasyApi samyaktvAdibhraMza hetutvAt / evameva cAvandyatvAdyabhidhAnamupapadyate, na khalu zrutakevalino'pi mahAtmAno gurutaradoSAnupalambhe pAramezvarapratimAnAmavandyatvamevamevAbhidadhatItyalamatiprasaMgena / tadvizeSavicArastu kalpanizIthAdibhyo vistarato'vaseyaH / sarvatra cAtrAsadAcAradarzanAdidhvaMsa hetutvenAnAyatanatvaM spaSTameveti / atra ca sUtre bhAvAyatanAnAyatanagrahaNaM tayordrAgeva viziSTaguNadoSahetutvakhyApanArtha, netarapratiSedhArthaM, bhAvAyatanAdivaditareSAmapi krameNa guNadoSAtizayotpAdakatvasya sAmyAt / tathA ca suzrAvakeNa jJAnAdivRddhimabhivA'chatA'nAyatanasaMsargaH sarvathA parihartavyaH / taduktam - " evamihamaNAyayaNaM, suDDu vi dhammaTTiyassa saGghassa || hoi guNahANiheU, tA evaM vANiJjanti // 1 // " For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14*69++******+****
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra padasthAnaka prakaraNam / / 18 / / ******--++******++++** www.kobatirth.org " tadevamAyatana sevanalakSaNaH zIlavaccaprathamabhedaH saprasaMgaH pratipAditaH atha prAsaMgikAnAyatana vizeSapoSakatvAt krIDAnAM tatparivarjanaM dvitIyaM gAthArdhenAha-- bIyaM puNa ThANamiNaM, kiDDAparivajjaNaM kuNai // 2 // vyAkhyA - dvitIyaM punaH sthAnaM sadAcAravizeSaH zIlavacce 'idaM ' etat, yatkim ? ityAha- ' krIDAparivarjanaM ' dyUtAdevinoda kriyAyAH parihAraM ' karoti ' vidhatte zrAvaka iti sthAnatadbhedayorabhedopacArAd dvitIyasthAnamityuktam / evamutatrApi draSTavyam / iti gAthArthaH || 2 || atha varjanIyakrIDA evAha cauraMgasAripaTTiya-vehAIlAvagAijudAI || panhuttarajamagAI, chaliyAI vajjae niccaM // 3 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only ******************** dvitIyaM sthAnam vyAkhyA--rAjahastyazvapadAtyAdi caturaGga kalpanayA dyUtaM caturaGga, zArikAbhiH zaraiH krIDanaM zAridyUtaM, pariveSTitacarmadIrghapaTTikAcchidrabhedena dyUtaM paTTikAvedhadyUtaM, AdizabdAdandhikanAla cakrAdi samastadyUtagrahaH, varjayatIti kriyAyogaH sarvatra / atra ca dravyanAzahastAdicchedAdayo doSA aihikA api suprasiddhA eva / tathA lAvakA stittiravizeSAH / AdizabdAt kurkuTakukkurameSamalAdiparigrahasteSAM yuddhamanyonya prahArAdinA kalahavidhApanam | AdizabdAttatkutUhaladarzanAdigrahaH / atra yodhane teSAmevAnyonyadveSavadhavAdhotpAdAdayaH, darzane tvasadAcArAnumodanaprazaMsAdayo doSAH / evaM midhyAdRSTirathaprekSaNakanATakakutUhala darzanAdiSvapi // 18 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAvyam / tathA prazne pracchanne satyuttaraM prativacanaM praznottaraM, tatpradhAnaM kAvyamapi praznottaram / tacca vyastasamastacaladvinduvardhamAnAcarazRGkhalAmaJjarIpadmAdyanekaprakAraM krIDAkAvyavizeSam / yathA-"kA prArthyate vizvajanena sAdaraM, kA vA vijeyA bata cakriNAmapi / / kIdRg nRpaH syAnna parAbhavAspadaM, bhAtyambare bandanamAlikeva / 1 // " kAsArasAvalI / / " ko cakkatumbalaggo / gorIdehaDDasaMgo ko vA / / kelIe ko dalijai / taruNINa viyava taruNahiM / / 1 // " AhAro laghumaJjarI sanAthajAtiH ||"giitN zaMsanti kIdRk kimiha tanubhRtAM duHkhadaM rAgiyugmaM / kIdRk kaM vA jaghAnAmarapatirabhaja dyUtadoSaH kmuccaiH|| ardha kiM kaM ca sabhyAH sadasi vivadiSu vArayanti sma gAvaH / prAyaH kiM vA caranti prasmaratuhina vAsaraM kAhagAhuH // 1 // " viparItaM padmaM kamalavanadavAnalam / / "pucchai lacchI diio| aNaMtaratthe kimadhvayaM hoi / / saMjoiyakkharasuM / ko uccArijae pacchA ||1||"ahro vardhamAnAcarajAtibhedaH / evaM bhinnArthatanyazrutipadAvartanaM yamakaM tadapi pAdatadardhAdyAvRyA nAnAbhedam / yathA-"ramaNo ramaNo rmnno| jAo jUyAriyANa asaINa // saraNaM saraNaM saraNaM / kaha tassa vayAmi divva. yaa| 1 // " prAdizabdAtpracchannaprakaTArthaprahelikAdigrahaH / " chiddannesaNaniuNo / vasaNAsaMgI vi lohavaMto vi // saguNesu paDhamarehaM / ko lahai jaNammi hINovi // 1 // " sUIu pracchannArthA / evaM prakaTArthA'pi / pareNAnyArthatvenAmihitasya vAkyasyAnyArthatayA kampanaM chalitaM chalavacanamityarthaH / aadishbdaattdbhedgrhH| yathA-" tuha vayaNaM picchantI / abhaM ruharaMpi kiMpi na hu vee / muddhe saddo summai / kaha paI diTTho sudiTThIe // 1 // " 'varjayati' pariharati 'nityaM' sarvadA, sakRdapyetatkrIDAprasaMge viTAdivat kuzIlatvApacyA suzrAvakatvavyAghAtAt / taduktam-"kiDDAe vadRnto / hoi pamatto For Private and Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandit nA padasthAnaka prakaraNam dvitIyaM sthAnam // 16 // ya pAvae so ya // aMgIkayaguNahANiM / / tesiM na vANaM alAma ca // 1 // evaM ca asuhakammaM / bandhai baddhaM ca nei paripo saM / teNa ya bhavakantAre / duhataraphAre ciraM bhamai / / 2 // " krIDArthasya yamakAdeniSedhena ca devastavAdyarthasya tasyAduSTatvamevetyuktaM bhavati / tataH saMvignena suzrAvakatvArthinA sarvA api krIDAstyAjyAH / iti gaathaarthH||3| / atha zIlabhraMzahetutvenAnAyatanavizeSatvAtparagRhapravezasya tadvarjanAyAha taIyaM ussaggeNaM, paragharagamaNaM vivajjae eso / sunnegitthIsahiyaM, visesao dosasabbhAvA // en ___ vyAkhyA-tRtIya sthAnaM zIlavattve etat / yat 'utsargeNa' sAmAnyena tAvanninimittaM 'paragRhagamana' anyasadanapravezaM vividhamanekaiH prakAraiH kAryAntaravyAsaMgavikSepAdibhirvarjayati pariharati 'eSaH' suzrAvakA, tena susahAyasya tatra jJAtasaparikaratadgRhapatisadbhAvasya cAtyantikaprayojanena gamane'pina dossH| kizcit zUnyaM tadgRhapatyAdirahitatvAt , aparamekastrIsahitaM tadanyAGganA'bhAvAt , tataH zUnyaM caikastrIsahitaM ceti dvandvaH / IdRzaM gRhaM ' vizeSataH ' atizayena pravezAya varjayatIti yogH| kutaH ? ityAha-doSA yathAkrama paradravyaparAGganAbhilASAdayo'parAdhAsteSAM sadbhAvaH karmadoSAdudbhavastasmAt / tathA coktam-"tathithi daTThaNaM / khubhija sayaM va sA va khumbhijA / / lunbheja paradhaNe vA / ubhayammi jaNo va saMkijA // 1 // evaM vayanAso se / ayaso bandho ca hoi dhaNanAso / hujA ca pANanAso / prAyAso vA niyajaNassa 12 // " tataH paragRhapravezaM varjayati / iti gaathaarthH||4|| | // 16 // For Private and Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atraiva vizeSAntaramAhamayaNAuradiTTIe, parajuvainirikkhaNaM vivajjei / parihAsakahaM vajjai. ego egithie saddhiM // 5 // vyAkhyA-madanAturadRSTyA kAmavihvalalocanena 'parayuvatinirIkSaNaM' anyatrIdarzana 'vizeSeNa ' atizayena 'varjayati' pariharati, tathA tadavalokanasyAsadAcAramahArAjapradhAnatAyamAnatvAt / 'parihAsakA ' ca sasmitanAlAparUpAm 'ekaH ' ekAkI san ekayA'sahAyayaiva striyA yoSitA saha varjayati / iha ca strIsAmAnyamAtropAdAnAdbhaginyAdimirapi sahaikAntavArtA na karoti, lokAzakotpAdakatvAt madanonmAdasya durvaartvaac| taduktam-" mAtrA svasrA duhitA vA / na viviktAsano bhavet // balavAnindriyagrAmaH / paNDito'pyatra muhyati // 1 // " yadA caivaM parastriyo nirIcaNAdhapi niSiddhaM tadA sAkSAttatsevAyAH ziSTagarhitAyAH, tato'pi garhitatamasya bhAryAtvena tatsaMgrahasya kaiva katheti zuddhazIlArAdhakenAvazyaM tamirIkSaNAdyapi varjanIyam / iti gAthArthaH / 5 // evaM kAyikaM zIlabhedatrayamabhidhAyA'tha vAcanika caturtha zIlamedamubhayalokaduHkhAvahaM vikRtavacanAbhidhAnasahitamabhidhAsyan pUrva tAvattatpratyanIkaM zubhavacanamevAhamahuramaNavajamaNaliya-mabAhayaM iha parattha hiykaari| vayaNaM bhAsai kaje, vikiyaM pariharai jatteNaM // 6 // vyAkhyA--'madhura' komalaM artha-dhvanibhyAM shrotraanndkmityrthH| tadapi 'anavadyaM pApArambhAnAdhAyaka, tadapi analIka' For Private and Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie badasthAnaka prakaraNam dvitIya sthAnam // 20 // satyaM, tadapi ' abAdhakaM' pariNAmapathyatvAtsvaparayorduHkhAnutpAdakamabAdhAdaM vA / isvatvaM prAkRtatvAt / pAThAntareNa tvacAdhitaM pUrvAparAvyAhatArtham, ata eveha paratra hitakAri, etajanmani janmAntare caanukuulsNpttihetuH| IdRzaM 'vacana' vAkyaM 'bhASate' brUte, utsargataH zIlavAn zrAddha iti prakramaH / ' kArye' saddharmAnugataprayojane / anena niSprayojanamIDazasyApi vacanasya niSedhamAha-tathA -- vikRtaM ' vakSyamANalavaNaM vacanameva 'pariharati ' varjayati 'yatnena' AdareNa, tadaparihAre madhurAdibhApitvA'nirvAhAt / iti gAthArthaH // 6 // atha sAnvayaM vikRtamevAha - vikiyaM vikAravantaM, ihaparaloyANa dosasaMjaNayaM / ihaloyadosaheU, re mAriyadAsavisalatti // 7 // vyAkhyA-'vikRtaM' virUpamiti lakSya 'vikAravat' iti lakSaNam / tatra vikArazcetaso'nyathAtvaM, madamadanamatsarApupaplutatvam / tadyuktaM yanmanastadvikAravat / tannimittakaM vacanamapyabhedopacArAdvikAravat / madAdyabhAve tAdRgvacanAbhAvAditi bhAvaH / taduktam-" mayaNAuroti mayaviM-bhaluti maccharapauTThacitutti / / jaM vayaNaM vayamANo / jaNeNa najia taM varja // 1 // " atha kAryamasyAha-ihaparalokayordoSasaMjanakaM, tatrehalokadoSA bhAtmalaghutAjanavirodhabandhanadhanaprANanAzAdayaH, vAparalokadoSAH kugatipAtAdayasteSAmutpAdakaM ubhayalokabAdhakAmetyarthaH / tatrApIhalokadoSasaMjanaka etajanmani kSaNotpAdaka m / kim ? ityAha-re mArita dAsa vRSala iti / paralokabAdhakaM tvagre vakSyata ityabhiprAyaH / tatra 're' iti nindArthe saMbo- 1 // 20 // For Private and Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | dhanam / mArito vinAzitastvaM mayA anyena vetyAkrozavacanam / dAso'GkapatitaH karmakaraH, vRSalo hInajAtirityetAvapyAkrozavizeSau / itizandA sAmAnyAkrozaprakArasamAptyarthaH / iti gAthArthaH // 7 // ___ atha vizeSatastAnabhidadhAnastatphalamapyAhare asayaputta ! mAiya, mAyA te erisI kayA hujjA / evaM kharapharusahao,mArija va taM dubhAsilaM // 8 // vyAkhyA-re' iti pUrvavat / prabhutasya loke janakatvenApratItasya putraH sUnurazrutaputro jArajAta iti yAvat , tasyAmantraNam / athavA hInajAti kazcana janakaM kaTAkSIkRtya vakti, amukakaputraH amukasya putrastvamiti / ha ca rezabdasya azrutaputrazabdena samabhivyAhRtasyAtyantaduHkhotpAdakatvakhyApanArthatvAnna paunarutyam / tathA 'mAiya' iti mA sma tvamAgA ityAkrozaH / athavA mAtRgo jananIpratisevakaH / tathA 'mAtA' jananI'te'tava mayA'nyena vA 'IzI kRtA bhavet ' pratisevitA saMpAditA syAt / athavA yA mAtA te bhavAdazasya duSputrasya janayitrI sA kadezI bhavet satI syAna kadAcidityarthaH / etadbhASaNaphalamAha-evaM' uktanyAyena kharaigADhaiH zandataH pazcAzrAvyairarthato hato'ntarmarmavyathitaH san zrotA zaktimAn 'mArayet ' vinAzayet / vA zabdo vikanpArthaH / tena tathAzakyamAve kharaparuSataraiH pratihanyAdvA taM durbhASAvantaM puruSamiti gamyate / astyarthe ilaH prAkRtaH / iti gAthArthaH // 8 // evaM ca durbhASAvAniti darzanArtha punaH puruSa prakArAntareNAha For Private and Personal use only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam // 21 // dvitIyaM sthAnam eso coro jAro, nihI ya laddho imeNa nibhNto| esorAyavirohI, mAMsakkhAI imo so u // 9 // vyAkhyA-vastutastathAtve satyasatyapi vA / 'eSaH' puruSaH 'cauraH' paradravyApahartA, 'jAra' upapatiH, 'nidhizca' ratnAdibhRtaH kalazaH 'lamdhaH' prApto'nena 'nirdhAntaH' niHsandehaH / iha ca niHsandehatvasya lAbhakriyAvizeSaNatve'pi labhyalAbhayorabhedopacArAvidhivizeSaNatvenopAdAnamiti / 'eSa rAjavirodhI' ca nRpaviruddhAcaraNazIlaH / nRpayorvA virodhakArakA, parokSe doSagrahaNaM pRSThamAMsamiha mAMsazabdena vivacitam / tena 'mAMsakhAdI ' paizunyabhASI 'mayaM saH' iti pratyacanirdezaH / punaH punaretacchabdAyupAdAnamatyantatiraskArArtham / tuzabda evakArArtho bhinnakramazca / sena caura evAyaM, jAra evAyamityAdi yojyam / iti gAthArthaH / / 9 // bhatrApi phalamAhatehi va tanniyagehi va, mArijai so vi dukkhamAreNa mahavA avarovi imo,bhezroiha vikiyvynnmmi|| vyAkhyA-tairvA caurajArAdirUpatayA kruSTairvA tamijakairvA 'AkruSTajJAtibhirvA tatpakSapAtibhiH, vAzabdau tulyamArakatvavikampArtho / ' mAryate' vyApAdyate, 'so'pi' evaMrUpadurbhASAvAnapi, na kevalaM pUrvoktadurbhASAvAnityapizabdArthaH / katham ? ityAha-'duHkhamAreNa ' jihAchedabakrasevanalohakIlakAsyabhedAdinA ati duHkhotpAdakavyApAdanena, tena zrAddho nezaM kathamapi bhASata iti bhAvaH / athaveti prakArAntaradyotanArthaH 'aparo'pi ' pUrvoktAdanyo'pi 'bhayaM' vakSyamANa: // 21 For Private and Personal use only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'medaH' vizeSo varjanIyatayA 'iha' zIlavazvaprakrame 'vikRtavacane' virUpakabhASaNaviSaye saMbhavatIti zeSaH / iti | gaathaarthH|| 10 // tamevAhapAvidrA rAyANo, dasavesasamatti jaM sue bhaNiyaM / rAyagurU surapAI, dAsIe paI gurU kaha nnu||11|| vyAkhyA-'pApiSThAH ' pApIyAMso ' rAjAnaH' nRpAH / kutaH 1 ityAha-dazavezyAsamA:' pApanidhAnatvena dazatyakSarikAtunyA iti / etad yad ' yasmAt 'bhute' bhAgame smRtyAdau ' bhaNitaM' uktaM manvAdibhiriti gamyate / tathA cAgama:-"dazazunAsamaM cakra, dazacakrasamo dhvajaH / dazadhvajasamA vezyA, dazavezyAsamo nRpaH // 1 // " bhatra cakraM tilapIDanayaMtraM tadyogAttailiko'pi / tathA dhvajayogA dhvajaH kampapAlaH, tadnehe hi cihArtha dakSiNApathe dhvajo badhyata iti kRtvA / tathA ' rAjaguruH' nRpapUjyapurohitAdirapyam, 'surApAyI'madyapaH, 'dAsyAH patiH'agamyayoSidartA ca / ato ' guru: ' pUjyaH kathaM nu' iti kena prakAreNa saMbhAvyate / doSAkaratvAtvAva / iti gAthArthaH // 11 // athehalokabAdhakAnyupasaMharan paralokabAdhakAnyAhaemAi kulacchAyaga-vayaNANi viruddhayANi vigiyaanni| paralogavAhagANi u, na jiNodhammo na nivvANaM vyAkhyA-' evamAdIni ' etatprabhRtIni / vakAralopo vibhaktilopazcAtra prAkRtatvAt / mAdizabdAnnRpabhAryA svairiNI, For Private and Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam dvitIya sthAnam // 22 // nRpaputro vA pAradArika ityAdigrahaH / kulAcchAdakAni, naite kulajAtA evaM bhASante, tasmAna ime tatkulajA nUnamanyajAtatvAdakulInA eveti / pAThAntareNa tu kulocchedakAni mamastagotradhvaMsahetutvAt , tAni ca tAni vacanAni ceti karmadhArayaH / 'viruddhakAni' viruddhAnyeva viruddhakAni, lokalokottaramArgayorihalokaparalokayozca virodhamAji tadghAtakatvAt / kimiti? prata pAha-'vikRtAni' vikAravanti / evaM tAvadihalokabAdhakAnyuktAni / 'paralokabAdhakAni tu' janmAntarabAdhAdhAyakAni puna:, na jino, na dharmo, na nirvANamastIti zeSaH / sarvathA rAgAdijetA jinaH sarvajJo nAsti, pratyakSAdimiranupalabhyamAnatvAt / dharmo'pi pUrvoditasvarUpo nAstItyanuSajyate, tadupadeSTuH sarvajJasyAbhAvAt / naiva 'nirvANaM kRtsnakarmacayalakSaNA nivRttistadupAyasya dharmasyaivAbhAvAt , evamAdInItyatrApi saMbadhyate, tena na pApaM nApi tatphalamityAdigrahaH / etAni hi mithyAbhinivezAdiprabhavatvAddargatihetutvAcca paralokameva zubhaM bAdhante, tena paraloka eva bAdhAvidhAyInIti paralokabAdhakAni, na svihaloke'pi mAraNAdinimittAnIti / sarvANi ca vikRtavacanAni lokavirAgasvalaghutAdinimitcatvAddharmArthakAmadhvaMsakatvAcca varjanIyAni / taduktam---" vigiyavayaM vayamANo / visiTThaloo virajae sajo / tatto so asahAbho / masahAmo atyakAmANaM // 1 // tehiM rahimo gihattho | dutthAvatthotti katthavi ya matthaM / na jaNe jaNayai tamhA / vikiyavayaNaM vivajijA // 2 // " iti gAthArthaH // 12 // atha vikRtavacanaparihAraphalamupadarzayannupadezamAha // 22 // For Private and Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir emAivayaNapariva-jaNeNa jaM vikiyvynnprihaaro| iha paraloge ya suhA-vahotti tA tattha so jayae // vyAkhyA-'evamAdivacanaparivarjanena' ubhayalokaviruddhAdibhASitatyAgena ' yad ' yasmAd -- vikRtavacanaparihAraH' asabhyabhASaNatyAgaH ' iha ' iti atra janmAna 'paraloke ca' janmAntare 'sukhAvahaH' zubhAvaho vA yathAkrama dharmArthAdihetutvena svargAdihetutvena ceti bhAvaH / iha ca sadoSavacanavarjanasya hetutvenAnuvAdaM kRtvA prastutavikRtavacanaparihArarUpasya zIlavavabhedasya sukhAvahatvaM vidhIyata iti na paunaruktyam / iti zabdo hetvarthastena yato'yaM sukhAvahastattasmAtkAraNAt 'tatra' vikRtavacanaparihAre saH' iti zIlavAn zrAddho ' yatate ' yatnaM kuryAditi / etadyatnavato hi madhurAdibhASitvanirvAhasavArthasiddheriti / taduktam-"iya vayaNAmayapariseya / samiyanIsesacittasaMtAvA // ANaMdiyA ya bhANaM | jaNA paDicchati daMtI y||1|| evaM attho kAmo / dhammo ya pavanavayasarUvo se // saMsijjhai niyameNaM / jaso ya dhavaleha bhuvaNayalaM // 2 // " iti gAthArthaH / / 13 // ___evaM vikRtavacanAbhidhAnasahitaM vAcanikacaturthazIlabhedamubhayalokaduHkhAvahamuktvA'thehalokaduHkhAvaha vikRtaveSAbhidhAnasahitaM kAyikaM paJcamaM zIlabhedamAhaniyabhUmigANurUvo, veso sussAvagANa uciutti| navari mahagghAbharaNo, vi kaha siDiMgAgiI hoi|14|| vyAkhyA-'nijabhUmigAnurUpaH ' kSatriyavaNigAdIzvarAnIzvarotsavAnutsavavad yuvasthavirAdisvasvapadavyucitaH 'veSA' For Private and Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam dvitIya sthAnam // 23 // nepathyaM 'suzrAvakANAM' viziSTazramaNopAsakAnA ucitaH' saMgato yataH paridhAtumiti zeSaH / ' iti' tasmAddhetoH 'navaraM ' kevalaM 'mahArghAbharaNo'pi' mahAmanyAlaGkAro'pyAstAM tadanyaH, 'karSa' kena prakAreNa * piGgAkRtirbhavati' piGgAkRtihetutvAt piGgAkatirviTAkArApAdakaH syAdveSaH puruSo vA / kathaM piGgAkRtiH syAta ? naivetyarthaH / na hi mahArghAbharaNa tvAdikaM SiDgatvApAdakam , api tu vakSyamANazailUSAdhucitaveSatvam , tadabhAve tu pradhAnataro'pi vepo na duSyati // iti gAthArthaH // 14 // sAmprataM pariharaNIyatAkhyApanAya vikRtaveSaM dUSayabhAhakuladesANa viruddho, veso rano vi kuNai no soh| vaNiyANa viseseNaM, viseso tANa itthINaM // 15 // vyAkhyA-kuladezayoH' gotrarASTrayoH 'viruddhaH'anucitaH 'veSaH' nepathyaM, tatra kulaviruddho yathA-brAhmaNacatriyAdikule nIlIraktavastraparidhAnaM zvetAdivastraparidhAnamapi vA laMkhAdyAkRtyApAdakam , dezaviruddho yathA sindhudeze ziroveSTanavirahA kAzIdeze vA tadvidhAnam , IdRzo veSo 'rAjJo'pi ' sakalalokamAnyasya bhUpasyApyAstAM taditarasya 'na karo| ti 'na vidhatte ' zobhA ' zriyaM, ' vaNijAm ' naigamAnA 'vizeSeNa ' atizayena, na karoti zobhAmiti yojyam , rAnA, sakAzAtteSAM laghutvAt , tata eva vizeSataH 'tatstrINAm ' vaNigyoSitAm , yadA ca sAmAnyenaiva ziSTavaNigAdInAmeva tadA sutarAM zrutajagatrayAvigAnavizrutAItazrutAnAM zrAvaka zrAvikANAmiti bhAvaH / iti gAthArthaH // 15 // + // 23 // For Private and Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir matha suzrAvakANAmadhikRtaM veSamAhasaMtalayaM parihANaM, jjhalaMbacoDAiyaM ca mAjjhimayaM / susiliTThamuttarIyaM,dhamma lacchi jasaM kuNai // 16 / / __ vyAkhyA-'santalakam ' bandhena vizeSavad , yatra parihitaparidhAnaprAntenaiva kacchAM dattvA punaH saGkocitena kaTIveSTanaM kRtvA pazcAdbhAge bandho dIyate, pUrva vA'grabhAge bandhaM dattvA pazcAdazcalAntareNa kacchA dIyate mallAdivat tatsantalakaM kaccha yA'bhidhIyate, etaccAgrataH pazcAccApralambamAnaprAntatayA na vibhUSAvizeSahetuH syAttato'nenAnyadapi yattAdRzaM tadupalakSyate tena santalakasadRzam, 'paridhAnam ' adhonivasanam . jhAlaMcaM zlathaM colaH paridhAnaM tadatigacchatyatikrAmati 'coDAtigam ,' paridhAnoparitanaprAntAtikrAntam , tato jjhalambaM ca taccoDAtigaM ceti karmadhArayaH, 'caH' samuccaye 'madhyamakam ' sakalabAhupRSThodarAdimadhyamAGgAcchAdakamaNikAlavaNaM dvitIyaM vastram , tathA 'suzliSTam ' pratalinam ' uttarIyam ' uparitanamAcchAdanavastrametadvidhinA paridhIyamAnam 'dharmam ' puNyam karoti' vidhatte zAstrIyasadAcAratvAt svaparayormadanAnuddIpaka tvAca, 'lakSmIm ' zriyaM cAlaghutApAdakatvAjanAnurAgahetutvAcca, ' yazaH' kI ica ziSTatAnidAnatvAdanupahAsyatvAcca, karotItyanuSajyate, evaM cAsya veSaguNavattopavarNanavAkyasya sAcAtpravRttyanabhidhAyakatve'pi pariNatisurasamAmramiti vAkyavatpravRttau tAtparyam , tata evaMvidho veSo vidheya iti bhAvaH / iti gAthArthaH // 16 // atha suzrAvikANAM gAthAdvayena tamAha For Private and Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam dvitAya sthAnam 24 // parihANamaNubbhaDa, calaNakoDimajAyamosaraMtaM tu| parihANamakamaMto, ya kNcuo| pacchAyaMtaM aMgaM, susiliTuM uttarijamaNuruvaM / vikiyaM tavvivarIyaM, vajjai jiNabhavaNamAIsu // 18 // __vyAkhyA-'paridhAnam ' nivasanam 'anudbhaTameva ' akRtabhaGgivizeSabandhanameva, anusvArAzravaNaM prAkRtatvAt 'ca. lanakoTimaryAdAm ' pAdAgrasImAm ' osaraMtaM 'ti prApnuvat 'tuH' avadhAraNArthoM yojitazca, tathA paridhAnaM nivasanamAkAmaMzcaturbhiraGgalairAcchAdayan , upalakSaNaM caitat-bAhU api karaparyantamAcchAdayanniti dRzyam / 'kaJcukaH' aGgikArUpo bhavati / 'suzliSTaH' dhanavAnAdidyUta ityarthaH / bhanenAtisUkSmavastramayatvaM niSedhati / 'prAcchAdayat ' prakarSaNAdRzyatAM nayat 'aGga' ziraHprabhRti pAdaparyantam / anena saMpUrNasyaiva paTasya prAvaraNaucityamAha, na tu tadarddhasya, tasya sakalAGgAnAcchAdakatvAt / ' suzliSTam ' atinibiDaM, na tu maGkaNakAdivadatisUkSmam / ' uttarIyam ' uparitanavastram, 'anurUpam ' ucitaM | bhavati, pUrvoktadharmAdiguNAdhAyakatvAt zrAvikANAmiti prakramaH / yadi tu kadAcittalinavasanAcchAdanamapi kriyate tadA dvitIyavastreNaiva saha na kevalamiti bhaavH| evanubhayeSAmapyucitaM nepathyamabhidhAya vikRtaM tadanidhitsuH pIThamAracayati / 'vikRtaM ' vikAravat , madanoddIpakatvAt ziSTopahAsyatvAcca / ' tadviparItam ' uktAdanyAdRzaM nepathyamiti prakramaH, ' varjayati' pariharati zrAvakAdiH / tathA coktam-" veseNa jeNa didveNa / siTThaloprobhimantrae bhaNasA // nUNaM esa siDiMgo-tti taM vivajiMti dhammiTThA // 1 // " vizeSatazcAha 'jinamavanAdiSu' arhadAyatanasAdhUpAzrayagamanaprabhRtiSu vizeSeNa varjayatItyarthaH, // 24 // For Private and Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anucitasya sarvatrApi parihAryatvAdvizeSatazcaityAdau, tatra hi kevaladharmArthapravRttaH, vikRtaveSasya tu kAmAdijanakatvenAdharmahetutvAbhiyamena parihAraH / iti gAthArthaH // 17-18 // atha vikRtaveSamAhalaMkhassa va parihANaM, gasai vadehaM tahaMgiyA gADhA / siraveDho TamareNaM, veso eso siDiMgANaM // 16 // vyAkhyA-lasyeva ' zailUAsyeva 'paridhAnaM ' nivasanaM yatreti zeSaH, sa grabhAgapazcAdbhAgayoH pralambamAnaM prakaTasamastorukANDamatyantamAkRSya ca paridhatte / anena ca santalakaparidhAnasyaitaviparItasvarUpasyAvikRtatA svayameva pratipAditA bhavati, evamuttarayorapi draSTavyam / tathA 'grasata iva' gADhAkRSTiparihitatayA''tmasAtkurvatIva 'dehaM' zarIraM, 'tathA' iti vAkyArthopacepArthoM yojitazca, 'maNikA' pratItA, kuto grasata iva ? yato 'gADhA' zarIreNa niviDasambandhavatI tadabhedavatI cetyrthH| 'ziroveSTaH' mastakaveSTanakavastravizeSa: 'TamareNa ' iti vizeSaNe tRtIyA, ziroveSTaprAntasya vicchittivizeSavata UcIkRtya bandhanarUpaSTamarastena viziSTaH ziroveSTo yatreti, 'veSaH'nepathyam eSaH' Idazo vikRtaH 'SiGgAnA' viTAnAM, na tu ziSTAnAM bhavatIti gamyate / upalavaNaM caitat-tenAnyadapi yacaHsthalakezApanayanaM zmazruromNAM vA rekhAmAtrAkAratayA dhAraNaM tadapi piGgatvApAdakaM vikRtabeSatayA boddhavyam / asya caivaM viSanindAvAkyasya sAcAnivRtyanabhidhAyakatve'pi pariNativirasaM panasamiti vAkyavamittau tAtparyam / evamutrasminnapi strIveSanindAvAkye tAtparya boddhavyam, mata For Private and Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobairth.org Acharya Shri Kailasagarsuri Gyanmandie padasthAnaka prakaraNam dvitIyaM sthAnam // 25 // IdRgveSaH parihArya ityupadezaH / iti gAthArthaH // 19 // atha gAthAtrayeNa strINAM tamAhaasiliTTha nIvibaMdho, cUDAsaMphusai pAyanaharehaM / jaMghaddhaM ugghADaM, parihANaM havai vesANaM // 20 // | sihiNANa maggadeso, ugghADo nAhimaMDalaM taha ya / pAsA ya addhapihiyA, kaMcuo sahai vesANaM // 21 // kuMkumarasapiMjariyaM, aMgaM kAUNa gahiya aahrnnN| maMkaNayapAuyaMgI, kulavaha kaha jAu jinnbhvnne|| ___ vyAkhyA-'azliSTaH' atizithilaH 'nIvivandhaH' nivasanapranthibandhaH, tathA 'cUDA' nivasanAyakalApaH 'saMspRzati' AmRzati 'pAdanakharekhAM' caraNanakhAgrabhAga, vicchittivizeSavaddhatvena pralambamAnatvAt / pazcAddhAge tu 'jakArddha' lokarUDhapiNDikArddham ' udghATa' prakaTaM yatra taditi zeSaH ' paridhAna' nivasanaM bhavati' syAt ' vezyAnI' dUdhacArikANAM, na tu kulAGganAnAmiti bhAvaH / tathA 'sihinANaM 'ti ghanAnAM mArgadezaH' vakSaHsthalapradezaH ' udghATaH' anAvRto yeneti zeSaH / nAbhimaNDalam ' udarakUpikA ca tathA'nAvRtamityarthaH / 'pAcauM ' udarAdhaHprAntAvapi / bharddhapihitau' asamastAcchAditau bhasau 'kacukA' pratItaH 'sahate' zomate vezyAnAmiti pUrvavat 21 / tathA 'kumarasapiaritaM' kazmIrajadravapiGgam ' aGgam ' vadanAdicaraNaparyantasakalazarIraM kRtvA' vidhAya, anena ca mukha-istamAtrasa al // 25 // For Private and Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAlamanasyA'vaidhavyAmivyAkasyAniSedhamAha / 'prathitAbharaNaM' baddhAlaMkaraNam , bhAbharaNaM tilakAdinapuraparyantaM samastamalakaraNam : anenApi kaNTha-karNa-prakoSThAdyAbharaNasya samarTakAyogyasya itarasyApyanugaTasyA'niSedhamAha / athavA evaM sakalamAbharaNaM gRhItvA 'maNakaprAvRtAGgI' dezavizeSodbhavasUkSmavastrabhedAcchAditazarIrA, maGkaNakAbhidhAnaM tathAvidhAtisUkSmavastropalakSaNArtha, tato'tisUcamavastrAcchAditAGgItyarthaH / 'kulavadhUH' kulAGganA 'kathaM' kena prakAreNa 'yAtu' gacchatu jinamadhane ?, upalacaNatvAcA'sya sAdhUpAzrI' ca ? naiv:| nirImaraNe'pi zarIra evaMvidhAcchAdine prakaTIvaryavatvena madanodIpakatA syAt , kiM punaH sakalAbharaNateti, tena vizeSatastatra sUkSmAcchAdananiSedha iti bhAvaH / etena yadyevaMvidhaveSA caityAdau na yAti, tahi kRtaraNDAveSA kulAGganApi yAtu, ityAdi jinamatarahasyAnabhijJAnAM durvidagdhAnAM so. nluNThabhASitaM parihatamavaseyam / madanoddIpakatayA'nucitasyaiva niSepAt, taditarasya tu jinabhaktivizeSAbhivyaJjakasya viziSTatarasyApyanujJAnAt / iti gAthAtrayArthaH // 20-21-22 // upasaMharabAhatamhA vilayaM vesaM, parivajai sAvao kimacchariyaM / / navaraM susAviyA u, dunniyacchaM vajayaMtIu // ___ vyAkhyA-yasmAd vikRtaveSaH kAmoddIpana-laghutAdhApAdakaH, tasmAddhetorvikRta-vikAravantaM zailUSAdhucitaM *'ve' nepathyaM 'parivarjayati ' pariharati 'zrAvakaH' zrAdaH 'kimAzcarya' kiM citram ? na kizcidityarthaH / sadgurubhyaH For Private and Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra padasthAnaka prakaraNam // 26 // +++***** www.kobatirth.org samyak zrAvakasAmAcArI zrotA hi tAmanutiSTha bheva zrAvaka ucyate, tatastasya tatparihAre na kizcit kautukamiti bhAvaH / ' navaraM ' kevalaM vizeSatazceti yAvat / suzrAvikAH - pravarazramaNopAsakA'GganAH durnepathyaM - vezyAdyucitavikRtaveSaM varjayanti-pariharantyeva, ' tu ' zabdo'vadhAraNArthaH / athavA zrAvakavat zrAvikA api pariharantyeva tam, na tatra kautukam ; navaraM suzrAvikAH punaH ' dunniyacchaM' ti durnivasitaM - duSparihitaM varjayanti / atra par3he ' tu' zabdaH punarartho yojitava, tenA'nudbhaTatvAdiguNopetamapi paridhAnamazcaladvaya parasparAnusyUtameva paridadhati / tathA suzliSTamapi kaJcukamanAkRSTameva, mahadapyutarIyaM lalATAdyAvArakameva, mahArghamadhyAbharaNaM muhurmuhura prakAzitameveti kAzcinmandadharmavAsanAH zrAvikA api naivamupalabhyante, ataH suzrAvikA ityuktamiti gAthArthaH // 23 // kAyika-vAcanikAnabhidhAya prathAdhyAtmikaM SaSThaM zIlabhedamAha adurArAhataM puNa, chaTTha aMgaM tu sIlavattammi / pariyaNasayaNamahAyaNa, aNukUla tihiM pi karaNehiM // vyAkhyA--' mahAprayatnaprasAdhitaprayojanazatairapi yo nArAdhyate-na prasAdhyate sa durArAdhaH tadviparIto'durArAdhaH, tadbhAvo'durArAdhatvaM sukhArAdhyatvamityarthaH / ' punaH ' zabdo vizeSaNArthaH / SaSThamaGgam zravayavo bheda ityarthaH, zIlavacce prakrAnte ityarthaH / ' sIlavattammi ' iti ca SaSThyarthe saptamI / athavA bhaGgaM kAraNaM zIlavarace prakrAnta eva / kathamasya zIlAGgatA ? iti cet, ucyate -- durArAdhasya hi roSAd vadhAdipravRttau dharmAdidhvaMsakatvAt / taduktam -- " sayakheNa pariyaNeNa For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvitIya sthAnas // 26 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ya, kae vi kaje mahApayAseNa / na durArAho tussai. dussai kiya dUsaNavigappA // 1 // so ya asaMtosAo, pharusaM mAseha | kareha ya vahAI / evaM dhammo nassai, kAmatthajasA vi ya kameNaM // 2 // " tataH kim ? ityAha-' parijano' bhRtyAdiH, 'svajanaH' pitRvyAdiH, ' mahAjano' nagarapradhAnalokaH teSu, 'anukUlo' dakSiNaH tadvacanAdyanuvartanena taccittAhAdakaH syAditi zeSaH / zrAvaka iti prakRtam, 'tribhirapi karaNaiH' kAryasAdhakatamaimanovAkAyaiH, na vacanamAtreNaiveti bhAvaH / durArAdhatvasya hi doSazatAkulatvamAkalayya tatpratipanthini sukhArAdhyatve sakala puruSArthaH sAdhakatAmayati / tadupAyazca parijanAdyAnukUnyamiti zIladharmArthinA tatrA'pyavazyaM pravartitavyamiti rahasyamiti gAthArthaH // 24 // doSAmbhodharajAlavAyupaTalI saujanyavanyAmadhu, paizunyoddhatapAMsuvArinikaraH zAlInatAzrIgRham / niHzeSAmaladharmakarmakamalAvirbhAvalIlAsaraH, puNyaiH kasyacidullasatyalamadaH zrIzIlavattvaM hRdi // 1 // iti yugapravarAgamazrImajjinapatisUriziSyalezaviracitAyAM SaTasthAnakavRttI zIlavatvadvitIyasthAnakavivaraNaM samAptam / / For Private and Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra padasthAnaka prakaraNam // 27 // ***** www.kobatirth.org atha guNavattvanAmakaM tRtIyaM sthAnakam / uktaM zIlavatraM dvitIyaM sthAnakam / atha tasmin satyeva zrAvakasya guNavazvamupajAyate iti tadanantaraM tatpradhAnakAbhUtaM paJcaprakAraM guNavacamAha - guNavattaM paMcavihaM, suttaruI ceva taha ya attharuI / aNabhinivesI ya tahA, karaNaruI aNiTTiucchAho ||1|| vyAkhyA--' guNavatraM ' prAguktArtham etacca viziSTatara karmacayopazamasAdhyam / iha tu talAmA'vyabhicAritatpUrvakAlAvazyaMbhAvisUtrarucyAdimazvamapi zrabhedopacArAd guNavazvamucyate / tat paJcavidhaM paJcaprakAram / tadevAha - ' sUtraM arthavizeSasUcakatvAdilakSaNam / yaduktam- - " sUyaNamittaM suttaM, suiaha kevalo tarhi atthoti / jaM puNa se vakkhANaM, AyariyA parikahanti " || 1 | athavA laghUni sUcitArthAni svanpAcarapadAni ca sarvataH sArabhUtAni sUtrANyAhurmanISiNaH, puruSavizeSapraNItatvalacaNaM vA sUtram / taduktam- " sutaM gaNahararaiyaM, taheva patteyabuddharaiyaM ca / suyakevaliyA raddayaM, abhinnadasa putriNA raiyaM // 1 // " tatra sUtre - pranthe ruciH - zraddhAprAmANyapratItiH sA yasyA'sti sa sUtraruciH zrAvakaH, guNa- guNavatorabhedopacArAcceha sa eva guNavazvamucyate, artharucyAdiSvapi / ' eva' zabdo'vadhAraNe, tena zeSasarvarucInAM kAraNatvenAdyatvAdayamevaiko guNavazvamityarthaH / ' caH ' samunvaye, sa ca gAthAnte yojyaH / tathA ceti samuccaye, bharthe-- sUtra For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir +++++++****** tRtIyaM sthAnam / / 27 / /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir syAbhidheye ruciryasyAsau partharuciH / tathA'bhinivezo vitadhemvapi svanAneSu anuSThAne vA satyatvAgrahaH, sa vidyate yasyAsau bhabhinivezI, tAdRzo yo na bhavatyaso bhanabhinivezI, prajJApanIya ityrthH| caH samuccaye, tatheti prakArAntaropakSepArthaH / karaNe sUtroktAnuSThAna vidhAne ruciyasyAsau karaNarUciH / tathA'niSThito'navacchima utsAhaH karaNAbhilASAtizayo yasyAsau bhaniSThitotsAhaH sa ceti / sarvatra cAtraivaM kramopanyAsakAraNaM vazyAmaH / iti gAthArthaH // 1 // tatrAdau tAvat samastArtharucyAdiguNavattvamUlabhUtA sUtraruciH, tasyA apyartharucizUnyAyA bhakizcitkaratvAt tadananta| ramartharuciM cAha suttaM jirNidasamae, jaM jaM ruccai tadeva eyassa / puNaruttaM pucchAe, atthaM nissaMkiyaM kuNai // 2 // ___ vyAkhyA-putraM ' pUrvoktazabdArtha jinendrasamaye ' tIrthakarasiddhAntaviSaye, ' yadyat' iti vIpsayA sarva saMgraha| mAha, tenA'rthatastIrthakarairya upadiSTaH siddhAntaH pUtratastu gaNadharaigraMthitaH / tadapyavyabhicAryarthAbhidhAyakaM yadyat bhagAnaGgaprakIrNakAdikaM rocate-bhavyatayA pratibhAsate tadeva jainasUtrameva, na tu kapilAdipraNItamapi etasya sUtraruce zrAddhasya / yathAhi kazcitkAmukaH kasyAzcit kAntakAntAyAmatyantAsaktastadvadanAravindamevA'navaratamavalokayati, lAghate, dhyAyati ca; tathaiSo'pi zrAddhaH sUtraruceH sakAzAt tadekApramanAH san tadeva sUtramamRtamiva manyamAnaH paThati ca guNayati ca bhRNoti |ca / kiM bahunA ? tanmaya evAste, anyathA sUtrarucitvasyaivA'nupapatteH / taduktam - " paDhai guNei suNei ya, uciyaM For Private and Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam tRtIyaM sthAnam // 28 // ucieNa ce viNaeNaM / jiNa sAsaNavaharitaM. sesamatataMti mannante // 1||"shesssy kathamatacarUpateti cet ? ucyate-- aprAmANikArthA'bhidhAyakatvenA'mUtratvAt / tatra hi prakRtIzvarAdayaH padArthAH pratipAdyante, te ca vicAryamANAH pramANenopapadyante / yathA ca nopapadyante tathA sammatyAdigranthebhyo'vaseyam : atra tu granthagauravabhayAnocyate iti / bhatoya'mANasvAbhAvAnnArthAH, tathA ca tadabhidhAyakaM kathaM tatsUtram 1, arthAbhidhAyakasyaiva mUtratvAbhidhAnAt / tasmAma zeSa sUtra tatvamiti dRdi nidhAyaiva ca sUtrakAreNa tadevetyavadhAraNamakAri sUtre, anyathA kimanena vyavacchidyAd ? ityarthaH / tadevaM kAryadvAreNa sUtraruciM vyAkhyAya tadanantaramartharucimapi kAryadvAreNaivAha- punaruktaM ' pauna:punyena pRcchayA praznena hetubhU* tatayA martha sUtrAbhidheyaM gurvAdibhya eva zrutaM santaM 'niHzaGkitaM ' niHsaMdehaM karoti vidhatte yaH so'rtharucirityadhyAhAraH / sa hi samasta zreyaHkAryeSu samIcInapravRttinivandhanatayA arthamabhyavahutaM manyamAnastatrA'tyAdaravazvena taM samAkarNayan svalpe'pi saMdehe muhuH pRcchati. mA bhUt kAcidapyathesaMdehAdanyathA pravRttiriti bujhyA / taduktam-" suttaruI vinasaco, saMto kajesu amuNiyasuyattho / to atthanANaheU, bhattharuI ittha supasatthA // 1 // " evamasyA'rtharucitvamamivyajyate / iti gAthArthaH // 2 // ___satyAmapyartharucau kathaMcidanyathA'vagame karaNe vA nA'bhinivezo vidheya, iti tadanantaramanabhinivezanaM tatpUrvikaiva ca karaNarucirapi phaladeti karaNaruciM ca kAryadvAreNaivAha // 28 // For Private and Personal use only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 61*******-*-**-** www.kobatirth.org abhinivesI eso, pannavio muyai kumAhaM jhati / Asevei abhikkhaM, suttattaM teNa karaNaruI // 3 // vyAkhyA--' anabhinivezI 'atasvAnAgrahI ' epo ' ayaM zrAddho bhavatIti gamyate / ' prajJApitaH paregA tavaM bodhitaH san muJcati tyajati 'kadAgrahaM ' kutsitAvabodhakaraNAbhinivezaM jhaTiti ' zIghraM prajJApanAnantarameveti zeSaH / abhinivezasya hi viparyayarUpatayA tadvato jJAnaM kriyA vA'kizcitkare evetyavagamya sarvathA taM pariharan anabhinivezI prajJApanIyazvAsau ucyate, phalabhAgU bhavatIti / taduktamna ivai samma suphalA, bhAI bhanbo vivajaya bhAvA / tamhA tappaDiseho, guNagaNacIyaM amohaM ti // 1 // abhiniveso jIvo, pannavaNijo tti suviddiyajaNassa / hoi uvaesapio, tatto so sIla hoI || 2 || " artharucau karaNarucau vA nA'bhinivezitvamupapadyate iti tanmadhye tasyopAdAnamiti / tathA zrAsevate ' anutiSThati 'abhIkSNaM ' nirantaraM ' sUtroktam ' bhAgamapratipAditaM jinapUjana-vandana kAdikamanuSThAnaM yata iti zeSaH tena yAsevanena hetunA karaNarucirasau bhavatIti gamyate / sa hi satyapi mUtrArtharucimadhye "kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / na hi strI - bhakSya - bhogajJo, vijJAnAt phalamaznute / / 1 / / " iti paribhAvayan vizeSataH karaNe zraddhAluH syAt / tathaiva ca cAritrayogyatayA nirvANapathikaH syAt / taduktam - " supasatthavittharaparabhatthaviU vi karaNa virahe rahaU hiyakaraNeNaM hiyaM na pAvedda pANI jaM, to karaNa ruI ruiraM kAraNamanvAdayaM hiyatthANaM pANINaM nivvANapurasya " / iti gAthArthaH || 3 || For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir **+193+3+
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra paTUsthAnaka prakaraNam / / 26 / / K+1+******+++++ www.kobatirth.org karaNarucitve'pi kathaMcidutsAhocchede sati na phalasAdhakateti tadanantaramaniSThitotsAhaM kAryadvAreNA'bhidadhAno guNavazvasupasaMharan RjumativyavaharaNamupakramamANamAha kAvve suhesuM, aNiTTio hoi tassa ucchAho / eyaM se guNavantaM, riuvavaharaNaM puNo yassa ||4|| vyAkhyA - yo'niSThitotsAhaguNavAniti prakramaH, tasyotsAho bhavatIti saMbandhaH / keSu 1 ityAha-' kartavyeSu ' vidheyeSu, zubheSu siddhAnte vidheyatayA pratipAditatvena prazasteSu vandana-pUjanA -''vazyakAdiSu, anena paizunya - parIvAda - cauryA dyaprazasta kAryavyavaccheda: / ' aniSThito ' anavacchimo bhavati jAyate, ' tasya etadguNavataH zrAddhasyotsAhaH kArya karaNAbhilASAtizayaH, durgatazekharasya bhanarSaratnAkarAvAptau ratnagrahotsAhavat / evameva dharmakriyAsvapi pravRttiH phalavatI syAt / uktaM ca- " dhammakiriyAruI vihu, na tAbho sAhei niDiucchA ho / acchinnucchAhA puNa, subbaMtIduviisiripattA || 1 || " loke'pi macchimotsAhatA kAryasAdhiketi zrutiH / tathA ca pazcAkhyAnake aNDakaplAvanena samudrAbhibhUtasya caTakasyokti:- " anirvedaH zriyo mUlaM cacUrlohamayI mama / zraho - rAtrANi dIrghANi, samudraH kiM na zuSyati ? / / 1 / / " iti / tadevamaniSThitotsAitA pazvamaM guNavastvam / pazcApi caite sUtrarucyAdayaH sAtizayAH santaH krameNa samyagdarzana guNotkarSAdhAyina ityete'pi guNavattvamuktAH / upasaMharati- ' etat ' pUrvoktaM sUtrarucyAdimazvaM ' se ' tasya zrAvakasya guNavazvam, etadabhAve hi zeSaguNasadbhAve'pi nirguNa For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ++**++++++*13 tRtIyaM sthAnasa // 26 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra K++******++ www.kobatirth.org svameva tactrata iti bhAvaH / atha RjuvyavaharaNaM caturtha sthAnaM prastauti --' RjuvyavaharaNaM' pUrvoktazabdArtha, 'punaH zabdo guNavazvAd vizeSAvadyotane, tena guNavatraM tAvat pUrvopadarzitarUpam, zravajuvyaSaharaNaM punaretasya zrAvakasya caturthaM sthAnaM bhavatIti gamyate / iti gAthArthaH || 5 || api calati sacUlo ratnasAnuH kRzAnu, stRNamapi ca na vA'tti vyAttavaktro'pi cA'hiH / na dazati zizubhekaM jAtucijjAyate no, punariti guNavattvaM varjayitvA vimuktiH // 1 // iti yugapravarAgamazrImajjinapatisuriziSyalezaviracitAyAM SaTsthAnakavRttau guNavatvaM tRtIyasthAnaka - vivaraNaM samAptam // -->*>*--- atha RjuvyavaharaNanAmakaM caturtha sthAnakam / uktaM zIlasya pradhAna kAryabhUtaM guNavazvaM tRtIyasthAnakam / atha guNavazvasyaiva sAmAnyakAryarUpam RjuvyavaharaNaM caturtha sthAnakaM caturbhedamAha - vAyae kiriyAe, avisaMvAo uvAyaphalavisae / eyaM cauvvihaM pi hu, samAsao kittaislAmi // 1 // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra padasthAnaka prakaraNam // 30 // ********* www.kobatirth.org vyAkhyA -' bAco ' vacanasyA'visaMvAdaH pUrvoktavAdhAnavabhASaNam evaM kriyAyA vyApArasyApyavisaMvAdo vacanAnusAreNa karaNam | avisaMvAdapadaM madhyasthitaM DamarukamaNinyAyena pUrvayordvayoragretanayorapi dvayoryojyaM tenopAyaphalaviSaye copAyagocaraH phalagocarazvA'visaMvAda iti tatra yasya dharmAdeH puruSArthasya yatsAdhanaM dAnAdi tasya tatraiva vyApAram upAyavisaMvAdaH / tathA phalaM vacana-kriyAdimAdhyabhAvarUpaM tasyAvisaMvAdo nAnyathAbhAvaH - phalAvisaMvAda :: bhAvAnusA reNa vartana mityarthaH / evametad RjuvyavaharaNam-bhakuTila vyApAraNamapi na kevalaM guNavazvamityaperarthaH / ' caturvidhaM catuprakAraM, 'hu: ' pAdapUraNe, 'samAsataH ' saMcepeNa 'kIrtayiSyAmi ' bhaviSyAmi / iti gAthArthaH // 1 // tatra prathamaM tAvat sakalajanasphuTalakSaNatvAd vacanAvisaMvAdo vaktavyaH / so'pyanekavidhaH, tataH prAdhAnyAddharmaviSayaM tAvadAdau tamAhavAyAavisaMvAo, dhamme suviNicchiyaM asaMdiddhaM / supariSphuDa jahagahiyaM viyAgaritassa nAyavvo // vyAkhyA- ' vacanAvisaMvAdaH ' pratItaH, ' dharme ' sarvopadiSTazrutadharmaviSaye jJAtavya iti yogaH / katham 1 ityAha' suvinizcitam ' atizayena vividhaiH prakArairnirNItam, ata eva 'asaMdigdhaM niHsaMzayaM sunizcitatvenaivA'saMdigdhatve labdhe tadgrahaNaM saMzayasya mithyAtvarUpamahAnarthaphalatvakhyApanArtham / 'suparisphuTaM ' varNato'rthatazca pravyaktam / yathAgRsttaM ' yena prakAreNa gurvAdimukhAdavadhAritaM jIvAditazvaM yattattathaiveti gamyate / ' vyAkurvANasya ' pratipAdayato ' jJAtavyo ' boddhavyaH, anyathA tu gurvAdivacanena visaMvAdaH / iti gAthArthaH // 2 // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir /*/ 1. caturthaM sthAnas // 30 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha vyavahAraviSayaM tamAhavavahAre vi taha cciya, jaha gahiyaM taM tahA bhnnNtss|jh vA labbhai loe, tahAbhaNaMtassa naayvvo|| vyAkhyA-vyavahAraH ' kraya-vikrayAdirUpaH, sabhAdiSu ukti-pratyuktirUpo vA / tathA ca vaktAro bhavanti "atrArthe yuSmAbhiH sahA'smAkaM rAjakule vyavahAra" iti / tato vyavahAre'pi, na kevalaM dharme, ityapizabdArthaH / dharmavadatrApi vacanAvisaMvAdo jJAtavya iti yogaH / katham ? ityAha-'yathA gRhItaM yena prakAreNa vANijakAdeH sakAzAda krItaM yadvastviti gamyate, tattathaiva bhaNato' abhidadhata iti / 'yathA vA' iti vAzabdaH pakSAntarasaMsUcanArthaH, tena | yathA vA yena prakAreNa niyatamUnyAdinA 'labhyate' prApyate maJjiSThAdidravyaM loke ' vaNigvarge tathA bhaNata iti / upalakSaNaM caitad, rAjasabhAdidhvapi nityamAtmAnaM vyavasthApayitumAramya, suvarNalacaM vA labhyamuktvA, [granthAnaM 89.] caurya mayA na kRtamiti pratijJAya tathaiva nirvAhayata iti / anyathA tu viparyayaH, puruSAntaravacanena vyabhicArAditi gAthArthaH // 3 // evaM sarvazrAddhasAdhAraNaM vacanAvisaMvAdamabhidhAya, matha vaidyAdeH zrAvakasya vizeSaviSayamapi tamAhavijassa vi vAhiniyANa,-kiriyadviimavitahaM bhnnNtss| raNo vihu avarAhaM, jahAphuDaM vaagriNtss| ___ vyAkhyA-'vaidyasyApi ' bhiSabo'pi 'vyAdhinidAnakriyAsthitiM ' rogasyotthAnabIjaM pratIkAramaryAdA ca 'avi For Private and Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandit paTUsthAnaka caturSa sthAnam // 31 // tathA' satyA bhaNata:' cyAdhitaprabhRtInAM purataH pratipAdastaH, anyathA ta vaidyAntaravacanena visaMvAda iti bhAvaH, tathA 'rAjJo'pi' nRpasyApi bhRtyAdisaMbandhinamaparAdham-dUSaNaM 'yathAsphuTaM ' yena prakAreNa vyaktatayA caurAdeH sakAzAtpratItaM tathaiva 'vyAkurvANasya' abhidadhata iti / atra ca bhaNAta ityanuvRttAvapi vyAkurvANasyetyabhidhAnaM na duSTam , minnavAkyatvAd , evaM pUrvagAthAyAmapi, lobha-dveSAdinA svanyathA prakAzane carAdivacanavisaMvAda iti / vacanavisaMvAdAvisaMvAdayozca doSa-guNA lokaprakaTA eva / tathA coktam-" anRtavacanavAdI cetpratItaH purA, asau tadanu yadi satyaM daivayogAd bravIti tadanRtamiti loke pratyayaH, lAghavaM syAd, bhavati punaravajJA, tadvato jIvitaM kim ? / tathA-saMpadyeranacalavacasA kIrti-dharmA-'rtha-kAmA:, kAmaM lokA vihitamahitAtmIyabhAvAH smstaaH| tyaktvA zaGkAM ghanamiva nijaM guhyamAvedayanti, sarve yadvA guruguNagaNAH satyabhAjo bhavanti // 1 / iti gAthArthaH // 4 // vacanAvisaMvAdaphalatvAt kriyA'visaMvAdasya, iti tadanantaraM tameva dharmaviSayaM tAvadAhakiriyAavisaMvAo, dhamme jaha pannavei taha kunni| gihiNo kiriyaM iyaraM, jaIsu sNdNsnnaahiNto||5|| vyAkhyA-kriyA'visaMvAdaH' prAguktazabdArthaH, sa ca 'dharme ' dharmaviSaye, katham ? ityAha-'yathA prajJApayati' dvi-trAdizrAddhamadhye prarUpayati zrAvakaH sugurUpadezAnusAreNa tathaiva' prarUpaNAnusAreNa 'karoti' vidhatte / 'gRhiNaH' Akkasya 'kriyA' sAmAcArI-devapUjAdidravyastavarUpAm , ' itarAm ' bhanyA 'saMdasaNAhiMto 'ti-saddarzanAt samya For Private and Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ktvAtsakAzAt , 'yatiSu' iti yatInAM saMbandhinyA ityarthaH / samyaktvaM hi yatInAM zrAvakANAM ca yAvajIvaM trividhaM trividhena mithyAtvaparihAreNaiva zuddhaM bhavati, zeSAM ca kriyA mAvastavarUpA sAdhUnAM, zrAddhAnAM tu dravyastavarUpA / tatazcAsau zrAvako yatInAM samyaktvamekaM vihAya zeSA yatikriyAyA bhanyAM prarUpayati karoti ceti karaNAvisaMvAdA, anyathA tu prarUpaNa-kriyayorvisaMvAda iti gAthArthaH // 5 // atha tameva vyavahAraviSayaM darzayannupAyAvisaMvAdamapi zeSapuruSArthasAdhakatamatvena prAdhAnyAddharmasya tadviSayaM tAvat |* prastautivavahAre puNa UNaM, na dei paDirUvagaM navA kuNai / jANai uvAyamUlaM, dhammassa ya taM thaayri||6|| vyAkhyA-dharme tAvaduktaH karaNAvisaMvAdo, 'vyavahAre' kraya-vikrayAdirUpe 'punarUna' prastutamUlyalamyAdatihInaM vastu ' na dadAti ' naiva grAhakasya prayacchatIti / 'pratirUpaH sadRzo vrIhyAderiva palijAdiH, sa eva pratirUpakA, tena vyavahAro'pyupacArAt pratirUpakaH, taM na karoti ' na vidhatte yadi tadA kriyA'visaMvAda ityarthaH / tathA * jAnAti' budhyate ' upAyAH' sAdhanAni teSAmapi ' mUlam ' bhAcaM-vakSyamANadAnAdikaM 'dharmasya' puNyasya, cazabdaH pUrvA'visaM vAdasamuccayArthaH / jJAtvA ca tadupAyamUlaM ' tathaiva ' jJAtAnusAreNa 'mAcarati ' vyApArayati; dharmAdAvupeye dAnAdikamevo* pAyaM vyApArayannupAyA'visaMvAdIti gAthArthaH // 6 // For Private and Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNAm caturtha sthAna // 32 // dharmopAyAnezahadANaM sIlaM ca tavo, bhAvaNamAIhi sijjhae dhmmo| dANANamabhayadANaM, jiNadANaM sAhudANaM ca // 7 // vyAkhyA-'dAna' vitaraNaM, ' zIlaM ' manaHsamAdhAnaM, 'tapo' anazanAdika, 'caH' samuccayArtho'tra yojyaH, ete dharmopAyAH / tathA 'bhAvanA ' anumodanAdipradhAnavizuddhAtmapariNAmarUpA tatvaparicchedAbhyAsarUpA vA, sA bhAdiryeSAM tyAgAdInAM taiH, kimityAha-'sidhyati' niSpadyate 'dharma:' zreyaH / iha ca bhAvanAyA dAnAdibhyo bhedena zeSaguNasaMgrAhakA''dipadasaMbaddhatvena copAdAnaM sarveSAmapyeSAM bhAvanAsanAthAnAmeva viziSTaphalasAdhakatvakhyApanArtham / dAnaM cAsnekadhA, iti viziSTaviSayaM tadAha-'dAnAnAM vitaraNAnAM madhye viziSTamiti zeSaH, 'abhayadAnaM' savA'vyApAdanasaMkanpaH, jinadAnaM sAdhudAnaM ca taduddezena vittavyaya iti gAthArthaH // 7 // jIvitAdibhayabhItAnAM bhayApaharaNapaTiSTharacaNalakSaNatayA suprasiddhatvAdabhayadAnasya tadupekSya jinadAnamevAhakusumAbharaNavilevaNa,-sugaMdhidhyAi hoi jinndaannN| kArAvaNaM ca ceI,-harANa taha ya varabiMbANaM // 7 // vyAkhyA-'kusumAni' jAtyAdipuSpANi, 'AmaraNAni' mukuTAyalaMkaraNAni, 'vilepanaM ' candanAdisamalambhanaM, 'sugandhidhUpaH' surabhikarpUrAguruprabhRtidravyasaMghAta; tataH kusumAni cetyAdidvandvaH / mAdizabdAd vAsa-vastra // 32 // For Private and Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 4CC4BCC www.kobatirth.org snAtrAdigrahaH / etadbhavati 'jinadAnaM ' tIrthakaraviSayaM vitaraNaM dharmopAya iti yogaH / evaM vakSyamANadAneSvapi / tathA ' kAraNaM ' vidhApanaM ' caityagRhANAM ' jinamandirANAM, 'caH' anuktasamuccaye, tena pratiSThA - yAtrAdividhApana parigrahaH / tatheti samuccaye, ' pravaravimbAnAM ' manohara jina pratimAnAmiti / pravarapadaM bimbapada samastamapi puSpAdivizeSaNatayA'pi yojyaM, yogyatvAt tAdRzAmeva puSpAdInAM bhAvollAsanimittatvAt / iti gAthArthaH // 8 // evaM paramottamapAtraviSayaM dAnamabhidhAya atha guNatAratamyenottamamadhyamahIna pAtrANAM sAdhvAdInAM krameNAbhidhitsuH sAdhudAnavizeSamAha sAhUNa vasahidANaM, osaha-bhesajja - vattha- pattANaM / AhArasta jahAvihi, dANaM sAhUNamuciyassa // 9 // vyAkhyA- ' sAdhumyo' bhAvayatibhyo vasatidAnam upAzrayavitaraNam, AdAveva pArthakyena copAdAnaM zeSadAnAnAmapyetaddAnahetukatayA viziSTataropaSTammanimittatvAd asya prAdhAnyakhyApanArtham / zrUyate hi - " jo deyuvassayaM muNivarANa, tatra - niyama- baMbha - juttANaM / teNaM dinnA vatthana, pANa - samaNA - saNa viyappA // / 1 / " ' auSadhaM nAgarAdi, ' bhaiSajyaM ' nAgara- maricAdimelakaH, ' vastra - pAtre ' pratIte. tato dvandva:, teSAm / tathA ' AhArasya ' azanAdeH / sarveSAM caiSAM dAnaM ' yathAvidhi ' saMbhramAtizaya- supAtra - zuddhadeyAdyanveSaNarUpasUtropadezAnatikrameNa / tathA cocyate - " abhimuhagamaNaM AsaNa, - vaMdaNamaha saMvibhAgadANaM ca / puNaravi vaMdaNa zraNuvayaNa, sakAro chavbio esa // 1 // tathA pAtra For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 43+****603**+
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra padasthAnaka prakaraNam // 33 // * +1++++++K www.kobatirth.org muttamaguNairalaMkRtaM dAyako'pi pulakaM dadhattaMnau, deyavastu parizuddhaM, puSkalatapasAmidaM phalamiti / sarvAnuSThAneSu vidherabhimatApAdakatve'pi yat sAdhudAne'bhidhAnaM vizeSatastad yathAkathaMcittebhyo dattaM mahAphalamevetyadhunAtana sAtazIla dezanAnirAkarakhArthamiti mantavyam / sAdhUnAmucitasyaiva yatijanayogyasya vasnAhArAdeH, na suvarNAdeH, tasyApi prAsukaiSaNIyasyetyarthaH / athavA sAdhUnAM zobhanAnAm, ityauSadhAdInAmeva vizeSaNam / iti gAthArthaH // 6 // atha sAdharmikAnukampAdAne prAha sAhammiyANa dANaM, ahINadhammANa taha viseseNaM / dINAINaNukaMpA, dANaM dhammassuvAutti // 10 // , vyAkhyA--' sAdharmikebhyaH ' samAnadeva-gurupratipattimadbhayaH zrAvakebhyo ' dAnaM bandhubuddhyA vastrA''hArAdivitaraNam / tathA coktam --" dInAnAthasadharmacAriNi jane saMmAnadAnAdibhiH yaH saJjAtikulepsite'pi vidhinA sabandhubuddhyA bhRzam / vAtsalyaM vidadhAti kArayati vA dharmaprazaMsAspadaM sa zrAddhaH kathito vivekamahatAmekaH satAmagraNIH // 1 // " 'ahInadharmebhyazca' saMpUrNa - vizuddhANuvratAdyanuSThAnebhyaH / tatheti sammuccayArthI yojita eva / ' vizeSeNa atizayena viziSTataramityarthaH / etasyaiva ca samyaktvAcAreSu vAtsamyarUpatayA mahAphalatA gIyate / taduktam - " sAhammiyathirakaraNaM, vaccha sAsaNassa sAroti / bhaggasahAyattaNao, tahA bhaNAso ya dhammAzrI // 1 // " tathA 'dInAdInAM niHsvanirnAtha - rogArttaprabhRtInAm ' anukampAdAnaM ' karuNAmAtreNa taducitavastuvitaraNam / upalakSaNaM caitat tena gRhAgatasya For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir K*K-03+******+ caturtha sthAna s // 33 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 64 www.kobatirth.org sarvasya bhikSAcarAderucitadAnaM jJAnadAnaM ca kim 1 ityAha- ' dharmasyopAyaH ' puNyasya sAdhakatamam / 'iti' zabdo dAnalakSaNadharmopAyaparisamAptau / iti gAthArthaH // 10 // atha zIlAditrayamAha - sIlaM cittasamAhANa - mo u sAmAiyAikaraNeNa / hoi cautthAi tavo, bhAvaNa neyA duvAlasahA // 11 // vyAkhyA--' zIlaM ' tu sadAcAraH / punaH kim ? ityAha- cittasamAdhAnaM ' vizuddhAntaH karaNaikAyyam / 'o' iti nipAtaH pAdapUraNe. 'tuH punarartho yojita eva / sAmAyikAdikaraNeneti ' samasya-rAgAdirahitasya sata AyojJAnAdInAM lAbhaH samAyaH sa eva vinayAderAkRtigaNatvAd ikaNpratyaye sAmAyikaM - sarvasAvadyayogavirati pariNAmaH, tatpUrvakamanuSThAnaM ca / zrAdizabda dezaviratipariNAmAdigrahaH, tasya karaNaM vidhAnaM pratipattiriti yAvat tena karaNabhUtena ' bhavati ' vartate jJeyamityevaMrUpatayA'tra vacyamANakriyAyogaH / tathA ' caturthaM ' bhojanacatuSTayatyAgalacaNam ekopavAsarU - pamAgamaprasiddham, AdizabdAt SaSThA'STamAdiparigrahaH / tatkim ? ityAha-' tapa' iti nirAzaMsavizuddhAdhyavasAyena bAhyAbhyantaratanutApa kAnuSThAna vizeSaH / tathA 'bhAvanA' pUrvoktasvarUpAnuprekSA ' jJeyA ' jJAtavyA zrAvaNa ' dvAdazadheti ' dvAdazaprakArA / taduktam - bhAvayitavyamanityatvamazaraNatvaM tathaikatA anyatvamazucitvaM saMsariH karmAzravaH saMvaravidhirzva nirjarA lokavistaraH dharmasvAkhyAtataizvacintAzca bodheH sudurlabhatvaM ca bhAvanA dvAdaza vizuddhAH / evaM dAnAdikaM For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *****************ooft
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturtha prakaraNam sthAnam // 34 // dharmopAyatvana samyagavagamya tathaiva vyApArayata upAyAvisaMvAdaH / iti gAthArthaH / / 11 / / atha dharmAnuSaGgikaphalatvAdarthasya tadupAyaM naizcayikamAha--- atthovAo punnaM, taM puNa sacceNa vavaharaMtassa / ahavA ailobheNaM, uddhAragamAi no dei // 12 // vyAkhyA-'arthopAyo' dravyopArjananidAnaM ' puNyaM ' sukRtaM, tatpunaH sukRtaM 'satyena' vacana-kriyAdyavisaMvAdalakSaNena 'vyavaharataH 'kraya-vikrayAdi kurvataH zrAddhasya bhavati, loka-lokottarAninditavyavahArasya cauryAdiparihArasyeva sukRtasAdhanatvAvisaMvAdAt / anena puNya vyavasAyayoH saMhatayoH phalasAdhakatvamiti lakSayati / atha vyAvahArikamapi tadupAyagaNamabhidhitsurvyavahArasyaiva vidheyAvidheyavibhAgamAha -' athavA ' iti prakArAntaradyotakamavyayam, tato 'atilobhena' sAtizayadhanagAyana, ' uddhArakAdi neti' uddhAraka suvarNAdigrahaNakamantareNa pratibhUmAtragrahaNAvaSTammapUrvaka svadraviNavitaraNam / makAro'lAkSaNika iti / AdizabdAt sAcimAtra grahaNapUrvakadAnagrahaH, tena, atra tRtIyAlopaH prAkRtatvAt : 'na dadAti'na vitarati svadravyaM zrAvakaH, tathA dAne hi kadAcid bahulAbhasaMbhave'pi bhUyaso lokasya kuzIlatvena prAyo nIvyA api patisaMbhavAdasyA'vidheyatvam / evamanyatrApi yathAsaMbhavaM draSTavyam / iti gAthArthaH // 12 // tathA-- bhaMDaMpi aimahagdhaM, na saMgahe kuNai niyymullaau| AsakarigoNamAI, na niyaTThA dhArae maimaM // 13 // // 34 // For Private and Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyA--na kevalaM uddhArAdinA na dadAti, 'bhANDamapi' kumAdikrayANakamapi 'nijakamanyAt ' prAyakasvakIyamRnyAd 'atimahArgha' dviguNa-triguNAdibhAvena atyantabahumUnyaM 'na' naiva 'saMgrahe' prabhUtataraM gRhItvA bhANDazAlAdisthApanikAyAM karoti' vidhatte matimAniti yogaH, tAdRzasya prAyaH catihetutvAt / tathA 'bhazva-kari-gavAdIn' turaga-hasti-vRSabha-karabhAdIMzcatuSpadabhedAn naiva 'nijArtha' svArtha tallAbhecchu: dhArayati' saMgRhAti matimAn' sabuddhiH zrAddha iti prakramaH / prabhUtakAlamazvAdidhAraNaM hi khAdana-maraNAdibhiravazyaM catihetuH, gRhItamAtravikrayo'pi kezavANijyakarmodAnarUpatayA niSiddhaH, iti tadvANijyaM na kAryam / iti gAthArthaH // 13 // tathAkappAsasuttavatthAi,-saMgahaM kuNai dhannamAINaM / aipaDiyaviccayANa vi,na te u saMgahaNamicchanti // 14 // vyAkhyA- dezavizeSarUDhyA kappAso' rUtamucyate, tena 'karpAsasUtravastrAdInAM ' rUta-tantu-vasana-pravAlamauktikamaJjiSThA-pUgAdInAM saMgraha ' bhANDazAlAdau bahukAlamapi dhAraNaM 'karoti' vidhatte, eSAmajugupsitatvena tathAvidhajIvasaMsaktivikalasvena ca lokalokottarA'niSiddhatvena kathaMcidanpalAbhatve'pi saMgrahasya samIcInatvAt / rUtAdiviparItasya tu atyantaM niSedhamAha-'dhAnyaM ' tila-godhUmAdikam , AdizabdAd lAkSA-guDa-sneha-kusumbha-nIlI-satkUDAdigrahaH / teyAM punaH atipatitaveccakAnAmapi prAyikatanmRnyApekSayA'tyantasamarghANAmapi, bhAstAM mahArghANAmityapiza For Private and Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dusthAnaka prakaraNam // 35 // **** +19+96 www.kobatirth.org bdArthaH, ' na' naiva te zrAddhAH, 'tuH ' punarartho yojita eva, ' saMgrahaNaM ' bhAeDazAlAdiSu bahukAlasthApanam ' icchanti ' abhilaSanti kartumiti zeSaH / na cAtra 'dhannAiNaM tu saMgahaNaM ' iti bhASyeNa virodhaH zaGkanIyaH, tatra hi khAdana-maraNAdhanekAspAyAkulatvena dravyArjanAnupAyatvamazvAdisaMgrahasya pratyapAdi; dhAnyAdisaMgrahasya tu prAyastathAvidhA'pAyAbhAvAd dravyAjanopAyatvamAtraM, na tu tatsaMgrahasya vidheyatvam / etadeva ca ' iccAi atthuvAu ' ityAdyabhidadhatA tatraiva spaSTIkRtam, tathAvidhAsnnAdivyavahArANAM hi pracurataratramAdijIvAtyantasaMsaktimattayA bhagavatyAdiSu lAkSAvANijyatvena pratipAdanAt / vidheyAvidheyatvacintA tu dravyopAyANAM sUtre, tatra ca vyakto niSedhastatsaMgrahasya / na ca vyAkhyeyasUtraniSiddhaM bhagavatyAdi - niSiddhaM ca bhagavatIvRttikAra eva bhagavAn bhASyakArastamanujJAsyatIti saMbhavati, tasmAd yathAvyAkhyAnameva sUtrArtha: samIcIna iti vyavasthitam / iti gAthArthaH // 14 // tathA--- aMgovari uddhAraM, nicchai ailAbhayaM muNeUNaM / theveNa vi lAbheNaM, baMdheNaM ahava rukkeNaM // 15 // vyAkhyA--' aGgaM ' grAhakasya zarIraM taduparIti- tadeva lagnakaM vidhAya vizvAsAtizayAd yaddIyate tad zraGgoparItyucyate / tAdRzamuddhArakamuktasvarUpam ' atilAbhadaM ' pracurataradravyAyanidAnaM jJAtvA manasA vibhAvyApi ' necchati ' nAbhilaSati dAtumiti zeSaH / kathaM tarhi dadAti 1 ityAha-' stokenApi ' anpIyasA'pi lAbhena dravyaprAptyA saMbhAvitena For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***++******+++** caturtha sthAnam // 35 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bandhena suvarNAdigrahaNakagrahaNena / 'athavA' iti pakSAntarasaMsUcanArthaH, rukkeNaM ti' sAkSAtsuvaryAdigrahaNenaiva, nAnyathA prakArAntareNa, hyaddhArakAdinA dIyamAnasyA'vazyaM mUlacatihetutvena asyaiva prakAradvayasya sAdhIyastvAditi bhAvaH / ityarthopAya iti / evaM kAmopAyo'pi strISu saam-daan-maadhuryaadiprvRttiH| dharmopAya eva tu niHzeSo'pi pAramparyeNa mokSopAya eva jJeya iti / na cA'nayorartha-kAmopAyayorvakSyamANArtha-kAmakauzalAbhyAmabhedaH, arthakauzalaM hi bhANDasyaiva prAdhAnyA| prAdhAnyaparijJAnanapurNa tatpUrvakazca saMgraha iti / tathAvidhasyaiva mANDAdegrahaNA'grahaNavidhiH satyatvenaiva ca vyavahartavyamiti tu arthopAya iti / tathA kAmakauzalaM strImAtrasyegitAkArAdinA zubhAzubhabhAvanizcayAdikaM, tanizcaye tatsaMdehe vA svaracAcamakriyAsvaskhalitapravRttirapyupacArAttatkauzalam / svadArA hi virAdhitAH kadAcid vadhAdyanarthakaraNe'pi pravarteranitiH | svadArANAmeva sarvaprayatnena cittArAdhanapravRttireva tu kAmopAya iti / evaM sakalapuruSArthopAyAnavagamya tathaiva pravartamAnasyopAyAksiMvAdaH / iti gAthArthaH / 15 // atha bhAvAvisaMvAdamAhapii-mAi-bhaiNi-bhAu ya, bhAvaM saMvayaijeNa taM kujjaa| ahavA vi parUvito, jahaTTiyaM pannavijjA u|| vyAkhyA-'pitR-mAtR-bhaginI-bhrAtRNAM' pratItAnA, 'bhAvaH' priyApriyAdiSu zubhAzubhAdiSu pariNAma:, sa saMvadati, tadviruddhabhAvAntarAnutpAdena saMghaTate yena kenApi kRtena satA priyAdiviSayadAnAdAnAdinA taddAnAdikaM 'kuryAd ' For Private and Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaTsthAnaka prakaraNam caturtha sthAnam vidadhyAta, bhAvamiti dvitIyA prathamArthe prAkRtatvAt / sAdharmikANAM hi pitrAdInAM sarvatra priye patrAdau sAdharmikAdau ca | sarvaprayatnena dAnAdika, tatpratpanIkeSu ca mAnabhraMzAdikam , asAdharmikANAM tu svakIyadharmAnugatabhAvA'vAdhayA pradhAnavasvAdidAnena taccittAvarjanamAtrArtha, tatpriyaputrAdau tathaiva dAnAdikaM vidadhAnastadbhAvA'visaMvAdako bhavediti bhAvaH / na cA'sya vakSyamANehalokaguruzuzrUSayA abhedaH, sA hi pitrAdInAmeva kaciddAnAdau pravartamAnAnAM deyasaMpAdanAdyapacAreNa mana:samAdhAnApAdanarUpA, bhayaM tu tastriyaputrAdyupacAreNeti bhedaH / laukikamAvA'visaMvAdaM pratipAdya lokottaramapyAha-'athavA'pIti' athaveti bhAvAvisaMvAdaprakArAntarasaMsUcanArthaH, apirminakramaH, tataH 'prarUpayan ' kizcijIvAditattvaM kasyApi pura upadizan zrAddho 'yathAsthitaM ' yena prakAreNa pramANena pratiSThitaM tathaiva 'prajJApayet ' pratipAdayet , anyathA tu svakIyasya prekSAvataH zroturvA bhAvasya visaMvAdaH syAt / iti gAthArthaH // 16 // / tameva prakArAntareNAhaahiNavadhammANaM vA, jeNa visaMvayai dhmmprinnaamo|n tahA kujjA kiM puNa, jeNa thiro hoi taM kuNai // vyAkhyA-'abhinavadharmANAM ' tatkAlapratipanavizuddhAinmArgANAM saccAnAM ceti pUrvavat / yena kenApi kalahA. 'sabhyabhASaNa-dharaNakakriyAdyazuddhavyavahAra-caityavandanapUjApratikramaNAdyavidhipravRttidarzanAdinA visaMvadati - vighaTate dharmapariNAmo vizuddhamArgapratipakyadhyavasAyaH, yattadornityAbhisaMbandhAt , tatkRtyaM tenAbhinavadharmabhAvopaghAtakatvaprakAreNa || // 36 // For Private and Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'na kuryAd ' vidadhyAnnaiva / amumevArtha spaSTapratipattaye vyatirekeNAha-'kiM punariti' kintu yena pUrvoditakalahAdipari hAralakSaNena kRtyena 'sthiraH' pratipattikAlAd dRDhataro ' bhavati' jAyate bhAvastat karoti' vidhatte zrAddhaH / punaH karaNakriyAbhidhAnaM minnavAkyatvAdaduSTamiti / na cA'syApi vakSyamANadharmAnugatamAvakauzalAdabhedaH, taddhi iGgitAdinA bhAvajJAnaM mukhyataH, upacAratastu tatpUrvakaM sthirIkaraNAdikam / ayaM tu bhaavsthiriikrnnhetukriyaavishessruupH| tadatra kriyAyAH prAdhAnyaM, tatra tu jJAnasya prAdhAnyamiti bhedaH / iti gAthArthaH // 17 // samastapuruSArthadA jinavarendravANI ca yA, kaSayaviratiryathA kaluSasantaticchedinI / RjuvyavahRtiH sadA bhavati kasya haMsIva sA, na mAnasavihAriNI sphuradagaNyapuNyazriyaH // 1 // iti yugapravarAgamazrImajinapatisUriziSyalezaviracitAyAM SaTsthAnakavRttau RjumativyavaharaNaM nAma caturthasthAnaka vivaraNataH samAptam // atha guruzuzrUSAnAmakaM paJcamaM sthAnakam / uktaM saprabhedamRjumativyavaharaNam / athaitasyaiva pradhAnakAraNabhUtAM guruzuzrUvA saprabhedAmAha For Private and Personal use only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra padasthAnaka apharavara // 37 // K **********+--- www.kobatirth.org gurussA tivihA, sevAsaMpADaNeNa bhAve ya / ihaloya gurU piyaro, sussUsaNaM kuNai tANaM // 1 // vyAkhyA -' gurUNAM ' pUrvoktasvarUpANAM ' zuzrUSA ' sAmAnyena paryupAsanA ' trividhA ' triprakArA / sevAsaMpAdaneneti / zironamanAJjali pragrahasamAsannasadAvasthiti - sasaMbhramAdezAdividhAnaM sevA, vAJchitAhArAdisakalavastubhistaddehaparijanAdikArya saMpAdanameva ca saMpAdanam, tAbhyAM te eva vA zuzrUSA, ekavacanaM prAkRtatvAt samAhArAdvA / bhAva AtmapariNAma vizeSaH, taddheturviziSTadAna - saMmAnAdirapi bhAvaH, tatra ca tadviSaye ca zuzrUSeti prakRtam / bhAvasya ca bhinavibhaktitvena bhedena copanyAsaH pUrvadraya saMpAdyatvAt prAdhAnyakhyApanArthaH / guruzuzrUSetyuktam, tatra ca ' ihaloke ' etadbhave evA'cintya - mahimacintAmaNikanpasaddharmaprabhRti sakalapuruSArtha saMpattinimittajanma saMpAdakatvAd 'gurU' gauravAhI~ ' pitarau ' mAtA-pi tarau, tatastayoH ' zuzrUSaNaM ' pUrvopadarzitazironamanAdisebAla caNamAdarataH ' karoti ' vidhate / anena ca sAmAnyavacanena zrAdyaH zuzrUSAbhedaH pratipAditaH / iti gAthArthaH // 1 // atha dvitIya tRtIyA vAha AhAra-vattha-sayaNA - ipasu ujjamai icchiyataresu / bhAve u tANamaNukUla- mAyare dANamAIsu // 2 // vyAkhyA---- AhAra-vastra-zayanAdikeSu' bhojanA -''cchAdana - zayyopavezanA'-laMkArAdiSu . ' IpsitatareSu' manohAritayA'tyantapriyeSu ' udyacchati ' sarvAdareNodyamaM karoti, tayoH saMpAdayatyetAn ityarthaH / anena dvitIyabheda uktaH / atha For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *******--03 paJcamaM sthAnas // 37 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyabhedamAha-'mAve tu' bhAvaviSayA punarevaM zuzrUSA 'tayoH pitroH, 'anukUlaM ' manaHprasAdasaMpAdakaM devadravyasaMpatti-cchandAnuvartanAdikamanusarati-karotIti, 'dAnAdiSu' tAmyAmeva vidhIyamAnavAndhavAdiviSayAmIpsitAhArAdivitaraNAdiSu, etadapi vizeSataH sAdharmikAdiviSayadAnAdau boddhavyam / iti gAthArthaH // 2 // atha lokottaragurUMstacchuzrUSAmedAMcAhaahavA vi gurU sammatta-dAyagAtANa hoi sussuusaa| iMtANabhimuhagamaNaM, uDhANaMuTTiesu ca // 3 // vyAkhyA-athaveti pacAntare, 'guravo' gauravAH samyaktvadAyakA bhavakoTAkoTIdurApatattvArthaviSayatayeti pratyayotpAdakAH, teSAM ' bhavati' jAyate 'zuzrUSA' upAstiH kartavyeti zeSaH / tatrApi sevA tAvadAha-'pAgacchatAm udyatavihAreNa dezAntarAderAgamanaM vidadhatAM gurUNAM kvacid 'abhimukhagamanaM' saMmukhInaM yAnam utthAnaM ' sasaMbhramamAsanasyajanam ' utthiteSu' UrdhvasthiteSu punaH / iti gAthArthaH / / 3 // tathAvissAmaNAi samma.-ThiyANa'NuvvayaNameva jaMtANaM / saMpADaNameyANaM, samicchiyANaM visuddhaannN||4|| vyAkhyA-'vizrAmaNaM' svAdhyAyAdizrAntAnAM trividhasaMbAdhanatayA zArIrazramApanodanam, mAdizabdAttathAvidhA'nyavaiyAvRtyabhedagrahaNaM, tat 'samyak ' bhAvasAraM tvagAdisukhahetutvena vA 'sthitAnAM 'sukhAsanAsInAnAm ' anuvrajanameva' For Private and Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra padasthAnaka prakaraNam // 38 // ******************** www.kobatirth.org pazcAdgamanameva, na tu vizrAmaNAdikaM yAtAM gacchatAM kAcidvihArakramAdyarthamiti pUrvodita pitrAdyapecayA viziSTatarazironamanAdikamAdadhAna eva etad guruSu sAtizayaM vidadhAtIti bhAvaH / na cA'sya gurvabhimukhagamanAderjIvopamardananimittatvena asamIcInateti vAcyam, sAmAnyasAdhUnAmapi viSaye " abhimuhagamaNamAsaM0 " ityAdinA siddhAnte tasyA'bhidhAnAt / nRpAdInAmapi samastasvasainyAdisanAthAnAmeva guruSu pratipacyatizayakhyApanArthaM vandanAdinimittaM gamanazravaNAcca / vizrAma - NAdikamapi zrAddhasya yaduktaM tad gurvAdiviSayabhaktyatizayakhyApanArtham / gurvAdayastu kadAcitpuSTAlambanenaiva tat kArayantIti / atha saMpAdanamAha-' saMpAdanaM ' sthAnAntarAdAhRtya saMghaTanam, 'eteSAM ' gurUNAM saparikarANAm / kasya saMpAdanam ? ityAha-' samIpsitAnAm ' abhivAcchitAnAmAhArAdInAM, ' vizuddhAnAM ' prAsukaiSaNIyAnAm / iti gAthArtha // 4 // atha bhAvazuzrUSAmAha - bhAvANuvattaNaM taha, savvapayatteNa tANa kAyavvaM / sammattadAyagANaM, duppaDiyAraM jao bhaNiyaM // 5 // vyAkhyA -' bhAvAnuvartanaM ' teSAM kvacidAnavyAkhyAnAdau pravartamAnAnAmAnukUlyena tadabhiprAyAnuvRtticchando'nuvartanAdikaM ' tatheti ' samuccayArtho gAthAdau draSTavyaH, ' sarvaprayatnena ' zArIra - vAcika - mAnasa-dAna-sammAnAdi samastAdareNa ' teSAM ' sadgurUNAM 'kartavyaM' vidheyaM bhavatIti gamyate / kasmAdevam 1 ityata Aha - 'samyaktvadAyakAnAM' sadupadezadAnenAnantaklezaca yeNA'manda paramAnandasaMpAdaka samyagbhAvotpAdakAnAM ' duSpratIkAraM ' pratikartuM duHzakyaM 'yato ' yasmAtkAraNAd For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 13+-+-***-****++*6*++*.03+***03*** paJcamaM sthAnas // 38 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra K+++**~* ********* www.kobatirth.org ' bhaNitam ' uktamAgame gaNadharAdibhiH / iti gAthArthaH // 5 // yaduktaM tadevAha - sammattadAyagANaM du-paDiyAraM bhavesu bahue / savvaguNameliyAhiM vi, uvayArasahassakoDIhiM // 6 // vyAkhyA--' samyaktvadAyakAnAM duSpratIkAram ' iti pUrvavat / kutra kairduSpratIkAram ? ityata Aha- ' bhaveSu manujadevAdijanmasu ' bahuSu ' saMkhyAtikrAntatvena prabhUteSu vartamAnAbhiH sarvaguNamalitAbhiH dviguNa- triguNAbhiH, yAvada - nantaguNAbhirapItyarthaH, upakArasahasrakoTIbhiH bhave vidhIyamAnadAna - saMmAnAdiguNAntara koTI sahasrairapi tadupakArasaMvAdako - pakArAntarakaraNA'bhAvAditi bhAvaH / taduktam- " duSpratIkArau mAtA, pitarau - svAmI guruzca loke'smin' tatra gururihA'mutra ca suduSkaratarapratIkAraH tatkiM sarvathA teSAM pratikartumazakyameva, uta kathaJcicchakyamapi ? tatrocyate kathaJcitsamyaktvAdeH pratipatitAnAM tatraiva punaH sthApanena, nAnyathA / taduktam - " jo jeNa jammi ThANammi ThAvioo daMsaNe va caraNe vA / so taM cutaM - mi va vi N bhave niriNo / / 1 / / " tadevaM paramopakAriSu guruSu sarvAdareNa zuzrUSA saMgatA / iti gAthArthaH / / 6 / / madIptiH / | heyopAdeyatattvAvagati sukhavidhAvucchava saddapikalA, sthUlAjJAnAndhakArAstaraNAdinamaNiprodyaduddA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *********
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailasesgarsuri Gyanmandie paTUsthAnaka prakaraNam // 34 // sarvAnarvArthasArthAn karakamalagatAnAdadhAnaiva sadyaH, zuzrUSA sadgurUNAM kimiha na phalati prANabhAjAM prasannA // 1 // iti yugapravarAgamazrImajjinapatisUriziSyalezaviracitAyAM SaTsthAnakavRttau guruzuzruSAsthAnakaM paJcamaM vivaraNataH samAptam / / sthAnam atha pravacanakauzalAkhyaM SaSThaM sthAnakam / uktA guruzuzrUSA; tasyA eva pradhAna kArya pravacanakauzalamAhapavayaNakosallaM puNa, chabbheyaM taM samAsao bhaNiyaM / sutte jiNiMdabhaNie, kosallaM tAva paDhamaM tu // 1 // vyAkhyA- pravacanakauzalaM / jinazAsanarahasyanaipuNyaM tadanusArizraddhAna-prarUpaNabahumAna-tadarthAnuSThAnAdivyavahAro'pi upacArAtkauzalam / 'punaH' ityanena guruzuzrUSAyA etadbhinatti / 'SaDbhedaM 'padaprakAraM sUtrAdiviSayamedAt / taduktam-" jiNasAsaNaniuNataM, evaM vuccai tahA chabheyaM ca / suttatthe ussaggA,-'vavAyavavahAramAve ya" // 1 // tad' ityAgamaprasiddhaM, 'samAsataH ' saMkSepeNa, mUlabhedApekSayA SaDvidham avAntaramedAnAM bahutvAt / athavA pravacanakauzalam bhayocyate iti zeSaH, 'puNa chanbheyaM taM ' ti, tatpunaH samAsataH pabhedamityevaM yojanIyam / 'maNitam ' uktaM gaNadharAdi // 36 For Private and Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir miriti gamyate / tatrApi sUtre eva samastajantujAtahitArdhamAgadhabhASopanibaddhA'viruddhArthazabdasaMdarbharUpe eva jinendramANite arthatastIrthakaropadiSTeH zabdavastu gaNadharahandhe'pi paramparayA tIrthakarApediSTatvameva / taduktam-" bhatthaM mAsaha parihA, sucaM gaMthanti gaNahArA niuNaM " iti / kauzalaM tadupadiSTatvajJAnanaipuNam / tAvacchandaH kramArthaH / arthakauzalAdyapecayA 'prathama' pUrva, ' tu: ' evakArArtho yojita eca, sUtrasyAdipratipAdakatvena prAdhAnyavivakSayA tatkauzalasya prathamamAbhidhAnam / iti gAthArthaH // 1 // tadevAhajANai jiNiMdabhaNiyaM, eyaM putvAvareNa avirohA / eyaM putvAvarabAhiyaM tu jiNabhAsiyaM taM no||2|| ___ vyAkhyA-jAnAti' sadguruzuzrUSAdenizcinoti * jinendramaNitaM ' tIrthakarapraNItam ' etat ' pratyacopalabhyamAnamAcArAGgAdikam , kutaH ityAha-pUrvApareNA'virodhAt , sUtrapUrvabhAgopadiSTo'rtho'hiMsAdirupacArAt pUrva ityucyate, evamaparo'pyartha eva / tatazca pUrvasyApareNa hiMsAdipratipAdakatvenA'virodhAdaniSedhanAt / nahi pUrvamahiMsAdakaM pratipAdya pazcAddhiMsAdikaM pratipAdayatyetaditi bhAvaH / etadeva ca jinendramANitamityabhidadhatAbhivyajjitaM vitathaviruddhAmidhAnA'vyamicArikAraNarAgAdidopajeziromaNayo hi jinendrAH / te cAptAH kathaM viruddhaM bhASiSyanta iti / yathA ca vItarAgasyAviruddhabhASitvameva tathA prathamasthAnakavivaraNe'bhihitamiti / tatazca pUrvAparAviruddhaM yatsUtraM tadeva jinendrabhASitameveti nizcinotIti / For Private and Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam sthAnam // 40 // upalakSaNaM caitat , tena zeSamUtralakSaNayogAdapIti draSTavyam / taccedam-"puvvAvarasaMjuttaM, veraggakaraM saMtatamaviruddhaM / porANamaddhamAgaha-bhAsAniyayaM bhavai sutaM // 1 // iti anvayena pratipAdito'pyarthaH punarvyatirekeNa pratipAdyamAnaH sudRDhasaMskArakAraNaM bhavatIti vyatirekamAha-' etattu' etatpunaH zruti-smRti-prajJApAramitAdika 'pUrvAparabAdhitaM ' "na hiMsyAt sarvabhUtAni" ityAdyamidhAne'pi pUrva, pazcAd yAgAdau pazusamAlabhanAdyabhidhAyakatvAt / 'tu:' punarartho yojita eva / yasmAtpUrvAparabAdhitaM tat tasmAd' jinabhASitaM no' naiva etaditi / atrApi pUrvavajinazabdopAdAnamAptatvavyaJjanArthameva, tataH kathamevaMvidhaM vItarAgo brUyAditi nizcinoti / iti gAthArthaH // 2 // paravayaNaM vA eyaM, jamitthamAsaMkiyaM na Thiya pkkho| jamhA ayamahigAro, esa tahA niggaho jamhA // 3 // ___vyAkhyA- paravacanaM vA ' pUrvapakSavAdivAkyam / etad' iti vA jAnAti sUtrakauzalavAniti prakramaH / kuta etad ? ityAha-' yad yasmAd etasmin kAkye 'prAzaGkitaM' niSiddhamapi kartavyatayA prasaJjitam / yathA-" caiyapUyA kiM vaira-sAmiNA muNiyapuvvasAreNaM / kayA purIe taiyA, mukkhaMga sA vi sAhaNaM" // 1 // yadA bhAzaGkitamevetaditi jAnAti tadA'nenevAyamAzaGkitarUpaH sthitaH pacasiddhAntapratiSThitArthavacanalacaNa ityapi jAnAtIti gamyate / etadapi kutH| ityata Aha-'yasmAdayamAdhikAraH,' epo'rthavizeSAmidhAnaprakramaH sAdhUnAmasadAlambanaparihAreNaiva vivRddhabhuddhisaMyamA // 40 // For Private and Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ********-****-***************** www.kobatirth.org 46 zivAya kalpate, na tu vairasvAmI - saGgamastha virAdivihita bRhatkAraNika caityabhaktinityavAsitvAdyAlambanaparigrahaNetyevaMrUpaH / tathA ca tatraivoktama-" zrAlaMbaNeNa kei, je anne saMjayaM pamAyanti / na hu taM hoi pamANaM, bhUyasthagavesaNaM kujA " // 1 // tatheti samuccaye, nigRhyate paravacanaM nizakriyate'neneti nigrahaH pratyuttaravAkyam / tato yasmAtkAraNAdeva cArya cAtra nigraho nirAkaraNavacanam -" uhAvayA paresiM sA titthaunbhAvaNaM ca vacchalaM / na gaNiti gaNemAyA pucbuvviyapupphamahimaM ca " // 1 // tato yadyetatyavacanaM na syAnnatasya nigrahaH syAd, asti cAyaM nigrahaH, ityevaMrUpAttarkAnnizcinoti nUnaM ceyapUyA kiM" ityAdikaM paravacanameveti / yadyapyatra tadarthaparyAlocanenaiva pUrvapacottarapakSatvanirNayaH, tathApi naitadarthakauzalaM, taddvAreNApyetatparavacanametaduttaravacanamityevaMrUpatayA sUtrasyaiva prAdhAnyena pratIteH sUtrakauzalameveti / upalakSaNaM caitat kalpAdiccheda toktAnAM vyavahAranizcayanayasvasamayaparasamaya-saMjJAdisUtrANAM taduccAraNAvidhezva / taduktam - " sannAisuttANa va gagaiyANa vegaraM / ussagAvavAyANa va egayaramimaM ti jaM mukhaH // 1 // payavakkANa saccheyaM, udattabhaNudattamAivannANaM / jaM uccANamaNahaM, eyaM vA suttakosalaM " // 2 // iti gAthArthaH // 3 // atha sUtrAbhidheyatvAdarthasya tatkauzalamAha athe kosalaM, paNa aNuvauttAi bhAsiyamiNaM tu / eyaM uvautteNa, ThieNa bhaNiyaM viyANAhi // 4 // vyAkhyA-- sUtre tAvaduktaM kauzalam / 'arthe ' tadabhidheye punaretatkauzalaM yad guruvidhIyamAna vyAkhyAnAdau satA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra SaTsthAnaka prakaraNam // 41 // *** www.kobatirth.org tparyastadavagamaH, tatra cA'nupayuktAdibhASitametaditi jAnAtIti yogaH / tatrA'nupayuktaH kAryAntaravyAsaGgAdinA'praNihita_manAH, AdizabdAtkaSAyAdidUSitAsthitAdigrahaH, sa hi kadAcidviparyastamapi bhASate vyAsaktyupaplutacittatvAt tataca tena bhaNitaM bhASitamidaM zrUyamANasUtraM 'tuH ' vAkyAntarApekSayA vizeSaNArthaH, tena etatpunaH 'upayuktena ' praNihitamanasA etacca ' sthitena ' kopAdyadUSitacetasA bhaNitamiti vizeSeNa jAnAti, na tu mugdhavatsaMmugdhamarthamAtramavabudhyate ityarthaH / kauzalaphalamevamanyatrApi draSTavyam / iti gAthArthaH // 4 // tathA-- avihikayA varamakayaM, asUyAvayaNaM bhaNanti samayaNNU / pAyacchittaM akae, garuyaM vittahaMkae lahuyaM // 5 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyA--' vidhiH ' AptopadezaH, tadviparItastu avidhiH tena ' kRtaM ' vihitaM caityavandanakAdikamanuSThAnamiti zeSaH, tasmAd ' varaM ' manAk zreSTham ' akRtaM sarvathaivA'nanuSThitamiti ' asUyAvacanam ' iti pAriNAmikatayA vakturakSamAvacanametaditi ' bhaNanti ' pratipAdayanti, ' samayajJA: ' siddhAntarahasyavida ityapi jAnAtyarthakauzalavAn / kRtaH ? ityata Aha-' prAyazcittaM ' vizuddhihetutapaHprabhRtikam ' akRte ' sarvathA'nanuSThite ' gurukaM ' mahacaram ' vitathakRte ' kizcidavidhikRte puna: ' laghukam ' alpataramabhihitamAgame iti gamyate / tathAhi jItakalpAbhiprAyeNa " phiDie sayamussAriya ' ityatra kathaJcitpramAdena AcAryAdeH sakAzAt prathamameva triH kAyotsargotsAreNa vandakadAne vA utkarSato'pi caturlaghuka " For Private and Personal Use Only ++++******+******++*e* *6: SaSThaM sthAnam // 41 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie mevoktam ; sarvathA'pyakaraNe tu caturgurukamiti / nanu yadyevaM tadA kathamavidhicaityavandanAmuddizya " hoi ya pAeNa sA kilidRsattANaM" ityAdyuktam ? bhavidhivandanakamapyuddizya "kiikammaM pikuNato, na hoi kiyakammanijjarAmAgI" ityAdyuktam ? tasmAd " pravidhikRtAdakRtaM varam " ityetanA'sUyAvacanaM, samIcInatvAt / iti ced, naivaM, zaithilyA'zaithilyAderiha prAdhAnyena vivakSitatvAt / yatra hi zakto'pi zaithinyAderavidhinA karoti tatra tatkArakhaM viparItaphalamevetyatra na viprtipttiH| yatra tu samyakkaraNakRtabuddhiglonyAderazaktaH san kizcidavidhinA'pi karoti tatra tatsaphalameva / iti prazithilAdikamAzritya nAvidhikRtAdakRtaM varamiti bhAvaH / iti gaathaarthH||5|| tathAnaragAi maMsa-ruhirAi,-vannaNaM jaM pasiddhiAmatteNaM / bhayaheu ihara tesiM, veubviyabhAvao na tayaM // 6 // vyAkhyA-'narakAdau' durgatyAdisthAne 'mAMsa-rudhirAdivarNanaM ' mAMsAdyAzinastatra taccharIrotkartitapizitAdikhaNDAnyeva bhojyante paramAdhArmikarityAdhupadarzanaM kriyate zrutadharai rakANAmiti zeSaH / athavA nArakAdIti upacArAttatsthA nArakA evocyante, tato nArakANAM mAMsAdItyAdi yojyam ; AdizabdAd vasApUtAdigrahaH / etatsarva prasiddhimAtreNa dhAtumayAni paJcendriyazarIrANIti sAmAnyajanapratItyaiva; na tu siddhAntAnusAreNa, yadyevaM tatkimityupavarNanam / ata Aha 'bhayahetoH' pizitAdilolAnAM trAsotpAdanArtham / itaratheti prasiddhimAnaM vihAya siddhAntAnusAreNa punasteSAM nArakANAM vaikriya For Private and Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra SaTsthAnaka prakaraNam // 42 // +++++ *********++ www.kobatirth.org mAvAd ' vaikriyatvAt / atra ca zarIra - zarIriNoH kathaMcidamedAd vaikriyatvAbhidhAnaM dRzyam / athavA 'vaikriyamAvAd ' vaikriyazarIratvAtteSAM 'na' naiva tanmAMsAdikam / iti gAthArthaH || 6 || tathA - visayavibhAgeNaM puNa, suttaM kiMci jahA u AyAre / junnaM uvagaraNaM jaha, hemaMtAikkame nisare // 7 // vyAkhyA-- sAdhvAdyAcArasya hi ' viSayo ' gocaraH sAdhvAdiH, tasya vibhAgo ' avAntaravizeSaH sthavirakalpikAdiH / tatazca kiJcitpunaH sUtraM tathAvidhArthIpadezalacaNaM viSayavibhAgenedaM sthitAmiti jAnAti / tadeva sUtrakAro dRSTAntArthamAha-' yathaiva ' yena prakAreNa ' AcAre' prathamAGge etadarthaM sUtramasti yaduta jIrNaM parizaTitaprAyam upakriyateanugRhyate saMyamo'neneti upakaraNam - pAtra kalpAdibhANDam, yadi cedbhavet kathaJcitsAdhostadA 'hemantAtikrame zItakAlApagame ' niHsRjati ' pariSThApayati sAdhuH, saMyamAnupaSTambhakatvena tasyAdhikaraNatvAt / tathA ca tatra prathamazrutaskandhASTamAdhyayanacaturthoddezake'bhihitam " aha purA evaM jANijA uvAikakaMte khalu hemaMte, gimhe paDivane, grahAparijunnAI vatthAI pariThavejAi " / iti gAthArthaH // 7 // etaccA'rthakauzalavAn vimRzyaivaMviSayavizeSe vyavasthitamiti nizcinoti / kathamityAha coisa uvagaraNAI, avassamuttAI tAva jaM tesiN| visae nivaDai eyaM, jiNakappINaM ao taM tu // 8 // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -*-+-+ --*** ******** SaSThaM sthAnam // 42 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyA-caturdazasaMkhyAnyupakaraNAni " pattaM pattIbaMdho, pAyaTThavaNaM ca pAryakesariyA, pa.lAI syavANaM, gucche gayo tithi paMcchAgA // 1 // rayaharaNaM muhecI matamo colapaTTo y"| etAni 'avazyaM 'niyamena' uktAni' pratipAditAni, tAvaditi lokabhASAyAM zrutadharaiSAyeMtayeti zeSaH / 'jaMtesi ti' yaditi yasmAtkAraNAta teSAmiti sAdhUnAm / taduktam"codasa uvagaraNAI bhavassa pariyabvAiM therehi " ti / pAThAntarapakSe tu tanveSviti zAstreSu nizIthAdiSu, sAdhUnAmiti tu prakramAd gamyate / etaditi saMpratyupalabhyamAnatayA pratyacaM, taditi yadupakaraNaM pariSThApakatayopAtaM, 'tuH' avadhAraNe, sa ca jinakanpikAnAmevetyatra yojyate / jinakalpikAnAmavazyaM caturdazopakaraNavatvasya vidhAnAddhetostadetadAcArAGgasUtraM jIrNopakaraNavyutsargapratipAdakaM jinakalpikAnAmeva kevalotsargakalpaM, duranuSTheyAnuSThAnavizeSaniSThasAdhUnAmeva viSaye 'nipatati' pravartate iti / nanu pratyekabuddhAdirevAtra kimiti na gRhyate, tasyApi viSayavizeSatvAt ? / naivam , pratyekabuddhAnAM tAvad vividhanavavidhopakaraNavattvasya jaghanyotkarSAmyAmavazyaMbhAvitvAt , svayaMsaMbuddhasAdhUnAM tu dvAdazavidhopavitvaspaiva pratipAdanAt , tato jinakalpikAnAmeva " duga tiga caukka paNagaM, nava dasa ikkAraseva bArasagaM / ee aha vigappA, jiNakappe hu~ti uvahissa" // 1 // ityAdinA'STavidhatvasyApi saMbhavena jINeMkAdyupakaraNavyutsarge'pi siddhAntavyApakamAvAtteSAmevAtra grahaNaM yuktamiti sUtraM jinakalpikAnAmeva tat / iti gAthArthaH // 8 // tathA For Private and Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNAm // 43 // sthAnam annammi uvakaMte, pasaMgao jattha sAhae annaM / taM khalu kaDavakhavayaNaM na hoi taM patthuyamavassaM // 6 // vyAkhyA-'anyasmin ' kasmiMzcidarthe ' upakrAnte ' prArabdhe pratipAdayitumiti zeSaH / 'prasaGga(tA) iti, tasyaivArthasya kathanAnuSaGgeNa yatra sthAne ' sAdhayati' pratipAdayati, 'anya' prakrAntAdarthAdarthAntarapratipAdanama / 'khalu' nizcayena, ' kaTAkSavacanamiti' kaTAkSo'pAGganirIkSaNaM, tadiva yadabhidhAnaM tatkaTAcavacanam / yathAhi saMmukhInaM padArthamalokayanneva kAmukAdiH kamanIyakAminIprabhRtikaM tirya gavasthitamapAGgena nirIcate, evaM prastutamabhidadhAnasyApi tatprasaGgenA'prastutasya yadImadhAnaM tat kaTAkSavacanam / yathaudhaniyuktau upakaraNadvAre-"ajjhatthavisohIe, uvagaraNaM bAhiraM pariharaMto / apariggaho ti maNibho, jiNehiM tilokadaMsIhiM" // 1 // ityAdinA mUrchAdirahitaH kanpAdikamupabhuJjAno'pi aparigraha iti vacanaM, tathAvidhopakaraNabhogaM mokSAGgatayA samarthayadeva digambaramatamapAkaroti / taccA'pAkaraNamaprastutameva, kevalaM prastutArthA'bAdhakatayA tatprasaGgamAtreNopAttamityAha-'na bhavati tatprastutamavazyam' iti sugamam / asya tu punaruktatvaM nAzaGkanIyam , upadezatvAd , vyatirekadvAreNa vineyAnAM sudRDhapratipattinimittatvAdvA / iti gAthArthaH // 9 // tathApaDivajaha jiNadevaM, virao deseNa savvao vAvi / eyaM sahAvabhaNiyaM, jANai so suttakosallA // 10 // __ vyAkhyA-bho bhavyAH ! 'pratipadyadhvam ' AzrayadhvaM mokSAGgatayA 'jinadevaM ' vItarAgadevatAm, tadAzrayaNasyaiva For Private and Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra K********++******+****+10 www.kobatirth.org paraMparA muktihetutvAt / tathA ' viratiM ' nivRttiM ca prANivadhAderiti zeSaH, 'dezena ' ityekadezataH sthUlaprANyAde dvividhatrividhAditazca / ' sarvato'pi vA ' sarvaprakAreNa sthUlasUkSma trividhatrividharUpeNa, vAzando dvayorapi nivRtyorasAcAtsAcAca manidAnayoH zaktizraddhAnusAreNAzrayaNIyatvavikalpapratipAdanArthaH / ' etad ' evaMrUpaM vacanaM 'svabhAvabhaNitaM ' naisargikopadezarUpaM, na tu bhayAdisUtravat kAraNAntarajam iti ' jAnAti ' budhyate so'rthakauzalavAn zrAvakaH arthakauzalAditi / atrArthasya sUtrAbhidheyatvAdupacAreNa sUtrazabdenArthopAdAnaM draSTavyaM tato'rthanaipuNAt / iti gAthArthaH // 10 // uktamarthakauzalam / athA'rtha vishesstvaadutsrgaapvaadyosttsvruup|daahrnn rUpaphalapratipAdanapurassaraM tatkauzalaM gAthA - trayeNAha---- sAmannavihI bhaNio, ussaggo tavvisesio iyaro / pANivahAinivittI, tivihaM tiviheNa jAjIvaM // 11 puDhavAisa AsevA, upapanne kAraNammi jayaNAe / migara hiyarasa dviyassa, avavAo hoi nAyavvo // 12 // savvannuppAmannA, dunni vi ee samAsao mukkhaM / missaM pattA sevaNa, kosallaM ittha nAyavvaM // 13 // vyAkhyA - ' sAmAnyaH ' sarvasAdhvAdisAdhAraNo ' vidhiH ' anuSTAnaM ' maNitaH pratipAdito jinaiH ' utsarga utkRSTaH samAcAraH / tasmAdevotsargAd ' vizeSito ' deza - kAlAdikAraNairbheditaH, athavA sa eva tairvizeSitaH / kimi - tyAha-' itaro ' apavAda: sAmAnyavidhibAdhArUpo bhaNitaH / utsargApavAdayostatra tatra sAhacaryAbhidhAnopalambhAt For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir K*** *******
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cadUsthAnaka prakaraNam 11 88 11 ****************93403 www.kobatirth.org prakramAdvA itarazabdenAtrA'pavAdagrahaH / zradyasyAdAharaNamAha - ' prANivadhAdimya AzravadvArebhyo ' nivRttiH viratiH, trividhaM trividhena karaNa-kAraNA- anumatibhirmano vAk- kAyaiH 'yAvajIvam ' Ajanma sAdhUnAmityutsargo jJAtavya iti yogaH || 11|| atha dvitIyasyodAharaNam -' pRthivyAdiSu' lavaNAdirUpeSu SaTsvapi jIvanikAyeSu viSayeSu 'AsevA' maryAdayA manAg niSevaNam, eSAmupamardanamityarthaH / ' utpanne ' saMjAte ' sati ' kAraNe tadAsevanadetau glAnyAdAvatyantamadhisoDhumazakye, na tu yathAkathaJcit, tatrApi 'yatanayA ' racituM zakyajIvarakSAlacaNayA, na tu niHzukatayA prasareNa / tathA ca yatanAsvarUpamuktam - " jIe pabhUyayarAsa - ppavittiviNivittilakkhaNaM vatyuM / sijjhaha ciTThAe jau, sA jayakhAe vivaImi " || 1 || atra cAjJayA Aptopadezato vipaditi glAnyAdyApadi, mRgA iva mRgA mugdhA abhinavadIkSitAdayo'pariNata bhAvAH, tai ' rahitasya ' varjitasya tadasannihitasyetyarthaH / tatrApi ' sthitasya ' cAritre samyagavasthita - bhAvasya sataH sAdhoryatpRthivyAdiniSevaNaM tad apavAdo bhavati ' jJAtavyo' boddhavyaH, sAmAnyavidhibAdhArUpatvAt / tathA ca samyakcAritriNo'dhikRtyoktam - " asive promoyarie, rAyapauTTe bhae va gelane / emAikAraNehiM, AhAkammAha jayaNAe " / / 1 / / tato'yamatra bhAvaH - yo hyasthito'pariNatasAdhusamacaM cA'tiprasareNa niSkAraNameva cAsssevate, nA'sau apavAdavartI, kintu tadAbhAsasamAcAraH, sAdhvAbhAsa eveti, na tadanuSThAnamapavAda iti / nanvasyotsargabAdhArUpatvAt kathaM mocAGgatA ?, asyaiva vA tadaGgatve kathamutsargasya ? ityata Aha-' sarvajJaprAmANyAt ' atrArthe sarvavido'vadheyavacanatvAd dvApyeta utsargApavAda, naika evA'nayoH kimityAha - ' mocaH kRtsnakarmacayalakSaNaH, kAraNe kAryopacArAnmocakAraNe " For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 03 +18++******++EUR******* SaSThaM sthAnam // 44 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir apyetau mokSa ityuktam / ' samAsataH ' samastatvena AsevanAmapekSya svastrakAlayoH saMghaTitatvena / yadi tu sarvasAdhurutsargeNaiva kevalena sarvadA pravartetaM tadA duravasthAnAmavazyaMbhAvitvAt saMhananAnAmadRDhatvAd bhAyuSAM sopakramatvenA''tmanaH pariNAmAnAmapi caJcalatvAt tIrthasyApi nA'nuvRttiH syAdityarthaH / etaduktaM bhavati-sarvajJo hi paramAptatvAna kasyApyahitavAdI, sa cotsargApavAdayostattadavasthAdivizeSe'nuSThIyamAnayorapavargahetutvamavagamya tathaiva praNItavAn / na caitadanupapattikam , avasthAvizeSe rogiNaH kaTukauSadhAdyupabhogavad prAdhAkarmikAdibhogasyApi saMyamazarIropaSTammakatvena hitahetutvAt , taJjanyapAtakasya tu pazcAt prAyazcittAdinA sukhazodhyatvAt / puSTAGgasya tu ninimittaM tadupabhogaH kevalaM launyamAvirbhAvayana hitahetuH / ityazaThena svasvakAla evaitadanuSThAnAdavazyaM mocaH prApyata eveti na kazcidvirodhaH / evamanayoH svarUpa-phalavijJAna pUrvaka mithaM pUrvoktayuktyA parasparasaMghaTitAprAptayoH sevyatvena sannihitIbhUtayorAsevanamanuSThAnaM yattat kauzalaM naipuNamatra ityutsargApavAdayoAtavyaM-boddhavyaM zrAvakeNa / iti gAthAtrayArthaH // 11-12-13 / / ___ukta samAcAravizeSarUpotsargApavAdakauzale / atha samAcArasAmAnyarUpavyavahArakauzalamAhavavahAre kosallaM, dhamme atthe ya kAma loge y| dhamme kutisthivajaNa, kutisthibiMbANa vikkiNaNaM // 14 // ___ vyAkhyA-ziSTajanA'nindyaH samAcAro vyavahAraH, tatra 'kauzalaM' tajjJAnapUrvaka pravRttinaipuNam / taca viSayabhedAccaturdhA, te ca viSayA dharmAdayaH pratItasvarUpA eva / tatazca 'dharme 'sukRte tatsAvane ca viSayabhUte yo vyavahArasvatra / For Private and Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam SaSTha // 45 // evamarthakAmavyavahArayorApa / lokavyavahArastu ziSTasamAcAra eva / tatrApi cazabdo samuccayAyau~, tatrApi prathamaM tAvatprAdhAnyAddharmavyavahArakauzalamAha- dharme' padasamudAye padasyopacArAddharmavyavahArakauzalamiti yogH| 'kutIrthinAM ' zAkyabhUta-digambara-vitrAdInAM 'varjanaM ' tatpUrvAlApa-praNAma-dAnA'nupradAnAdisaMsargAdInAM taddevatAnAM ca tadupadiSTazrAddha-piNDapradAnAdInAM ca parihAreNa sarvathotsarjanaM, tasaMsargAderatIcAratvena samyaktvasya mAlinyahetutvAt / 'kutIthiMbimbAnA' tadArAdhyahari-harAdipratimAnAM vikrayaNasya varjanamiti saMbandhaH, SaSThyarthe dvitIyA prAkRtatvAt / yadA caitAnyapi na vikrINIte tadA jinavimbavikrayo durApAsta eva, sarvaprakArArAdhyajinavimbavikrayaNArthalAmasya tatvato mahA'narthalAmarUpatvAt iti gAthArthaH // 14 // tathAvajei ceiyAlaya-davvaM aMgovarimmi uddhAraM / sAhAraNaM ca evaM, jAu se ghubhayaM lei // 15 // vyAkhyA-'varjayati ' pariharati 'caityAlayadravyaM ' devagRhasamudkAdidraviNam , 'anopayuddhAram' iti prAguktArtham tathA gRhItvA no bhuta ityarthaH / ' sAdhAraNaM ca' tathAvidhApadgatasAdharmikAghupamogayogyatayA tulyaM ca dravyaM yattadapyevaM jinadravyavanAnopayuddhAraM gRhAti, devadravya-sAdhAraNadravyayohi vardhanAdau zAstra tulytvshruteriymuktiH| tathA coktam "devassaM nANadavvaM ca, sAhAraNadhaNaM tahA / sAvaehiM tihA kAuM, neyavaM vuddimaayraa"||1|| tathA-" ceiyadavvaM sAhA-raNaM ca jo // 45 // For Private and Personal use only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir duhai mohiyamaIbho / dhammaM ca so na yANai, ahavA baddhAunao narae" // 1 // tatazca tathoddhAragrahaNe mUlanAzasyApi saMbhavAt / tathA ca devadravyavinAze zaGkAzAdizrAvakavad mahA'narthabhAgitvaprasaGgAnAGgopari taduddhAragraho yukta iti / tathA'nenaiva -- jAtu' kadAcit se' iti tasya jinadravyasya vA sAdhAraNa dravyasya vA 'puMmaka' paraMparA, tadupayoganidAnamavastvantaropayogarUpaM 'lAti' gRhAti, tadgrahaNenApi tadupabhogaM na karoti / iti gAthArthaH // 15 // pumbhakasvarUpamAhatahavvariNiyoyaNa, viThThIe sa~gaDa-baila-maNuyANaM / ahavAvi kharAlamhi, karei thvvkygaannN||16|| ___vyAkhyA-'tadvyaRNikebhyaH' kadAcid vRddhyAdinimittavitIrNajinAdidravyaRNikebhyaH sakAzAt kenApi mugdhalubdhazrAvakeNa ' yAcanaM ' prArthanaM gRhItvApi, tadupayogavidhAnamiti yAvat , viSTyA svadravyadAnamantareNaivameva mudhikayA zakaTabalIvarda-manujAnAM pratItAnAm RNikasyaiva saMbandhinAm etatpuMbhakam / upalakSaNaM caitat , anyadapi yaddevadravyopajIvinaH sakAzAt tadAkSiNyenaiva svagRhe vyApArAdikaM kAryate tadapi puMbhakam, pAramparyeNa devAdidravyopabhogarUpatvAt / athaveti prakArAntare, tadyakrAyakANAM devAdidravyakalAntaraprayogagrAhiNAM sUtradhArAdInAM saMbandhitvena 'kharazlakSNiko 'kharAn mudrAdidravyasaMpUrNAn devAdisaMbandhino drammAdIn prAtmanA gRhItvA svakIyAn drammAdIneva zlakSNAn dravyAdihInAn dadAti yasyAM vANijyAyAM sA kharalakSiNakA, tAM'karoti' vidhatte / etadapyupalakSaNam , tena yaddevasaMbandhi kizcidvastvA For Private and Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam pATha sthAnasa // 46 // dyutkRSTaM mUlyena gRhNAti, svadrammAdIMzca mUnyarUpAd hInAn dadAti, tadapi puMbhakam / iti gAthArthaH // 16 / / prathopadezamAha| evaM puMbhaMna kuNai, sakkhA vajai kimiha cujaM tu| vaDDei ya tahavvaM. visuddhabhAvo sayAkAlaM // 17 // vyAkhyA-etatpUrvoktaprakAraM pumbhakamapi na karoti' na vidhatte zrAddhaH ' sAcAd ' avyavadhAnena punastadravyamiti yogH| 'varjayati ' pariharati, ityetatkimiha pravacane ' Azcaryam ' adbhutaM na kizcidityarthaH / "devassaparImogo bhaNaMtajammesu dAruNavivAgo" ityAdi jAnan kathaM sakarNaH sAkSAt pAramparyeNa vA tadupabhuJjIteti / 'varddhayati ca' susthAnakalAntaraprayogAdinA vRddhiM ca nayati tadrvyaM ' jinAdidraviNaM 'vizuddha bhAvo' nirAzaMsamAnasaH 'sadAkAlaM' sarvadA / iha ca sadAzabdopAdAnAdeva zazvadvardhane labdhe kAlazabdopAdAnaM tadRddheratyantavidheyatApratipAdanArtha, cazabdAd racati ceti draSTavyam / " jiNapavayaNabuddhikaraM, pabhAvagaM nANa-dasaNaguNANaM / rakkhaMto jiNadavvaM, parittasaMsArio hoi " // 1 // tathA-"vaTuMto jiNadavvaM, titthayarattaM lahai jiivo"| ityAdi tadravyarakSaNAdiphalaM jAnan yo racati vardhayati cA'sau dharmavyavahArakauzalavAn / iti gAthArthaH // 17 // atha dharmaphalatvAdartha-kAmayostatrApi kAmasAdhakatamatvAdarthasya pUrva tatkauzalaM tataH kAmakauzalaM ca gAthAdvayenAhaatthe puNa kosallaM, avaMjhaphalayaM dharei sobhNddN| kAme puNa kosallaM, aNuNei piyaM payatteNaM // 18 // // 46 // For Private and Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ****** 10 www.kobatirth.org hAi bhogakAle, muhasuddhiM kAravei vesitthi / ullavai na sabbhAvaM, itthIpurao sayAkAlaM // 19 // , vyAkhyA - dharme tAvaduktaM kauzalam / 'arthe ' dravye punaretatkauzalaM yadatipatitavezccakagRhItatvAdinA avandhyam avazyaM bhAviphalaM lAbhalakSaNaM yasmAttadavandhyaphaladam, tato'vandhyaM ca tat phaladaM ceti karmadhArayaH / ' sa' iti zrAvakaH, -- dhArayati ' bhANDazAlAdiSu sthApayati, ' bhANDaM ' kuGkuma-maJjiSThAdidravyam / zrayaM bhAvaH - svamatimAhAtmyAd matimatparamamitrAdivacanAdvA bhANDaM samyakparIkSyaiva taddhArayati yad bahuphalaM bhavati, ityetad arthavyavahArakauzalam / 'kAme ' saMbhogavyavahAraviSaye punaretatkauzalaM yad ' anunayati ' sAma-dAnAdinA prasAdayati ' priyAM bhAryA ' prayatnena ' AdareNa, anyathA tu gRhavAso dharmAnuSThAnaniSTha nirantara cintAsAro'pi duHkhakhanireva syAt / tathA ca paThyate - " ahiraNyamadAsIkaM gRhaM gorasavarjitam / pratikUlakalatraM ca narakasyAparo vidhiH " // 1 // iti / tathA-' snapayati snAnaM kArayati ' bhogakAle ' bhAvisuratasamaye, anena bahiH zuddhiruktA, anyasyA apyevaMvidhAyA upalakSaNArtham / tathA ' mukhazuddhi ' gaNDUSAdinA vadanazodhanaM kArayati, anena cA'ntaHzuddhiH / ubhayaM caitat kArmaNAdinimittayo gavarNavilepanagulikA dizaGkA'panodAya vidhApyate / ' vezyAstriyaM ' sAdhAraNayoSitam / atra ca sAdhAraNastriyo'pi prasAdanAdividhAnopadarzanena bhAvakauzale'pi kalatra vezyAnAM bhAvaparijJAnAbhidhAnena parastriyaH sarvathA tyAga eva zrAddhasyati sUcitam / ' ullapati ' vizvAsavazena prabhASate 'na' naiva ' sadbhAvaM ' rahasyavastu 'strINAM ' For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -*********************
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam sthAnam // 47 // | sAmAnyena yoSitAM mAtrAdInAmapi, kiM punarvezyAnA 'purato' agrataH sadAkAlamiti pUrvavat / striyo hi tucchatA'tizayAd rahasyaM cetasi dhArayitumasamarthA avazyaM bahiH prakAzayanti, tathA cA'narthasantatireva / taduktam-" tucchAsu kAmiNIsu, mA sambhAvaM kayAvi payaDesi / taM jaM phuTTA turiyaM, kappAsaphalaM va pripkkN"||1|| na cAyaM strIprasAdanAghupadezo'saGgataH sAvadhasvAd iti vAcyam / zarIrarakSAdhAreNa dharmarakSAnidAnatvAt / yathA cA'nayorarthakAmopAyAbhyAM bhedastathA prAgevoktam / iti gAthArthaH // 19 // athA'syApi trivargasya lokAdhAratvAd lokakauzalamAha-- | loge puNa kosallaM, karei miti pahANalogeNa / vaccai rAyAsannaM, uvayarai ya sayAvi sabbhAvA // 20 // ___vyAkhyA-artha-kAmayoruktaM kauzalam / 'loke ' ziSTajanasamAcAre punaretatkauzalaM yat karoti' vidhatte maitrI' sauhArda 'pradhAnalokena ' sadAcAratayA sarvottamajanena, tanmaitryasya sakalakalyANanibandhanatvAt / tathA 'vajati' tatprasAdanArtha gacchati 'rAjAsana' nRpasamIpe, upalakSaNaM caitannRpAbhimatA'mAtyAdisamIpasya, tatra gamanamAtrasyApi aihikAnarthanivRttihetutvAt / taduktam-"gantavyaM rAjakule, draSTacyA rAjapUjitA lokAH / yadyapi na bhavantyarthA, bhvntynrthprtiikaaraaH"||1|| ' upacarati ca' vinaya-priyAlApa-dAnavizeSAdinA bhAvarjayati ca 'sadApi' sarvadA 'sadbhAvAt ' niSkapaTatayA, svAmino'pi zAstre duSpratIkAratvazravaNAt sadbhAvata evopacAro yujyate / iti // 47 // For Private and Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthArthaH // 20 // tathAna bhaNai avaNNavAyaM, rAyAINaM samakkhamasamakkhaM / pariharai vivakkhaM, se saMtaguNuccAraNaM kuNai // 21 // vyAkhyA-'na bhaNati 'na bhASate 'avarNavAdam ' aprazaMsAvacaH, nindA na karotItyarthaH / 'rAjAdInAM' | rAjA-mAtya-sAmanta prabhRtInA, tabindAyA atyantaM lokaviruddhatvAd vadhAdihetutvAcca / samakSamiti kriyAvizeSaNaM, tataH 'samakSaM' pratyakSaM yathA bhavati, teSAmeva zRNvatAm / 'asamarza' tatparokSe'pi / tathA 'pariharati' AlApasaMsargAdiniSedhena varjayati 'vipacaM' pratikUlavartinaM nindakapAtukAdikaM 'se' tasya rAjJaH, ekavacanaM tvatra vizeSeNa kevalasyaiva rAjJo vivakSitatvAt , tadvipakSasaMsargasya sarvathA mahA'narthahetutvAt / 'sadguNoccAraNaM ca' sadbhutaprajApAlakatva-pratApAdimatvadharmotkIrtanaM ca 'karoti' vidhatte samakSamasamakSaM ca, anena ca vAcATatAyAzcATukAritAyAzca niSedhamAha, tayoH ziSTAcAratAbhraMzatvAt / iti gAthArthaH // 21 // tathAsuya-jamma-jAisamahiya,-jaNANa sayayaM samavakhamasamakkhaM saMtaguNe upasaMsai,avarAhaM phusai jttennN|| vyAkhyA-' zrutaM' zAstrAdhigamaH, 'janma' utpAdA, 'jAti:' mAtRprabhavA, upalakSaNaM caiSAM kula-zIlAdInAM, For Private and Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra padasthAna ka prakaraNam // 48 // C03++**<<<<+699*++++++++ www.kobatirth.org 1 tataH svataH sakAzAt zrutAdibhiradhikAnAM viziSTazAstrAdyampAsavatAM vRddhAnAM aninditaprasiddhajAtInAM ca janAnAM lokAnAM satataM sarvadA, samacamasamakSaM ceti pUrvavat / 4 sata eva vidyamAnAneva 'guNAn zAstrajJatva - pariNatamatitva - sadAcArakhazvAdisadbhUtadharmAn prazaMsati zlAghate / tuH ' avadhAraNe, yojitazca / -- aparAdhaM ' kvacitkathaMcit pramAdAcaritAdidoSaM punasteSAmeva durjanairudbhAvyamAnamapi ' utphuMsati apanayati ' yatnena ' AdareNa tatprazaMsAderatyantamaucityena lokAcArapravaNatvA'bhivyaJjakatvAt / taduktam -- "anuharataH khalasujanA, - vagrimapAzcAtyabhAgayoH sUcyAH / ekaH kurute chidraM, guNavAnanyastu pidadhAti " // 1 // iti / tadevaM ziSTamaitryAderhitahetutvajJAnAt tatraiva ca pravartanAd bhavati loka - kauzalavAn zrAddhaH / iti gAthArthaH // 22 // atha sarvakauzala saMpAdyatvena prAdhAnyAd bhAvasya tatkauzalamAha bhAve kosalaM puNa, jANai bhAvaM sa bajjhaciTThAhiM / ahiNavadhammAINaM, thirattaNaM kuNai nAUNaM // 23 // vyAkhyA - loke tAvaduktaM kauzalaM, ' bhAve ' punarabhiprAyavizeSe etatkauzalamiti yogaH / yad ' jAnAti ' vetti 4 bhAvam ' abhiprAyaM 'sa' iti zrAddha:, ' bAhyaceSTAbhiH ' bahirupalabhyamAnavacana - kAyAdivyApAraiH / taduktam- -" zrAkArairiGgitairgatyA, ceSTayA bhASaNena ca / netra vaktravikAraizca, lakSyate'ntargataM manaH " // 1 // ' abhinavadharmANaH ' tatkAlAmyupagata samyaktvAdibhAvAH, ' tadAdInAM ' tatprabhRtInAm zrAdizabdAt pratipatitabhAvAdigrahaH / tatazca tadbhAvaM samyag For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***********++***69 SaSThaM sthAnam // 48 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'vijJAya' viditvA 'sthiratvaM ' sthairya 'karoti' vidhatte tadbhAvasyeti prakramaH / saMdigdhapraznAdinA hyabhinavadharmAdIna meM vijJAya tattatsaMzayAdyapanoda-dakSasadupadezAdinA vAtsalyAdinA ca dharme nizcalIkarotIti bhAvaH / iti gAthArthaH // 23 // dharmaprayojanaM bhAvakauzalamabhidhAya, atha tadAnuSaGgikakAmaprayojanamapi tadAhaAyAriMgiyakusalo, kalattavesANa jANae bhAvaM / rakkhai savvapayattA, appANaM kammaNAINaM // 24 // ___ vyAkhyA-'AkAro' mukharAgAdiH, ' iGgitaM ' vadana-bhrUbhaGgAdiH athavA nirabhiprAyA ceSTA AkAraH, sAbhiprAyA tu iGgitam , tayoH 'kuzalaH ' kuzAgrIyabuddhitayA sUkSmayorapi paragatayorvettRtvena nipuNaH san 'kalatravezyAnA' pratItAnAM 'jAnAti ' avagacchati 'bhAvaM ' duSTA'duSTatvAdiviziSTaM pariNAmam / arthAd bhAkAregitAbhyAmeva jJAtvA ca 'rakSati' trAyate 'AtmAnaM ' svazarIraM 'sarvaprayatnAt ' samastAdareNa svayaM vA mitramAntrikAdidvAreNa vetyarthaH // 'kArmaNAdibhyo' vazIkaraNa-mantra-yoga-cUrNAdibhyaH / anavagatatadbhAvo hi kathamAtmAnaM rakSed ? iti bhAvakauzalopayogaH / upalakSaNaM caitat, duSTabhRtyAderapi bhAvaM tathaiva vijJAya viSa-zastrAderAtmAnaM rakSati / iti gAthArthaH // 24 // ___ athA'rthaprayojanaM tadAhajANai esa aNatthaM, kAhi riNio khareNa rujjhNto| aNuvattei na jujjhai, tattiyamittaM gayaM ceva // 25 // __ vyAkhyA-iGgitAdibhireva yadA -- jAnAti' budhyate ' eSa ' pratyakSopalabhyo 'anartha ' Atma-paravadhAdinA vyasanaM For Private and Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra padasthAnaka prakaraNam // 46 // *1*++******+******+* www.kobatirth.org ' kariSyati' vidhAsyati 'RNiko ' adhamarNaH, 'khareNa atizayena bhojana - pAnAdiniSedharUpeNa ' nirudhyamAno ' gamanAgamanAdipratirodhato'vaghaTanena niyantrayamANa iti / tadA tam ' anuvartayati' prathamameva taddIyamAna gavAdimAtragrahaNa - sukumAravacanAdinA anukUlayati na yudhyate tena saha naiva vivAda- prahArAdinA pratyavatiSThate / anuvartanAbhidhAnAdeva yuddhAbhAve labdhe yatsAkSAd yuddhAbhAvAbhidhAnaM tadasya yuddhasyA'tyantaM zAsanopaghAtahetutvena svasyA'sabhyatApAdakatvena ca sarvathA'dhyakaraNIyatvakhyApanArtham / kiM kurvan : ityAha-yanmayA lobhAddAkSiNyAdervA etasmai dattaM ' tAvanmAtraM ' tatpramANaM madIyaM dravyaM ' gatameva ' naSTameva, etasmAdasya dravyasya suduSprApyatvAditi paribhAvayanniti zeSaH / yadyapi gRhiNA (gaH) sarvArtha saMpAdakatvena vAhyaprANabhUtatvena cA'tyantapriyasyA'rthasya evameva duSkaraH parihAraH, tathApi nA'nupAyapravRttau kAryasiddhiH, na khalvatyantabubhucAcAmakucirapi zukazAvako nAlikeraphalavyApAritacaJcustadbhaGgAdanyadAsAdayati phalam / tadihApi zrakiJcikaramUrcchA mAtra mapahAya arthalAbhopAye eva yatitavyam / sa cAyaM yadi tadA na dadAti tadA punaH kAlAntare yAcate, tanmitrAdinA vA taM saMbodhayati / zrAtmanaH sthAnaM-sahAya- rAjAdisAmarthya, tasya tu tadabhAvam dravyasamRddhisadbhAvaM cA'vagamya gADhataramapi niruNaddhi ityevamAdikaH / taduktam- " puNaravi pacchAve taM maggaha nAUNa niyabalaM paramaM / tassa ya appatralattaM, gihe yatthaM viyANittA " // 1 // evaM hArthasiddhiH, nA'nyathA / sarvatrApyadhamarNe'yaM vidhiH, vizeSatazca cIyavibhavasAdharmakA / iti gAthArthaH // 25 // atha lokavyavahArasiddhiprayojanaM tadAha For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Ben SaSThaM sthAnam // 46 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | annassa vi parikuviyaM, rAyANaM binnabei no tannU / saMtuTThasuppasannaM, bhaNai sayaM bhANai pareNa // 26 // __vyAkhyA-'anyasmai ' svakIyAmAtyabhRtyAyA'pi, pAstAM svaviSaye itypishbdaarthH| 'parikupitaM ' kuto'pi hetoratikruddhaM, 'rAjAnaM ' bhUpAlam , iGgitAdibhitveiti zeSaH, 'no' naiva 'vijJApayati ' svaprayojanasaMpAdanAbhimukhya komalavacasA'pi vyApArayati ' tajjJo' vicakSaNo bhAvakauzalavAnityarthaH / tarhi kadA vijJApayati ? ityata Aha- saMtue' nayana-kapolavikAsAdyabhivyaktapramodaH, ' suprasannazca' roSAdyabhAvena saumyamUrtiH, tatazca santuSTazvAsau suprasannazceti | karmadhArayaH / taM rAjanamevaMvidhamiGgitAdibhireva jJAtvA * bhaNati' svayameva vijJApayati svaprayojanaM, 'bhANayati vA' vijJApayati pareNA'mAtyAdinA / iha ca saMtuSTAdiparadvayopAdAnam avazyamevaMvidhAna kAryasiddhiriti jJApanArtham. sarveSvapi caiteSu kRtavrataparikarmAdiSu digmAtraM saMkSiptarucisatvAnugrahArthamupadarzitamupalakSaNatvena, tatastadanusAreNa svayameva sudhIbhistattatsthAnAnuguNatvena, anyadapi tattatparikarmAdikaM tatra tatra nivezanIyam / iti gAthArthaH // 26 // yadrAjyaM sArvabhaumaM tridivapatipadaM yacca yattIrthapatvaM,sattvAnAM tattvasArairnicitamupacitaM zarma yanmokSalakSmyAH tatpuSyacchaddhivRddhyAnupamazubhazatocchUnabIjodgatasya,zraddhAsiktasya pAkaH pravacanakuzalatvasya kalpadrumasyA iti yugapravarAgamazrImajinapatisUriziSyalezaviracitAyAM paTasthAnakavRttau pravacanakauzalaM nAma SaSThaM sthAnaM samAptam / tatsamAptau ca samAptaM SaTsthAnaka kiraNamapi zrAvakavaktavyatA'paranAmakaM vRttitaH / iti zubhamastu / / For Private and Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padasthAnaka prakaraNam SaSThaM sthAnam // 50 // jinezvarazcAndrakulAvataMso, durvAravAdidvipakesarIndraH / sannItiratnAkaramukhyatarka,-grantha praNetA samabhUnmunIzaH // 1 // saMvegaraGgazAlA, prajApatiH kumudavanasudhAkiraNaH / doSApacitidineza,-stato'bhavatsUrijinacandraH // 2 // cakrIva nava nidhAnA, nyAvizvake sapUNyavRtyA yaH / aGgAni sthAnAdI,-nyajanyasAvabhaya devaguruH // 3 // jinavallabha-jinadattau, tato'pi satyavibhAvanotthAyAH / zrIpuSpadantakIte,-vilopako sadgurU jAtau // 4 // tadanu jinacandrasUrizcandra ivAnandakandalanidAnam / mRA'pi vibudhamAnasasukumAramRdi janyoH // 5 // jinapatiritisUriH sadguNAgADhavandha,-niviDanigaDitevAtyeti no sNymshrii| kvacidapi padamAtra sarvavidyAnavadya-pracayaparicitAGgI yadvapuSTaH supuSTA // 6 // sakalaguNanivezaH kvApi naiveti vAdaM, jagata iva vinetuM dhArayatyugradhAmA / parimitaparipanthiprojjvalatkhyAtimUlaM, bata guNanikuramba sAMprataM yaH zubhAtmA / / 7 // tacchiSyo jinapAlaH padasthAnakasaMjJitaprakaraNasya / vRttiM vyadhAdamedhA apyetA svaparahitavidhaye // 8 // utsUtraM vivRtaM kizcid, yadyatra matimAnyataH / utsArya tadamAtsaya-rAyaH kAryavicakSaNaiH // 9 // muMga-rasa-dinakarasaMkhye, (1262) vikramavasudhezavatsare'tigate / zrImAlapure caiSA, samarthitA mAghazuklArddha // 10 // siddhAntakanakanikaSaiH, kaarunnyaamRtpyodhibhirtndraiH| zrImajjinapatimUribhi,-riyaM tu saMzodhatA yatnAt 11 granthAgraM 1494 // 50 // For Private and Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra **.11K*-***-****+++9 naMbara. zrI jinadattasUri pustakoddhAra phaMDa taraphathI prakAzita granthonI noMdha. pratAkAre grantha. naMbara prAkAre prantha naMbara pustakAkAre grantha 26 zrI kRpAvinoda 27 zrI gahuMlI saMgraha 28 zrI paMca pratikramaNa 26 zrI jesalamera camatkAra zrI gaNadhara sArdhaM satakam 2 zrI jayatihuNavRtti 3 zrI divAlIkalpa 4 zrI praznottara sArdha satakam 5 zrI vizeSa satakam 6 zrI saMdeha dohAvalI 7 zrI paMcaliMgi www.kobatirth.org 8 zrI caityavaMdana kulakavRtti 6 zrI anuyogadvArasUtra mUlam 10 zrI kalpasUtra bhASAntaram 11 zrIsaMvegaraMgazAlA 12 zrI dvAdazaparva bhASAntaram 13 zrI gaNadhara sArdhaM sataka bhASAntaram 14 zrI zrIpAla caritram prAkRta bhASAntara 19 jIvavicArAdi prakaraNa saMgraha 16 zrI kalyANamaMdira stotra TIkA 17 zrI paTsthAnaka vRtti pustakAkAre prantha 18 zrI gIranAra pUjA stavanAdi 16 zrI bRhata stavanAvalI bhA. 1 20 zrI thui sajjAya saMgraha 21 zrI zrAvaka nitya kRtya 22 zrI jinadattasUri bhA. 1 23 zrI jinadattasUri ca. bhA. 2 24 zrI bRhat stavanAvalI 21 zrI sapta smaraNAdi For Private and Personal Use Only 30 zrI prAkRta vyAkaraNam 31 zrI jaina tattvasAra sArAMza sacitra zrI chapatA grantho kI yAdI. 1 zrI bhaktAmarastotra TIkA patrAkAre 2 zrI dvAdazakulaka vRtti 3 zrI saptasmaraNAdi saTIka 23 4 zrI dhannA - zAlibhadra caritra zlokabaddha 5 25 zrI zloka saMgraha buka Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ********
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir = = = = = = SasthAnakaprakaraNam samAptam / % BE For Private and Personal Use Only