Book Title: Mahabharat Katha Part 01
Author(s): Karsandas Manek
Publisher: Nachikta Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034941/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAdAsAheba, bhAvanagara, phona : 0278-2425322 5A22008 maMIbhArata-kathA, gA, saNA, marI ane virATanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhArata-kathA. maharSi vyAsane pagale pagale bhAga 1 le Adi sabhA vana ane virATa parva yuge yuge jemAMthI navA artha pragaTe ane navI paristhitine anurU5 mArgadarzana maLI rahe evAM sanAtana sAhityamAM kadAca sarvopari sthAne bhagavAna vyAsa prata mahAbhArata che. e mahAgraMthanI kendravata kathAnuM yugAnusArI nirUpaNuM ApavAne ahI prayatna che. mahAbhAratanI AkhI vAta, mULane ja kame, ahIM rajU thAya che. e rajUAta AjanI paribhASAmAM ane zailIe thAya che, te ya thayitavya te bhagavAna vyAsanuM ja che. karasanadAsa mANeka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : karasanadAsa mANeka naciketA prakAzana 13, dAdAbhAI reDa, vilA pArlA, (pazcima) muMbaI pa6 (As) (c) karasanadAsa mANeka prathama AvRtti ogasTa, 1970 kiMmata : agiyAra rUpiyA traNeya bhAganA sAthe agAuthI sattAvIza rUpiyA mudrakaH zrI svAminArAyaNa prinTIMga presa vallabha vidyAnagara, ji. kheDA (gujarAta) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtinAM mAnavamAMgala tattvA jIvanamAM punaH pratiSThita thAya e ja jemanI sauthI meATI jha MkhanA che evA zrI manu subedArane sa-prema sa-Adara prakRtikerI pALene anAyAse atikramI tamArI saMskRti-prIti zata-srote rahI ramI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he bhAratanA gAnArA ! he bhAratanA gAnArA, kaleke leke zabde zabda vahetI azrudhArA ! teM mAnavamAM dAnava gAye, dAnavamAM mAnavane jAye : mAnava ne dAnavanA dAkhyA seLabheLa sImADA ! he bhAratanA gAnArA ! vizva mahAvaTane teM gAye, sajananA naTane te gAye, naTa ne vaTanA virATa paTanA A naTakhaTa vaNanArA ! ' he bhAratanA gAnArA ! prakRtinI te lIlA gAI, te saMskRtinI dIdhI duhAI: satyataNuM zaraNAI bajAvI gujaviyA jagaArA ! he bhAratanA gAnArA ! vyakita, kula, jAtinA dharmo : rAja-samAja-vizvahita-marmo : karmayuganI amara kathAo samaramahIM gUMthanArA ! he bhAratanA gAnArA ! svAnA nidhRNa saMgharSo, 52ma-artha-ujajavala Adarzo, AdarzonA saMgharSone dazanasara jhIlanArA ! he bhAratanA gAnArA ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva raMga mahAbhArata, rAmAyaNa, bhAgavata, gItA ane upaniSada bacapaNathI ja mArA jIvanasaMgAthIo banI gayAM che. A sadInA pahelA dAyakAnI vAta che. karAMcIna dAMDiyA bajAranA nAkA para dAdAnI jaththAbaMdha anAjanI vakhAra. zAstrI revAzaMkara gaNapatarAma bhaTTa (pravAsI svapnadatta) e jamAnAnA karAMcIne sarvazreSTha saMskRtavidda vedAntA bhyAsI pirANika ane kIrtanakAra. jevA AmUla vidvAna tevA ja nirmala jIvanavAna . dAdAnA e snehALa samavayaska ane zraddheya sanmitra. emanA pradhAna nava zrotAo ("nava graho')mAM dAdA agraNa. vakhAranI pAse ja AvelA raNachoDarAyanA maMdiramAM zAstrIjI roja rAte bhAgavatanI kathA kare. dAdA bhAge ja e satsaMga cUke, ane huM bhAgye ja dAdAnI AMgaLI cUkuM. samayapAlananI bAbata zAstrIjI pUrA pAzcAtya. sADA navane Take "azrutam kezavama " thAya. zrotAo dhIre dhIre potAnA ghara bhaNI ravAnA thavA mAMDe; ane huM najIkamAM ja Avela bAranalanA ceka bhaNuM deTa mUkuM, jyAM AgaLa saurASTra ke gujarAtamAMthI Avela che ne ke mANabhaTTa vaizaMpAyana RSi eNu para bolyA ne suNa janamejayarAya ? vistArI tujane saMbhaLAvuM aNika parva mahimAya ! aho rAyajI suNiye ! -ne maMgalAcaraNa sAthe hajAreka jeTalI janamedanI vacce naravA kaThe mahAbhAratanI kathA karato hoya. rAtanA agiyAra sADA agiyAra sudhI A kathA khuzIthI cAle. je raMga! ekAdazI jevo koI dhArmika divasa hoya to bAra-sADAbAra paNa vAge. kathA pUrI thatAM huM najIkamAM ja nepiyara reDa para Avela amArA ghara tarapha doDuM ane pathArImAM dAdAnI paDakhe paDatAM veMta ghasaghasATa UMghI jauM. svapna Ave to te ya ghaTatkacanA ne abhimanyunA, kIcakanA ne bhImanA, draupadInA ne duHzAsananA, kRSNanA ne arjunanA, lAkSAgRhane ne macchadhanA, ne evAM evAM ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmamuhUrta dAdA UThe. hAIpeIne doDha-be mAIla dUra AvelA lakSmInArAyaNanA maMdire maMgalA'nA darzana karavA upaDe. dAdI ane be ghaMTIe daLavA bese. phaIbA bALamukuMdanI sahAmaNuM mUrti sAme pUjA-pAThamAM parevAya; ane huM phaIbAnI sAme besIne pUjAne e ThATha mANuM. gujarAtI presanuM bhAgavata ane pothIghATanI bAMdhaNIvALI devanAgarI TAIpamAM chApelI paMcaratnI gItA sAthe roja brAhmamuddate zarU thatI phaibAnI A zAnadAra pUjAthI ja mArI prIti baMdhANI. zaizava ane kaizoryanAM cAra-pAMca varSo A krama cAlyo haze. e arasAmAM amAre tyAM zAstrIjInI traNa-cAra saptAho paNa thaI haze. AsapAsa najIkamAM ja rahetA emanA bIjA "ATha rahe "ne tyAM paNa eTalI ja saptAha thaI haze. e badhI saptAhomAM huM ulaTabhera hAjarI ApuM. adhyAya-samApti vakhate "iti zrImad bhAgavata mahApurANe dazamaskaMdhe pUrvAdhe paMcamo adhyAyaH" evA zabdonI sAthe vyAsapIThanI nIce laTakatI jhAlara para mogarI vaDe huM ke vagADavAne adhikAra te jANe mArA ekalAne ja ! saptAha daramyAna eka be rAta zAstrIjI UbhA UbhA khAssA dakSiNa paddhatithI kIrtana kare. temAM paNa mArI hAjarI to hoya ja. mANabhaTTonI kathA eTalA divasa mokUpha, -mArA mATe. aMbarISa, caMdrahAsa, sudhanvA, mayUradhvaja, dadhIci, vaziSTha, harizcandra Adi paurANika pAtronAM zAstrIjI moTebhAge kIrtana kare. 'pUrvaraMga" ane "kathA" evA be bhAge temAM spaSTa judA tarI Ave. gIta svaracita ja hoya. karatAla vaDe tAla detA jAya, sumadhura kaMThe gAtA jAya ane zrotAo jhIlatA jAya. vivecana ane kathAkathana zAstrIjInAM surekha ane saceTa-hRdayadrAvaka. kIrtana-samApti pachI prasAda paNa peTa bharIne khAo eTale vahecAya. pachI dAdAjInuM avasAna thayuM. zAstrIjI nivRtti laI vaDodarA pitAne vatana vAnaprastha thayA mANabhaTTo keka karAMcImAM AvatA ochA thayA, ane kaika temanuM sthAna tri-vAcane lIdhuM. paNa hadayanI phaLadrupa dharatI para bAlyakALamAM vavAyelAM bIjo aMkurita pallavita thatAM rahe evuM vAtAvaraNa zALA ane kolejanA mArA abhyAsakALa daramyAna sarajAtuM ja rahyuM. pU pA. zrImana nathurAma zarmA karAMcImAM avAranavAra padhAratA ane padhAratA tyAre zaherathI dUranA keI udyAnagRhanA ramaNIya vAtAvaraNa vacce mahinA-mAsanuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka jJAnasatra ja jANe yeAjAi rahetuM. gharanI sAme ja sanAtana hiMdu dharma - sabhAnuM makAna hatuM temAM kAi ne krAi sAdhusaMnyAsInAM pravacane ke varga cAlatA ja rahetA. thADeka dUra eka bAju thiseAphikala seAsAiTI, teA khIjI bAju AryasamAja. bannemAM, judA judA daSTikAthI, paNa eka ja saMskRti-prazastinuM kAma cAlatuM. ekamAM upaniSade ane mananaciMtana upara, te khIjAmAM yajJayAga ane vedAbhyAsa upara bhAra mUkAtA. saMskRtane nAda te! bacapaNathI ja lAgeleA, te pu. zrI nAnAlAla vai. veArAnI chatrachAyAmAM vadhatA vikasatA gayA hatA. < 1921mAM karAMcInI Di. je. siMdha kAleja cheDIne amadAvAdamAM gAMdhIjIsthApita gujarAta mahAvidyAlayanA A vidyA 'snAtaka-vamAM joDAyA te pachInAM e varSo zaizavathI kaumAryAM sudhImAM vavAyelAM saMskArakhIjonA vikAsa mATe AdarzI anukULatA pUrI pADe evAM banI rahyAM. eka tarapha gAMdhIjI ane purANakAlIna dadhIcinI tapeAbhUmi para khaDA thayela emaneA Azrama, khIjI tarapha vidyApIThanuM ane purAtattvamaMdiranuM mAtabara pustakAlaya ane trIjI tarapha vidyArata ane vidyAthI vatsala maharSi-samakakSa adhyApaka%0nda. triveNIneA dharAi dharAne lAbha e be varSa daramyAna lIdheA. ' vAMcana-zravaNanI zarUAta, Ama, upara uparathI jotAM, dhArmika dRSTikrANuthI thai ema lAge; paNa mane smaraNa che tyAM lagI enI pAchaLa mArI peAtAnI vRtti te kevaLa rasAsvAdanI, jijJAsAvRptinI ane jIvana-parazeAdhananI hatI. hAiskUlanA upalA vargomAM AvatAMnI sAthe aMgrejI gadyapadya sAhityaneA paricaya thavA mAMDayA. meTrikamAM Tenisananu' nAka Ana' ane DikansanuM Teila : Aphi dha TU siTIjha karavAnAM hatAM ane AlejanA prAMgaNamAM paga mUkatAMnI sAthe aMgrejI ane yuropIya sAhityanA amRtasAgaramAM manabhara mahAlavAne lahAvA maLye, tyAre e badhAM pustaka vAMcavAnI pAchaLa je diSTa hatI, te ja dRSTi, mahAbhArata-rAmAyAdinA vAcana-zravaNu pAchaLa hatI, ane Aja sudhI te ja rahI che; eTaluM ja nahi, paNa e ja dRSTipUrvagrahAthI mukata kevaLa rasaniSTha dRSTi, e ja AvA dhArmika' ke 'sAMpradAyika' lekhAtA sAhityanA parizIlana pAchaLa heAvI joie evI anubhave karIne mArI mAnyatA baMdhAi che. A sivAyanI khIjI kAi paNa dRSTie e graMthA vAMcatAM, athavA sAMbhaLatAM, ApaNe ApaNI jAtane tema ja e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthane bannene ghara anyAya karIe chIe ema mane haMmezA lAgyA karyuM che. bAIbala ane kurAne-zarIpha paNa meM A ja daSTie vAMcyAM-mANyAM che; ane mAtra sAMpradAyika dRSTie vAMcanArane emAMthI jeTaluM maLe tethI ghaNuM ja vadhAre mane A daSTie vAMcatAM maLyuM che evI mArI khAtarI thaI che. hakIkatamAM rasadaSTi e ja sarvAgI sarvagrAhI ane akhaMDa daSTi che, jayAre dhArmika ke sAMpradAyika ke puNyapAjaka daSTi e ekAMgI saMkucita ane khaMDa-daSTi che. vaLI e badhA graMtho racAyA che paNa zabdabrahmane najara sAme rAkhIne, sAhityika dRSTie. "In the beginning was the word" bAibala maMgalAcaraNa karatAM kahe cheH "and the word became flesh and the word was flesh." avyakata wordne vyakata karanAra tarIke ja fleshte jovAnuM che. rAmAyaNa to Adi kavinI kAvyakRti che ja; paNa mahAbhArata paNa itihAsa ke dharmazAstra ke pAMcame veda ke evuM bIju aneka hovA chatAM, tattvataH eka kAvyakRti ja che. mahAbhAratakAre jAte ja A vAta noMdhI che. pitAnI have pachI vyakta thanArI, zabda-baddha thanArI. flesh rUpe avataranArI kRti mATe kAI bAhoza lahiyo meLavavA vyAsajI brahmA pAse jAya che tyAre te "meM eka kAvya racyuM che" ema ja kahe che ane brahmA paNa tvayA ca kAvyam iti uktam tasmAt kAvyam bhaviSyati / -ema kahIne vyAse pitAnI kRti mATe prayojela kAvya zabda upara pitAnI mahora mAre che. evA e mahAbhArata-kAvyanA kAvyatattvane zakya teTaluM jALavIne tenI A kathA me gadyamAM AlekhI che. aneka jaTila jaMgalo, raNa, khetaro. pahADA, khINa, sarovara, saritAo, nagara, grAmo, maharSionA Azramo, rAkSasonA amAnuSI aAo, deva, yakSo, gaMdharvonAM kalpanA-adbhuta nivAsasthAna, ane paizAcI do khaDAM karatI yuddhabhUmio vacce thaIne vahetA, ane kayAMka kayAMka to mahAmuzkelIthI hAtha lAge evI rIte nAnI moTI aneka ADakathAo vacce aTavAI-khovAI jatA kathAtatune meM mArI najara sAme rAkhyo che. mahAbhAratanI kathA ramyAtiramya che, paNa evAM ja bake kyAMka kyAMka te ethI ye vadhu ramya enAM upAkhyAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane enAM jIvanadarzane che. badhuM ja pIrasavAno Agraha rAkhuM to AvA pacIsa graMtha to saheje ja bharAya. eTale e moha choDIne kevaLa "kathA" para,story' para - meM mAruM dhyAna kendrita karyuM che, ane te paNa, AvA traNa bhAgamAM ApavA chatAM ghaNe sthaLe ene ghaNI ja TuMkAvavI paDI che. vyAsajInI kathanazailInI kAvyamayatAne suvAMga jALavI rAkhavAne te prazna ja nahoto; paNa mahAbhAratanA AtmAne main word ne kyAMya AMca na Ave enI takedArI meM yathAzakita rAkhI che. emAM huM keTale aMze phAvyo chuM te te, alabatta, adhikArI vAMcake ja kahI zake. vyAsajI - ke hemara - ke vAlmIki je ApaNA samakAlIna hota to temaNe potAne je ke kahevAnuM hatuM te koI tri-khaMDI, saptakhaMDI ke daza-khaMDI navalakathA vATe ja kahyuM hata-una pela sArga ke rAmAM rolAMnI mAphaka, evI mArI mAnyatA che; ane e mAnyatAne AdhAre ja meM A kathAnI mAMgaNI karI che, alabatta, vyAsajIne pagale pagale. AvI ja rIte bhAgavatanI, vAlmIki-rAmAyaNanI ane bAibalanI kathA paNa sahadaya janatA-sulabha banAvavAnI mArI dhAraNA che. upaniSada ane purANonI keTalIka vArtAone te meM cAra nAnI nAnI pustikAo dvArA rajU karelI ja che, ane mahAbhArata tathA harivaMzane AdhAre zrIkRSNanA jIvananuM paheluM sopAna paNa "AryAvartana lokanAyaka' e nAme taiyAra karela che. bIjAM be sopAne "pArthasArathi' ane "yogezvara zrIkRSNa" taiyAra thatAM zrIkRSNanI samagra jIvanakathA (kRSNanI AsapAsa racAyelI novela nahi, paNa kRNanI AdhArabhUta jIvanakathA Biography ) AlekhAI raheze. varSothI magajamAM ghoLAI rahelI A kathAne zabdabaddha karavAnuM nimitta, atyaMta Akasmika rIte, gujarAta rAjyanA mAhitI niyAmaka zrI maNibhAI zAha banyA. eka vakhate peTalAdamAM mAruM kIrtana hatuM. maNibhAI adhyakSa hatA. huM khAsa e eka ja kAryakrama aMge muMbaithI peTalAda Avyo hato. maNibhAI paNa e eka ja kAma mATe amadAvAdathI peTalAda AvyA hatA. kIrtana pachI potAnuM adhyakSIya pravacana pUruM karyA bAda amadAvAda pAchA pharavA mATe te meTaramAM besavA jatA hatA, te vakhate "amArA "paMcAyatarAja' mATe AvuM kaMIka lakhe te ?" temaNe mane AmaMtraNa ApyuM. ane te pachI bIje ja mahine A mahAbhAratakathA "paMcAyata rAja mAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zarU thaI ane zarU thatAnI sAthe lokapriya thaI, ane eTale ja te pachI varSo bAda "paMcAyata rAja' baMdha thayuM tyAre ene "gujarAta" mAM AgaLa calAvavAmAM AvI. "paMcAyata rAja" mAM to te sacitra AvatI hatI. A prasaMge zrI maNibhAIne tema ja kathAnI mudraNa-citraNa-mAvajata khUba bhAvathI karanAra temanA khAtAnA bhAIone-ane baheno paNa AbhAra mAnI lauM. ane have jyAre e traNa bhAgomAM granthastha thaI rahI che, tyAre AvaDA totiMga prakAzananI javAbadArI ekale hAthe uThAvavAnI hiMmata je je mitronA uSmAbharyA sahakAre prerI che te saune paNa kRtajJabhAve ulekha karI lauM. agAuthI grAhake noMdhavAnI yojanA prasiddha thaI ke tarata ja gujarAta-bRhada gujarAtamAM TheraThera vasatA mitroe e kArya ulaTabhera upADI lIdhuM. pahela, eka vakhatanA mArA tejasvI vidyArthI ane atyAranA mArA snehALa mitra, karAMcIthI nirvAsita thayA pachI jAmakhaMbhALiyAmAM TharI ThAma ane prazasta-nAma thayela zrI puruSotama premajI badIANIe karI. morabInI ArTasa kolejanA AcArya jayAnaMdabhAI davee eTalI ja ulaTathI morabIne sAtha meLavI Apyo. rAjakeTanA "sArathi' nA taMtrI mArA putravata mitra-jemanI sAthe traNa peDhIone prema-saMbaMdha che-mahendra vyAsa to mArI sAthe pahelethI ja hatA. muMbaInA mArA mitro ane temAMya khAsa karIne kIrtanakendranA mArA sahaTrasTIo-mu. zrI rAmabhAI bakSI, mIThIbAI kolejanA AcArya zrI amRtalAla yAjJika, mArI pratyeka ja jALane potAnA mAthe oDhI letA AiDiyala hAIskulanA AcArya zrI nagInabhAI saMtheriyA ane zrI hiMmata jhaverI ane bahena pallavI zeTha... mArA pratyeka sAhasane potAnuM samajIne tene vyavahArU banAvavAnI cintA karyA karatA mArA premaLa mitra zrI chaganalAla ladhubhAI zAha, chellAM dazeka varasathI jemanI sAthe huM premanI sAMkaLe saMkaLAyo chuM te cArutara vidyAmaMDaLanA samartha sUtradhAra zrI eca. ema. paTela ane prakAzana paranA Arthika bojane haLavo karavAnA hetuthI pRSThadAna karanArA sahadaya saMbhAvito- (jemanAM nAma granthanAM chelAM pRSTho para aMkita ja che.) paNa badhAM ja nAme gaNAvavA besIza to saratacUkathI paNa koI rahI jaze ene anyAya thaze ! hakIkata e che ke TheTha kalakattA, dhanabAda ane jhariyA sudhI kathAnA A sAdane evI to bulaMda dAda maLI ke thoDA ja vakhatamAM "sAruM thayuM je AvuM kAma te upADayuM: sAhitya ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 saMskRti pratye lokone ATale badhe sadbhAva che, te anyathA tane jANavA zI rIte maLata!" evI lAgaNI mArAmAM jamI. mArI SaSThIpUrti vakhate (ATheka varSa pahelAM) ane kIrtanakendra TrasTanI sthApanA vakhate paNa (traNeka varasa pahelAM) AvI ja lAgaNI meM anubhavI hatI. ane chatAM grantha pragaTa thaI rahyo che tyAre eka vAtane vasavaso atyaMta tIvrapaNe anubhavI rahyo chuM. vasavase ane bhoMThapa bane ! grantha mArca- eprilanA arasAmAM grAhakonA hAthamAM mUkavAnI dhAraNA hatI, tene badale ogasTa thayo ! kAne vAMka kADhuM? mANasa maMtranI bAbatamAM jeTale svAdhIna che, teTalo taMtra ane yaMtra bAbata nathI. bIjo ane trIjo bhAga have navemabara 70 ane phebruArI 71 mAM ApavAnI dhAraNA che paNa te paNa prakaTa karatAM have saMkoca anubhavuM chuM. aMtamAM mArA pratyenI mamatAthI prerAIne A granthanA prapha-vAcananI keTalIka javAbadArI pitAne mAthe ulaTabhera upADI lenAra vidyAnagaranI TI vI. paTela ArTasa kolejanA prAcArya zrI dilAvarasiMhajI jADejAne huM atyaMta RNI chuM. prapha-vAcana e keTaluM kaMTALAbharyuM kAma che e te jene anubhava hoya te ja jANe. uparAMta vidyAnagaranA ja saMskRtanA adhyApaka zrI hariprasAda joSIne paNa huM e ja RNI chuM. zarUAtanAM 7ra pAnanAM praphe temaNe tapAselAM che. ane mudraNa-vyavasthA aMgenI DadhAma paNa emaNe ja maitrIbhAve karI che. sAthe sAthe atyaMta kALajIpUrvaka hastaprata taiyAra karavA mATe naciketA kAryAlayanA bahena suzIlA medAne paNa ahIM sAbhAra ulekha karavo joIe. have phakata pAMca ja nAma bAkI che, jemane ullekha karyA vagara A pUrva raMga adhUro ja gaNAya. "akhaMDAnaMdanA taMtrI bhAI zrI tribhuvanadAsabhAI Thakkara ane temanA mudraNa-niSNuta putra zrI pravINabhAI Thakakara, bannee prakAzana jANe temanuM potAnuM ja hoya e rasa enAmAM lIdho che; uparAMta mArA karAMcI-samayanA be sahadaya mitro-zrI DAhyAlAla koTaka ane zrI kAnajIbhAI paramAra jemaNe potAnI hajAra jAtanI jALo vacce mArA A prakAzana pAchaLa khUba samaya gALe che; ane chelle, lAsTa baTa noTa dha lIsTa, mArA mitra, suhad ane svajana prA. zrI ratibhAI khetANI, jeozrI dAyakAo thayAM mArA dareka kAryamAM atyaMta umaLakAbhera sAda ane sAtha purAvI rahyA che. 15, ogasTa, 1970 karasanadAsa mANeka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama 135 1. Adiparva 2. sabhAparva 3. vanaparva 4. virATaparva 170 25 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArAyaNa ane nara nArAyaNa namaskRtya naraM caiva narottamam / devI sarasvatI caiva tato jayamudIrayet // nArAyaNane, narottama narane tathA devI sarasvatIne namaskAra karIne pachI nayanuM AkhyAna karavuM." naya e mahAbhArata granthanuM bIjuM nAma che. te dharmastato naH e mahAbhAratane saMdeza che. yanI sAcI vyAkhyA A grantha dvArA vyAsajIe ApI che, e jotAM paNa naya evuM enuM nAma sArthaka che. bharatanAM saMtAne e enA mukhya pAtra che, eTale A granthane "bhArata" paNa kahevAya che. granthanAM asAmAnya vistAra tathA mahattA jotAM ene mahAbhArata nAma ApavAmAM AvyuM che. A racanuM AkhyAna racatI vakhate enA racanAra vyAsajIe traNa tane dRSTi samakSa rAkhyAM cheH (1) nArAyaNane, (2) narottama narane ane (3) devI sarasvatIne. vAMcanAre tathA sAMbhaLanAre paNa e traNa tane najara sAme rAkhavAM joIe - e granthanA vAcanazravaNamAMthI vadhumAM vadhu lAbha ene levo hoya te. A granthanArAyaNane najara sAme rAkhIne lakhAyela che vAcaka-vizvanA aMtaramAM piThelA prabhune jagADavA mATe lakhAyela che. A mAtra vANIvilAsa nathI. ene hetu che; ane e hetu che, vyakti vyaktinA aMtarAtmAmAM prasupta paDela paramAtmAne jagADavAno. AvI rIte jeNe pitAnAmAM pahelA prabhune jagADayA che e nara narottama che. arjuna e narottama nara che athavA kahe ke evA narottama naratvane sAdhaka che. vAMcanAra dhAre to te ajuna jevo jarUra banI zake che, e e bane evI mahAbhAratanA racayitAnI bhAvanA che. narottama narenA nirmANanA hetuthI ja A grantha lakhAyo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhAratanI racanA Ama saprayojana hovA chatAM, kAvyanuM tattva temAM nathI ema nathI. mahAbhArata e mAtra dharmagrantha nathI, mAtra itihAsanuM pustaka paNa nathI. itihAsa AmAM guMthAyela che e vAta kharI; dharmanuM emAM vivaraNa che e paNa kharUM; paNa tatvataH e che kAvya. ane eTale ja enA parizIlanamAMthI vadhAremAMthI vadhAre rasa prApta karavA mAganAre ene eka kAvya tarIke ja vAMcavuM joIe. trIjuM tattva-devI sarasvatIne maMgalAcaraNamAM saMbhAravAne A ja Azaya che. sarasvatInI sAdhanAne uddeza paNa narane narottama banAvI, nArAyaNa-abhimukha karavAne che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarpasatra naimiSAraNyamAM kulapati zaunakane dvAdaza-vArSika (bAra varasane) satra cAlI rahyo che. deza ane duniyAne khUNekhUNethI RSio emAM bhAga levA bhegA thayA che. e satramAM eka divase maharSi ugrazravA Ave che. emane jotAM veMta AkhI sabhA UbhI thaI jAya che. sau emane oLakhe che. nAma pramANe emanAmAM guNo che. emanuM "zravaNa' (adhyayana) ghaNuM ja vistRta ane vaividhyabharyuM che. "zravaNa'mAM kei emanI barAbarIne nathI. bahuzrutAmAM paNa bahuzruta gaNAya eTaluM emanuM 'zravaNuM che. varSothI e ane emanA pitA zretAonA rUMvAM UbhAM karI de evI romAMcaka kathAo kahevA mATe prakhyAta che. pitAnuM te nAma ja lema-harSaNa (rema-harSaNa raMvA UbhA karanAra) che pitA putra ane paurANika che. bhUtakALanI jJAnagaravI gAthAo adhikArI jijJAsuone saMbhaLAvavI e ja emane vyavasAya che. jAtajAtanI ane bhAtabhAtanI rasabharI kathAo (jitrA yA) sAMbhaLavAnI utkaMThAvALA munie rema-harSaNanA A putrane jotAM veMta temane vIMTaLAI vaLe che. ugrazravA saune kuzaLa pUche che ane RSione pitapotAnA Asane pAchA birAjavAnI vinaMtI kare che. te pote paNa temane ciMdhAyelA Asana para bese che. Ama sau potapotAnA Asana upara beThA pachI eka RSi ubhA thaIne maharSi ugrazravAne saunA vatI prazna pUche cheH "Apa kyAMthI padhAre cho ?" "huM parIkSita-putra janamejayanA sarpa satramAMthI AvuM chuM, maharSio." sarpa-satramAMthI !" navA zabdathI coMkI UThelA keTalAka RSio paDagho pADe che. "janamejaye sarpa-satra karyo hato? zA mATe?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "pRthvInA sarSa mAtrane saMhAra karavA mATe! sane vaMzavelo ukheDI nAkhavA mATe !" "paNa kAraNa?" janamejayanA pitA parIkSitane takSaka nAmanA eka sApe DaMkha daIne mArI nAkhyo hato e kema bhUlI gayA?" paNa eka takSakanA aparAdha mATe sarpanI AkhI jAtine nAza karavA taiyAra thavuM e kayAMne nyAya ?" ekAda jJAnavRddha maharSinuM karuNA-sabhara hadaya phaDaphaDI uThe che. vairavRtti ja evI che, bhAI," kaI bIje kahe che: "ekavAra utpanna thaI pachI vadhatI ja jAya, vistaratI ja jAya !" haM. paNa pachI thayuM zuM?" jJAnanI vAto zarU thaze te mULa vAta eka bAjue rahI jaze evA DarathI koI kathA-rasiya munine pUche che. zuM thAya bIjuM ?" ugrazravA javAba de che. "lA, kaDo, abajo sarpo yajJanA agninI javALAomAM paDIne bhasmIbhUta thaI gayA." "takSaka suddhAM?" keIe pUchayuM. "A ja bhagavAnanI lIlA che ne, bhAI !' ugrazravA uttara Ape che: "je ekane nimitte AvaDo mahAsaMhAra Adaryo te ja eka bacI gayo." kevI rIte ?" "takSaka indrane Azrita hato; eTale InDe ene bacAvI lIdho !" "zuM kahe che ? AryonA yajJayAga vaDe puSTa thato indra jAte ja AryaziromaNi parIkSitanA khUnIne Azaro Ape !" de badhA ya evA ! manuSyanA hitane jovA karatAM potAnA svArthane pahele jue ! eTale te vicAravaMta puruSoe svarga-lolupa devone choDIne eka ane advitIya para-brahmanI upAsanA mArga prabaLe." ThIka che. paNa takSakanuM zuM thayuM ? takSaka chaTakI gayo che enI janamejayanA yAjJikane khabara ja na paDI ke zuM ?" khabara kema na paDe?" ugrazravAe hakIkatane taMtu hAthamAM letAM kahyuM; "takSake indrAsananuM rakSaNa meLavyuM che e khabara paDatAM yAjJike khUba krodhe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharAyA. indra je ApaNe ja deva thaIne ApaNI viruddha vartate hoya te tene paNa agnine havAle karavo joIe evo temaNe saMkalpa karyo ane takSAya svAhAM ya svAdAnA bhISaNa nAdathI janamejayanA sarpa-satranI dharatI dhaNadhaNI UThI." kharA che A brAhmaNe ya te ! pachI ?" "pachI zuM? takSaka ane tene rakSaka Indra banne svargathI ukhaDIne janamejayanA yajJanA sahastrazikha agni bhaNI jhikAvA mAMDayA... ane paLa be paLamAM to hatA-na hatA thaI jAta, paNa tyAM to barAbara ane vakhate, AstIka nAme eka brAhmaNa bALaka Avyo. dvArapALoe tene yajJa-sabhAmAM praveza karatAM rokavAne prayatna te ghaNaya karyopaNa temane saune AghA khaseDIne e aMdara dhasI Avyo ane AvatAMveMta janamejaya rAjAne uddezIne teNe "yajJa eTale zuM ? sAce yajJa kevo hovo joIe? prAcIna kALamAM kANe kANe evA yajJa karyA hatA?"--vagere badhuM jemAM AvI jatuM hatuM evA yajJa-stutinA zleke lalakAravA mAMDayA. "raMtideva, gAya, nRga, AjamIDha, khaTvAMga, nAbhAga, dilI5, yayAti, mAdhAtA, bhIma, yudhiSThira, Adi aneka puNyaka pUrvajoe yajJa karelA che; khuda kRSNadvaipAyana vyAse paNa thanA karelA che, jemAM (svayaM 2 rma pravara catra ) yajJa aMgene badhA vidhi paNa temaNe jAte ja karyo hato. e badhA yajJo kayAM, ane A tAre yajJa kayAM !" brAhmaNa bALaka AstIke pUrNAhuti karI. AstIkanI A stutithI te yajJamAM beThelA sau-rAjA janamejaya, yajJa karAvanArA yAjJika ane anya maharSio badhA ja- prasanna thayA. saune lAgyuM ke AstIka amArI prazaMsA karI che. janamejayane to potAnA pratApI pUrva sAthe potAnI sarakhAmaNuM thAya e game ja; paNa brAhmaNone paNa lAgyuM ke khuda Indrane yajJanI jvALAo sudhI ghasaDI lAvavAnI amArI maMtrazakti upara AstIka mugdha che. sonA caherA para prasannatA joIne janamejaye AstIkane eka "vara ApavAnI icchA darzAvI. Apane je joIe te mAgI le." brAhmaNa bALakane teNe kahyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manamAM to have tene samajAI ja cUkyuM hatuM ke A lAge che bhale bALaka, paNa che vRddha, jJAnavRddha, vRddhanuM jeTaluM mAna karavuM ghaTe, eTaluM ja A jJAnavRddhanuM mAna thavuM joIe. yAjJikAe rAjAne anumodana ApyuM. daramyAna Indra sameta takSakane yajJAgnimAM homAvA mATe AvAhana karatA temanA maMtro to cAlu ja hatA. indra e maMtronA prabhAvathI parAjIta thayo. teNe potAnI jAtane, takSaka sameta, pRthvI para paDatI dITho. te bhayabhIta thayA. kaTokaTIne vakhate Azrita takSakane paNa teNe tyAga karyo. bicAro takSaka! e have arakSita, ekAkI ane dIna banIne yajJanI javALAo tarapha ghasaDAvA mAMDayo. paNa brAhmaNa bALa AstIkane prabhAva paNa ke ocho na hato. yajJa-agnithI have thoDAka ja cheTA rahelA takSakane teNe "ti jha!' kahIne tyAM ja thaMbhAvI dIdho. pachI rAjAne uddezIne teNe kahyuM : "tAre je mane kaika ApavuM ja hoya to phakta ATaluM ja ApaH A sarpasatra baMdha karI de !" rAjAe AstIkane tenI A mAgaNInA badalAmAM puSkaLa dravya ApavAnI lAlaca dekhADI, paNa AstIka makkama rahyoH "satra te viramatuM jItatA tAre A satra have ATalethI ja pUro thAo, evI mArI mAgaNI che." ane te ja paLe janamejaye sarpa satra baMdha karavAnI AjJA ApI. "abhuta ! abhuta !" comerathI RSie ugrazravAne dhanyavAda ApI rahyA. "ApaNuM ItihAsanI eka ajoDa ghaTanA najare nihALavAne lahAvo tamane maLyo, maharSi !" ethI ye eka vadhu moTo lahAvo mane tyAM maLyo che, mahAnubhAvo." "e vaLI kaI jAtane ?" "janamejaye sarpasatranI dIkSA lIdhI che evA samAcAra sAMbhaLatAM veMta maharSi vyAsa pitAnA aneka ziSyo sAthe tyAM AvelA. emane jotAM ja janamejaya ane anya sau UbhA thaI gayA. emane yathAvidhi satkAra karIne janamejaye emane pUcheluM: "pAMDuputro ane dhRtarASTraputranuM yuddha tame najare Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ najare nihALyuM che, maharSi vyAsa! yuddha zA mATe thayuM, sadaiva sadAcAramAM rahenArA evA temanI vacce Avo ghora pArasparika TheSa zI rIte janmyo, e badhuM sAMbhaLavAnI mArI IcchA che." vyAsajI to A saMbhaLAvavA mATe ja AvyA hatA. darpa, va, matsara, hiMsA, AdinA kupariNAmo keTalAM bhayaMkara Ave che, te teo janamejayane tenA pUrvajone dAkhalo ApIne samajAvavA mAgatA hatA. lukhAM bAdhavacanothI je kAma na thAya, te AvAM aitihAsika daSTAtAne adhyayanathI thaI zake evI temanI daDha pratIti hatI. e kAraNe ja temaNe mahAbhAratanI AkhI kathA kAvyabaddha karI hatI; ane e kAvya vaizaMpAyana nAmanA pitAnA ziSyane zIkhavyuM hatuM. e vaizaMpAyana paNa temanI sAthe hato. vaizaMpAyanane temaNe AjJA ApI, mahAbhArata saMbhaLAvavAnI. mahinAo sudhI, Ama, e sarpasatra daramyAna, A mahAbhAratanuM zravaNa saue vyAsajInI hAjarImAM ane vaizaMpAyanane moMethI karyuM. ane e zravaNa temane mATe eka AdhyAtmika keLavaNu jevuM banI rahyuM. hiMsA ane pratihiMsAmAMthI temanI zraddhA e zravaNane kAraNe kAThI gaI. AstIkanI mAgaNanA svIkAra mATenI pArvabhUmikA, Ama, A mahAbhAratanA zravaNe ja sarajI ApI hatI. AstIka te eka cheluM nATayAtmaka nimitta ja banyo, mAtra! sapa. satra baMdha rahyo tene yaza tattvataH vyAsa racita ane vaizaMpAyanakathita mahAbhAratane ja phALe jAya che. evuM e mahAbhArata AkhuM vyAsajInA sAnidhyamAM ane vaizaMpAyanane moMethI sAMbhaLavAne lahAvo mane maLyo, maharSio, e kai ochA sadbhAgyanI vAta gaNAya !" "to have amane te mahAbhArata ja saMbhaLAvo." ane kulapati zaunakanA dvAdaza vArSika satra daramyAna sUta paurANike, eTale ke romaharSaNanA putra ugrazravAe asaMkhya maharSione mahAbhAratakathA saMbhaLAvI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhAratane lekhaka eka vedane cAra saMhitAomAM saMkalita karyA pachI vyAsajIe mahAbhArata racyuM. ItihAsane temaNe mane mana zabdabaddha karyo. pachI emane vicAra thayo ke A "AkhyAna-variSTha" mAre mArA ziSyone bhaNAvavuM zI rIte ? vyAsajInA mananI A muMjhavaNa pAmI jaIne loka-guru brahmA temanI pAse AvyA. temane jotAM ja maharSi vyAsa potAnA ziSyonI sAthe UbhA thaI gayA. pitAmahane vaMdana karIne temaNe eka suyogya Asana para besADyA. ane pachI te pite temanI pAse UbhA rahyA. brahmAe emane besavAnuM kahyuM tyAre ja e beThA. pachI brahmAne temaNe kahyuM : "bhagavana, meM eka sudIrgha kAvyanuM manomana nirmANa karyuM che. emAM vedanuM rahasya temaja bIjuM e ke mane sadAne mATe jALavavA jevuM lAgyuM che te badhuM ja meM gUMthI lIdhu che. upaniSadone marma paNa meM yathAsthAne samajAvyo che. itihAsane ane purANI lakakathAone paNa meM emAM samAviSTa karyA che. bhUta, vartamAna ane bhaviSya; jarA, mRtyu, bhaya, vyAdhi, bhAva ane abhAvanI samajaNa vividha dharma ane AzramonAM lakSaNo; cAturvarya ane samagra purANene sAra; tapa, brahmacarya, pRthivI, caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArAonuM pramANa, yugonuM pramANa, kapha, yajuvuM ane sAme traNa veda ane adhyAtma, nyAya, zikSA, cikitsA, dAna, pAzupata; devo ane manuSyanA janmane heta; tIrthonuM varNana, nadIo, parvato, vane, sAgaro ane divya nagaronA varNane, yuddha-kauzala, vyAkaraNa, janatAnuM jIvana; je kai sarvalakane upayogI thaI paDe evuM mane lAgyuM te badhuM ja meM A eka granthamAM gUMthI lIdhuM che. ___ para na lekhakaH kazcid etasya bhuvi vidyte| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArAM A kAvyane huM lakhAvuM tema lakhI Ape evo koI lekhaka mane pRthvInA paTa para dekhAto nathI. brahmA A badhuM sAMbhaLI rahe che. koI bIjAnA mukhamAM je bela atizayoktibharyA lAge, te vyAsajInA mukhamAM temane taddana svAbhAvika lAge che, kAraNa vyAsajInI zaktiothI ane emanA saMyamathI brahmA suparicita che. vaLI vyAsajIe janma dharI kadI asatya uccAyuM nathI e paNa brahmA jANe che, pahelAM te brahmA vyAsanI A kRtine AzIrvAda Ape che. tvacA ra vyamityuta tasmAta vAgye mafthati, "te tArI kRtine kAvya" tarIke nirdezI che, te jA, tArI e kRti "kAvya" ja banaze... AnA karatAM caDhI jAya evuM kAvya koI kavi nahi lakhI zake. jema traNeya Azramo gRhasthAzramane AdhAre rahe che, tema have pachI badhA kavie tArA A kAvyane AdhAre raheze." eTale vyAsajIne je muzkelI varatAI che, tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che? gaNapatine zaraNe ja tArA A kAvyanA lekhaka te banaze." brahmA antardhAna thatAM vyAsajIe gaNezanuM smaraNa karyuM. "huM tArA kAvyane lekhaka thauM, paNa eka zarate!" brahmA ane vyAsa vacce thayelI vAtacItathI paricita gaNeze AvatAveMta kahyuM. "birAjo!" vyAsajIe vinaMti karI. "tamArI zarata mane mAnya ja haze." zarata eTalI ja che, maharSi, ke tame tamAro granya mane dhArAvAhI rIte lakhAvo. vacce tame kayAMya thaMbho nahi, to ja huM tamAre lekhaka banuM." "mAnya che." vyAsajIe javAba dIdho. "paNa to pachI mArI paNa eka zarata raheze." bele." "Apa je lakhe, te samajIne ja lakhazo." "kabUla !" ane mahAbhArata lakhAvavAnuM--lakhavAnuM zarU thayuM. vyAsajI lakhAvatA jAya ane gaNapati lakhatA jAya. gaNapatinI zaratane lakSamAM rAkhIne vyAsajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacce vacce ekAda e loka seravI de, je samajatAM gaNapatinI kuzAgra buddhine paNa vAra lAge. Ama zrIgaNeza e lokanA arthane vicAra karavA thAbhe te daramyAna vyAsajI bIjA thoDAka zleke vicArI le, racI le. lagabhaga eka lAkha jeTalA lokonA banelA A mahAgranthamAM, A rIte, ATha hajAra AThaso loka evA che jemane viSe khuda vyAsajIe ja ahaM veni zuko vetti saMjayo vetti vA na vA ! kAM te huM samaju, athavA to zukadeva samaje; saMjaya kadAca samaje; kadAca na je samaje ! aMgreja kavi brAuniMganI keTalIka kAvyakRtionI durbodhatA aMge AvuM ja kaika kahevAya che. koike ene e paMktione artha samajAvavAnuM kahyuM tyAre eNe javAba Ape ke "e jyAre lakhAI tyAre ene artha be jaNa jANatA hatAH eka izvara ane bIje huM ! have te phakta Izvara ja jANe che!" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArAzaryavacassarojamamala gItArthaM gandhotkaTa nAnAkhyAnakakesara' harikathA saMbodhanAbodhitam / loke sajjanaSaTpadairaharahaH pepIyamAna mudA bhUyAdbhAratapaGkajaM kalimala pradhvaMsi naH zreyase // vyAsajInA vacana rUpI sarovaramAM pragaTelu', gItA rUpI utkaTa sugaMdhavALu, aneka AkhyAne rUpI pAMkhaDIo vaDe ze|bhatu, zrIkRSNa aMgenI aneka kathAonAM kiraNA vaDe khIleluM, sajjana rUpI bhramara jenuM rasapAna rAjeroja Ana pUrNAMka karI rahyA che evu' ane kalikAlanA tamAma mAne vaMsa karanArUM bhArata rUpI A kamala ApaNA saune mATe kalyANakArI nIvaDe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *catvAra ekato vedA bhArata caikamekataH / *mahattvAddhAravattvAcca mhaabhaartmucyte| *anAzrityaitadAkhyAna kathA bhuvi na vidyate / *ida sarvaiH kvivrairaavyaanmupjiivyte| *tribhirvadhaiH sadotthAyI kRSNadvaipAyano muniH / mahAbhAratamAkhyAna kRtavAnidamuttamam / / *dharma cArthe ca kAme ca mokSe ca bharatarSabha / yadihAsti tadanyatra yannehAsti na tatkacit // *bhAratasya vapuryetatsatya cAmRtameva ca / * * * * * eka tarapha cAra vedo ane bIjI tarapha che mahAbhArata * mahattAne lIdhe ane bhArepaNAne lIdhe mahAbhArata kahevAya che. * A AkhyAnane Azraya lIdhA vinA jagatamAM koI kathA nathI. * badhA ja kavizreSTha A AkhyAnathI jIve che. * hameza jAgrata rahenAra kRSNa dvaipAyana munie traNa varSamAM A uttama mahA bhAratanuM AkhyAna racyuM. * dharma, artha, kAma ane mekSamAM he bharatakoSTha je ahIM che te badhe che ane je ahIM nathI te kayAMya nathI. * satya ane amRta e mahAbhAratanuM zarIra che. * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. mahAbhAratanI AghajananI masyagaMdhA te mahAbhAratanI AghajananI. dharmarAja yudhiSThira gAMDivadhavA arjunanI prapitAmahI. bhakatarAja vidura, mahArAja dhRtarASTra ane parAkramI pAMDanI te pitAmahI. eka mAchImAranI kanyA hastinApuranA siMhAsananA svAmIonA kulamAM kevI rIte AvI ? eka vagaDAnuM phUla, pratApI kuruvaMzanA rAjakirITanI kalagI samuM kevI rIte banavA pAmyuM? javAba eka ja che, rUpa ! eka tarapha rUpa, bIjI tarapha rUpanI tRSA. mAnavajAti te nIca UccenA bheda vaDe hajAro zuM, lAkhe vibhAgomAM, vibhakata che paNa mAnavImAM jyAM sudhI saundaryanuM AkarSaNa che tyAM sudhI eka nahi te bIjI rIte paNa UMcA nIcA vacce avara javara rahevAnI, pula baMdhAvAne ja. kaI kaI vAra to ema paNa lAge che ke jJAtivAda ke varNavyavasthAne moTAmAM moTo zatru koI hoya to te mAnavatAvAda ke sAmyavAda nathI, rUpa chestrInuM rUpa ane puruSanI e rUpa mATenI adamya jhaMkhanA. paNa matsyagaMdhA kurukulamAM AvI te pahelAM, tenAM vidhipUrvaka lagna thayAM te pahelAM eka romAMcaka prasaMga tenA jIvanamAM banI gayo hato. e prasaMge mahAbhAratane ene lekhaka Apyo hate. masyagaMdhA pitAnI ekanI eka putrI. pitA yamunA kAMThAnA e vistArane, potAnI jamAtane mukhI dhIvararAja, eTale matsyagaMdhAnuM mAna, e rUpALI na heta to paNa, enA lekenI vacce to rAjaputrI jeTaluM ja. paNu matsyagaMdhA rUpALI hatI. rUpa jAte ja eka rAjagAdI che. rAjaputrI masyagaMdhA, A rIte, bevaDI rAjagAdI para birAjelI hatI. nA, phakata bevaDI ja nahi, matsyagaMdhAnI rAjagAdI trevaDI hatI. khAnadAnI ane khubasuratInI sAthe tenAmAM jobana paNa hatuM. jamanAnA aphATa jaLapravAhe e jobanane mAteluM banAvyuM hatuM. matsyagaMdhAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 mahAbhArata kAlI, satyavatI, janagaMdhA Adi aneka nAmathI oLakhAvI che. paNa matsyagaMdhA yauvanagaMdhA paNa hatI. yauvananI khullu enA aMge aMgamAMthI AvatI. ane yauvananI khullu mejanenA yojanA sudhI kayAM nathI pahoMcatI ? e khullu parAzara muni sudhI pahoMcI hatI. jamanA taTe ja kadAca emane Azrama haze jamanA-pradezanA dhIvaromAM emanI jabarI pratiSThA haze, jamanAne eka kAMThethI bIje kAMThe javAnuM temane vAraMvAra banatuM haze. nadI para pharatI hoDIonA mAlikomAM eka maharSi tarIke temanI jabarI khyAti haze. AsapAsanA tapovanamAM RSimunio sAthe jJAnagoSThi karIne kinArA bhaNuM te AvatA haze, tyAre mAchImAre ane mAchImAronI, nAvika strIpuruSanI kuMDIbaMdha AMkhe, Adara, abhAva ane umaLakAthI temanA upara maMDAI jatI haze. matsyagaMdhAne pitA A dhIvarane mukhI, rAjA, che. bIjA RSimunio bhale bIjA koInI hoDImAM bese, paNa RSiomAM agresara evA parAzarane jamanApAra karAvavAne adhikAra che. dhIvararAjane ja matsyagaMdhAnA pitAnA A svasiddha adhikAra upara tarApa mAravAnI bIjA keI nAvikamAM hiMmata ja nahi hoya! parAzare seMkaDavAra matsyagaMdhAne joI haze ? dhIvaranI jhUMpaDImAM gharakAma karatI enA khetaromAM gheriyA nAkhatI, taTa paranA vana-upavanamAM kASTa bhegAM karatI, patra, puSpa, phUla vINatI, saritAnA taraMge vacce selArA mAratI ane AsapAsanA gAmaDAMomAM saritAnI samRddhi ThAlavatI ! divase divase vadhu ne vadhu vikasatA jatA tenA vauvane maharSinA mana upara, maharSine potAne paNa kadAca pUrI kapanA nahi hoya evI rIte pakaDa jamAvI haze. evAmAM eka prasaMga bane che. dhIvararAja kayAMka bahAra gayo che ane maharSine jamanApAra javAnI utAvaLa che. matsyagaMdhA saMcAlana-kaLAmAM (vahANa calAvavAmAM) bApanA jeTalI ja nipuNa che. pitAnI gerahAjarImAM maharSi koI bIjAnI nAvanuM sanmAna kare enA karatAM te ja kAM emane pAra na utAre ? ane eTale, na banavA jevuM banI jAya che, ane kalpanA paNa je Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSitijanI pAra javAnI hiMmata na karI zake, te kSitijane vAstavikatA vaTAvI de che. je vyAsane ApaNI para parAe nyAsocchiSTa nAt sarvam "AkhuM jagata vyAsanuM enDru che" (eTale ke kavitA ane kalpanAmAM have evuM kaI ja nathI je pahelAM vyAsanI kalpanAmAM na pragaTayu` hoya ) ema kahIne biradAvyA che ane vyAsane ApaNI saMskRti, 15 namo'stu te vyAsa vizAlabuddhe phullAravindAyatapatranetra / yena tvayA bhAratatailapUrNa: prajvAlito jJAnamayaH pradIpaH // eTale ke praphulla kamalapatra zA vizALa netravALA ane vizALa suddhivALA he vyAsa, tane namaskAra ! bhAratarUpI tela siMcIne jJAnamaya dIpa pragaTAvanAra huM vyAsa, tane namana heA ! '' ema kahIne vaMdanA karI che, te vyAsa A matsyagaMdhA ane parAzaranA putra. eka saMskRtinA jyeAtira ane bIjI prakRtinI dIpikA ! akasmAt eka vyavahAranaukAmAM bhegAM thayAM, ane ekAeka rUpatRSAne ghaTATApa vAtAvaraNamAM sarjAi jatAM vyavahAranaukA praNayanaukAmAM palaTAI gai...... (4 ane e naukAe eka pAraNu khAMdhyuM, dvIpamAM, TApumAM, ajANyA nina kAi kheTamAM. e dvIdhe vyAsane enI aTaka ApI: dvaipAyana. parAzara pAse pAchA AvIe. A parAzara munine ApaNI paraMparAe prahlAda, nArada, parAzara, puMDarIka Adi parama bhAgavatonI nAmAvalImAM gUMthIne prAtaHsmaraNIya banAvyA che.1 tyAre savAla e thAya che ke A prasaMgamAM prAtaHsmaraNIya evuM parAzare zuM karyuM ? zUdra jAtinI eka sAmAnya cheAkarIte,-nA sAmAnya nahi, paNa asAmAnya suMdara evI cheAkarIne peAtAnI preyasInI pratiSThA ApI te ? peAtAnA premanA paripAkathI peAte leza paNa zaramAyA nahi, baTuke, enu 1 prAra-nArav-parArAra-vuMdarI - vyAsAmbarISa-gu-zauna-mIbAmyAna | rukmAGgadArjuna - vasiSTha - vibhISaNAdIn puNyAnimAn paramabhAgavatAm smarAmi // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uchera kArya pite jAte ja saMbhALI lIdhuM e? jenuM pANigrahaNa pote sAva vidhi vagara karyuM hatuM,-agni ane brAhmaNanI sAkSIe nahi, paNa AkAza ane saritAnI sAkSIe, evI eka mAchImAranI dIkarIne pote brAhmaNa zreSTha thaIne, sare-Ama, dvijatvanI dIkSA dIdhI e ? varSonI vyavasthA kevaLa sagavaDa pUratI che, tAttvika dRSTie mAnavI mAtra sarakhAM che ane kanyAratnane to nIca kulamAMthI ye laI levuM, ane ema karIne nIcaUccenA bhede upara yathAzakita prahAre jhIMkaye javA-evuM bhaviSyanI peDhIone potAnA nikhAlasa AcaraNa dvArA zIkhavyuM che ? A parAzaranA saMparka masyagaMdhAmAMthI satyavatI saraLa ane pachI e satyavatIe mahAbhArata ne ene lekhaka, ane enA pAtro ApyAM. 2. vasiSTha ane vasuo brahmarSi vasiSTha pAse eka gAya hatI. surabhi enuM nAma. e gAyanuM dUdha pIe, te ajara amara thaI jAya evI lokavAyakA hatI. A surabhine vasiSTha pAsethI chInavI levAnA aneka prayatna thayA che. devo, gaMdharvo, manuSyo ane asuro-judI judI jAtanA aneka baLiyAoe pitAnA bAhubaLa vaDe vasiSThanI A kAmadhenune taphaDAvI javAnI koziza karelI che. paNa aMjAma sahune eka sarakho ja karuNa Avyo che. brahmarSinI corI karanArAone aMte te corInI sajAmAMthI chUTavA mATe brahmarSinA ja paga pakaDavA paDyA che. A surabhi upara eka vAra eka devanI dRSTi paDI. nA, devanI nahi, devapatnInI ! A devapatnInI pUvI upara eka priya sakhI hatI. gAyane jotAM veMta devapatnIne thayuM ke je pRthvI paranI mArI sakhIne AnuM dUdha pIvA maLe to e mArA jevI ja ajara amara thai jAya ! eTale subhine vasiSTha pAsethI upADI jaIne pelI sakhI pAse pahecADI devA teNe potAnA devapatine kahyuM. vasiSThane A vAtanI khabara paDI tyAre temane devonI bevakUphI upara pArAvAra hasavuM AvyuM. ajarAmarapada ema rastAmAM paDyuM che ke eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyane upADI javAthI hAtha AvI jAya ! bicArA devA ! eTaluM ya samajatA nathI ke siddhi prApta karavI heAya te sAdhanA karavI paDe ! ekanI sAdhanA khIjAte phaLatI nathI. A AThe Ardra bhAio, Ama, nAme teA devA che, paNa emanI samaja, emanI vRtti ane pravRtti badhI sAdhAraNa manuSye! jevI ja che ! siddhanA manamAM A vicAra udbhavyA ke tarata bhAione lAgyuM ke maharSie emane zApa ApyA ! cerA hoya che. RSinA paga pakaDIne tee UbhA rahI gayA H kSamA kare, bhagavan ! .. 17 paNa " deva navuM hAya teA devatva keLavA,'' RSie Agraha karyA tame ATale azubha saMkalpa thADIka vAra paNa sevyA, enuM phaLa maLyA vagara te! nahi ja rahe. tame ATheya A pRthvI para gaMgAne peTe avataraze, ane tamane atyArathI ja pazcAttApa thai rahyo che e jotAM, gaMgA tamane janmatAMveMta pAgM amaratva Apaze. emAM apavAda eka ja : tamArAmAMthI je eka jaNe peAtAnI patnInA taraMgane vaza thane mArI surabhi upara pahelI ku-dRSTi karI, tene pRthvI upara lAkhe| vakhata rahevuM paDaze.' ,, A A ATha haMmezA bIkaNu re 46 vasue ( e ADe deve, te khIjA kASTa nahIM paNa ATha vasue hatA) tA AbhA ja banI gayA. zu amAre eka bhAi sadAne mATe pRthvIvAsI banaze ? zuM pRthvI para tenA vAvelA patharAze ? zuM eka bhUlane khAtara, tene pRthvI upara eka sAmAnya mANasanA jevuM jIvatara jIvavuM paDaze ? . cintA na karo. sAteya vasuenA mananI gaDamathala samajI jaine vasiSThe temane AzvAsana ApyuM: " pRthvI para lAMkhe| vakhata rahyA hatAM tamAre! A bhAI bhaviSyati ca dharmAtmA sarvazAstravizAradaH / pituH priyo hite yuktaH strIbhogAn varjayiSyati // " dharmAtmA, sa-zAstra-vizArada, pitAnuM priya ane hita karavAvALA ane brahmacArI banaze." A Ame! vasu te ja mahAbhAratanA bhISma, zAMtanune ane gaMgAnA AThamA putra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAkAranI kalAdraSTi paNa keTalI sapramANa che! jenI strIlelupatAe thoDIka kSaNene mATe sArAsAranuM bhAna bhUlAvIne vasiSThanI surabhinuM apaharaNa karavA preryo hato tenI pAse bIjA janmamAM svecchA-svIkRta akhaMDa naiSThika brahmacaryanuM pAlana karAvyuM. 3. gaMgAnuM saMvanana ivAkunA vaMzamAM duSyatanA putra bharata pachI thoDIka peDhIe hasti nAmane rAjA thayo jeNe hastinApura sthApayAmAsa A hastinApuramAM, hati pachI vikuMThana, ajamIDha, saMvaraNa, kura, vidUratha, arugvAna, parIkSita, bhImasena, pratIpa ema anukrame rAjAo thayA. A pratIpa zilivaMzanI sunandAne para. traNa putro ene thayA. temAM pahelo devApi bAlyAvasthAmAM ja araNyavAsI thatAM vacalo zaMtanu siMhAsanane svAmI banyo. A zaMtanunA janmanA saMge paNa samajavA jevA che. pahele putra devApi kumaLI vayamAM ja saMnyAsI thaIne vanamAM cAlyo jatAM mahArAja pratIpa bahu udAsa thaI gayA. have temanI avasthA paNa ThIka ThIka thaI hatI. eTale patnI sAthe vanamAM jaIne temaNe putrArthe tapa jayAre bhAratanA eka A tapanuM phaLa te saMtanu. tene mRgayAne bhAre zokha. ekavAra gaMgA taTanA kaI vanamAM te mRgayA ramI rahyo hato, te vakhate teNe eka strIne dIThI. A strInI rUpasaMpatti eTalI badhI asAdhAraNa hatI ke mahAbhArata kahe che ke e rUpanuM netro vaDe pAna karatAM rAjA dharAya ja nahi. pibantIva ca netrAbhyAM nAtRpyata narAdhipaH / sAmethI pelI strInI paNa evI ja sthiti hatI. mahAtejasvI saMtanune jotAM enI AMkhe jANe dharAtI nahatI. AMkhe maLI enI sAthe baMnenAM hadayo paNa eka thaI gayAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 r karyuMH "tu kANu che te huM nathI jANatA, '' zaMtanue premavivaza banIne tene paNa, devI, dAnavI, gaMdha, apsarA, yakSI ke mAnavI, tuM je hai! te, mArI sahadharmacAriNI thavA vinatI karuM chuM.' "eka zarate," strIe javAba ApyA: "huM je kaMI karuM te mane karavA devu'. tamane mAruM e kArya zubha lAge ke azubha, game ke na game, tene vicAra ja na karavA !" kabUla che !'' sauMdaryanuM AkarSINu atyAre zaMtanunA hRdaya upara sA- bheAma hatu. "paNa pachI tamArI A pratijJAne tame bhAMga karaze e nahi cAle." strIe zAMtanune bAMdhavA mAMDayeA. 'paNa pratijJA-bhaMga huM karIza ja nahi ne!'' zAMtanue khAtarI ApI. chatAM mAre tamane kahI devuM joIe ke, jo tamArA A vacanathI tame bhraSTa thaze!, te huM te ja paLe, tamane mUkIne cAlI jaIza." ane AvI rIte zaMtanu ane A strI ekamekanI sAthe lagnagraMthithI joDAyAM. vyAsajI kahe che e strI khIjI kAI nahi paNa sAkSAt gaMgA tripathagA hatI. A gaMgA ane zAMtanu pachI arasaparasa snehamAM eTalAM badhAM taramALa thaI gayAM 6 mahinAo, Rtue ane saMvatsarA eka pachI eka kevI rIte vItI gayAM tenI temane khabara ja na paDI. thADA vakhatamA gaMgAne eka putra thayA. janmatAMveMta bALakane eNe gaMgAnA pravAhamAM padharAvI dIdhA. zaMtanune A gamyuM te nahi, paNu e baMdhAyelA hatA. ane peAtAnI patnI vacanabhaMgane kAraNe peAtAne tajI jAya e ene gamatuM naheAtuM. A kaI jAtanI mAtA, tene thatuM hatuM. peAtAnI nirAdhArI tene have khaTakavA mAMDI eTale AThamA putranA prasava bAda, gaMgA jyAre tene jalasamAdhi levaDAvavA jatI hatI, tyAre teNe tene rASTrI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 "Akhare tuM che koNa? zA mATe putrane Ama nirarthaka nAza karI rahI che? tane pApane paNa bhaya nathI lAgato ?" have gaMgA tene pitAnI vAta kahe che. vasuonI ane surabhinI ane vasiSThanA zApanI AkhI kathA tene saMbhaLAvIne potAne hAthe pote karelI putrahatyAne bheda tene samajAve che. ane chevaTe, have tamArAmAM putra mATe sAcI tAlAvelI janmI che ema huM jouM chuM. mATe Ane gaMgAmAM padharAvavAne badale huM ucherIne meTo karIza. paNa have ApaNe sAthe rahevuM to azakya ja." "paNa tuM jAya che jyAM ?" bebAkaLA banelA saMtanue pUchayuH tene to bApaDAne putra ane patnI bane joItAM hatAM. jyAMthI AvI tyAM !" gaMgAe javAba Apyo. "ApaNI vacce je karAra thayo hato, tene tame bhaMga karyo che. pariNAme ApaNuM lagnajIvananI A paLe ja pUrNAhuti thAya che." ane saMtanu kaMI dalIla kare te pahelAM gaMgA pitAnA navajAta zizune sAthe laIne adazya thaI gaI. A AThamo putra te ja devavrata. gaMgAe ApyA mATe gaMgAdatta athavA gAMgeya evA nAme paNa te oLakhAto. pAchaLathI "bhISma' evuM birUda tene sAMpaDeluM tyArathI e bhISma tarIke prasiddha thayo. 4. devavrata yuvarAjapade gaMgAnI sAthe ApaNe varNavI gayA te pramANe aneka varasa AnaMdapramAdamAM vitAvyA pachI zaMtanuM have zekArta hadaye hastinApura pAcho pharyo. ane pachI sAgara parvata pRthvI upara dharmapUrvaka rAjya karavA lAgyo. vyAsajI kahe che ke A saMtanune itihAsa e ja mahAbhArata. saMtanunA rAjayamAM "prANI mAtra surakSita hatAM. adharmathI koIne vadha karavAmAM nahoto Avato. duHkhIo ane anAthanuM te pitAnI peThe pAlana karate. vANuM satyane Azraye rahetI. mana dAnadharmane Azraye rahetuM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 varase| pachI ekavAra A zAMtanu mRgayA2e vanamAM gayA. tyAM teNe joyu tA gaMgAnadIteA pravAha jANe thaMbhI gayA hatA. bhAgIrathInA paTamAM jANe pahelAMnA jeTalu pANI ja nahetuM. AnuM kAraNa zeAdhavA mATe teNe dRSTi deADAvI teA dUra dUra teNe eka kumArane UbhelA dITho. rUpALe ane majabUta bAMdhAnA te chokarA hatA. enA hAthamAM divya astra hatuM. tIkSNa bANA vaDe gagAnA pravAhane e avAdhI rahyo hatA. rAjA teA vicAramAM ja paDI gayA. kANu haze AvA zakitazALI navayuvaka ? kAne putra haze ? kAnA ziSya haze ? ekAeka tenuM hRdaya putraiSaNAthI AkulavyAkula thai gayuM. tene devadatta sAMbharyo; petAne ane gaMgAne AThameA putra, jete ga`gA peAtAnI sAthe lai gaI hatI. barAbara AvaDeA ja haze. A te! nahi haiAya e ? za tanue gaMgAnuM smaraNa karyuM. peAtAnI sAme eka vAra pharIthI pragaTa thavAnA teNe tene vinaMtI karI ane gaMgA pragaTa thaI. evI ja rUpALI hatI, haju ! ene jamaNe hAtha pelA kumAranA khabhA para hatA. ' A mAre! AThameA putra, rAjana ! " zaMtanu kaMI pUche te pahelAM ja eNe khulAsA karyo. "tame ene hastinApura lai jAo. tamArI sAthe. vasiSThanI pAse rahIne eNe zasra ane zAstra bannene abhyAsa karyo che. bRhaspati temaja zukrAcArya paNa ene petAnI vidyAkaLAnA bhaMDAranI cAvI ApI che. bhagavAna parazurAme paNa ene peAtAnI samagra zastrAstravidyA zIkhavI che. ' zatanu teA prasanna thaI gayeA. tenA sukhamAM have eka ja uNapa rahetI hatI. kAI paNa upAye gaMgA pharI pAchI tenI sAthe rahevA saMmata thAya ! tenuM mana punarmilananAM svapnA nihALI rahyuM hatuM tyAM gaMgA pAchI adRzya thaI gaI. zAMtanu kumAra devavratane laine hastinApura pAcheA karyA. kumArane teNe yuvarAjapade abhiSeka karyo. khIjA cAra varSo AnaHprameAdamAM vItI gayAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. azakya lAgatI zarate mahArAja zaMtanue matsyagaMdhAne kadI joI ja na hota to ? te devavrata hastinApuranA siMhAsana upara Avata, te e naiSThika brahmacaryanI pratijJA laIne "bhIma' na banata, te e bIjA rAjAonI peThe paraNIne pitAne vaMzavelo vistArata, ane te bhAratanA vaMzamAM, A gALAmAM kadAca kaMI ja asAmAnya na banyuM heta ! paNa zaMtanano svabhAva jotAM, saMbhava to e che ke matsyagaMdhAne eNe na joI hota, to paNa bIjI vAra paraNyA vagara e bhAgye ja rahI zakata, ane e bIjA lagnamAMthI vaLI kaI navI ja samasyA sarajAta ! kAraNake nArInA sauMdaryanI pAse saMtanuM mINa jevo banI jAya che. pachI enAmAM daDha rahevAnI zakita ja nathI rahetI. nArI gamI gaI, pachI enI game te zarata kabUla karavA e taiyAra thaI jAya. nahitara, " tamAre mane huM karuM te karavA devuM !" evI zarate kayo puruSa koI strIne paraNe? zaMtanu gaMgAne e zarate paraNyo ane gaMgAe sAta sAta saMtAnane jaLazAyI karyA tyAM sudhI e vicitra zaratanuM pAlana paNa karato rahyo. ane saMtanunI ane AkhA bharata vaMzanI khAnadAnI ja ahIM che. bIju badhuM game tema, paNa vacananuM pAlana to kare ja. saMtanunI A bane lAkSaNikatAone matsyagaMdhAne bApa jANato haze. nahitara pite karI tevI zarata (devavrata pAse paNa uccAravAnI enI hiMmata na cAlata, ane cAlata, to rAjAonA vacana upara itabAra rAkhavAnI hiMmata to na ja cAlata ! paNa ApaNe ApaNI vArtA tarapha pAchAM vaLIe. devavrata hastinApurane yuvarAja che. tenI bAlyAvasthA ane tenuM kaumArya tenI mA pAse pasAra thayuM che. gaMgAnA vane ane upavanamAM gaMgAe jAte ja, ene bharatakulanI AkhI paraMparAnuM ane saMskRtie atyAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhImAM sarajelI tamAma vidyAkaLAnuM zikSaNa ApyuM che, ane apAvyuM che. pitA saMtanune e vAtano pUre saMtoSa che. kumAra gAMgeya potAnA pachI hastinApuranA siMhAsanane pUrepUruM dIpAvaze, potA karatAM savAyuM dIpAvaze, evo emane vizvAsa che. tyAM, yamunAnA taTavanamAM zikAra karatAM, eka divasa daSTi matsyagaMdhA upara paDe che-jevI rIte thoDAka vakhata pahelAM, parAzaranI daSTi paDI hatI evI ja rIte. parAzaranAM prasaMga pachI masyagaMdhA pahelAnA karatAM paNa vadhAre AkarSaka banI che. mArA bALakane janma ApavA chatAM jagata tane kumArI ja samajaze, evuM parAzare tene varadAna ApyuM che. vaLI tenA AkhA zarIramAMthI pahelAM koI judI ja gaMdha AvatI hatI tene badale, parAzaranI koI vaidakIya athavA rAsAyaNika siddhine pratApe, have koI apUrva saurabha-sugaMdha Ave che, ane e khuSNu eTale dUra sudhI phelAya che ke vyAse potAnI mAtAne mATe yojanagaMdhA zabda paNa vAparyo che. saMtanune kAne paNa, kadAca A gaMdhanI vAta pahoMcI haze. rAjAnA hajurIyA, zrImatAnA ane sattAdhIzonA Azrita, AjanA karatAM te vakhate judA svabhAvanA ochA ja haze ? game tema paNa A chokarIne jotAveMta daMtanuM tenA tarapha AkarSAya che. ane tarata ja te tenA bApane zodhI kADhI tenI pAse hastinApuranI rANI banAvavAnuM mAthuM nAkhe che. masyagaMdhA kevA adbhuta rUpanI svAminI haze, tene khyAla A vAta uparathI paNa AvI zake che. saMtanu keM rUpanI zALAne navo nizALiye nathI. gaMgA jevI apUrva sauMdaryavatI divya nArInI sAthe eNe lagabhaga be dAyakAo mANyA che. uMmara paNa have enI vRddha nahi to prauDha to jarUra che. AvA puruSane je ATalI badhI suMdara lAgI haze ke devavrata jevo devAMzI dIkaro gharamAM hovA chatAM ene paraNavAnuM mana thAya, te chokarI sAce ja adbhuta sundara haze! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa dIkarInI kiMmata sauthI vadhu tene bApa samaje che. ane mAruM laIne Avela rAjAne e "rAjana, hastinApuranA siMhAsana sAthe amArA jevAne saMbaMdha baMdhAna, e vAtane ame amAruM parama sabhAgya samajIe. paNa eka zarata che !" ema cekhuM saMbhaLAve che. bele." saMtanuM potAnA bhAvi sasarAnI zarata jANavA mAge che. mAgI mAgIne ya te A Dose zuM mAgavAne che? saMtanue vicAryuM haze. dIkarI siMhAsananI dhaNIANI thayA pachI, Ame ya te, sattA ane lakSmIne prasAdathI e vaMcita ochI rahevAne che! bola, bole ! " vicAramAM paDela dekhAtA dhIvararAjane saMtanuM pharI Agraha kare che, "tamArI je zarata haze te huM pUrI karIza." mArI jIbha nathI upaDatI !" Doso paNa che ne kAMI cIkaNo ! - zaMtanane thAya che! vAtamAM keTaluM meNa nAkhe che, nAhakanuM ! mAgI mAgIne zuM mAgavAne haze ! be-cAra-pAMca gAma ! athavA A taraphanA jaMgalane IjA ! athavA....... "tame vinA saMkoce tamArI zarata mUke" saMtanu ene pharI kahe che. "to sAMbhaLo, rAjana" e zarata mUke che, "mArI dIkarInI kukhe dIkaro thAya, te ApanA pachI hastinApuranA siMhAsanane svAmI bane;" saMtanune potAnI chAtImAM koIe tINa tIra mAryuM hoya e anubhava thAya che. te saudaryalelupa jarUra che paNa tenAmAM mANasAInI jarA paNa uNapa nathI. potAnI prathama preyasI ane patnI gaMgAnI ekanI eka yAdagIrI devavrata-tenA haka upara cAkaDI kema marAya ? haju hamaNAM ja to teno yuvarAjapade abhiSeka karyA che ? prajA paNa tene keTalI badhI cAle che ? ke paNa uttara ApyA vagara saMtanuM tyAMthI vidAya thaI jAya che. ne nizcaya kare che-masyagaMdhAne manamAMthI bhUMsI nAkhavAno, paNa jema jema e bhUlavAnA prayatna kare che, tema tema smaraNe ene vadhu ne vadhu bebAkaLA banAve che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 devadravanA haka upara tarApa marAya nahi, ane yumunAjInI A yuvatI vagara jIvI zakAya nahi. vAta kaMine kahevAya nahi, ane sahevAya paNa nahi. ane A be agni vacce saMtanu baLato jAya che, gaLato jAya che, sUkAto jAya che, zoSAto jAya che. devavratanI AMkhethI pitAnI A lathaDatI tabiyata chAnI nathI rahetI. e ciMtA kare che, pitAne pUche che. paNa koI saMtoSakAraka khulAso jaDato nathI. e rAjavaidyonI salAha le che. paNa je rAga saMtanane thayo che, tenI davA temanI pAse che ja kayAM! paNa hArIne besavuM e devavratanA svabhAvamAM ja nathI. pitAnA roganuM pagerU kADhavAne e nizcaya kare che. ane e pagerU eka divasa ene yojanagaMdhAnA pitAnA AMgaNAmAM laI jAya che. "tamArI zarata maMjura che, dhIvararAja" e vacana Ape che, "gAdI upara vArasAhaka mAro che, te huM svecchAe jato karUM . ApanI putrIne putra ja mArA pitA pachI, siMhAsane svAmI banaze." - saMtanune bhAvi sasaro mUMgo rahe che. enI AMkhamAM luccAInI camaka che. enA hoTha para khaMcAinuM smita che. "dudhiyA dAMtavALo chokare mane banAvavA nIkaLyo che. DosAne thAya che. zuM vicArI rahyA cho ?" devavrata DosAne pUche che. e ja, ke Apa mane Apa mane kevo bevakUpha mAne che!" "ema kema?" "dharma ane niyamonuM mane paNa kaMIka bhAna che hoM !" "Apa zuM kahevA mAgo cho, huM kharekhara samajato nathI ! " Apa Apane adhikAra jato karo, pitA purata, tethI meM ApanA putrono adhikAra kuMThita thato nathI !" devavrata to Abho ja banI gayo. Dese ATale jabaro mutsaddI haze, tenI te tene ka9panA ja na hatI. paNa DosAnI duraMdezInA A dhaDAkAe devavratanA aMtarAtmAne ekAeka paDakAryo : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuM kharekhara pitAne paraNAvavA Avyo che ke phakata mAthethI vAta utAravA?" ane te ja paLe teNe nizcaya karI lIdhe! " tamane mArA putrane bhaya che ne?" atyaMta gaMbhIra svare teNe masyagaMdhAnA pitAne puchayuM, "tame mAre ThekANe ho te tamane e bhaya lAge ke na lAge ?" "jarUra lAge." DosAnI sAthe samaMta thatAM devavrate kahyuM, "paNa huM paraNuM ja nahi te ?" have AbhA banavAne vAre matsyagaMdhAnA bApane hato ! "Apa zuM kahevA mAgo cho ?" "je huM beluM chuM te ja. tamArA dauhitrane uttarAdhikAra mArA putro chInavI leze, evI tamArI bIka sAcI che. ene upAya eka ja che. ane te e che ke mAre paraNavuM ja nahi! te A jamanAjInI sAkSIe huM pratijJA karuM chu, dAzarAja ke, adyaprabhRti me dAza brahmacarya bhaviSyati / "AjathI huM brahmacaryavrata dhAraNa karUM chuM." ane mahAbhArata lakhe che : "tenuM te vacana sAMbhaLIne dharmAtmA dAzarAje "ApuM chuM" evo javAba dIdhe, ane antarikSamAMthI asarAo, devo ane RSioe tenA upara "A te bhaSma che" ema kahetAM kahetAM puSpavRSTi karI ane pachI pitAnI IcchAne najara sAme rAkhIne, teNe te yazasvinIne (masyagaMdhAne) kahyuM : "cale mA, AvI jAo rathamAM! ApaNe ghera jaIe'--ane pachI e bhAminIne rathamAM besADI hastinApuramAM lai AvIne teNe saMtanune tenuM nivedana karyuM. tenA AvA duSkara karmanI rAjavIoe, chUTA chUTA temaja saue sAthe maLIne "A bhIma che!" ema kahetAM kahetAM prasaMzA karI, ane bhISmanuM A duSkara karma jeI pitA zaMtanue tene tuSTa hadaye IcchA-maraNa nuM varadAna ApyuM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. bhISma svayaMvaramAM mAnavInA jIvanane jovAnI itihAsa pAse eka viziSTa daSTi che. saMtanunA jIvanamAM aneka ghaTanAo banI haze, paraMtu bhAratanA racayitA vyAsane phakata be ja ghaTanAo noMdhapAtra lAgI. ane te ne ghaTanAo strIonI sAthe saMkaLAyelI ! eka vAra mahArAja saMtanu upara gaMgAe kAmaNa karyuM, ekavAra yamunAe ! gaMgAe devavrata bhISmanuM pradAna karyuM; yamunAe ene citrAMgada ane vicitravIrya nAme be kumAro ApyA. satyavatI (masyagaMdhA, yojanagaMdhA, gaMdhavatI, kAlI, mahAbhAratamAM aneka nAme saMbodhAyelI vyAsamAtA ane saMtanupatnIne ApaNe have satyavatIne nAme ja oLakhIzuM)ne bIjo putra vicitravIrya haju vanamAM nahotAM pravezyA, te pahelAM to mahArAja zaMtanu paralokavAsI thayA. eTale bhIme satyavatInI saMmatithI enA moTA putra citrAMgadane siMhAsana para besADayo. A citrAMgadane pitAnI zuravIratAnuM bhAre abhimAna hatuM. keI manuSyane to te zeryamAM potA samAna naheto ja mAnate, paNa asure, gandharvo ane dezane paNa hamezAM e paDakAryA karato. Akhare ene ja nAmerI citrAMgada nAme eka gadharva enA mAthAne maLI gaye. hiraNyavatI nadIne kAMThe A be baLiyAo vacce pUrA traNa varasa sudhI yuddha cAlyuM, jemAM Akhare citrAMgada pitAnA zauryanI nyUnatAne kAraNe nahi, paNa gandharvanI pAse zaurya uparAMta mAyAzakita paNa hatI, tene laine hArI gayo ane marAyo. yuddhamAM hArajItane AdhAra Aje paNa vyakitagata ke sAmudAyika zaurya upara ja mAtra nathI hoto, kyA pakSa pAse kevAM hiMsaka, vaijJAnika zastro che tenA upara paNa hoya che, e koNa nathI jANatuM ? vAtAnA A sAvakAbhAInI aMtimakriyA patAvIne bhIme bALaka vicitravirya ne gAdIe besADa. paNa gadharva citrAnaMda sAthenI traNa varasanI laDAI daramiyAna potAnA sAvakAbhAI citrAMgada pratye bhISmanuM kevuM valaNa hatuM te bAbata vyAsajI kaze ja ullekha karatA nathI. citrAMgadane satyavatIe ka bhIme koIe vAryo nahi hoya ? vAryA chatAM citrAMgada mAnato nathI, ane AkhI sRSTine paDakArate pharyA kare che, te cho e potAnA karmanuM phaLa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 bhogavato, evI vRttithI temaNe eTale ke bhIme ane satyavatIe banee tenI sahAyatA nahi karI hoya ? kAraNa ke eka vAta cokakasa che ke satyavatI mATe bhImane eTale badho Adara dekhAya che ke eNe je bhImane potAnA putranI vahAre dhAvA kahyuM heta, to bhImathI tenI icchAnuM ullaMghana thaI zakata nahi, ane bhISma je vahAre dhAyA hota to gadharva citrAMgada vijayI banI zakata nahi! astu. bALaka vicitravIryano hastinApuranA siMhAsana upara abhiSeka karIne bhISma satyavatInI salAha sUcanA pramANe rAjyanuM pAlana karavA lAgyA. ema karatAM karatAM vicitravIrya moTo thayo eTale bhImane enA lagnanI ciMtA thavA mAMDI. eTalAmAM bhIme sAMbhaLyuM ke kAzInA rAjavInI apsarAsamI traNa kanyAe potAnA mATe patienI zodha karI rahI che ane te mATe temaNe "svayaMvara racAvyo che. mAtA satyavatInI salAha laIne bhISma rathamAM besIne ekalapaMDe vArANasI AvyA. samAraMbhamAM temaNe traNe kanyAo joI ane tyAM AgaLa ekaThA thayelA hajAro kSatrio ane rAjavIonAM nAme belAI rahyAM hatAM, te daramiyAna bhIme jAte ja te chokarIone pasaMda karI (alabata potAnA bhAI vicitravIrya mATe!) ane pachI...... thanAra jamAIne gharane AMgaNe bolAvI alaMkArothI zaNagArAyelI kanyAnuM tene dAna karavuM ane uparathI vaLI thoDuM dhana paNa ApavuM- lagnanI eka rIta che. keTalAka thanAra jamAI pAsethI baLadanI joDa laIne tenA badalAmAM kanyA Ape che, keTalAka amuka nakakI karela dravyanA badalAmAM Ape che, to kyAMka vaLI baLapUrvaka athavA saMmatithI kanyAnuM haraNa paNa thAya che. keTalAka vaLI chokarI jyAre kephamAM cakacUra hoya che tyAre ene upADI jAya che. paraMtu kSatriyomAM sauthI zreSTha vivAha e gaNAya che ke jemAM sau rAjavIonA dekhatAM kanyAne balAtkAre harI javAmAM Ave to he pRthvIpAlo, A traNene upADI jAuM chuM. tamArAmAMthI jemanI hiMmata hoya teo mArI sAme medAnamAM Ave !" e paDakAra pheMkIne traNe kanyAone teNe potAnA rathamAM besADI dIdhI. ane te paLe ja te samAraMbhamAM AvelA hajAro rAjavIo bhIma upara eka sAmaTA tUTI paDayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa bhImanA apratima zaurya pAse temanuM saMyukta AkramaNa paNa nakAmuM nIvaDayuM. temane saune harAvIne bhIme rathane hastinApuranI dizAmAM mArI mUko. paNa bhIma haju thoDeka ja dUra pahoMcyA tyAM to "Ubho rahe ! Ubho rahe ! evA hAkaTA temanA kAne paDayA. temaNe pAchuM vALIne joyuM to zAlva nAmane eka mahAbaLavAna rAjA temane pIcho karI rahyo hato. bhIme potAnA sArathine rathane pAcho vALavAnI AjJA karI. zAvanA hAtha yuddha mATe ATalA badhA saLavaLe che te pachI yuddha ene ApavuM ja rahyuM. daramiyAna hArIne nAsatA rAjAo paNa pAchA AvI gayA hatA. bhISma ane zAvanI AsapAsa kuMDALuM karIne teo prekSaka banIne UbhA rahyA. ane pachI e mahAvIranuM-mahArathIonuM rathayuddha, dvayuddha zarU thayuM. A yuddhamAM zA atyaMta parAkrama batAvyuM. paNa bhISma pAse tenuM kazuM ja cAle ema nahotuM. aMte te parAjita thaye. paNa bhIkhe tene vadha karavAne badale vIra jANIne tene jIvato javA dIdho. ane rAjAe paNa sau potapotAnA deza tarapha ravAnA thaI gayA. pachI bhISma aneka vanomAM thaIne, aneka nadIone pAra karIne ane aneka parvatane oLaMgIne Akhare hastinApura pahoMcyA. mArgamAM traNeya kanyAone temaNe sasare putravadhUone sAcave tevI rIte, nAnI bahenane bhAI sAcave evI rIte ane dIkarIone bApa sAcave evI rIte sAcavI." hastinApura pahoMcIne bhIme traNeya kanyAone mAtA satyavatIne soMpI ane pachI tenI salAha laIne vicitravIryanA vivAhanI taiyArI karI. vivAhanI taiyArIo cAlatI hatI, tyAre e traNeya kanyAomAM je sauthI moTI hatI, teNe bhISmane kahyuM: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zAva ane huM manathI paraNI cUkyAM chIe. mArA pitAnI paNa e ja IcchA che ke zAlvane paraNuM. svayaMvaramAM paNa huM zAvane ja paraNavAnI hatI. mATe he dharmA, A bAbata je pagaluM tamane dhamya lAgatuM hoya te leje." bhISma vicAramAM paDI gayA. vidvAna ane veda-pAraMgata brAhmaNonI temaNe salAha lIdhI, saune nirNaya thayo te pramANe moTI akhAne zAlva pAse javA rajA ApI, bAkInI abikA ane abAlikAne bhIme vidhipUrvaka vicitravIrya sAthe paraNAvI dIdhI. ane vyAsajI kahe che ke kAzIrAjanI e be suMdara kanyAone paraNatAM veMta vicitrathI dharmamAM mAtmA samajAta " dharmAtmA vicitravIrya kAmAtmA banI gayo." chokarIo masta vAMkaDIyA vALavALI, lAla ane UMcA nakhevALI, jobana madamAtI hatI, ane potAne joIto hato te pati maLI gayo, enI khuzAlImAM vicitravIrya upara oLaghoLa thaI gaI hatI. ane pariNAme sAta varasa sukhacenamAM kyAM nIkaLI gayAM tenI traNeyamAMthI ekeyane khabara na paDI. ane eka divasa Akhare (ativilAsitAne kAraNe ja to ! ) vicitravIrtha kSayarogathI paTakAI paDayA. rAjavaidyoe ene sAjo karavA mATe AkAzapAtALa eka karyA, paNa roga jIvaleNa nIkaLyo. ane pitAnA A bIjA putranI paNa aMtima kriyA bhISmane hAthe thatI jovAnuM durbhAgya satyavatIne damI rahyuM. ene pitA dazarAja, A vakhate hayAta haze ke nahi, prabhu jANe! paNa e je hayAta heta te pitAnA bane dauhina akALa mRtyunI ghaTanAmAM jarUra ene bhagavAna kALanI keI sAMketika vANI ja saMbhaLAI hetaH "lo, tame jenA mATe ATalI badhI khaTapaTa karI e te jIvatA ja na rahyA, eTaluM ja nahi paNa nirvaza gujarI gayA." ane bhISmanA mananI vAta bhISma ja jANe! "kAzImAM hajAro rAjA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. ene harAvIne huM A chokarIone uDAvI lAvyA tenI sAthe ja vicitravIryanA mRtyune to nahi UMcakI lAvyo houM !' evo vicAra temane koI divasa paNa nahi sparzI gayo hoya ? 7. satyavatInI karuNatA ane te vAtane ' "mArI dIkarInI kukhe je dIkare janme te hastinApuranA siMhAsanane svAmI bane!" evI zarate potAnI dIkarIne saMtanu sAthe paraNAvanAra dAzarAja pAse bhaviSyamAM thoDe dUra sudhI paNa jovAnI zakita hota te ? tenA manamAM to hastinApuranI gAdI para potAno vaMzavelo vAvacaMdradivAkarau " kAyama karavAnA keDa hatA. paNa tene bicArAne kayAM khabara hatI ke potAnI putrIne saMtanathI je be putro thaze te bane, thoDA thoDA varasa rAjaya karIne niHsaMtAna ja gujarI jaze, ane je devavratanA adhikAra upara tarApa mArIne te pitAnA dauhitro ane temanA vaMzavArasone puruvaMzanA siMhAsanane dhaNIe banevavA mAgato hato, te devavratane hAthe ja enA e niHsaMtAna dauhitronI aMtima kriyAo thaze. tyAre A matsyagaMdhAnA pitAnI ATalI amaryAda mahatvAkAMkSAnuM pariNAma Akhare zuM AvyuM? nakakara pariNAma juvo te eka ja. e mahattvAkAMkSAe bhAratane ene bhIma Apyo. yamunAtaTanA dhIvararAjanA rAjyazekhane saMtoSavA gaMgAnA putre naiSThika brahmacarya svIkAryuM. have AgaLa cAlIe. mahAbhArata kahe che ke vicitravIryanA mRtyue satyavatIne "dIna" ane 'kRpaNa' banAvI dIdhI. ane mahAbhAratakAra koNa che te yAda rAkhavuM joIe. mahAbhAratanA lekhaka vyAsa che ane e vyAsa A satyavatInA ja, A matsyagaMdhAnA ja putra che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra mahAbhAratanI ane rAmAyaNanI paNa sauthI moTI khUbI e che ke ene lekhaka e enI kathAnuM eka pAtra paNa che, eTale kathAnA prasaMgothI-pAtrathI lekhaka sArI rIte paricita che. ane chatAM enI daSTimAM sahAnubhUti sAthe taTasthatA paNa eTalI ja che. vyAsajIe potAnI mAtA mATe A prasaMge "kRpaNa" ane "dIna" e be vizeSaNe vAparyA che te keTalAM yathArtha che ! "kRpaNane artha lobhI nahi, paNa kRpApAtra ane "dIna" eTale lAcAra, asahAya, nirupAya. satyavatI atyAre kharekhara lAcAra hatI. kRpApAtra hatI. te atyAre je paristhitimAM mUkAyelI hatI, tene mATe te jAte ja javAbadAra na hatI. je devavratanA hakane sadAne mATe DubAvIne te hastinApuranI mahiSI banI hatI, te ja devavratanI dayA upara jIvavAne have tene vAro Avyo hato, enA jevI karuNatA bIjI kaI ? paNa satyavatI keAI mAmulI mATInuM sarjana nathI. yamunAtaTanI A chokarImAM keI asAdhAraNa khamIra che. enI vizeSatA phakata rUpa ja nathI. rUpanI sAthe bIjI aneka khUbIo tenAmAM bharelI cheH paiya, nirbhayatA, muzkelIo vaccethI mArga kADhavAnI sUjha, samatolatA, svazAsana vagere aneka guNe yamunAmAM naukA calAvanArI A nArImAM khIlyA che. Ama na heta to e kayAranI ye yamunA-jalanA atala DANamAM lupta thaI gaI hota. paNa Ato parAzara jevAne praNayane svIkAra karIne mAtA banyA pachI paNa magajanuM samatolapaNuM sAcavI zake che, ane gaMgAnA putra bhIma jevAnI mAtA banavA jeTaluM gaurava paNa vikasAvI zake che. eTale vicitravIryanA mRtyue sarjela "dInatA" ane "kRpaNutA" ne AghAM haDaselIne e kartavya-paMtha para AgaLa vadhe che. e bhImane bolAve che. "huM jANuM chuM, bhISma, te kahe che, "te AkarUM brahmacaryavrata lIdhuM che paNa ApaNA upara Aje eka judI ja Apatti utarI che. vicitravIrya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHsaMtAna gujarI jatAM siMhAsana Aje nadhaNiyAtuM banyuM che. e siMhAsanane ene svAmI Apavo e atyAre ApaNI pharaja che, ApaNo dharma che, ApaNe Apadharma che. " satyavatInA saMbhASaNane jhoka bhIma tarata ja samajI jAya che. mAtA zuM mAgI rahI che. e samayanA rAjakuLamAM eka rasama hatI. pati niHsaMtAna gujarI jAya to patnI ke puruSane zodhI kADhI tenA dvArA mAtA banI zake. satyavatI Aje bhIma pAse evI mAgaNI karI rahI hatI. vicitravIryanI niHsaMtAna patnIne mAtRpada arpaNa karavA pUratuM brahmacaryanuM maryAdita visarjana karavAnI e bhISmane vinaMtI karI rahI hatI, eTaluM ja nahi, paNa prajAnA kalyANArthe brahmacaryane hamezane mATe tyAga karI, paraNuM ane vaMzavRddhi karavAnI paNa e sAthe sAthe vinaMtI karI rahI hatI. mAtAnI daSTie Ama karavAmAM kaMI ja kheDuM nahatuM. brahmacaryanI pratijJA jene khAtara levAmAM AvI hatI, te ja UThIne jo e pratijJAnuM visarjana karavAnuM kahe to pachI tema karavAmAM vAMdho che? Akhare to saMyoga e manuSyone saMkalpanA svAmIo che ! rAjakAraNI punAM manane ahIM vyAsajIe kevo citAra Apyo che! pratijJAo ane saMkalpa ane vacana, kazuMya emane mana sanAtana nathI, trikAlAbAdhita nathI, kAyamI nathI. siddhAMto suddhAM, emane mana, vyavahAranA lAbha arthe che. samaya athavA saMyogAnuM baLa e ja sArvabhauma kAyade che, e ja siddhAMta che. bhISmanI dRSTi satyavatInA A vyavahArazAstrathI sadaMtara UlaTI che. satyavatIne Avo samayAnukULa prastAva saLagIne bhaSma kahe che: "huM traNe lekanA rAjyano tyAga karI zakuM. mA, paNa satyane nahi." ane pachI satya e manuSyanA AtmA sAthe saMkaLAyelo evo svabhAva dharma che e vAta mAtAne mana upara ThasAvavA mATe AlaMkArika bhASAne Azraya laIne e kahe che: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 pRthvI gaMdhane tyAga kare, jala rasane cheDe, teja peAtAnA rUpadhane jatA kare, vAyu peAtAnA sva-guNanuM visarjana kare, sU pAtAnI prabhA jatI kare, dhUmaketu uSNatAne tyAga kare, AkAza pAtAnA zabdaguNathI aLaguM thAya, caMdra zItalatA tyAge, Indra parAkramadharmI tyaje ane dharmarAja dharmAMnA tyAga kare to paNa huM satyane tyAga na karU !" pratijJAo, apAcelAM vayanA, levAyelA zapathA ane karAyelA sa`kalpe mArTane A bhISmaAdara e ApaNI saMskRtinuM eka pradhAna lakSaNa che. ene dharmAMnuM ja eka aMga gaNavAmAM AvyuM che. dhame kSati rakSita : ema ene mATe ja kahevAmAM AvyuM che. rC/ satyavatIe bhISmanI kaseATI karI ? ke pachI bhISma paraNIne saMsAra mAMDe evI kharekhara ja enI icchA hatI ? ke pachI peAtAnA manamAM ramI rahelI vAta pAte pragaTa kare, te pahelAM bhISmane cakAsI jovAnI ja mAtra enI icchA hatI ? je hA te, paNa brahmacaryAM nA-peAtAnI pratijJAmAM acala rahevAnA-peAtAnA saMkalpa bhIme jyAre jAhera karyA, tyAre theADIka vAra teA e vicAramAM paDI gai. pachI khAlI sihAsananI samasyAnA ukela teNe bhISma pAse ja mAgyA. bhISma ukelAnA Akara-graMtha jevA hatA. saMskRtinI paraMparAne temaNe bahu ja UMDA abhyAsa karyo hatA. kayA saMjogeAmAM kANe kaI rIte vavuM e bAbatanI salAha e sau mAganArane saMpUrNa taTastha nyAyamuddhithI ApatA. (te eTale sudhI ke AgaLa jatAM temanuM peAtAnuM mAta kaI rIte zakya che te bAbatanI salAha mAgavA AvanArane paNa temaNe sAcuM ja mAdana Apelu' !) rAjA aputra marI jAya, evA saMjogAmAM rAjyavaMzane cAlu rAkhavAne eka rastA je te vakhatanI saMskRtine mAnya hatA te temaNe peAtAnI mAtAne sujhADayA. vicitravIryanI be patnIe dvArA zaMtanunA kulatantune cAlu rAkhavA mATe suyeAgya brAhmaNanI pasaMdagI thai zake, evuM temaNe satyavatIne sUcavyuM satyavatI ane bhISma banne DahApaNu ane mutsaddIgIrImAM ekamekanA karatAM caDI jAya evAM lAge che. baMne ekakhIjAnA manane pUrepUrAM jANatAM lAge che. ane pariNAme ekamekane anukULa ja salAha Ape che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 dhyAna satyavatInA pUrva jIvananI vAta bhISma jevA vicakSaNa puruSanA bahAra nahi ja hAya ! parAzara jevA sama maharSi nA jIvanamAM, zuM e vakhatanA jagatane sarezamAThA ane kheATAsAceA badhA ja rasa nahi haiAya ? bIjI tarapha, peAtAnI pUrvakathA bhISma jevA bhISmanA dhyAnanI bahAra na ja hAya, eTaluM zuM matsyagaMdhA nahi kapI zakI heAya ? je hoya te, kaiAi suyeAgya brAhmaNa dvArA niyeAgane prastAva bhISmane mAMethI sAMbhaLatA veMta ekAeka jANe peAtAne peAtAne bhUtakALa sAMbharI AvyA hAya evI rIte e zarUAta kare che. mahAbhAratanA lekhaka vyAsajI A prasaMge peAtAnI mAne mATe e sUcaka vizeSaNA vApare che. eka tA dUstIva ane bIjI rungamAnA. " satyavatIe jANe 'hasI rahI heAya evI rIte ' paNa 'zaramAtAM zaramAtAM' peAtAnA pUrva jIvananI kathA kahI, ane kRSNa dvaipAyanane nAme prasiddha vedapAra'gata je yuvAna che, te peAtAne ja dIkarA che evI jAherAta karI ane- tArI salAha hoya teA ApaNe ene khelAvIe. eNe mane vacana Apyu che. jyAre kASTa kAma prasaMge yAda karUM tyAre AvIne hAjara thavAnuM." ane bhISmanI saMmati maLatAM vyAsa hAjara thAya che. satyavatI tene badhI paristhiti samajAve che. .. mAnI AjJA vyAsane zirAmAnya che, paNa jo mArA A raMga, mAre dekhAva, mArI AkRti, mArAM vastro ane mArI ga, tArI vahuethI sahana thAya tA! '" 16 jagatanA prathama lekhakanu prathama sAhityakAranuM, prathama kavinu, vAlmIkithI ya pahelAMnA kavinu -peAtAnA mATenuM A zabdacitra keTaluM badhuM sUcaka che ! havenI kathA vyAsanA ja zabdomAM sAMbhaLIe. satyavatIe kahyuM : " he kavi, sAdhAraNa putrA mAtA-pitAthI utpanna thAya che. temanA pitA temane mAlika hoya che, tevI ja rIte mAtA paNa temanI mAlika hAya che, jevI rIte vidhAtAe Apela, tuM mAre pahele putra che, tevI rIte, he brahmarSi ! vicitravI e mAre khIjo putra hatA. jema pitR Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 pakSathI A bhISma vicitravI nA bhAI gaNAya, tema mAtRpakSathI tuM ene bhAI. have A zaMtanu-putra bhIma peAte lIdhela pratijJAne satyapaNe vaLagI rahevA mAge che, ane rAjya tathA saMtatinuM mana nathI karatA, mATe tuM bhAInA bhalA khAtara, satAna arthe, kulakAje A bhISma temaja mArA vacanane pramANa gaNIne saunA rakSaNArthe je eka bhalI vAta tane kahuM chuM, te kara. tArA nAnA bhAi ( vicitravI ) nI e bhAryAe che. banne devaduhitA samI, rUpayauvana-saMpanna che. bannene putrakAmanA che. tA tuM temane putra Apa. A "" .. vyAse javAba ApyA : " he satyavatI, tame kahyuM tema purAtana dharmonusAra huM tamArI AjJAne mAthe caDAvuM chuM, paraMtu te mATe e strIee eka saMvatsara sudhI vratanuM pAlana karIne zuddha thavuM paDaze. huM kAI a-vratadhAriNI aMganAne svIkAra karatA nathI. " AnA javAba ApatAM satyavatI kheAlI H arAjaka rASTromAM nathI thatI vRSTi, nathI heAtA devatA, mATe jaldI kara." cr vyAse kahyuM : jo mAre e kAryAM vinA vilaMbe ja karavAnu... hAya tA pachI e strIee mArI A virUpatAne sahI levI paDaze. e ja temanuM eka mahAna vrata banI raheze. jo mArI gaMdha, mArUM rUpa, mAruM zarIra ane mArA vezane e strIe sahI zake ema hAya, te! bhale Aje ja kauzalyA, vicitravIryaMnI meATI patnI taiyAra thAya. 99 vaiza pAyana kahe che ke he janamejaya, te pachI yeAgya kALe satyavatIe putravadhU aMbikAne kahyuM : aMbikA, Aje madharAte tArA * devara 'nI vATa cr joje. "" ane sAsunI A sUcanA pramANe kauzalyA devara ' nI pratIkSA karI rahI hatI, tyAM vyAsa dIvAe vaDe jhaLAMhaLAM evA e zayana-maMdiramAM pravezyA. te kALA hatA, pILI jaTAvALA hatA, agArA jevAM emanAM lAyana hatAM, kAbaracItarI temanI mUche hatI, AveA temanA dIdAra dekhatAMveMta devI AMkhA mIcI gayAM. vAta jANItI che. A kAraNe dhRtarASTra AMdhaLA janmyA. pachI e ja rIte aMbAnI kukhe pAMDu phrikA janmyA, ane chelle dAsInI kukhe vidura janmyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 8. brahmaciMtaka mahAkavi vyAsa kA te kAntA kaste putraH vicitraH / r "kANu tArI kAntA che, ane kANu tArA putra che? A saMsAra bhAre vicitra che," manuSyanA mana para saMsAranI asAratA ThasAvavA mATe zrImad zaMkarAcArye A zabdo lakhelA che. paNa e zabdo mAtra AlaMkArika nathI. zabdo dvArA soMsAra viSenI je eka atyaMta gaMbhIra hakIkata zrImad zaMkarAcA sAdhakanA mana upara ThasAvavA mAge che, te akSarazaH sAcI che. ApaNe huMpadanA mAryA bhale jagatamAM sarvAMtra AMkha ADA kAna karIne pharIe, paNa eka vAta nirvivAda che ke jagatane jevuM ApaNe ApaNI kalpanAmAM joe chIe, tevuM teA te nathI ja, te kAi nirALuM ja che. juduM ja che. ApaNI kalpanAthI sadaMtara ulaTuM ja che. ApaNe jene mahApuruSa mAnIe, te aMdarakhAnethI ghaNA ja nAneA mANasa nIkaLI paDe ane ApaNe jene mahAvIra mAnIne pUjatA hoie, tenA nikaTanA saMparkamAM AvatAM te kadAca kAyarane paNa kAyara sAbita thAya. mahAbhArata e maharSi vyAsanI vedhaka AMkhAe joyeluM sanAtana jagata che. eNe satyane ja sadA Agraha sevyA che, jevuM je banyuM, jANyuM, tevuM temaNe Alekhela che. e bAbatamAM eNe kAinI ce zarama rAkhI nathI. kAinI zehamAM e taNAyA nathI, ane kAinA upara dveSa ke roSe bharAne utarI paDayA nathI. brahmaciMtakanI pAradarzaka paNa svastha prajJA vaDe e bAhya jagatanA peAtAnA AMtaramanamAM jhilAtAM pratibiMbane grahaNa kare che, ane vyakata kare che. jagata jene dharmarAja tarIke oLakhe che, tenI paNa AMtarika nabaLAie vyAsajI khullI kare che, ane jagata jene pApAtmA mATe che te duryodhana ke duHzAsana pratye paNa temanuM dila dilaseAjI vaheNuM nathI. atyAre ApaNe joIe chIe ke mANasa peAtAnA bhUtakALa e jevA heAya tevA batAvavAne badale, peAtAne anukULa ra MgAe ra'gIte ja batAve che. peAtAnI ane peAtAnAnI ni`LatA mATe bhAge saMtADAya che, athavA AchAmAM echuM enA upara krAi mAhaka raMganA ekAda lapeTA teA lagADavAmAM Ave ja che. vamAna viSenA ApaNA saune daMbha tA jANItA ja che, ane bhaviSyanI bAbata ApaNe nirAza thaine beThA heAe chatAM ApaNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 hAryA chIe, ane have ApaNuM prArabdhamAM sarvanAza sivAya bIjuM kazuM ja nathI evuM ApaNe bhAgye ja kadI jAhera karIe chIe. mahAbhAratakAra vyAsa, satyavatI ane parAzaranA putra vyAsa, zukadevanA tathA dhRtarASTra, pAMDu ane viduranA pitA vyAsa-e A prakAranA chadmalekhaka nathI. satyane jovAnI, samajavAnI, sAravavAnI ane jIravavAnI emanI zakita amApa che. satyane ja ziva ane suMdara rUpe vyakata karavAnuM emanI kalAmAM sAmarthya che. emanI lekhinIne kaI sage nathI, koI zatru nathI. eka satya sivAya bIjA koI pAse e zira jhukAvatI nathI. eTale ja to vyAsajI potAnI mA viSe lakhatAM acakAyA nathI. pitAnA pitA kevI rIte potAnI mAne sahacAra prApta karI zakyA te viSe lakhatAM emaNe leza paNa bhoMThapa ke tejesaMga anubhavyuM nathI. mAtA satyavatI pAse emaNe potAnA vyakitatvane, zArIrika vyakitatvane je citAra khaDe karyo che te ja juo. vicitravIryanI be strIo eka varSa sudhI vratabaddha thaI pachI ja mArA vaDe mAtAo bane te sAruM, evI pitAnI sUcanAnA javAbamAM mAtA jyAre vilaMba sahana karavAnI nA pADe che, tyAre kevA nikhAlasa zabdomAM e pitAnA zarIrano temane khyAla Ape che. "je tArI kulavadhUo, mAruM rU5, mArI vaya, mArI gaMdha, mArAM vastro, e badhuM sahana karavAne taiyAra hoya, to huM abaghaDI taiyAra chuM." Ane pariNAme zuM banyuM, te ApaNe AgalA prakaraNamAM joI gayA. vicitravIryanI moTI rANI AMkho mIMcI gaI mATe enI kukhe je bALaka avataryo te AMdhaLo banyA. vicitravIryanI bIjI strI aMbAlikA vyAsane madhyarAtrie pitAnA zayanakhaMDamAM jotAMveMta phikkI karA paDI gaI mATe tenI kukhe bALaka avataryo te pAMDa thaye, phikako thayo. eka mAtra dAsI vyAsanA vyakitatvanI samRddhi samajatI hatI ane teNe jJAnI vidurane janma Ape. paNa AmAM brAhmaNa karyuM che ne kSatriya keNa che, vazya koNa che ne zudra koNa che ? ne pitA keNa che ne mAtA keNa che? gItAmAM vyAsajIe saMjo narakAyaiva kulaghnAnAm kulasya ca // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNasaMkara kulane ghAta kare che, ane pUrvajane naraka bhegA karAve che evI phariyAda karAvI, paNa te arjunane meMe, ane te paNa arjuna jyAre mohanI nidrAmAM hato tyAre ! e moha jyAre dUra thayo, tyAre Lei vajanama tavA ema kahetokane arjuna Ubho thaI gayo. te vakhate ene varNasaMkaranI vAta yAda paNa na AvI ! A keTaluM sUcaka che ! vyAsamAM mAchImAra mAtAne aMza che. dhRtarASTamAM, pAMDumAM ane viduramAM paNa eja aMza che. ane traNeyamAM pAchA parAzarane paNa eka sarakho aMza che. eTale vyAsa je ardha-brAhmaNa che, te kSatriye pUrA te kaI che ja nahi. sivAya ke dAzarAjane (satyavatInA pitAne) paNa ApaNe kSatriya gaNue. jo ke tema gaNavA chatAM paNa dhRtarASTrAdi purA kSatriye to nathI ja banatA. vaLI e traNa vicitravIryanA putra kevI rIte ? ane aMbikA ane aMbAlikA vicitravIryanI kAntAo paNa kevI rIte, je emanA saMtAnanA pitA vyAsa hoya to ! vaLI eka sarakhA mA-bApanA dIkarA paNa prakRtithI keTalA vibhina? eka dharmarAja tarIke paMkAyo, bIjo sAva adhamI tarIke-trIje te jAte ja dharmane avatAra! 9. vikasatuM kuTuMba-vRkSa dhRtarASTra, pAMDu ane vidura e traNe kumAre kuruvaMzamAM utpanna thayA tenI sAthe kuru jAMgala deza, kurukSetra ane kuruvaMza, traNene utkarSa the. dharatI hariyALA khetarothI hasI UThI. varasAda yogya samaye varasavA lAgyA. nadI be kAMThA vacce vahevA lAgI. pazupakSIo prasanna thayAM. nagara, vaNajhArothI ane kalAkArathI guMjI UThayAM. sajajane zara ane vidvAna banIne sukhI thayA. keI kastuo na rahyA. adhama upara koinI rucI na rahI. TuMkamAM satyayuganuM vAtAvaraNa chavAI rahyuM. bhISmanuM dharmacakra rAjyamAM pharI rahyuM. kuruvaMzanA agraNIo ane nAgarikanA gharomAM cArekora "Avo!" "khAo pIo !" evA zabdo saMbhaLAI rahyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamyA tyArathI ja kumAro bhImanA hAthamAM potAnA ja putro hova evI rIte ucharavA mAMDayA. emane vidyAbhyAsa bhISmanI ja dekharekha nIce cAlavA mAMDe. dhanurvidyA, gheDesvArI, DhAla talavAra, hAthI-savArI, nItizAstra, ItihAsa, purANa, veda, vedAMga badhuM ja temane zIkhavavAmAM AvyuM. traNeyamAM dhRtarASTra vadhumAM vadhu baLavAna hatA, ane vidura DAhyAmAM DAhyo hato. aMdha hovAne kAraNe dhRtarASTrane rAjapada na apAyuM. rAjA tarIke pAMDune svIkAra thayo. pachI gAndhArarAja subalane tyAM bhame dhRtarASTrane mATe mAruM nAkhyuM. subalanI putrI gAMdhArIe bhagavAnanI upAsanA karIne potAne so putro thAya evuM varadAna mAgyuM hatuM e vAta jANatI hatI. bhIma taraphathI mAguM AvatAM subalarAja vicAramAM paDI gayo. kula badhI vAte sAruM hatuM. paNa muratIo aMdha hatA. paNa pachI badhI bAjuno vicAra karIne teNe hA pADI. gAMdhArIe jyAre joyuM ke mAtApitAe aMdha dhRtarASTra sAthe tenA lagnanI saMmati ApI che tyAre teNe potAnI AMkhe paNa pATA bAMdhI dIdhA. pati karatAM vadhAre sukhI thavuM e patnIne zobhatuM nathI, ema te mAnatI hatI. pachI tene bhAI zakuni tene hastinApuramAM laI Avyo ane dhRtarASTra joDe paraNAvI. bhISma taraphathI suyogya AdarasatkAra pAmI pAchA zakuni pitAne deza gAdhAra cAlyo gayo. meTA dhRtarASTranuM lagna patyA pachI bhIme pAMDanA lagnane vicAra karyo. yaduvaMzamAM zara nAme eka yAdava-zreSTha hato. vasudevane e pitA, zarane pRthA nAme eka putrI hatI. rUpamAM ajoDa A chokarIe nAnapaNamAM tapa karIne durvAsAne prasanna karelA. durvAsae tene eka maMtra zIkhavela. " A maMtrano japa karIne tuM ja kAI devanuM AvAhana karaze, te deva tArI samakSa hAjara thaze. ane tenA vaDe tuM putravatI banIza," ema duvArtA tene kahetA gayA hatA. pRthAne paraNatA pahelAM ja A maMtra ajamAvI jovAnuM mana thayuM. teNe e maMtra japIne sUrya devanuM AvAhana kayu. sUrya pragaTa thayA. e pachI yogya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaye sUrya putra karNa tenI kuMvArI kukhe utpanna thayA. e kharekhara sUryane putra hatA, enI sAbitI e hatI ke kavaca ane kuMDala se ja janme hatA. paNa A bALakanuM have karavuM zuM? mA-bApa ane bhAIonI bIke pRthAe e chokarAne nadInA pravAha upara tarato mUkI dIdhuM. e chokare rAdhA nAmanI koI strInA patine hAtha caDayo. kavaca ane kuMDala setA A bALakane joIne-vasu (dravya) ne sAthe laIne ja A janme che e joine temaNe tenuM nAma vasuSeNa pADayuM. A vasuSeNa reja sUrya pUjA karatA. pUjA daramiyAna je kaI yAcaka Ave tenI badhI ja manekAmanA pUrI karavI evuM tenuM vrata hatuM. ekavAra Indra tenA A vratanI kasoTI karavA mATe bhikSuka veze Avyo. teNe kavacakuMDala mAgyAM. vasuSeNe te potAnA aMga uparathI utArIne ApI dIdhAM. vasuSeNanuM A sAhasa joIne indra prasanna thayo. teNe ene eka zakita ApI. " gadharva, nAga, rAkSasa, deva, asura, manuSya jenA upara krodha karIne tuM A zaktine prayoga karIza, te te jIvato nahi rahe." evuM kahIne Indra aMtaradhyAna thayA. ane tyArathI A vasuSeNanuM nAma karNa paDayuM. saMskRtamAM ene artha "utaraDI ApanAra" evo thAya che. potAnA aMga uparathI eNe kavacakuMDala utaraDI nAMkhyAM, mATe karNa kahevAyo. paNa have ApaNe pRthA tarapha vaLIe. vasudevanA pitA sUranI A putrI mahAbhAratamAM kuntIbhajanI putrI tarIke oLakhAi che, kAraNa ke zarasene pitAnA phaInA dIkarA kutIbhajane soMpI hatI. A kuntIbhaje pRthAne mATe pati pasaMda karavA sArU svayaMvara racAvyo, jemAM pRthA "hajAro kSatriyonI vacce siMhanA jevI dADhavALA, hAthInA jevI khAMdhavALA, baLadanA jevI AMkhavALA ane mahAbalI" evA pAMDune paraNI. A pRthA uparAMta, pAMDune mATe bhIma eka bIjI patnI paNa lAvyA, enuM nAma hatuM mAdrI. e bahu rUpALI hatI. ene meLavavA mATe enA bApane khUba dhana ApavuM paDayuM hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 . pRthA ane mAdrIne paraNyA pachI pAMDu pRthvIne vijaya karavA nIkaLyo. hAthI, gheDA, ratha ane pAyadaLa-caturaMgI senAne nAyaka banIne pAMDue pahelAM dazANene yuddhamAM harAvyA. pachI magadharASTranA daurvane rAjagRhamAM haryo. pachI mithilA jaine videhanuM zAsana karyuM. pachI kAzI, suba, purU vagere saune kara bharatA karyA. rAjAo pAsethI dhananA bhaMDAra laIne pAMDu hastinApura pAcho pharyo. santanunA samaya pachI lupta thayelI kIrtine Ama pAMDu dvArA punaH prakAzita thayelI joIne bhISmanI AMkhe harSAzruo vaDe bhIMjAI gaI. pachI suMdara zasyAovALA mahelane cheDIne, pAMDu kuntI ane mAdrInI sAthe vanavAsI thayo. himAcalanI dakhaNAdi taLeTIonA ramaNIya vanamAM tenA zaurya ane tejane kAraNe sau tene deva dhAravA lAgyA. hastinApurathI dhRtarASTra khepiyAo mAraphata tene joitI sAmagrI pahoMcADato. A tarapha vidura paNa devakarAjanI rUpALI putrI paraNIne gRhastha banyA hatA. ane pitAnA jevA ja guNovALA aneka putranA pitA paNa banyA hatA. 10. kiMdamane zApa ! himAlayanuM AkarSaNa bhAratavAsIone himAlaya jeTaluM ja junuM che. pAMDune te parvatabhaNI AkarSavA mATe tenuM pitAnuM paNa eka AgavuM kAraNa hatuH te pAMDuroga laIne ja avataryo hato. e rega mATe pahADonI sUkI havA ane brahmacarya e be rAmabANa osaDa hatAM. eTale vijayayAtrA pUrI karIne sIdhe pAMDu potAnI ane patnIone sAthe laI uttara dizAnI nema naMdhIne cAlI nIkaLyA. vyAsajI kahe che ke himAlaya parvatanA ramaNIya dakSiNa pradezanA eka zAlavanamAM pAMDue nivAsa karyo. khanga bANa ane dhanuSa dhAraNa karatA tathA raMgIna cItarAmaNavALuM kavaca sajatA te vIra ane parama astravidra narapati ne be patnI sAthe pharate joIne vanavAsIo A deva che ema mAnatA. pAMDu ane tenA rasAlA mATe jarUrI bhoga sAmagrI sIdhI hastinApurathI AvatI. dhRtarASTranI AjJAthI rAjanA khepiyAe pAMDane tenA girivana- vihAra para te niyamita pahoMcatI karatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 pAMDune mRgayAne zekha. e zokha ja Akhare enA mATe eka vicitra rIte ApattikAraka banyA. kiMdama nAmanA eka muni vanamAM mRgonI sAthe rahIne mRga jevA ja banI gayA hatA. hatA to e muni, paNa saMyama emanAmAM ocho hato. viSayavAsanA emanA upara eTalI hade savAra rahetI ke samaya samayanuM ke pAtra-apAtranuM paNa bhAna na rahetuM. eka vAra A muni kiMdama sareAma vana-vistAramAM AvI ja rIte ratiraMgamAM lIna hatA, jyAre zikAre nIkaLela pAMDune dUrathI jANe koI mRga ane mRgI vihAra karI rahyAM hoya ema lAgyuM. zikAranuM keNa jANe kevuM ya jhanUna che, ke sAmA pakSanI avasthA jema vadhAre nAjuka tema zikArIne jANe ene vIMdhavAmAM ja vadhu majhA AvatI hoya ema lAge, nahitara peluM kauMcayugala prema ke lIlAmAM matta hoya te vakhate ja barAbara niSAdane temanA upara tIra choDavAnuM kema mana thAya? paNa bIjI rIte joIe te, A ja zikArIe jagatane rAmAyaNa apAvyuM. pAMDu kaMI niSAda nahata, Arya-ziromaNi hato, pauravakulane saMskArasaMpanna kuladIpa hato. kAzIrAjAnI putrIne kukhe e avataryo hato. ane vyAsa jevAe enuM pitRkArya karyuM hatuM. chatAM eNe paNa muninI, athavA muni ene mRgarUpe dekhAya to mRganI, kAmohita avasthAnI maryAdA na jALavI ! enuM eka kAraNa kadAca, e paNa hoya ke pAMDurogane lIdhe pitAne pharajiyAta pALavA paDatA saMyamane kAraNe pAMDu bIjAonA viSayabhoga pratye asahiSNu ane irSALu banyA hoya ! je hoya te, pAMDue kiMdama upara tIra choDyuM. ane eka karaNa cIsanI sAthe ja kiMdamanuM prANapaMkherU uDI gayuM. paNa maratAM pahelAM A kiMdama pAMDane mArate gayo, eka vicitra rIte ! kathA kahe che ke pAMDune teNe zApa Apyo. "teM mane je dazAmAM mAryo che, te ja dazAmAM tArUM mRtyu thaze !" ApaNAmAM eka kahevata che ke satI zApa Ape nahi ane zaMkhaNIno zApa lAge nahi ane tAttvika daSTie e sAcI ja vAta che. paNa hakIkata e che ke zApa e nirbaLa upara jANe ajANe atyAcAra karanAra mAnavIne potAnA ja aMtaHkaraNane pazcAttApanuM bIjuM nAma che ! karmanuM phaLa kAI ne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zraddhA che. krAi prakAre ApaNe bhegavavuM ja paDe che, evI ApaNI dRDha manane ApaNe game teTaluM manAvIe paNa vizvanA A aTala karmaniyamanI pakaDamAMthI ApaNe chUTavAnA nathI ema ApaNane lAgyA ja kare che. mATe ja kASTane aputra karanAra jAte ja krAi divasa putrahIna bane che ! jesI jinakI cAkarI paisA unako deta. " ye yathA mAm prapadyante tAMstathaiva bhajAmyaham / gItA-vacananA eka judA ja arthamAM viniyega ! ahI' kadamanI vAta joIe, teA pAMDune kAi evA mATA aparAdha naheAtA ema paNa kema kahevAya ! krauMca krau McIne AvI avasthAmAM chUTAM karanAra niSAdane Adikavie zApyA hatA. ke e vAta zuM pAMDu nahi jANatA hoya? ane niSAda tA asaMskArI bhIla hatA, jyAre pAMDu tA saMskArasamRddha A nRpati hatA. ane niSAde tA phakta pakSIyugalane chinnabhinna karyu" hatu, jyAre pAMDue teA bhale game tevA asaMyamI paNa eka munine vadha karI nAkhyA hatA ! eTale zara cheDavAnuM jhanUna pUrU thatAM, kimanI maratI vakhatanI dazA joine ane ene vilApa sAMbhaLIne pAMDune peAtAne ja e dRzyamAM ane arerATImAM peAtAnA AvanArA mRtyunA paDadhA saMbhaLAyA haze. ene thayu haze ke Aja avasthAmAM eka divasa bhagavAna kALa mArA zikAra karaze. ane ene Ama thAya emAM kaiM navAi paNa naheAtI. je rAgamAM viSayavAsanA jIvaleNa nIvaDe, evA rAgathI te pIDAi rahyo hatA. ane sAtheAsAtha babbe rUpavatI ramaNIone te svAmI hatA. atyAra lagI te te saMyamathI rahyo hatA. paNa eka divasa jyAre sayamanI pALa tUTaze, tyAre tenI dazA paNa A kiMmanA jevI thavAnI. krikramanA maratI vakhatanA kakaLATamAM A ja kAraNe pAMDune ApaNe hamaNAM ja joyuM e prakArane zApa saMbhaLAyA haze, ane A ja kAraNe A ghaTanA pachI teNe strIsaMgathI dUra rahevAnA peAtAnA saMkalpane savizeSa dRDha banAvyA haze. ane pAMDu pAse A saMkalpane vaLagI rahevuM savathA azakaya te naheAtuM ja. game tema paNa maharSi vyAsanuM zikSaNa tenAmAM hatuM, tenI patnIe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 kuntI ane mAdrI tene anukuLa hatI. tene koI saMtAna na ja thAya, te to vaLI tenA moTAbhAI dhRtarASTrane paNa manabhAvatuM ja hatuM. paNa te vakhatanA AryonI sauthI moTI AvazyaktA prajotpatti, tenuM zuM? dhRtarASTrane paNa haju sudhI eka paNa saMtAna thayuM nahatuM. vidurane saMtAna hatAM, paNa hastinApuranA siMhAsanane mATe te nakAmAM. eTale pitAnuM temaja prajARNa beye RNo pitA vaDe kevI rIte pheDI zakAya-potAnA strIgamananA saMka9pane japhA pahoMcADayA vagara, e vAtanI vicAraNamAM pAMDu paDayo. teNe potAnI moTI patnI kuntInI sAthe masalata karI. je rIte, potAnA pitA vicitravIryane pote ane dhRtarASTra ane vidura putra tarIke sAMpaDayA hatA, te ja rIta zA mATe na akhatyAra karI zakAya? patnIne teNe pUchayuM. ane thoDIka AnAkAnI bAda kuntI tene anukULa thaI. ane e vakhatanA rivAja anusAra pAMDane vaMzavistAra sAdhavAnuM nakakI thayuM. - kuntI jayAre kuMvArI hatI ane pitAnA pAlaka pitA kuntIbhejane tyAM rahetI hatI, te vakhate durvAsA muni ekavAra tyAM AvelA. kuntIe A munine potAnI sevA vaDe suprasanna karyA. eTale munie tene eka maMtra Apyo. e maMtra vaDe kuntI koI paNa devanuM AvAhana karIne tenA dvArA saMtAnetpatti karI zakatI hatI. durvAsA to A maMtra ApIne cAlatA thayA, paNa aNasamaju kutIne kutUhala thayuM, ke lAva jouM to kharI, ke A maMtra sAcosAca durvAsAe kahyuM che tevo che ke pachI pokaLa che? eTale teNe e maMtrane pATha karIne sUryanArAyaNanuM AvAhana karyuM, ane sUrya AvIne Ubho rahyo. kuntI to bicArI muMjhAI ja gaI. ene to kevaLa maMtra sAcA che ke beTA, tenuM pArakhuM ja karavuM hatuM. bAkI paraNyA pahelAM saMtAnane zuM kare ? paNa kanyAe ekAMtamAM AmaMtrale puruSa ema kema pAcho jAya? ..... ane kuMvArI kuntI garbhavatI thaI, ane janmatAveMta karNane gaMgAnA havAle thavuM paDayuM. ane kayAMka koI sUta-daMpatI bicArAM aputra hatAM, temane eka putra sAMpaDayo. eka nAnakaDI vAtanA keTalA paDaghA paDe che? ane aNadhAryA. - kuMvArI kuntInA jIvanamAM banI gayela A asAmAnya karuNa ghaTanAthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 keTalI vyaktie vAkeka haze, kANu kahI zake ? paNa pAMDune te A vAtanI khabara ja naheAtI. paNa pAMDunI atyaMta AgrahabharI vina`tithI kuntIe jyAre putro utpanna karavAnuM kabulyuM, tyAre patine teNe durvAsAe peAtAne kanyA avasthAmAM Apela pelA maMtranI vAta karI (alabatta sUnuM AvAhana ane kanI utpattivALA bhAgane bAda karIne) ane pAMDu rAjI rAjI thai gaye.. ane pachI ApaNe sau jANIe chIe te pramANe kuntIe traNa deveza dvArA traNa putro, anukrame dharma, vAyu, ane indra dvArA yudhiSThara, bhIma ane arjuna ane mAdrIe (kuntI dvArA e ma MtraneA upayAga zIkhIne) azvinIkumArA dvArA sahadeva ane nakula ema pAMca putro pAMDune yaraNe dharyAM, ane pAMDu temaja hastinApuranI prajA rAjavaMzanI A vRddhithI khUba prasanna thayAM. 11. AtmAthe saghaLu to bhIma ane duryodhananA janma divasa eka hatA. zubha ke azubha kAI paNa rIte nAmAMkita thayela puruSonA janma ane jIvananI AsapAsa aneka da takathAo ane leAkavAyakAe UbhI thAya che. bhaviSyamAM e kevA thavAne che te AgaLathI ja jaNAI AvyuM hatuM, eTaluM batAvavAne ja daMtakathAone Azaya hAya che. A duryodhana ane bhImanA janmeAnI AsapAsa UbhI thayelI leAkavAyakAo vyAsajIe nAMdhI lIdhI che. temAM eka e che ke kuntIe bALaka bhImane teDayeA hatA tevAmAM ekAeka eka vAgha najare paDayA. vAghane jotAM O kuntI UbhI thaI gaI. kheALAmAM dhAvaNuM bALaka che e vAtanuM paNa tene smaraNu na rahyu. game tema paNu, mAtA UbhI thatAM bALaka bhIma tenA kheALAmAMthI nIce paDI gayA ne enA bhArathI paryaMtanI zilAenA bhukkA UDI gayA. evI ja rIte duryodhana AgaLa jatAM jeve! yA tene anurUpa leAkavAyakA tenA janmanI AsapAsa nAMdhavAmAM AvI che ke janmatAveMta durgaMdhana gadheDe brUke tema raDavA mAMDayA, ane tenuM e rudana sAMbhaLIne sAmethI gadheDAoe, gIdhAe, ziyALAe ane kAgaDAoe bhayaMkara ciciyArIo karI karIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDagho pADayo. pachI vAvAjhoDuM thayuM ane dizAomAM dAha upaDayo. dhRtarASTra gabharAyo. bhImAdi vRddhone bhegA karIne teNe pUchyuM : pAMDuputra yudhiSThira jyeSTha che ane potAnA guNae karIne te rAjyane pALe enI sAme mAre kazuMe kahevApaNuM nathI, paNa mAre A putra, tenA pachI paNa, rAjA thaze kharA ?" dhRtarASTranA A praznane saunA vatI javAba ApatAM vidure kahyuM : "nimitto jotAM tAro putra kulanAzaka thaze ema lAge che. amArI tane eka salAha che ke atyArathI ja tuM tene tyAga kara." mahAbhAratane pele suprasiddha zloka vidurajIe A saMdarbhamAM uccAryo che, tyajedekauM kulasyAthe kula grAmAsyAthe tyajet / dezasyA tvajed prAmamAtmArthe sarva tyajet / / eTale keH kulAthe ekane tyAga, grAmArthe kulane ghaTe, dezAthe grAmane tyAga, AtmAthe sarvane ghaTe. paNa AvI salAha ApavI jeTalI sahelI che teTalI ja pALavI muzkela che, e koNa nathI jANatuM ? saMbhava te e che ke AvI salAhanI dhRtarASTra para UlaTI ja asara thavA pAmI heya. mArI AsapAsanA vagadAra mANasone mArA duryodhananI sAme enA janmathI ja pUrvagraha che, e mAnyatAne laIne duryodhana pratyene ene putrasneha ulaTAne vadhu avivekI ane aMdha banyo hoya. duryodhana uparAMta, dhRtarASTrane gAMdhArIthI bIjA navANu putro ane eka putrI duzalA thaI hatI. uparAMta eka vaizya strI tenI sevA karatI hatI. tene peTe yuyutsu nAme eka vadhu putra paNa sAMpaDayo hato. vyAsajI kahe cheH A badhA putro zUravIra, yuddhanipuNa, vedattA ane sarva astrone jANanArA hatA. dhRtarASTra yathAsamaye temane yogya kanyAo paraNAvI hatI. duHzalAne jayadratha sAthe paraNAvavAmAM AvI hatI. Ama pAMDunA pAMca ane dhRtarASTranA se maLIne kuruvaMzanA ekaso ne pAMca kumAre dhIme dhIme moTA thavA lAgyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zUravIra pAMDu udAra, dha parAyaNa ane sarala hateA ane nagara choDIne vanamAM rahevA AvyA pachI munienI sAthe ekarUpa banI gayA hateA. vananI naisargika saraLatA jema pAMDunA lehImAM vahetI hatI, tema rAjamahelAnI prapaMcI khaTapaTA dhRtarASTranA lohImAM UMDe UtarI gaI hatI. pAMDu ane tenA putroe vanamAM RSimunionA saMparka karIne khaDatalapaNuM, nikhAlasatA, nirbhayatA, RjutA vagere sAttvika guNA DeLavyA hatA, tyAre duryodhanAdie aMdha dhRtarASTranA avivekI lAlanapAlana nIce ane zani jevAnA kusaMgamAM dagAbAjI, dveSa, prapaMca Adi tAmasI durguNA khIlavyA hatA. pAMDu vanamAM rahyo rahyo rAjadhama pALatA, paraMtu rAjAonA vaibhavAdinA adhikAra bhAgavaTA teNe bhAgye ja kadI karyAM hatA, tyAre hastinApuramAM dhRtarASTra tathA tenA putronI sthiti ulaTI ja hatI. rAjyadharmAMnA pAlanane aMge, tyAM temane bhIma jevAnI upasthitine pariNAme, jhAjhu karavAnuM rahetuM na hatu', jyAre rAjabAga temane nira Mtara maLyA karatA ane rAjavaibhava uparanA peAtAnA adhikAra svAbhAvika che ema temane lAgatuM hatuM. dazeka varasa pAMDu vanamAM rahyo, teTalIvAramAM dhRtarASTrane temaja tenA putrone hastinApuranA siMhAsananA jANe tee peAte ja mAlika che evA AbhAsa upajavA mAMDayA hatA. paNa satyavatI haju kheDI hatI, tenI putravadhUe aMbikA ane aMbAlikA haju kheDI hatI. bhISma ane vidura haju kheThA hatA. temanI hayAtI daramiyAna te pAMDu ane tenA parivArane dhRtarASTranI game teTalI icchA heAya teA paNa TALI zakAya tema nahAtuM. 12. mAtA-putranI apUrva joDI pAMDu hajI vanamAM ja hatA, peAtAnA rAgane kAraNe ane pelA kiMdamavALA prasa'ga pachI te khAsa, strIsaMgathI e dUra ja rahetA, paNa eka vAra vasaMtaRtu daramiyAna ramaNIya vanapradezamAM krUratAM karatAM temanA cittanI svasthatA DAmADeALa thai gai. mAdrI temanI pAchaLa pAchaLa cAlI AvatI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 enA taraph dRSTi paDatAM gahana vanamAM dava phATI nIkaLe tema pAMDunA dehamAM kAma phATI nIkaLyA. mAdrIe tene, tenA rAganu temaja RSinA zApanuM smaraNa karAvI karAvIne khUba vAryo, paNa bhayanA karatAM kAmane Avega prabaLatara nIkaLyA ane pAMDu mAdrInA madanapAzamAM ja mRtyu pAmyA. kuMtIne A vAtanI jANa thatAM teNe raDArALa karI mUkI. pAMDu pAchaLa satI thavA mATe paNa teNe khUba Agraha karyo. paNa mAdrIe tene samajAvI. pAMDunA mRtyunuM nimitta pAte banI che te| satI thavAneA adhikAra paNa vadhAre peAtAneA che evI dalIla paNa teNe karI. vaLI kuMtI jatAM, pAMce putrAnI javAbadArInA bhAranuM samatAla vahana peAte karI zakaze ke kema, e bAbata te zaMkAzIla hatI, jyAre kuMtI peAtAnA traNa uparAMta mArA be bALakAnI paNa sagA dIkarAo jemaja saMbhALa rAkhaze evI tene khAtarI hatI. eTale kuntInA satI thavAnA Agrahane eka bAjue mukAvIne mAdrI pAMDunI pAchaLa satI thai. pAMDu svaCvAsI thatAM ane mAdrI temanI pAchaLa satI thatAM pAMDunA pAMca putra ane kuMtI pArAvAra duHkha anubhavI rahyAM, para Mtu AvA duHsagha duHkha daramiyAna temane sAcA hRdayathI AzvAsana Ape evA sanmitro ane murabbIenI kheATa na hatI. pAMDu ane mAdrInA dehavaSezAne laI kuntI ane pAMca kumAreAnI sAMthe munie hastinApura AvI paheAMcyA, bhAgALe AvIne temaNe dhRtarASTrane saMdeze meAkalyA. dhRtarASTra, vidura, bhISma Adi kuruvRddhonI sAthe bhAgALe AvyA ane pAMDavA tathA kuntIne teNe satkAra karyo. A prasaMge hastinApuramAM eTalI meATI sanasanATI UbhI karI ke hastinApuravAsIe! hajAronI saMkhyAmAM pAMDunA parivArane temaja temane laine AvelA munivarane jovA mATe nagaranI bhAgeALe utarI paDayA. RSiee pAMca pAMDaveAnI bhalAmaNu dhRtarASTra Adine karI, ane pachI pAMDu tathA mAdrInI aMtyeSThi kriyAe karavAnI bhalAmaNa karIne tee vanamAM pAchA pharyA. pAMDunA avasAnane zAka sauthI vadhu dAdI satyavatIne thaye. mA jIvatI rahe ane dIkarA marI jAya e dRzya ja karuNa che, paNa dAdImAne jIvatejIva pautranuM maraNa jovAnA vAre Ave e te karuNatAnI ye parisImA che. satyavatIne mAtra peAtAnA paMDa pUratu N ja duHkha na hatuM. vidhavA kuMtIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 joIne putra maraNane zoka tene roja navesarathI akaLAvyA karatA. ane temAM ya vaLI pAMDunA pAMca kAcI uMmaranA putrone joIne te tenuM haiyuM hAthamAM nahotuM ja rahetuM. A kizora pAMDavonuM have zuM thaze, satyavatI niraMtara vicAryA karatI. dhRtarASTrane temanA upara jarA paNa prema nathI e te jANatI hatI. pote moTo hovA chatAM aMdhatvane kAraNe gAdI upara na besI zako ane potAnuM thavuM joItuM hatuM te siMhAsanane svAmI pAMDu thaI beTho e vAtanI khaTaka tenA haiyAmAMthI kadI ja ochI thaI na hatI. duryodhanane A pAMDava-dveSa Ama vArasAmAM ja maLyo hato. temAM vaLI yudhiSThire tenA karatAM pahelAM jamIne e ghAmAM mIThuM bhabharAvyuM hatuM. paNa pAMDu ane tenA putro vanamAM hatA tyAM sudhI A dreSa dabAyelo rahyo. dhRtarASTra ane tenA putrone AzA hatI ke pAMDu ane tene parivAra vanamAM ja raheze ane vanamAM ja kadAca marI paravAraze. saiddhAMtika rIte siMhAsanano svAmI bhale pAMDu hoya, ane pAMDanA vanavAsane kAraNe rAjyane vahIvaTa saiddhAtika rIte bhale bhISma calAvatA hoya, paNa vyavahAramAM to dhRtarASTra ane duryodhana ja hastinApuranA rAjamahelanA ane rAjanA dhaNIraNa hatA ane e vAtathI temane moTuM AzvAsana maLI rahetuM. paNa pAMDune svargavAsa thatAM, pAMca kumAre ane chaThThA kuMtI e badhAM temanA mAthA para ThekAyAM, eTaluM ja nahi paNa rAjyanI prajAe pAMDu mATe paNa dilathI zoka pALe ane pAMDunA parivAra mATe prema, Adara ane sahAnubhUtinA sAgara relAvyA, e joine to e adekhAo IrSAthI saLagI ja UDyA ane pachI eka ja rAjamahelamAM be virodhI chAvaNIo paDI hoya evo dekhAva thavA lAgyo ane AjakAla ApaNe je paristhitine "TADhuM yuddha' (aMkelDa vaira) tarIke oLakhIe chIe, evI dAruNa paristhiti nirmAI gaI. A badhuM, A viSama paristhiti, zuM bhIme nahi joyuM hoya ? zuM dharmAtmA vidure A kuTuMbanAzanA bIjene aMkuratAM nahi dIThAM hoya ? zuM kuTuMbane sarvanAza karanArI AvI AsurI duttione mULamAMthI ja ucchedavAnI koziza AvA samartha puruSae nahi karI hoya? koNa jANe ? paNa AvanArI AphatanA sauthI pahelAM nagArAM mahAbhAratanA lekhaka vyAsajIe sAMbhaLyAM. kavionAM citta bIjAo karatAM vadhu saMvedanazIla, e pAMthA vADA bhUtinA sAgara maLe ane pAka paNa rAjyanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 vadhu sUma kharAM ne ! vyAse mAtA satyavatIne khAnagImAM bolAvyAM, salAha ApI : "have A gharaDI dharatI upara pApanI bhIMsa vadhatI jaze mA." temaNe zarU karyuM. kaI "gharaDI dharatI" upara ? ApaNane thAya che. vyAsajI dezanI vAta kare che ke potAnI mAnI? satyavatI paNa have khUba gharaDAM thayAM che. emanI gharaDI kAyAthI bhaviSyamAM AvanArAM pApo sahAvAnA nathI evuM te vyAsajI nathI sUcavI rahyA ne ? khera, gharaDI gatayauvanA dharatIthI have pApane bhAra jhIlI zakAvAne nathI ema kahIne AgaLa vadhatAM e mAne vinave che ke dharma ane sadAcArane have dhIre dhIre lepa thato jaze. ane chaLa ane kapaTanuM baLa vadhatuM jaze, pariNAme tArA kuLamAM ghora vinAza sajAze. mATe mArI te salAha che, mA ke tAre A saMsArane tyAga karIne tapovanamAM cAlyA javuM." lAge che ke vyAsajIe satyavatInA haiyAnI vAta ja heDe AvyuM che, nahi te satyavatI eka paLamAM ja kema mAnI jAya ? paNa satyavatI ekalI nahotI javA mAgatI. pitAnI be putravadhUone paNa te AvanArA vinAzane najare jovAnA dAruNa dukhamAMthI ugArI levA mAgatI hatI. eTale eka divasa taka maLatAM ja teNe potAnI putravadhU dhRtarASTra-mAtA aMbikAne kahyuM: "tArA dIkarAnA apalakSaNo to tuM jANe ja che, aMbikA ! enA asadvartananA pariNAme bharatakuLane eka divasa nAza thaze. te ApaNe zA mATe have A uMmare e durbhAgI divaso jevA A saMsAramAM rokAvuM ? tuM kahetI hoya, te aMbAlikAne laIne ApaNe tapavanamAM jatAM rahIe." ane pachI baMne putravadhUo sAthe satyavatI vanamAM 5I. tyAM temaNe traNe ye ghera tapa karyuM, ane aMte traNeya sadgatine pAmI........ mahAbhAratanAM pAtronI AghajananI satyavatInI jIvanakathA ahIM pUrI thAya che e vakhate emanA upara eka chevaTane daSTipAta karI laie. - yamunAnI A naukArANI. enA kumAra-rUpa upara eka vAra parAzara sarakhA prAtaH smaraNIya RSi mohyA. kRSNadvaipAyana vyAsane janma A prasaMgamAMthI thayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para parAzare matsyagaMdhAne yojanagaMdhA banAvI, kAlIne satyavatImAM palaTI, nAvika-kanyAmAM rAjayarUpI naukAnuM saMcAlana karanArI sahadharmacAriNuM thavA mATe joItA saMskAronuM siMcana karyuM. pachI A ja chokarIe svargavAsI gaMgAnA premI tathA pati devavratanA pitA gatayauvana zAnuM upara kAmaNa karyuM. enA pitAe enA mATe AkarAmAM AkarI zarata mUkI, ane devavrata e zarata svIkArIne " bhIma banyA. zananunA mahelamAM AvIne eNe citrAMgada ane vicitravIrya ema be putrone janma Apyo. paNa bhagavAna mahAkALe dhIvararAjane upahAsa karyo ane baMne lAvArasa marI gayA. pachI vicitravIryanI vidhavA patnIomAM kulatakhta, pAcho A satyavatIe ja mUkA-vyAsajIne hAthe. vacce bhISmane paraNAvavAnI paNa koziza eNe karelI, jene pariNAme bhISmanuM bhISyatva ulaTAnuM ekara dIpa nIkaLyuM. AvA saMkaTonI vacce dhRtarASTrane aMdha ane pAMDune pAMDurogagrasta avasthAmAM janmelA joIne A nArIne keTaluM duHkha thayuM haze ! ane mATe ja vidura tene mATe eka savizeSa AzvAsanarUpa nahi banyo hoya ? je heya tepaNa AvI strIne enI AtyaMtika uttarAvasthAmAM ekaso ne cha prapautra sAMpaDe tenI khuzAlI ane e vAtane harSa haju jyAM hadayamAM anubhavAto hoya, tyAM ja A eka ne chane nimitte samagra kuLane nAza thavAno che evI khAtarI thaI jAya e duHkhanI kalpanA paNa sAmAnya mAnavIne AvavI azakya che. paNa satyavatI koI evI asAmAnya mATImAMthI sarajAI che ke AvI dAruNa vipattione prasaMge paNa bhAMgI to kayAMya nathI paDatI ! A bAju vyAsajI paNa potAnI mAtAnA AtyaMtika kalyANa bAbata sadA jAgRta che. kharekhara mAtA putranI A joDI jagatanA itihAsamAM apUrva ja che. 13. veranAM bIja ahiMthI mahAbhAratanI kathAmAM eka navuM pAtra umerAya che. eka nahi, paNa che. samagra daSTie joIe to traNa, cAra, nA pAMca, cha. kAraNa ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa3 droNanuM nAma letAM drupada saheje ja vArtAmAM dAkhala thAya che. ane drupadanI sAthe dupadatanayA draupadI, mahAbhAratanI nAyikA, hejeja sAMbharavAnI. vaLI droNa mahAbhArata kathAmAM Tapake che tenuM mULa kAraNa te kRpAcArya ja che, je pahelAMthI ja tyAM hatA. kRpAcArya hastinApuramAM hatA, mATe ja droNa, temanA banevIne tyAM AvyA, pitAnA putra azvatthAmAne laIne paNa have ApaNe vAta ja AgaLa calAvIe. chekarAo moTA thatAM dAdA bhIme temane zastravidyAmAM nipuNa karavA mATe kRpAcArya nAmanA eka zastrAcAryane suprata karyA. A kupane banevI droNa ane pAMcAla dezane rAjA drupada bane sAthe bhaNatA. vidyArthI avasthA daramiyAna temanI vacce gADha maitrI baMdhAI. AmAM ke navAI jevuM paNa na hatuM. zrImaMta rAjaputra ane garIba brAhmaNa kumAra vacce gADha maitrI gurukuLomAM baMdhAyAnA dAkhalA sArA pramANamAM banatA haze, jemAM sudAmA ane zrIkRSNane dAkhala itihAsamAM prasiddha che. droNa-drupada ane sudAmA-zrIkRSNanI maitrImAM pharaka mAtra eTale ke kRSNa maitrI TheTha sudhI nabhAvI jANI, jyAre kupade gAdI para AvatAM ja saMpattinA garvamAM jUnA snehane tucchakAryo. samAnatA chAtrAlayamAM, gurukulamAM, ThIka che, paNa jagata meM gurukula nathI evuM bhAna teNe ekavAra pitAne rAjamahele kaika mAgavA mATe Avela droNane karAvyuM. ane svamAnI droNe te ja ghaDIe nirNaya karyo ke A kSatriyabaMdhune eka divasa dekhADI devuM ke te bhale siMhAsanane svAmI rahyo, paNa eka nirdhana brAhmaNa pitAnA brahmatejane kAraNe tenA karatAM paNa caDhiyAta che. - keTalI nAnI vAta ane keTaluM bhayaMkara pariNAma ! mANaso reja ekamekanAM dila dubhavatAM hoya che, vAta vAtamAM rAta paDaye keTalAne AghAta pahoMcADayA te temane kadAca yAda paNa nahi rahetuM hoya, paNa jagatanI mahAna dAruNa paTanAonAM bIja AvI nAnI hadayadbhavaNImAM rahyAM che, eTaluM je ApaNe sajAgapaNe yAda rAkhIe to keTalA kalaha-kaMkAsa -saMgharSo-saMgrAmene TALI zakAya. drupadanA nAzanI pratijJA karIne koNe pAMcAla pradezane tyAga karavAno nizcaya karyo. paNa javuM kyAM? svAbhAvika rIte ja temane hastinApura sAMbhaLyuM, jayAM temane sALe kRpa rAjakumAranA zastrAcAryane pade hate. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 paNa droNu phakata kRpanI lAgavagathI ja rAjanI neAkarImAM naheAtA ghUsyA. ema karavAnI emane jarUra paNa na hatI. e jAte eka ajoDa zastrakaLAvizArada hatA. ane temAM ya dhanurveda teA khAsa emane peAtAne. peAtAnI guNavattA TheTha rAjadarabAra sudhI paheAMcADavAnI taka paNa temane vagara mAgye maLI gai. droNu jyAre hastinApuranA pAdaramAM AvyA, tyAre eka seA te pAMceya kumArane temaNe kAi pAtALakuvAnI geALa pALa krUratA ciMtAtura UbhelA dIThA. kAr3a jabarI sAmudAyika bAla-Apatti emanA para jANe utarI AvI hatI. 46 "" zuM che ? " koNe pRyu, "amAre| daDA kUvAmAM paDI gayeA che," kAke khulAsA karyo. "e hA, temAM ATalA AkuLa-vyAkuLa che ? are daDA kUvAmAM paDI gaye hAya teA kADhA bahAra. ,, e ja vicArI rahyA chIe ne !" kAI khIjAe javAba ApyA. bahAra zA "paNa kUvAmAM pAtALa UMDu pANI che. paDIe teA pAchA rIte AvIe, tenI vicAraNA karI rahyA chIe. kAI trIjAe hi'matabhera AgaLa AvIne kahyuM. "paNa kUvAmAMthI daDA bahAra kADhavA mATe kUvAmAM paDavAnI zI jarUra ?" droNe ThAvakuM mAM rAkhIne kahyuM, A ajANyA mANasa temanI mazkarI te nathI karatA ne, kumArAne thayu.... pote kAi sAmAnya cheAkarAe nathI, paNa hastinApuranA bhAvidhaNIe che, e vAtanI A bhUkhaDI-bArasane khabara haze ? . "tame kAi jAdugara teA nathI te, mahArAja ? kAi ceAyAe mazkarI karatA hoya tevA avAje kahyuM... ane sau hasI paDayA. tame haseA bhale, paNa huM jAdugara ja dhru * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat '' e ja ga MbhIratAthI droNe kahayu.. "ane Ama jue, A mArU' jAdu !" droNe eka jUnu` dhanuSya peAtAne www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 khabhe laTakAvyuM hatuM te utAryuM, ane ghAsa jevuM, napAvaTa jevuM lAgatuM eka tIra pITha pAchaLa bAMdhela bhAthAmAMthI kADhayuM. zuM karavA mAge che A mahArAjA !" kumAre vicAratA hatA, tyAM to tIra kAmaThA para caDhI gayuM, dorI kheMcAI ane bANa chUTayuM. gayuM sIdhuM kuvAmAM ane jotajotAmAM daDo e tIramAM bharAIne kuvAmAMthI bahAra UchaLIne jamIna para paDaye. A guNajana kaI divasa bekAra rahe kharo? ane temAMya vaLI yuddhavyavasAyI rAjadarabAromAM! bhISma tarata ja droNanI nimaNUMka karI. kRpanA e sagA che evI jANa thatAM UlaTAne saune vadhAre AnaMda thaye. kRpanI sAthe sAthe ja temanI nimaNuMka thaI. AgaLa jatAM pitAnA zakita sAmarthyane kAraNe kRpane paNa vaTAvI jai pote kauranA mukhya AcArya banyA. droNa pada bAbata bhale veravRttivALA hatA, paNa guru tarIke saMpUrNa ziSyavatsala ane niSpakSapAtI hatA. paNa hoMziyAra ziSyo gurune hameMzA vadhAre game, kAraNa ke evA ja temanI vidyAne sauthI vadhu dIpAve. eTale droNane arjuna sauthI vadhu priya thaI paDo. putra azvatthAmA karatAM paNa arjunanI pAse temanuM haiyuM vadhu ughaDatuM, hoze hoze teo arjunane potAnI pAsenI badhI ja gUDha yuktiprayuktio zIkhavatA. Akhare vidyAbhyAsa pUro thayo. bhISma saunI parIkSA levaDAvavAnuM nakkI karyuM. eka vizALa maMca ubhe thaI gayo. cAre bAju hajAre prekSake besI zake evI vyavasthA karavAmAM AvI. nAnA moTA badhA ja jovA AvyA. mahAjane ane maMtrImaMDaLa mATe besavAnI khAsa vyavasthA hatI, aMdha dhRtarASTra paNa Avyo hato, tenI sAthe gAMdhArI paNa hatI. gAMdhArI potAnI AMkhe pATA bAMdhatI hovAthI, kuntI tenI pAse besI maMca upara zuM zuM banI rahyuM che te ene saMbhaLAve, ane pachI gAMdhArI e ahevAla dhRtarASTrane saMbhaLAve, evI rIte e traNeye ApasamAM goThavaNa karI hatI. hajAronI medanI vacce astra parIkSA zarU thaI. ghoDesavArI, hAthIsavArI ratha hAMkavAnI vidyA, paTTAbAjI, tIraMdAjI, gadAyuddha, badhAyamAM kumAre kuzaLa thaI gayA hatA te joIne puravAsIo prasanna thayA ane bhISmAdi vaDilone Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtoSa thayo. gadAyuddha daramiyAna bhIma ane duryodhana vacce eTalI badhI jAmI gaI ke A te ramata che e paNa be ya bhUlI gayA, ane sAcI gadAbAjI zarU karI dIdhI ! eTale azvatthAmAe potAnI jAtane jhIkIne e bene judA pADayA. A tarapha kaNe paNa potAnI kuzaLatA batAvI, eTaluM ja nahi, paraMtu paurajAnapadanA lADilA arjunane paNa potAnI sAme mardAnagI dAkhavavA paDakAryo. A vakhate bhIma vacce paDayo. yuddho ane spardhA samAna kakSAnA puruSa vacce ja saMbhave che, teNe kahyuM. ane ema kahIne karNa kSatriya nathI, paNa sataputra che, e vAtanuM smaraNa karAvIne tenuM dila dubhavyuM. A ja ghaDIthI karNa kuntIputrane zatru banyo. ane samayapArakhuM duryodhane tene aMga pradezane "rAjA" banAvIne haMmezane mATe potAne mitra ane pAMDavone virodhI banAvI dIdhe. astra parIkSA pachI to arjuna droNane khAsa vahAla thaI paDayo. paNa parIkSA pahelAM paNa, vagara parIkSAe parIkSA thaI jAya evo eka prasaMga banyA hatA. ekavAra droNa ziSyonI sAthe gaMgAsnAna karavA gayelA, tyAM kAI magare emane paga pakaDayo hato. mahAbhAratakAra kahe che ke prANe dhAryuM heta to e pote ja pitAne paga magaranI dADhamAMthI choDAvI zakata. pote ke asamartha na hatA. paNa emane thayuM ke ziSyanI akAryadakSatAnI parIkSA karavAne A sarasa meke che. eTale emaNe bUmAbUma karavA mAMDI. droNanA piokAre sAMbhaLIne temanA badhAya ziSyo, dhRtarASTra temaja pAMDa bannenA putro, badhAya temanI AsapAsa bhegA thaI gayA, ane emAMnA keTalAka te gunI A dazA joIne digmaDha samA banI gayA, jyAre bIjA keTalAka have zuM karavuM, enI carcAmAM guMthAyA. paNa A dimUDhatA ane carcA cAlatI hatI, te daramiyAna magaranuM jaDabuM lagabhaga ekI sAthe varaselA pAMca tIrothI bhedAI gayuM hatuM. magara mRtyu pAmyo hato ane AcArya droNu mukata thayA hatA. ane A parAkrama karanAra bIje kaI nahi, paNa arjuna hate. kaye vakhate zuM karavuM enI ApoApa phuraNuM thAya, ane evI phuraNA " thatAM tenuM kAryamAM rUpAMtara thaI jAya, e ja sAco parAkramayoga. droNa arjuna upara khUba prasanna thayA, brahmazira nAmanA eka lekottara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 astrano prayoga tathA parivAra kema karavo e temaNe tyAM ne tyAM ene zIkhavyuM, ane "bANAvaLIomAM zreSTha thaje !" e AzIrvAda Apyo. duryodhana, duHzAsana, karNa vagerene IrSyAgnimAM A ghaTanAe vaLI vadhAre IdhaNa hemyAM ane yudhiSThira, bhIma Adine pArasa vo e kahevAnI paNa bhAgye ja jarUra hoya. astra-parIkSAmAM arjuna ja uttama karavAne che, evI AgAhI ahIM ja temane maLI gaI hatI. astra-parIkSA patI gayA pachI droNe badhAya zivyAne bolAvIne potAnI gurudakSiNa mAgI. "Apa mAgo te hAjara karIe !" saue eka sAmaTa harSanAda karyo. mAre koI sAmAnya gurudakSiNa nathI joItI." koNe prastAvanA karavA mAMDI. tyAre ?" pAMcAlanA rAjA drupadane laDAImAM harAvI keda pakaDIne ahIM mArI sAme hAjara kare." ane pAMDavo tathA dhArtarASTro ubhAubha upaDyA. ane thoDA ja divase bAda pAchA pharyA-baMdIvAna dupadane laIne. lo mahArAja A ApanI gurudakSiNuM !" droNa paLabhara to joI ja rahyA-bhagnadarpa, hata-dhana, para-vaza pAMcAla rAjane, pachI bolyA : "eka vakhata tuM mAro mitra hato, Aje tuM yuddhamAM chavAyelo mAro zatru che. bela have, zuM joIe che tAre ?" dupade jIvavAnI AzA ja choDI dIdhI hatI. mRtyunA oLA enA caherA upara patharAvA mAMDayA hatA. A joIne koNa hasI paDayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hasatAM hasatAM emaNe kahyuM : " DarIza nahi. tane mArI nahi nAkhuM. ame brAhmaNe kSamAzIla chIe. nAnapaNamAM eka ja gurunA AzramamAM sAthe ramelA tyArathI tArI sAthe snehanI gAMTha baMdhAI che. eTale huM to tArI pharIthI paNa maitrInI ja yAcanA karuM chuM ane tAruM rAjya tane pAchuM se! chuM--paNa adhuM ! kAraNa ke samAna kakSAnA mANaso varace ja sakhya saMbhave ema te mane kahyuM hatuM. tAruM adhuM rAjya huM rAkhIza, eTale have ApaNe banne rAjAo. tuM bhAgIrathI nadInI dakSiNe rAjya kara, huM uttare rAjaya karIza." drupadane te zULInuM vigha kAMTe gayuM. manamAM to e ghaNuM ye samaye paNa zuM kare ? chAtImAM bhaDabhaDatA krodhAgnine mAMDamAMDa chupAvIne prANane teNe kahyuM : ApanA jevA lokottara puruSa mATe A svAbhAvika ja che." ane pachI kRtrima naramAzathI umeyuM: chatAyelA zatrune choDI devo, tenuM rAjya, ardha paNa tene pAchuM ApavuM ane uparathI tenI maitrIne kAyama rAkhavAnI vinaMtI karavI e badhuM Apa samA ja karI zake." drupada pitAne pAchuM ApavAmAM Avela ardha rAjyane rAjA banIne kAmpitya nagaramAM raho, paNa rAjya ane apamAnane ghA e kadI bhUlyo nahi. droNanA marmadAraka zabda saMbhArIne manamAM ne manamAM baLatuM ja rahyo. kevaLa zastrAstranA baLathI te A brAhmaNane kadI nahi harAvI zakAya, tene thayuM. tyAre karavuM zuM ? khUba vicArIne aMte drupada eka nizcaya upara Avyo. droNane saMhArI zake e putra prApta karavA mATe teNe tapa karavA mAMDayuM. 14. dhRtarASTranI ciMtA A pachI barAbara eka varase dhRtarASTra yudhiSThirane yuvarAjapade sthApyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 ane thoDA ja vakhatamAM yudhiSThire potAnA sadguNo vaDe pitAnA pitA pAMDunI kIrti upara kaLaza caDhAvyo. A tarapha bhImasena zrIkRSNanA maTAbhAI baLarAma pAsethI asi-yuddha, gadAyuddha ane rathayuddhanI kaLAo zIkhyo. gadAyuddhamAtA tenA jevI joDI jagatabharamAM zodhavI muzkela bane e pAraMgata thaI gayo. arjuna koNanA AzIrvAdathI dhanurdharamAM zreSTha hato ja jyAre nakula tathA sahadeva paNa pitAnA moTA bhAIonI paDakhe zobhe evA sadgaNasaMpanna ane zastrAstra-pravINa banI rahyA. pAMDunA pAMceya putrone Avo maMgala utkarSa jeIne dhRtarASTrane AnaMda tha joito hato. kAraNa ke ene lIdhe saravALe to rAjya tathA prajAne lAbha ja hato, paNa tene badale tene khUba saMtApa thaye. teNe kaNika nAmanA pitAnA eka maMtrIne khAnagImAM potAnI pAse teDAvyA. "pAMDavone pratApa divase divase vadhatA jAya che, kaNika!" dhRtarASTra zarUAta karI. kaNika cUpa rahyo. dhRtarASTranuM hadaya pArakhavuM ghaNuM muzkela hatuM eTale tene jhoka kaI dizAmAM che te jANayA vagara kaMI paNa bolavuM tene yaMgya na lAgyuM. paNa dhRtarASTra to kaNika pAse peTachUTI vAta karI nAMkhavAne nirNaya karI nAkhyo hato. "mane pAMDanI IrSA Ave che, kaNika, kaMika aMze temanI bIka paNa lAge che. mAre tene upAya kare che." kaNika kUTanItimAM pAvaradho hato. paNa maganuM nAma marI pADavAnI tenI IcachA na hatI. eTale teNe dhRtarASTrane eka vArtA kahI. eka jaMgalamAM eka ziyALa vasato hato. eka vAgha, eka uMdara, eka varU ane eka neLiyA sAthe teNe gADha dostI bAMdhI hatI, alabatta, pitAne svArtha sAdhavA sArU ja ! A pAMcanI TALI jaMgalanI dharaNI hatI. jaMgala jANe potAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bApadAdAo taraphathI utarI Avelo potAno vArase na hoya, evI rIte be-roka-Toka teo tene upabhoga karI rahyA hatA. evAmAM eka navajuvAna siMhe e jaMgalamAM praveza karyo ane paristhiti badalAvA mAMDI. pahelAM te vAghe saune haiyAdhAraNa ApIH "tame ciMtA na karatA. huM e navA Atune ramata ramatamAM pUro karI nAkhIza." paNa baDAI hAMkavI jeTalI sahelI hatI teTaluM ja kArya muzkela hatuM. muzkela nahi, lagabhaga azakaya ! chevaTe A pAMce ya eka maMtraNasabhA bolAvI. ziyALe sabhAnuM pramukhasthAna lIdhuM ane khUba carcAvicAraNuM bAda badhA ye teNe rajU karelI yojanAne svIkAra karyo. janA bahu lAMbI nahatIH tadana TUMkI, sIdhI ne saTa, saune gaLe utarI jAya evI hatI. uMdare navajavAna siMha jyAre sUto hoya tyAre dhIme dhIme kaMkI phaMkIne enA paganAM taLiyAM karaDI khAvAM. pachI vadhe e khavAyelAM paga-taLiyAvALAM siMha upara AkramaNa karavuM ane ene mArI nAkhavo. chelle saue bhegA thaIne ujANuM mANavI. udare pitAne soMpavAmAM AveluM mahAkArya hoMze hoMze upADI lIdhuM. jiMdagImAM ekavAra paNa pote vAgha-varU jevAonI ToLIne AdhArastaMbha banI zake e vAtanuM teNe khUba gaurava anubhavyuM. uMdare navajuvAna siMhanAM paga-taLiyAM karaDI khAdhAM ke tarata pAsenI jhADImAM ja saMtAI Ubhela vAghe tenA upara tarApa mArI. ane apaMga banele mRgarAja Ama ociMtu AkramaNa thatAM paravaza banI gayo. ane jotajotAmAM matyu pAmyo. ane ziyALa jene saradAra hato, evI A DAkuonI ToLIne managamatI mahephila maLI gaI ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa ziyALanI marajI have A AkhIye ujANI potAnA ekalAnA ja peTamAM jAya evI hatI, eTale eNe eka yukita vicArI. mala siMhanA zarIranI AsapAsa bhegAM thayelAM saune saMbodhIne teNe kahyuM: "duzmana te have nAza pAmyo. have AvuM suMdara ane samRddha bhajana Ama jhaDapabaMdha gaLI javuM emAM zI majhA?" tame kahe tema karIe." buDhA vAghe saunA vatI ziyALane kahyuM. svAdiSTa bhojana jamavAnI majhA, e nirAMte ane nAhIdhoIne jamIe emAM che.' "sAcI vAta che." neLiyAe kahyuM : "cAle ApaNe badhA, pAse ja nadI che temAM nAhI AvIe." "paNa ApaNe badhA nAhavA jaIe ane keAI trAhita AvIne uDAvI jAya to ?" varUe DahApaNa DoLyuM. ene upAya meM AgaLathI vicArI rAkhyo che." ziyALe zAMtithI javAba Apyo, "tame badhA nAhI Ave tyAM sudhI huM ahIM ja rahIza, ApaNuM A bhojananI cokI karato." badhA nahAvA gayA. sauthI pahelo nahAIne vAgha Avyo tyAre teNe joyuM ziyALane cahere khUba gamagIna hato. kema?" vAghe pUchayuM. "uMdara kahe che te sAMbhaLI AvyuM! " jANe na chUTake bolate heya evuM moM karIne ziyALe javAba Apyo. "uMdara zuM kahetA hatA?" " kaheto hato ke vAgha jevo vAgha, te paNa je kAma na karI zako, te huM karI zako! have vAghane mAre Apelo roTalo khAvAne! dhikkAra che enA jIvatarane." vAghane to sAMbhaLIne bhAre duHkha thayuM. rIsAIne te khAdhA vagara cAlyo ga. uMdara jevuM nAcIjha prANI paNa potAne meNuM mAravAnI hiMmata karI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 zake e vicAre ene khUba AdhAta lAgyA hatA, eTale peAtAnA ghaDapaNane manamAM ne manamAM gALA bhAMDatA bhAMDateA te khIjA vanamAM cA| gayA. A pachI gheADIvAre udarabhAi snAna karIne pAchA pharyA. << mAre tane eka cetavaNI ApavI che. " ziyALe tene jotAM veMta karyuM . " zI ?" 66 "" r nALiyA kahetA'tA ke e A si MhanuM mAMsa nahi khAya ? "" kAraNa e ja ke e tArA spathI dUSita thayeluM che. uMdare si MhanA paga-taLiyAM karaDI khAdhAM eTale siMhanuM AkhuM zarIra mAre jhera samAna, ema neLiyA kahetA'tA." kAraNa ? ,, " paNa teA pachI e karaze zuM?" uMdare puchyuM, " e kahetA'tA ke Avu siMhamAMsa khAvAne badale teA e tArUM mAMsa khAine tRpti meLavavAnuM vadhu pasaMda karaze !" uMdarabhAi gabharAyA, ane te ja paLe tyAMthI palAyana thai gayA. A pachI snAnAdi vidhi patAvIne varU AvyA. .6 . kANa jANe vAgha zA mATe tArA para nArAja che ! ziyALe tene DarAvyA, " e kahetA hatA ke peAtAnI vAdhaNane laine e tArA upara tUTI paDaze. " ,, varU jeTalI jhaDapathI AvyA hatA tenA karatAM dazagaNI jhaDapathI nAsI gayA. chelle nALiyA AvyA-nahAi dhAne. tene jotAM veMta ziyALe garjanA phaeNrI. tr phrema ?" teALiyAe pUchyuM. vAgha, uMdara ane varU traNeyane meM yuddhamAM harAvyA ane traNeya UbhI pUMchaDIe nAsI gayA che ! ,, .. tA have? ' . jo A siMha-mAMsanI ujANImAM mArI sAthe sAmela thavuM hAya tA tAre paNa mArI sAthe yuddha karavuM paDaze ! mAthuM vADhe e mAla kADhe ! '' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 nALiyAne thayuM ke vAgha ane varu jevA paNa jene nathI paheAMcI zakA tene huM zI rIte harAvavAne chuM? eTale e te cupacApa tyAMthI cAlyeA gayA. ane pachI ziyALe siMha-mAMsanI samRddha ujANI peTa bharIne mANI. . bhIru hAya tene bhaya dekhADave, uparanI vArtA upara bhASya karatAM kaNike umeryuM, "zUravIra hoya tenI khuzAmata karavI, leAbhI heAya tenI sAme dhananeA DhagalA karavA ane pAmara heAya tene pratApa dekhADavA! saunI prakRti pArakhIne saune mahAta karavA ane peAtAnA svAnI ADe AvatAM hAya evA saune satvara saMhAravA. temAM na jovuM sagapaNa ke na jovA sneha ! vizeSa zuM kahuM ? Apa sujJa che. mahArAja ! " dhRtarASTrane praNAma karIne cArvAka nItineA A aDhaMga AcArya cAlate thayeA. ane pAMDavAnI vadhatI lAkapriyatAthI saMtapta banela dhRtarASTra temanuM kAsaLa zI rIte kADhavuM tenI vicAraNAmAM paDayA. 15. khadhA pitA ane dAMgeA putra IrSA ane veranI je Aga Ama cakSuhIna pitA ane cakSusaMpanna chatAM aMdha-putra bannenA hRdhyamAM baLI rahI hatI, temAM vaLI eka khIjI ghaTanAe bhayaMkara umeza karyo. hastinApuranA keTalAka bhALA nagarajanee yuvarAja yudhiSThiranI chaDeceAka prazaMsA karavA mAMDI. sabhAomAM ane samitiomAM, ceArAmAM ane cauTAemAM AvA bhalA leAkA jyAre jyAre bhegA thatA tyAre tyAre eka ja vAta ghUMTayA karatA H rr A dhRtarASTra vaLI rAjA kayAre thaI paDayA ? e mATAbhAi hAvA chatAM aMdhatvane kAraNe rAjya nAnAbhAI pAMDune soMpAyuM hatuM te suprasiddha che." r paNa pAMDu tA have mRtyu pAmyA ne!" kAI khIjo yAda devaDAvatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 64 ' mRtyu pAmyA tethI zuM? tethI kaiM dhRtarASTra aMdha maTI gayA? je aMdhatvane kAraNe rAjyathI te pahelAM bAdhita hatA, te ja aMdhatvane kAraNe hajI paNa te bAdhita che." kAi trIjo dalIla karatA. tr paNa te pachI...?" kAI ceAtheA pUchatA. " tA pachI zuM ? " keAI pAMcamA spaSTa vAta sAMbhaLAvatA. "te| pachI eka ja vAta. pAMDuputra yudhiSThirane yuvarAja-pade besADIne dhRtarASTra Apate bhUlAvAmAM nAkhavA mAge che. dhIme dhIme prajA ene peAtAne rAjavI tarIke svIkAra karatI thaI jaze eTale e baLathI ke chaLathI yudhiSThiranu kAsaLa kADhI nAkhI durgaMdhanane gAdI para besADI deze." st AvA sayeAgAmAM ApaNA jevAoe zuM karavuM?" sau ekasAmaTA jANe kheAlI UThatA. " eka ja. yudhiSThirane atyAre ja gAdIe besADI devA, dhRtarASTrane uDADIne ! '" kAIka sUcavatuM. ane sau pAtapAtAne raste paDatA. ane bhalI lAgaNIe kAryAMmAM pariNata thayA vagara ja UDI jatI. paNa AvA badhA zabdo jAsuse! mAraphata durgaMdhana ane dhRtarASTranA kAna sudhI paheAMcatA ane pitAputra samasamI uThatA. Akhare eka divasa pitAne ekalA beThelA joI duryodhana emane paDakhe caDhayA, ane prajA, tene ane bhISmane bannene bAjue mUkIne yudhiSThirane gAdIe besADavAnI vArtA karI rahI che evI phariyAda karI. 'huM e badhuM jANu chu," dhRtarASTre kahyuM, "paNa tuM kahevA zuM mAge che?" rAjya tamane maLavuM jotuM hatuM, te tamArA adhapaNAne kAraNe pAMDune maLyuM, tyAM sudhI badhuM ThIka hatuM. "" ' hA...... !'' dhRtarASTre AgaLa sAMbhaLavAnI adhIrAi dekhADI. pAMDu pachI pAMDune ja putra ene vArasa thAya te ApaNuM teA AvI ja bane ! " "" rr "( . kevI rIte ? " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 " kAraNa ke to pachI vArasAno eka siddhAMta ja sthApita thaI jAya. pAMDu pachI teno putra, te tenA pachI tene putra... ane ema ApaNe to eka bAjue ja rahI jaIe, ane pachI ApaNuM vaMzaje to nAmanA ja rAjavaMzI rahe: rAjAnI dayA para nabhanArA, bAMdhI ApelI chavAI khAnArA bhAyAto !" "to have ?" putra zuM karavA mAge che te jANavA pitAe pUchyuM. pAMDu marI gayA pachI tame ja kArabhAra calAve che, to tyAM ja ThasI rahe." duryodhananI A salAha pitAne aNagamatI nahotI, paNa juvAna dIkarAne je bhayasthAne nahetAM dekhAtAM, te AMdhaLo paNa anubhavI bApa barAbara joI zakato hato. thoDIka vAra mUgo rahIne te belyo : pAMDu ApaNA badhAya svajane para prIti rAkhato. mArA para to. savizeSa. yudhiSThira paNa enA bApanA jevoja guNa che. leke ene cAhe che. ene baLajabarIthI dUra karo e te azakaya ja che." tyAre?" AMdhaLA bApanA manamAM kaika gupta vAta ramI rahI che evI duryodhanane khAtarI thaI gaI hatI. "lakara ane maMtrIo, badhAne pAMDue pitAnA jIvanakALa daramiyAna khUba rIjhavyAM che. senApatio tathA sAmanto, maMtrIo, pradhAne ane anya rAjakarmacArIo, -emane samagra kuTuMbone, emane putrone, pautrone saune pAMDue nyAla karI dIdhAM che. have dhAro ke ApaNe kai UMdhAcatI karIe, te emAMthI koI cakaluM paNa ApaNuM paDakhe UbhuM rahe kharuM? are ulaTAnA ApaNane ja ThAra kare, baMDanI eka jarAsarakhI gaMdha AvatAM veMta !" bApanI vAta to sAcI ja hatI, dIkarAne thayuM. khaMdhA ane duSTa dhRtarASTra duryodhanane khAnagImAM pAMDavonI viruddha kAvatarUM karavAnuM sUcana ApI rahyo hatiH dravya dvArA ane khAnapAna dvArA maMtrIo ane senApatione pAMDavonI viruddha pheDavAnuM ADakataruM sUcana ApI rahyo hato. paNa putra pitA karatAM savAyA hato, nIcatAmAM. A kAma te teNe kayAranuM ye patAvI dIdhuM hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cr zrImaMta vepArIe tathAamAtyane me phADayA che. " te melye. aNIne prasa Mge tee ApaNA ja che." (6 dhRtarASTranA AMdhaLA caherA upara AnaMdanI eka laharI AvI gaI, paNa pacho tarata ja svastha thaine putrane teNe pUchyuM : "" teA have kayuM pagaluM vicAyu che ? '' pAMDavAne tame hAla tarata teA vAraNAvata zaheramAM mekalI ApeA, kAi paNa bahAne, kuntInI sAthe. pachI ApaNu ahIM sthira thai jAya tyAM sudhI temane tyAM ja rokI rAkhavA. jarUra paDe te baLa vAparIne paNa ! daramiyAna ahIMnI badhI ja vyavasthA ApaNe ApaNA hAthamAM laI laizuM. pachI jakha mAre che jagata ! pachI pAMDavA vAraNAvatamAM rahe ke hastinApuramAM ke paralekamAM, badhuM ja sarakhuM !" dIkarA jabarA mutsaddI hateA, bApane thayuM. " te paNa dIkarAe hajI eka vAtanI gaNatarI nahatI karI. bhISma, droNa, vidura ane kRpAcAya nuM zuM?" teNe pUchyuM. lekeA ApaNane temaja pAMDuputrone DAkhI jamaNI AMkhA samA gaNe che. pAMDavAne huM vAraNAvata dhakeluM, te e leA kema sAMkhI raheze ?' enA paNa r " sAMkhI raheze, ''duryodhane TADhe kAThe javAba ApyA. meM vicAra karyo che. '' dhruvI rIte ? " " bhISma hamezAM madhyastha ja rahe che. e kAinA pakSa nahi le. e ApaNate ApasaApasamAM bharI pIvA deze. "" cr ane droNa ? " bhISmanA svabhAvane sArI peThe samajanAra dhRtarASTre AgaLa calAvyu droNanI ceTalI mArA hAthamAM che, kAraNa ke droNunA putra azvatthAmA mArA hAthamAM che. jyAM putra, tyAM droNu ! '' rr re "" vAha ! dhRtarASTrathI zAkhAzI devAi gai. teNe puchyuM . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat " ane kRpAcArya ? ' www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kRpAcAryuM anevI droNu ane bhANeja azvatthAmAnI pAchaLa ghasaDAvAnA !" .. phrIka che! paNa vidura ! ,, << "1 * vidura abahu che. roTalAnA mAryA muMgA besI raheze. ' "" ane pachI paLeka mUMgA rahIne duryodhana karI meklyA : ApaNI sAme thAya evA eka paNa nathI. have teA tame TaTTAra thA eTalI ja vAra che ! ' " 16. UbhI thatI indrajALa 67 pAchaLa pracAra zabda navA che, pracAra pAte nave nathI, vAtane ThekaThekANe evI rIte vahetI mukavI ke ceDA vakhatamAM te dezamAM sarvatra phelAi rahe ane sau tenuM mULa kyAM che tenI paMcAtamAM paDayA vagara temAM mAnatA thai jAya. A kaLA rAjakAraNI puruSane jANe Adi kALathI ja hastagata che. duryodhane pAMDavAne vAraNAvata meAkalI ApavAnuM sucana dhRtarASTra pAse khAnagImAM mUkayu . te pachI gheADA ja divaseAmAM AkhAye hastinApuramAM TheraThera vAraNAvatanuM nAma gU MjatuM thai gayuM. maMdirAmAM, mahAlaye mAM, rAjamArgo para, ceAkAmAM, ceArAomAM, cauTAemAM, jyAM cAra mANase bhegA thAya, tyAM vAraNAvatanI prazaMsA thavA mAMDe ! kAi enI AkheAhavAnI tArIpha kare, tA krApta enuM sthApatya vakhANe ! kAi tyAMnA mANaseAnI mahemAnagatinAM gANAM gAya, teA kAi vaLI tyAMnI riddhisiddhinA rAsaDA le ! duniyAmAM je ka MI jevA lAyaka gaNI zakAya, te badhuM ja jANe vAraNAvata zaheramAM AvIne ekaDuM thayu che eve AbhAsa upaje. pracAra thavA mAMDayA. vAta pharatAM karatAM yudhiSThira ane tenA cAre bhAione kAne AvI, ane kuntIne kAne paNa AvI. cAre dizAomAMthI leAkAnAM TALe ToLAM varaNAvatanI rezanaka nihALavA umaTI rahyAM che, ema sAbhaLatAM veta, " cAlAne ApaNe paNa mecAra divasa tyAM AMTA mArI AvIe ' ema bhALI kuntIne thayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teNe putro pAse potAnA mananI vAta mUkI. sahadeve ane nakule tarata ja mAtAnI darakhAstane anumodana ApyuM. "tAruM zuM mAnavuM che, arjuna ?" yudhiSThire pUchyuM. "mAnI marajI hoya to be divasa jaI AvIe, paNa pahelAM koI divasa jenuM nAma paNa sAMbhaLyuM nathI, evuM A zahera ekAeka lekajIbhe kema caDhI gayuM te samajAtuM nathI. nathI e kaI tIrtha sthaLa, nathI koI vyApAra-kendra, nathI koI itihAsa enI sAthe saMkaLAyela. " ajune javAba Ape. khuM ja kahI de ne, arjuna, ke tane A AkhIye vAtamAM kaMIka bheda jevuM lAge che " eka ghA ne be kaTakA karavA TevAyelA bhImasene hasatAM hasatAM kahyuM. tamAro anubhava zuM kahe che, meTAbhAi ?" arjune bhImasenane sAmethI pUchyuM. " mane to AmAM duryodhananI kaI navI indrajALa dekhAya che. " bhIme pitAne vahema chate karyo. " zAnI ? " sahadeva-nakule pUchyuM. ApaNane khatama karavAnI ! " badhAM hasI paDayAM. bhImasenane to badhe bhayasthAna ja dekhAya che. "nakula-sahadeve mA sAme joIne rAva karatA hoya e avAje kahyuM, " svAbhAvika ja che," mAe javAba Apyo. bhImane mArI nAkhavAnA prayatno duryodhane ochA nathI karyA. chevaTe nadImAM DubADo ane jhera paNa dIdhuM. e te IzvaranI kRpA ApaNA sau upara, ke ene kaMI thayuM nahi. bAkI e bApadIkarAnI yojanA te enuM nikaMdana kADhavAnI ja hatI. paNa A vAraNAvatamAM zuM hoI zake e samajAtuM nathI ! " samajAI jaze, " yudhiSThire mA temaja cAre bhAionI sAme eka sUcaka najara rAkhIne kahyuM, " jyAre ApaNe tyAM jaIzuM tyAre ! " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale ? " bhImasena bolI UTha, " zuM tame tyAM javAno nizcaya paNa karI nAkhe che. moTAbhAI ? " gayA vinA chUTako ja nathI, bhAI! " yudhiSThire kahyuM. ema kema ?" pAMceye ekasAmaTA ja jANe savAla pUcho. " gaI kAle mane ApaNA vaDIle bolAvyo hato ! " " AMdhaLAe ?" bhIme garjanA karI. " vinayathI bolavAmAM ApaNuM kazuM ja bagaDatuM nathI, bhAI ! " yudhiSThire bhImane mIThe Thapako Apyo, ane pachI potAnI vAta AgaLa calAvI. " gaI kAle mane emaNe khAsa mANasa mokalIne bolAvyo hato. mane kahe "bhAI yudhiSThira, pitAnA mRtyu pachI tame kayAMya bahAra gayA nathI ! te leke A vAraNAvatanI ATalI badhI prazaMsA kare che tyAM thoDA divasa moja karI Avane " " moja ! " ane ane kuntIe paDagho pADayo. " vaDIlane ApaNuM mATe ATalI badhI lAgaNI che ema ?" lAgaNuM to evI che, mA, DokuM hAthamAM Ave to hAthapagane na ja aDe ! " bhIme hasatAM hasatAM kahyuM. " paNa pachI tame javAba zo ApyA ene moTAbhAI ?" " emaNe eTalAM badhAM guNagAna gAyAM e zaheranA bhIma, ke huM samajI ja gayo ke ApaNe tyAM gayA vinA chUTake ja nathI ! ApaNe rAjIkhuzIthI nahi jaIe, te e ke bIjo koI rasto kADhaze, paNa emanA manamAM che, te karyA vagara nahi ja rahe ! ... eTale meM tarata ja hA pADI dIdhI. AvatI kAle ApaNe ravAnA thaIe chIe." eTalI badhI utAvaLa ! " arjune Azcarya vyakta karyuM. aniSTane sAmane vaheloya karavAnuM che ane meDa paNa karavAne che, to pachI vahelo ja kare sAro, jethI vahelI mukita maLe ! vaLI ApaNA vidurakAkAe e keyaDAnI ekAda cAvI mane samajAvI che, khAnagImAM." juga juga che e mArA diyara !" kuntI bolI UThI. emanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 huM to ApaNe ahIM jIvIe chIe, A vAghanI boDamAM, zuM kahyuM che emaNe ?" e badhuM rastAmAM huM tamane saune samajAvIza ! atyAre to AvatI kAle ahIMthI prasthAna karavAnI taiyArI karo." "prasthAna ho," bhImasene upasaMhAra karyo, "mahAprasthAna nahi." ane sau hasI paDyAM. 17. jevI jenI bhAvanA vAraNAvatanA nagaravAsIoe pAMDenuM bhAre umaLakAbhera svAgata karyuM. pAMDavo vArApharatI saunA mahemAna thayA. brAhmaNathI mAMDIne zadro sudhI saunA. purocana temanI A sarabharAne sUtradhAra hato. daza rAtrie Ama vItyA pachI, purocane temane mATe khAsa bAMdhavAmAM Avela pilA aziva "zivasadana" nI vAta karI. pote jANe kazuM ja jANatA nathI evo dekhAva karIne pAMDa e kapaTa-nivAsamAM rahevA gayA. A AvAsa agnaya che ema Apa jANe che, moTAbhAI," bhIme te kaheluM paNa kharuM, "te pachI zA mATe ApaNe jyAM pahelAM hatA, tyAM ja na rahevuM ?" paNa ApaNe eno bheda pAmI gayA chIe evI je e duSTane khabara paDI jaze te te game tevuM bIjuM kUDakapaTa karIne paNa ApaNuM kAsaLa kAla kADhatuM haze to Aja kADhaze," ema kahIne yudhiSThire bhImane nittara banAvI dIdhelo... ane pachI saue purocananA prapaMcathI pote sadaMtara aparicita che e dekhAva rAkhIne purocana temanuM kAsaLa kADhe te pahelAM ja purocananuM kAsaLa kADhavAno nizcaya karyo. pitAnI A yojanAnA eka bhAga tarIke temaNe lAkSAgRhamAM eka chUpuM bhoMyaruM utAryuM, je nIce thaIne vAraNAvata nagaranI bahAra, ghaNe dUra, jaMgalamAM nIkaLatuM hatuM. pachI mRgayAne nimitte AsapAsanA vanapradezathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 temaNe vAkepha thavA mAMDayuM : nAnA meTA chAnAchapanA aneka mArgothI paricita thavA mAMDayuM. pelu. bhAMyaruM-suraMga--khAdavAmAM temane vidure meAkalela eka khanake, eka suraMga-niSNAte sahAyatA karelI. sAthe sAthe, " cetatA rahejo, kAI vadI caudazanI rAte, kuntI sameta tamane pAMceyane bALI mUkavAnI dhA rASTronI murAda che, " evA viduraneA saMdeze! paNa khanake temane ApeleA. " daramiyAna ahIM A lAkSAgRhamAM vasatAM vasatAM ekAda varasa nIkaLI gayuM. purAcana emane saLagAvI mUkavAnI taka zodhe, ane e leAkeA purAcanane thApa devAnA lAganI vATa jue. Akhare pAMDavAe A saMzaya-dazAne aMta ANavAne nizcaya karyo. temaNe jAte ja lAkSAgRhane Aga cAMpavAne nizcaya karyo. Agale divase temaNe meTA pAyA upara brahmabhAjana ane utsava yeAjyeA. AmAM pAMca bhIlo ane eka bhIlaDI, temanI mAtA, pazu AvelAM. utsava daramiyAna dArU pIne A cha evAM masta banI gayAM, ke rAtanA tee lAkSAgRhamAM ja paDI rahyAM. rAte bhImasene lAkSAgRhamAM je bhAgamAM purocana rahetA hatA te bhAgamAM Aga cAMpI, ane pachI pe|te peAtAnA bhAe ane mA sAthe pelI suraMga vATe bahAra nIkaLI gayeA. makAna bhaDabhaDa baLavA lAgyuM. nagarajaneA cArekArathI hajAronI saMkhyAmAM bhegA thai gayA. duryodhananI ja A tarakIba hatI, pAMDavAne bALI mUkavAnI, ema sau jAhera rIte kahevA lAgyA, ane savAra paDatAM pelI bhIlaDI ane enAM pAMca putrAnA baLI gayelA mRtadehAne na eLakhAya evI hAlatamAM paDelA joine saunI khAtarI thai ke pAMDavA ane kuntI nAza pAmyAM. mAnavamedanImAM jabarA hAhAkAra thaI gayA, ane sau bhISma ane droNane vagAvavA lAgyA. A dAruNa ghaTanA vacce saune jo sa MtASa hAya tA phakata eTaleA ja hatA ke durgaMdhanane saciva purAcana paNa pote racelA e lAkSAgRhanI sAthe baLIne bhasma thayA hatA. e teA jevI jenI bhAvanA ! khIjAene mATe lAkSAgRho bAMdhanArAenA hamezAM AvA ja hAla thayA che e vAtanI itihAsa sAkha pUre che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 18. bhAi ke priyatama ? kuMtI sameta pAMce pAMDavA baLI muvAnA samAcAra vAraNAvatavAsIe taraphathI hastinApura paheAMcADavAmAM AvyA, tyAre sauthI vadhu vilApa dhRtarASTre karyA, ane sauthI A! vidure ! kAraNa ke satya zuM che te e banne jANatA hatA, athavA jANe che ema mAnatA hatA ! pelA pAMca bhIle ane chaThThI bhIlaDInAM baLIne bhaDathAM thaI gayela zakhA te pAMDavAnAM ja hAvAM joie evI dhRtarASTranI khAtarI hatI. sAmI bAjue pAMDavA kAI ne kAI rIte, purocanane paNa bALIne, pelI suraMga vATe bahAra nIkaLI gayA hovA joie, ane jyAM heAya tyAM kuzaLa heAvA joie evI viduranI khAtarI hatI. eTale dhRtarASTre jyAre jagatane dekhADavA mATe raDAroLa karI mUkI ane anya pANDumRto rAjA bhrAtA mama sudurlabhaH // mAre dAhaleA mA-jaNyA bhAI ja jANe Aje marI gayeA hAya ema mane lAge che, " evI pAka mUkIne pAMDavA ane ku MtInI atyeSThikriyA khUba zAnadAra rIte dabadabAbhera karavAneA Adeza ApyA, tyAre vidure duryodhana ke dhRtarASTrane khabara na paDI jAya ke peAte kaMIka khIjuM ja dhAre che eTalA khAtara ja phakata upara uparathI theADe! zeAka karI lIdhe.. HH A tarapha pAMDavAe bahAra nIkaLIne jhaDapabhera dakSiNa dizA tarapha prayANu karavA mAMDayu. AkAzanA tArAo temane dizA batAvI rahyA hatA. cAlatAM cAlatAM eka gADha ane dhAra vana pAse te AvI paheAMcyA. teo thAkala hatA, tarasathI vyAkuLa hatA, ujAgarAnA bhArathI aMdha hatA. eTale saue bhImane kahyuM : "have te amArAthI calAtuM nathI, ane dekhAtuM ya nathI, temAM vaLI A gahana vana ApyuM. mATe lAkSAgRhamAMthI jema te amane UMcakIne bahAra ANyA, tema have pAchA amane teDI le. tuM eTalA badhA baLavAna che ke amArA pAMceyanA bhAra sAthe paNa amArA karatAM vadhu jhaDapathI cAlI zakIza. " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 bhImasene mA ane bhAIone teDI lIdhAM ane vanamAM praveza karyo. bIjA divasanI sAMje teo sau eka vizALa ane ramaNIya pIpaLA pAse AvI pahoMcyA. bhImasene ahIM badhAne utAryA ane kahyuM : tame ahIM ArAma lo, tyAM sudhImAM huM AsapAsa kayAMya pANI hoya te tapAsa karuM." ane pachI temanI rajA maLatAM, jalacArI sArasonA avAjene aNasAre teNe jaLAzaya zodhyuM, pANI pIdhuM, ane pANI bharavA mATe koI vAsaNa te pitA pAse nahotuM, eTale khesane (uttarIya) pANImAM jhaboLI nIcavyA vagara laI lIdhe, jethI e pANI mA tathA bhAI ane pivaDAvI zakAya. A pANa-A khesa laIne pelA pIpaLAnA jhADa pAse AvIne te jue che to pAMceya jaNa ghasaghasATa UMghI gayA che. tene thayuM : vAraNAvatamAM, lAkSAgRhamAM, atyaMta kiMmatI palaMga para paNa jemane UMdha nahotI AvI zakatI, teo A kArI dharatI para kevAM nirAMte UMghI rahyAM che!" ane temAMya khAsa karIne mA, A kutI, zrIkRSNa jevAnI pheI, vasudevanI bahena, zakhsanuputra vicitravIryanI putravadhU, pAMDu jevA vIra rAjavInI rANI, mahelonA palaMganI sukemaLa taLAIo para sUvA TevAyelI, dharma, vAyu, indra Adi devonI prasannatA dvArA putrone pAmelI A kuntI sUkI jamIna para sutelI che, enA karatAM vadhu karuNa avasthA bIjI kaI hoI zake ? ghora vana, rAtane samaya, pIpaLAnuM gherI ghaTAvALuM vRkSa, vakSenI othe tarasyAM ne tarasyAM UMghI gayela cAra bhAIo ane pAMcamI mA-, ane temanI cekI karato kaMI kaMI vicAramAM guMcavAyela bhImasena ! AvuM drazya keda adbhuta ghaTanA vagara zI rIte pasAra thAya! vizvanATakane racayitA kone ke ema ne ema ochAM ja veDaphAI javA de! bhAio ane mAnA UMghatA dehanI rakSA karato bhImasena vicAranI vividha raMgI cAdara vaNatAM vaNato rAtri pasAra karate beThe tyAM tenI AMkhanI sAme jANe eka kautuka thayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 apratima sauMdarya vALI eka taruNI ekAeka bhImasenanI AMkha sAme AvIne khaDI thaI gaI. bannenI najara eka thatAM, alaukika AbhUSaNathI zaNagArAyelI e suMdarIe smita karatAM karatAM ane zaramAtA zaramAtAM bhImasenane A pramANe kahyuM: deva jevA dekhAtA A cAra puruSe potAnA gharamAM ja sutA hoya evI nirAMtathI ahIM suI rahyA che. teo koNa che, ane he mAnavottama, A strI tArI zuM thAya che?" "tuM koNa che?sAva svAbhAvikatAthI pUchato hoya tema bhImasene tene sAmo savAla karyo. sAcuM kahuM ?" suMdarIe tarata ja javAba Ape, "huM rAkSasI chuM. mAruM nAma hiDibA. najIkamAM ja huM ane mAro bhAI hiDimba, ame bane rahIe chIe." "huM-a!" jANe koI ramujI vArtA sAMbhaLI rahyo hoya evuM mAM rAkhIne bhIme hoMkAro dIdho. "paNa tyAre AvI ghera madharAte tuM ahIM zA mATe AvI che, ekalI ? tArA bhAIne reDhe melIne ?" mArA bhAie ja mane mokalI che--tamane mArI nAkhIne, tamArAM za enI pAse laI javA ! mAro bhAI manuSyamAMsAhArI che. " jANe keAI sAmAnya vAta karatI hoya eTalI svasthatAthI hiDimbAe javAba Ape. to pachI tuM vATa konI jue che ? " eTalI ja svAbhAvikatAthI bhIme pUchyuM. bhaya to tenA svabhAvamAM ja nahotuM, ane hiDimbAnuM mApa tenA manamAM AvatuM jatuM hatuM. tuM mane game che, mAnavottama," bhImanA praznane jANe A ja javAba heya ema hiDimbAe kahyuM. eTale ke tuM paNa mAnavamAMsAhArI che, ema ne ?" " tuM mane barAbara samaje nahi!" hiDimbAe khulAso karavA mAMDe. " tuM mane game che, ema je meM kahyuM, eno artha eTalo ja ke tuM mane...game che. eTale ke... huM tane mAre svAmI...banAvavA mAguM chuM !" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIma te| A khulAsAthI avAcaka ja banI gayA. mAnavabhakSaka rAkSasInA AkramaNa karatAM, kAmAM nArInuM AkramaNu tene mATe vadhu camakAvanAruM hatuM. 66 ,, 'huM khATu nathI melatI, mAnavazreSTha ! " hiDimbAe AgaLa calAvyuM: 'tArI dhruva jevI kAnti jone huM mugdha thaI chuM. mAruM citta kAmathI vihavaLa tha gayu che.... ane strIoneA pakSapAta bhAio tarapha nahi, paNa priyatama tarapha hAya che e te! tuM jANuteA ja hoiza. cAla, ApaNe mArA bhAInA A vananI bahAra nIkaLI jaie. mane A taraphanA badhA ja gupta mArganI khabara che. 72 .6 "" eTale ? '' saheja uzkerAine bhIme kahyuM, tu zuM ema sUcavavA mAge che ke tAre khAtara mAre A cAra bhAione ane mArI mAne tArA manuSyabhakSaka bhAinA bhAjana mATe ahIM mukI javA ?" hapa ' tuM mane barAbara samajyA nathI, nAttama, karagaratI hoya evA avAje kAmA rAkSasIe kahyuM: "huM tane tArAM svajanene tyAga karavAnuM nathI sUcavatI, huM teA tArI-tamArI saunI-svajana banavA mAguM chuM. cAla, jagADa A badhAMne ! saune sAthe laine ApaNe kayAMya jatAM rahIe. mAre bhAi hiDimba mane ahIM vAra lAgI che e joine abaghaDI AvI caDaze. paNa ene te huM pahoMcI vaLIza, ekalI ! tAre ciMtA na karavI. jagADa A saune ! '" r .. are pAgala ! have bhImasenathI tADukayA vinA na rahevAyuM : mane ciMtA na karavAnuM kahenArI tu kANu ?...ane A mArA bhAi ane mArI mA !- khuda indranIye magadUra nathI ke e nirAMte U~dhatA hAya tyAre emanI nIdaramAM khalela pADe !" "" . 66 kAmAMdha yuvatI ane svastha yuvAna vacce A vArtAlApa cAlatA hatA. tyAM acAnaka eka bhayaMkara aTTahAsyanA paDaghA temane kAne paDayA. hiDimbAnA bhAi hiDimba sAkSAt e enI sAme UbhA hatA. kAmI strIonu` kAi saguM nathI hotuM--eka temanA priyatama sivAya!" bahenane uddeza teNe trADa pADI: " paNa A hiDimba sadAjAgRta che. manuSyAne tA e khAte khAze, paNa pahelAM prathama tArA jevI kRtaghna bahenate tA....... " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiDimbe hiDimbA upara kAtila AkramaNa karyuM ane hiDibA, kadAca eka nimeSamAM ja hatI na hatI thaI jAta, paNa tyAM to bhIma eka laMga mArIne hiDimbanI upara ugho ane eka evI sakhata lAta, ociMtI, tene mArI ke jotajotAmAM te be-pAMca kadama dUra phaMgoLAI gayo. ane pachI eka bhayAnaka baMdha yuddha e sthaLe zarU thayuM-jAgRta hiDimbA ane sUtelAM, bhImanAM pAMca svajanonA sAnidhyamAM. ane thoDI ja vAramAM, yuddhanA e digantagAmI kalAhalathI bhImanA cAre ya bhAIo ane mAtA kuntI, pAce ya jaNa ekasAmaTAM jAgI gayAM. jAgatAM veMta temaNe jema pelA bene bhayaMkara rIte laDatAM joyAM, tema eka yuvatIne potAnI pAse UbhelI paNa joI. atimAnuSa evuM enuM rUpa hatuM. kaI vanadevI ke apsarA samI e lAgatI hatI. kuntInA praznanA uttaramAM eNe kahyuM: "nIlamegha samuM A vana mAruM ane mArA bhAI hiDimbanuM vAsa-vana che. mArA bhAI rAkSasa che. teNe mane tamArI hatyA karavA mokalelI, paNa sonalavaNuM tamArA A dIkarAne joIne mane temanA para prema thayo ane tarata ja manathI huM emane varI cUkI. meM te emane kahyuM paNa kharuM, ke cAle, A sene choDIne kayAMya cAlyAM jaIe, paNa e mAnyA nahi. daramiyAna A mAre bhAI mane ATaluM badhuM moDuM zA mATe thayuM te jANavA ahIM AvI pahoMcyo ane pachI to je thaI rahyuM che te ApaNe sau joI rahyAM chIe " bhIma mahAbalI hato, te hiDimba paNa kaMI ocho balI na hatA. banenuM yuddha lAMbA vakhata sudhI cAlyuM. vacce ekAdavAra ane bhImane kaMka akaLAyelo mAnIne tenI sahAye javAnI taiyArI batAvI, paNa bhIme tene vAryo, ane pachI tarata ja potAnI samagra zakitaone ekaThI karIne hiDimbane mArI nAkhyo. bhImasenanA A parAkramathI cAreya bhAio ghaNA prasanna thayA, paNa duryodhana ke tenA koI jAsuse A parAkramanI gaMdhe AkarSAIne e tarapha pahoMcI Ave, ane vaLI pAcho potAne e sahune trAsa sahana karavo paDe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oo e bIke tarata ja teo e hiDibavanamAMthI bahAra nIkaLavA lAgyA. hiDimbA paNa temanI pAchaLa pAchaLa cAlavA mAMDI. rAkSaso kadI verane bhUlatAM nathI ! " bhIme vicAra karyo ane pachI tarata ja hiDimbAne, je rIte tene bhAI gayo hato te ja raste vidAya karavA taiyAra thayo. paNa yudhiSThire tene A adharma kArya karatAM vAryo ane pachI mA tathA moTAbhAI banenI sahAyathI ane hiDibAnA AgrahathI bhImasene tenuM pANigrahaNa karyuM. bhImasenane A hiDimbAthI ghaTotkaca nAmane putra thayo. pachI mAtA tathA putra, banene hiDimba-vanamAM temanA jUnA nivAsasthAnamAM rAkhIne bhImasena tathA anya pAMDavo tathA kuntI cAlI nIkaLyAM. hiDimbavanamAMthI matsya deza, tyAMthI trigarta, ane tyAMthI te pradezanI kIcakaramaNIya vanazrInuM nirIkSaNa karatAM karatAM teo AgaLa vadhatA hatAM. mAthe temaNe jaTA bAMdhI hatI. vakalo ane mRgacarma temaNe paheryA hatAM. pravAsa daramiyAna tapasvIonI peThe vasanArA teo veda ane vedAntane tathA nItizAstranA abhyAsa karatA hatA. evAmAM eka divasa pitAmaha vyAsa temanI pAse AvyA. " dhRtarASTranA putroe tamane adharma pUrvaka rAjayamAMthI hAMkI kADhayA che te huM jANuM chuM." vyAsajIe temane kahyuM, "paNa je thAya che te sArA mATe ja thAya che ema mAruM mAnavuM che. tamAre ciMtA na karavI. viSAda na karavo. mAre to tame ane teo baMne sarakhA che. chatAM akicana ane nAnerAM upara vaDIlone vizeSa prema hoya, e nyAye tamArA para mane svAbhAvika rIte ja vadhAre prema che. ahIM najIkamAM ja ekacakrA nAme eka gAma che, temAM eka brAhmaNane ghera tamane mukI AvuM, cAlo." ane pachI kuntI tarapha vaLIne temane AzvAsana ApatAM umeryuM: eka divasa A tArA putra, tArA temaja mAdrInA A putro Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 peAtAnA paitRka rAjyanA svAmI jarUra banaze ane pRthvI para dharmane dhvaja pharakAvaze. "" ane pachI ekacakrAmAM temane laI jaI, pelA brAhmaNane tyAM temanI goThavaNa karI, pAchA pote temane maLe tyAM sudhI tyAM ja rahevAnI bhalAmaNa karIne vyAsajIe temanI rajA lIdhI. 19. brAhmaNanI Apatti ekacakrAmAM vyAsae cIMdhela brAhmaNanA gharamAM pAMDavAnI vanapraNAlI tapasvI brAhmaNA jevI hatI. nagaramAMthI vArApharatI bhikSA mAMgIne tee lAvatA. pachI e bhikSA kuntIne caraNe dharatA. kuntI emAMthI ardhoa bhAga bhImane ApatI, ane bAkInA ardhAmAMthI cAra bhAIo ane pAte ema pAMca jaNa jamatAM. temanA sadaguNAne lane ekacakrAnA nAgarikAnI paNa temaNe sArI prIti saMpAdana karI hatI. eka divasa cAreya bhAie bhikSA mAgavA gayA hatA ane dhera phakata bhIma ane kuntI hatAM, tyAre temaNe dharanA aMdaranA eraDAmAMthI aneka vyakitae ekI sAthe rAtI hoya, evAM chAtIphATa rudanane avAja sAMbhaLyA. brAhmaNanA kuTuMba para kaika Apatti UtarI lAge che, bhIma! " kuntIe putranA kAnamAM kahyuM, A vakhate ApaNe kaika madada karavI joie. manuSyanuM lakSaNa ja e che ke tenA upara karela upakAra pANImAM na jAya." sAcuM che, mA, bhIme saMmati ApatAM kahyuM, "" ,, paNa tuM khabara te kADha, zuM che ? '" kr (c t kuntI aMdaranA oraDAmAM gaI. brAhmaNa, tenI patnI, tene putra ane tenI putrI - cAreya jaNa ceAdhAra AMsuoe kalpAMta karI rahyAM hatAM. .. salAha ApI, brAhmaNI, brAhmaNa raDatA ApI rahyo hatA, "ke A gAjhAruM gAma jaie ! paNa tAre tArAM piyeriyAMne chADavAM nahotAM. te have bUDI mara, bApanA kuvAmAM! vinAzane vakhata AvI " tane meM keTalIye vAra raDatA peAtAnI patnIne pA mUkIne khIje kyAMka cAlyAM "" paheAMcyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat "" www.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rr paNa tame mane javA dAne ! " patnI karagaratI hatI. 79 .. .. "tane javA dauM... ? " brAhmaNa peAtAnI lAcArI batAvatA hatA. tane kevI rIte javA dauM ? tuM mArI sahadharmacAriNI, mArA gRhasthAzramanI bhAginI, kulIna, zIlasa Mpanna, mArAM A be saMtAneAnI mAtA, nitya mane anusaranArI.... arere tArA jevI patnIneA tyAga karIne huM raurava narakanA ja adhikArI paruM ne! . k pazu te pachI mAruM ja balidAna ApeAte, pitAjI," atyAra sudhI mUJImUMgI raDI rahelI dIkarI karagaravA mAMDI. " tAruM ? eka kAcI uMmaranI chokarInu balidAna ApatAM amAre jIva kema cAle, beTA! ane vaLI tuM te amAre AMgaNe kASTaka pArakAnI thApaNa gaNAya. "" pitA, mAtA ane putrI vacce Ama, kANu balidAna ApavAnuM vadhAre adhikArI che tenI rakajhaka cAlatI hatI, te pelA zizu-bALaka, ghaDIka bahenanI gAdamAM bharAine ane ghaDIka mAnI godamAM bharAine sAMbhaLI rahyo hatA ane sAthesAthe bannenI haDapacI pakaDIpakaDIne temane chAnAM rAkhavAnI keAziza paNa karI rahyo hatA. chevaTe mA ke bahena, kAI pAtAnu` mAnatuM nathI e joi, ghAsanuM eka taNakhaluM peAtAnA hAthamAM talavAranI peThe halAvIne e beyeA : " are bhAra zA che e rAkSasanA! tamAre kASTane enI pAse javAnI jarUra nathI. mane ja javA de. ane pachI...joI che, A raNacaMDI ? A talavAranA eka ja jhATake huM e duSTanuM mAthu uDAvI daiza ! '' atyaMta gamagIna vAtAvaraNamAM abUjha bALakanI A nirdoSa zekhIthI kaiM haLavAza AvI, ane kuntIne thayuM ke aMdara dAkhala thaIne e dukhiyArAMnI vAtacItamAM sAmela thavAnI sauthI vadhu raLiyAmaNI A O paLa che. bhIma ane kuntI banne dhIme page aMdara AvyAM. ' "" kSamA karajo amane ! " kuntIe temanI pAse jaine zarU karyuM, paNa A badhAnuM kAraNa zuM che te kRpA karIne amane kaheA. saMbhava che ke enA upAya nIkaLI Ave! "9 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to brAhmaNa peAtAnA atithi tarapha mUMgI kRtajJatAnI lAgaNIthI paLabhara joI rahyo. " upAya ahIM kAi zakaya ja nathI, mA ! " kuntIne uddezIne teNe kahyuM, "manuSya sarajelI kAI Aphata hAya, teA manuSya enu nivAraNa karI zake, paNa A teA rAkSasI utpAta che, mA! enI pAse teA zira jhukAvya ja chuTA. 92 r N paNa vAta teA karI, '' kuntIe AjIjI karI. brAhmaNe vAta kahevA mAMDI. "bakAsura nAme eka rAkSasa che." brAhmaNe zarU karyuM, A ekacakrA nagarI ane nagarInA AsapAsanA pradezane e svAmI che. ekacakrA nagarInuM ane AsapAsanA pradezanuM e bakAsura ja rakSaNa kare che. ' kAnAthI ? " bhIme pUchyuM. cr gAma " khIjA rAkSasethI ! " brAhmaNe khulAse karyA, " pahelAM A para badhA ja asurA meAjamAM Ave tyAre tUTI paDatA ane manamAM Ave te lUTI jatA ane manamAM Ave tene khAI jatA, eTale amArI yAtanAene! pAra nahatA. e badhI yAtanAemAMthI A bakAsure amane cheDAvyA. " ** paNa teA pachI Aje A Apatti zAnI che ?" bhIme adhIrAi batAvI, " atyAre tamArA mAthA para kAi Apatti teALAi rahI heAya, te kr tenA nivAraNa mATe e bakAsura pAse ja kema nathI jatA ? '" "" ApyA. te 66 ,, bakAsura pAse javAnI ja ! A Apatti che. brAhmaNe javAba ,, na samajAyuM, " kuntIe kahyuM. Apa jarA AgaLa sAMbhaLazeA tA tarata samajAze. bakAsure amArI A ekacakrA nagarIne anya rAkSaseAnA trAsamAMthI ugAravAnuM mAthe lIdhuM che,, paNa te eka zarate......' r kaI zarate ? " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 " ...ke amAre roja ene mATe amuka nizcita AhAra mokalo." jaze ? " "gADuM eka cokhA, be pADA, ane eka mANasa!" AvI amAnuSI zarato tame maMjUra to karI, paNa atyAra sudhI ene sAMkhI kema rahyAM che ?" ema sAva sAkhI rahyAM chIe evuM paNa nathI." brAhmaNe pheDa pA. A bakAsurane uthalAvI pADavA mATe, ene nAza karavA mATe, atyAra sudhImAM je je prayatna thayA che te badhA niSphaLa nivaDayA che ane uparathI tevA prayatna karanArAone khUba AkarI zikSA bhogavavI paDI che. eTale have badhA hatAza thaIne besI gayA che ane potapotAnA vArA pramANe kuTuMbanI ekaeka vyakitane bhoga ApatA jAya che. Aje amArA kuTuMbane vAro che." bolavuM pUruM karyuM ane oraDAmAM aneka saLagatI citAevALA smazAna jevI zAnti paLa be paLa patharAI gaI. pachI kuntIe kahyuM " tamArI A ApattinuM nivAraNa mane maLI gayuM che, mATe have badhA viSAda choDI do ane mArI vAta sAMbhaLo." "bole, mA! " "e bakAsura pAse tamArA cAramAMthI koI paNa jaze nahi. mArA pAMca dIkarAomAMthI eka jaze." brAhmaNa paLabhara te avAka thaI gayo. bIjAne khAtara koI maravA taiyAra thAya e banI zake kharuM! nA, mA !" teNe kahyuM, "mArAthI tamArA putrane bhoga na levAya, mA ! eka to tame mArA atithi ane vaLI brAhmaNa ! " pAMDavo brAhmaNa veSe ja ekacakrAmAM rahyA hatA e ApaNe jANIe chIe. paNa kuntIne nizcaya thaI cUkyo hato. brAhmaNane teNe kahyuM : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tame mane samajavAmAM kaiMka bhUla karI che, bhUdeva ! A to phakata pAMca ja putra che. paNa kadAca so putra hoya to paNa, kaI mAtA emAMthI ekane paNa ocho karavA Icche ? paNa mArA putrone, IzvaranI kRpAthI, rAkSasone Dara nathI. keka rAkSasone temaNe saMhAryA che, raNamAM sAmI chAtIe roLyA che. mATe ja tamArA e bakAsura mATe cokhAnuM gADuM ane be pADAne AhAra mAre A putra ja laI jaze. tamAre enI leza paNa ciMtA na karavI. phakta eka ja vinaMti ke A vAta kyAM karatAM kayAMya karavI nahi. nAhaka keAIne mArA dIkarAonA bALaparAkramanI adekhAI Ave !" ane AvI rIte bakAsura pAse bhImane mokalavAnuM kuntIe nakakI karyuM. 20 yudhiSThiranI zaMkA cAre pAMDavo bhikSAthe nagaramAM gayA hatA. teo pAchA pharyA ane bhImasenanA caherA upara temaNe koI apUrva yuddhAvezane ramata che, tyAre yudhiSThire mAtAne eka bAjue laI jaIne enuM kAraNa pUchayuM. kuMtIe brAhmaNanI ApattinI badhI vAta karI ane bakAsura pAse bhImane mokalavAne pite nizcaya karyo che ema yudhiSThirane kahyuM. yudhiSThirane pahelAM te A vAta na gamI. teNe kahyuM: A zuM karavA beThI che, mA ? jenA bhujabaLanA AdhAre ApaNe sau sukhe suI zakIe chIe ane pelA halakaToe kareluM ApaNuM rAjaya pAchuM meLavavAnAM svapnAM sevIe chIe, e bhImasenane ja homI devA mAge che ? jenA satata vicArathI duryodhananI UMgha uDI gaI che, jeNe ApaNane lAkSAgRhamAMthI choDAvIne ahIM sudhI ApyA che.." "bhImanuM e badhuM parAkrama joIne ja te meM ene mokalavAno nizcaya karyo che, beTA " kuntIe saMpUrNa zAMtithI javAba Ape. "A kaMI huM sAhasa-bhAve nathI karatI, saMpUrNa gaNatarIpUrvaka karuM chuM. bhImane e rAkSasa kazuM ja nathI karI zakavAne. joyuM nahi, pelA hiDimbane eNe - keTalI sahelAIthI mArI nAkhyo ! janme che tyArathI ja asAmAnya baLa ane zakita enAmAM che. ene mokalavAthI ApaNA mATe atyAre to eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMtha do kAja che. rAkSasane nAza thaze, ane A brAhmaNa kuTuMbe ApaNuM upara je upakAra karyA che tene yatkiMcita badalo paNa vALI zakAze. mANasa te kahevAya, beTA, jenA para koIe karela upakAra eLe na jAya. '' yudhiSThira samaje. bIjA traNeya saMmati ApI. savAranA pahoramAM pilA nizcita AhAra sAthe bhImasena ekalo bakAsurane vanasthAne pahoMce ane bakAsurane nimitte raMdhAyela bhAta nirAMte ArogatAM ArogatAM teNe bakAsuranA nAmanI bUmo pADavA mAMDI. bakAsura bahAra nIkaLyA ane A dazya joIne gussAthI lAlacoLa thaI gayo. are maravAnI paLe paNa sakhaNo nathI rahete, mukha ?" rAkSase trADa pADI, " mArA mATenuM bhojana tuM eThuM kare che ? " paNa ahIM sAMbhaLe che ja kANa! bhIme te nirAMte bhAta sApha karavAnuM cAlu rAkhyuM. rAkSasane gusso maLaya atyaMta ugra hato, te A drazyathI vaLI sAtamA AsamAne pahoMcyo. doDIne teNe bhImanA vAMsAmAM thoDIka mukakIe lagAvI dIdhI. paNa bhIme to jANe koI pITha paMpALI rahyuM hoya evo dekhAva karIne khAvAnuM cAlu rAkhyuM. have bakAsurane lAgavA mAMDayuM ke jaNa koI asAmAnya Tina lAge che. eka jhADa ukheDIne teNe hAthamAM addhara toLyuM ane bhImane bhuka karavA mATe te atyaMta AvegapUrvaka de. daramiyAna bhIme nirAMte pelA bhAta khAI lIdhA hatA, eTaluM ja nahi, paNa khUba ja laherathI caLu paNa karI lIdhuM hatuM. ane bhIme pitA para pheMkAyela jhADane daDAnI peThe jhIlIne e ja jhADathI bakAsurane jhUDavA mAMDayA. ane te pachI thoDIka ja vAramAM ekacakrAnI Apatti sAme bakAsura pRthvInA paTa parathI nAbuda thaI gayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. pAMcAla deza sahAmaNe, jyAM draupadI kero vAsa bakAsurane vadha karanAra bIjo koI nahi, paNa bhImasena ja hato, e vAtane chupAvavAne game teTalo prayatna e pote kare, enA cAra bhAIo ane mAtA kuntI kare, paNa sUrya chAbaDe kadI DhaMkAto raheto nathI ane apratima zauryanAM udbhavasthAne lAMbA vakhatane mATe gupta rAkhI zakAtAM nathI. eTale bakAsuranA vadha pachI ekacakrane pitAne vasavATa ATopI levo joIe ema pAMDane thatuM ja hatuM. tyAM eka divase eka pravAsI vipravarSe AvIne eka adbhuta samAcAra ApyA. pAMcAla dezamAM eka asAmAnya samAraMbha yojAI rahyo hato, ane e samAraMbhe AkhAye AryAvartanuM dhyAna potAbhaNI doryuM hatuM. e samAraMbha hato draupadI-svayaMvarane. "svayaMvara" te zabda mAtra hatuM, bAkI draupadIne "svayama" jene varavAnuM mana thAya ene varavAnI chUTa nahatI. sItA-svayaMvara" je ja e "svayaMvara' hatA. bhagavAna zaMkaranuM dhanuSya je caDhAvI zake tene mArI putrI sItA paraNAvIza, evI janakarAjAnI ghoSaNuM hatI. - ahIM drupade paNa eka evA prakAranI jAherAta karI hatI. nema levAmAM ane lakSya vadhavAmAM abhuta ane apUrva kuzaLatA mAgI le evuM eka yaMtra teNe banAvyuM hatuM, ane e yaMtranI ADe teNe eka "masya gAThavyuM hatuM. A "masyane je kaI vedha kare tene pote yajJavedImAMthI utpanna thayelI potAnI duhitA paraNAvaze evI jAherAta dupade karI hatI. draupadI yajJavedImAMthI utpanna thaI hatI, mATe yAjJasenI tarIke paNa te ' oLakhAtI. A uparAMta kRSNa, pAMcAlI vagere paNa tenAM nAme - hulAmaNAM nAmo hatAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 A draupadIne mATe pAMcAlamAM matsyavedhane samAraMbha yojAyo hato. bhAratanA ekeeka bhumi-bhAgamAMthI bANAvaLIo ane brAhmaNa, vyApArIo ane vidvAno, kArIgare, kalAkAvida, nA, nartaka vagere pAMcAlanI nema noMdhIne nIkaLI paDayA hatA. kahevAnI bhAgye ja jarUra hoya ke badhAya ke draupadIne varavAnI icchAthI nahotA AvatA; paNa jyAM AgaLa Ave zakavartI svayaMvara yojAyo hoya tyAM prekSake paNa pAra vagaranA ja hoyane! ane e badhA prekSakAnI judI judI jIvana jarUriyAtone lakSamAM rAkhIne AvanAra vyApArIo vagerenI saMkhyA paNa ke nAnIsUnI te na ja hoya! bIjA zabdamAM kahIe te draupadI-svayaMvarane nimitta drupadanA pATanagaramAM eka virATa akhila-bhArata-meLo ja jANe bharAI rahyo hato. AvA samAraMbhamAM javAnuM pAMDavone mana thAya emAM Azcarya zuM ! vaLI A draupadInI AsapAsa, enA bAlyakALathI ja, kevI kevI adbhuta lakavAyakAo vaNAvA mAMDI hatI! kahevAtuM hatuM ke enA pitA dupade eka mahAna yajJa karelaH AcArya droNe, dhRtarASTra ane pAMDunA putro dvArA pitAne parAjita karI apamAnyo hato, tenuM vera levA mATe! AmAM mULa te drupadanA pitAne ja vAMka hato. e ane droNa bane droNanA pitA bharadvAjanA ziSyo hatA. bAlyAvasthA daramiyAna baMne vacce pragADha maitrI jAmelI. pachI vidyAbhyAsa pUro thatAM, kupada rAjyane svAmI banyo, jyAre droNa te mULa AzramavAsI hato, te AzramavAsI ja rahyo. paNa ekavAra jUnI mitrIne dAve droNa padane maLavA gayo, tyAre teNe joyuM ke drupada have pahelAne dupada rahyo nathI. rAjA banIne te mANasAIne bhUlI gayo che. te vakhate kupade droNanuM apamAna kareluM. ane koNe manamAM ne manamAM pratijJA karelI ke A sAhebane bodhapATha ApuM te ja huM veNa kharo. ane e bodhapATha teNe dupadane potAnA kaurava-ziSya dvArA parAjita karIne Apyo hate. paNa droNane e vakhate e yAda nahotuM rahyuM ke apamAnano badalo apamAnathI laIne, pote bhaviSyane mATe eka ghora Apatti vahorI rahyo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verathI vera kadI zamatAM nathI, ulaTAnAM vadhe che, e sUtra zIkhavAnuM zreNa mATe hajI bAkI hatuM te dupade ene zIkhavyuM. koNe karela apamAnane badalo levA mATe dupade yajJa mAMDa. tene saMtAna na hatAM. putra na hato. yajJa karIne droNane nAza karI zake e putra prApta karo evI padanI abhilASA hatI. mahAbhArata kahe che ke e yajJavedImAMthI "deva jevo javAlAvaNuM, ghararUpa, kirITI, khagadhArI, dhanuSyabANusaMpanna," e eka puruSa pragaTa thaye, ane tarata ja rathamAM besIne rathane eNe doDAvyo. ane pAMcAlavAsIoe "dhanya che, dhanya che ! " evA harSanAdo karI karIne koNavadha mATe utpanna thayela e rAjakumArane vadhAvI lIdhuM. A pachI vedInA madhya bhAgamAMthI eka kumArI pragaTa thaI. mahAbhArata kahe che ke subhagA darzanIyAMgI, kaTitavI, manoramA, zyAma, padma-palAsAkSI, nIla-kuTila-kezinI manuSyarUpa dhArIne utarI amarAMganA, nIla padma same gadha Ave chejana drathI, evI anupama kAyA dharI UtarI suMdarI, e suzroNa janmatA mAM vANuM AkAzamAM thaI A kRSNA, kAminISThA, kSatriya-zama-kAriNuM. AvI draupadIne jovAnuM, ane paraNavAnuM paNa mana pAMDavone thayuM hoya, to emAM Azcarya zuM hatuM ? mahAbhArata kahe che ke draupadInI vAta sAMbhaLIne pAMDa "zalyaviddha " jevA, jANe koI kA hadayamAM bheMkAI gayo hoya evA thaI gayA. temanAM mana asvastha thaI gayAM. kuntIe potAnA putronI A becenI joI ane temanA saunA mananI, vAta, eka zANI mAtA tarIke, temanI pAse bIje svarUpe rajU karI. kuntIe kahyuM: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " A brAhmaNanA gharamAM have bahu rahyAM, yudhiSThira; javAnuM badhuM pharI pharIne joI lIdhuM; have anyatra jaIe. sAMbhaLyuM che ke pAMcAla deza bahu sahAmaNe che te, tArI je salAha hoya, te ApaNe pAMcAla tarapha jaIe." yudhiSThire paNa e ja raMgatamAM javAba dIdho ke "mA, tame je kahetAM haze, temAM amAruM hita ja haze." ane pachI badhA ya bhAIo, mAne laIne-ane pelA yajamAna brAhmaNanI vidhipUrvakanI vidAya laIne, ekacakramAMthI nIkaLI pAMcAlane paMthe vaLyA. 22. aMgAraparNane aMgAra ekacakAmAM bakane saMhAra karIne pAMDavo pAMcAla dezane pathe vaLyA. pAMcAlIne nimitte drupadarAje yojelA samAraMbhanI vAta sAMbhaLIne emanAM citta cagaDoLe caDayAM hatAM. | AgaLa arjuna cAlato hato. teNe hAthamAM mazAla dhAraNa karI hatI. rastAo sArA ane samathaLa hatA, paNa pradeza ajANyo hoI pratipaLe sAvadhAna rahevuM paDatuM hatuM. eka nimeSa paNa gAphela rahyA te khela khalAsa, evI sthiti hatI. cAlatAM cAlatAM kuntI ane tenA pAMca putro gaMgAne kinAre pahoMcyA. keNu che e?" acAnaka temane kAne koIne paDakAra Avyo. "jyAM che, tyAM ja UbhA raheje. eka DagaluM paNa AgaLa bharyuM che, te maryA ja samajaje." kANa che tuM ?" leza paNa DaryA vagara ane potAnI AgekUcane jarA paNa thaMbhAvyA vagara arjune sAmo paDakAra karyo. "gaMgAmaiyA te saunI eka sarakhI mAtA che. enAM amRta sarakhAM jalanuM Acamana karatAM tuM amane aTakAvanAre kANa?" dhamakI ApanArane avAja have jarA DhIlo paDayo. tene sAdhAraNa anubhava to e hato ke tene hAkeTa sAMbhaLatAM veMta ja bhalabhalAnA chakkA chUTI jatA. tyAre A mazAladhArI juvAna to sAmI chAtIe ane e ja gatie AgaLa vadhyo Ave che, ane enI pAchaLa pAchaLa cAlatI eka prauDhA strI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane te strInI pAchaLa AvatA cAra bIjA juvAne - chamAMthI koInuM ke rUvuM sarakhuM pharatuM nathI. saMbhava che ke A lake kAI judA ja pradezamAMthI AvatA hoya ane pariNAme mArA pratApathI sarvathA aparicita hoya ema ene lAgyuM. "tame loke mane oLakhatA nathI lAgatA." paDakAra karanAre potAnI oLakha ApavA mAMDI. "mAruM nAma aMgAraparNa che. A vana pradezanuM nAma paNa aMgAraparNa che. huM gadharva chuM. kuberane khAsa mitra chuM. huM ahIM mArI strIo sAthe jalakrIDA karI rahyo chuM. ahIM AvavAne koIne adhikAra nathI." aMgArapaNe mAnato hato ke pitAnA nAmazravaNanI sAthe A mazAladhArI vyakita DhIlIDhapha thaI jaze, paNa teNe joyuM to pelA ye jaNa e ja svasthatAthI AgaLa vadhI rahyAM hatAM. tuM aMgAraparNa ho ke zItaparNa," arjuna tene saMbhaLAvI rahyo hato, "tArI strIo sAthe krIDA karI rahyo ho ke ekale hA, amAre tenI sAthe kazI nisbata nathI. ame te gaMgAmaiyAnA caraNasparza karIne pAvana thavA mAgIe chIe ane gaMgAmaiyA keAI gaMdharvanI ke yakSanI ke rAkSasanI ke mAnavInI AgavI saMpatti nathI teTaluM ame jANIe chIe." have vAta zabdothI pate ema nathI ema aMgAraparNane lAgyuM. citraratha nAmane potAne ratha pAse ja hato. e rathamAM e ArUDha thayA. AgaLa vadhyo. dhanuSya hAthamAM lIdhuM ane bhAthAmAMthI bANe kADhI kADhIne pAMDavonI dizAmAM choDavA mAMDayAM. paNa arjuna sAme evA maDadAla bANenuM zuM gajuM ! hAthamAMnI mazAlathI ja eNe A badhAM bANone gillI-daMDAnI ramata heya evI rIte pAchAM phaTakAryA ! ane pachI eka saLagatuM bANa mArIne aMgAraparNanA citrarathane ja saMcoDo jalAvI dIdhe. ane ratha bhAMgatA gabharAIne dharatI para DhaLelA aMgAraparNane enA lAMbA keza vaMDa kheMcIne pitAnA moTAbhAI dharma-yudhiSThira sAme khaDo karyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa eTalAmAM te aMgAraparNanI patnI kuzmanasI haiyAphATa rudana karatI karatI doDI AvI kuntInA paga pakaDI laine potAnA patine jIvatadAna ApavA mATe e karagaravA mAMDI ane aMte yudhiSThirane Azaya samajI laIne arjune ene kahyuM, "jA tArI patnI para dayA karIne A kururAja yudhiSThira tane jIvatadAna Ape che." mahAbhArata kahe che ke A aMgAra paNe arjunane "cAkSuSI vidyA ApI, jenA badalAmAM arjune ene agni-astrano prayoga zI rIte karavo te zIkhavyuM. A prasaMge, Ama, pAMDavone eka vadhu mitra ane eka vadhu vidyA sAMpaDI. arjuna matsyavedhamAM saphaLa thayo tenI pAchaLa tenI je aneka vighAonuM sAmarthya hatuM temAM A cakSuSI vidyA paNa hatI. aMtamAM kahevuM joIe ke arjuna sAthenA A saMgharSamAM niSphaLa thavAne kAraNe aMgArapaNe pitAnuM nAma badalI nAkhyuM. "citraratha"ne e svAmI A ghaTanA pachI potAnI jAtane dagdharatha tarIke oLakhAvavA lAgyA. 23. pAMDano pAMcAlamAM praveza aMgAraparNanA agArane olavIne ane tene citrarathamAMthI "dagdharatha" banAvIne pAMDa AgaLa cAlyA. chUTA paDatI vakhate A gadhave pAMDane eka salAha ApelI. rAjavI e hamezAM eka brAhmaNa purohita sAthe rAkhavo e te vakhatano zirasto hato. pAMDavo brAhmaNanA vezamAM pharatA hatA tethI A zirastA pramANe kAI purohitanI varaNuM temaNe haju karI na hatI. aMgArapaNe purohita vagara pravAsa karavAmAM rahelAM jokhamo tarapha temanuM dhyAna kheMcyuM ane pAMDavo dhaumya nAmanA muninI purohitapade varaNI karIne, temane sAthe laIne, pAMcAla tarapha AgaLa vadhyA. pAMcAla javAnA badhAya mArgo, mahAbhArata kahe che ke, e vakhate mAnava medanIthI ubharAI rahyA hatA. draupadI svayaMvarane nimitte pAMcAlanI dharatI para jANe koI virATa meLo bharAI rahyo hato. kaI paraNavAnA umaMgathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 AvatA hatA, to koI draupadI jevI apUrva saudaryavatI kanyAne jovAnA kutUhalathI AvatA hatA, kAi parAkrama batAvavA mATe, koi vepAra karavA arthe, kaI pitAne kasaba dekhADavA kAje, kAI nATaka caTaka Adi karIne be paisA raLI levA sAru, koI dUra dUra rahetAM sagAM-saMbaMdhI svajanene maLavAnA hetuthI, kaI khaTasavAdiyA vaLI cerI lUMTane prasaMga maLI jAya to te jhaDapI levA mATe, tareha tarehanA mANase, tareha tarehanA IrAdAothI pAMcAlamAM ThalavAye jatA hatA. temAM badhA ya varNana leke hatA; ane badhI ye uMmaranA mAnavIo hatA. pAMDavoe mAtA kuMtI ane purohita dhaumyanI sAthe pAMcAlamAM pahoMcIne eka kuMbhakAranA kArakhAnAmAM (kuMbhAranI keDamAM) paDAva nAkhe. ahIM paNa temaNe brAhmaNonI mAphaka ja potAnI dinacaryA jArI rAkhI. gAmamAMthI pAMceya bhAIo bhikSA lAve ane kunatI e bhikSAmAMthI brAhmaNa Adine bhAga kADhI pachI adha bhImasenane ane adhI potA sameta bAkInA pAMcane, ema vaheMcI Ape. nagaranI pUrvottare samathala bhUmi upara, cAre bAju bhavanothI vIMTaLAele eka suvizALa maMDapa bAMdhavAmAM Avyo hato. dhUpathI e maMDapa sarvadA sugaMdhita rAkhavAmAM Avato ane caMdanajalathI ene sarvadA zItala rAkhavAmAM AvatA. bahArathI AvelA aneka rAjAone A maMDapa pharatAM bhavanamAM utAre ApavAmAM Avyo hato. teo badhA potapotAnAM bhavananI bArIo ane aTArIomAMthI svayaMvara maMDapamAM athavA kaho ke lakSyavedha maMDapamAM cAlatI badhI ja pravRttio joI zake evI vyavasthA hatI. sAmAnya grAmajane ane nagaravAsIo mATe eka sthAne maMce UbhA karavAmAM AvyA hatA, jyAMthI teo lakSyavedha joI zake. bahArathI AvelA atithioe paMdara divasa AnaMdapramodamAM pasAra , ryA pachI soLame divase draupadI "raMga' para UtarI. e vakhate yajJayAga-svastivAcana Adi vidhi patAvI, vAgI rahelAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka vAdyone thaMbhI javAnI sUcanA ApI, drupadanA putra ane draupadInA bhAi dhRSTadyumne A pramANe dheASaNA karI. idaM dhanurlakSyamime ca bANA : zuNvantu ye bhUpatayaH sametA : / chidreNa yantrasya samarpayadhva rAre zitAmAMzAdhai:| : .. 91 etanmahat karma karoti yo vai kulena rUpeNa balena yukta: / tasyAdya bhAryA bhaginI mameyaM kRSNA bhavitrI na mRSA bravImi // ahIM ekaThA thayelA he bhUpatie, A dhanuSya, A lakSya ane tIkSNu ane AkAzagAmI evAM A pAMca bANe tei le. yaMtranA chidra seAMsaravuM bANa mArIne A lakSyane vIMdhavAnu che. A duSkara karma, kula 35 ane balathI yukata evA je kAi karaze, tenI bhAryA A mArI ginI banaze. huM satya kahuM chuM." ane pachI teNe tyAM ekaThA thayelA bhAratanA judA judA bhAge mAMthI Avela rAjAene draupadIne dUrathI paricaya karAvyA. kANu kANu AvyA hatA e samAraMbhamAM ? pahelAM te duryodhana, duHzAsana, vika Adi dhRtarASTranA so putro; pachI karyuM, pachI zakuni, bala, vRSaka ane bRhadbala nAme gAMdhArarAjanA cAra putro, pachI azvatthAmA, bhAja, bRhanta, maNimAna, daMDadhAra, sahadeva, jayasena, meghasaMdhi, mAgadha, zaMkha ane uttara nAmanA peAtAnA be putro sAthe virATa, senAbindu, muddAmana ane tene putra, vAsudeva, bhagadatta, tAmralipta kaliMga, madrarAja zalya, seAmadatta, ane bhUrizravA Adi tenA traNeya putro, kAmmAja, sudakSiNa, sukSe, auzAnara-zibi, saMkaNuM, vAsudeva ane zrIkRSNanA sAMbAdi putro, akrura, sAtyaki, udbhava, kRtavarmA, sindhurAja, jayadratha, kAsalarAja ane evA aneka prasiddha parAkramI nRpatie. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hara 24. ajunane lakSyavedha draupadInA bhAI dhRSTadyumna lakSyavedha aMgenI potAnI ghoSaNA pUrI karI ke tarata ja eka bAju duMdubhi, veNu, viNA, paNava Adi vAdyo vAgavA lAgyAM ane bIjI bAju aneka yuvAna rAjAo potapotAnAM Asane uparathI ekI sAthe uchaLyA. manamAM to teo sau praupadIne jANe kyAranI ye paraNI cUkyA hatA ! pAMcAlInA sauMdaryanuM kAmaNa temane sau upara evuM hatuM ke lakSyavedha temane atyaMta sahelo lAgato hato ane enI sAthe ja potA sivAya bIje kaI vahele pahoMcIne lakSyavedha karI jAya enI kalpanAmAtrathI teo krodhAMdha banI rahyA hatA. mitro, draupadInA hAthanA A harIphone atyAre zatruo jevA lAgatA hatA. paNa lakSyavedhanI kalpanA jeTalI sahelI lAgatI hatI teTaluM ja e kalpanAne amalamAM mUkavAnuM muzkela hatuM. muzkela zuM, azakaya ja. chalaMga mArIne deDanArAomAMthI ghaNAkharA te dhanuSyanI dorI paNa bAMdhI zakayA nahi. keTalAka to derI caDhAvavA jatAM, dhanuSya hAthamAMthI vachUTI jatAM paDI paNa gayA ! koI koInA to vaLI kuMDala paNa kAnamAMthI kharI paDayAM! dhRSTadyumnanI ghoSaNuM samApta thayA pachI Ama thoDI ja vAramAM Asano uparathI kUdIne dhanuSya pAse dhasI AvatA rAjAonAM pANI UtarI gayAM ane svayaMvaranI sabhA emanA dIna ni:zvAsa ane hAhAkArothI zokasabhAmAM palaTAI gaI. A badhA vakhata pAMDavo brAhmaNanA jUtha vacce, bhasmanA thara nIce agni DhaMkAyela hoya tema svayaMvaramAM Avela Itara rAjavIothI ajJAta evI avasthAmAM beThA hatA; ane chatAM eka jaNanI najara temanA upara gaI hatI. rAkhanI nIce DhaMkAyelA e pAMca agnione pahelavahelA oLakhI lenAra e puruSa te bIjA koI ja nahi paNa kRSNa hatA. kRSNa temane oLakhyA, ane pachI potanI pAse beThela balarAmane temaNe saMketamAM oLakhAvyA. duniyA jemane marela mAnatI hatI, e kRSNacIdhyA pAMDuputrane joine balarAma paNa kharekhara prasanna thayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 ane eTalAmAM to emanI ane zrIkRSNanI A prasannatAmAM vadhAro kare evuM eka drazya khaDuM thayuM. rAjAo dhanuSyane caDhAvavAmAM niSphaLa thayA, tyAre brAhmaNanI vaccethI arjunane Ubho thato A be yaduvIrAe je... AsapAsa beThelA brAhmaNomAMthI keTalAke A brAhmaNanI hiMmatane abhinaMdI, jayAre keTalAke e "brahmabhaTTa"nA sAhasane upahAsa karavA mAMDayo. "karNa ane zalya jevA lokavizruta rAjavIo paNa je dhanuSyane sa-jaya nathI karI zakayA te A baTu karavAne che!" temAMnA keTalAka hasavA lAgyA. Ama judA judA svabhAvanA mANaso judI judI AgAhIo bhAkhI rahyA hatA, teTalAmAM arjuna pelA dhanuSyanI pAse pahoMcI gaye. teNe pahelAM te e dhanuSyanI pradakSiNA karI, pachI tene praNAma karyA. pachI eka nimeSamAM ja tenA upara pratyaMcA caDhAvI dIdhI. pachI eka bANa lIdhuM ane jota jotAmAM lakSya vidhAine bhUmi para paDayuM. ane pRthvI tathA aMtarIkSa jayanAdathI gAjI UThayAM. sUto mAga so so bherIonA ninAde vacce vijetA vIranI bIradAvalI gAvA mAMDayA. paNa e jamAnAmAM svayaMvare zAMtithI ukalI jAya evuM bhAgye ja banatuM. niSphaLa nIvaDelAo saphaLa umedavAranA hAthamAMthI tenuM pAritoSika paDAvI levA mATe haMmezA taiyAra rahetA. ane pachI junA vera vaimanasya jAgRta thatAM, svayaMvarane maMDapa ekAeka samarabhUmimAM palaTAI jato. anubhavI kupada svayaMvaranAM A bhayasthAnethI pUrepUro vAkepha hato. hakIkatamAM A bhayasthAna samajIne ja teNe A khepa khevo hato. pAMDavone, jyAM hoya tyAMthI pAMcAlanI bhUmi upara kheMcI lAvavAnI tenI A tarakIba hatI. eTale eka ajANyA brAhmaNe lakSyavedha karyo e jotAM veMta ja lazkaranI eka TukaDI laIne te pitAnA thanAra jamAInI kumake pahoMcI gayo. saMbhava che ke ajANyo brAhmaNa keAI bhedI puruSa che evI gaMdha paNa tene AvI hoya. A pachI arjunanI madade dupada pahoMcI gayo che evI khAtarI thatAM dharmarAja yudhiSThira, sahadeva ane nakulane laIne, eTale ke bhImane tyAM AgaLa rAkhIne, potAne utAre cAlyA gayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI bAju kRSNa varamALA laIne arjuna tarapha AgaLa vadhI ane pachI arjuna tenI sAthe raMgabhUmi uparathI bahAra javA mAMDayo. A badhuM pAMpaNanA palakArAmAM banI gayuM. paNa arjunane ema hemakhema javA de te te vakhatanuM kSatriya maMDaLa zenuM! teNe te tyAM AgaLa jabarI dhAMdhala UbhI karI dIdhI. keI dupadane mAravA doDayA, te koi draupadIne jIvatI saLagAvavA paNa doDayA! paNa bhIma ane arjunane brAhmaNa mAnI beThela brAhmaNe Akramaka rAjAo ane e be bhAIonI vacce AvIne khaDA thaI gayA. A brAhmaNone mAMDa mAMDa tyAMthI AghA khaseDIne bhIma ane arjune dhAMdhalAra rAjAonI sAme laDAI AdarI. AzcaryanI vAta e che ke A badhA dhAMdhaliyAomAM mekhare karNa hato. karNa arjunane haju oLakhyo na hato, paNa enI bANuvarSA pAse parAjita jevA banIne je udgAro eNe A vakhate kADhayA te noMdhapAtra che. karNa kahe cheH "he vipravarya, tuM sAkSAt dhanurveda to nathI ? ke pachI parazurAma cho ? ke pachI Indra ke viSNu che ? ke pachI tuM arjuna ja che?" A badhA praznonA javAbamAM arjune "huM te brAhmaNa ja chuM." ema kahyuM rAkhyuM tyAre "brAhmateja ajeya che!" ema kahIne yuddhamAMthI te nivRtta thaI gayo. | daramiyAna bhIme zalyane parAjaya karyo hato te joIne, ane karNane pAcho haTI gayela joIne badhA ja rAjAo pAchA haTI gayA. 25. "vahecIne khAje" karNa ane zalyane ane draupadIne uThAvI javA mAgatA anya rAjAone parAjaya karIne arjuna ane bhIma utAre AvyA. utAro kayAM hato e to ApaNe jANIe chIe. mahAbhArate jene A prasaMge "bhArgavazALA" kahI che evI eka kuMbhAranI keDamAM pAMDava purohita ghamya ane mAtA kutI sAthe AvIne vasyA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 arjuna ane bhIma draupadIne laIne AvyA tyAre kuMbhAranA e nivAsasthAnanuM bAraNuM baMdha hatuM eTale bahArathI ja temaNe haMmezanA niyama pramANe buma pADIH "ame AvI gayA chIe, mA !" bUma sAMbhaLIne kutIne thayuM ke rajanI peThe Aje paNa mArA putro gAmamAMthI bhikSA lai AvyA haze. eTale bAraNuM ughADatAM ughADatAM e belIH "laI AvyA ho te badhA vahecIne khAje, bhAI!" . ane bAraNuM ughADatAM jevI tenI daSTi draupadI upara paDI tevI ja te UMDA vicAramAM paDI gaI. arasaparasa eALakhANane vidhi patI gayA pachI, ane lakSyavedhanA samAraMbhamAM banela Akhoya vRttAMta nivedita karyo pachI saune have eka ja prazna mUMjhavavA lAgyo. mA je belI gaI che - "badhA vahecIne khAjo!-tenuM zuM karavuM? vAta te sAva sAdI hatI, ApaNA jamAnAnI najare joIe to, AmAM samasyA ja nahotI. mAe te arjuna-bhIma bhikSA lai AvyA che ema dhAreluM, ane "vahecIne khAjo!" e zabda e dhAraNAmAM ja uccarAyelA. mAnI e sUcanA ke strIne aMge nahotI. hoI zake ja nahi. paNa e jamAne judo hato. mANase judA hatA. zabdo judA hatA. zabdonI kiMmata judI hatI. jIvanane jovAnI dRSTi ja judI hatI. mAnA mAMthI mithyA zabdo kadI nIkaLatA ja nathI, bhUlathI paNa e evuM na bole, je nirarthaka heya - nakAmuM hoya! jarUra mAnA bolavAmAM kaI IzvarI saMketa hevo joIe ! kuntIe yudhiSThiranI salAha lIdhI. yudhiSThira potAnI satyaniSThA mATe ATalI nAnI uMmare paNa jANItA thaI gayA hatA. zuM karavuM ? yudhiSThire badhA bhAIo sAme joyuM. arjuna sAme vAraMvAra joyuM. pachI arjunane temaNe kahyuM "lakSya te vIMdhyuM che. tuM enuM pANigrahaNa kara " ane javAba dIdheH "tame mane adharmamAM na nAkhe, moTAbhAI. sauthI pahelA tame che. pachI A bhIma. pachI huM ane pachI A nakula Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ane sahadeva. ame cAreya ane have pAMcamI A pAMcAlI tamArAM chIe teA have A pAMcAlInuM zuM karavuM tenA vicAra tamAre ja navesarathI karavA paDaze. mA je khelI e teA tame sAMbhaLyuM ja che. mAnuM veNa sacavAya, pAMcAlI pApamAM na paDe, drupadane adharma AcaraNu na karavuM paDe, evA kAi rastA tame zodhI kADho. ' arjuna khelatA hatA tyAre yudhiSThiranI najara traNeya bhAI e upara vArApharatI karyA karatI hatI. pAMcAlInA apratima rUpe e traNeya upara pArAvAra kAmaNu karavA mAMDayuM che te e samajI gayA. pahelAM maharSi vyAse paNa temane eka vAra cetavyA hatA, sunda ane upasundanI vAta kahIne-te paNa tene yAda AvyuM. AvI ratna samI nArI, ne saunI sahiyArI haze, teA preraNAdAyaka banI raheze, ane jo e kA ekanI ja svAminI banaze, teA parasparanA nAzanuM kAraNa banaze, eTaluM samajatAM temane vAra na lAgI ane tarata ja mAnA veNune anusarIne temaNe phesalA ApyA draupadI ApaNA pAMceyanI dha`patnI banaze. 66 32 mahAbhAratamAM A eka gUDhatama krAyaDeA che, khuda vyAsajIne paNa A vAta peAtAnA zrAtAene gaLe UtAravA mATe khUba mahenata levI paDe che. draupadIe pUrvajanmamAM tapa karIne varadAnamAM AdarzI pati mAgyA hatA. pharI vAra mAgavAnuM kahevAmAM AvatAM paNa teNe e ja mAgaNI rajU karI hatI, ane ema eka ne eka vAta pAMca vakhata kahyAthI devAdhideve tene " te pAMca vAra vara mAgyA, mATe jA, tane pAMca vara maLaze ! evuM varadAna ApyuM hatuM. paNa drupada ATalI vAtathI samaje ema na hatA. eTale vyAsajIe ene eka khIjI vAta kahIH pAMca indronI ane lakSmInI-zrInI. pAMceya Indro eka ja lakSmInA svAmI hatA. e pAMca Indro te A pAMca pAMDave ane te lakSmI te A draupadI ! ane AvuM kema banavA pAmyuM. te drupadane temaNe ' divyadRSTi ' ApIne tyAM ne tyAM ja, ene eka bAmbu eka khIjA eraDAmAM lai jane batAvyu hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 yudhiSThire te vaLI ema paNa kahyuM che ke ame pAMce ya bhAIo A eka strIne paraNyA chIe te kAMI navuM nathI karyuM. pUrvanI rItane ja ame anusaryA chIe. game tema paNa A prasaMga e mahAbhAratane eka durghaTa koyaDo che ja, mahAbhAratane rUpaka mAnI laIe ane pAMcAlIne rAjyalakSmInuM pratIka mAnI laIe to e rAjyalakSmI keAI ekanI mAlikInI nahi, paNa "paMca"nI, prajAnI mAlikInI hevI joIe evo artha emAMthI nIkaLe khare, paNa ApaNe have AgaLa cAlIe. draupadI pAMceyane paraNaze, e yudhiSThire nirNaya jAhera karyo ane te pachI rAtrinuM bhajana patI gayuM tyArabAda zrIkRSNa ane baLabhadra pAMDavone utAre AvyA, alabatta chUpI rIte. lagna vidhipUrvaka patI jAya, tyAM sudhI pAMDavone bheda kAI na jANe evI temanI IcchA hatI; kAraNa ke duryodhana, karNa ane temanA maLatiyAo haju pAMcAlamAM ja hatA. ane lakSyavedhamAM niSphaLa thatAM mAnabhaMga thayA hatA, ane draupadI ajANyAne hAtha jatAM uzkerAyA paNa ThIka ThIka hatA. "paNa ame pAMDavo chIe evI emane zI rIte khabara paDI, madhusUdana ?" yudhiSThire ucita satkAravidhi ATopIne pUchayuM. "agni jyAM sudhI DhAMko rahe?" zrIkRSNa javAba Apyo ane pachI cetatA rahevAnI salAha ApIne, lokenuM dhyAna A kumbhakAranI zALA tarapha na AkarSAya eTalA khAtara, jeTalI cUpakIdIthI AvyA hatA, teTalI ja cUpakIdIthI cAlyA gayA. kRSNa ane balabhadra gayA pachI kupadane putra dhRSTadyumna tyAM AvyuM. chUpAIne teNe pAMDavonI gauravabharI rItabhAta joI ane zastrAstro ane yuddha viSenI vAtacIta paNa sAMbhaLI. pitAnI bahena cheDIka ja vAramAM A lekanI sAthe haLImaLI gaI che, e paNa teNe joyuM. ane game tema, paNa A loke dekhAya che te nathI, keka bheda che, emanI pAchaLa, evo nirNaya karIne te potAnA pitA pAse javA ravAnA thaI gayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. drupadanuM AmaMtraNa dhRSTadyumna kuMbhAranI keDamAM-bhArgavazALAmAM je drazya nihALyuM te samagra rUpe potAnA pitA pada pAse varNavI batAvyuM. vAtacIta, hAvabhAva, vartana Adi parathI A leko kSatriya sivAya bIjI koI ja jAtinA hoI zake ja nahi ane kSatriyomAM paNa te zreSTha ja hovA joIe evuM putranuM anumAna hatuM. dupade pachI potAnA purohitane kuMbhAranI zALAmAM mokalya, pAMDavone rAjamahelamAM padhArIne kanyAnuM vidhipUrvaka pANigrahaNa karavAnuM AmaMtraNa ApavA mATe ane sAthe sAthe temanI vadhu cakAsaNI karavA mATe. purohite AvIne yudhiSThirane dupadano saMdezo pahoMcADo ane pachI kahyuM ke svAbhAvika rIte ja dupadane tamArA viSe kutUhala che, to tame kharekhara keNu che, te amane jaNAvo. purohite sAthe sAthe ema umeryuM ke pAMDurAjA kupadane khAsa mitra hatA, draupadI pAMDunA ja kuTuMbamAM ApavAnI dupadane aMdarakhAnethI icchA hatI, ane eka rIte joIe to, A Akho lakSyavedha samAraMbha paNa teNe eTalA mATe ja e hato, eTale Apa kharekhara pAMDavo ja cho ema je e jANaze te ene pArAvAra AnaMda thaze. yudhiSThire Ane bahu ja suyogya ane smaraNIya javAba Apyo che. javAba ardho gaMbhIra ane ardhI ramUjabharyo lAge che, paNa Arya saMskRtinuM khaDatalapaNuM ane enI vyApakatA emAM bhArobhAra varatAI Ave che. yudhiSThira kahe che ke "he brAhmaNa tArA rAjAnA mananI A vimAsaNa have nakAmI che. teNe te amuka zaratoe potAnI dIkarIne paraNAvavAnuM jAhera karyuM hatuM. e zarato A mArI pAse beThelA mArA bahAdura bhAIe pUrI karI, eTale kanyA te have amArI thaI ja cUkI. pachI bhale ame game te varNanA heIe ! pradiSTa zulkA drupadena rAjA sA tena vIreNa tathAnuvRttA / na tatra vaNe Su kRtA vivakSA na cApi zIle na kule na gotr| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaNe, kula, gotro-e badhAM, AjanI peThe tyAre paNa hatAM, ane e badhAMne mATe abhimAna paNa nahotuM ema nahotuM ane chatAM, lagna mATenI pasaMdagImAM AmAMnuM kazuM ja kadI aMtarAyarUpa thatuM na hatuM. TUMkAmAM dIvAla hatI, paNa AjanA jevI jaDa, bArIbAraNA vagaranI nahi, eka khaMDamAMthI bIjAmAM leke sahelAIthI Ava-jA karI zakatA ane pariNAme, vaNe janma upara AdhArita hovA chatAM, tattvataH guNalakSI ja banI rahetA. "ane chatAM, " dupadane purohitane yudhiSThira kahe che, "tamArA rAjAnI je kAmanA che, te paNa pAra paDaze ja. AvI alaukika nRpakanyA, jevA tevAnA gharamAM to echI ja zobhe ! ane vaLI peluM dhanuSya caDhAvavuM ane durghaTa lava vIMdhavuM ene mATe te janmajAta saMskAro ja joIe ! " lAge che ke pAMDa badhI ya vAta pAkI karIne pachI ja pragaTa thavA mAgatA hatA. dupadanI maitrI viSe saMpUrNa nizcita banyA pachI ja bahAra paDavAnI temanI IcchA haze. purohita dupada pAse jaIne pAMDavo sAthe pitAne thayela vAtacIta varNavI batAvI. tyAre A lake kharekhara pAMDavo ja che evI drapadanA mananI chApa vadhu pAkI thaI. teNe have pAMDane rAjamahelamAM lAvavA mATe rathAdi kalyA, ane temanA satkAra ane sAmaiyA mATe khUba kiMmatI dravyo pAThavyAM eTale pachI pAMceya pAMDavo ane kuntI sAthe draupadI ema sAteya jaNa judA judA rathamAM besIne rAjamahelamAM AvyAM. kuntI draupadInI sAthe dupadane aMtaH puramAM gaI. aMtaHpuranI strIoe tene khUba umaLakA ane umaMgathI satkAra karyo. dhRtarASTranA lAkSAgRhamAM baLI mUA. evI jemanA mATe lekavAyakA pracalita che te A pAMca pAMDavo ane chaThThI kuntI ema have lagabhaga saunA manamAM nakkI thaI gayuM hatuM, phakta moMethI cekha pADo ja bAkI hate. ra7. je mAruM mana mAnyuM mAnavuM ke adharma nA! rAjamahelamAM prAthamika satkAravidhi pUro thatAM dupade yudhiSTharane pharI e ne e ja savAla pUchaye. "tame sAcuM kaheH tame keNa che ? rAjAone to satya ja zobhe! "satyam rAgaDuM zoma " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 yudhiSThire have tene vadhu na TaTaLAvatAM sIdho ja pratyuttara Apyo: "nirAza na thAo, rAjana ! tamArI abhilASA siddha thaI che. ame tamArA parama mitra pAMDunA ja putra chIe, ane padminI jethI tamArI A putrI phakata eka sarovaramAMthI bIjA sarovaramAM ja gaI che ema ja mAnajo. (TghanIva sutAM te hRAnca duraM tA) A huM tamane sAcuM ja kahuM chuM, mahArAja. AjathI tame amArA vaDIla ane AdhAra." dupada to evo prasanna thaI gayo ke enI AMkhomAMthI azrunI dhAra cAlI. thoDIka kSaNa sudhI te e bolI ja na zakaya. paNa pachI thanapUrvaka e harSa upara aMkuza mUkIne, yudhiSThirane, mAtA ane bhAIo sAthe te vAraNAvata gayo te pachI zuM zuM banyuM e vistArapUrvaka kahI batAvavAnI teNe vinaMtI karI, ane hakIkatanI pUrepUrI jANa thatAM dhRtarASTranI vartaNuMkane sakhata rIte vADI kADhI pAMDavone temanuM gayeluM rAjya duryodhana Adi pAsethI pAchuM meLavI ApavAnI pratijJA karI. ane have vidhipUrvaka pANigrahaNane savAla upasthita thayo. lAge che ke je vyakita lakSyavedha kare, te ja vyakita draupadIne paraNe evo saMketa dupadanA manamAM saMpUrNataH spaSTa nahi hoya, kAraNa ke "cAlo have arjuna sAthe draupadIne paraNAvavAnI taiyArI karIe !' evA enA sUcananA pratyAghAta rUpe yudhiSThira jyAre ene ema kahe che ke mAre paNa paraNavuM paDaze!" tyAre e coMkI uThato nathI! e to kahe che ke kaupadIne arjunane badale tame paraNavA mAgatA hai, to tame paraNo, athavA tamArA bhAIomAMthI tame jene kaho tenI sAthe ene paraNAvIe! eTale ke lakSyavedha karanAra jAte draupadIne paraNe, athavA te kahe te paraNe, evI goThavaNa tenA manamAM hoya; paNa tene AMcake to tyAre ja Ave che, jayAre yudhiSThira A dhaDAke kare che? sarveSAM draupadI rAjan mahiSI no bhvissyti| draupadI ama sarvenI mahArANI thaze, nRpa !" kupadane pahelo pratyAghAta te ghaNo ja duHkhada thAya che. AvuM dharmaviruddha AcaraNa thAya ja kema? "eka rAjAnI 25neka rANIo hoya e zAstrasaMmata che, paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 01 "eka strIne kadI heya nRpati, patio ghaNA." paNa yudhiSThira makakama rahe cheH haze evuM zAstra, paNa amAro samaya, amArI goThavaNa judI ja che. ane ame pAMce bhAIo rastha samonanamAM mAnanAra chIe ane tamArI putrI eka ratna che, vaLI amArAM A mAtA, emanI paNa e ja irachA che. bAkI "dha" ane "adharma vaccene sUkSma viveka, enI gati saMpUrNataH te kayo mAnavI samajI zake che! ame te pUrvanA niyamane anusarIe chIe ane vaLI eka vAta barAbara samajuM chuM ke, name vAga anRta prAha nAdhame dhIyate mtiH| vartate hi manome'tra naiSo'dharma: kathacana // "na mArI amRta vANI na ame mati mama: je mAruM mana mAnyuM te, mAnavuM ke adharma nA." kavi kAlidAse abhijJAna-zAkuntalamAM satAM hi saMdehapadeSu vastuSu pramANamaMta:karaNa pravRttayaH / eTale ke "jyAM jyAM saMdeha utpanna thAya, A karavuM ke te karavuM evI vimAsaNa UbhI thAya, tyAM sajajanene mATe temanuM pitAnuM aMtaHkaraNa e ja sauthI vadhAre pramANabhUta che," ema kahyuM che e vacananuM ane evAM badhAM ja vacanenuM mULa preraNAsthAna A mahAbhAratavacana ja lAge che, mAruM mana mAnyuM to, mAnavuM ke adharma nA! ane Akhare ApaNe joi gayA chIe tevI rIte vyAse Apela divyadRSTithI bhUtakALane pratyakSa joyA pachI dupada taiyAra thAya che ane draupadI pAMce pAMDavonI paTTarANuM bane che. 28. vanavAsano aMta ne hastinApuramAM praveza vAraNAvatathI pAMcAla-lAkSAgRhathI lakSyavedha - e pAMDavonA zikSaNanI eka atyaMta mahattvanI bhUmikA. A zikSaNane aMte pAMDavo sAcA snAtaka banyA. te pahelAM teo kizora hatA, kumAre hatA, navayuvaka hatA. have teo kevaLa uMmaranI ja daSTie nahi, anubhava ane vicAranI dRSTie paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 prauDha banyA. hastinApurathI vAraNAvata tarapha teo jyAre jatA hatA, tyAre teo netrahIna, mitrahIna, pakSahIna, ekalA aTUlA, nirAdhAra hatA. have teo sapakSa banyA. temanAM netrAmAM navI daSTi AvI. navA mitro temane sAMpaDayA. atyAra sudhI temanA pauruSa ane parAkramanI kriIDAbhUmi temanA pitAnA vatanamAM ja hatI, ane temanI prasiddhi paNa temanA pitAnA valamAM ja hatI. have temanA zaurya ane vIryane navI kriIDAbhUmi sAMpaDI ane temane ke daze dizAomAM vAgavA mAMDayo. taddha aNadhArI paristhitione sAmane karavAnuM sAmarthya have temanAmAM AvyuM hatuM. e sAmarthanI sAthe kSamAvRtti paNa eTalA ja vegathI AvatI jatI hatI. udAratA, paragajupaNuM, sahiSNutA, paraduHkhabhaMjanavRtti, zaurya, sAhasikatA Adi guNone laIne lokapriya to teo pahelethI ja hatA; paNa vAraNAvatathI pAMcAla sudhInA anubhavoe temanI e lokapriyatAmAM khUba umero karyo. rAjyalobhI dhRtarASTra ane tenA dveSIlA putra tathA saMbaMdhIo ane sAthIo se temanA akAraNa duzmana che e hakIkta jema jema vadhu prasiddhimAM AvatI gaI tema tema temanA pratyenI sahAnubhUti paNa vadhatI gaI ane AvA jabarA duzmane mAthe gAjatA hovA chatAM, teo potAnA parAkramane pratApe utkarSa pAmatA ja rahyA che e hakIkata vaLI e sahAnubhUtimAM Adara ane ahaMbhAva paNa umeratI gaI. paNa jagatane mana pAMDavo jema AdarapAtra banyA hatA, tema duryodhanAdine mana, teo teTalA ja pramANamAM vadhu IrSyApAtra, vadhu bhayAnaka ane vadhu dhRNAspada banyA hatA temanuM kAsaLa kADhI nAkhavAnI vRtti have temanAmAM vadhu prabaLa banI hatI. eTale svayaMvaramAM lakSyavedha karIne draupadIne meLavanAra bIja kAI nahi paNa pAMDavo ja che e vAtanI khAtarI thatAM veMta temanAM SaDayaMtro cAlu thaI gayAM. have pAMDave pitAnuM rAjaya pAchuM mAgaze e vAtamAM leza paNa zaMkA nathI. pahelAM to teo ekalA hatA, have padanuM temane pIThabaLa che, ane je dvArakAne kRSNa to pahelethI ja temanA pakSamAM che eTale have temanI mAgaNIne nakArI paNa nahi zakAya. mATe have ApaNe pheravI toLavuM! lAkSAgRhanI vAtane ja saLagI bhUlI javI ! jANe che ja koNa! pAMDa sAthe ApaNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 vaLI kayA dahADe dveSa hato ? ane zuM karavA hoya? ApaNe have sAme cAlIne ja pAMDavone hastinApuramAM AvIne potAnA bApanI gAdI saMbhALI levAnuM AmaMtraNa ApavuM! eka pakSa A hato. tyAre sAme pakSe duryodhana, karNa vagere ema mAnatA hatA ke pAMDavone nAza je ApaNe Aje nahi karI zakIe to pachI bhaviSyamAM kadI paNa karI zakavAnA nathI. mATe ugatA zatrune te vadhu baLavAna thAya te pahelAM ja dAkhI devo. pAMDa haju pAMcAlamAM ja che, tyAM ja temanA upara ociMtuM AkramaNa karavuM, temane khatama karavA. ane dupada vacce paDe to - ane kupada vacce paDaze ja !-tene paNa khatama karo. trIya svAhA, takSaya dvArA ! ahIM eka vAta yAda rAkhavI ghaTe che ke pAMDavonuM astitva bemAMthI ekakeya pakSane rucatuM nathI. temane nAza to bane ya pakSe Icache che. pharaka mAtra eTalo ja che ke eka pakSa jyAre koI anukULa ghaDInI vATa jovA mAge che, tyAre bIjo pakSa ema mAne che ke AjanA jevI raLiyAmaNI ghaDI bIjI kadI UgavAnI ja nathI. Akhare A be pakSomAMthI pAMDavone hastinApura bolAvI, temane siMhAsanano ardho bhAga soMpI de ema mAnanArAne pakSa jIte che. Ama karavuM e ja vyAjabI che, dharyuM ane nyAya che, eTalA mATe nahi, paNa AkramaNa karIne temane khatama karavAnuM kAma muzkela lAge che mATe ! ane dhRtarASTra pAMcAlamAM pitAne rAjadUta pAThave che. navavadhU draupadI mATe, aneka vastrAbhUSaNe ane rathAdi bheTo sAthe. sAthe sAthe pAMDe, kuntI ane draupadInA darzana mATe hastinApuranI prajA atyaMta usuka che evo saMdezo paNa te mokale che. ane mAtA kuntI ane draupadIne laIne pAMDavo vAjate gAjate pharIthI hastinApuramAM praveza kare che. ra9 khadhe pitA ane zaTha-ziromaNi putra mAtA kuntI ane pAMDe draupadI sAthe hastinApuramAM AvyAM ane balarAma tathA zrIkRSNa dvArakA gayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 lakSyavedhane nimitte AkhAye bhAratavarSamAMthI pAMcAlamAM ekatra thaela rAjavIo ane RSio, bhUmipatio ane bhUdevo, sai potapotAne sthAne pAchAM pharyA. sAthe lakSyavedhane romAMcaka itihAsa potapotAnAM sthaLoe teo letA gayA. arjunanI apratima vIratAnI, pAMDavonA pratApI akayanI ane zrIkRSNapremanI ane duryodhana Adi dhRtarASTranA putro ane karNa, zakuni Adi temanA sAthIonI duSTatAnI vAta paNa Ama bhAratamAM ghera ghera gavAtI thaI vyApaka pracAramAM je jamAnAmAM AjanA jevAM keI sAdhane na hatAM, tyAM AvA svayaMvara ane tIrtha sthaLoe bharAtA meLAo ane yuddho pracAranAM jabarAM sAdhana banI rahetAM. ane samayanI tAsIra ja evI hatI ke eka vakhate pracAra zarU thayo, tene pachI roko ja muzkela, badhe tenI gati ane tenI mAtrA vadhatI jAya. eTale arjunane parAkramanI, zrIkRSNanA arjunapremanI, bhImanA baLanI. yudhiSThiranI dharmapriyatAnI, sahadeva ane nakulanI AjJAdhArakatAnI ane svasvanuM balidAna ApavuM paDe to te ApIne paNa pAMDavone temanI gAdI pAchI ApavAnI kupadanI pratijJAnI vAta AkhAye bhAratamAM vadhatA jatA vegathI ane vadhatI jatI bhAvukatAthI prasaravA mAMDI hatI. A badhuM na samaje te badho duryodhana na hatuM. ane tenA e samajaNarUpI agnimAM ghI na hame evA karNa ane zalya paNa nahatA. ane temAMye A lodha pachI te karNa ane zakuni pAMDavonA ulaTAnA vadhu ugra zatruo banyA hatA. AvI sthitimAM hastinApuranA rAjyaprAsAdanuM vAtAvaraNa keTaluM garama haze tenI kalpanA saheja ja karI zakAya che. jemane sarvanAza karavAnA prayatnamAM pite niSphaLa banyA che evA zatruone potAnI ja AMkhonI sAme pahelAMnA karatAM paNa vadhu baLavAna banIne vikasatA jovA e duryodhana jevA irSALu mANasa mATe kevI kAramI karuNatA haze ! eNe zA zA prayatna nahi karyA hoya - pAMDavone chUpI rIte marAvI nAkhavAnA ! paNa evA prayatno je pahelAM paNa saphaLa nahotA thaI zakayA, to have emane saphaLatA vare e saMbhava bahu ja ocho hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 Akhare badhI ja bAjuothI potAnA hAtha heThA paDayA che evuM samajAtAM eka divasa teNe potAnA aMdha pitAne ekAntamAM sALyAH "A to have nathI sahevAtuM, bApu !" atyaMta duHkhabharyA svare pitAnA kAnamAM eNe kahyuM. prabhune game te same sarva sahevuM !" khaMdhA dhRtarASTra potAnA AMdhaLA caherA para dAMbhika svasthatA pAtharIne javAba Apyo. dIkarAnI duSTatAnI aMdha kasoTI karavA mAgato hato. prabhune to huM ApaghAta karuM e ja game che!" duryodhane e ja khaMdhAIthI ane dAMbhika gaMbhIratAthI javAba Apyo. daMbha ane zaThatAmAM putra pitA karatAM savAyo hato. ApaghAta evo zabda sAMbhaLIne dhRtarASTra cAMkI UThayo. putra-vatsalatA enI sauthI moTI nirbaLatA hatI. duryodhana e barAbara jANato hato. "paNa tyAre karavuM zuM?" duryodhane kaDavAzathI kahyuM. vATa jevI," aMdhe salAha ApI. "dhIrajanAM phaLa mIThAM !" mIThA kharAM," duryodhane Takora karI, "paNa te pAMDavone mATe! ApaNuM mATe to e have nAzamAM ja pariNamavAnAM che." putranA zabdamAM rahelo kaMpamaya Aveza pitAnI zravaNendriye barAbara pArakhI lIdhe. putranI vAta sAva sAcI che evI tenI khAtarI thaI tane ke upAya sUjhe che?" haLaveka rahIne teNe putrane pUchayuM. dhRtarASTranI A khUbI che. te kaI vakhate paNa pahela nathI karato. karyuM pagaluM levuM tene vicAra suddhAM pitAne nathI evo dekhAva kare che. potAnA duSTahadayanI vAta te haMmezA potAnA duSTatA putranI jIbhe ja sAMbhaLavA mAge che! duryodhana pitAnI A khaMdhI kuzaLatAthI pUrepUre paricita hatA. "upAya sUjhayo che," mUchamAM hasIne teNe pitAnA kAnamAM kahyuM mATe to huM ApanI pAse Avyo chuM." dhRtarASTra mUMgo rahyo. e maunamAM puro potAnI yojanA savistara sAMbhaLavAnI pitAnI abhilASA vAMcI lIdhI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 duryodhane dhRtarASTrane pitAnI yojanA samajAvI. hastinApuranA rAjamahelamAM pAMDavo ane dhArtarASTra baMne mATe jagyA nahotI. khuda hastiApura eka pATanagara lekhe paNa, baMne mATe pUratuM na gaNAya, eka myAnamAM be talavAra na hoya, tema eka rAjyamAM be rAjasattAo na saMbhave. ane saMbhave to te rAjyanA vinAzamAM ja pariName. pAMDe hastinApuramAM TharIThAma thaze, te siMhAsananA siddhAMtika rIte te teo svAmI che ja; ane vyavahAramAM paNa dhaNIraNI thaI paDaze; duryodhana ane tenA bhAio ane tenA sAthIone zakevuM levAne ja prasaMga Avaze. to?" duryodhanane mukhethI bhAvinuM AvuM karaNa citraNa sAMbhaLIne dhRtarASTra ekAkSarI savAla pUchyuM. | sarvanAze samu gaI tyagati vaMtiH | ( jatuM hoya badhuM tyAM to DAhAe ardha choDavuM ) duryodhane sUtra uccAryuM. "eTale ?" kaMI ja na samajato hoya evo dekhAva rAkhIne dhRtarASTra khulAse mAgyo. hastinApurathI thoDe dUra indraprastha nAmanuM gAma che. pAMDavone tame kAI paNa rIte samajAvI phosalAvIne e gAmamAM ravAnA kare. hastinApura mArI rAjadhAnI ane indraprastha pAMDanI rAjadhAnI. pitAnA rAjyanA be bhAga ApaNe pADI daIe." bhAga pADavAnI A paNa eka ajaba rIta che; mULa dhaNIne pUchavAnuM ja nahi. keI trIjA taTasthane paNa vacce rAkhavAno nahi ! "paNa AvA bhAgalA yudhiSThira kabUla karaze ?" "tame tamArI cAturI vAparaze te jarUra karaze. e bhoLo ane zAMtipriya che. enI pAsethI kAma kevI rIte levuM e tamane barAbara AvaDe che." paNa bhIma vagere ?" bhAIo yudhiSThiranA veNane bhagavAnanuM veNa samaje che." "paNa emane sasare drupada?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 pAMcAlamAM che. enI salAha levAne samaya ja yudhiSThirane ApavAno nathI....... pachI bhale thato UMcAnIco !" paNa kRSNa ?" "e te vaLI dupadathI e dUra che! - paNa sAcuM pUchatA he, te pitAjI, mane sauthI vadhu bIka kRSNanI che. dvArakA ane hastinApura vacce e satata AMTApherA karato hoya che, ane mATe ja mArI tamane vinaMtI che ke zrIkRSNa ahIM game tyAre TapakI paDe te pahelAM ja pAMDavone Indraprastha bhegA karI do!" pAMDavone eka vAra pharIthI hastinApura choDavuM paDyuM. ane indraprasthanI pAMDavonI rAjadhAnI tarIke navesarathI sthApanA thaI. 30 pAMca bhAIo vacce draupadInI vyavasthA kevI rIte thaI ? indraprastha pAMDAe vasAvyuM, temAM paNa mArgadarzana ne sakriya sahAyatA baMne zrI kRSNanAM hatAM. duryodhane potAnA aMdha pitAne sAcuM ja kahyuM hatuM ke dvArakA ane hastinApura vacce vAraMvAra AMTApherA karatA zrIkRSNa tene mATe eka jabarajasta bhayarUpa hatA. pAMDavo pratyene zrIkRSNane prema temanA dharmapremane pariNAme hatA. pAMDavo dharmane kadI choDatA nathI ane aneka pratikuLatAo vacce paNa dharmanA pakSane ja teo haMmezA vaLagI rahevAnA evI zrIkRSNane zraddhA baMdhAI gaI hatI. zrIkRSNa mAtra dharmapriya ja na hatA. vyavahAradakSa paNa teo evA ja hatA. rasikatA ane udyogazIlatA, Adarza prema ane vyavahAra-caturatA, zaurya ane dakSatA, rAjanItinipuNatA ane dharmaprItiH paraspara-virodhI gaNAtA aneka guNe zrIkRSNamAM hatA. eTale indraprasthanI bAMdhaNImAM ane ene vasAvavAmAM zrIkRSNanuM mArgadarzana pAMDavone khUba ja upayogI thaI paDayuM haze emAM koI zaMkA ja nathI. A Indraprastha, mahAbhArata kahe che ke "sAgara jevI khAiethI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10: alaMkRta hatuM. gaganacuMbI prAsAde emAM hatA. be pAMkhe prasArIne garuDa UbhuM hoya evA zastrasajaja durgo ane parvata samA gepurAthI e rakSAyeluM hatuM. emAM TheraThera tINa aMkuza, zatanIo (ekI sAthe tene nAza karI zake evAM Ayu) Adi yantra-jAlo hatAM. vacce kuberanA mahela je pAMDavone dhana-samRddha mahela hatuM. emAM sarva bhASAone jANanAra ane cAreya vedanA abhyAsI evA aneka brAhmaNa TheraTherathI AvIne vaselA hatA. vyApArI ane kArIgaro paNa moTI saMkhyAmAM AvIne tyAM vasyA hatA. nagara pharatA aneka ramya udyAne hatA. vAvo, taLAva, kuvA, latAgRho ane citragraho paNa hatA." A indraprasthamAM pAMDavone saMpUrNa rIte sthira karIne pachI ja rAma ane kRSNa, eTale ke baLadeva ane kRSNa dvArakA pAchA pharyA. ane zrIkRSNa ane balarAmanA vidAya kyA pachI thoDAka vakhate nArada muni tyAM AvyA. aupadI sahita pAMca pAMDavoe munivaranI khUba AgatA-svAgatA karI. A pachI draupadIne aMtaHpuramAM ravAnA karAvIne devarSie pAMDavone eka atyaMta mahattvanI salAha ApI. jagatamAM jhagaDA moTe bhAge strIone kAraNe ja thAya che ane temAMya vaLI jyAM eka ja strI, pAMca bhAIonI patnI hoya, tyAM to paraspara kaMkAsanI pUrepUrI saMbhAvanA. sunda ane upasundane dAkhalo ApIne nArada munie pAMDavone cetavyA ke jema tilottamAne kAraNe e be baLiyA bhAIone sarvanAza thayo hato tema padIne kAraNe temane nAza na thAya enI temaNe saMpUrNa kALajI rAkhavI. paNa te pachI amAre karavuM zuM?" yudhiSThire ukela yA. upAya saraLa che. tame eka evI vyavasthA karI de ke draupadI tamArA pAMceyanI sAthe vArApharatI amuka divaso sudhI rahe. ane pachI, jenA khaMDamAM draupadI hoya, tenA khaMDamAM, teTalI mudata daramiyAna, bAkInA cAramAMthI keIe praveza na karo. bhUlathI paNa nahi !" "ane tema chatAM, dhAro ke koInAthI praveza thaI gayo che ?" te e niSiddha praveza karanAre bAra varasa vanavAsa veTha." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 sunda-upasundanuM dRSTAnta sAMbhaLyA pachI pAMce bhAione khAtarI thai gai hatI ke AvI kAi vyavasthA anivArya che. eTale deviSenI A sUcanAte saue saha vadhAvI lIdhI. geAThavaNu evI thai ke varasanA eka sarakhA pAMca bhAga karavA, ane e ekeka bhAga pUratI draupadI eka eka bhAinI sAthe rahe, ane te muddata daramiyAna bAkInA cAra bhAiomAMthI ke!i enA khaMDamAM na jAya, ane kAi kadAca jai caDhe te tene bAra varasanA vanavAsanI sajA thAya. 31. trIjo vanavAsa astravidyAmAM pAMDavA pAraMgata hatA. temanA jamAnAmAM khIjA kAI rAjA karatAM, khIjA keAI zastradhArI karatAM caDhIAtAM zastro, caDhIAtI praharaNa-zakita ane caDhIAtI astravidyA temanI pAse hatAM. atyAra sudhInA temanA itihAse puravAra karI Apyu hatuM ke bANAvaLI tarIke jema arjuna ajoDa hatA, tema gadAdhArI ane malla tarIke bhIma apratima hatA. yudhiSThira, sahadeva ane nakula paNa evA ja apratima astra-kuzaLa samaravIrA hatA. ane chatAM, kRta yudhiSThira ja nahi, pAMce pAMDavA zakaya tyAM sudhI hiMsAthI dUra rahetA. sAme cAlIne yuddha teo kadI cheDatA ja nahi, ane vagara mAgye ane vagara icce yuddha temanI sAme AvIne UbhuM rahe tA paNa tene TALavA mATe tee bananeA prayatna karatA. kavi-hRdaya ane dharmAtmA pitAnI chatrachAyA nIce ane RSimunienI vacce vanamAM ucharela pAMDavAnI A ahiMsA eka svabhAvasiddha vizeSatA hatI. niLanI nahi, paNa sabaLAnI e ahiMsA hatI. mRtyuthI DaratA kAyarAnI nahi, paNa mRtyujaya vIrAnI e ahiMsA hatI. ane eTale ja emanAM saunAM zastrAstro para dhanI cekI rahetI. pAMDavAnA zastrAstra-bhaMDAra temanA mATAbhAi yudhiSThiranA niyamana taLe hatA. dharAjane puchyA vagara pAMDavAmAMthI kAi paNa hathiyAra uThAvI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zakato nahi, vAparI zakato nahi. zastro para dharmanuM A niyamana, pAMDane mATe eka zirasto ja thaI paDayuM hatuM. have ekavAra banyuM evuM ke keAi core kaI brAhmaNanI gAyo upADI gayA. eka rAjyanA simADA para pharatAM DhoraDhAMkarane, bIjA rAjyanI hada para rahetA mANaso lAga maLatAM, hAMkI jAya, corI jAya, evA kissAo Aje paNa sArA pramANamAM bane che. Dhora e ja kheDUtonuM moTAmAM moTuM dhana (gAyanuM dhaNa" e zabdamAM je "dhaNa" zabda che, te saMskRta "dhana' zabdane ja apabhraMza che) eTale A kheDu brAhmaNa deDa rAjadarabAramAM phariyAda karavA. indraprasthamAM pahoMcIne pAMDavenA mahelane bAraNe teNe hA karI mUkI. brAhmaNanI rAva sAMbhaLatAM ajune tenI vahAre caDhavAno nizcaya karyo ane tarata tene sAMbharyuM ke je khaMDamAM tenAM zastrAstro hatAM, te ja khaMDamAM draupadI ane yudhiSThira, e vakhate beThAM hatAM. have zuM karavuM ? prajAne cerAyelo mAla tene pAcho apAvavAne dharma bajAva? ke je khaMDamAM koI bhAI draupadI sAthe hoya, (nArade sUcavela vyavasthA pramANe) te khaMDamAM bAkInA cAramAMthI koIe dAkhala na thavuM, e niyamanuM pAlana karavuM ? corane pIcho na pakaDavAmAM dharmane bhaMga thato hato, jyAre astrazALAmAM dAkhala thatAM, jAte svIkArelI vyavasthAne bhaMga thato hato, ane pariNAme bAra varasane vanavAsa veThavAne Avato hato. mahAbhAratanA zabdomAM kahIe to : anupraveze rAjJastu vanavAsau bhavenmam / adharmo vA mahAnastu vane vA maraNa mama // "jyAM yudhiSThira che (draupadI sAthe ) tyAM jaIza to vanavAsa bhogavavo paDaze ane saMbhava che ke vanavAsanAM bAra varasa daramiyAna mRtyu paNa AvIne mane bheTe. Ama eka tarapha mRtyunuM jokhama che, to bIjI tarapha adhama rUpI jokhama paNa UbhuM ja che." chevaTe eNe nizcaya karyo ke zarIra nA dharma cva ziSyate : zarIrane nAza thato hoya to bhale thAya, paNa dharmane nAza na thavA de." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 ane yudhiSThira-draupadIvALA khaMDamAM praveza karI, jeItAM zastrAstro laI AvI arjuna pelA brAhmaNanI corAyelI gAyonI talAzamAM upaDayo, ane taskarone pakaDI pADI dhaNone tenA sAcA mAlikane pharI suprata karI indraprastha pAcho Avyo. AvIne sIdhe gaye dharmarAja pAse. vaMdana karIne bolyo : "mane vanavAsamAM javAnI rajA Ape, moTAbhAI." " zA mATe ?" "meM ApaNI vyavasthAnuM ullaMghana karyuM che. Apa kaupadI sAthe je khaMDamAM hatA, te khaMDamAM meM praveza karyo. " "vAMdho nahi!" yudhiSThire khUba nikhAlasa bhAve, atyaMta saraLatAthI pratyuttara Apyo. "eka anivArya dharmakArya mATe astra levAnA hetuthI te amArA khaMDamAM praveza karyo temAM zuM thaI gayuM ? vaLI moTAbhAI patnI sAthe beThA hoya, tyAM nAnabhAI Ave emAM kaze paNa maryAdAbhaMga nathI. maryAdAbhaMga te, tyAre thAya ja nAnAbhAInA dAmpatya-khaMDamAM moTAbhAI praveze ! mATe, te kazo ja dharma lepa karyo nathI, ane tethI koI paNa jAtanA daMDane tuM pAtra banyo nathI." yudhiSThira keI paNa rIte arjunanI vanavAsanI Apattine TALavA mAgatA hatA. paNa arjuna ema zAbdika dalIlethI, tarkavAdathI chetarAya ema nahotA. ekavAra dharma samajIne je vrata lIdhuM, te lIdhuM, pachI emAM apavAdonI bAdabAkI karatAM jaIe, to zeSa apavAda ja rahe ! apavAdanA A bhayasthAnane arjuna barAbara samajato hato. eTale yudhiSThirane eNe khuba daDhatAthI kahyuM "Ape pote ja amane zIkhavyuM che ke dharmanA pAlanane prazna hoya tyAM apavAdanI DhAla pAchaLa na bharAvuM?" yudhiSThira samajyA... arjunane mATe A trIje vanavAsa hato. pahelA be vanavAso to, bIjA cAre ya bhAIo ane mAtA kutI sAthe teNe bhogavyA hatA. A trIjo teNe ekalAe ja bhogavavAno hato, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 32. bhAratadana pAMDavAnI eka khUbI che. satA ane vidvAne temanA tarapha harahaMmeza AkarSAya che. duHkhanA divaseAmAM paNa te temane kadI cheADatA nathI. vAyakAne yAda haze ke pAMDunA svargavAsa pachI pAMDavAne hastinApuramAM RSie ja' lai AvelA. te pachI hastinApuramAMthI pAMDavA vAraNAvata tarapha vidAya thayA. te vakhate paNa RSimuniee temanI sAthe javAnI ati utkaTa iSThA vyakata karelI. dunAnI sAthe rAjamahelamAM rahevA karatAM sajjaneAnI sAthe vanamAM rahevu vadhAre sAruM evuM A sa MteA ane vidjjaneAnuM jANe jIvanasUtra che. eTale arjuna jyAre bAra varasanA vanavAsa mATe upaDe che tyAre anunamuM maMhAtmAno trAILA: vevA'oN: / (mahAtmA ne vedavettA brAhmaNA saMga saMcaryA.) vidvAnA ane zIlavAnAthI vIMTaLAyelA ane sUtA ane paurANikA vaDe anusarAyelA arjuna bhAratanI yAtrAe nIkaLyeA. sAce ja vanavAse e pAMDavene mATe bhAratanI yAtrA samA hatA. bhAratanuM darzIna temane samyag rIte AvA pravAseA daramiyAna thatuM. A dRSTie ApaNuM A mahAbhArata paNa eka prakAranu` bhAratadarzIna (Discovery of India) ja che. ramaNIya sarAvA, citravicitra vRkSa, zAMta sAgara taLAveA) ane lIlA--nRtye vahI jatI aneka saritAenAM darzana karatA karatA arjuna gaMgAdvAra pAse paheAMcyA. (A gagAdvAra te ja haradvAra) arjunanA AgamanathI ga`gAdvAramAM jANe kAi navu caitanya AvyuM. taTapradeza yajJayAgonA mantrAthI gUMjI UThayA. have eka divasa evuM banyuM ke arjuna snAna pitR-tapaNu Adi karIne gaMgAmAMthI bahAra nIkaLatA hatA, tyAM eka atyaMta rUpavatI kanyAnI hADI ekAeka pANI upara jhaLakI ane AMkhe! ughADIne mIMcIe eTalI vAramAM teA kanyAe arjunane heADI para lai lIdheA ane pachI heADIne kAI aNadITha pradeza tarapha e haMkAravA mAMDI! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 hoDI eka ramya taTa-pradeza para AvIne nAMgarI. taruNI arjunane eka bhavya mahelamAM laI gaI ane "A huM kayAM chuM ?" e vicAra dhanaMjaya karI rahyo hato, tyAM to tenI draSTi mahelanA eka cokamAM bhabhUkI rahelA agni upara paDI. Aryo agnipUjaka hatA, ane pote je navA pradezamAM Avyo che tyAMnA lake paNa agninA ArAdhaka ja che evuM jANune arjunane AnaMda thayo. agnine Ahuti apane pelI taruNIne teNe pUchyuM: keNu che tuM ? ane kahe che A deza!" "kaura nAme nAgarAjanI huM putrI chuM," taruNue javAba Apyo, ulUpI mAruM nAma. A amAro deza che. meM tamane gaMgAmAM taratA joyA ane mAruM mana tamArA para mohI paDayuM. have AtmadAna dvArA mane rIjhavo, eja IcchA !" arjunane javAba paNa eTaluM ja nikhAlasa che. "huM bhAgyazALI chuM, bhadre ! tArI IcchA e ja mArI IcchA che. paNa lAcAra chuM. mArA moTAbhAI dharmarAjanA AdezathI huM bAra varasanA vanavAse nIkaLyo chuM ane brahmacarya e vanavAsanI eka zarata manAya che. have tuM ja rasto batAva, ulUpI ! dharma ane kAma baMne jaLavAya, evo koI madhyama mArga sUjhe che?" lAge che ke lUpI A samazyA mATe taiyAra ja hatI. chokarI jeTalI sAhasika teTalI ja suMdara, ane jeTalI suMdara teTalI ja buddhimatI hatI. enI dalIla juo : "mane AkhA ye vRttAntanI khabara che, pArtha; paNa tamArA moTAbhAIe tamane je brahmacaryane Adeza Apyo che te kevaLa draupadI pUrato ja gaNAya!" paNa potAnI A dalIla vakIlazAhI che, ane arjuna samA puruSane palALavA mATe e pUratI nathI eTaluM e barAbara samajatI hatI, eTale eka aMtima zastra paNa temAM sAthe sAthe ajamAvyuM: "yadi mArI IcchAne tame tRpta nahi kare, te mane marelI ja samajajo; kAraNa ke huM to manathI tamane varI ja cukI chuM." mahAbhArata kahe che ke arjuna nAgarAjanA bhavanamAM ulUpI sAthe eka rAtri rahyo. pachI savAra paDatAM, badhI vAta brAhmaNone jaNAvI uttara dizA tarapha te cAlI nIkaLyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 33. kAmaNagAro cahere! duniyAmAM sauthI vadhu akaLa hoya te te mANasanuM mana che. enA viSe kazI paNa AgAhI karavI muzkela te zuM, lagabhaga azakaya che. Aje kAyara dekhAte mANasa AvatI kAle zarIrane agraNI paNa bane, ane savAre lobhanI sAkSAta pratimA same jaNAto mANasa rAte uDAugIrInI parAkASTAe paNa pahoMce ! UMDANamAM ukaLatA lAvA-rase sapATInA caherAmAM kayAre, kevI rIte, kevA kevA pheraphAra karI nAkhaze, kaI ja na kahI zake. gaMgAdvAra pAse ulUpI arjuna upara mehita thaI, tyAre ene zo javAba maLyo hato, yAda che? ulUpIne ke ke dalIla karavI paDI hatI, ane kaM ke nahIrAM karavAM paDayAM hatAM, arjunane manAvavA mATe ! e ja arjuna jyAre pharato pharato maNipura pahoMce che tyAre enAmAM ke palaTo AvI jAya che! kAraNa kayAM zodhavuM ? citrAMgadAnA kAmaNagArA caherAmAM? maNipuranI AbehavAmAM? Indrapastha ane maNipura vaccenA bhaugolika aMtaramAM? ke. paNa ApaNe vyAsajIe karelI vAta sAthe ja vahIe. gaMgAdvArathI pArtha himAlayanI taLeTImAM Avyo. tyAMthI agatyavara, vasiSTha-parvata, bhRgu-tuMga, hiraNya bindu sarovara vagere etarAdAM tIrthone. pravAsa karato karate te pUrva tarapha vaLyo. ahIM teNe utpalinI, nandA, apanandA, kauzikI Adi nadIo, naimiSAraNya, gayAtIrtha ane gaMgAnAM darzana karyA, temaja aMga, vaMga, kaliMga, e traNeya dezomAM AvelAM aneka ramyasthaLo ane Azramo pharI pharIne, dharAI dharAIne nihALyAM. pachI tyAMthI samudrane kAMThe kAMThe AgaLa vadhato te maNipura nAmanA nagaramAM Avyo. maNipuramAM citravAhanA nAme rAjA rAjya karato hato. tenI ekanI eka putrI citrAMgadA A vakhate barAbara karvanA AzramamAM duSyata zakuntalAne pahelavahelI juve che tevI ja che, yauvanamAM ane saundaryamAM! paNa saMbhava che ke phakta ATaluM ja hota, to arjunanuM hadaya kadAca na paNa vadhAta ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 paNa citrAMgadA tenA pitAnI gAdIvArasa che. kAI yuvarAjane zobhe evI veSabhUSAmAM e harephare che. ane evI ja vidyA-kalAothI te maMDita che. AvI yuvatI arjuna A pahelI ja vAra juve che ane ene jotAM veMta enuM citta cagaDoLe caDhI jAya che; ane mahArAja citravAhana pAse jaIne sIdhe e citrAMgadAnA hAthanI mAgaNuM ja kare che. have arjuna maNipura pahoMce te pahelAM enI kIrti te tyAM pahoMcI ja gaI hatI. bhAratabharanA kSatriye pAMcAlamAM bhegA maLyA hatA, temAMthI kaI kahetA kAI ja jyAre lakSyavedha na karI zakahyuM, tyAre ANe, A arjune, dhRSTadyumnanA meNAnA mArathI uttejita banIne, kSatriya kuLanI lAja rAkhI hatI, ane lakSyavedha karyo hato. "paNa amArA kuLanI eka paraMparA che, pArtha!" arjunanI mAgane javAba ApatAM citravAhane kahyuM, bolo " "keTalI ye peDhIo thayAM ame eka-saMtAna chIe, eka upara bIjuM chokaruM amArA kuLamAM thatuM nathI ! " "paNa tethI...?" "jarA sAMbhaLI lo ! atyAra sudhI mArA pUrvajone ghera putro ja jamyA che ! vidhAtAe mane A dIkarI ApI che." A dIkarI ke ochI nathI, arjunane thayuM, se so putronI uNapa pUrI kare evI che, ane chatAM....adbhuta sauMdaryavatI ane... apUrva kamanIya! eTale citrAne meM mArA uttarAdhikArI tarIke taiyAra karI che. mArA pachI maNipuranuM siMhAsana teNe saMbhALavAnuM che!" "maNipuranuM zuM jagatanuM siMhAsana zobhAvI zake evI che!" pArthanuM praNayI hadaya AvuM kaika bolavA thanaganI rahyuM hatuM, paNa mahArAja citravAhana zuM kahevA mAge che te sAMbhaLavA te utsuka hato. eTale ApanA jevo jamAI mane maLe ene huM enuM ane mAruM -ane maNipuranuM-traNeyanuM sadbhAgya ja samajuM chuM ! paNa..." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 "paNuM zuM?" "muddAnI vAta ja A che, pA. citrAnI kukhe maNipuraneA gAdIvArasa na janme tyAM lagI Ape ahIM ja rahevuM paDaze !' "yeAgya ja che ! '" vanavAsa bAra varasanI avidhanA che, teA e traNa ja vItyAM che e hakIkatane najara sAme rAkhIne ApI. temAMthI haju pAthe saMmati " ane...te pachI paNa, Apa jai zakazeA. paNa citrA ApanI sAthe maNipuranI bahAra kayAMya nahi AvI zake, jyAM sudhI ene putra, maNipuranI gAdI saMbhALI zake evaDA nahi thayeA hAya !" "samajI zakAya evuM che, murabbI ! maMjUra che." ane prasiddha babhruvAhanane janma thayeA. tyAM lagI arjuna maNipuramAM ja rahyo ane pachI, patnI ane zvasura tathA anya svajanAnI vidAya lakSyane dakSiNa tarapha vaLyA. arjuna dakSiNamAM pravAsa karatA hateA, ane te pradezanA ramya tIrghAnAM darzanathI AMkhAne ThAratA hatA, temaja tihAsanI pAchaLanAM rahasyA ukelatA hatA te daramiyAna eka vicitratA tenA dhyAnamAM AvI. eNe pAMca tIrjI evAM joyAM je khIjAM tIryAnI vacce AvatAM hatAM, chatAM jyAM kAi paNa yAtrI kadI jateA na hatA ! agastya tI, saubhadra, paulAma, kArntrama ane bhAradvAja tI e pAMca emanAM nAmeA. AsapAsanA mAnava-guMnarava vacce A pAMce ya sthaLe ekacakre rAjya karatI ninatA ane zUnyatA joine pAne kautuka thayuM, ane tapAsa karI te jANavA maLyuM ke e pAMce ya tIrthomAM bhayAnaka magaramaccha vase che. jemaNe atyAra lagI kaiMka yAtrIenA bhAga lIdhA che. ya ATaluM sAMbhaLyA pachI e tIrthAne cheTethI ja namaskAra karI cADhyA jAya teA e pA zAne ? tIrthA upara teALAi rahela bhayeAne bhAMgavA mATe te pA jevAone janma che! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 pahelAM te saubhadra tIrthe pahoMcyA, ane sarovaramAM snAna athe Utaryo; ane utaryo tevo ja jhaDapAye ! jaLAzayanI aMdarano grAha kadAca varasethI tenI vATa joI rahyo haze ! ( purANone gajagrAha prasiddha che; paNa arjuna-rAhanuM A ThaMdha paNa eTaluM ja prasiddha che, enI potAnI rIte ! pitAne UMDANamAM kheMcI jaIne ArogI javA mathatA magaramacchane arjune kAMThA para kheMcI A ane eka vadhu Azcarya tene jovA maLyuM. grAhane jevo sukkI dharatIne sparza thayo tevo ja te suMdara yuvatImAM palaTAI gayo. daMtakathA jevI vAta karIne vyAsajIe eka suMdara mAnasazAstrIya satya vAtavAtamAM samajAvI dIdhuM che. grAho jevA svabhAvanI strIo upara arjuna jevA nIDara, parAkramI chatAM rasika ane kSamAzIla puruSonI asara keTalI camatkArika thatI haze! vargo e A apsarAnuM nAma. teNe potAnA bhUtakALanI vAta karI. temAM paNa A ja dhvani che. eka saniSTha tapasvInuM tapa caLAvavA jatAM tenI ane tenI cAra bahenapaNuonI A dazA thaI hatI. chevaTe varganI vinaMtithI cAreya bahenapaNIone uddhAra karIne arjuna pharI pAche maNipura gaye. citrAne ane babhUvAhanane ekavAra pharIthI maLavAnI tene ukaMTha hatI. maNipuramAM thoDA divasa rahI tyAMthI pachI eka atyaMta lAMbI epa karIne te pazcima dizAmAM Avela gokarNa tIrtho Avyo. vanavAsanAM ardhAthI jhAjhAM varaso have vItI gayAM hatAM, ane have tenuM mana Anarta upara, saurASTra upara, zrIkRSNa upara adhIra mITa mAMDI rahyuM hatuM. 34 kAmadevanAM bANa saurASTra to zrIkRSNanI potAnI ja bhUmi. alabatta, e samaye enuM nAma saurASTra nahi, paNa Anarta hatuM. arjuna bhAratamAM pharato pharato have AnartamAM Avyo che evA samAcAra maLatAM veMta zrIkRSNa deTa mUkI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 : divasa mATe vAra dhAmadhUmathI dvArakAthI te prabhAsatIrtha AvyA, jyAM AgaLa arjunane tAtkAlika nivAsa hato. baMne mitro maLyA. varSo pachI dharAI dharAIne vAta karI. arjuna bAra varasa mATe vanavAse nIkaLyo che e vAta to zrIkRSNane kAne AvI ja hatI, paNa mitrane mukhe badhI vAta sAMbhaLavAmAM ene ora ja AnaMda Avyo. arjune vanavAsanI pAchaLanuM rahasya samajAvyuM. pachI vanavAsanAM varSone anubhava kahyo. ulUpI, citrA, vargo ane tenI cAra bahenapaNuo ! romAMcakArI praNaya kathAo ane adbhuta vIragAthAo ! arjunane moTAmAM moTI eka ja utkaMThA hatI, pote je ke karyuM kAravyuM che te barAbara che ke kema e zrIkRSNane mee sAMbhaLavAnI. nAnapaNathI ja ene vasudevanA A putranI vivekabuddhimAM vizvAsa hato. jIvanane jeTaluM yAdavavara samaje che, teTaluM bhAratamAM bhAgye ja koI bIje samaje che evI arjunanI nAnapaNathI ja zraddhA hatI. pachI A banne vire eka divasa mATe raivataka parvata para gayA. tyAM AgaLa zrIkRSNa potAnA mitranA satkAranI bhAre dhAmadhUmathI taiyArIo karAvI hatI. aneka naTo ane nartakone teNe mitranA manaraMjana mATe bheLA karyA hatA. eka rAta giranAra (raivataka) para gALyA pachI banne pAchA dvArakA AvyA. eTalI vAramAM to arjunanA saurASTrapravezanI vAto dvArakAmAM gheraghera pahoMcI gaI hatI. vacanane khAtara bAra varasa vanavAse nIkaLela draupadIsvayaMvaranA vijetA ane zrIkRSNanA sauthI vadhu priya mitranI jhAMkhI karavA nagaramAM AbAlavRddha sau usuka hatAM. mahAbhArata kahe cheH " hajAro dvArakAvAsIo rAja-mArgo para utarI AvyAH bheja, vRSNa ane andhaka kulanA strI-puruSanI bhAre bhIDa macI gai." dvArakAmAM arjuna zrIkRSNanA suramya nivAsasthAnamAM aneka divaso sudhI rahyo. A daramyAna yAdavone pelo prasiddha vitakautsava Avyo. nagara AkhuM jANe parvata bhaNuM cAlI nIkaLyuM. nRtya, gIto, nATaka, AnaMda-pramada, khAna-pAna, utsava mANavA mATe dvArakA AkhI jANe raivatakanA DhaLAvo para DerAtaMbu tANIne UtarI paDI hatI. bhAi balarAma, yAdava-rAjavI ugrasena, maLa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 rUma-putra pradyumna, jAmbuvatI-putra sAmba, akUra, sAraNa, gada, vidUratha, viAda, cAraNa, pRtha, satyaka, sAtyaki, uddhava, jUnI ane navI ane navInatara traNeya peDhIonA pratinidhi strI-puruSe jANe hiloLe caDhayA hatAM. zrIkRSNa ane arjuna A utsava jotA jotA, meLo mANavA giri pradezamAM dhUmatA hatA, tevAmAM ekAeka eka kautuka thayuM. arjunanI daSTi eka navayuvatI para paDI ane paLa, paLArdha, tyAM ja thaMbhI gaI. zrIkRSNanI sarvadaza AMkhethI A kema ajANyuM rahe! manamAM ne manamAM te hasyA. tyAre te vanavAsIonAM citta paNa kAmadevane prabhAvathI cakaDoLe caDhI zake che kharAM !" temaNe mazkarI karavA mAMDI. "pelI yuvatI tane gamI gaI lAge che!" arjuna ze javAba de! mitra pAse chupAvavA jevuM to kazuMye nahotuM, paNa nAmaThAma jANyA sivAya kayAMka kaika baphAI jAya to ! mitranI mUMjhavaNa bhagavAna pAmI gayA. "mArI bahena che e, pArtha," temaNe oLakhANa ApavA mAMDI. "bhAI sAraNanI e sahodarA che. nAma subhadrA. pitAjInI sauthI lADakI putrI. tArI IcchA hoya to vAta kara, emane ?" arjunanuM haiyuM have heDuM beThuM. tyAre te tenI prIti yogya sthAne ja jaIne DhaLI che! khUba nikhAlasa bhAve, mitra mitra pAse haiyuM kholI zake evI rIte teNe potAnuM haiyuM kholyuM. "vasudevanI putrI ane tArI bahena ane uparathI vaLI AvI apUrva suMdara ! pachI mAruM mana mugdha bane emAM Azcarya ja zuM! e je mArA hadayanI rANuM bane, kRSNa, to mArA sadbhAgyanI parAkASThA ja samaju. kahe zuM karavuM joIe mAre, tene prApta karavA mATe ?" have zrIkRSNa tene je salAha Ape che te sAMbhaLavA jevI che. kSatriyonA lagna mATe svayaMvaranI paddhati che" te kahe che: "paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 strI svabhAvanI svara-vihAritAne kAraNe e mAge subhadrA tane maLe ja ema huM na kahI zakuM. bIje mArga che haraNane, kSatriyo mATe te paNa paraMparAthI mAnya che, tuM subhadrAnuM haraNa karI jA." paNa haraNa mATenI A salAha ApaNane vAMcatAM lAge che tevI vicitra jarAye nahotI, te jamAnAmAM. kAraNa ke, mahAbhArata kahe che ke A haraNanI vAta be mitro vacce nakkI thaI ke tarata ja temaNe banee "zIghravegI dUto" dvArA e samAcAra IndraprasthamAM mahArAja yudhiSThirane pahoMcADayA. 35 "enA rathane mArA ghoDA joyA che !' eka lAkSaNika durbaLatA ApaNuM Ama janatAnI mahAbhAratamAM TheraThera varatAI Ave che. sainikamAM paNa A ja khAmI che. nAyaka vagara teo nakAmA, thaI jAya che. saradAra vagara teo kadI sAmano karI ja zakatA nathI. ekacakrAmAM ApaNe e ja lAcArInuM drazya joIe chIe. eka rAkSasa eka AkhA gAmane varaso sudhI raMjADe. gAma ane rojanA eka jIvatAjAgatA mANasane AhAra bAMdhI Ape, paNa enI sAme kAI na thAya. raivataka eTale giranArathI pAchI pharatI subhadrAnuM jyAre ane haraNa ryuM tyAre te ekalI nahatI. vaLAviyA tenI sAthe hatA, sainikethI rakSAyelI hatI. paNa e sainike e zuM karyuM? mahAbhArata kahe che keH hriyamANAM tu tAM draSTavA subhadrAM sainiko janaH / vikrozana prAdravat sarva: dvArakAmamitaH purIm // 1 jamAne ja jANe vyakitagata parAkrama che. senAe to phakata zobhArUpa ja che, jANe; athavA bojArUpa. kurukSetranA yuddhamAM aDhAra akSauhiNI senAo bhegI thaI ane nAza pAmI, paNa emAMthI ekakeyaM sainikanuM kaI yAdagAra parAkrama noMdhAyuM nathI. jyAre sAmI bAjue senApati ekakeeka koIne kaI rIte noMdhapAtra banyo ja che. astu. 1 te subhadrAne harAtI joIne sainika varga cIsAcIsa karato dvArakApurI tarapha deDo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 mahAbhArata kahe che ke subhadrAne arjuna rathamAM besADIne indraprastha tarapha uThAvI gayA che evA samAcAra e bhAgeDu sainikAe dvArakAmAM jaine sabhApAla ' te ApyA ke tarata ja sabhApAle 'yuddhanAM nagArAM vagADayAM. ( * e sAMbhaLIne bheja, vRSNI, andhaka Adi kuTu kheAnA juvAne khAnapAna gheADIne sabhA bhaNI dADayA. emanI saunI samakSa sabhApAle pachI arjunanA 'parAkrama' nI vAta karI. e sAMbhaLatAM veMta vRSNIvIre badhA pe|tapAtAnAM Asane uparathI ThekIne UbhA thaI gayA. paNa kevA hatA e vRSNIvIrA ! mahAbhArata temane mATe eka cintana karavA jevuM vizeSaNa vApare che. e vizeSaNa che ma -sarata-canAH eTale huM " dArU pIvAne kAraNe jemanA leAcananA khUNA lAlalAla thai gayAM che, evA. " A juvAne ThekIne UbhA thayA te vakhate je rIDiyAmaNa thai rahyuM tenu mULa varNana apAyuM cheH " rathA joDeA : AyudhA lAveA. kavaceA ane mahAmeAlAM dhanuSya ne ekaDAM kare ! '' evA avAjo cemera saMbhaLAvA lAgyA. kAi sArathione tAkIda karavA lAgyA, teA kAi jAte ja gheADA joDavA lAgyA ' A dhAMdhala joine eka puruSa UbhA thayA. e hatA khaLabha. e paNu madathI, dArUthI uttejita hatA. pelI avyavasthita dhamAla upara TIkA karIne saune temaNe khakhaDAvyAH "tamArAmAM DahApaNane! chAMTA nathI. " temaNe zarU karyu. kRSNa A sabhAmAM haju mUMgA beTho che. tenA abhiprAya jANyA vagara kaI karavuM e du:sAhasa che." eTale vaLI pAchI sarvatra zAMti phelAi gai. doDAdoDa karatA hatA, te UbhA rahI gayA. UbhA hatA, te mesI gayA. hAkeATA pADatA hatA, te mUMgA thai gayA. "" pachI balabhadre zrIkRSNane uddezIne AgaLa calAvyuM, " tuM kema hA mUMgA ( avAka ) eDe che, kRSNa ? tAre khAtara te! ame pAne ATale badhe satkAra karyA. paNa have tane ema nathI lAgatu ke e ApaNA Adara-mAnane ceAgya ja nahotA ? nahitara je vAsaNamAM jamyA ene ja apavitra karavAnI evakUphI kANa kare ? ene jo ApaNA mIThA saMbaMdhanI khevanA hAta, ApaNe karela upakArAnI ene jo jarA jeTalI paNa kadara heAta, teA te Ama vata kharA ? A te! eNe mArA mAthA para paga mUkayA, kRSNa ! nA, nA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 e mArAthI sahana nahIM thAya, goviMda. pArthanA AkhAye kulane huM pRthvImAMthI UkheDI nAkhIza." balabhadranI A garjanA sAMbhaLatAM veMta bhoja, vRSNI ane alpaka kulena vIre tenuM anumodana karatA temanI pAchaLa AvIne ubhA rahI gayA ane paristhiti atyAranA zabdomAM kahIe to "ghaNuM nAjuka ane taMga" banI gaI. have zrIkRSNa UbhA thayA. temaNe A pramANe pravacana karyuM: "tame badhA bhUle che. arjune ApaNA kulanuM bahumAna karyuM che. managamatA lagna karavAnI AnA jevI bIjI kaI rIta che ? svayaMvaramAM kanyA yogya ja varaNI karaze evuM nakakI nathI. bIjI tarapha govALa jema pazune hAMke, tema mA-bApa pitAnI munsaphI pramANe dIkarIne vaLAve te paNa yogya nathI. trIjI tarapha kanyA-viya paNa aniSTa che. pAthe A badhe vicAra karIne ja bahena subhadrAne paraNavA mATe-A pramANamAM sauthI nirdoSa-rasto lIdho che. huM te mAnuM chuM ke subhadrA bhAgyazALI che. nahitara bharata kulamAM utpanna thayela, zakhsanuM jevAne prapautra ane ApaNuM potAnI pheI kuntIne putra, pati tarIke ene sAMpaDe khare ?" zrIkRSNanuM A saMbhASaNa yAdavonI e sabhAne kevuM lAgyuM haze ? teo jemAM apamAna jatA hatA temAM ja zrIkRSNa bahumAna jotA hatA. daramyAna zrIkRNa pitAnA vakatavyane upasaMhAra karatA hatA H "yuddhamAM pArthane parAjaya karI zake evo kaI mAIne pUta huM joto nathI." A vAkya sAMbhaLatAM veMta balabhadra sahita tamAma yAdavavIrenA caherA para eTalo badhe uzkerATa chavAI gayuM ke jANe hamaNAM ja sau bhegA maLIne pArthanuM ane pArthane samagra kulanuM nikaMdana kADhI nAkhaze. paNa tyAM to potAnA vakatavyanI pUrNAhuti karatAM kRSNa chevaTanI ane sauthI vadhu coTadAra dalIla choDIH "ane arjunanI ATalI badhI zakitanuM kAraNa zuM che, jANe cho? enA rathane mArA ghoDA joDelA che." ane tophAne caDhela ke I mahAsAgara koI mahAyogInI zAmaka dRSTi paDatAM zAnta thaI jAya tema yAdavavIrene arjuna sAmene vidhAnala ekAeka zAnta thaI gayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 36. abhimanyuno janma arjunanA vanavAsanAM bAra varSe, eTale enA jIvanane eka atyaMta mahattvano bhAga. AkhI bhArata bhUminuM A bAra varSo daramyAna eNe darzana karyuM. navA navA aneka dezo ane navI navI aneka jAtionA gADha saMparkamAM e AvyuM. ekale hAthe dUra dUranA dezomAM yuddho ye karyA ane maitrI saMbaMdha ye bAMdhyA. gaMgAdvAra pAse nAgalokamAM ulUpIne para. maNipuramAM citrAMgadAnI sAthe premane dore saMkaLAye. nArItIrthomAM vargo vagere apsarAone grAhamAMthI manuSya banAvI. ane chelle saurASTramAM AvIne, ApaNe joI gayA tevA vicitra saMyogo vacce, subhadrAnuM pANigrahaNa karyuM. paNa haju sauthI maTe eka anubhava te bAkI ja hatA. IndraprasthamAM praveza karI mahArAja yudhiSThirane praNamI, brAhmaNo ane gurune vaMdana apa jevo e draupadInA khaMDamAM dAkhala thayo tevI ja e tADukIH "tame ahIM zA mATe AvyA che tyAM ja jAone, jyAM pelI sAvaMta kulanI tamArI subhadrA che." ane pachI jANe ATalAM veNa bolAI rahe tenI ja vATa joIne beThI hoya evI azrudhArA tenI AMkhamAMthI relAvA lAgI ane teNe eTaluM badhuM kalpAMta karI mUkayuM ke tene chAnI zI rIte rAkhavI, arjunane sUjhayuM ja nahi! A prasaMgano mahAbhAratano eka kaleka noMdhapAtra che. arjunane joIne draupadIe kahyuM: tatraiva gaccha kaunteya yatra sA saatvtaatmjaa| subaddhasyApi bhArasya pUrva bandhaH zlathAyate / / tyAM ja jA, kauteya, jyAM sAtvatakulanI tArI subhadrA che. gAMTha sArI rIte vALelI hoya, chatAM enA para bIjI gAMTha vALo, to pahelI gAMTha theDI ghaNuM DhIlI te thavAnI ja !" arjuna ane zo javAba Ape? draupadInI premagAMTha upara eNe subhadrAnI premagAMTha mArI hatI. ane ulUpI ane citrAMgadAnI to haju draupadIne kadAca khabara ja nathI ! e khabara ene paDaze tyAre! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 AvA AvA vicAro daramyAna arjunane eka yukita sUjhI. draupadI pratyenA tenA snehamAMthI ja e yukita janmI hatI. te bahAra gayo. subhadrAne teNe zodhI kADhI. govAlaNane veza paheravAnI teNe tene sUcanA karI. subhadrAe lAla rezamanI eADhaNu-saurASTranI govAlaNo oDhe che tevI oDhI. e vezamAM te ulTAnI vadhu dIpI rahI. pachI subhadrAne arjuna kapAta karatI draupadI pAse laI Avyo ane draupadIne jotAM veMta subhadrA, "huM to tamArI dAsI chuM" ema kahetIkane page paDI gaI. ane subhadrAne A vinamra vartanathI draupadInuM hadaya pIgaLI gayuM. page paDelI subhadrAne teNe bAthamAM lIdhI ane "bhadra, tArA pati niHsapanna bane" eTale ke binaharIpha bane, evI AzISa uccArI, je subhadrAe kRtajJa bhAve mAthe caDhAvI. subhadrAne jyAre sImaMta AvyuM tyAre balabhadra tathA kRSNa, bane bhAIe dvArakAthI tenA mATe mabalakha mAmeruM laine indraprasthane AMgaNe upasthita thayA. vRSNa, adhaka ane sAtvata kulonA aneka vIre temanI sAthe hatA. akrUra, uMdhava, satvaka, sAyakI, kRtavarmA, pradyumna, sAmba, nirATha, zaMku, cArudeNu vagere navayuvAna, prauDha ane vRddha traNeya peDhIonA agragaNya pratinidhio A zubha prasaMga nimitte IndraprasthanA UgatAM-visatAM gauravane najare nihALavA AvyA hatA. abhimanyune janma thaye tyAM sudhI zrIkRSNa IndraprasthamAM ja rahyA. bALapaNathI ja A bhANeja kRSNane khUba lADIlo hato. tenuM zikSaNa kArya paNa tenA pitA arjuna ane mAmA zrIkRSNa e bannenI saMyukta dekharekha nIce thayuM, A arasAmAM pAMceya pAMDathI draupadIne pAMca putro thayA, ane zukalapakSane caMdra vadhe ema e badhA putro ane pAMDa saMpattie, kIrtie ane zakitae vadhatA lAgyA. 37 khAMDavadAha have pAMDavone sukhe besavAne vAre Avyo hoya ema lAgatuM hatuM. leke ne paNa have jANe ghaNA lAMbA vakhata pachI dharmarAjyane AsvAda maLavA mAMDayo hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 dharma e yudhiSThiranuM bIjuM nAma che e arthamAM ja mAtra nahi, paNa "dharmarAjya" zabdanA sAcA arthamAM dharmarAjyane sukhada anubhava prajAne have thavA mAMDayo hato. mahAbhArata kahe che ke jema dharma, artha, ane kAma upara mekSa zobhe tema traNe loka para dharmarAja yudhiSThiranuM zAsana zobhatuM hatuM. zrIkRNa haju IndraprasthamAM ja hatA. ekavAra arjune zrIkRSNane kahyuM: "AjakAla garamI ghaNuM paDe che, mATe cAle, ApaNe jamanA-kAMThe pharavA jaIe, sAMje pAchA pharIzuM." pachI dharmarAjAnI anujJA laIne A baMne kRSNa (arjunanuM eka nAma kRSNa paNa hatuM) pota potAnA sevake ane paricAra sAthe yamunA kAMThe pahoMcyA. draupadI ane subhadrA paNa sAthe ja hatAM, emanI sAthe emanI aneka paricArikAo paNa hatI. eTale yamunA kAMThe to vagara prasaMge ja, eka prasaMga jANe niramAI ga. utsavanI dhUma macI gaI. gIta nRtya, vAgho, khAna-pAna, ujANuM ! paNa kRSNa ane arjunane te nIrAMte besIne vAta karavI hatI. bhUtakALanA potapotAnA jIvananA-praNayanA ane nayanA prasaMgone saMbhArI saMbhArIne temAMthI bhaviSyane mATe upayogI thAya e sAra kADhavo hate. ujANunI dhAMdhalathI thoDeka dUra Asane maMDAvIne teo vAtoe caDhayA. zuM zuM vAto karI haze temaNe, prasage? kRSNa svAbhAvika rIte potAnuM bALapaNa saMbhAryuM haze. vrajamaMDalanA gopagopIone premathI yAda karyA haze. enI sAthe kaMsa ane enA malecANura ane muSTi ane pele kuvalayApADa hAthI ane sauthI vadhAre to pelI kubajA-trivakrA! zuM zuM nahi yAda AvyuM hoya, e vakhate, vasudeva-devakInA e, kArAgRhamAM janmela AThamA saMtAnane ! ane arjunane ? ene anubhava paNa vipula ane vividha hatA. droNanI zALAmAM pote ziSya hatuM, tyArathI mAMDIne zastra parIkSA sudhIne divasa, te pachI lAkSAgRhathI draupadI-svayaMvara, ane chele haju hamaNAM ja pUro thayelo bAra varasane vanavAsa, je vanavAsa daramyAna ulUpI, citrAMgadA ane chelle subhadrA maLyAM. jyAM sudhI jagatamAM kavio che, tyAM sudhI kRSNArjunanI yamanAtaTanI vAtacIta temanI lekhinIne AkarSatI ja raheze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrIkRSNa ane arjuna, sALo ane banevI, Ama vAtamAM otapreta che tyAM eka brAhmaNa temanI kane Ave che. atyaMta vicitra evo ene dekhAva che. ajANyA evA A brahmadevane jotAM veMta zrIkRSNa temaja arjuna bane pitapotAnAM Asane uparathI UbhA thaI gayA. A brAhmaNa, mahAbhArata kahe che ke, bIjo kaI nahi paNa sAkSAta agnideva ja hate. Indraprastha ane hastinApuranI AsapAsanAM bhayAnaka jaMgala ghaNuMkharAM AgamAM, dAvAnaLamAM nAza pAmyA hatA, ane keTalAkane kadAca vasatInI salAmatI ane sagavaDane sAru jANIbujhIne bALI paNa nAkhavAmAM AvyA haze. paNa khAMDava nAmanuM eka ghora vana, Aryone muMjhAvatuM ane DarAvatuM, haju evuM ne evuM UbhuM hatuM. kahevAtuM hatuM ke sAkSAta indra e jaMgalanI rakSA kare che, kAraNa ke Idane mitra takSaka nAga e jaMgalamAM vase che. agnideve A banne kRSNane vinaMtI karIH "khAMDavane bhasmIbhUta karavAmAM Apa bane mane sahAya kare; ane takSakane pakSa laine yadi Indra ApaNuM A kAryanI ADe Ave, te e Indrane paNa sIdho karo !" arjuna ane zrIkRSNa bannee khUba tUhala ane dhyAnapUrvaka A mAgaNI sAMbhaLI. e mAgaNanI pAchaLa AryajAtine hitakara thai zake evuM eka tatva hatuM ema temane lAgyuM. paNa agnine e Adeza amalamAM mUkavA jatAM indrane virodha vahorI levAne hato. Indra eTale svargane adhipati ane takSaka eTale A pRthvInA nAgone netA. eTale devo tathA nAga banenI saMyukta tAkAta sAme jhUjhavAnuM hatuM. pitAnA vIrya ane parAkrama para temane akhUTa zraddhA hatI. paNa pauruSane anurUpa sAdhane paNa hevAM joIe ne ! agnidevane temaNe kahyuM pauruSeNa tu yatkArya tat kartArau ravaH pAvakaH / karaNAni samarthAni bhagavan dAtumarhasi // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 poruSathI, aMgabaLathI ane haiyAnI hAmathI jeTaluM thaI zake te badhuM ja ame karIzuM; paNa tuM amane A kArya mATe joitAM sAdhane ANI Apa." eTale agnideve arjunane gAMDiva dhanuSya ane zrIkRSNane sudarzona cakra varuNa pAsethI ANI ApyAM. sAthe sAthe jemAM bANA kadI khUTe ja nahi evAM e bhAthAM ane divya azvo joDela eka ratha paNa apAvyA. A uparAMta zrIkRSNane teNe eka gadA paNa varuNa pAsethI apAvI. kaumeAkI gadA e enuM nAma. pachI A khetI eTale ke zrIkRSNa ane arjunanI sahAyatAthI teNe khAMDava vanane bALavAnu kA zarU karyuM.. A khAMDavahananuM AkhuM prakaraNa kamakamATI upajAve tevuM che. e nRtyane bacAva eka ja rIte thai zake. e jaMgala AsapAsanI zAnta ane saMskArI prajAne raMjADanArI jAtienA ane TALakIenA eka chUpA satAvAnA kendrasthAna jevuM heAi zake. takSaka e nAga jAtine nAyaka lAge che, ane nAgeA ane AryA vacce ApaNA itihAsanA Adipa.mAM aNabanAva hatA, e jotAM AryAnA deva agni, takSakanA nAza icchate hAya e sAva svAbhAvika lAge che. paNa teA pachI Indra zA mATe takSakane! pakSakAra che ? indrane A uparathI agni karatAM vadhu udAramatavAdI mAnavA, ke phakata pAMcamI katArIkhe ja ! khuTala ! vizvAsaghAtI ! kRtaghna ! game te heA, paNa jenA nAza mATe A badhI dhAMdhala karavAmAM AvI hatI te takSaka te! A vakhate khAMDava vananI bahAra ja hatA. sa`bhava che ke agninI yAjanAnI tene indra dvArA athavA peAtAnA jAsuse| dvArA gadha AvI gai hoya ! kathA kahe che ke khAMDava vananA A dahanamAMthI phkata che ja jIvA khacavA pAmyA. takSakanA putra azvasena, maya, namucine bhAi, ane cAra prANIo. 38 arjuna sAthe anaMta prIti A khAMDavadA kula cha divasa cAlyA. pachI Akhu jagala baLIne bhasma thai jatAM antarikSamAMthI surezvara Indra AvyA. marudgaNuthI e indra vIMTaLAyelA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 hate. eNe kRSNa tathA arjunane saMbodhIne kahyuM : "amArA mATe paNa duSkara evuM A kArya tame beye karyuM che. huM saMtuSTa thaye chuM. vara mAgo." eTale pAthe mAgyuM: "mane sakala zastro Apo." tathAstu !" inke kahyuM. "jagatamAM je je zastro che, te badhAM ja huM tane ApIza. paNa atyAre nahIM." "to kayAre ?" arjune pUchayuM. jyAre bhagavAna mahAdeva tArA para prasanna thaze tyAre." "te vAtanI mane kema khabara paDaze?" "tane kadAca nahIM paDe," indra arjunane pratIti Ape che. " paNa mane to paDaze ja ne. mane jyAre khAtarI thaze ke bhagavAna zaMkara tArA para prasanna thayA che, te vakhate huM jAte AvIne teM mAgelAM badhAM ja zastra tane ApI jaIza. emAM agni astro haze, vAyuao haze ane mArAM IndranAM astro eTale ke vaja astro athavA vidyutaastro paNa haze." pachI Indra zrIkRSNane keka mAgavAnuM kahyuM. "mane te phakata eka ja vastu joIe, mahArAja zrIkRSNe kahyuM. "bole !" "arjunanI zAzvata prIti." A be varadAnanI pAchaLanuM marma samajavA jevo che. agniastro, vAyuastro ane vidyutaastro mAnavIne hAthamAM mUkavAmAM Ave to ene pahelo upayoga, kadAca manuSyanA paraspara saMhAra mATe ja thAya, evI surapatine dhAstI hatI. sAMsArika mahAvAkAMkSAo saMtoSavA mATe, AkhA jagatane potAne caraNe jhukAvavA mATe athavA samagra mAnavajAtine gulAma banAvavA mATe A badhAM zastrono durupayoga arjuna taraphathI thAya evI bhIti Indrane hatI. eTale eNe A zarata mUkIH zaMkaranI prasannatAnI, zivanI prasannatAnI. zivanA upAsakanA hAthamAM A badhAM vinAzaka sAdhane vinAza mATe na vaparAtAM, sarjana mATe ja vaparAze. ziva eTale kalyANa. zaMkara tyAga ane vairAgyanA pratIka. tyAga ane vairAgyapUrvaka mAnavakalyANanI pratijJA jeNe lIdhI hoya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 evAnA hAthamAM ja "aNabeba" ane " jaLamba" ane "vAyu ..." mUkI zakAya ! have kRSNa mAgela varadAnane mama joIe. e arjunanI prIti sivAya bIjuM kazuM ja mAgatA nathI. arjuna dvArA ene mAnavamaMgalanAM ghaNAM kAmo karAvavAnAM che. bhaviSyamAM "yogezvara kRSNa" ane "dhanurdhara pArtha"nI joDI "zrI" "vijaya" ane "bhUti' sajaze evI AgAhI jANe atyArathI ja thavA mAMDI che. kathA kahe che ke baMne kRSNo A pramANe be varadAne pAmI, agnidevanI parIkSA karI pAchA ramaNIya nadIkinArA para AvI gayA. agninA nimaMtryA khAMDavavana bALavA mATe jyAre teo upaDayA hatA, cha divasa pahelAM, tyAre teo be ja hatA. kArya pUruM karIne yamunAtaTa para pharI Ave che, tyAre teo benA traNa thaI gayA che. trIje temanI sAthe che maya-mayadAnava. pelo prakhyAta dAnava namuci, tene bhAI khAMDavavanamAM Avela takSakaprAsAdamAMthI je nIkaLyo hato te 39 indranA bhedI vyakitatvane koyaDe Ajeya aNaukela che. mayane dAnava zA mATe kahyo haze, te samajAtuM nathI. te bAMdhakAmamAM jabaro niSNAta che, paNa emAM dAnavatA kayAM AvI ? bIjI bAju tenAmAM kRtajJatA paNa bhArobhAra che, emAM paNa mAnavatAnI ja khuo Ave che. tyAre zuM "dAna" e kaI jAti haze, "mAna thI judI jAtanI ? ema bane, ke "Aryo potAnI jAtane "mana" nA putra eTale ke "mAnavo mAnatA hoya, jyAre A judI jamAtanA lokone teo "dana'nA putro eTale ke dAna mAnatA hoya. vaLI arjuna ane zrIkRSNa agninI vinaMtithI jyAre khAMDavavanane bALyuM, tyAre tenuM mULa kAraNa to e hatuM ke "takSaka" nAga tyAM saMtAIne rahyo hato. nAgo "mAnavo" nA eTale ke AryonA virodhIo hatA, ane takSaka e AryonA deva Indrane mitra ane Azrita hato. janamejaye nAga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 satra karyo, tyAre paNa A takSakane I Azraya Apyo hato ane brAhmasene jyAre e vAtanI khabara paDI tyAre temaNe InkAya svAhA" "takSakAya svAha evA maMtro bhaNIne takSakane indranA IndrAsana seto TheTha yajJa javALAo sudhI nIce ghasaDayo hato, e kathA purANomAM prasiddha che. ane eTale ja to indra, devatAone sAthe laIne "takSaka"nA nivAsasthAna jevA khAMDavavanane baLatuM aTakAvavA mATe zrIkRSNa ane arjunanI sAme laDayo hato. hakIkatamAM je yuddha thayuM hatuM temAM eka bAju agni, arjuna ane zrIkRSNa hatA, jyAre sAmI bAjue takSakane puraskartA indra ane tenA devo ane mayanA nAtIlA dAna ane takSakanA nAme hatA. eTale ke Aryo ane bAkInAo vacce A chelluM yuddha hatuM-uttara bhArata pUratuM. je he te, paNa emAM Indra Aryone deva AryonI sAme zA mATe laDayo hatA ? zA mATe ene ane takSakane maitrI hatI ? A badhA savAlo khUba vicAraNuM mAgI le tevA che. paNa eka vAta cokakasa ke AryonA sauthI moTA deva tarIke indranI je pratiSThA hatI, te A banAva pachI khUba ochI thaI gaI. tenuM sthAna te pachI agnie ane zrIkRSNa lIdhuM. paNa have ApaNe mayadAnava pAse AvIe. mayamAM kRtajJatAnI vRtti jabarI hatI. eTale khAMDavadAhanuM kArya paripUrNa karyA pachI arjuna ane zrIkRSNa tene laIne indraprastha AvyA, tyAre teNe ajunane vinaMtI karI ke "A kRSNa ane pele agni bane mAro nAza IcchatA hatA, chatAM tame mAruM jIvana bacAvyuM, mATe mAre tamArA e upakAranuM RNa kaIne kaI rIte pheDavAnI koziza karavI joIe. tame kahe, huM tamArA mATe zuM karuM ?" mayanI A vinaMti jevI khAnadAna che, tevo ja arjunane javAba paNa khAnadAna che. gRhasthAImAM mayathI Utare te e arjuna zAne ? ane javAba Ape cheH "tuM amArA para prIti rAkha eTaluM ja basa che. amane tArA para prati che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 "paNa mAre prIti-pUrvaka ja kaMIka karavuM che." purazreSTha maye Agraha karyo. tuM mAne che ke meM tArI jiMdagI bacAvI. e sthitimAM tArI pAsethI huM zI rIte kaMI paNa laI zakuM ?" arjuna javAba Ape che. eTale ke arjuna jiMdagI bacAvavAne badale nathI icchato. e badale Iracho e "anArya che evI ajunanI mAnyatA che. ane chatAM mayano Agraha cAlu ja che. e Agraha joIne Akhare e kahe che ke " A kRSNa je kahe te kara; eTale te mArA mATe karyuM che ema huM mAnIza." AmAM kRSNa-ajuna banenuM sakhya paNa nirdezAyuM che ane sAthe sAthe je kRSNane tuM tAre virodhI mAne che e kRSNane ja tuM rAjI kare" evo izAre paNa che. arjunanI A sUcanAthI maya kRSNa tarapha pharyo. je vinaMtI teNe arjunane karI hatI, te ja teNe zrIkRSNane karI. zrIkRSNa eka muhUrta vicAra karyo. pachI kahyuM: "tAre dharmarAjanuM kaika priya karavuM ja evI tArI kAmanA hoya, to te zipISTha, he daitya, tuM emane mATe eka evI sabhA (maMDa5) ca ke jenuM manuSyamAM kayAMya koinAthIye anukaraNa na thaI zake." zrIkRSNanI A mAgaNanA anusaMdhAnamAM maye indraprasthamAM daza hajAra hAthanA vistAravALI sabhAnI racanA karI. 40. siMhAsane sihone nathI sarajatA, siMhe siMhAsanene saraje che. mahAbhAratanA AdiparvanI kathA gayA prakaraNamAM pUrI thaI. e parvane Adi evuM nAma vyAsajIe egya rIte ja ApyuM che. kAraNa ke mahAbhAratanI kathAne je anta Ave che e antanAM Adi bIja badhAM ja A parvamAM vavAya che. devavrata jevo dene paNa IrSyA Ave evo putra hevA chatAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zantanune UtaratI avasthAmAM paraNavAnuM mana thAya, ane e manate evA uttama guNavAna putranA adhikAra upara kApa mUkIne paNa pUruM kare e mahAbhAratamAM nirupAyela AkhAye aniSTanuM Adi mULa che zantanune asaMyama. (enuM nAma ja "zantanu" che-je tanunI zAnti che che, 'tanunI' zAnti sadaiva sAdhavAnI jenI vRtti vadhe che.) mahAbhAratakArane kAmanI sAme vAMdho nathI. paNa e kAma dharmathI aviruddha hAvA joie evA emaneA Agraha che. zantanunA dharma viruddha kAme mahAsaMhAranAM khIja vAvyAM e kathA, ucita rIte ja Api mAM che. evI ja rIte pAMDavA ane dhArtarASTro vaccenA sahaja varAgnimAM inpaNu bananAra draupadInA janmathI mAMDIne enA svayaMvara sudhInI kathA paNu AdiparvamAM ja AvI jAya che. drupada ane droNa vaccenI duzmanAvaTa e paNa bhArata-kathAnA vinAzapaTane eka prArabhika tANA-vANA che. vaLI azubha tattvAnI sAthe zubha tattvanA prAraMbha paNa AdipamAM ja nirUpAyA che. pAMDavAnI dharmaparAyaNatA, aneka uzkeraNIe vacce paNa adhanI dizAthI dUra rahevAnI temanI vRtti, temanI kRSNaprIti, temanuM tapa, temanI ceAganiSThA, paropakAra arthe jIvAtuM temanuM jIvana, khIjAne mATe mRtyunA mukhamAM paNa saha dhasavAnI temanI taiyArI, e badhAnA prAraMbha paNa ApaNe Adi parvamAM ja joie chIe. mahAbhAratakAramAM nATayatattvanI bhAre sUjha che, pakaDa che. saMdha -pradhAna drazyAvalIe te ApaNI sAme, eka pachI eka, dIvAmAMthI dIveA pragaTe, e rIte pragaTAvatA jAya che. kuntI karNane vahetA mUke che, teA karyuM kuntInA kAyadesaranA putrAne paDakAravA pAchA Ave che. droNa te drupada laMgoTiyA bhAIbaMdho che. paNa si`hAsana drupadanuM magaja pheravI nAkhe che, ane droNa drupadane sIdheA karavA mATe siMhAsanane zaraNe jAya che. ane pachI drupada e droNane sIdhA karavA mATe zakitamenA saMcaya kare che. matsyaga MdhAne pitA devavratane siMhAsanathI dUra rAkhavAnI khaTapaTa kare che, te tenI putrInA banne putrA aputra maraNa pAme che ane satyavatInA siMhAsanane bhISmanI dayA upara nabhavuM paDe che. duryodhana pAMDavAne mATe lAkSAgRha saraje che ane e ja lAkSAgRha emane mATe navajIvananuM eka aNumeAla dIkSAgRha banI jAya che. ane e lAkSAgRhamAM baLI jAya che mAtra pele kuhADAneA hAtheA-virAcana. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 vanavAse pAMDane mATe varadAnarUpa bane che, ane varadAne duSTa dhArtarASTra mATe zAparUpa bane che. aMdhatvane kAraNe dhRtarASTra siMhAsana zreTa thAya che, to enA ja putro, jIvanabhara dekhatA pAMDavone siMhAsanathI dUra rAkhavAnI ceSTAo kare che. kavAMka satyAsatyanI atyaMta jhINavaTabharI samaja che, te Agraha nathI. kayAMka samaja ane Agraha bane che to zakita nathI; kayAMka samaja, Agraha ane zakita traNeya che, te ekAda evo durguNa che je badhAyane vikRta karI nAkhe che. ane A Adi parvane aMta paNa ke nATayAtmaka che. svayaMvaramAM lakSyane siddha karIne pAMDa draupadIne paraNyA. emanA kRSNamaMDita pakSane drapadanuM baLa sAMpaDayuM. hastinApuramAM teo draupadI sameta AvIne sthira thayA, siMhAsana para, duryodhananI sAthe paNa saMyukata Asana duryodhanane na phAvyuM. teNe temane indraprastha dhakelyA. sihAsana siMho nathI sarajatuM, paNa siMho sihAsana saraje che, e parama satya duryodhana bhUlI gayA. indraprastha jotajotAmAM pAMDavasihonA parAkrama vaDe ane zrIkRSNanI preraNAthI eka cakravatI dharmarAjyanuM kendra banI gayuM. evAmAM eka nAnakaDA niyamabhaMgane kAraNe arjune bAra varasanuM vivAsana svIkAryuM. emAM ene ulUpI citrAMgadA ane subhadrA sAMpaDayAM. ane sauthI vadhu te zrIkRSNa sAthenuM sakhya vadhu daDha banyuM. pachI banevIne AMgaNe zrIkRSNanI avara-javara vadhI. emAM baMne kRSNo (ajunanuM eka hulAmaNuM nAma kRSNa paNa hatuM) eka vAra yamunA kAMThe AnaMda-paryaTana mATe gayA. tyAM temane agni maLyo. agnie temane temanAM vizva-prasiddha astro ApyAH sudarzana ane gAMDiva ane pAMcajanya ane kaumudakI gadA. ane pachI AryatAnI barAbara vacce vacce anAryatAne rakSanAnAruM ane poSanAruM evuM khAMDavavana temaNe bhegA thaIne bALyuM ane emAMthI maya zipI temane hAtha lAgyo. ane A maya (mAyAno sarjanAra) dvArA temaNe je sabhAnuM nirmANa karAvyuM te sabhA ane sabhAnI sAthe saMkaLAelI zubha azubha ghaTanAparaMparA e viSaya che mahAbhAratanA bIjA parvane, jene nAma paNa samucita rIte "sabhAparva ApavAmAM AvyuM che. Aripava samApta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhAparva kRSNasya kriyAtAm kiMcit Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41. yudhiSThira ane nArada sabhAnuM nirmANa mayadAnavane hAthe thayA pachI ane pAMDavoe vidhipUrvaka temAM praveza karyA pachI nAradajI yudhiSThiranI mulAkAta le che. nArada pUche che: "he rAjana, tArA rASTramAM moTAM ane pANIthI chalakAtAM taLAva to che ne ? ane te paNa badhAM eka ja ThekANe na hotAM judA judA vistAromAM vahecAyelAM che ne? vaLI khetIne AdhAra kevaLa varasAda upara to nathI ne? (80) rakSaNane saMbaMdha che, tyAM sudhI tArAM gAmaDAMo zahero jevAM ja ane tArA sImADA gAmaDA jevA ja che ne ? (84) rAtanA pahelA be pahora ja tuM suve che ne ? ane chellA be pahore dharma ane arthanA ciMtanane Ape che ne ? (88) vaLI evuM te nathI banatuM ne ke lobha, meha, huMpada ke evA keI kAraNe tAre dvAre Avela phariyAdIo ane arajadArone tuM sAMbhaLe paNa nahi ? (94) vaLI dravya-lobhane kAraNe koI vAra tArA rASTramAM pakaDAyelA carAne sajA ApyA vagara ja emane ema te nathI choDI mUkavAmAM AvatA ne? (108) agni, sarpa, rega vagerethI rASTranuM rakSaNa te barAbara kare che ne ? (126) AMdhaLA, mUMgA, pAMgaLA, apaMga, anAtha ane saMsArane tyAgIne pravajayA lenArAo e saunuM tuM pitAnI mAphaka pAlana te kare che ne ? (12) A ane AvA badhA praznone saMtoSakAraka javAba ApyA pachI yudhiSThira nAradajIne pitAnI sabhA jevI sabhA bIje kayAMya che ke kema te pUche che, jenA javAbamAM nAradajI pitRonI, varuNanI, kuberanI ane brahmAnI sabhAonI virATatAnuM varNana kare che. ane pachI pote je kAma mATe khAsa AvyA che te kAmane nirdeza kare che. kAma che yudhiSThirane rAjasUya yajJa tarapha vALavAnuM. bhAratamAM te vakhate aneka rAjAo hatA ane te saumAM sarasAI mATe jhaghaDAo harahaMmeza cAlyA ja karatA. pariNAme AkhA dezamAM eka samagra dezavyApI sArvabhauma sthira taMtranI AvazyakatA DAhyA mANasone sadA vartAtI... have banatuM evuM ke je rAjA baLiyo hoya te to game tema karIne koI paNa zANu mANasanI salAhanI ye vATa joyA vagara cakravatI thavAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 paMthe paDato. ane tene dharma ke siddhAMta jevuM jhAjhuM na hovAne kAraNe thoDIka vAra te te khUba saphaLa thate dekhAto. ApaNA jamAnAmAM je "phAsIsTa" ke lazkarI taMtre ApaNe joIe chIe, tenA jevAM ja A rAjataMtra thaI paDatAM, jyAM rAjA e IzvaranI peThe ja pUjAte. pAMDavonA jamAnAmAM magadhanA jarAsaMdhe AvuM AsurI sArvabhauma taMtra UbhuM karavAnuM zarU karyuM hatuM. eka eka karIne aneka nAnA nAnA rAjAne teNe parAjita karIne kedamAM pUryA hatA. nArada yudhiSThirane AvA saramukhatyArazAhI taMtronI sAme eka dharma. parAyaNa sArvabhauma taMtra UbhuM karavAnI salAha ApIne, e vakhatanI bhASAmAM rAjasUya yajJa karavAnI salAha ApIne vidAya thAya che. jatAM jatAM kahI jAya che ke eTaluM ja e karaze te ja potAnA pitA pAMDanuM sAcuM tapaNa temAM karyuM che ema lekhAze. have rAjasUya yajJa karIne cakravatI banavAnI abhilASA te game tevI hatI. nakula ane sahadeva ane bhIma jevA AjJAdhAraka vIra hoya, drapada jevA sasarA hoya ane haju hamaNAM ja khAMDavavanamAM IndranI saradArI nIce Avela samasta devone parAjaya karanAra arjuna ane kRSNa jevA ajoDa parAkramIo sAthamAM hoya tyAM e sAhasa duHsAhasa jevuM paNa na lekhAya. ane chatAM kRSNane pUchyA vagara to yudhiSThira pANI paNa pIe ema nahotA. phakata yudhiSThira ja nahIM, arjuna ane bIjA traNa bhAIo paNa; sAthe sAthe draupadI paNa! eTale rAjasUya yajJanI bAbata salAha levAnA IrAdAthI zrIkRSNane bolAvI lAvavA mATe pAMDa taraphathI eka khAsa saMdezavAhaka dvArakA mokalavAmAM Avyo. kara. zrIkRSNanI dUra dezI , koI paNa kArya zarU karatAM pahelAM emAM rahela jokhamane pUrepUro vicAra karI levo joIe. vagara vicAryuM AdarIne pachI trevaDa athavA dhIrajane abhAve adhUruM mUkavuM, e te bhaviSyamAM e kAryane hAthamAM letAM bIjAo paNa tharathare evI paristhiti sarjavA jevuM che, ane e daSTie, adhUrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 taiyArIe kArya hAthamAM dharavA karatAM, taiyArI pUrepUrI thai rahe tyAM sudhI ene meAkUpha rAkhavuM e ja bahetara che. vAta zrIkRSNe dvArakAmAMthI indraprastha AvIne sauthI pahelAM te A samajAvI. "rAjasUyayana karavAnI jarUra avazya che." temaNe kahyuM, ane e yajJa tame karo, tamAre hAthe thAya e ja iSTa che. e yajJane purA karavA jeTalI kita tame jamAvI zakazA e paNa huM jouM chuM. phakata emAM rahelAM jokhame tame samajI le evI mArI IcchA che. '' ATalI prastAvanA karIne temaNe pAMDavAne magadhanA jarAsaMdhanI vAta kahI, kAraNa ke Aje ke najikanA bhaviSyamAM kAI paNa rAjA rAjasUya yajJa Adare, te temAM sauthI meTuM vighna A jarAsadha ja hatA. A jarAsaMdhanI IcchA AkhI ye pRthvIne peAtAnA ekanA kulamukhatyAra zAsana taLe lAvavAnI hatI. e hetuthI teNe peAtAnI pAse atulita sainyasAmagrI ekaThI karI hatI. teNe atyAra sudhImAM navANu rAjAone parAjita karyA hatA, ane e navANuM ye navANuM rAjAenAM rAjyAne teNe peAtAnA rAjyamAM bheLavI dIdhA hatA. A rIte eka mATu' ekahaththu taMtra, eka jabaruM Apakhuda sAmrAjya teNe jamAvyuM hatuM. have te keAI seAmA rAjAne zeAdhI, tenI sAthe yuddha cheDI, tene harAvI, tenuM rAjya khAlasA karI, tene pelA navANuM rAjAnI sAthe kedamAM pUravAnI tajavIjamAM hatA. A pAchaLa tenI eka khIjI tema paNa hatI. te eka rAjamedha athavA naramedha yajJa' karavA mAgatA hatA. se rAjAenAM mastAne te balidAna rUpe yajJamAM heAmavA mAgatA hateA. Ama thAya te| AkhA ye bhAratamAM tenI dhAka eTalI badhI presI jAya, ke pachI kAI paNa tenI sAme mAthuM UMcakavAnI hiMmata na karI zake evI tenI gaNatarI hatI. ane e gaNatarImAM sAva vajUda nahetuM ema paNa naheAtuM. kAraNa ke, seA-seA rAjavIone jeNe ekadhArI saphaLatAthI harAvyA, ane kedamAM pUryo, ane chevaTe yajJamAM pazunI peThe vadheryA, enAmAM jarUra kAi atimAnuSI zakita rahelI che ema leAkAne lAge ane ekavAra evI lAgaNI UbhI thavA pAmI, pachI tene virodha karavAnuM azakaya ja banI jAya. "eTale rAjasUya yajJa zarU karatAM pahelAM pahelu kAma A jarAsaMdhanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 pheMsale karavAnuM che. " zrIkRSNe kahyuM, "khullA saMgrAmamAM tene parAjaya karo. lagabhaga azakaya che-teno ajeya giridhvajadurga jatAM, ane tenI sainyazakitane vicAra karatAM. ApaNe koI bIjI rIte vicAravI paDaze." "tame je vicAryuM hoya, te amane kahe, yAdavazreSTha " yudhiSThire vinaMtI karI. "eTalA mATe te tamane meM TheTha dvArakAthI ahIM sudhI AvavAnI tasdI ApI che." zrIkRSNa potAnI yojanA samajAvI, je yudhiSThire mAnya rAkhI. pariNAme arjuna ane bhIma e benI sAthe temaNe jarAsaMdhanI rAjadhAnI giridhvaja tarapha prayANa karyuM arjuna ane bhImanI sAthe zrIkRSNa pAchale bAraNethI girijamAM praveza karyo. temAM traNeya brAhmaNanA veSamAM hatA. brAhmaNano veSa levAnuM kAraNa e che ke jyAM javuM hoya tyAM vagara virodha ane vagara aMtarAye jaI zakAya. kaI aTakAve nahi. lAkSAgRhamAMthI pAMDavo jyAre, vidure ApelA mArgadarzana pramANe suraMga-mAge bahAra nIkaLyA hatA, tyAre paNa temaNe salAmatI mATe A brAhmaNaveSa dhAraNa karyo hato, e ApaNe jANIe chIe. samaya jatAM A yukita ekaMdare nirupadravI che, jyAM sudhI AvA vezapalaTAnI pAchaLane hetu Akramaka na hoya, phakata saMrakSaNAtmaka ja hoya. ahIM zrIkRSNa ane pAMDavone hetu, alabatta, Akramaka hato. paNa AkramaNe AkramaNe paNa taphAvata hoya che ne ! emanuM A AkramaNa to jagatanA eka atyaMta ghera Akramaka sAme hatuM, jeNe potAnI jAtane salAmata ane surakSita rAkhavA mATe potAnI AsapAsa mahAkAya hiMsAnA durgo ubhA karyA hatA. zrIkRSNane tenI pAse jhaTa pahoMcavuM hatuM, mArgamAM nirarthaka kALakSepa na thAya evI rIte pahoMcavuM hatuM, mATe temaNe A yukita ajamAvI. kahe che ke zrIkRSNa ane arjuna ane bhIma je vakhate jarAsaMdhanI pAse AvyA, te vakhate te pUjAmAM beTho hate. kAnI pUjA karato haze, potAne ja sarvazakitamAna mAnanAra A puruSa ! je ho te; paNa jevI enI najara A traNeya puruSa para, brAhmaNe" para paDI, tevo ja te bolI uH "tame brAhmaNe nathI lAgatA, paradezIo. tamArI lAla AMkhe, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 tamArA kaDaka caherA, tamArI sudIrdha bhujAo, tamArI pahoLI chAtIe-e badhuM ja kahI Ape che ke tame bIjuM kai ho ke na ho, paNa brAhmaNe te nathI ja, bole, koNa che tame?" ane tarata ja zrIkRSNe kahyuM: "tAruM anumAna sAcuM che, jarAsaMdha ! ame brAhmaNe nathI, kSatriyA chIe ane tArI pAsethI tArAM kALAM karatukene hisAba levA AvyA chIe." kyA adhikAre?" "kSatriyatvanA adhikAre. prajAne, dezane, vipattimAMthI ugAre te kSatriya, evI kSatriyanI vyAkhyA che te tuM bhUlI to nahi ja gaye he." mArAM kayAM karatukane tame kALAM samajo cho, bhAIo?" tuM dharmane lepa karIne tene sthAne hiMsaka zakitanI pratiSThA karavA mAge che te." jagata baLiyAo mATe ja che, bhAIo," jarAsaMdhe hasatAM hasatAM temane jANe kaI navuM satya zIkhavI rahyo hoya evI chaTAthI bolavA mAMDyuM, "nabaLAMne mATe ahIM kei sthAna nathI, sivAya eka ! ane te e ke temaNe svecchAe baLiyAonI sevAmAM lAgI javu." paNa keNa baLiyA ane keNa nirbaLa tene nirNaya koNa kare?" bhImasene pUchyuM. "kare..A mArA bAhuo !" ane pachI zrIkRSNanI sUcanAthI jarAsaMdhe bhIma sAthe kustImAM UtaravAnuM svIkAryuM. zrIkRSNanI icchA eka ja hatI. jarAsaMdha je gheraNa svIkArato hato, te ja dhoraNe tene nAlAyaka TharAvavAno. ane bhIma ane jarAsaMdhanuM purANa-prasiddha yuddha zarU thayuM. ane jarAsaMdhane nAza thayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 43. yajJanI taiyArI jarAsaMdhanA nAzanI sAthe dharmarAjyanI sthApanA ADenuM eka mADhu kaMTaka dUra thayuM, pAne, eTale ke arjunane have gAMDIva dhanuSya, enI sAthe me akSaya bhAAM, tIrAthI bharelAM, dhvajasameta ratha ane sabhA eTalAM vAnAM maLI gayAM hatAM. zrIkRSNe teA pahelethI ja, pAMDaveAnA mitra hatA, temAM vaLI subhadrAne arjuna sAthe paraNAvyA pachI teA saMbaMdhanI eka gAMThe vadhu baMdhAi hatI. pAMDavAne AvA majabUta pakSa, jarAsaMdhanA nAzane pariNAme kArAgAramAMthI mukata banela kSatriya-samudAya AvI maLatAM vadhu majabUta banyA. have mAtra eka ja vastunI UNapa rahI, kAzanI, dravyanI. eTale arjune yudhiSThirane vinaMti karIH "Apa mane AjJA Ape teA uttara dizA taraph prayANa karu. kuberanI e dizAmAM jeTalA rAA che, te badhAyane ApaNA pakSamAM bheLavIne temanI pAsethI ApaNA cakravatI" kAza mATe dravya meLavavAnI mArI icchA che." yudhiSThire A prastAvane anumedana ApyuM. eka meTI senA laIne arjuna uttara dizA tarapha nIkaLI paDayA. arjune kukheranI uttara dizA sAdhI, te ja vakhate bhIme pUrva tarapha kUca karI, sahadeva dakSiNa taraph nIkaLyeA ane nakule pazcima tarapha prayANa karyuM.. A badhA bhAie thADA samayamAM pote svecchAe svIkArelI javAbadArIo pUrI karIne eTale ke peAtapeAtAnA vistAranA rAjAete dharAjanA Adhipatya nIce lAvIne indraprastha pAchA pharyAM. prajA A vakhate sathA sukhI hatI. dharAjanA rakSaNane kAraNe, satyanA pAlanane kAraNe ane zatruonA damanane kAraNe tenA te sukhamAM vRddhi thai ane te pAtapeAtAnA kakSetramAM parAvAI rahI. varasAda yathAkALa varasatA. janapada-grAmavistAra samRddha hatA, gaurakSA, kRSi ane vANijya kharAbara cAlatAM hatAM. sau satyavacana khelatAM ane asatyanuM uccAraNa karavAnI hiMmata teA rAjavallabhA"-rAjanAM prItipAtro paNa karI zakatA nahi ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 rAjasUyananA AraMbha karavAnA samaya jyAre pAkavA AvyeA tyAre vaLI pAchA bhagavAna zrIkRSNa dvArakAthI indraprastha AvyA.. temane yathAvidhi premasatkAra karIne yudhiSThire temane kahyuM, tamArI kRpAthI he kRSNa, A AkhI pRthvI mane vaza che. have tame mane yajJanI dIkSA levAnI anujJA Ape." : ane zrIkRSNe jyAre emane khAtarI ApI ke emanA pratyeka kArTImAM emaneA sAtha che ja ane rAjasUya yajJamAM je kA` peAtAne soMpavAmAM Avaze, te peAte saha puru pADaze tyAre yudhiSThiranA Ana MdanA pAra na rahyo. ane ndraprasthamAM rAjasUyayananI taiyArIo zarU thaI. A yajJanA RRtvija zrIkRSNa dvaipAyana vyAsa jAte ja banyA. brahmaniSTha yAjJavalkaye adhvaryu pada saMbhALyuM. mA paila heAtA banyA. pachI anekAneka atithie Ave temane mATe zipIee sugaMdhapU vizALa nivAsasthAne racyAM; ane pachI yajJamAM bhAga levA mATe yudhiSThire samagra rASTranA brAhmaNAne, bhUmipAne (kSatriyAne), gaisyAne ane mAnya evA zUdrone paNa neAtarAM meAkayAM. e yajJa daramiyAna brAhmaNA dha kathAo saMbhaLAvatA ane naTana kAnA prayAga jotA aneka divase sudhI rahyA. sarvatra prasannatA chavAi rahI. Ave ! Ave !" ane "khA ! khAe !" evA dhvanie nirantara saMbhaLAyA karatA hatA. lAkhA gAyA, zayyA, sudi dharAje brAhmaNAne dAnamAM ApyAM...ane yajJanI zarUAta thatI hatI tyAre nakulane dhRtarASTranA trAjaputro tathA bhISma, droNa, vidura, kRpAcAya vagerene indraprastha lai AvavA mATe hastinApura ravAnA karyA. 44 javAbadArIonI sAMpaNI yudhiSThire Adarela rAjaya yajJamAM kANu kANu AvyA hatA e paNa jANavA jevu che. pahelAM te dhRtarASTra, pachI bhISma ane vidura, duryodhana ane enA bhAI e, gAndhArarAja subala, sukhalane putra zakuni; acala, vRSaka, rathIomAM zreSTha eveA ka, zakya, bAllika, seAmadatta, bhUri ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUritravA; zala, azvatthAmA, kRpAcAryAM ane droNAcArya; sindhupati jayadratha, yajJasena, putranI sAthe zAva, prAgajyeti-nRpati, bhagadatta, sAgarane kAMThe vasatA mlecche, pata pradezanA rAnta, bRhadbala, peAtAne 'vAsudeva' tarIke oLakhAvatA pauka bagapati ane kaliMgarAja, AkarSaka kuntala, mAlavapradezanA rAjAe ane AMdhranA rAjavIe, drAviDA ane siMhaladvipavAsIe; kAzmIrarAja, kuntImAja, putro sameta virATa, mAvela, putra sameta mahAvI zizupAla; uparAMta vRSNuie ane madhyapradezanA rAjAe. 143 dharAje A badhA rAjatithine suyeAgya utArA ApyA, jyAM temanA bahu ja yAgya rIte AtithyasatkAra thatA rahyo. indraprasthanI e yajJasabhA A badhA rAjAethI evI dIpavA mAMDI, jevI svabhUmi dvIpe, amarAthI ! rAjA yudhiSThire pachI AMgaNe Avela sau rAjAtithine judAM judAM kAmeA suprata karyAM. saune jamADavAnuM kArya temaNe duHzAsanane mAthe nAkhyuM. brAhmaNAnA satkAranu khAtuM temaNe azvatthAmAne sAMpyuM. badhAnI upara nirIkSakA tarIkenI javAbadArI bhISma ane droNane mAthe nAkhI. kha suvarNa ane ratnA mATe tathA dakSiNA ApavA mATe kRpAcAnI nimaNUka karI. dhRtarASTra ane ene jamAi jayadratha vagere te tyAM jANe tee peAte ja mAlika hoya evI rItanuM sanmAna pAmatA hatA. karavAnuM vidurane sAMpAyuM. rAjAe je kai bheTa seAgAda lai Ave, te svIkAravAnuM duryodhanane sAMpAyuM. Ama badhAM ja mahattvanAM kAryAnI seAMpaNI mahattvanA mANase vacce thai. bAkI rahyuM eka kAma. mAnavaMtA atithie Ave temanAM caraNu dhAvAnuM khAsa karIne brAhmaNAnAM. A kAma zrIkRSNe jAte ja peAtA upara lai lIdhuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 45. zrIkRSNanu' prathama pUjana ane zizupAlane roSa rAjasUya yajJamAM aneka dezeAmAMthI padhArelA RSio, rAjavIe, kSatriyavIrA, mutsadIone vidhipUrvaka satkAra karavAnI have veLA AvI. tyAre prazna e UbhA thaye! ke pahelI pUjA kAnI karavI? pahelA a ane ApavA ? AvelAemAMthI sauthI vadhu Adarane ceAgya kAne gaNavA? atyAranI bhASAmAM kahIe te! cIpha gesTa'-atithivizeSa athavA sabhApati -presIDenTa" keAne banAvaveA ? yudhiSThire bhISmanI salAha lIdhI. bhISma peAte ja AvA mAnane megya hatA. paNa rAjasya yajJa yudhiSThirane AMgaNe hatA, eTale ke temane peAtAne ja AMgaNe hatA, peAtAne ja dhera pAte atithivizeSa bane e zeAbhe ? bhIme thADIkavAra vicAra karyo. pachI melyA : "pRthvImAM atyAre pUjyatama krAi hoya teA vASNeya che, vRSNuikulAtpanna zrIkRSNa che. "jyeAtiHpuMjonI vacce je sthAna bhAskaranuM che, sUnuM che, te ja sthAna sau tejasvI, balavAna ane parAkramI puruSo vacce zrI kRSNanu che. "ApaNuM sadana zrIkRSNa vaDe ja prakAzita che, zrIkRSNa vaDe ja e surabhiyukata, suvAsita che. " bhIme jyAre A rIte zrIkRSNane prathama pUjA mATe pasaMda karyo, tyAre sahadeva UThaye., pujAyALa laIne. teNe zrIkRSNane pujA arpaNa karI. zrIkRSNe e pUjAne vidhipUrvaka svIkAra karyo. paNa zizupALathI A sahana na thaI zakayuM. e UbhA thaine bhISmane bhAMDavA mAMDayAH "A samAraMbhamAM ATalA narapatie ane mahApuruSo upasthita che, te saunI vacce A kRSNanI AvI zreSTha pRjA karavI e jarA ya vyAjakhI nathI. tame teA sAva khALa+-A jevA che, pAMDavA ! dha kAne kahevAya eTalu ce samajatA nathI. paNa A DeAseA (bhISma) paNa sUkSma evA dharmane samajatA hoya ema lAgatuM nathI. kharI vAta e che ke ene have kazuM ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 yAda nathI rahetuM, (ghaDapaNane kAraNe !) ane vaLI e putra paNa kene che? nadIno ! gaMgAne ! (eTale ke ApaNI peThe saMpUrNa kSatriyaputra ocho che !) vadhArAmAM have ene AMkhe paNa jhAMkhapa AvavA lAgI che. arere bhISma, samAjanAM ziSTa dhoraNone avagaNIne ane manasvIpaNe vatIne tuM keTale badho nindApAtra thaI rahyo che tenuM tane jarA ya bhAna che ? A kRNa, nathI rAjA, nathI vayovRddha-murabbI, nathI vidvAna, nathI RSi, nathI vIra ! "AvA samAraMbhamAM paheluM mAna vRddha mAM vRddha puruSane ApavuM joIe ema je tuM mAnatA he, te tuM jAte ja kayAM nathIdupada kayAM nathI ? ane khuda kRSNane bApa vasudeva paNa kayAM nathI ? AcAryomAM droNa che. RSiomAM vyAsa che. vIramAM azvatthAmA che. vaLI duryodhana che, kRpAcArya che, bhISmaka che, ekalavya che, zalya che, karNa che ! e badhAne mUkIne, emanI sonI upekSA karIne, A kRSNane te pahelA mAnane adhikArI ga, e kharekhara asahya che. ame yudhiSThirane vaza thaI gayA chIe ane khaMDaNI ApIe chIe, e kaMI A kRNathI DarIne nathI ApatA ! DaratA te ame A yudhiSThirathI paNa nathI. ame te ema mAnIe chIe ke yudhiSThira sAro rAjA che, dharmane anusare che, to cAle, bhale rahyo amArA saune e mAvaDI. paNa lAge che ke amArI A bhalamanasAIne avaLo artha karavAmAM Avyo che. amArI lAgaNIonI jANI joIne dubhavaNuM karavAmAM AvI che. koI paNa jAtanI yogyatA vinAnA zrIkRSNane agrapUja samapIne tame, tamAre AMgaNe notarelA sarve rAjAonuM apamAna karyuM che, pAMDavo ! he yudhiSThira, jagata tane dharmAtmA tarIke oLakhe che, emAM mane to lAge che ke jagata paNa chetarAyuM che. kAraNa ke tuM je kharekhara dharmAtmA che, to kRSNa jevA dharmabhraSTane tAre AMgaNe atithivizeSa thavA ja kema de! paNa saMbhava che ke yudhiSThira bicAre A kRSNanA mAnI lIdhelA pratApathI aMjAI gayo che! paNa huM tane ja pUchuM chuM, kRSNa, tuM ja kahe ne, tuM kaI jAtane mAnane yogya che? are, kUtaro jema yajJamAM homavA mATenuM ghI cATI jAya, evuM ja tArA hAthe thayuM che, A pahelI pUjAne svIkAra karavAmAM ! mane to lAge che ke A yudhiSThira ane tenAM sagAMvahAlAM AvuM ayogya mAna tane ApIne tArI hAMsI uDAvI rahyA che! napuMsakane paraNAvavo, abdhane saundaryanuM darzana karAvavuM, ane tArA jevA apAtranI AvaDI moTI pUjA karavI, e badhuM sarakhuM ja che ema tane nathI lAgatuM ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 joI lIdhA badhAne! satyadA manAtA yudhiSThirane, DahApaNanA bhaMDAra manAtA bhISmane ane A vasudevanA putrane paNa !" AvuM ugra, kaThora, ayogya, anyAyI, bhASaNa karIne e samAraMbhamAMthI UThIne cAlate thayo. enA pakSanA aneka kSatriyoe paNa enuM anukaraNa karyuM. (vaika-AuTa"nI prathA paNa navI nathI. mahAbhArata jeTalI jUnI te ochAmAM ochI e che ja!) potAne AMgaNe yojAyelA rAjasUya yajJa-samAraMbhamAM, Ama, eka mahAvigha UbhuM thaI rahyuM e joIne kaika vyagra banela yudhiSThira, zizupAla ane enA anuyAyIone samajAvavA mATe temanI pAchaLa doDyA. are bhAI." zizupAlane te vinavavA lAgyA, "Ama joto nathI, tArA karatAM ghaNuM ja moTA rAjavIo ane kSatriyo paNa sabhAmAM beThA che. bhIme je kaeN nirNaya karyo che te samajI vicArIne ja karyo che ema teo paNa mAne che ane tuM nakAme AvI kaThora bhASA vAparI rahyo che! kharI vAta e che zizupAla, ke kRSNane jeTalA tuM nathI oLakhatA, eTalA bhIma oLakhe che!" yudhiSThirane AvI rIte zizupAla pAse karagarIne vAto karate joIne bhISmane krodha caDhaye. te kahevA lAgyAH "ene samajAvavAnI kazI ja jarUra nathI, yudhiSThira ! je mANasa lokavRddha (lokanAyaka) evA zrIkRSNane jAte jovA chatAM samajI zakato nathI, tene samajAvavAne zo artha? bIjuM badhuM mUkIne ApaNe kSatriyanA rivAjanI ja vAta kare ne! to kSatriyomAM zreSTha keNa gaNAya ? je jIte te ja te ! Ama je, zizupAla. A AkhI sabhAmAM eka paNa kSatriya rAja evo che ke jeNe zrIkRSNa sAme mAthuM UMcakaryuM hoya, ane je parAjita thayo na hoya ? bIjI dRSTie joIe to vRddhomAM e sauthI moTe jJAnavRddha che; karmagIomAM zreSTha karmayogI che. kharuM pUcha to........... veda-vedAMga-vijJAnaM balaM cApyadhikaM tthaa| nRNAm loke hi ko'nyo'sti viziSTa : keshvaadRte|| (veda-vedAMganuM jJAna ane sauthI adhika bala-are kezavathI vadhAre A be jenAmAM haiya, e kaI batAva te kharo?) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 dAna dAkSyaM zrutaM zaurya hI kIrti buddhiruttamA / saMnatiH zrI dhRtistuSTiH puSTi ca nictaa'cyute|| (dAna dAsya, vidyA, zaurya, hI (azubha-vimukhatA), kIrti, uttama prakAranI buddhi, vinaya, zrI, dhRti, vRSTi, puSTi- zuM nathI kRNamAM ? ) "evA A zrIkRSNane ame A sabhAmAM paheluM sthAna ane paheluM sanmAna ApyuM e khoTuM karyuM, ema je zizupAla, tuM mAnatA ho, to bhale mAna ! tArAthI thAya te karI le !" bhISma Ama paDakAra pheMkIne besI gayA ke tarata ja sahadeva Ubho thayetemanuM anumodana karavA. zrIkRSNanI pUjA sahadeve karI hatI, eTale zizupAlane javAba ApavAnI tenI pharaja paNa hatI. eNe UbhA thaIne potAne paga batAvatAM kahyuM ke "juo, A sau rAjAonI vacce ja zizapAlane huM A batAvuM chuM, ane have jouM chuM ke e zuM karI nAkhe che!" sabhAmAM sarvatra sannATo chavAI rahyo. comerathI puSpavRSTi thaI. "dhanya dhanya !" evAM abhinandananAM vacana paNa bolAI rahyAM. paNa zizupAla ke ATalAthI DarI jAya evo na hato. teNe potAnA pakSanA rAjAone zrIkRSNa ane pAMDavonI viruddha sArI rIte uzkeryA ane rAjasUya samAraMbhamAM pAMDavapakSI ane pAMDavaNI athavA kahe ke zrIkRSNa-virodhI rAjAo vacce 'sivila vara-AMtaravigraha Ubho. thavAnI badhI ja eMdhANIo upasthita thai. A saMkSobha joIne yudhiSThire bhISma sAme najara karI. temanI to eka ja icchA hatIH dharmanuM anusaraNa thavuM joIe. yojelo yajJa nividane para tha joIe. bhIme atyaMta samabhAvapUrvaka kahyuM, "DarIza nahi beTA ! zuM kUtarAnI magadUra che ke siMhane mAre ? zrIkRSNa siMha che, e jyAM sudhI zAntithI beThA che, tyAM sudhI bhale A zizupAla-pakSI rAjAo bhasyA kare !" - have te zizupAla UlaTAno vadhu I cheDAyo ! tAra svare teNe garjanA karI : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 "are, kula-kalaMka DeAsalA ! AvI AvI dhamakIo ApIne DarAve che kAne ? tArA jevA AMdhaLA agraNIne kAraNe ja eka divasa A kuru-kuLanu satyAnAza nIkaLavAnuM che! kRSNanI khuzAmata karatAM. tArI jIbhanA TukaDA krama nathI thai jatA ? AvA jJAnI thaine eka jaMgalI geAvALanI khuzAmata karatAM zarama nathI AvatI ? tuM jene vIra kahe che, te kRSNe Akhare kAne mAryA che ? ekAda nAgane, ekAda vAcharaDAne, ekAda sAMDhane, ekAda gheADAne! kAi yu-vizArada vIraneA bheTA tene haju thayeA nathI ! vaLI tuM enA (kRSNanA) parAkramanI bhATAI kare che te parAkrama kayAM kayAM ? eka gADAne UMdhuM vALyuM! "eka DhephAM jevA paryaMtane upADayeA, jenuM anna khAdhuM ene-mAmAne mAryA, eka bAIne-srIne-pUtanAne mArI. evA gAghna, strIghna ane svajanazta pApIne ATaluM badhuM mAna ApatAM tane lAja paNa nathI thatI, bhISma ? "paNa emAM tArA paNa vAMka nathI ! tuM pAte ja evA che ke je eka kanyAne upADI lAvyeA, svayaMvaramAMthI, ane pachI ene paraNyA vagara ja hAMkI kADhI! huM teA kahuM chuM bhISma, tArA A brahmacaryamAM paNa dhULa paDI ! athavA te| ema paNa kAM na heAya, ke tane kAi bAyaDI maLatI ja naheAtI eTale....... na maLe nArI teA saheje bAvA brahmacArI, evuM teM karyuM...!" 46. zrIkRSNane Akhare sudarzana saMbhAravu' paDe che zizupAlanA mukhya vAMdhe, tenA peAtAnA tr zabdomAM, e hatA ke kRSNa jevA 'a-rAjA'nu prathama pUjana thayuM. kRSNane eNe paDakAryA bharAjAtvam atiH / tuM ke je rAjA nathI tenI rA leAkeAe pUjA karI, e temanI evakUphI !" ane te vagara adhikAre e pUjA svIkArI, te tArI luccAI ! Aje tane sajA karyA sivAya huM japavAneA nathI !" ,, (6 zizupAlanAM AvAM vacaneA sAMbhaLIne zrIkRSNe UbhA thayA. te saMpUrNa. zAnta hatA. atyaMta kAmaLa svare temaNe tyAM AgaLa ekaThA maLelA badhA rAjAone sameAdhIne kahyuM, "zizupAla AraMbhathI ja amArA saune a-kAraNu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 zatru che. Ama che to amAre sage, phaIne dIkare bhAI, paNa duSTa evo che ke ekavAra ame sau prAgajyotiSapura gayA hatA, tyAre eNe pAchaLathI AvIne dvArakAne saLagAvavAnI ceSTA karelI! vaLI ekavAra amArA rAjavI raivataka parvata para vihAra arthe gayelA, tyAM paNa A baMdhue temane khUba herAna karelA, temanI upara aciMtyuM AkramaNa karI, temane baMdI banAvIne A bhAI sAheba uThAvI gayelA ! trIjI vAra eNe mArA pitA taraphathI yojAI rahela azvamedhamAM vidana utpanna thAya eTalA khAtara gheDa paNa corelo. ane sauvIra dezamAM gayelI banI bhAryAne paNa A duSTa ekavAra uThAvI gayelo ! AnA badhA ja udhamAte huM mArI phaIbAne kAraNe atyAra sudhI mUMge mee baradAsta karI rahyo chuM. paNa Aje eka rIte to eka mahat sabhAgyanI vAta che ke tame badhA ahIM upasthita cho ane tamArI badhAnI hAjarImAM ja eNe potAnI jAtanI adhamatAne pragaTa karI che. atyAra sudhI enAM badhAM ja durAcaraNe mArI pITha pAchaLanAM hatAM, paNa Aje to eNe tamArI saunI najara sAme, chaDeceka mAruM apamAna karyuM che, eTale have to mAre ene daMDa dIdhe ja chUTake. kAraNa ke te sivAya e zAMta paDavAne ja nathI. enuM mULa duHkha juduM che. e rukimaNIne paraNavA cAhato hato ane rukimaNI ene paraNavAne badale mane paraNuM tyArathI e saLagI rahyo che." rAjAoe jayAre zrIkRSNanAM A vacana sAMbhaLyAM, tyAre temanAthI zizupAlane Thapake ApyA vagara rahevAyuM nahi. paNa zizupAlane uzkerATa te ene lIdhe UlaTAne vo. zrIkRSNanI mazkarI karatAM te tADUko, "tane zarama nathI AvatI, strIenI vAta karatAM, A rAjavIonI sabhAmAM? ane tuM baradAsta kare ke nA kare, mAruM zuM bagaDavAnuM che? gusse thaIne paNa tuM mane zuM karI nAkhavAnuM che?" zrIkRSNa mATe have bIjo koI rasto ja na rahyo. sudarzana cakrane temaNe saMbhAyuM. cakra hAjara thayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 "AnI mAe mArI * gunA pAsethI vacana lIdhuM hatuM ke mAre enA se mApha karavA ! " zrIkRSNe rAjAne pharI sodhyA, " ane tame joyu che ke sauthI ye vadhu gALeA meM enI tamArA saunA sAMbhaLatAM zAntipUrva khAdhI che. mATe have huM eneA saMhAra karuM chuM, jue !" ane tarata ja zizupAlanu mAthu tenA dhaDathI juduM thayuM. ane zizupAlanA e haNAyelA zarIramAMthI, AkAzamAMthI jema sU UchaLe tema, eka teja: bimba UchaLIne zrIkRSNane vaMdana karIne, temanA zarIramAM samAi gayuM. zizupAlanA vadhanA pratyAdhAta rAjaya yajJamAM AvelA rAjavIe upara kuvA paDayA tenu varNana vyAsajIe bahu chaTAdAra vANImAM ApyuM che. vaNu-vAdaLa vRSTi tha, saLagatI vIjaLI paDI ane.......vasuMdharA kapI UThI. mahIpAle, keTalAka sAva mUMgA thai gayA, keTalAka hAtha ghasavA lAgyA, keTalAka gussAmAM AvIne heATha karaDavA lAgyA. kAI kAi uzkerAyA, paNa ghaNA kharA madhyastha ja rahyA, ane Akhare brAhmaNA ane rAjavIe sau prasannavadane zrIkRSNa pAse jaine tenI stuti karavA lAgyA. zrIkRSNanuM A parAkrama joine te sAce ja AnaMdita thayA hatA. 47 " huM ApaghAta karIza!" rAjasUya yajJanI saLa pUrNAhuti pachI, yudhiSThirane AMgaNe, dezanA khUNe khuNAmAMthI Utarela atithie eka pachI eka petAtAne ThekANe vidAya thayA. eka duryodhana ane khIjo zakuni ema be ja jaNu bAkI rahyA. have duryodhana zakuninI sAthe pharI pharIte e sabhA jovA lAgyA. hastinApuramAM teNe AvI sabhA kadI dIThelI ja nahi, eTale svAbhAvika rIte, e sabhAnu cAre bAjuethI nirIkSaNa karavuM ene khUba gamatuM hatuM. e sabhAnA nirmAtA mayadAnava hatA te ApaNe jANIe chIe. A maya khAMDava vanamAM rahetA hateA. paNa samagra vanane bALI nAkhanAra arjune ane zrIkRSNe ene ekane jIvatA rAkhyA. A jIvanadAnanA badalAmAM mAre Apane kaiMka Apavu joie." ema maca dAnave arjunane vAraMvAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 1 www.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 Agraha karI karIne kahyuM tyAre arjune phakata eka ja javAba ApyA hate. ke "mAre kazA ja badale na khape. badale levAnA irAdAthI meM tArA prANa bacAvye| nathI. . ane chatAM maya dAnave kaiMka levAneA Agraha jArI rAkhyA. zrokRSNe ane arjune A sabhAnuM nirmANu karavAnu kahyuM' je sabhA.... lAMme gALe, kA paraMparAe kurukSetranA yuddhamAM pariNamI ane bhAratanA samagra rAjavIonA vinAza sarajatI gai. maya dAnave kevuM vera lIdhuM -khAMDava-dAhanuM ! paNa rAjasUya yajJane samAraMbha karatI vakhate yudhiSThirane ke enA bhAda'ene ke zrIkRSNane sudhdhAM Ave! kazA khyAla na hatA. mayadAnavanI khaMdhI dI`STi e bheALA naravIreAmAM naheAtI, kadAca je hA te. paNu visaMvAdanAM khIja mayadAnave niramelI A sabhAmAM vavAyAM. durgaMdhananA hRdayamAM pAMDavA sAme sadaiva saLagatI rahetI irSyAmAM krAdha ane apamAnanAM IMdhaNa A sabhAmAM hAmAyAM. duryodhana sabhA jotAM jotAM cAre bAjue pharatA hatA, tyAM eNe eka jaLAzaya dIThuM ane emAM pravezIne pagane theADIka zItalatA apavA mATe eNe peAtAnAM vastrone sheja UMcAM lIdhAM. ane bhIma, draupadI Adi sau, (jee tenI pAchaLa pAchaLa cAlatAM hatAM ) hasI paDayAM. zA mATe ? durgaMdhane jyAM jaLa joyuM hatuM, tyAM sukkI ane nakkara dharatI ja hatI. dharatI pANI rUpe dekhAtI hatI e mayadAnavanI racanA-kuzaLatA, mAyA. mAyA kare te maya; ke pachI maya race te mAyA ? kANa jANe ? eka khIjI vAra pANIne pRthvI samajIne duryodhana enA para cAlavA gayA ane e jaLAzayamAM gabaDI paDayA, ane badhAM hasyAM! eka trIjI vAra dIvAlane bAraNuM mAnIne e aMdara dAkhala thavA gayA, ane e pAkkuM bhaTakAyuM, ane draupadI hasI, kaMIka gaNagaNI paNa kharI : "AMdhaLAnA putra AMdhaLA ja hoyane ! '' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para duryodhana jevA atyaMta ALA hRdayanA ane svamAnI yuvaka upara A badhAnI zI asara thaI haze te saheje ja kalpI zakAya che. pAMDavAnI aparapAra samRddhinI IrSyAnI AgamAM baLatA ane sabhAmAM khamela aneka apamAneAthI manamAM ne manamAM saLagatA duryodhana Akhare jyAre hastinApura javA nIkaLyA tyAre te sAva mUMgA thaI gayA hatA. "C raste zakuni tene vAra vAra puche cheH zI vAta che? Ama mU'ge! zA mATe thai gayA che ? zA mATe ATalA phikko paDI gayA che ? " paNa duryodhana kazA ja javAba nathI ApatA. phata, nisAsA ja nAkhyA kare che, heATha karaDayA kare che, kapALa kuTayA kare che! Akhare mAmA zakuninA atyaMta AgrahathI e peAtAnuM hRdaya khAle cheH " AkhI pRthvI yudhiSThiranA hAthamAM cAlI gai che, te joine huM divasa rAta saLaguM chuM! pAMDavAnA pakSakAra kRSNe zizupAlane saMhArI nAkhyA, tyAre krAinI ce magadUra cAlI, eka AMgaLI ye UMcI karavAnI ? vaLI AkhAye bhU-maMDalanA rAjavIe rAjasUya yajJa prasaMge yudhiSThirane AMgaNe khaMDaNIe lai laIne AvyA. rAjAne tyAM rAjAe Ave evI rIte nahIM, paNa mahArAjAne tyAM vaizyA Ave evI rIte ! pAMDavAnA ATalA badhA pratApa joIne mane teA jIvatara akAruM thai paDayuM che. huM teA have vahni me pravekSyAmi bhakSaviSyAmi vA viSam / kAM to AgamAM baLI marIza, athavA te! chevaTe jhera khAne A jIvanA aMta ANIza. kAI paNa rIte, have mArAthI jIvI zakAya ema tA che ja nahi ! 48. dhRtarASTre anumati Ape che IrSyA mANasa pAse kAi krAI vAra AtmadhAta paNa karAve che. zani e sArI rIte samajatA hatA eTale duryodhanane teNe sAMtvanA ApavA mAMDI. " pAMDavAnI IrSyA karavAnuM tAruM kaMI ja kAraNu nathI. temanI paDakhe jo drupada vagere che, teA tArI paDakhe bhISma ane droNu, ka` ane azvatthAmA "6 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 ane huM kayAM nathI? ane yudhiSThirane je enA cAra bhAIone pUrepUre. sAtha che, te tane kayAM tArA navANuM bhAIone saMpUrNa sAtha nathI ?" paNa ema zabdathI duryodhananA baLatA hadayane zAMti thAya ema nahatuM duryodhananI IrSyAnuM mULa UMDuM hatuM. pAMDavonA karatAM vadhAre paisA ane pratiSThA maLe to paNa tenuM duHkha TaLavAnuM nahotuM. tene te pAMDavo jIvatA hoya te ja gamatuM nahotuM. ene svabhAvanI vikRti ja evI hatI. pAMDavonuM astitva ja tene mATe mahAna duHkharUpa hatuM. pAMDavone ane kRSNane khullA yuddhamAM to ApaNe pahoMcI zakIe ema nathI," potAnA manamAM racAI gayelI pAMDavanAzanI eka adhama yojanAnuM a-maMgalAcaraNa karatAM zakunie AgaLa calAvyuM. "paNa eka bIjo rasto che, pAMDavone pRthvI parathI ukheDI nAkhavAne." to bolatA kema nathI?" "e bIke, ke tArA pitA, kadAca, e rastAne mAnya nahi rAkhe." paNa kaho to kharA." "ghUta!" zakunie nAma pADayuM eTale?" "eTale jugAra. huM pAsAnI ramatamAM kuzaLa chuM; ane eTale huM kuzaLa chuM teTalo ja yudhiSThira temAM a-kuzaLa che, ane yudhiSThirane te vAtanuM pUrepUruM bhAna paNa che." "paNa te pachI yudhiSThira ramavA taiyAra kema thAya?" thAya. tenI eka nabaLAI che." "kaI ?" kAI paDakAra pheMke to tene jhIlI lIdhA vagara tenAthI rahevAya ja nahi. paDakAra na jhIlIe, to kAyara gaNAIe tevI tenI mAnyatA che." vicitra!" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 game tema paNa yudhiSThirane ApaNe je ghatanuM AhavAna ApIe to te teno svIkAra kare e cokkasa. ane ekavAra e jugAra ramavA beThA, mArI sAme, pachI e bAvo thaIne ja uThavAne, e paNa eTaluM ja cekasa." "paNa to pachI vATa konI juvo cho?" "tArA pitA saMmati Ape tenI !" eTale banne deDayA, dhRtarASTra pAse. dhRtarASTra pahelAM to khUba aNagamo dAkhavyo. jugaTu ramanAra ne ramADanAra keinuM kadI kalyANa thayuM nathI, evAM bodhavacana uccAryA. saujanyanI mUrti samo vidura A vratanI vAtane kadI paNa maMjUra nahi rAkhe, ane vidurane pUchyA vagara pote eka DagaluM paNa bharavAne nathI evI dhamakI paNa ApI; paNa duryodhananI AtmaghAtanI DarAmaNuM ane zakuninA Agraha pAse aMte e majabUra banyo, ane teNe sa mati ApI. kharI vAta e che ke dhRtarASTra bahArathI bhale dUtane virodha karyo hoya, aMdarakhAnethI to te putrathI ye savAyo pAMDavaNI hatI. lokalAjane kAraNe ghaNI ye vAra mananI malinatAne e manamAM ja DhAMkI rAkhatA, paNa saheja paNa taka maLe, e malinatA ADene dATo khulI jato ane aMdaranI durgadha bahAra phelAI jatI. vidurane A vAtanI khabara paDI tyAre tene ghaNuM ja duHkha thayuM. dhRtarASTrane teNe ghaNuM samajAvyo. duryodhana nAnapaNathI ja pAMDe pratye vara rAkhe che. tenI e varavRttine rokavAne badale tame te ulaTAnI tene vadhu sateja banAve che-evAM meNAM paNa khUba mAryA ! ane AmAMthI eka divasa eka e agni pragaTavAne che, jenI javAlAomAM saMtanunuM AkhuM phaLa baLIne khAkha thaI jaze evI dhamakI paNa ApI. paNa viduranI nabaLAI dhRtarASTra jANato hato. te hajAra meNAM mAre, paNa kAryane vakhata Avaze tyAre pote kaheze ema ja karaze evI dhRtarASTrane khAtarI hatI. AvI sthitimAM viduranI salAhanI asara dhRtarASTra para keTalI thAya! ane karuNatAnI avadhi to tyAM AvI, jyAM jugaTuM kAi kALe na ramAvuM joIe evI salAha ApanAra A sajajana jAte ja, dhRtarASTranA AdezathI, pAMDavone dUtanuM AmaMtraNa ke AhavAna ApavA indraprastha gayA ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 49, vidura mAnavInuM mana e jagatanI sauthI vadhu jaTila samasyA che. sAhitya ane itihAsa e jaTilatAonuM pratibiMba jhIle che, ene ukela nathI. ApI zakatA. pite jene adharmayukta ane hAnikAraka mAne che, te jugAra ramavA AvavAnuM AmaMtraNa yudhiSThirane ApavA vidura pote ja jAya che. eno khulAso mahAbhAratakAra arthaca puruSo rAsaH evA zabdo khuda emanI ja pAse bolAvIne kare che; paNa e zabdothI paNa vAcakanA mananuM se ye se TakA samAdhAna to nathI ja thatuM. vidura phakta reTInA TukaDA mATe potAnI jAtane ATalI nIcI utAre che ema mAnavuM e, viduranuM samagra vyakitatva jotAM, muzkela lAge che. kaMIka bIjuM paNa kAraNa haze, emane. e bIjuM kAraNa e lAge che ke dhRtarASTra game tevo paNa vidurane mATe bhAI che, ane duryodhanAdi game tevA kharAba paNa enA bhatrIjAe che, jeo emane kheLo khuMdI khuMdIne meTA thayA che. snehane taMtu paNa kaI cIja che ne ! vaLI ema paNa hoya-vidurane UMDe UMDe evI paNa AzA che ke pote je adharmakArya laine Indraprastha jaI rahyA che, tene yudhiSThira jAte ja phaLIbhUta nahi thavA de! indraprastha pahoMcyA pachI dUtanI vAta nIkaLatAM veMta yudhiSThira khuda viduranI ja salAha mAge che ane vidura saMpUrNa mukta mane DUtanI viruddha salAha Ape che. paNa yudhiSTharanA manamAM paNa jANe keI agamya AtmaghAtaka vRttio kAma karI rahI che. jugAra aniSTa che, ema te mAne che; ane evI ja viduranI salAha che; ATaluM ja nahi, paNa jemanI sAthe jugAra 2mavAnuM che te zakuni dhUrta ane kapaTI che e paNa te jANe che. ane chatAM te zuM bole che, sAMbhaLoH "AkhuM jagata," te kahe che, "vidhAtAnI yojanA vaDe daivane AdhIna che, svatraMta nathI. dhRtarASTranI AjJA thaI che, te tenuM pAlana mAre karavuM ja joIe." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 bIjA zabdomAM kahIe te AvanArI Apattie jANe mUTha mArI hoya evI deva-paravaza sthiti e anubhavI rahyo che. potAnA svabhAva pAse pote lAcAra che, ane e lAcArImAMthI khuvArI janmavAnI che evuM jANatA chatAM e pitAnI jAtane rokI zakato nathI. AnuM ja nAma, prati cAnita mUtAni ane A ja "FATE "! yudhiSThira A ThekANe ApaNane lagabhaga Fatalist jevo lAge che. haju AgaLa sAMbhaLo, enA zabdoH "huM zakuni sAthe ghUta ramavA Icchato nathI; paNa jaya meLavavAnI IrachAe e mane bhara sabhAmAM AmaMtraNa ke AhavAna Apaze, te huM ene asvIkAra nahi karuM ! (nahi karI zakuM, ema ja ne?) kAraNa ke mArI sAme phekAyelA pratyeka paDakArane mAre jhIla ja, evo mAro niyama che !" prArabdhavAda, nirbhayatA, ahaMbhAva, jugArIvRtti, jagatanI AMkho sAme bahAdura ane TekIlo dekhAvAnI tAlAvelI -aneka vRttionuM keI ajaba mizraNa che, enuM mana ! ahIM eka vAta noMdhapAtra che ke pitAnA cAra bhAIo ane draupadI, e pAMcamAMthI ekakeyanI salAha yudhiSThira A kaTokaTInA prasaMge pUchato nathI ke nathI temanAmAMthI kaI evI salAha, vagara mAgye, ApatuM. kadAca ema paNa hoya ke bhAvinI bhayaMkaratAne atyArathI ja pAmI cUkele yudhiSThira hadayanI keI agamya udAratAne kAraNe tenA mATenI badhI ja javAbadArI, tenA mATe badhA ya apayaza, potAnA ekalAnA ja zira para rAkhavA mAge che. pachI indraprasthamAMthI vidAya thaIne pAMDa temaja draupadI hastinApura pahoMce che tenuM vigatavAra varNana vyAsajInA ja zabdomAM vAMcavA jevuM cheH bIje divase yudhiSThire draupadIne AgaLa rAkhIne pitAnAM svajane, sevake ane strIvarga sAthe prayANa AdaryuM. pRthAnaMdana yudhiSThira pUre pozAka paherI bAhilane ApelA rathamAM virAjyA ane brAhmaNone AgaLa rAkhIne hastinApura gayA. hastinApuramAM pahoMcIne te dharmAtmA yudhiSThira dhRtarASTranA bhavanamAM gayA ane temane maLyA. pachI bhISma, droNa, karNa, kRpAcArya ane droNuputra azvatthAmAne yathAvidhi maLyA. pachI somadatta, duryodhana ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 sukhalaputra zakuninane maLyA. tyAM je khInna rAjAe agAuthI ekaThA thayA hatA temane, vIra duHzAsanane, khIjA bhAione, jayadratha tema ja sarvAM kurune paNa te maLyA. te pachI e mahAbhuja sarva bhAI ethI vIMTAine zrIma:na dhRtarASTrarAjanA vAsagRhamAM gayA. tyAM temaNe pativratA mahArANI gAMdhArInAM dana karyA. vahuethI vIMTAyelI gAMdhArI tArAethI sadA vIMTAyelI rahetI rAhiNInI peThe zAlatI hatI. dharAja gAMdhArIne page lAgyA ane gAMdhArIe temane AziSa ApI. pachI yudhiSThira vRddha ane prajJAcakSu pitA dhRtarASTrarAja pAse AvyA. he rAjana ! te samaye e rAjAe temanuM tema ja bhImasena Adi cAre badhuonAM mAthAM sughdhAM. huM pRthvIpati, tyAre priya darzanavALA ane puruSAmAM siMha jevA te pAMDavAne joIne kauravane bhAre harSI thayA. pachI AjJA maLatAM te ratnajaDita dharAmAM rahevA gayA. tyAM dhRtarASTranI putravadhue draupadIne maLavA AvI ane yAnasenInI parama ujvala samRddhi joine manamAMte te manamAM khinna thai, pachI te puruSasiMhAe strIe sAthe vAtacIta karI ane vyAyAma karyA bAda kezasaMskArAdi paNa karyA. have kalyANanI icchAvALA te sarva pAMDavAe Ahanika karyuM, divya caMdananI arcA karI ane brAhmaNA pAse svasti-vAcana kahevaDAvyu. pachI mana gamatuM bhAjana jamIne tee zayanagRhamAM gayA. zatrunA nagarane jItanArA e kuruzreSTho ahIM AvIne prasannatA pAmyA ane strIenAM gItenAM gujana jhIlatA jhIlatA UMghI gayA. Ama te rativihArIenI e rAtri sukhamaya pasAra thai. pachI zramarahita thayelA ane baMdIjanAnI biradAvalI sAMbhaLatAM te savAramAM yathAkAle nidrAmAMthI UThayA. rAtre sukhapUrvaka rahelA sarvee savAramAM nityakarmo karyA; ane pachI jugArIenA abhinaMdana jhIlatA jhIlatA ramaNIya dUta-sabhAmAM temaNe praveza karyAM. " 50. yudhiSThiranu` mAnasa have dUtaneA AraMbha kevI rIte thayA te joIe. dhRtarASTre A dyUtakhelana mATe eka khAsa sabhA taiyAra karAvI. AjanI bhASAmAM ApaNe jene maMDapa kahIe chIe, tene kaika maLatI AvatI A < sabhA ' haze. hajAro prekSakA-emAMnA sArA evA bhAga tA bahArathI AvelA AmatritrAneA hateA-emAM emane mATe khAsa taiyAra karavAmAM Avela Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 AsaneA para beThA hatA. prekSAmAM badhA ja puruSA hatA. strI kAi ja naheAtI. draupadI, gAMdhArI Adi nArImaMDaLa dhRtarASTranA rAjaprAsAdamAM je sthaLe hatu, tyAM hatI. pAMce pAMDavA sabhAmaMDapamAM dAkhala thai hAjara rahela saunu abhivAdana jhIlI temane mATe nirdiSTa Asana para besI gayA. pachI zanie vrataneA prastAva mUkayA. yudhirei tenA virodha karyo. ghatamAM kapaTane sthAna che. zauryAdi kSatriya-sAne temAM avakAza ja nathI. kharI rIte teA hAtha--cAlAkIthI bheALA lekeAne chetarIne temane khuvAra karavAnA ja A eka cAlAka mANasAne kImiyA che. <6 yudhiSThiranI A vyAjakhI dalIlane zakuni khUba siphatathI uDAvI de che. ema teA yuddhamAM paNa zastrAstra-vidyAnA vizeSa jANakArI hoya che te ja e vidyAnA AchA jANakArA upara vijaya meLave che, tethI zuM saMgrAma e kAi kapaTakaLA banI jAya che? '' vagere....... ,, zaninI dalIla hakIkatamAM e ja ke jagata eka jugArakhAnu che, jemAM sabaLa mANasA niLa mANusene haMmezA hAra ja Ape che. 66 . "C ane chatAM, ' upasaMhAra karatAM zakuni kahe che tuM DaratA hAya te amArA Agraha nathI ! ' basa. thaI rahyuM. yudhiSThiranA vyakitatvanI nabaLAmAM nabaLI kaDI zakuninA hAthamAM AvI gai. " huM kAinAthI Darate nathI " ema kahIne yudhiSThire samati ApI dIdhI. paNa haju eka gUMca rahI. peAtA taraphathI te pAte ramaze, paNa duryodhana taraphathI krANu ramaze? yudhiSThire pUchyuM, .. " huM ! " zakunie javAba ApyA. cr " kAine badale kAI rame evuM vicitra ! " yudhiSThire vAMdhA uThAvyA. jevu kyuM; ane je e vAMdhAne te vaLagI ja rahyo hAta, tA tenuM ate bhAratanuM bhAvi ja kadAca palaTAi jAta ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 ..paNa yudhiSThire to e vAMdho uThAvatAMnI sAthe ja koInA javAbanI rAha joyA vagara jato karyo.. ane.. chUtanI zarUAta thaI ! ghatanI....ane aMte mahAbhAratanA yuddhamAM pariNamanArI anartha-paraparAnI ! ghUta vidyutavege cAlavA mAMDayuM. eka tarapha zakuni jevo cAlabAja ane bIjI tarapha yudhiSThira jevo bhoLo, pAsAnI AMTIghUMTIthI taddana aNajANu ane bahAryo jugArI bamaNuM rame,' evI kahevatane mUrtimaMta karanAro-caDasIla mANasa ! pachI bAkI zuM rahe ! sabhAmaMDapa phakata eka ja zabdanA vakhate vakhatanA punarAvartanathI guMjavA mADayo : nitam nitam nitam ! vastu hoDamAM mUkI nathI, ane harAI nathI! ane jotajotAmAM, vIjaLI vege, vIjaLI jema vAdaLAnA aMdhakAramAM adazya thAya evI rIte yudhiSThiranI rAjyalakSmI parAjayanA aMdhakAramAM adazya thaI gaI. ane vAta TheTha draupadInA vastrAharaNa sudhI AvI pahoMcI. A AkhAye prasaMganI have ApaNe saheja laMbANathI samIkSA karIzuM. 51. draupadI vastrAharaNaH eka samIkSA sAhityamAM ke jIvanamAM, kalpanAmAM ke vAstavikatAmAM strInI AvI dazA kyAMya thaI nathI. jema draupadIne jeTa jagatamAM kayAMya nathI, tema vastraharaNanA prasaMgane jeTa paNa jagatamAM kyAMya nathI. jIvanamAMya nathI ane sAhityamAM nathI. mULathI ja duryodhana ane enA sAthIo pAMDavonA devI, temAM vaLI rAjasUya yajJa dvArA pAMDavonI samRddhi ane sukIrti bane vadhyAM. ane e vRddhine duryodhane najare nihALI, tyAre te ene irSyAgni hajAra jhALe bhabhUkI UThayo. raNamAM to te pAMDavone mahAta karI zake tema nahote ja; eTale teNe A mArga lIdho, chUtane jugArane. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 vidura ane kauranI rAjasabhAmAM besanArA bIjA murabbIo to jugAranA virodhI che ja. paNa Azcarya e che ke pAMDavone nAza karavAnI eka yukita lekhe ajamAvAtA A vratane, khuda dhRtarASTra paNa virodhI che. ane babbe vakhata te bicAro duryodhananI vinaMtIne asvIkAra kare che. paNa Akhare ene putraprema, pahelethI ja maMda evI enI vivekabuddhi upara vijaya meLave che ane itihAsanA eka ghoratama prakaraNane AraMbha thAya che. (ahIM itihAsa zabda, huM enA pracalita arthamAM nahi, paraMtu vyutpatti arthamAM vAparuM chuM ema kahevAnI bhAgye ja jarUra hoya. ItihAsa eTale ti--mAsa--Ama hatuM ema sAMbhaLyuM che. mahAbhArata ane rAmAyaNane ApaNA prAcIna zAstra-vyavasthApake e itihAsa ja kahyAM che.). yudhiSThirane viSe eka bhrama che ke ene ghatane bhAre caDasa hato! paNa yudhiSThira ghatane e zokhIna nathI. cUta sAme potAno aNagamo-ane khAsa karIne duryodhana ane zakuni jevA kapaTIo sAthe jugAra khelavAne aNagamo te spaSTa zabdomAM vyakata kare che. vidura paNa ene ja matanA che, paNa dhRtarASTranA mokalyA teDavA AvyA che eTale phakata eTaluM ja kahe che ke tane yogya lAge tema kara." pote jokhama letAM Dare che, evI chApa keinA mana upara na paDavI joIe evI yudhiSThiranI vRtti che. pite lobhI nathI, bIkaNa nathI, kheladila che, evI pitAnI khyAti che; ane e khyAtine yudhiSThira game te bhoge TakAvI rAkhavA mAge che. basa, ahIM ja emanA patananuM bIja che. emane zatru jugAra nathI, ahaMkAra che! yudhiSThira viSe bIjo eka bhrama e che ke emaNe jugAranA caDasamAM draupadIne homI dIdhI! paNa hakIkata e che ke, hArI beThA pachI paNa, potAnI jAtane paNa hArI beThA pachI paNa draupadIne hoDamAM mUkavAno vicAra ene pitAne nathI Avyo. e sUcana te zakuninuM che! "haju tamArI kane eka saMpatti che," zakuni yudhiSThirane jANe yAda apAve che, "pAMcAlIne dAvamAM mUkIne haju tame bhAgya ajamAvI zake che !" alabatta yudhiSThira A sUcana sAMbhaLatAM veMta tene upADI le che; paNa te "huM koi paNa jokhama letAM DaruM nahi"....evuM huMpada tenAmAM che e ja kAraNe. astu. paNa A pagaluM pAMDane kayAM laI jaze, ane emAMthI saune mATe kevo ghara vinAza sarjAze, enI jemane kalpanA hatI teo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 sau to dhrujI ja UThelA, yudhiSThire saipadIne heDamAM mUkI tyAre mahAbhAratanA ja zabda TAMkIe to "aupadIne yudhiSThire heDamAM mUkI tyAre sabhA khaLabhaLI UThI. rAjAone kheda thai Avyo, ane bhIma, droNa temaja kRpAcArya vagere paraseve rebajheba thaI gayA. vidura te mAthuM DhALIne maDadAnI peThe ja rahyA........" te A dimUDhatAmAMthI jhabakIne tyAre ja jAgyA, jyAre duryodhane temane AjJA ApI ke...... ehi atta draupadIm bhAnayasva priyAM bhAyAM saMmatAM pAMDavAnAm / saMmArjatAM vezma paraitu zIghram tatrAstu dAsIbhirapuNyazIlA / "jao vidura, draupadIne bolAvI lAvo. e mArA mahelamAM vAsIduM vALaze ane dAsIo bhegI raheze." paNa vidura jenuM nAma ! e thoDA ja duSTAtmAnI AvI duSTa vAta mAnavAnA hatA ! e to duSkRtyanI pAchaLa rahelI vinAzaparaMparA samajAvavAne yatna kare che. paNa vRthA ! duryodhana zene mAne ? duryodhanane mATe te A jIvananI eka atyaMta AnaMdadAyaka ghaDI che. varasone IrSyAgni Aje kaika zAnta thAya che. indraprasthamAM mayadAnave sajela sabhAmaMDapamAM teno je upahAsa karavAmAM Avyo hato, tenuM vaira Aje cakravRddhi vyAja sAthe vasUla thatuM tene dekhAya che. tenI bhUla para haselI draupadI Aje tenI dAsI banI che. enI pAse, AkhI duniyA dekhI zake evI rIte dAsIpaNuM karAvyA sivAya, ene pAmara jIvaDo japavAne ja zI rIte ho ! eTale e pratikAmI nAmanA eka sArathine mokale che, draupadIne sabhAmAM laI AvavA mATe ane ahIMthI draupadI raMgamaMca upara Ave che..ekavastrA rajasvalAnI avasthAmAM! have draupadIne joIe. pratikAmI dvArA duryodhanane Adeza sAMbhaLatAM veMta tenA mukhamAMthI phakata ATalA ja zabda sare cheH "heya nahi! AvI vAta tArA moMmAMthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 nIkaLe che zI rIte ! rAjaputra potAnI patnIne kadI hoDamAM mUke khare? yudhiSThira jugAranA kephamAM pAgala banI gayA haze ? zuM temanI pAse bIjI kaI vastu nahotI ke emaNe mane dAvamAM mUkI !" uparanAM pAMca vAkyamAM, paLabhara mUchavaza thaI gayelI draupadInI svasthatA pharI pAchI dhIre dhIre dezamAM AvatI hoya ema nathI lAgatuM? pahelAM to e sArathinI vAta mAnatI ja nathIH "hAya nahi AvI vAta saMbhave ja zI rIte ?" pachI e na mAnavA mATenuM kAraNa Ape che..ke "kaI mAmulI rAjaputra paNa jyAM potAnI patnIne dAvamAM na mele, tyAM dharmarAja yudhiSThira to mele ja zI rIte ? ane te paNa mArA jevI patnIne !" pachI AgaLa cAlatAM, e vadhu vAstavavAdI bane che. ane kahe che ke "bhAI, mele paNa! jagaTAnA kephamAM cakacUra thaIne temaNe AvuM paNa karyuM heya !" ane chele, potAnA manamAM te ja paLe UbhI thayelI eka AzAne vAcA ApatAM umere che ke "yudhiSThire mane dAvamAM mUkI haze, kadAca, paNa te kyAre? jyAre emanI pAse bIju ja bAkI nahi bacyuM hoya tyAre ja !" ane pachI to enI e svasthatA paLe paLe vadhatI jAya che. pratikAmInI pAsethI badhI ye vigato jANyA pachI yudhiSThire rAjapATa, dhanasaMpatti, bhAIo ane potAnI jAta-badhuM hAryA pachI ja tene hoDamAM mUkI che evI khabara paDe che tyAre tenAmAM vaLI eka navI AzAne saMcAra thAya che ane te sArathine kahe che, "bhAI jarA pAchA jaIne pachI te Ava, dharmarAja yudhiSThirane, ke tame pahelAM kene hAryA? tamArI jAtane ke draupadIne ?" zamAM keTalo mArmika Thapake che! ane sAthe sAthe keTalI zraddhA chale che ! tamArI jAtane khoI beThA che, to ja tamane mane hoDamAM mUkavAno vicAra Ave ! nahitara nahi ja. tamArAmAM AtmabhAna hoya tyAM sudhI to tame mane heDamAM na ja mUke ! yudhiSThira Ane zo javAba Ape ? mahAbhArata kahe che ke e to sArathine moMethI draupadIne A prazna sAMbhaLIne nirjIvanI jema muMgA ja banI gayA. koI jAtane javAba ja ApI zakyA nahi ! javAba te emane badale adhIra duryodhana ja Ape che. ane Ape ja to ! draupadIne have te ja mAlika che ne, tene potAne mana to! e kahe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 che, "jA, draupadIne jaIne kahe ke yudhiSThirane tAre je pUchavuM hoya te ahIM AvIne pUcha." sArathi bicAre ciThThIne cAkara ! kacavAte mane ane manamAM ne manamAM duryodhanane zApa Apato Apato e draupadIne kauravarAjanI AjJA pahoMcADe che; paNa draupadI pharI tene pAcho vALe che-eja prazna sAthe. phakata e prazna have te yudhiSThirane nahi, paraMtu rAjasabhAmAM beThelA saune uddezIne pUche che. sArathi vaLI pAcho rAjasabhAmAM Ave che-ane draupadInA zabdo saune saMbhaLAvIne enA vatI mArgadarzana mAge che. paNa darabArIonI zI magadUra ke rAjAne aNagamatI vAta uccAre ! A vakhate yudhiSThira jAte ja potAnA eka vizvAsu mANasane mokalIne draupadIne kahevaDAve che ke "he pAMcAlI ! tuM rajasvalA hovAne kAraNe ekavastrA che, te te ja sthitimAM retI retI sabhAmAM Ave ane tArA zvasura dhRtarASTranI sAme UbhI rahe...! te sabhA e dazya joIne duryodhana upara phiTakAra varasAvaze ane dhRtarASTrane anicchAe paNa mAnavatA dekhADavAnI pharaja paDaze ! " lAge che ke yudhiSThirane haju paNa duryodhananI ane enA gAThiyAonI mAnavatAmAM zraddhA che. hoya emAM navAI paNa nathI. enA jevo aThaMga AzAvAdI jagate bIje bhAgye ja joyA haze! paraMtu dayAnI ADakatarI paNa yAcanA draupadI jevI eka atyaMta svamAnI mAninInA hemAM zebhe kharI ! evI nArI apamAnita bhale thAya, paNa duSTo pAse dayAnI bhIkha mAgavA jeTalI pAmaratA te na ja dhAraNa karI zake ! bIjI bAju, yudhiSThire je sucanA ApI, tene anAdara paNa kema thAya ? paNa bhagavAna vidhAtA svayameva draupadIne A dvidhAmAMthI ugArI le che. DhIlA sArathine badale duryodhane have jene mokalyo che te kaThora duHzAsana AvIne tene sIdhI AjJA ja kare cheH "cAla ! tuM have duryodhananI dAsI thaI ! dharma adharmanI pIMjaNa choDIne tArA navA svAmInI sevAmAM hAjara thaI jA !" duHzAsana mAtra bolato ja nathI. e to eno coTalo pakaDavA jAya che! draupadI doTa mUke che. ene ema ke gAMdhArI Adi vRddha strIo jyAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 beThI che, temanI vacce pahoMcI jAuM to basa ! paNa duHzAsana tenI pAchaLa deDe che ane tenA lAMbA, kALA, taraMgamALAsamA kezane pakaDI le che. draupadI zuM bele? bolI zake ? duHzAsanane te "anArya" ane "maMdabuddhi" kahIne dhamakAve che ane sAthe sAthe ajuna tathA kRSNane yAda kare che. paNa duHzAsanane nathI draupadInI trADenI darakAra ke nathI dharmAdharmanI pIMjaNanI paravA ! dharma viSene tene khyAla nizcita che. tene mana dharma eTale rAja-AjJA ane dAsI eTale dAsI. rAjAe dAsI kahI eTale dAsI thaI; ane dAsI thaI, enI sAthe mAnavatAbharyo vyavahAra karavAnI pharaja pUrI thaI ! ane Akhare vikharAyelA vALavALI, aradhA sarI gayelA eka vastravALI duHzAsananA hAthamAM pakaDAyelA coTalA vaDe kheMcAtI, kedhathI saLagI rahelI chatAM malAjo sAcavavAno prayatna karatI draupadI sabhA samakSa AvI pahoMce che-niraMtara virodha karatI, satata vAgmANa cheDatI, dharmanI ANa detI, bhaviSyamAM AvanArA bhayAnaka pratikAranI duhAI ApatI.... droNa, bhISma, vidura ane dhRtarASTra-e cArane to e khAsa lahANumAM le che. haju e ja prazna enI jIbha para che. "yudhiSThire mane, te pote potAnI jAtane hArI beThA, te pahelA dAvamAM mUkI, ke pachI?" tenuM sUcana spaSTa che. je yudhiSThire tene, pote potAnI jAtane hArI beThA te pachI dAvamAM mUkI hoya, to tema karavAne tene koI adhikAra nahoto ! potAnA yuganI strIo karatAM e eka DagaluM AgaLa che. patine tenA upara adhikAra khare. paNa te pati svataMtra hoya tyAM sudhI ja. pati jAte ja je kAIne dAsa haya, te patnI uparanA tenA adhikAro maryAdita thaI jAya!... paNa duryodhana ane enA duSTa sAthIone kayAM dharmanI AvI sUkSma carcAo karavA-sAMbhaLavAnI atyAre kurasada che ! temane mATe tenuM samartha pationA dekhatAM A mahAmAninInI je avadazA thaI rahI che te jAte ja eka jIvanamahotsava che ; paNa bhISmathI nathI rahevAtuM. e to pitAmaha. AryonI paraMparAnA tavida ane saMrakSaka. zAstranA zabdanI lakIranA phakIra. lakIrathI e tala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 bhAra paNa na case! yAda che ne, "bhISma evI upAdhi emane zA mATe sAMpaDI hatI ? -vRddha pitAne paraNAvavA mATe eNe rAjyane tyAga karyo ane uparathI, chAe tajelA e siMhAsananI potAnAM saMtAne ugharANa na kare eTalA khAtara, jIvanabhara kuMvArA rahyA, eTalA mATe emanI saMskRti ja AkhI puruSa-parAyaNa! aMbA-aMbikA ane aMbAlikAne e emanA svayaMvaramAMthI baLajabarIthI upADI AvelA; paNa te pitA mATe nahi, pitAnA sAvakA bhAI mATe! A dhRtarASTra ane pelA pAMDu ane A viduranA bApa mATe !... A bhISma, je eka vyakti upara draupadInI daSTi hatI teNe to vaLI, draupadInI rahIsahI AzAo upara paNa pANI pheravI nAkhyuM : "pati parAdhIna hoya ke svAdhIna," temaNe zAstra uccAyuM: "tenI sAthe patnI paranA puruSanA svAmitvane kazI ja nisbata nathI!" ane chatAM temanuM AkhuMye bhASaNa na vA kuMjaro vA" jevuM che. "huM zuM karuM? tAre yudhiSThira jAte ja e dharmAgrahI che, ke enI sAme eNe je karyuM che te barAbara nathI karyuM evI kaI dalIla UbhI ja nahIM rahI zake !" TUMkamAM, ahIM A bAbatamAM, draupadInuM darzana bhImanA darzana karatAM ghaNuM ja vadhAre sUkSma ane svaccha che. enI dalIlene bhISma pAse kazo ja uttara nathI; ane mahAna bhISma pitAmaha, A kulavadhU pAse, A prasaMge kaika eAchA mahAna lAge che! paNa ema, te, A sabhAmAM A prasaMge, duryodhanane nAno bhAI vikarNa paNa bhImanA karatAM kaMIka vadhAre mahAna dekhAI Ave che. draupadInA praznane khe uttara ApatAM sau acakAyA kare che: "he pRthvIpAla, tame bhale mUMgA rahe, huM te mane je nyAyayukata lAge che te kahIza ja! A pAMDuputre jugAranI ghelachAmAM, sAmenA jugArIothI uttejita thaIne, draupadIne heDamAM mUkI ane te paNa potAnI jAtane hArI cUkayA pachI ! A badhuM jotAM ane draupadI pAMce ya bhAIonI patnI che e vicAratAM, huM to ema mAnuM chuM ke draupadIne ApaNe chatAyelI na ja gaNI zakIe !" ane vikarNa para duryodhananA khuzAmatiyAonI pITa paDe che!... ane khUbI e che ke vikarNanuM A vyakti-svAtaMtrya sauthI vadhu kheMce che ne! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 karNa zaurya ane tejanI bAbatamAM arjunane samevaDiye ! ane dAtA tarIkenI enI nAmanA to ajoDa ja ! ane chatAM, e arjuna nathI ane eTale ja arjuna pratyenI enI IrSyA atyaMta ugra che, utkaTa che, jherI che. draupadIne vezyA" kahevAnI hada sudhI e jAya che ane saipadIne na-vastrI karavAnI AjJA paNa duHzAsanane e ja Ape che. ane pachI...Ave che....camatkAra ! mahAbhArata kahe che ke zrIkRSNa "gUDha vasana" rUpa, vastrarUpa banIne draupadInI nagnatAne DhAMkI. sUradAse lakhyuM che : kheMcata kheMcata de bhuja thAke-vacanarUpa bhaye zyAma! " mANasanI lAja kapaDAMthI nathI DhaMkAtI, kevaLa Ivara-smaraNathI ja DhaMkAya che...e sanAtana satya A ghaTanAmAM aMkita thayuM che, eTalI joradAra rIte bIje kyAMya aMkita thayuM nathI. duHzAsananI chAtI cIrIne enuM lehI pIvAnI bhImasenanI pratijJA A prasaMge levAya che. vidura pharIvAra sabhAne draupadInA pelA praznane javAba ApavAno Agraha kare che. ane sAthe ja, karNanA AdezathI duHzAsana draupadIne aMtaHpuramAM laI javA mATe sabhAnI vacce ghasaDavA mAMDe che ane draupadI kaurava-vRddhone praNAma karavAnuM pahelAM bhUlI gayelI, te have patAvIne pharI pAcho e ja prazna pUche cheH "je yudhiSThire mane, potAnI jAtane hArI cUkyA pachI hoDamAM mUkI che, to huM chatAyelI gaNAuM ke kema ?" bhISma sUcave che A bAbata yudhiSThira jAte ja khulAso Ape ! ane pitAmahanI A sUcanAnA zabdane upADI laI, duryodhana ekavAra pharIthI enA upara ane pAMDavo para kaTAkSonI jhaDI varasAve che paNa ahIM paNa duSTatAne sauthI vadhAre phALe karNa ja noMdhAve che: "havethI save dhRtarASTra putro ja tArA svAmIo gaNAze !" vagere apazabdo bolIne. karNanA A zabdothI duryodhanane haju paNa vadhAre cAnaka caDe che ane te potAnI DAbI jAMdha uparanuM vastra dUra karIne draupadIne eka abhadra sUcana - have vidurathI rahevAtuM nathI. te draupadInA praznane spaSTa javAba Ape cheH " pitAne hArI beThela yudhiSThirane draupadIne hoDamAM mukavAne kazo ja adhikAra nahato..." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 paNa duryodhana zene mAne! ene manAvavA mATe te mahAbhAratakArane eka ziyALane moTethI brUkAvavuM paDe che ane uparathI kUtarAone ! "tAre vinAza najika che" evI eMdhANuo ene sApha skUla rUpamAM dekhADayA vagara, ene (hadayapalaTAne te savAla ja nathI!) bAhya palaTa paNa zakaya ja nahote ! Akhare dhRtarASTra, bhAI vidura ane patnI gAMdhArInA duHkhabharyA AgrahathI, paNa aMdarakhAnethI to pelI amaMgaLa eMdhANIothI DarIne, DhIlo paDe che ane draupadIne varadAna mAgavA kahe che ane draupadI, yudhiSThiranI svataMtratA ane putra pratividhyane bhaviSyamAM koI dAsaputra na kahe evI jogavAI mAgI le che. mAgaNImAM keTaluM aucitya che ! yudhiSThirane nimitte meM ATaluM kaSTa bhogavyuM eTale yudhiSThira upara mane krodha haze ema jagata bhale mAne, mAre mana to yudhiSThira pahelAMnA jevA ja AdaraNIya che ! vaLI keIe mAgavAnuM kahyuM eTale badhuM ja ochuM mAgI levAya che! sAmA mANasanuM mAna jALavavA mATe ochAmAM ochuM jeTaluM mAnavuM ghaTe teTaluM ja mAgavuM ! eTale ja te dhRtarASTra ane bIjuM varadAna mAgavA kahe che, ane tyAre paNa draupadI phakata eTaluM ja mAge che ke bhImasena, arjuna, nakula ane sahadeva dAsa maTI jAya, svAdhIna bane ! ane emanA ratha ane Ayudho. emane suprata karavAmAM Ave. * draupadI jANe che ke enA parAkramI patione navI sRSTi sajavA mATe kevaLa ATalAnI ja jarUra che. svataMtra haze ane hAthamAM hathiyAra haze, to emane cakravartI banatAM bhAgye ja koI aTakAvI zakaze. gharaDe dhUtarASTra paNa A samaje che, ane mATe ja te draupadIne haju trIjuM varadAna mAgavA kahe che. ane draupadI "labha dharmanAzanuM mULa che" ema kahIne enI vadhu maherabAnI levAne inkAra kare che. paNa dhRtarASTra jAte ja pAMDavone emanI saMpatti pAchI ApIne indraprasthanA siMhAsana upara ArUDha thavA pAchA mokalI Ape che. ane karI kamANa dhULa thaI evo kheda karI rahelA duryodhana, duHzAsana, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 karNa ane zakuni pharI dhRtarASTrane gherI vaLe che. pharI eka vAra jugaTuM ramavA mATe pAMDavone pAchA bolAvI ApavAnI vinaMti kare che, nirbaLa manane ane aMdarakhAnethI pAMDavone nAza Icchato dhRtarASTra mAnI jAya che. ane e ja huMpadane mAryo yudhiSThira pharI e ja mAge evI ja rIte Ave che. pharI pAsA naMkhAya che, ane pharI yudhiSThira hAre che; paNa A vakhate zarata judI che. hAre te bAra varasa vanavAsa bhogave ane teramuM varasa guptavAsamAM gALe ane guptavAsa daramyAna chatA thaI jAya, to pharI pAchA bAra varasa vanavAse jAya ! ane pAMDavono vanavAsa...... ane mahAbhAratanuM vanaparva ahIMthI zarU thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanaparva dhanuSyamAn kavacI khaDgI muni sAdhuvate sthitaH / na kasyacid dadanmArgaM gaccha tAtottarAM dizam // ( vanaparva 37-13) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 para. je viralA cAlyA jAya ! zirane sATe vananI vATe viralA cAlyA jAya: vagara ucATe harine hATe veMcAvAne jAya ! je viralA cAlyA jAya ! vRkSonA visAmA thAtA, saritAone detA zAtA, sukAyelAM jharaNuomAM jala lUkAvA jAya ! aDAbIDa aMdhAranI jhADI, jIvananI zatajhALe bALI, saMdhAyelA ajavALAne, mukita devA jAya ! nabha-tarjata zailone damatA, vinamra khINane nita namatA, dAvAnaLa pI pI pRthvIne piyUSa pAvA jAya ! kayAM jIvanarasa thaI relAvA, kayAM mRtyu banIne phelAvA, jaDa-cAMpyA cetanane mukhaDe smita malakAvA jAya ! je viralA cAlyA jAya ! vana e pAMDavonA jIvananI sAthe ja jANe jaDAyeluM che. janamyA vanamAM, bacapaNa gALyuM vanamAM. hastinApuramAM AvIne TharIThAma thayA ke tarata ja duryodhana temane a-kAraNa virodhI banyA ane temane nAza karavAnI aneka tarakIbo teNe tathA tenA dostoe ajamAvI. lAkSAgRha e temanI chellI tarakIba hatI. e lAkSAgRhamAMthI viduranI sahAnubhUti ane salAha ane pitAne parAkrama ane zairya dvArA teo ugarI gayA. paNa te pachI varSo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19ra sudhI temane vanamAM vasavuM paDayuM. A temane khIjo vanavAsa. draupadI-svayaMvaramAM tee A vanavAsa daramiyAna ja gayelA; ane te paNa brAhmaNAnA veSamAM ! A pachI drupada jevA sasarA ane kRSNa jevA mitra ane sAthI pAMDaveAnA pakSamAM che evuM jANIne DaghAyelA dhRtarASTre temane pAMDunA putrA tarIke temanA rAjyahaka ApavAnI taiyArI batAvI. paNu hastinApurane badale najikamAM ja Avela khAMDavavananI pAse eka navuM nagara vasAvIne tyAM rahevAnI teNe salAha ApI. A rIte pAMDavAe khAMDava-prastha athavA indraprastha vasAvyuM. A indraprasthamAM tee draupadInI sAthe nAradajInI gAThavaNu anusAra rahetA hatA ane e gAThavaNanA eka pariNAma lekhe ja arjunane bAra varasanA vanavAse javuM paDayuM hatuM, arjunanA jIvanamAM A trIjo vanavAsa hatA. A vanavAsanA chevaTanA bhAgamAM arjuna zrIkRSNanI bahena subhadrAne paraNyA. kRSNa-arjunanI maitrI vadhu gADha banI. kRSNe ceDA vakhata indraprastha AvIne rahyA. A gALAmAM ja khAMDavavanane bALavAmAM AvyuM, jemAMthI maya hAtha lAgyA. A maye mAyAvI sabhAnuM nirmANa karyuM, jemAM rAjasUya yajJa thayA, je yajJa damiyAna ane pachI duryodhananeA pAMDava-dveSa khUba vadhyA. Ane pariNAme eNe ane enA mAmA zakunie pAMDavAne sarvanAza karavAnI eka ameAdha yukita lekhe vrata-jugAranI bAjI gADhavI. dhRtarASTra jALa bichAvI ane bhALe yudhiSThira temAM pakaDAyA. pariNAme bAra varasa vanavAsa ane terame varase ajJAtavAsa laIne pAMDave pAchA vana bhaNI cADhyA. A temanA trIjo vanavAsa. ( arjunane tA cAthA ! ) vyAsajI lakhe che ke pAMDave ane draupadI hastinApuranA vardhamAnapuradaravAjAmAMthI bahAra nIkaLIne uttara tarapha cAlavA mAMDayA. temanA hAthamAM zastro hatAM. Indrasena Adi cauda nekarA temanI pAchaLa pAchaLa cAlatA hatA. temanI sAthe rathamAM beThelu nArIvRnda hatuM. zastro sivAya khIjI kAI sa`patti temanI pAse na hatI. * temanI A dazA joine hastinApuravAsIonAM hRdayA halamalI UThayAM. rASa ane viSAda sAthe tee ekamekane kahevA lAgyA " zakuni ane duryodhananuM ja jyAM calaNu che evA A rAjyamAM kAInI paNa salAmatI nathI. cAle! ApaNe hastinApuraneA tyAga karIe ane pAMDavAnI pAchaLa jae." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 yudhiSThira A saune samajAvIne pAchI vALe che. "tame sau, mArA hitecchuo, hastinApuramAM haze, te ekaMdara amArA hitanuM saMrakSaNa paNa thaze" e dalIla paNa te kare che, je nagarajanone jhaTa gaLe UtarI jAya che. mAtA kuntI te A tera tera varase daramyAna vidurane tyAM ja rahe che. pahelA divasanI rAta pAMDavo gaMgAjIne kAMThe, "pramANa" nAme prasiddha eka vizALa vaDalAnI chAyAmAM kADhe che. sAMjanuM bhojana temaNe lIdhuM nathI. aneka brAhmaNe temanI sAthe che. e brAhmaNonI sAthe temanA ziSyo ane sagAM paNa che. brAhmaNaagraNIo haMsamadhura svare vaDe AkhI rAta pAMDavonuM manaraMjana kare che. bIje divase savAre yudhiSThira ane tenA bhAIoe UThI prAtaH vidhi patAvI brAhmaNone vinaMti karI : "amArI pAse nathI have rAjya, nathI lakSmI ! ame vanamAM jaI rahyA chIe. amArI sAthe AvIne Apa sau duHkhI thAo e amane kema game ? Apa pAchA padhAro." brAhmaNa kahe che: "amAruM gujarAna ame pote karI laIzuM, paNa amane sAthe AvavAnI anumati Apo. dararoja rAte ramya kathAo kahI kahIne ame vanavAsanA tamArA kaparA samayane yathAzakita sa-rasa ane AnaMdaprada banAvIzuM." yudhiSThira potAnA kula-purohita dhaumya sAme jue che. brAhmaNe sAthe Ave e tene game che; paNa emanI sevAnA badalAmAM e emane AjIvikA pUratuM paNa na ApI zake, e zI rIte sahyuM jAya! dhaumya ene rasto sujhADe che: "anna (mAnamacaM annakU) e sUryanArAyaNano prasAda che, mATe sUryanI upAsanA kara." yudhiSThira sUryanI upAsanA kare che ane tenA tapathI prasanna thayele sUrya tene peluM purANaprasiddha akSayapAtra Ape che. draupadI saune jamADIne jame- e jamI na hoya, tyAM sudhI akSayapAtramAMthI anna khuTe nahi- evI enI vyavasthA che. ane sAce ja, saune jamADIne pachI ja pote jamavuM- e vrata jAte ja eka akSayapAtra che, kAraNa ke evA eka vratInA vratamAM anekanuM saMrakSaNa che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 akSayapAtranI prApti thayA pachI pAMDavoe potAne anusaravA mAgatA aneka brAhmaNonI sAthe kAmyaka vanamAM praveza karyo. 53. jA ! jA ! jA ! dhRtarASTra vicitra prANuM che. putra sivAya e AMdhaLAne duniyAmAM kazuM ja dekhAtuM nathI. ane potAnI A aMdha putra-vatsalatA aMte to putronA ja nAzamAM pariNamavAnI che eTaluM paNa e joI zakatA nathI. ane chatAM ene udhAmA Ave che. vakhato vakhata enuM aMtaHkaraNa enI sAme baMDa pokAre che. Ave vakhate e vidurane bolAve che. enI apekSA, kaI vicitra rIte evI hoya che ke vidura tenAM duSkAnuM samarthana kare. paNa vidura evuM kaMI karatA nathI; bake tene Thapake Ape che. pariNAme vidurane ThapakAnAM beka AkarAM veNa saMbhaLAvIne e vidAya karI de che. cora ulaTA koTavALane daMDe e AnuM nAma ! pAMDavo vanamAM gayA pachI dhRtarASTra becena thaI gayo. je thayuM te ThIka nathI thayuM ane AnuM pariNAma saravALe sAruM nahi Ave evuM tene lAgavA mAMDayuM. eNe vidurane teDAvyA. "kema mane yAda karyo, meTAbhAI ?" "je banI gayuM che te tuM jANe che. te badhuM sagI AMkhoe joyuM che. yudhiSThira ane enA bhAIo vanamAM gayA te pachI mAro jIva meTebhAge becena ja rahyA kare che." e becenI sAruM cihna che, moTAbhAI e batAve che ke tamAruM aMtaHkaraNa haju jIvatuM che. je thayuM che te ghaNuM ja kharAba thayuM che, emAM te jarA paNa saMzaya nathI." "to have zuM karavuM joIe?" "e to spaSTa ja che, moTAbhAI. bhUlyA tyAMthI pharIthI gaNavuM." "eTale ?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 "eTale...ema ke...duryodhana duSTa prakRtine che. tenA hAthamAM tenI potAnI jAta ja je salAmata nathI, to rAjya te zI rIte ja salAmata hoya ! mATe tenA para tame aMkuza rAkhe; ane vanavAsamAMthI pAMDavone pAchA bolAvIne rAjyanI lagAma yudhiSThiranA hAthamAM sepe." dhRtarASTranI aMdha AMkhomAM A sAMbhaLatAM veMta roSano aMgAra bhaDabhaDI UDyo. pote ja vidurane bolAvyo hato, ane pote ja sAme cAlIne tenI salAha mAgI hatI te hakIkatane e bhUlI gaye; ane vidura jANe pAMDavone, vakIla ane potAno zatru hoya ane potAne phasAvavA mATe ja jANe AvI dalIla karato hoya evI rIte te kuMphADI UTha: ane dhAro ke huM Ama na karuM to ?" "te lAMbe gALe yuddha cheDAze !" "hA A !" ane e yuddhamAM bhIma-pitAnI pratijJA pUrI karaze." bhIme draupadI-vastra-haraNane prasaMge be bhISaNa pratijJAo karI hatI te dhRtarASTra bhUlI gayo hato. "kaI be pratijJAo ?" "eka te je hAthe duzAsane draupadInAM vastro kheMcyAM che, te hAthane kApIne tenA rudhirathI drapadInA sukA kezane bhIMjavavAnI." ane bIjI?" dhRtarASTra have roSathI hAMphI rahyo hato. bIjI-duryodhananA sAthaLa para potAnI mRtyu-gadA besADavAnI !" "dUra haTha !" AMdhaLA dhRtarASTra potAnA samagra baLathI garjI UThyo.... ane tenI e vikarALa gajenAthI tene Akho ya mahela jANe pAyAmAMthI hacamacI uThayo. keI nAne sarakho dharatIkaMpa thaI gayo hoya tema AvAsa mAMhenuM rAcaracIluM thoDIka paLo sudhI kaMpI rahyuM. "meTAbhAI moTAbhAI, A zuM kare che, moTAbhAI ?" bhagavadbhakta vidura potAnI pahelAMnI ja svasthatAthI dhRtarASTrane zAnta thavA mATe AjIjI karavA lAgyo. "je karuM chuM te ThIka karuM chuM." dhRtarASTra have mAjhA mUkI " tuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17: nAnapaNathI ja mArA virodhI che. pAMDunA putro e jANe tArA sagA bhatrIjA hAya, ane mArA putro jANe tArA duzmana hoya ema ja tuM harahameza varte che. '' 4 huM te| je mane dha lAge che te kahuM chuM, meTAbhAI, -ane te paNa tame jyAre sAme cAlIne pUcheA che tyAre. "" "" (c " jA jA have dharamanI pUMchaDI ! na ahIMthI ! dhRtarASTre Asana parathI UbhA thai vidura sAthenA potAnA badhA ja saMbaMdha kAI aNugamatI cIjanI peThe kha'kherI kADhatA heAya evA abhinaya karatAM karatAM trADa pa'DIH jA ! tuM A paLe ja hastinApura cheADIne tArA A sagalAMe bhegA thaI jA; jA ! jA ! jA ! '' ane jA! jA ! jA nA dharaNI dhrujAvatA pAkArAnI vacce dhRtarASTranuM rahyuM saghu puNya paNa viduranI sAthe hastinApura cheDIne kAmyaka vanamAM rahetA pAMDavA pAse paheAMcI gayuM. * "" 54. vyAsajI eka vArtA kahe che dhRtarASTranA mAnasanuM vizleSaNa karavuM agharuM che. mahAbhAratamAM jee RtihAsanI uparAMta-athavA-itihAsane badale-rUpakakathA juve che, temane mana dhRtarASTra e adha indriyAnA hAthamAM ramakaDAnI peThe ramatA jIvAtmAnu pratIka che. e rIte e sadaiva ca Mcala che. nizcalatA enA svabhAvamAM ja nathI. gItAmAM jene vyavasAyAtmikA evuM vizeSaNu ApeluM che, te, vicAra ane vivekane pariNAme sthira thayelI nizcayAtmaka buddhine tenAmAM chAMTA paNa nathI. akhAe eka ThekANe mAyAnA svabhAvanuM varNana karatAM kahyuM cheH palake palake palaTe rgaH akhA e mAyAnA Dhaga ! dhRtarASTre pala palaMka raMga palaTe che. Ai raMga enAmAM sthira nathI. vidurane jAkArA detAM te| devAi gayA, paNa pachI dhRtarASTranuM mana cagaDALe caDhe che. mahAbhAratakAra kahe che ke dhRtarAmAM hAthInuM baLa che. enuM zarIra * leAkhaDI che; paNa enA AtmAmAM * dhRti' nathI. ene jIva khIka che, kAraNa ke pote je karI rahyo che, te dharmathI vegaLu che ane enuM jherI phaLa AvyA vagara nahi rahe evI ene khAtarI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 eTale vidura mahela choDIne cAlyo gayo ke tarata ja dhRtarASTra potAnA khaMDamAMthI bahAra Avyo. bhIma, droNa, kRpAcArya Adi ziSTamaMDaLI jyAM beThI hatI tyAM e rokakaLa karatA pahoMco; ane eTalAmAM to ene uzkerATa eTalI ugra hade pahoMcI gayo ke ene mUcha AvI gaI. saue ene AsanAvAsanA karI ene bhAnamAM Apyo, zuM che mahArAja? zA mATe ATalA badhA vyagra cho?" saMjaye pUchyuM "mAro bhAI vidura mane choDIne cAlyo gayo che. " dhRtarASTra kapALa kuTavA jevuM karIne javAba Apyo. "huM jANuM chuM ke emAM mAro paNa doSa hato; paNa have jyAM sudhI e pAcho nahi phare tyAM sudhI mane jaMpa nahi vaLe. vidura sAkSAta dharmanI mUrti che; e je mArAthI ke, to mAru AvI ja bane ! tuM jA, saMjaya; jarUra e pAMDavo pAse gaye haze. tyAM jaI ene manAvIne pAche teDI lAva." dhRtarASTra eTale UMDe ane kuTila che ke vidurane Ama pAchA bolAvI levAnI pAchaLa pAMDavapakSane vadhu nirbaLa karavAnI nema na hoya ema paNa khAtarIpUrvaka kahI zakAya nahIM ! saMjayanA gayA pachI duryodhana, duHzAsana, zakuni ane karNa gupta ekAMtamAM maMtraNA artha maLyA. vidura pAcho Avaze te pAcho DesAnuM magaja pheravaze !" duryodhane potAnA bApa viruddha phariyAda karI, "ane pachI pAMDavonA ja prazaMsAstotra ahIM gavAyA karaze ane kene khabara che, viduranI salAhathI pocA manane e Dosale pAMDavone pAchA paNa bolAvI le." to tame kaho tema karIe, meTAbhAda," duHzAsane duryodhanane pagale cAlavAnI tatparatA dekhADI. "mAre te eka ja vAta joieH pAMDeno nAza, game te rIta." duryodhane potAnA jIvanadhyeya viSe hajArama vAra spaSTatA karI. to rasto huM batAvuM." kaNe chAtI ThokIne kahyuM : "atyAre pAMDavonI dazAmAM eTa cAle che. mitro ane sAthIo vagaranA teo vanamAM bhaTake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 che. e oTane badale bharatI zarU thAya te pahelAM ja ApaNe tyAM chUpI rIte pahoMcI jaIe-lAvalazkara sAthe-ane temanuM kATaluM kADhI nAkhIe." saune A vAta gamI gaI ane teo nIkaLavAnI taiyArImAM ja hatA, tyAM, temanA durbhAgye, koNa jANe kayAMthI, vyAsa TapakI paDayA. emane Avo kaMika vahema Avyo haze. mAre to tuM ane pAMDa beya sarakhA." dhRtarASTrane samajAvavAnI vyAsajIe kaziza karI; "tArA ke pAMDunA-mArA to e sau putro ja che; paNa pelI surabhinI vAta sAMbhaLI che ne ?" vyAsajI svabhAve kavi eTale rUpakenI bhASA temane sahaja surabhinI zI vAta che, dAdA?" dhRtarASTra pUchayuM. "surabhi eTale gAya. e gAye eka vAra potAnA eka putrane, baLadane, kheDUtane hAthe bahu ja trAsa pAmato dIThe; eTale e bhAMbharaDA nAkhatI doDI, svarganA Indra pAse. "kema miyA?" InDe tene pUchyuM. "juvo to kharA, mahArAja, pelA mArA putra para pele niSphara kheDUta kevA julmo varasAvI rahyo che ?" Indra joyuM. sAcesAca eka dubaLo pAtaLo, maravAne vAM ke jIvatA hoya evo baLada haLe jotarAyo hato, ane haLa na kheMcI zakavAne kAraNe tenI pITha para kheDUtane hAthe netaruM vIMjhAI rahyuM hatuM. paNa AvA te hajAre baLade kheDUtane hAthe trAsa pAmI rahyA che, miyA ! tane A ekanI ja dayA zA mATe Ave che?" "eTalA mATe mahArAja, ke pelA hajAro karatAM A ghaNo ja vadhAre dubaLo-pAtaLo che; janmathI ja jANe kapALamAM duHkha lakhAvIne e bicAro avataryo che." Indra mAtAnA hadayanI vyathA samajI gayo. navaso ne navANuM taMdurasta ane sazakata bALaka mATe mAne kaMI ja na thAya. paNa hajAramAM mAMdalA mATe te prANa pAthare ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 bAIbalamAM The Prodigal Son "uDAu dIkarAnI vAta A ja AzayathI kahevAmAM AvI che. kathA kahe che ke pelA kheDUta para Indra te divase bAre megha laIne tUTI paDe, ane kheDUtane na chUTake khetI baMdha karavI paDI ane baLadane ArAma maLI gayo. "A vArtA tame mane zA mATe kahI, dAdA ?" samajavA chatAM dhRtarASTra na samajavAno DoLa karyo. "eTalA mATe ke tArA ane pAMDunA putro bane mArA mATe sarakhA hovA chatAM, baLa vagaranA ane duHkhI pAMDe pratye mArI vadhu sahAnubhUti che-e tane samajAya !..atyAre..A paLe paNa tArA putre e dukhiyArAone vadhu duHkhI karavAnI peravI karI rahyA che. paNa eTaluM yAda rAkhaje, ane tArA putrone paNa yAda rakhAvaje, ke pAMDavonA para jema jema teo vadhu vipattio varasAvaze tema tema pAMDavonuM teja vadhu ne vadhu dIpI nIkaLaze. tane khabara nahi haiya, paNa haju hamaNAM ja, kAmyaka vanamAM dAkhala thatAM veMta ja, pelA nAmacIna manuSyabhakSaka kimIra lUMTArAne temaNe ramata ramatamAM mArI nAkhyo che!...evA che teo zakitazALI !" "keNa hatA e kimI, dAdA ?" " hato...paNa e vAta tane A kSetreya kaheze. mAre jarA utAvaLa che. huM rajA laIza." ane vyAsajI jevA AvyA hatA tevA ja cAlyA gayA ane duryodhana, karNa, zakuni ane duzAsanane potAnI duSTa yojanA tatkAla pUratI te abherAIe caDhAvI devI paDI. papa. yudhiSThiranI kasoTI vanavAsa e yudhiSThirane mana eTale trAsadAyaka nahoto, eTale tenA cAreya bhAIo ane pAMcamI draupadIne tenI sAme asaMtoSa ane reSa hate. yudhiSThira temane pAMceyane samajAte ja nahoto. e "dharamanI pUMchaDI" mAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 temane narI vevalAI ja dekhAtI ane potAnI A mAnyatAne teo harahamezAM vyakata karyA ja karatAM. TANe-kaTANe temanAM vAmbANe cAlu ja rahetAM, yudhiSThiranuM pAtra, A rIte jotAM, mahAtmA gAMdhIjIne sauthI vadhu maLatuM Ave che athavA kahe ke mahAtmAjIne samajavA mATe vanaparvanA yudhiSThirane samaja Avazyaka che. yudhiSThiranI ane tenA pAMce pAMca svajananI banenI duniyA ja jANe nirALI che. yudhiSThire "satya" ne eka abAdha, aphara, aTala jIvananiSThA tarIke svIkAryuM che. bhAIo ane draupadI A jIvananiSThAne stutya gaNe che, paNa vyavahArU nathI mAnatA. vyavahAramAM to mANase satyanI sAthe bAMdhachoDa karavI ja joIe evI temanI mAnyatA che. paNa e pAMceyanI eka khUbI che. yudhiSThiranI zArIrika sevAne nirabata che tyAM sudhI, temanAmAMthI koI paNa tene kazIya vAte UNuM AvavA detA nathI. saMbhava che ke Ane laIne yudhiSThiranI aMtaravyathA ulaTAnI vadhatI haze! ene to bicArAne harahaMmeza eka ja dhUna che ke kayAre huM mArA bhAIone ane draupadIne satyaviSayaka mAre siddhAnta gaLe UtarAvI zakuM! paNa evI ja tAlAvelI bhAIone ane draupadIne che. potAnI vAta moTAbhAIne gaLe utAravAnI. bhImasena temane vAraMvAra salAha Ape cheH "tame jagatane oLakhatA nathI, moTAbhAI ! ane duryodhanane to nathI ja oLakhatA! evA zaThanI sAthe savAI zaThatA AcaravI joie. dunanI sAthe satyane vyavahAra za? duSTonI sAthe ahiMsA zI ? bAra varasa vanavAsa ane teramuM varasa guptavAsa ema tera varaso pasAra karyA pachI paNa, caudamA varSane AraMbhe duryodhana ApaNane ApaNuM rAjya pAchuM sAMpaze enI khAtarI zI? tene svabhAva jatAM te ema ja mAnavuM joIe ke teramA varasane aMte e vaLI kaMIka navuM tUta UbhuM karaze. eTale aMte te pAchA hatA tyAMnA tyAM ja! talavAra uThAvye ja chUTake ! te pachI atyAre ja kAM na laDI levuM?" aupadI vaLI eka yukita batAve che. "varSa" ne artha "bAra mahinA ema keNe kahyuM ? vaidika saMskRtamAM e zabdane artha eka mahine e paNa thaI zake ! te tera varSa eTale tera mAsa ema zA mATe na mAnI levuM? duzmane vaLI kayA prAmANikatAnA avatAra hatA? Dagale Dagale chala AcaranArAonI sAme ATaluM eka zAbdika chala AcaravAmAM vAMdhe zo ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 paNa yudhiSThira enA nAma pramANe yu ciraH ja che. jagata ane pote -bane vaccenA dvanda-yuddhamAM e satyanI paDakhe sthira che. kazuM ja ene DagAvI zake ema nathI. satya sivAya kazAne Azraya te levA nathI mAgato. chaLano nahi ke koI kaLane paNa nahi ! satyanuM AcaraNa karatAM karatAM maraNa Ave, to tevuM maraNa paNa, asatya vaDe kharIdAyelAM jIvana karatAM bahetara che evI tenI zraddhA che. ane A vanavAsa e tenI A zraddhAnI sauthI AkarI kasoTI che. alabatta, eka AzvAsana che, tene. vanavAsanAM varasa daramiyAna tene maLavA AvatA aneka RSio tenI A zraddhAnuM samarthana kare che. AvA maLavA AvanArAomAM eka tuM mArkaDeya muni che. A mArkaDeya muni ane yudhiSThirano saMvAda khUba manana karavA jevo che. yudhiSThirane maLatAM veMta mArkaDeyanI mudrA para prasannatAnI jhalaka AvI giI. yudhiSThire te joyuM. tene vimaya thayuM. "ame vanavAsanuM duHkha veThI rahyA chIe, ane amane jotAM veMta A muni jANe savizeSa prasanna thayA heya evuM batAve che." Ane artha zuM ? amArI A hAlata joIne sau koI duHkhI thAya che, munivara," yudhiSThira mArkaDeya pAse rAva kare che, "tyAre ApanA caherA para evI koI gamagInI huM nathI jete, balka eka prakAranI khuzI jouM chuM, ema kema? mAkaDeya yudhiSThiranI A Takera sAMbhaLIne thoDIka paLo sudhI to mUMgA ja thaI gayA. " tamArI vAta sAcI che, rAjana " pachI temaNe kahyuM: "tamArI A sthiti mArAmAM eka anekhA AnaMdanI lAgaNI prere che. satyane khAtara duHkhI thanArA jagatamAM haja paDayA che, e vicAre huM prasannatA anubhave chuM. tamane joIne mane tretAyuga ane zrI rAmacaMdra yAda AvI jAya che." ane pachI mArkaDeye pAMDavone saMbodhIne je be vacane kahyAM che te cirasmaraNIya che. e vacanane sAra eTalo ja che ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 duSTa pratye duSTatA AcaravAnI ApaNumAM pUrepUrI zakita hoya, chatAM ApaNe to dharma ja Acara." chevaTe " pratijJA anusAra bAra varasanA vanavAsanuM tathA teramAM varasanA guptavAsanuM kaSTa sahana karyA pachI tame tamArI rAjalakSmIne kauravonA hAthamAMthI acUka choDAvI zakaze." e AzIrvAda ApIne e vidAya le che. A pachI Ave che eka bIjA muni. nAma che, bakadAbhya. A daramyAna pAMDavo kAmyaka vanamAMthI daita vanamAM AvI gayA che. e daita vanamAM pAMDavoe sarajeluM sAtvika vAtAvaraNa joIne bakadAlabhya pulakita thaI UThe che. je brAhma-ThAThathI pAMDavo rahe che te joIne e daMga thaI jAya che. ATalA badhA vratadhArI brAhmaNe tamArA saMrakSaNa nIce A navanamAM vaselA che," bakadAbhya kahe che, "te joIne mAruM hRdaya praphulita thaI UThe che. brAhmaNo kSatriyonI sAthe ane kSatriyA brAhmaNonI sAthe eka thAya che, tyAre vAyu-prerita agninI peThe prakAzavAna thaIne zatruo rUpI vanane teo anAyAse nAza karI zake che. brAhmaNamAM anupama dRSTi che ane kSatriyamAM anupama baLa che. banne sAthe maLIne kAma kare che tyAre jagata prasanna thAya che." chele Ave che. vyAsa yudhiSThirane ekAntamAM laI jaIne te be sUcanAo Ape cheH (1) koI paNa sthaLe lAMbe vakhata na rahevuM ane (2) divya zastronI vidyA prApta karavA mATe arjunane uttara dizAmAM mekalavo. pariNAme pAMDava daitavanamAMthI nIkaLI pAchA sarasvatIne tIre AvelA kAmyaka vanamAM Ave che ane arjuna indrakala parvata tarapha vidAya thAya che. 56. zastrAstrInI zodhamAM! uttara dizAnuM AkarSaNa ApaNane Adi kALathI rahyuM che, dakSiNa dizAmAM yamanI rAjadhAnI ka9pI che; eTale jIvananI dizA uttara che. uttarAyaNa ane . dakSiNAyana sAthe je kalpanA-sRSTione sAMkaLavAmAM AvI che tene paNa A ja marma che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbharita che ke ApaNA pUrvajo hArA varSo pahelAM uttaramAMthI AvyA hAya. uttaramAM Avela himAlayane be hajAra varasa pahelAM ApaNA mahAkavi kAlidAse phevatAtmA kahyo che. AryAne peAtAnAmAM je kaiM uttama che, zreyakara che, tenuM udbhavasthAna, preraNAsthAna himAlayamAM ja dekhAyuM che. temanI chellI icchA paNa e ja hAya che-haju paNa!-ke jIvananI pUrNAhuti himAyamAM thAya! vyAsajIe arjunane nUtana zastrAstronA abhyAsa arthe uttara dizAmAM meAkalavAnI salAha ApI hatI. vyAsajInA gayA pachI tarata ja yudhiSThire arjunane kahyuM : " dhanuSya, khaDga, kavaca dhAraNa karIne, he arjuna, tu uttara dizA taraph jA ane ndra pAsethI badhAM zastrAstro zIkhI Ava. 183 ,, arjunane vidAya karatI vakhate yudhiSThire ane e jIvanasUtro khAsa ApyAM che. paheluM che- muni : sAdhute yitaH 1 ane khIjuM che-- na kasyacid dadan mArgam. 2 nizrita dhyeyane varI cUkelA mANasa mATe pahelI AvazyakatA 'sAdhuvrata'nI che, saMyamanI che, cAritryanI che, ane khIjI, nirbhayatA ane aDagatAnI che. kAinA DarAvyA, namAvyA, bhamAvyA, phAsalAvyA, phasAvyA, peAtAnA lakSyane mUkI de eve! caMcala mANusa jIvanamAM zuM sAdhI zake! 1 ' varSo sudhI vanemAM ekalA rahelA arjuna A badhuM nathI jANatA ema nathI. chatAM yudhiSThire ene AvI salAha ApI enI pAchaLa kevaLa meTAbhAI-gIrI ja nathI bajAvI, paNa indriyA evI cAlAkIthI peAtAnI meAhajALa bichAve che ke bhalabhalAne paNa tenI khabara paDatI nathI; ane kAi surakSita maMgala sthAnamAM jatA hoya eTalA AnaMdathI teo e jALamAM sAme cAlIne phasAya che- e hakIkata sAme peAtAnA nAnA bhAine cetavavAnI teNe peAtAnI pharaja mAnI che. vidAya veLAe draupadIe je kahyuM che te vAMcatAM Aje paNa ApaNAM rUvAM UbhAM thaI jAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat sajjanAnA vratamAM sthita evA muni (zabdArtha) 3. koine paNa game tevA cammarakhaMdhIne paNa mAga na ApanAra (zabdA) www.umaragyanbhandar.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 tArA janma vakhate tArI mA kuntIe tArA mATe je je abhilASAo sevI hoya te badhI ja pAra paDe, temaja tArI potAnI mahattvAkAMkSAo paNa pAra paDe. paNa mane to eka ja vAtanuM duHkha che hastinApuranI rAjasabhAmAM pelA duSTa duryodhane mane na kahevA jevAM aneka veNa kahyAM, ane uparathI pAcho khaDakhaDATa hasya ! ........... " tuM himAlaya upara haIza, tyAM sudhI tArA ja vicAro ane tArI ja vAta ahIM amArI vacce cAlyA karaze. e ja amAre mATe dilane bahelAvavAnuM eka mAtra sAdhana banaze. eTaluM yAda rAkhaje, pArtha, ke amArAM saunAM jIvanamaraNane pheMsale tArA hAthamAM che." pachI arjuna himAlaya upara eTalI jhaDapathI pahoMcI gayo, kema jANe haju gaI kAle ja kAmyaka vanamAMthI na nIkaLyA hoya ! himAlayane oLaMgI e gaMdhamAdana parvata para Avyo. tyAMthI pachI aneka durgama zikharone vaTAvato vaTAvato e indrakala parvata para pahoMcyo. tika! Ubho rahe ! " IndrakIla parvatanA zikharoe sAda dIdhe hoya evo eka avAja tene kAne paDe. kANa ene ahIM UbhA rahevAnuM kahe che? teNe joyuM to eka jhADanA thaDa pAse eka tapasvI beTho hato. brAhma ( sAttvika) tejathI e tapasvI jhaLahaLa jhaLahaLa thato hato. pILI jaTA eNe dhAraNa karI hatI. sukAI gayelI, enI zarIraSTi hatI. A to zAMta AtmAonuM vizrAtisthAna che, bhAI, " atya prasannatApUrvaka arjunane saMbodhIne munie kahyuM, "evA sthAnamAM AvAM zastrAstro sajIne tuM kayAM jaI rahyo che? tAre AgaLa javuM ja hoya to zastrAstro badhAM ahIM UtArI nAkha, ahIM koIne bhaya nathI ane koInI sAthe saMgrAma cheDAI paDe evo saMbhava paNa nathI. ane vaLI tArI ojasvitA jAte ja tAruM rakSaNa che. te lAkhomAM eka hoya evo vIra lAge che." arjunane paLabhara to ema thayuM ke cAla, hathiyAra mUkI dauM, ne pachI AgaLa vadhuM ! paNa tyAM to yudhiSThire vidAya veLAe tene je zIkha dIdhI hatI te yAda AvIH na caritranuM mAm -AInIye vAtamAM AvI jaIne pitAne nizcaya na pheravo ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 muninI sAme sthira AMkhoe e joI rahyo. tenI e daSTimAM bhaya nahoto, saMzaya nahoto, vyagratA nahotI ane tochaDAI paNa nahotI. hatI kevaLa adamya AtmazraddhA. pUrvakRta nizcayane vaLagI rahevAnI zAnta zakita. munivara prasanna thayA. "mAga, mAga !" temaNe kahyuM, "huM bIje kaI nahi, paNa jenI pAse tuM javA nIkaLyo che te Indra ja chuM." ajuna Indrane page lAgyo. prasanna thayA ho, pitA, to mane tamArI pAse je zastrAstravidyA che te badhI ye Apo " teNe mAgyuM. Indra hasI paDe. "pAgala lAge che," inDe tenI mazkarI karI. " ahIM sudhI AvyA pachI ane mArAM darzana karyA pachI koI zastrAstra mAge kharo ? are, zastrA te sAdhana che. sAdhya che, aizvarya ane bhoga. cAla, svargalekanAM badhAM ja sukhane huM tane svAmI banAvuM." kSamA kare!" hAtha joDIne arjune javAba ApeH "bhAIo vanavAsanuM duHkha bhogavI rahyA hoya ane duryodhana vagere duSToe karela bhayaMkara apamAnanI Aga emanA aMtaramAM bhaDabhaDatI hoya tyAM sudhI samagra devamaMDaLanuM aizvarya paNa huM na vAMchuM." indrane ATaluM ja joItuM hatuM. putranI kasoTI karavA mATe ja te tenA mArgamAM muni banIne beTho hato. tarataja teNe javAba Apyo: tuM mAge che te badhIye vivAo huM tane ApIza; paNa te pahelAM tAre bhagavAna zaMkarane rIjhavavA paDaze. bhayAnaka zastro evA ja mANasanA hAthamAM zobhe, jeNe zivanAM darzana karyA hoya, zivane prasanna karyA hoya."1 ane arjuna zivanAM darzana mATe upaDayo. 1 ziva = maMgala - vizvahita. sRSTinuM ziva, vizvahita eja jenuM dhyeya banI cUkayuM hoya, evAonA hAthamAM ja bhayAnaka vinAza sarjAtA zastro mUkI zakAya! evA tene cheTe upayoga kadApi na kare evI zraddhA ahIM vyakata thai che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 7. AitAjunIyam pachI zaMkarane prasanna karavA mATe arjune evuM bhayaMkara tapa karyuM ke himAlaya para vasatA badhAya RSie AzcaryamAM paDI gayA. temane bhaya paNa lAgyo ke AvuM ghora tapa karatAM karatAM arjunanI kAyA to kayAMka nahi paDI jAya ! tapazcaryAthI TevAI gayelA RSione paNa bhayAnaka lAge evuM e dehadamana hatuM ! RSio doDayA, zaMkara pAse. " Apa jANo to che ne, prabhu," zaMkarane teo vinavavA lAgyA, "pAsenA ja eka vanamAM arjuna ugra tapa karI rahyo che. amane bIjI to. kazI ja ciMtA nathI, paNa AvuM pracaMDa tapa karatAM ene deha paDI jaze te ApaNo himAlaya nAhakane vagovAi jaze ! " mahAdeva hasI paDayA. RSione himAlayanI niMdA thAya tenI ciMtA hatI ke arjuna jevA eka kSatriya vIranI tulanAmAM temanI tapazcaryAo jhAMkhI sAbita thAya, tenI ? ciMtA na kare, RSiva! zaMbhue saune AzvAsana ApyuM. "ane sau potapotAne Azrame sidhAvo. arjunane zuM joIe che te huM jANuM chuM. tenI zakitaothI paNa huM paricita chuM. ane thoDA ja vakhatamAM huM tene maLavAne chuM." ane pachI mahAkavi bhAravie je prasaMgane pitAnA mahAkAvya kirAtAniyamamAM amara karyo che, te prasaMga sarajAya che. zaMkare kirAtane veSa lIdhe. ( himAlayanA pradezamAM vasatA lokonuM prAcIna nAma kirAta che.) pArvatIne paNa temaNe kirAta-nArIne veSa paridhAna karAvyo. pachI jotajotAmAM e vAta-daMpatI potAnA asaMkhya anucare ane sevikAo sAthe (sau kirAtonA ja veSamAM alabatta,)-arjuna je vanamAM tapa karato hato te vanamAM AvI pahoMcyAM. A ja vakhate barAbara eka mahAkAya (rAkSasI kadane) varAha vanamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAkhala thayA. enA bhISaNa rUpane joI te ane ene ghera dhudhavATA sAMbhaLIne vananAM pazupa khIe eTalAM badhAM tharatharI UThayAM ke emanI jIbheA ja jANe lAi gai ane vana ekAeka mUguM thai gayuM. mahAbhAratakAra A varAhane ' mUMgA rAkSasa 'tarIke oLakhAve che. vanane A trAsa dUra karavAne arjune nizcaya karyo. muni veSamAM, paNa Akhare hatA te kSatriya ne ! teNe gAMDIva hAthamAM lIdhuM.... dera sAMdhI. bhAthAmAMthI eka bANa kADhayuM. dAr para caDhAvyuM. ane nizAna tAkIne bANa cheDayu ane khANa chUTayuM tenI sAthe ja jANe varAhanA prANa chUTayA. zikAranA mRta zarIraneA kabajo levA mATe nahi, ( e sAmAnya zikArI thADA ja hatA !) paNa e zarIramAM khU pI gayela peAtAnA bANune ko levA arjuna deADayA. paNa jevA te peAtAnA bANune varAhanA zarIramAMthI kheMcavA jAya che tevA ja tene eka Azcarya kAraka anubhava thAya che. bANusaMtA zikArane kabajo laI ne eka kirAta UbhA hatA. pAse tenI kirAtI paNa hatI. AsapAsa temanAM kirAta anucarA ane kirAtI pariyArikA paNa sArI saMkhyAmAM hatAM. " A zuM kare che? kirAte arjunane dabaDAvavA mAMDayA. HH * ,, krama ? arjune A vicitra praznathI Azcarya cakita thaI te pUchyuM, mAM bANu AnA zarIramAMthI pAju khecuM chu." "6 tAruM bANuM ? " tyAre kAnu ?" mAruM! kirAte chAtI kAkIne garjanA karI. paNa tuM che| kANu ! A vanamAM mArI rajA vagara dAkhala thaSTane teM mAruM bhayaMkara apamAna karyu che." "C 187 rr "" "" eTale ? arjune sAmI gajanA karI. "( eTale ema A vana mAruM che " eka bhagavAna zaMkara sivAya, A vana upara, * AkhA himAlaya upara, huM kASTanuM svAmitva svIkAratA nathI. " unnata mastaka arjune Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com "" Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 kirAtanA dAvAne inkAra karyo. "AvA zAnta vanane pitAnI madonmattatAthI khaLabhaLAvI mUkanAra A varAhane je sajA karavI yogya hatI, te ja meM karI che. khAsa Aghe. kheMcI levA de mane, mAruM bANa !" kirAta khaDakhaDATa hasI paDo. kirAtI paNa khaDakhaDATa hasI paDI. ane jotajotAmAM AkhuMye vana jANe vRkSa vRkSa ane parNa paNe khaDakhaDATa hasI rahyuM. arjuna te joI ja rahyo. A vicitratA tenAthI samajAtI nahatI. "tuM kahevA zuM mAge che?" kirAtane teNe tenA A vicitra vartanane khulAse pUchyuM. kahevA e mAguM chuM, " kirAte javAba Apyo, " ke AvA pavitra sthAnamAM AvIne rahyA chatAM je mANasa potAnI pUrvakAlIna sAMsArika prakRtine choDI zakatA nathI tenA jevo durbhAgI bIja kAI nathI." "eTale ?" "eTale ema ke tuM juThTho che. A bANa tAruM nathI. mAruM che. A varAhano zikAra te nathI karyo, meM karyo che, ane keAIe karela zikArane kabaje levA Avela te uparathI vaLI bANane paNa dAvo karIne bevaDA pApamAM paDI rahyo che. " "tuM mane oLakhato nathI mATe ja Ama kahe che." potAnI jAta upara kAbU rAkhIne arjune kahyuM : mANasanI oLakhANa zabdothI nahi, kAryothI thAya che; ane te, tArI thaI gaI ! tuM parAI kIrti ane parAyAM kaMcana paDAvI levA nIkaLela kAI aThaMga gaLapaDu che." basa, thaI rahyuM. arjune kirAta sAme zastra kheMcyuM. kirAte arjuna sAme. kirAtIo dUra dUra sarI jaI, bhISaNa dva yuddha AdarI beThela e be hAe pharatuM nArI-kAyAnuM eka suMdara vastula banAvI UbhI rahI gaI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18: apUrva hatuM A krU yuddha ! sa MsArI arjuna muninA veSamAM, ane ceAgendra zakara kirAtanA vaiSamAM ! arjunane peAtAnA bAhubaLa ane zastrabaLanu abhimAna hatuM. eka trIjI zakita paNa jagatamAM che, je e tenA karatAM caDhiyAtI che, e vAtanu bhAna thavuM tene haju bAkI hatuM. hakIkatamAM A trIjI zaktine anubhava tene karAvavA, A trIjI zakitanAM na tene karAvavAM-e tene ahI sudhI meAkalavAne hetu hateA. arjunanAM zastrAstro badhAM nirarthaka thatAM jaNuAvA mAMDayAM. kirAtanA aMga upara e badhAMnI kazI ja asara thatI naheAtI. balke e badhAMne kirAta jANe grasI jatA hatA, khAi jatA hatA, hajama karI jatA hatA ! sAmI bAjue arjuna kirAtanAM bANAthI vIdhAI vIdhAne cALaNI jevA banatA jatA hatA. chatAM, alabatta, arjuna te arjuna hate. peAtA karatAM vadhAre meTI tAkAtane o, manane DhIluM kare, medAna mUkIne bhAge, parAjaya svIkArI le, nirAza banI jAya, e tenA svabhAvamAM ja nahetuM. hakIkatamAM parAkramanI vyAkhyA ja A che. nabaLAMne namAvavAmAM nahi, sabaLane sAmane karavAmAM ja rAkrama raheluM che. arjune jyAre joyuM ke tenAM zastrAstrA badhAM aphaLa jai rahyAM che, tyAre teNe meAracA badalyA. eka taddana navA nusakhA teNe ajamAvyeA. arjuna ja ajamAvI zake evA. kuDIbaMdha jakhameAmAMthI vahetA leAhIvALA zarIre te dharatI para padmAsana lagAvIne besI gayeA. mATInuM eka zivaliMga teNe jotajotAmAM banAvyuM. ane zaMbhunI ArAdhanA AraMbhI. vidhipUrvaka AsapAsathI puSpA lAvIne teNe zivaliMga para caDhAvavA mAMDayAM. ane tarata ja teNe eka acaraja dIThuM. je je puSpA te zivaliMga mAthe caDhAvatA hatA te badhAM kirAtane mAthe caDhatAM hatAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 kSaNabhara to te dimUDha banI rahyo. paNa pachI bIjI ja kSaNe badho bheda samajAI jatAM kirAtarUpI zivanI sanmukha te aMjali-baddha thaIne natamastaka Ubho. meM Apane oLakhyA nahi, prabhu !" huM mArI jAtane oLakhAvavA mATe nahi, paNa tane oLakhavA mATe Avyo hato, arjuna!have najIka Avela kirAtI-pArvatI sAme smita karatAM zaMbhue kahyuM : "tuM sAce ja eka mahAvIra che. mArA AzIrvAda cheH dharmayuddhamAM tuM sadaiva ajeya rahIza." ane nimeSa mAtramAM zivapArvatI anya aneka anucaro-paricArikAo sameta adazya thaI gayAM........ ane sAthe sAthe arjunanA zarIra para thayelA asaMkhya jakhame adazya thaI gayA....... ane "ApanA pitA, devAdhideva inda mane Apane svargamAM teDI lAvavA mATe mokalyA che, dhanaMjaya, birAjo rathamAM !" ema kahetAM ja devendrane sArathi mAtali tyAM hAjara thaye. arjuna rathArUDha thayA ane ratha kSaNa be kSaNamAM te AkAzanA mArgonI UMcAIone AMbI rahyo. 58. pauravakuLanI mAtA urvazIe Aje soLe zaNagAra sajyA hatA. kAI kaheze ke emAM navAI zI ? asarAne dhaMdhA ja zaNagAra sajavAne ! zaNagAra sajI sajIne puranA puruSatvane pAcuM karI nAkhavuM e ja te emanuM jIvanakArya ! -paurANikAe kaheluM! ane urvazI eTale te apsarAonI paNa asara ! e soLa zaNagAra sa emAM acaraja zAnuM ! paNa nA, urvazInA AjanA seLa zaNagAra e rojiMdI kATinA na hatA. Aja emAM kaika asAdhAraNa, keka apUrva tava hatuM. A ja urvazI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 eka khAsa kAma mATe taiyAra thaI rahI hatI. pitAnA khuba lAMbA jIvanakALa daramiyAna eNe asaMkhya puone parAjita karyA hatA. rAjarSio ane devarSio, yatio ane yogIo, munio ane mahArAje, brahmacArIo ane saMnyAsIo, are brahmarSio ane jIvana-mukata suddhAne teNe potAnA kAmanA khaparamAM homI dIdhA hatA. paNa Aje? Aje e eka evA puru-siMhane palALavA nIkaLI hatI, je A sauthI judI ja keTine hate. urvazI Aje kuntI-putra arjunane rIjhavavA jatI hatI. mahArAja indranA AdezathI jatI hatI. subhadrA ane draupadInA patine potAnA mohapAzamAM jakaDavA jatI hatI. Aje enA pagamAM kaI era thanaganATa hato. enI AMkhomAM koI era mAdakatA hatI. enI chAtImAM kaI ora tAlAvelI hatI. arjuna! sAkSAta zrIkRSNacaMdranA pheibA kuMtI. tene putra! zrIkRSNanI priyatama bhaginI subhadrAne pati! AkhAye jaMbudvIpanA rAjavIo jenA hAtha mATe talasatA hatA te draupadIne vijetA ane priyatama ! bhISma ane droNa sarakhA paNa jenI dhanurvidyAnI prazaMsA karatA e gAMDivadhArI ! e vaceTa pAMDave svarganI dharatI para paga mUkyo tyArathI ja urvazI tenA upara oLaghoLa hatI. urvazI tenA upara eTalI eTalI badhI mugdha thaI hatI ke mahArAja indra tene A managamato Adeza na Aye heta to paNa. e arjunane rIjhavavA jAta ja ! paNa A to mahArAje jAte ja...... urvazIne joItuM hatuM ane vade batAvyuM jevo ghATa thayo. ane soLe zaNagAra sajIne e nIkaLI paDI. paNa mahArAja indrane evuM zuM sUjhayuM ke temaNe pitAnI priyatama asarAne A kAma mATe niyukata karI ? arjuna temano putra gaNate, e vAta sAcI. paNa tethI zuM? kaI pitA UThIne putranI AvI mahemAnagati kare ! tyAre ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vAta Ama banI hatI. pRthvI parathI phakata eka varasa mATe svargamAM Avela potAnA putranA sakArArthe mahArAja inDe eka nRtya-samAraMbha goThavyo hato. raMbhA ane urvazI, tilottamA ane dhRtAcI, zukratArA ane mRgalecanA......anAdithI pitAnAM nRtyagIta mATe caude lokamAM suprasiddha banelI aneka apsarAone temaNe te divase potapotAnI zreSTha kaLAo dAkhavIne pitAnA priyatama putranuM mane raMjana karavAno Adeza Apyo hato. A jalasAmAM sauthI chelI hatI, urvazI, sauthI cheTalI ane zreSTha. tArA-maMDaLamAMthI caMdra uThe ema apsarAonA chaMdamAMthI e UThI. sAme siMhAsana para beThelA mahArAja Indrane teNe praNAma karyA ane praNAma karatAM karatAM indranI jamaNI bAjue AMkho nIcI DhALIne beThelA IndranA putra arjunane paNa eka tirachI najarathI teNe joI lIdhe. tabalAM para thApI paDI. vINAnA tArane nakhalIe cuMbananI salAmI ApI. saMgIta zarU thayuM. mRdaMganA tAla sAthe paganA ghUgharA tAla levA mAMDayA. vINAne jhaNakAra urvazInA aMge aMgamAM sAkAra thavA mAMDa. nArI-dehanA sauMdaryane gati ane jhaMkRti sAMpaDatAM enI AkarSakatA aneka gaNuM vadhI gaI. purAtana kALamAM zaMkaranA trIjA locananA pratApe baLIne khAkha thaI gayela kAmadeva urvazInI AMkhamAM pharI sajIvana thato dekhAvA lAgyA. enA bANanI varSA cAlu thaI. Indra suddhAM AkhI devamaMDaLI selAsa hadayAe e varSomAM nAhI rahI. dhanyavAdanA zabda indasabhAnA ekaeka bhAgamAMthI gAjI UThayA........ paNa urvazIne Aje A AzutoSa denA dhanyavAdanI paDI na hatI. nArInAM vauvanavikasita aMgone jovA sivAya e navarAone bIjuM kAmeya zuM hatuM ! urvazInI daSTi te Aja arjuna upara hatI. paMcamahAbhUtanI sRSTine e apUrva atithi potAnI aMgayaSTi upara jyAM sudhI vArI na jAya tyAM sudhI potAnI kaLA tene adhUrI lAgatI hatI. ane arjuna haju sudhI, ema ne ema, adhI mIMcelI AMkhoe ja beThe hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 DAmAM rAjI thaI janAra devagaNanA dhanyavAda upara bhayaMkara roSabharI eka najara phekI urvazIe nRtyanI gatine dUta banAvI. e roSabharI najare ane nRtyamAM acAnaka AvelI dutatAe vAtAvaraNamAM koI navI mAdakatA pAtharI dIdhI. eka kSaNamAM A zuM thaI gayuM e jovA mATe arjune potAnI AMkho saheja UMcI karI... ane te ja kSaNe, tenI AMkhoe, nRtya-ramaNe caDhelI urvazInI kAyAnI AratI utAravA mAMDI. ane pachI to arjuna sauMdaryanA tophAne caDhelA e sAgaramAM jANe khavAI ja gaye ! - urvazIe indra sAme joyuM, ane arjuna sAme joyuM ane prasannatAsucaka eka dRSTithI pitAnI sarvazreSTha asarAne zAbAzI ApI. urvazIne pitAnuM jIvana Aje kRtArtha thatuM lAgyuM. nRtya pUruM thayA pachI devarAje ene khAnagImAM bolAvI ane svargamAM udAsa ane ekAkI jIvana gALatA potAnA putra arjunanI khidamatamAM javAne Adeza Apyo. svargavAsa daramyAna sadaiva udAsa rahetA arjuna, agara jo koInA hai saMgathI kaika prasannatA anubhavaze, to te A eka urvazInA ja, e vAtanI indrane khAtarI thaI gaI hatI. arjuna pitAnA zayanakhaMDamAM sUvAnI taiyArI karato hato, tyAM dvAra pALe AvIne khabara dIdhIH "urvazIjI Ave che." "atyAre ?" arjune saheja cekIne pRthA jevuM karyuM. paNa dvArapALa te khabara ApIne kyAranoya adazya thaI gayA hatA. urvazI atyAre ATalAM moDAM zA mATe AvatAM haze, -e vicAramAM arjuna haju gaLakAM khAto hato tyAM te "AvuM kema ?' evA zabdonI sAthe urvazA khaMDamAM dAkhala thaI gaI ane arjuna tene kai paNa pUchI zake te pahelAM to teNe khulAse paNa karI nAkhyo ke indra mahArAje jAte ja tene pitAnA putranI sevA arthe mokalI che. mahArAjane mArA para anahada prema che te huM jANuM chuM, devI ! ane Apa paNa atyaMta kRpALu che;" ajune lAgale ja javAba Apyo, "paNa atyAre ApanI sevAnI mane kazIye jarUra nathI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 urvazIne mATe A taddana navo anubhava hato. hajAra varSanA tenA AyudhyamAM "ApanI sevAnI mane kazI ja jarUra nathI !" evA zabdo tene keIe nahotA saMbhaLAvyA; balake tene anubhava te evo hato ke puruSo tenA upara lada banIne cUI paDatA ! pataMgiyA jema AgamAM jhaMpalAve tema puraSo tenA rUpanI AgamAM baLIne bhasma thaI jatA. RSimunio pitAnI AkhI jiMdagInA tapane enA sahacAranI eka ghaDI mATe dhULamAM meLavavA taiyAra thaI jatA. tyAre A juvAna....A pAMDuputra... mahArAja Indra mAre khAtara Apane khUba ja takalIpha ApI, devI !" vicAra-samudramAM gothAM khAtI urvazIne ane pharI saMbhaLAvyuM. "huM emanA vatI ane mArA pitAnA vatI ApanI kSamA mAguM chuM. " urvazIne khUba gusso caDyo. pitAnI AvI avagaNanA teNe kadIye jaI nahotI. "mahArAja inke mane tamArI pAse ke ema ne ema nathI mokalI !" gussAnA AvezamAM te bolI UThI, "tamAruM mana varyA pachI ja temaNe mane ahIM AvavAnI AjJA ApI che !' arjuna te Abho ja banI gayo. urvazInA sahavAsanuM mana potAne kadI paNa thayuM hoya, ane e vAta teNe Indrane kadI paNa jaNAvI heya evuM tene yAda nahotuM. "mahArAjanI kaika gerasamaja thaI che, devI!" atyaMta kSobha anubhavatAM te belyo. thaI haze!" urvazI lAgalI ja garajI UThI, "mahArAjanI gerasamaja kadAca thaI haze, paNa mAruM zuM? mArI to gerasamaja nathI thaI ne ? haju thoDA ja vakhata pahelAM tamArI sAme huM nAcI rahI hatI tyAre tame, je rIte mArA tarapha jaI rahyA hatA...te jotAM..." arjunane have ka prakAza varatAvA lAgyo. nRtya vakhate bIjI aneka apsarAo tenI najare caDhI hatI, paNa ekakeya tene jovA jevI nahotI lAgI, jyAre A urvazInA sauMdaryanuM pAna teNe ghUMTaDA bharIbharIne karyuM hatuM ! tenI pAchaLa kaI vRtti hatI ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 arjuna Ubho thaIne urvazIne caraNe namI paDayo. "A zuM karo cho ? krodha ugratAnI Toce pahoMce. "nRtya vakhate karavA mAgatA hatA te ja, devI!" arjune khUba madhuratAthI khulAso karyo. "nRtya vakhate huM ApanI sAme ekITaze joI rahyo hato, devI, paNa te zA mATe, jANe che? phakata eTalA ja mATe ke huM pauravakuLane chuM ane Apa paravakuLanI mAtA che !' urvazIne prathama te pitAnA para vIjaLI paDI hoya ema lAgyuM, paNa pachI kSaNArdhamAM ja te sAvadha thaI gaI pitAnA paga pAse beThela arjunanA kazamAM janetAne hAlapabharyo hAtha pheravatAM pheravatAM te DUsakAM bharI bharIne rovA mAMDI. ane te pachI keTalI ye vAra sudhI mA-dIkarAnuM e vicitra yugala pauravakuLanA ItihAsanI sAthe ekarUpa thaI rahyuM. kathA kahe che ke - va hi me mAtRvat pUjyA rakSyo'haM putravat tvayA // tame mArA mATe mAtAnI peThe pRya cho, ane huM tamAre mATe putranI peThe rakSaNava chuM." evI arjunanI AjIjInA pratyAghAta rUpe urvazI pahelAM to khUba ja gusse thaI gaI hatI ane e gussAne AvezamAM arjunane teNe zApa Apyo hato ke "kAmabANane vaza thayelI evI huM tArA pAse AvI ane te mAro anAdara karyo tethI jA, tuM strIonI vacce mAnavihIna napuMsaka jevo banIne nAcyA karIza.' 1 urvazI pururavAne paraNI hatI ane e pururavAnA ja kuLamAM arjunane janma thayo hato. ajunane "paurava' tarIke paNa saMbodhavAmAM Ave che. vikrarvazIyam nAme mahAkavi kAlidAsanuM nATaka karvazI ane pururavAnA praNayanI AsapAsa ja guMthAyuM che. iyaM pauravava zasya jananI muditeti h| tvAmaha dRSTavAMstatra vijJAyotphullalocana: / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 A zApanI vAta arjune potAnA kalAguru citrasenane khAnagImAM karI ane citrasene indrane karI. Indra A vRttAMtathI prasanna thayo. arjunane bolAvIne teNe kahyuM. "eka rIte urvazIne A zApa tArA mATe AzIrvAdarUpa thaI paDaze. ajJAtavAsa daramyAna eka varSa tuM napuMsakarUpe tArI jAtane chupAvI zakIza; ane e eka varSane aMte tAruM puruSatva tane pharI prApta thaze." 59. paththara tarI jAya che! arjuna e pAMDavone prANavAyu che. kRSNa e jamAnAmAM badhAM ja maMgala tonA pratinidhi che, (athavA kahe ke amaMgala tanI sAme muThThIbhara mardo mAraphata niraMtara cAlatI jehAdanA pratinidhi che) ane pAMDavo e maMgala tanA puraskartAo che ane arjuna e pAMDavo ane kRSNa vacce svayaMnirmita setu che. yudhiSThira jema pAMDavonI satyaniSThA ane dharmAnurAganI bAMhedharI che, tema arjuna emanA apratima ane aNanama parAkramanI ane aMtima ane vaNa-apavAda vijayanI khoLAdharI che. AvA arjunane vanavAsa'mAMthI paNa "vanavAsa'mAM mokalavo paDa, e kaMI pAMDavone mATe jevA tevA saMtApanI vAta nahatI. divya zastrAstronI sAdhanA mATe arjuna pAMca varSa svargamAM rahyo. A pAMca varSanA viyegasane zarUAtane thoDoka bhAga pAMDavoe jatA AvatA RSi-munionA samAgamamAMthI maLatI preraNAnI dUphamAM, "tavana ane kAmyaka vanamAM ja gALyo. naLAkhyAna jevAM AkhyAne pAMDavone ahIM ja bRhadazva jevA munio pAsethI sAMbhaLavA maLyAM. sau jANe che ke pAMDavonA manoraMjana mATe judA judA munio taraphathI thayela AkhyAne ane upAkhyAnanuM eka vizALa vana, mahAbhAratanA A trIjA parva mAM- vanaparvamAM AveluM che. paNa pAMDavono saMtApAgni have AkhyAne dvArA paNa zAMta thAya ema nahoto. jema jema vakhata jatA gayA, tema tema teo vadhu ne vadhu akaLAtA gayA. Akhare svargamAMthI arjunanA kuzaLa samAcAra laIne Avela lemaza tathA nArada muninI salAhathI temaNe, arjuna-virahanA potAnA saMtApane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 kaMTaka haLavA karavA mATe tI yAtrAe nIkaLavAneA nizcaya karyo. temaNe bhAratavarSanI pagapALA yAtrA zarU karI. eka ThekANAnA samAcAra khIje ThekANe paheAMcADavAnA AjanAM jevAM kAi jhaDapI sAdhane te vakhate nahetAM, chatAM upakhaMDa jevaDA virATe A dezane khUNe khuNe banatA mahattvanA samAcArAthI bhAratavarSanA leke harahamezAM vAk rahetA. AnAM ghaNAM kAraNeAmAM eka, ahIMnA lekAnuM tIrthonI pagapALI yAtrA mATenuM AkarSaNa che ema jarUra kahI zakAya. Ama tA dezanA tamAma rAjamArgo ane ADamArgo, cAmAsAnA cAra mahinA bAda karatAM bAkI AThe ATha mahinA vaNajhArA ane veALAviyAethI harahameza gAjatA ja rahetA. uparAMta, nA, viTA, nRtyakArA, jAdugarA, madArIe, krIDAmale-lAkAnu maneraMjana e ja jemanI AjIvikAnuM eka mAtra sAdhana hatuM evA vargo paNa 'lIlA cArA'nI zeAdhamAM dezanI dharatIne akhaMDa khUMdatA rahetA. AmAM, kAi paNa DekANe ekathI vadhu rAta na rAkAvuM--AvA niyamavALA sAdhu saMnyAsIe paNa jyAM jue tyAM najare paDavAnA ja ! A badhAmAM, ApaNA A tI-rasiyA yAtrIonA sathaine bheLavA teA e jamAnAmAM khabarA (vIjaLInA vege nahi teA ) gheADAne vege kevI rIte cArekAra phelAi jatI tenI kaMIka kalpanA AvI jaze. gheADAnA ullekha thayA che teA eka khIjI vAta paNa kahI dae. cAmAsuM pUruM thavAnI vATa joine beThela aneka vijayAkAMkSI rAjAe paNa rastAnuM jagama jIvana jIvavA, hajhArA sainikeAnI sAthe nIkaLI paDatA; ane dezamAM banatA banAvAthI dezanI janatAne chellA divasa sudhInI (up-to-date) nahi, teA chellA aThavADiyA (up-to-week) sudhInI khakharAthI kIka kIka vAk rAkhavAmAM peAtAneA kALA ApatA. vizALa pAyA upara avara-javara e ja tA sAmudAyika jIvananI imAratanA pAye che ne! leAmaza temaja nArada muninI salAhathI tIrthATane nIkaLela pAMDaveAe pahelAM tA himAlayamAM Avela badhAM ja tIrthonAM dana karyAM. eka tA himAlayanuM AkarSaNu AryAne AdikALanuM; ane khIjuM, temaneA lADakavAyA arjuna paNa himAlaya upara ja hatA ne ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 ane pachI gaMgAne kAMThe kAMThe teo TheTha pUrva-sAgara sudhI pahoMcyA. tyAMthI kaliMga deza soMsarA thaI, dakSiNanAM tIrthonI yAtrA karI. tyAMthI pazcima tarapha vaLyA. ane chelle, saurASTramAM AvyA. saurASTramAM prabhAsa tIrthe zrIkRSNa ane temanA moTAbhAI balarAmanI AgevAnI nIce yAdavoe temanuM bhAvabhInuM svAgata karyuM. hastinApuramAM jugAra khelAye, tyAMthI mAMDIne cAra pAMDavo ane pAMcamI draupadI tIrthayAtrAe nIkaLyAM tyAM sudhInI badhI ja vAta yAdavoe sAMbhaLI hatI. varase daramiyAna je kaMI banyuM hatuM tenA avalokana ane abhyAsa pachI yAdavonI khAtarI thaI gaI hatI ke pAMDavo ane dhRtarASTranA putra e be pakSemAMthI nyAya, satya ane dharma pAMDane pakSe ja vadhAre hatA. eTale mRgacarma dhAraNa karelA ane vibhava tema ja vAhana vagaranA pAMDane prabhAsa pAse jotAM veMta Umila balarAmanuM haiyuM bharAI AvyuM. atyaMta kaTutAthI temaNe kRSNane kahyuM : "tuM haMmezA dharma, nyAya, satya ane IzvaranI vAta karyA kare che. paNa duryodhana jevA halakaTa mANaso hastinApuranA rAjamahelamAM lahera kare, ane yudhiSThira jevA dharmanA avatAre Ama bhUMDe hAla dharatInI dhULa khU -- e joIne mane te zaMkA Ave che ke Izvara UMghI to nathI ne ne!" sAce ja mahAbhAratanA vanaparvamAM A prasaMge balarAme vizvamAM pravartatI viSamatAnI sAme prahAra karyA che te AjanA kavionI mane e ja samajAtuM nathI AvuM zAne thAya che? phUlaDAM DUbI jatAM ne patharo tarI jAya che! -jevI paMkitaomAM vyakata thatI kaTutAne paNa AMTI jAya evA che. 60 kRSNa baLadevane samajAve che sAdhAraNa rIte evI mAnyatA che ke duryodhana balarAmane ziSya hatA tethI balarAma haMmezA duryodhananuM ja tANatA. A mAnyatA keTalI bhUlabharelI che, te A pahelAMnA prakaraNamAM ApaNe joI gayA. hakIkata e che ke balarAmane svabhAva, kRSNanI sarakhAmaNImAM kaMIka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 vadhu paDato Urmila, a-samatala ane bhaLe hevAne kAraNe koI koI vAra duryodhananI mIThI vAtothI te bheLavAI jatA, paNa dharma pAMDavone pakSe che e satya, te vakhate paNa, teo visarI jatA nahi. paNa A vakhate te balarAme hada ja karI che. yudhiSThira pratye temaNe kevaLa zAbdika sahAnubhUti ja nathI batAvI. temaNe to kRSNa pAse eka sakriya prastAva paNa mUko ke "cAle, yAdavonA sainya sAthe ApaNe duryodhana upara AkramaNa karIe ane tene harAvIne pAMDavonuM rAjya pAMDavone pAchuM apAvIe." A vakhate kRSNa potAnA moTAbhAIne je khUbIthI samajAvyA che te jovA jevI che. pAMDavonA-ane khAsa karIne yudhiSThiranA mAnasa para te sArA prakAza pADe che; uparAMta pAMDenI zakitanuM sAcuM mUlyAMkana paNa te rajU kare che. "tamArI lAgaNI mATe yudhiSThira tamAro upakAra mAnaze, moTAbhAi," zrIkRSNa kahe che, "paNa tame Ama temanA jhagaDAmAM vacce paDo ema to te nahi ja Icache! paNa ApaNe kayAM enA para pADa caDhAvavA mATe Ama karIe chIe? ApaNe te "dharmanA pakSane anyAya thaI rahyo che tenI vahAre dhAvAnuM che !" e kharuM moTAbhAI, paNa "dharma' nA pakSane anyAya thaI rahyo che, tene sAmano karavAnI zakita yudhiSThiramAM nathI e zA parathI jANyuM ?" "yudhiSThira pAse zakita che, to pachI te vAparato kema nathI?" kAraNa ke dharma' ene ADo Ave che. zrIkRSNe kahyuM. e kevI rIte ?" "yudhiSThire jugAramAM bolAyelI zarata kabUla rAkhI hatI. hAre te pakSa bAra varasa vanavAsa bhogave, ane teramuM varasa ajJAtavAsamAM kADhe. yudhiSThira pite ApelA A vacanamAMthI have cAtaravA nathI mAgato. satyane eno Agraha ene ema karatAM roke che. " paNa jugAramAM enI hAra thaI te zakunie karela kapaTane kAraNe ja te?" balarAme yudhiSThira-pakSe dalIla karI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 e kharuM! paNa zakuni kapaTa kare che, e jANavA chatAM pote jugAra ramavA kabUla thayelA, eTale have kapaTanI vAta vacce lAvIne belela bolathI e pharavA nathI mAgato !.......ane eka bIjI vAta paNa chemoTAbhAI ?" "zI?" "yudhiSThira je vacana-pAlanane Agraha jAte karavA taiyAra thAya, te duryodhanane harAvavo e to tenA mATe ramata vAta che! vanavAsa daramiyAna aneka vAra duryodhane pAMDavonA vinAzanAM kAvatarAM karyA che. emAMthI eka paNa saphaLa nathI thayuM te tenI A zakitane lIdhe ja." samajo " "ane eka trIjI ane chellI vAta, meTAbhAI. dhAro ke yudhiSThiramAM evI zakita na hota te paNa, pAMDavo evA TekIlA che ke koI bIjAe bakSIsa lekhedAna lekhe-ApeluM rAjaya teo kadI svIkAre ja nahi ! emane te svabhujAjita ja badhuM joIe!" A prasaMga pachI yudhiSThira ane pAMDavA mATenuM baladevanuM mAna anekagaNuM vadhI gayuM e kahevAnI paNa bhAgye ja jarUra hoya. 61. himAlayanI gedamAM "eka mArI vAta mAnIza, bhIma ? " "ApanI AjJAno meM kadI anAdara karyo che, moTAbhAI ?" " te huM jANuM chuM, mATe ja kahuM chuM. saMbhava che ke have pachI huM je kahevAno chuM te tane badadu lAge. paNa badhI ya bAjuethI vicAra karI joiza, te tane mArI vAta barAbara samajAze." "paNa Apa kahevA zuM mAgo cho ?" "eTaluM ja ke nakula, sahadeva ane A draupadI traNeyane laIne tuM ahIM gaMgA-dvAramAM ja rahI jA." kAraNa?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' himAlaya caDhavA ghaNA ja muzkela che. huM tArI vAta nathI karateA. paNa drupadanA rAjamahelanA suMvALA vAtAvaraNamAM UcharelI A draupadInI vAta karu chuM. ApaNI sAthe peAtAnA bhAgyane joDI e bicArI duHkha ja pAmI che. eNe ghaNAM ya kaSTo veyAM che, atyAra lagI, ApaNe khAtara. paNa A himAlaya--ArahaNanuM kaSTa tA, e dhAre tA paNu, uThAvI zake ema nathI." tr tame mane anyAya kare che, ane tamArI jAtane paNu!" draupadIe yudhiSThirane vaccethI ja reAkIne hasatAM hasatAM kahyuM, " jagatamAM ajoDa evA pAMDuputrAne pAmIne huM teA ulTAnI jagatanI rAjarANIenI irSyAne pAtra banI chuM, mahArAja! vaLI himAlaya jovAnI te! mane peAtAne paNa utkaTa icchA che. '' s ' bhAratanAM badhAM ja tIrthonI yAtrA daramyAna tame amArI sAthe ja rahyAM che, devI, yudhiSThire sAMtvana ApatAM kahyuM : "teA tIrthonA zirameAra samA A badarikAzramanI yAtrAmAM paNa tame sAthe ja rahe evI amArI paNa utkaTa icchA che. paNa himAlayanuM caDhANu sAdhupuruSAnA asidhArAvrata karatAM ye AkaruM che.' "" r e badhuM huM jANuM chuM. pAMca varasa pahelAM dhanaMjayane ApaNe A ja raste indranI pAse vidAya karyA, tyAre aneka RSimunioe himAlayanI bhayAnakatAnAM, bhalabhalA zUravIrAnI paNu chAtI besADI de evAM vaNuM nA karyAM hatAM, te huM bhUlI nathI gaSTa, mahArAja ! paNa jeTale e bhayAnaka che, teTalA ja e bhavya ane sundara che. ane ahIM sudhI AvyA pachI, sIDIne pahele pagathiye paga mUkayA pachI have huM pAchI pharavA nathI mAgatI. je thavAnu haze te thaze. huM sAthe ja chuM, mahArAja." << pAMcAlI bhale Ave, meATAbhAi, " yudhiSThira kaika kahevA jatA hatA, temane rASTrIne bhIma kheAlI UThayA, " e thAkI jaze teA huM emane teDI laiza." "bajaraMga balI jevA tArA bAhue e ja AdhArazilA che, rRkAdara; lAkSAgRhamAMthI te ja te 201 00 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 00 00 ApaNI svapnasRSTinI amane tAryA hatA. ' 07 pd www.umaragyanbhandar.com Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 himAlayanuM AkarSaNa ApaNA pUrvajone AdikALathI ja che. pAMDavone te e temanA bAlyakALathI ja jANe sAda karyA karato hato. temane janma ja himAlayamAM Avela vanamAM thayo hato. lAkSAgRhamAMthI bahAra nIkaLyA bAda je varase emaNe, mAtA kutI sAthe, bhAratabharamAM bhamavAmAM kADhayAM hatAM, temAM thoDoka bhAga himAlayanA DhoLAvo para paNa temaNe gALe hatA. zakuninA kapaTa-pAsAthI parAjita thaIne vanamAM AvyA pachI vahAlAmAM vahAlA arjunane temaNe A ja raste mokalyo hate; ane eTale jIvanayAtrAnI pUrNAhuti vakhate paNa teo ahIM ja AvavAnA che. ApaNe temane chelle joyA tyAre teo kAmyaka vanamAM hatA. tyAMthI pharatA pharatA teo saurASTra tarapha gayelA. pachI baladeva sAtyaki vagere yAdavavIrone temanI pitA pratyenI hArdika ane pracaMDa sahAnubhUti mATe AbhAra mAnI, kRSNanI vidAya laIne teo uttara tarapha AvavA nIkaLyA hatA. saurASTra ane gaMgAkAra (haradvAra) vacce Avela asaMkhya tIrthomAM darzanasnAna karatAM karatAM Aje Akhare teo himAlayanI taLeTI sudhI AvI pahoMcyA hatA. bhImanI daramiyAnagIrI pachI yudhiSThirane kaMI ja kahevApaNuM na rahyuM. cAre ya pAMDavo ane pAMcamI pAMcAlI, ane temanI sAthenA, dhaumya ane lomaza e be munionI AgevAnI nIcene brahmasamudAya-saue himAlayaArahaNa AdaryuM. - haridvArathI badarIkedAra sudhIne rasto e rasto nathI, eka manahara divAsvapna che. gaMgA to tamArI sAthe ja hoya, haMmezA; ane te paNa tame jene maLavA jaI rahyA che, ene maLIne huM AvI chuM!" evA sAtvika abhimAna sAtheH hasatI, dhasamasatI, dUra dUrathI AvatA aneka prapAto ane strotone aMtaramAM samAvatI. ene, mAnavamaMgala arthe nIce UtaravAno rasto, e ja ApaNe, ApaNuM AtmAnA uddhArane arthe upara caDhavAno rasto, paNa caDhatAM paga lapasyA, to sIdhA nIce, mRtyunI pAtALakhINamAM ! pachI hADakuM ye hAthamAM na Ave. AjanA yAtrIne pacAsa varasa pahelAMnA yAtrIne veThavI paDatI hADamArIne khyAla na Ave; te pachI hajAro varasa pahelAMnA yAtrIonI hADamArInuM te pUchavuM ja zuM! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 paNa pAMDa ane pAMcAlInuM dhyAna himAlayanA zivasvarUpa upara kendrita hatuM. mahAbhAratanA zabdo vAparIe te "mAkhIo macchare siha vyAdhro sarpo, kAnakhajUrA ane vIMchIo -e badhAne trAsa asaMyamIne hoya che. saMyamIthI to e upadrava jAte ja dUra rahe che" saMyamI pAMDa ane pAMcAlIne uddezIne muni lemiza kahe che : "A rasto tamane divya mandara parvata upara laI jaze saMyata thaIne yAtrA zarU kare. A juo, maMgala jalavALI A mahAnadI, je badarikAzramamAM thaIne Ave che, jene devarSie seve che, ane gaganagAmI gadha ane vAhikho stave che; ane marIci, pulaha, aMgirA vagere saptarSio jene kinAre Asana lagAvIne sAmavedanAM gAne gAya che. anuyAyI devonI sAthe indra ahIM ja-AnA tIra para besIne saMdhyopAsanA kare che. ane te vakhate azvinIkumAre temanI tahenAtamAM rahe che. A e ja puNya-salilA jAhnavI che, pAMDavo, jene bhagavAna zaMkare potAnA zira para dhAraNa karI che. ene abhivaMdana karIne AgaLa cAlo." vipaNanAM aneka parAkramonI gAthAo munione meMethI sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM pAMDavo ane pAMcAlI mahAkavi kAlidAse jene devatAmAM kahyo che e himAlayanAM caDhANa caDhavA mAMDayAM. aneka divasanA pravAsane aMte teo gaMdhamAdananI najIka pahoMcyAM, tyAre gaMdhamAdane emane kevo satkAra karyo ? mahAbhArata kahe che: jhaMjhAvAta ane varSo acAnaka tuTI paDayAM UThI DamarI reNunI parNo kaTi ure laI, Abha ne dharatI bane trasyAM jeNe nimeSamAM; na dekhe ekabIjAne, sAMbhaLI che ke nahi; pASANa-cUrNathI pUrNa vaMTALe sau vijhAya che. hAtha vaDe raste je paDe, ekamekanA astitvanI paNa hAtha vaDe khAtarI karavI paDe, evI sthiti hatI. bhImasena jevAne paNa draupadIne bAthamAM laIne eka teniMga jhADanI eAtha meLavI paDI hatI. bIjA badhA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 sahadeva nakula ane yudhiSThira, dhaumya ane lemaza ane munio, jene jyAM ethI maLI tyAM, kudaratane kepa zAnta thAya tenI sthira citte pratIkSA karI rahyA hatA. Akhare vaMToLa zamyo paNa vAyune upadrava zamatAM veMta jaLane upadrava zarU thayo. sAte ya sAgaro parvatane mAthe ThalavAtA hoya ema musaLadhAra nahi, paNa DuMgaradhAra vRSTi thavA mAMDI, ane jotajotAmAM AkhAya pradeza aneka nadIonA saMgamasthAna jevo banI gayo. paNa duniyAmAM dareka Aphatano jema vahemoDe aMta Ave che, tema A pralavarSAne paNa Akhare aMta Avyo. varasAda thaMbhyo; pANu osaryA; AkAza svaccha thayuM, ane bhagavAna sahasrarazmi pharI potAnAM razmio phelAvavA mAMDayA. jaDanI otha laIne Ubhela cetana have saLavaLavA mAMDayuM. pratyeka jaNa pite jyAM UbhuM hatuM tyAMthI cAlIne mahArAja yudhiSThira kane pahoMcI gayuM. ane pachI lomaza ane dhaumya taraphathI IzAro maLatAM sau have najIkamAM ja dekhAtA gaMdhamAdana parvatane raste caDhayAM. pAvana sthaLa jotAM jotAM cha rAtrie temaNe ahI, himAlayanA A pradezamAM ja, pasAra karI. 62. bhIma hanumAna meLApa prakaraNanuM mathALuM vAMcIne jarA navAI upaje evuM che. kayAM bhIma, kayAM hanumAna ! eka kalikAla ane dvAparayuganI saMdhi vakhate thayo, eTale ke, purANakAronI gaNatarI pramANe, pAMca hajAra varasa pahelAM, ane bIje tretAyugamAM eTale (eja gaNatarI pramANe) lAkha varasa pahelAM ! paNa itihAsa sAthe daMtakathAne joDI devAnI mAnavI mAtrane Adata che. grIsa ane romanA kahevAtA itihAso enI sAkSI pUre che. hakIkatamAM "Iti-ha-Asa (itihAsa) zabda ja itihAsanA A sva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 rUpane vAcaka che. "Itiha-Asa" eTale "Ama hatuM, ema ame sAMbhaLyuM che. vAMcyuM che emAM daMtakathAone paNa samAveza thaI jAya che paNa daMtakathA kahI, eTale te kevaLa TADhA pahoranA gapoDA ja hoya ema mAnavAnuM kazuM ja kAraNa nathI. daMtakathAo kaMI zUnyamAthI nathI sarajAtI. pracalita havAmAMthI te sarajAya che. puravAra thayelI hakIkatonI sAthe kadama milAvIne e na cAle to e TakI paNa na zake. daMtakathAonI AkarAmAM AkarI kasoTI samaya che. keIe bhAMga pIne eka gapagoLo vaheto mUko ke phalANA gAmamAM dara zanivAre rAte hanumAna dekhAya che; thoDA aMdha bhAvike zeDoka vakhata e vAtane mAnI paNa le; paNa samayanI kasoTIe evI vAto TakI zakatI nathI. jagatanA hajAre varasanA ItihAsamAM lAkha daMtakathAo pracalita thaI haze; temAMthI keTalI theDI, keTalA svapa95 TakA Aja sudhI TakI che e vicArIe chIe tyAre daMtakathAonI pAchaLa paNa amuka nizcita prakAranuM "pramANu" hoya ema lAgyA vinA nathI rahetuM. Ano artha evo paNa nathI ke je daMtakathAo atyAra sudhI TakI rahI che te badhAne temanA zabdArthamAM, sthUla arthamAM, saMpUrNa sAcI samajavAnI che. daMtakathAonI pAchaLa kaMI ne kaMI atihAsika ke sAmAjika rahasya hoya che. emanA vAcyArthInI pAchaLa raheluM A rahasya vAMcanAre ke sAMbhaLanAre kheLI kADhavAnuM rahe che. e rahasya hAtha lAgatAMveMta ene e anubhava thaze ke "itihAsanI zaMkhalAbaddha hakIkatomAM ekAdI kaDI kayAMka khUTatI hatI te AvI gaI gadhamAdana parvata para pAMDa cha rAta paDAva nAkhIne rahyA hatA te daramiyAna eka nAnakaDA banAva banyo. vAyunI laheramAM uDatuM uDatuM eka kamaLa temanI pAse AvyuM. e kamaLane hajAra pAMkhaDIo hatI. emAMthI temaNe Aja sudhI kadI paNa nahi anubhavelI evI mAdaka sugaMdha AvatI hatI. ( gandhamAdana e nAmano artha ja e che ke potAnI gadhathI yAtrIone matta karanAra parvata.') e kamaLa pUrvottara dizAmAMthI AvyuM hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 draupadIe te joyuM ane upADI lIdhuM. tene sparza paNa adabhuta asara upajAvanAro hate. draupadIne thayuM -AvuM sahastradala kamala to mahArAja yudhiSThirane caraNe ja zobhe ! paNa kamala laIne yudhiSThira pAse jatAM tene vicAra Avyo. A kamala jyAMthI AvyuM haze, tyAM AvAM to asaMkhya kamaLo haze. zA mATe e tyAMthI vINI vINIne ahIM na lAvI zakAya? zA mATe AvAM ja kamalo. ame je vanamAM rahIe chIe tyAM paNa na ugADI zakAya ? teNe bhIma sAme joyuM. bhIma tenA hRdayanI vAta tarata ja samajI gaye. pAMcAlIne hadayanI badhI ja IcchAone pUrI karanAra arjuna haju svargamAM ja hato. enI gerahAjarImAM draupadInI A nirdoSa dhUnane pUrI karavAnI javAbadArI potAnI che, ema bhImane lAgyuM. ane moTAbhAIne prama karI ane nakula-sahadevane paDAva para cAMpatI najara rAkhavAnI bhalAmaNa karIne te pUrvottara dizAmAM nIkaLI paDayo. mahAbhAratakAre ahIM bhImanI AMkhe himAlayano pradeza keTalo sundara dekhAyo tenuM varNana karyuM che, jemAM keTalAka le ke te kAvyathI bhArobhAra bharapUra che. jemake, paDakhAM para paDelAM vAdaLAne kAraNe, te pAMkhALo hoya ane nAcate hoya ema lAgatuM hatuM. vahetAM jharaNAMnA jhINAM jhINAM khetInI sere jevA pravAhane kAraNe teNe jANe motInI mALAo paherI hoya ema lAgatuM hatuM ane jAhavInAM zAnta jaLa nIce vahI rahyAM che tene kAraNe e jANe dhIre dhIre pitAnuM vastra UtArI rahyo hoya evo dekhAtA hatA." bhImanuM varNana karatAM vyAsajI lakhe cheH "meDhAmAM ghAsano keLiyA laIne najIkamAM ja UbhelAM mRga tene DokAM pheravIne, nirAMte, nirbhayapaNe kutUhalathI nIrakhI rahyAM hatAM." raghuvaMzamAM kavi kAlidAse vasiSTha muninA AzramamAM jatA dilIpanuM varNana karatAM paNa Ama ja kahyuM che te jotAM kAlidAsa upara vyAsanuM RNa ApaNe dhArIe chIe tethI anekagaNuM vadhAre haze ema nathI lAgatuM ? paNa bhIma te bhIma che! e kAMI himAlayanuM sauMdarya mANavA nIkaLI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 paDele koI phurasadiya TurisTa nathI. vyAsajI kahe che ke AvI alaukika saundaryasRSTi vacce paNa bhIma saMmaviviyAnuM jJAna duryodhana9tAna vahu. "duryodhane sarajelI vividha Apattione yAda karI rahyo che." ane, cintA karI rahyo che ke so'cinIyad gate svarge'rjune madhi caagte| puSpahetoH kathaM tvAryaH kariSyati yudhiSThiraH / / "arjuna svargamAM che, ane huM ahIM Avyo, have moTAbhAI kula kenI pAse maMgAvaze !" meTAbhAInI hAjarImAM temanI "brAhmaNiyA niSkriyatA" mATe AkarAmAM AkarA meNuM denAra bhImanuM hRdaya aMdarakhAnethI moTAbhAI pratye keTaluM sAdara sukemaLa che! paNa haju AgaLa sAMbhaLo, vyAsajIne H snehAnnaravaro nUnamavizvAsAd balasya ca / nakula sahadeva ca na mokSyati yudhiSThiraH // snehane laIne temaja zakitanA avizvAsane kAraNe vaDIla sahadevanakulane nahi ja mokale." bhIma, sago bhAI, sagAbhAIne oramAnabhAI para adake prema che te jANe che, ane te vAtanuM anumodana kare che. A kutInA putro ane A mAdrInA putro-e bheda ja samULago gaLI gayo, tenI pAchaLa kuntInI udAratA te kharI ja, paNa yudhiSThira, bhIma ane arjunanuM nAnA be bhAIo mATenuM vizuddha vAtsalya paNa eTaluM ja. bhIma, Ama, pUrvottara dizAbhaNuM cAlyA jAya che. raste hariNe tene nirbhayapaNe nIrakhI rahyAM che ema vyAsajIe kahyuM che e vAta sAcI paNa bhIma sAva nirupadravI nathI." hariNIne te kazI ja IjA nathI pahoMcADato e vAta kharI, paNa siMha vAgha hAthI Adi mahAkAya ane hiMsaka pazuone te te kALa ja che ne pazuo ene joIne jema jema tharathare che, ane nAsavAnI keziza kare che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 tema tema bhIma vadhAre ne vadhAre hiMsaka banato jAya che. hiMsaktAne paNa eka jAtane naze che ne ! Ama karatAM karatAM keLanuM eka vana Ave che. hiMsakatAnI parAkASThAe pahoMcelA bhImane mRdutAnI parAkASThA jevuM A kadalIvana, manaHsRSTinI koI agamya lIlA anusAra, vadhu uzkere che...ane bhIma keLanA vana upara, gADe hAthI bhulakAMo upara tUTI paDe tema tuTI paDe che. kadalI-vananAM hajAro pakSIo hadaya-drAvaka citkAra sAthe paDatI keLano tyAga karIne AkAza-mAge koI navA AzrayanI zodhamAM jAya che. bhIma temanI pAchaLa paDe che. ane thoDA ja vakhatamAM eka suMdara sarovarane kinAre AvI pahoMce che. darpa mata ane hiMsA-tata bhIma e sarevaranA nirmaLa nIramAM kUdIne nirAMte snAna kare che. hAIne bahAra AvatAM veMta bhImasena zaMkha pheMke che. zaMkhanA e avAjathI e pradezamAM vasatA tamAma hiMsaka pazuo trasta thaIne kAramA avAjo karatAM karatAM nAsa.nAsa karavA mAMDe che, ane gandhamAdana parvata eka bhayaMkara cikArarUpa banI rahe che. bhImane A bhayAnaka zaMkhadhvani e pradezamAM deva-yAna mArganA nAkA para tretA yugathI beThela hanumAnajInuM dhyAna kheMce che. A zaMkhadhvani emaNe rAma-rAvaNanA yuddha pachI A pahelI ja vAra sAMbhaLyo che. A zaMkhadhvani karanAra bIje kaI nahi, paNa pitAne bhAi pavanakumAra bhIma ja he joIe evI, tenI khAtarI che. hanumAne pelA zaMkhadhvani uparathI anumAna karyuM ke A to mAro bhAI bhIma che, tyAre paheluM kAma teNe deva-yAnanuM nAkuM pUrepUruM baMdha karavAnuM karyuM. te AkhA nAkAne rekIne besI gayA. ane pachI pitAnuM pUMchaDuM dharatI para pachADIne eka evo avAja karyo je bhImasene karela pelA zaMkhanAdanI spardhA kare. avAja sAMbhaLIne bhIma doDo. devayAnane rastA ADe eka mahAvAnarane AMkho mIMcIne beThele teNe joyuM ane teNe trADa pADI. ATalo badhe ghATa zA mATe kare che?" mAMDa AMkhe ughADIne belato hoya evA avAje hanumAne kahyuM : "mArA jevA eka vRddha ane mAMdalA vAnarane Ama herAna karavAmAM tane phAyado zo maLe che? dekhAya te che tuM manuSya ! chatAM Avo kaThora kema che ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 manuSya to buddhimAna ane dayAsaMpanna hoya che. zuM tane dharmAdharmane viveka nathI? athavA vaDIle pAsethI prApta karavI joItI saMskRti te nathI prApta karI ? ke pachI kevaLa nAdAnInA tAnamAM tuM A badhe raMjADa karI rahyo che? tuM che ke? zA mATe ahIM Avyo che? kyAM javA mAge che? A to devalokane mArga che. A mArga siddho sivAya koI jaI zakatuM nathI. A huM tane kahuM chuM te tArA pratyenA karaNAbhAvathI prerAIne. AgaLa javAmAM mRtyu nizcita che. mATe ahIM, A mabalakha phaLe che te khAi pelI taLAvaDInuM amRta pANI pI, karavo hoya teTalo ArAma karIne tuM pAcho vaLI jA !" hanumAnanA AkhA bhASaNamAM tenuM vAtsalya bhArobhAra taravare che. Thapake che, paNa mA potAnA vahAlA saMtAnane Ape teva. kaMIka darda paNa che. hanumAnanI uMmara ane emane anubhava, ane emanI rAmabhakti jotAM A svAbhAvika che. hanumAnanAM A vacananI bhIma upara ThIka ThIka asara thAya che. kaMIka ThaMDe paDIne te potAnI oLakhANa Ape che. ane pachI vAnarane rastAmAMthI AghA khasI javAnuM kahe che. e to nahi bane" hanumAna daDhatAthI javAba Ape che. "A mAge mota che." meta hoya ke jiMdagI; mAre A ja raste javuM che. potAnI meLe tuM nahi uThe, te mAre tane uThADavo paDaze." have hanumAna jarA nATaka kare che. e kahe che : "mArAmAM uThavAnI zakti ja nathI te A mArA puchaDAne jarA AghuM khaseDIne tuM cAlyo jA." bhImane cIDha caDhe che. A doDhaDAhyA vAMdarAne pUchaDethI uMcakIne himAlayanI kandarAomAM kayAMka pheMkI devAnI ene prabaLa IcchA thAya che. teNe DAbA hAthe pUchaDuM pakaDayuM. A buTTA ane mAMdalA prANanA pUchaDAne halAvavAmAM jamaNA hAthanI zI jarUra ! paNa A zuM? puchaDuM catuM nathI. jANe vajanuM hoya ema jarA paNa macaka nathI ApatuM. bhIma have akaLAya che! bane hAthe pakaDIne potAnAmAM che teTaluM badhuM ja jora lagAve che. paNa vyartha ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 ekAeka tenA manamAM kaMIka ajavALuM thAya che. "Apa che keNa, kharekhara?" ane pachI hanumAnanI oLakha thatAM rAjIrAjI thaI jAya che. ane banne bhAio nirAMte besIne ekameka pAse kAThA ThAlave che. e vakhate bhImane paNa e ja zaMkA thAya che, je ApaNane saune thAya che. "TotA yugane vItye ATalo lAMbo samaya thayo, chatAM tame..........." pitAnA mananI gaDamathalane te vAcA Ape che. mane rAma-kathA ati pyArI che" tenA mananI mUMjhavaNa samajI jaIne hanumAna tene javAba Ape che, mATe rAme mane varadAna ApyuM che ke jyAM lagI pRthavImAM rAmakathA cAlu raheze............ tyAM lagI.." ahIM paNa rAma-kathA thAya che tyAre ?" bhIme pUchavuM. "reja! gaMdharvo, kinnara, apsarAo badhAM sAthe maLIne ja saMdhyATANe mane rAmakathA saMbhaLAve che." pachI hanumAna bhImane ene A tarapha AvavAnuM kAraNa pUche che ane draupadIe joyela kamaLa najIkamAM ja Avela kuberanI taLAvaDImAMthI ja AvyuM hevuM joIe evuM anumAna karI, tyAM javAno mArga vigatavAra samajAvI tene vidAya kare che. 63. khabaradAra ! hanumAne batAvela raste bhIma AgaLa cAlyo. jema jema te AgaLa vadhato gayo tema tema vAtAvaraNamAM tene sugaMdha varatAvA lAgI. thoDA vakhata pachI teNe eka suMdara puSkariNI (taLAvaDI) joI. e taLAvaDImAM seMkaDo sahastradala kamaLA teNe joyAM. Akhare mArI mahenata phaLI kharI, tene thayuM. draupadIe maMgAvela puche hAtha lAgyAM kharAM ! paNa je te levA jAya che, tevo ja eka bhayaMkara avAja tene kAne paDeH "khabaradAra ! sAvadhAna ! AghA raheje !" paNa bhImasena bhayaMkara avAjothI DaratAM zIkhyo nahote. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 jANe kazuM ja na banyuM hoya evI rIte eNe sahastradala kamalanA eka jhUmakhA para hAtha nAkhyo. paNa e phule haju te potapotAnI DAMkhaLIo upara ja che tyAM to kuMDIbaMdha mANaso cAre bAjuethI hATA-paDakArA karatA tene gherI vaLyA. sau hathiyArabaMdha hatA, keinA hAthamAM dhanuSyabANa, keInA hAthamAM talavAra ane keInA hAthamAM trizale ! "khabaradAra," temanA AgevAna jevA dekhAtA eka jaNe kahyuM : "A puSkariNI ane enI AsapAsane badho pradeza kuberanA kabajAmAM che. kuberanI rajA sivAya ke ahIM paga na mUkI zake. kula teDavAnI to vAta ja kyAM rahI !" paNa bhImasena jenuM nAma ! e evI dhAkadhamakIonI paravA ja zenI kare ! nirAMte eNe to kula vaye rAkhyAM. "samaja nathI? ke pachI sAMbhaLato nathI ? ke pachI hAthe karIne metanA DAcAmAM paDavA mAge che ?" motanA DAyAmAM to tame paDavA mAgatA lAgo cho !" sahastradala kamalo bheLAM karatAM bhImasene taddana zAMtithI javAba dIdho. eTale ?" bhImasene gadA eka khabhA parathI bIjA khabhA para mUkI. kula vaNavAmAM rokAle bIjo hAtha te pitAnI pravRtti karyo jato hato. "kaI mUrakha lAge che," AgevAne garjanA karI "pakaDI le ene!" viseka jeTalA cekIdAro bhImasenanI tarapha cAre bAjuthI dhasyA. kula teDanAra taraphathI sAmane thaze evI kadAca emane apekSA paNa nahi hoya. paNa bhIme ekAeka eka chalaMga mArIne gadA vaDe havAmAM eka vartula devuM ane vIvIza jaNa darekane pAchaLathI keie bhayaMkara lAta mArI hoya evI rIte phasaDAI paDayA. ane vIza jaNanI A dazA joIne bAkInA badhA nAsI gayA; ane tamA mArIne moTuM lAla rAkhavAne prayatna karato rakSakone AgevAno paNa, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 "ThIka tyAre, huM kuberane jaIne khabara ApuM chuM." evuM moLuM AkharInAmuM ApIne adazya thaI gaye. ane bhIma, ghaNA vakhata pahelAno eka prasaMga saMbhArIne khaDakhaDATa hasI rahyo. te vakhate paDi lAkSAgRhamAMthI viduranI salAha pramANe dAyelI suraMga vATe bahAra nIkaLyA hatA. bhIma hiDimbAsurane mArIne tenI bahena hiDimbAne paraNyo hato. ghaTotkaca nAmano eka putra paNa tene A arasAmAM hiDimbA dvArA thayo hato. A pachI pAMDavo ekacakAmAM eka brAhmaNane tyAM gupta veze mahemAna tarIke rahyA hatA; ane chevaTe, brAhmaNaputrane bacAvavA arthe bhIme bakAsurane nAza karIne samagra ekacakAne bhayamukata karI hatI. A ghaTanA pachI pAMceya pAMDa mAtA kuMtI sAthe pravAsa karI rahyA hatA. te daramyAna eka rAte temaNe dUra vahetI gaMgAne kalakala ninAda sAMbhaLe. gaMgAsnAnanI mAtA kuntIne IcchA thaI AvI, ane badhAya nadI tarapha vaLyA. ane citraratha nAmanA gaMdharve temane paDakAryA. gaMgAne A pradeza" teNe kaheluM, "kubera taraphathI mane jAgIra rUpe maLela che. ahIM huM mArI strIo sAthe niraMtara AnaMdetsavamAM ramamANa rahuM chuM. ahIM AvavAne kAIne adhikAra nathI." ane ane tene pAMsaro karyo hato. citrarathane teNe dagdharatha karI nAkhyo hato. mANase ye che ne ke!" bhIma manamAMne manamAM kAMI philasUphanI adAthI vicAra vAgoLavA mAMDyo. "A dharatI mArI che; ahIM AvavAne keine adhikAra nathI !"..... ane moTAbhAI dharmanI ane satyanI vAto karatAM dharAtA ja nathI ! paNa eTalAmAM te teNe aneka mANaso puSkariNI tarapha AvatA hoya tevo avAja sAMbhaLyo. teNe pharI gadA saMbhALI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 paNa e avAjamAM uzkerATa ke Aveza ke dhAkadhamakI na hatAM. zistabaddha rIte cAlatA zAMta mANasane te avAja hato. saunI AgaLa pele AgevAna cAlato hato. najIka AvIne teNe bhImasenane praNAma karyA. bhImasenane te Azcarya ja thayuM. ghaDI pahelAMne magarUra mAnavI jyAM, ane atyAranI A namratAnI mUrti kayAM? Apa dharmarAja yudhiSThiranA nAnAbhAI bhImasena che ema je Ape mane pahelethI ja kahyuM hota, to keTaluM sAruM thAta," bhImasenanuM kutuhala zamAvavA nAyake zarUAta karI. "mahArAja kubera Apane vadhAI Ape che. Apa cAhe teTalAM kula laI jaI zake che." 64. tephAna ane zAnti have bhImasenanA mArgamAM eka aMtarAya Ubho thayo. je vAyune e putra manAte, hanumAnanI sAthe, te vAyu ja have ekaeka vipharyo. e eTalA badhA vegathI viMjhAvA lAgyo ke mATI meTI zilAo paNa parvatanA aMgamAMthI ukhaDI paDe. meghanA pracaMDa gaDagaDATa sAthe vIjaLI zikharo para aphaLAvA lAgI. dharatIkaMpa thato hoya ema pRvI jANe enA mULamAMthI halI UThI. retIno varasAda varasa zarU thayo. dizAo lAlaghuma thaI gaI. pazupaMkhIoe bhayabhIta thaIne cIsAcIsa karI mUkI ane aMdhakAra sarvatra chavAI gayo. gaMdhamAdana para bhImanI vATa joi rahela traNeya pAMDavo ane draupadI prakRtinuM A tAMDava joIne bhImane mATe ciMtAtura banyAM. ane bhImanI tapAsa karavA mATe uttara dizA tarapha upaDayAM. draupadI, alabatta, ghaTotkaca ane tenA rAkSasonI pITha para musApharI karatI hatI. ane lomaza Adi munio paNa temanI sAthe hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 theADIka ja vAramAM te pelI puSkariNI pAse AvI paheAMcyAM. bhIma haju tyAM ja hatA. ane bhImane hAthe jakhmI thayelA eranA kSe| paNa haju tyAM ja paDayA hatA. paristhitinA tAga yudhiSThira tarata ja pAmI gayA. " thayuM te thayuM. bhIma, ' bhImane bAthamAM laIne vAtsalyathI rUMdhAtA avAje e melyA : paNa have mane vacana Apa ke AvuM duHsAhasa tuM pharI kadI nahi kare." .. pachI sahasradala kamaleAnI suvAsa mANatAM mANatAM saue pelI puchyuMriNI '' mAM snAna karIne thAka UtAryA : teAphAna tA yAranuM ye zamI gayu hatuM. bhAie ane draupadIneA bhIma sAthe meLApa karAvavA mATe ja jANe e UtaryuM hatuM. ahI emane saune theADIka vArane mATe ema paNa thayuM ke cAle, kuberanA Azrama najIkamAM ja che, teA tyAM jaie ! paNa tyAM te, vyAsajI lakhe che ke, eka " a-zarIriNI vAk'( aMtaraneA avAja ! ) temaNe sAMbhaLI : merate Azrame javuM salAmata nathI ! '' je raste AvyA chIe, teja raste nara-nArAyaNa AzramamAM pAchA pharIne tyAMthI vRSaparvAnA Azrame ane tyAMthI ArthiSeNuM nAmanA eka munine Azrame javAne temane jANe Adeza maLyA. sAthe sAthe temanA hRdayamAMthI eka evI paNa AgAhI jANe UThIka indra pAse gayela arjuna paNa e ja raste temane sAmA maLaze ane kumeranA dana paNa emane e ja raste thaze. ane tee pAchAM pharyA. tr 65. Anu nAma svasthatA ! have vyAsanA mukhamAMthI eka AzcaryakAraka vAta Ave che. e kahe che dharmaca rAkSasA mUklR eTale ke rAkSaseA dharmanuM mULa che. .. 29 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 prasaMga A pramANe che. jaTAsura nAme eka rAkSasa himAlayanA pradezamAM vase che. teNe jyAre sAMbhaLyuM ke pAMDa ane draupadI gaMdhamAdana parvata para naranArAyaNanA AzramamAM AvIne vasyA che, ane arjuna temanI sAthe nathI, tyAre tenI buddhi bagaDI. ghaNA vakhatathI tene draupadI pratye kAmavAsanA jAgI hatI. vaLI pAMDa pAse aneka divya zastrA che, ema paNa teNe sAMbhaLyuM hatuM. eTale brAhmaNane veza dhAraNa karIne e naranArAyaNanA AzramamAM Avyo. rAkSasa "maMtrakuzala" ane "sarva zAstravida" hato, eTale vidvAna brAhmaNane svAMga sajatAM teNe kazI paNa muzkelI na anubhavI. yudhiSThira, bhoLA yudhiSThira te tene joine atyaMta prasanna thaI gayA ane thoDA ja vakhatamAM A jaTAsura yudhiSThiranA anugAmI brAhmaNavarganA eka svAbhAvika aMga je banI gayo. lomaza muni suddhAM tenA para vizvAsa rAkhatA thaI gayA. paNa jaTAsura te pitAnI adhama murAdane bara lAvavAne lAga kayAre maLe tenI vATa ja sarvadA joto hato. ekavAra bhImasena mRgayA mATe gayela ane bIjA badhA ADAavaLA hatA, e taka sAdhIne teNe draupadInuM haraNa karyuM. mahAbhArata kahe che ke phakta draupadInuM ja nahi, paNa sAthe sAthe yudhiSThira, nakula ane sahadevanuM paNa teNe haraNa karyuM hatuM. saMbhava che ke jaTAsura ekalo nahi hoya; tenI sAthe tenA maLatiyAo bIjA paNa haze. paNa raste jatAM sahadeva jaTAsuranA baMdhanamAMthI jematema karIne chUTa ane teNe bhImasenane bolAvavA mATe hAkaTA karavA mAMDyA. paNa yudhiSThira te A dazAmAM paNa saMpUrNa svastha hatA. saMbhava che ke moDe vahele bhImasena AvI pugavAne che evI khAtarIe paNa emanI svasthatAne TakAvI rAkhavAmAM phALo Apyo heya. yudhiSThire rAkSasane samajAvavA mAMDe. saMkaTamAM jANe pate na hoya, paNa rAkSasa hoya evI rIte temaNe tene zikhAmaNa ApavA mAMDI. "tuM mAne che, mUDha, ke tuM amAruM haraNa karI rahyo che, paNa hakIkata e che ke tArA dharmanuM haraNa thaI rahyuM che ane tenuM tane bhAna nathI (dhamatte hIMnne mUDha)." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 keTalI marmALI vAta karI che, yudhiSThire! jagatamAM jaTAsuranI khoTa nathI. parAI saMpattine haravA mATe teo aneka jAtanA phareba race che. temane saune ahIM cetavavAmAM AvyA che jANe, ke mUrakhAo, tame ema mAne che ke tame mUlyavAna vastuonuM haraNa karIne zrImaMta thaI rahyA cho, paNa hakIkata e che ke sauthI vadhu mUlyavAna evo je "dharma' tenuM tamArA jIvanamAMthI haraNa thaI rahyuM che ! kSaNika vastuone meLavavAnI tamArI dhUnamAM tamane yAda nathI rahetuM ke eka sanAtana vastu tamane hAthatALI daIne cAlI jAya che. dharmeca rAkSasA mUm e zabdo yudhiSThire ahIM jaTAsurane kahyA che. pRthvI para tArA jevA rAkSase che, mATe ja dharmanI jarUra che, ema e kahevA mAge che? ke pachI "dharmanI rakSA kare e ja khare rAkSasa" evI rAkSasa zabdanI kaI prAcIna vyAkhyA haze, jenuM AmAM sUcana che? je he te; paNa yudhiSThire ahIM manuSyanI je prazasti gAI che te naMdhapAtra che. e kahe che; "deva, RSio, siddho, pitRo, yakSa, gaMdharvo, rAkSasa, pakSIo, pazuo, sau manuSyane Azare che.... manuSya sRSTinuM kendra che. paNa temAMya vaLI ame te.. ame rAtaNA goptA rakSanArAM jatAM, jaDa ra8 rASTra paDe, tene saMpatti kyAMthI, kayAM sukha?" mAthe AvuM ghara saMkaTa hovA chatAM khuda e saMkaTa UbhuM karanArane zAMtithI bodha ApavA jeTalI svasthatAnI pAchaLa yudhiSThiranI je naitika tAkAta che te kharekhara adbhuta che. A naitika tAkAtathI ane have tenA pAzamAMthI mukta thayela sahadevanA AkramaNathI jaTAsura dikyUDha jevo banI gayo che tyAM te bhImasena AvI pahoMce che ane ene hAthe haNAyelA bakAsura jevA asuronI nAmAvalimAM ekane umere thAya che. 66. sImA oLaMgI arjunane maLavAnI tAlAvelI pAMDavone himAlaya upara kheMcI lAvI che. divyAtrAnI sAdhanA arthe svargamAM sidhAvatI vakhate eNe kahyuM hatuM ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 AjathI pAMcamA varSanI pUrNAhuti vakhate huM tamane kailAsa parvata para maLIza." yudhiSThira temaja anya sau bhAIone arjuna upara eTalI badhI prIti hatI ke pAMcamA varSanI purNAhuti thAya tyAM lagI vATa jovAnI temanI dhIraja na rahI. hakIkatamAM te pahelAM cAra varSe paNa temaNe mAMDamAMDa kADhelAM -bhArata bharamAM bhamI bhamIne cothuM varSa pUruM thatAMnI sAthe temaNe himAlayaArohaNa AdaryuM. arjuna-virahanuM chelluM AkhuM varasa temaNe-ane draupadIe himAlayanA paththare gaNavAmAM ja jANe vyatIta karyuM pavitra tIrtho ane suMdara sthAne teo khUba gaMbhIratApUrvaka jatA hatA, paNa temanuM aMtara samajatuM hatuM ke A badhAM to bahAnAM che, kevaLa kAlakSepa karavAnAM ! have arjunanA virahane kAraNe becena te sau hatAM, paNa sauthI vadhu becenI bhImasena ane draupadI anubhavatAM hatAM. dharmanI dRSTie draupadIne pAMce ya patio eka sarakhA sanmAnanIya hatA, chatAM hakIkata e che ke dhanaMjaya tene priyatama pati hato. chelle chelle pAMce ya pAMDavo ane chaThThI draupadI "himALA gaLavA" Ave che, ane sauthI pahelI padI paDe che, tyAre tenA kAraNarUpe yudhiSThira saune A ja vAta kare che. bhImanuM paNa evuM ja che. Ama to cAre ja bhAIo ekasarakhA; paNa arjuna te arjuna. tene sakhA, mitra, sAthI-je kahe te eka ajuna ja; arjuna sivAya bIjo kaI nahi. yudhiSThira pitAsthAne che; ane nakula tathA sahadeva putrasthAne che; ane svabhAve paNa e traNamAMthI ekeya pavanakumAranI paDakhe ubhA rahe evA nahi ja. eTale himAlaya para AvyA pachInA varasamAM je ke agatyanA banAvo banyA che tenA mULamAM, moTe bhAge, A bhIma athavA dropadInI becenI ja che. jaTAsuranA vadha bAda pAMDava vRSaparvA nAmanA eka rAjarSine Azcame AvyA che. tyAMthI teo ArdiSeNa nAmanA eka bIjA rAjarSine Azrame Ave che. basa, ahIMthI AgaLa javAne have rastA ja nathI. manuSyone mATe A ja avadhi che. gaMdhamAdana parvatanuM A UMcAmAM UcuM zikhara che. A ja kailAsa che, ane ahIMthI AgaLa te have devone nivAsa che. ahIMthI AgaLa javAnI koziza karavI e jiMdagIne nakAmI jokhamamAM mUkavA jevuM che. arjuna tamane ahIM ja AvIne maLaze." rAjarSi AkhriNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 temane AsapAsanA giripradeza ane temAM vasatI prajAonuM ahobhAvayukta varNana karatAM sAvadhAna kare che. paNa bhIma ane draupadI sakhaNa rahe kharAM? RSivaryanI cetavaNImAM ja temanA jevI prakRtine paDakAra jevuM na lAge ? eka vakhatanI vAta che. najIkamAM ja AvelI pelI aMtima sImArekhAnI pelI pAra AvelI kuberanI alakApurInI dizAmAMthI mAdaka sugaMdha bharyo pavana AvI rahyo hato. e pavanamAM kinnare, gaMdharvo, apsarAonAM gItanRtyAdine rUmajhUmATa paNa jANe varatAI rahyo hato. ja A leke Akho vakhata Ama utsavamAM ja gALatAM haze !" draupadIe bhImane saMbodhIne pUchayuM. kayA lake ?" ajANyA thaIne bhIme sAmo prazna pUcho, "kema kayA leke? A yakSo ne gaMdha ne de ne evA evA! jemanI bhATAIbharI vAto karatAM A ASTiSaNa jevA RSio thAkatA ja nathI!" "vanamAM rahevuM ne vAgha hAre vera bAMdhavuM e bIcArA RSine na poSAya, pAMcAlI !" bhIme hasatAM hasatAM khulAso karyo; "eTale karyA kare bhATAI !" hA, paNa tamAruM zuM ?" bhImanA javAbathI ulaTAnI vadhu I cheDAI hAya ema kApadIe tarApa mArI. "tame kahevA zuM mAgo cho, pAMcAlI ?" A ja devAnA patine, Indrane, tenA AkhA ye anuyAyI daLanI sAthe ApaNuM dhanaMjaye pelA khAMDava vanamAM nahoto haMphAvyo ?" moTAbhAInI rokaToka na hoya ne, pAMcAlI, te huM paNa e devo ane dAnavo ane yakSo ane rAkSasone, ekale hAthe pUro paDuM ema chuM." bhImasene chAtI ThekIne pAse paDelI gadA sAme vyAkuLa AMkheAe joyuM. "kuberanI taLAvaDImAMthI pelAM kamaLo huM ja lAvela ke kaI bIje ?" "e kuberanI nagarIne jovAnI mane hoMza che, kedAra!" "e hoMza paNa pUrI thaze, devI, Aje ja huM e taraphane rasto jarA joi AvuM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 ane bhIma cAlyo. pelA ArNiNa munie je rastA para paga mUkavAnI * prANane jokhame' nA pADI hatI te raste. have mahAbhAratanA ja zabdomAM kathAne AgaLa vadhArIe te mahAbalI nirbhayatApUrvaka ane niHzaMkapaNe girirAja tarapha cAlavA lAgyA; jANe keAI matta kesarI ke madagaLa mAtaMga na cAlato hoya ! nahotI lAni, nahotuM bIkaNapaNuM, nahAtI vyagratA. thoDI vAramAM te eka mahAbhayaMkara, eka keDIvALA ane aneka tADa jevA UMcA zikhara pAse Avyo. ane tenA para caDhavA lAgyuM. kinnaro, mahAnA, munio, gaMdha ane rAkSase sau jatA rahyA ane jotajotAmAM te zikharanI Toce pahecI gayo. tyAM te bharata zreSTha kuberane mahela joyo. sonAnAM ne ArasanAM maMdira. suvarNane keTa.... ro vaDe jhagamaga jhagamaga... pharatA bagIcA.. cAre bAjuoe vilAsinIo nRtya karatI hatI... hAthane thoDe vAMke vALI dhanuSyanI aNue TekavIne bhama khedapUrvaka dhanapati kuberanI te nagarI jevA lAgyo." "khedapUrvaka" zabda vyAsajIe sahetuka ja vAparyA che ahIM ! bhIma kaMi prakRti-saundarya jovA mATe nahoto Avyo. ane te potAnuM aDaga, ajoDa, sAhasa-zaurya dAkhavavuM hatuM. "azakya " nA paDakArane jhIla hatA. | kuberanA mahelanI barAbara sAme ubhA rahIne teNe zaMkha kuMka. zaMkhanAda sAMbhaLIne seMkaDA rakSake tenI sAme dhasI AvyA, ane AvyA tenI sAthe ja gadAno mAra khAI khAIne nAThA ane thoDAka vakhatamAM to alakApurInA hadaya samA e vistAramAM rIDiyA-ramaNa macI gayuM. eka ajANavA mANasathI DarIne seMkaDo yakSa-rAkSaso nAsI rahyA che e joine kuberane khAsa mitra ane A badhA cekIdAronA uparI maNimAn nAme rAkSasa doDI AvyA. nAsI rahela rakSakadaLane thaMbhAvIne saMgaThita karavAnA teNe prayatno karyA, paNa vyartha. Akhare te eka ja bhImanI sAme thaze. ane thoDA ja vakhatamAM kuberane e parama vaphAdAra sevaka, kuberanA ja AMgaNAmAM, kuberanA seMkaDo sainikonI AMkho sAme bhImane hAthe mRtyu pAmyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 0 67. koNa haze A kubera ? purANarasiyuM lokahadaya te kuberane "kubera bhaMDArI" tarIke oLakhe che. devatAone e kezAdhyakSa che. ene bhaMDAra abhare bharyo che. kAlidAse ene "dhana-pati" kahyo che ane enI nagarI " alakA "ne meghadUtamAM amara karI che. paNa parANenI varNavyavasthA pramANe joIe to e "deva" nathI. yakSo ja phakata nahi, yakSo uparAMta gaMdharvo, kinnaro, jiMpurUSo, apsarAo, badhAya enI sevA kare che. (AjanA "kuberone paNa kayAM kamInA hoya che, judI judI jAtinA sevakanI ) vaLI A kubera rAvaNane bhAI che, chatAM rAkSaso mAM enI gaNatarI nathI. bhIme jene mAryo, e maNimAna nAmane rAkSasa eno mitra che e kharuM, paNa e pate rAkSasa nathI. e himAlaya upara rahe che. gaMdhamAdana parvata ane meru parvata vacce kayAMka enuM raheThANa che. kailAsathI e jhAjhuM dUra nathI. puSpaka vimAnane e mULa mAlika che. enI pAse e vimAna kayAMthI AvyuM, koNa jANe ! rAvaNe ene harAvIne e vimAnane enI pAsethI paDAvI lIdhuM hatuM. e vimAnamAM rAmacaMdrajI, sItAjI, vibhISaNa, hanumAna, sugrIva Adi sAthe ayodhyA AvyA hatA. rAmacaMdrajIe kArya pUruM thatAM ene kubera pAse mokalI ApyuM hatuM e paNa ullekha che. kubera, rAvaNa, kuMbhakarNa ane vibhISaNa cAreya bhAIo che. cAreya pulatya RSinA putra che, je RSinI gaNanA saptarSiomAM thAya che. TuMkAmAM Arya ka95nAe UMcAmAM UMcA mAnela khAnadAnamAM bhinna bhinna prakRtivALA A cAreya bhAIone janma thayela che. kubera vaibhavapriya che. rAvaNa sattA-zekhI ane huM-pada-priya che; kuMbhakarNane A jagatamAM jenA khAtara jAgavAnuM mana thAya evuM kazuM ja dekhAtuM nathI; ane vibhISaNa e traNeyathI taddana ulaTI prakRtine-vizuddha hRdayane vaNava che. pulasyanA A cAra putrone mahAbhAratanA AdipurUSa vyAsanA cAra putro sAthe-zukadeva, dhRtarASTra, pAMDu ane vidura sAthe sarakhAvavA jevA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 ". mahAbhAratamAM ja gItA che ane gItAmAM cAreya varNAne meM guNAne ane karmAne najara sAme rAkhIne sarjya che" evA zabdo vyAsajIe zrIkRSNanA meAmAM mUkayA che. varNavyavasthAnA AdhAra janma nathI, paNa prakRti ane guNu-ka che ema vyAsajI kahevA mAge che enA jevuM ja A rAkSase, yakSo, kinnarA, gurvA, AdhyuiM, amuka aMze, ahIM lAge che. pAMDavA naranArAyaNunA AzramamAM ( badarIkAzramamAM) hatA tyAM kuberanI talAvaDImAMthI uDatuM uDatuM kAi kamaLanuM phula AvyuM ane e nimitte pAMDavA ane kukherane pratyakSa nahi teA parAkSa saMbaMdha baMdhAyA. naranArAyaNanA AzramamAMthI pAMDave vRSaparvAnA Azrame AvyA, ane tyAMthI teo A%0iSaNa nAmanA RSine Azrame AvyA, je, e munie jAte ja pAMDavAne kahyuM hatu. te pramANe, manuScA ( eTale bhAratIyeA ? ) jai zake tenI chellI sImA-rekhA hatI. tyAMthI AgaLa kAI manuSya na jai zake, javAnI keAziza kare teA tene yakSa, rAkSasa AdithI, temaja anya rIte, jiMdagInuM jokhama ! bhImasena draupadIne ujjairyo A niSiddha pradezamAM gayA ane tyAM AgaLa tene dhAryA karatAM vadhAre rokANa thayu' eTale pAMDavA-bAkInA traNa pAMDavA kaMIka asvastha thayA, akaLAyA ane draupadIne ArdiSeNu RSine bhaLAvI teo bhImanI talAzamAM nIkaLyA. bhImane temaNe dhavAyelA ane mRtyu pAmelA aneka yakSo ane rAkSase nI vacce ghavAyelI ane leAhI-luhANa hAlatamAM, chatAM aNudIThA e yakSapradeza sAme eka mUgA paDakArapUrvaka ubhelA dIThA. mahAbhArata kahe che ke peAtAnA bhASane joine te mahArathIe ene bheTayA ane girizRMga, cAra leAkapAlAthI jema svazAle tema, e cAra mahAdhanurdhArIethI ze|bhI rahyuM .. pachI yudhiSThire nAnAbhAine meATA bhAIe jevI sukriyANI salAha haMmezAM ApatA heAya che evI thADIka salAha ApI, paNa eTalAmAM te peAtAnA mitra maNimAnanA mRtyunA samAcArathI krodhe bharAyela yakSarAja kumbera puSpaka nAmanA peAtAnA rathamAM mesIne aneka sazasra yakSarAkSasa yAhAenI sAthe svayaM temanI sAme upasthita thayA. yAda rahe, ke bhImane A bIjI vAranA aparAdha hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 paNa pariNAma, ApaNAmAMthI kASTa dhAre evuM nathI AvatuM. bhImane lAhIluhANa hAlatamAM chatAM samatvayukata kA yAgInI peThe svastha ubhelA jone kumberane krodha zAMta tha jAya che. vIrapurUSo ja vIrapurUSAnI vIratAnI kharI kadara karI zake che, enA jevu kaiMka haze A ? ke pachI, e uparAMta, yudhiSThirane jotAMveMta tenI satyapriyatA kuznerane sAMbharI AvI haze ? ane kevaLa satyane khAtara varSothI sa`kaTa sahI rahela A dharmarAja ane tenA bhAio mATe tenAmAM ekAeka anukapA pragaTI haze ? athavA ema paNa kema na heAya ke dharmarAja vagerene joIne svargamAM vasatA arjuna temane yAda AvyeA hoya, ane arjunanI sAtheAsAtha zrIkRSNanuM paNa temane smaraNa thayuM hAya, ane varSo pahelAM khAMDavadAha prasaMge sALAbanevInI e jugalajoDIe indrasuddhAM tamAma devAte huMphAvyA hatA e tene sAMbharI Avyu` hAya ! TUMkamAM badhIye jAtanI gaNatarIe karyA pachI kuberane ema ja thayuM haze ke A leAkAnI sAthe zatrutA vadhAravA karatAM mitratA bAMdhavAmAM vadhAre mAla che; ane bhImasenane ThapakA ApavA mATe taiyAra thatA dekhAtA yudhiSTharane vArIne, peAtAnA sazastra yakSa-rAkSasa yAddAnA dekhatAM, bhImane te abhinaMdana Ape che. yakSo ane rAkSasAne A dRzya joine zuM thayuM haze? aMgrejImAM pelI kahevata che Nothing succeeds like success tenA jevuM emane kaMIka nahi thayu... hAya ! prasaMganI pUrNAhuti vyAsajIe asala paurANika Dhabe karI che. anuyAcIe temaja virAdhIe kAine paNa na samajAya evA peAtAnA A vana mATe, kubera bhUtakALanA eka zApanI vAta zeAdhI kADhe che. maNimAne eka veLA abhimAnanA tAramAM mahAmuni agastyanuM apamAna karelu, tenuM ja A badhuM pariNAma ! chelle, alabatta, kubera yudhiSThirane be zabdo zikhAmaNanA kahe che ane ArkTiSaNane Azrame pAchA pharI arjuna svargamAMthI Ave tenI pratIkSA karavAnA Adeza Ape che. thADuMka tenu bhASaNa paNa sAMbhaLIe : arjuna ndranA putra che. bhIma vAyune ane tame dharmAMnA. nakula ane sahadeva, e ja pramANe, azvinIkumAreAnA putrA che; eTale IndrAdikanI peThe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 66 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 mAre paNa ahIM tamAruM rakSaNa karavuM joie.....kuruenI kIrti vadhAranAra arjuna devA, pitRo tathA gadhoM vaDe sanmAna pAmyA che, ane atyAre IndrabhavanamAM zastravidyAnI sAdhanA karI rahyo che. mahArAja zantanu peAtAnA e pra-pautrane joine svargamAM khUba prasannatA anubhave che ane tamArA saunA kuzaLa samAcAra mArI mAraphata puchAve che ema mAne. ,, 68. gurudakSiNA (1) Akhare arjuna AvyeA. je rIte e svargamAM gayA hatA te ja rIte e AvyA. ene lai javA mATe indraneA sArathi mAlika AvyA. ene mUkI javA mATe paNa eja mAtali AvyeA. indranA e ja rathamAM ene mesADIne mAtali ene gadhamAdana parvata para, jyAM enA cAra bhAie ane enI priya patnI pAMcAlI enI vATa jotI beThAM hatAM, tyAM paheAMcADI gayA. arjunane mAthe mugaTa hatA. DAkamAM mALAe, hAthamAM thADAMka vasAbhUSaNA hatAM. sauthI pahelAM eNe dhaumyane vaMdana karyuM. pachI yudhiSThirane ane bhImane. sahadeva tathA nakulane te pachI e bAtha bharIne bheTayA. chelle e pAMcAlI pAse gayeA. pelAM vastrAbhUSaNA tene ApyAM devarAja indranI e bheTa hatI. have sau tenA samAcAra jANavA utsuka hatA. saunA samAcAra jANavA te paNa eTaleA ja utsuka hatA. ekamekathI dUra vItelAM pAMca varaseA ekamekane pratyakSa karAvavAM hatAM. paNa hRdaya kaMi jaDa peTI-paTArA jevuM theADu che, je dhArA tyAre ughADI zakAya, ane dhAre| tyAre baMdha karI zakAya ! ye jaNu A vAta barAbara samajatAM hatAM. vANInI ane maunanI bannenI lIlAothI cha ye cha pUrAM vAkepha hatAM. pahelI rAta teNe nakula ane sahadeva sAthe vAtA karavAmAM ane ArAma levAmAM kADhI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 pachI bIje divase teNe yudhiSThira tathA anya bhAIo tathA dhamya ane lomaza temaja tyAM AgaLa ekaThA thaI gayelA anya RSionI jijJAsAne atyaMta utkaTa banelI joIne chellAM pAMceya varasanAM pitAnA anubhavanI kahANuM vIgatavAra kahevA mAMDI. tenuM himAlaya- ArohaNa, brAhmaNanA veSamAM IndranI mulAkAta, kirAta sAthenuM tenuM yuddha, mAtalinuM ratha sAthe Agamana, svargamAM pitA Indra kareluM tenuM bhAvabharyuM svAgata, divya zastrAstranI sAdhanA...ane prApti. jAhera sabhAmAM je jevI rIte kahevuM ghaTe te tevI rIte kahIne teNe vAta pUrI karI. ate gurudakSiNAmAM kaMI ApyuM ke nahi ?" ane AtmakathA purI karI ke tarata ja draupadIe mazkarI karI. "ApyuM, devarAje mAgyuM te" ane namratApUrvaka javAba Apyo. "eTale?" pAMcAlIe khulAso pUchyuM "zuM devarAjane kaMIkamInAhatI ? jema mANasa meTe, tema ene vadhu kamInA!" bhImasene tattvajJAna ThAlavyuM. "devane mANaso sAthe na sarakhAvAya, bhIma ! " yudhiSThire hasatAM hasatAM bhImane devo ane mANase vacce pharaka samajAvyA. " kAraNa ke sarakhAmaNuM karIe chIe tyAre de mANasethI ochA Utare che, eTalA mATe ne, moTAbhAI!" bhIme pitAnA pakSanuM samarthana karyuM. tamane eka kuberane anubhava che eTalA uparathI..." "phakta eTalA ja uparathI huM kaMI anumAne nathI karato, devI" pAMcAlIne vaccethI ja rokIne bhImasene potAnI dalIla cAlu rAkhI, " khAMDava vanamAM ApaNuM A arjunane duniyAnA badhA ya devone ekasAmaTo anubhava thaI gaye che!" ane chatAM" potAnI ADakatarI prazaMsAnI vAta uDAvI daIne arjune hasatAM hasatAM kahyuM "e ja devonA rAjavI Indra pAse zastronI vidyA, zIkhavA mATe tame saue mane meka hato e na bhUlazo !" bhale, nahi bhUlIe, bhAI," atyaMta lADabharyA avAje bhImasene kahyuM, "paNa have pelI gurudakSiNanI vAta karo." ane arjune vAta zaru karI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 5 69. gurudakSiNA (2) pAMca varasa pUrAM thavA AvyAM ane vAyu, varuNa, yama Adi badhA ja devAe pota potAnA viziSTa zastrAstronuM rahasya mane sepyuM te pachI eka vakhata mahArAja Indra ane huM bane ekalA hatA tyAre atyaMta saMkeca sAthe meM temane kahyuM : janmathI ja huM Apane RNI chuM, mahArAja, paNa A pAMca varSamAM Ape je apAra RNa mArA upara caDhAvyuM che te to janmAntaramAM paNa nahi phelAya. chatAM Apa mane ahIMthI vidAya Ape te pahelAM kaMIka sevA sapi evI mArI prArthanA che." "te to te mane na kahyuM heta, vatsa, to paNa eka sevA to huM tane sAMpavAne ja hato." atyaMta vAtsalyabhAve mArA khabhA para hAtha mUkIne emaNe kahyuM. "nivAtakavAnuM nAma kadI sAMbaLyuM che kharuM?" meM DokuM halAvIne nA pADI. sAce ja mArA mATe e nAma navuM hatuM. "amArA mATe paNa," yudhiSThire saunA vatI hoMkAro ApyA, "nAmanuM svarUpa jotAM e A taraphanuM nathI." "evuM ja che, moTAbhAI, " vAtane dora hAthamAM laIne ane AgaLa calAvyuM, "ApaNe je je prajAone pratyakSa ke parokSa rIte oLakhIe chIe tenAthI taddana judI jAtanA A lake che. mahArAja Indra meru parvatathI dura, pUrvamAM, samudrane kAMThe eka suMdara mahAnagaranuM nirmANa karyuM hatuM." - "ATalI suMdara amarAvatI temanI pAse che, chatAM ?" bhImasene Takora karI. "pAsenuM sundara kadI ja nathI hotuM, vRkedara," draupadIe moTuM atyaMta ThAvakuM rAkhIne kahyuM, "meru parvata para rahetA hoya temane samudra sundara lAge ne jamanA-kinAre rahetA hoya temane dvArakA suMdara lAge." sau hasI paDayAM. yudhiSThira suddhAMnA hoTha para smita jhabUkI gayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 "pachI ?" badhA haju hasavAmAM hatAM eTalAmAM munivara vAtane tAgaDo pAche arjunanA hAthamAM Avyo. A nagaranuM nirmANa karavAmAM devarAjanI aMdaranI IcachA zI haze, devarAja jANe," ane AgaLa calAvyuM, "kAraNa ke e IcchAne amalamAM mUkavAne vakhata ja na Avyo. nagara jevuM taiyAra thayuM tevA ja A nivAtakavaca nAmanA lekee tenA para hallo karyo." pariNAma kalpI zakuM chuM" bhImasene majAka karI, "karI kamANane AkramaNakhoranA hAthamAM mUkIne mahArAja indra pAchA amarApurImAM AvI gayA. " "mahArAja indra to nagarImAM haju paga paNa nahoto mUkyo. moTAbhAI" ane bhImane sudhAryo. "samudra kAMThe AvuM suMdaranagara racatI vakhate-racAvatI vakhate emane to kalpanA paNa nahotI ke najIkamAM ja A nivAtako rahe cheH saMkhyAmAM sumAra vagaranA, prakRtie kara ane jhanUnI ane ALasu ane vilAsapremI ! na imArata UbhI karI jANe, na khetI kheDI jANe; phakta mArI jANe, ane jarUra paDe te marI jANe!" A chelluM ke ochuM na kahevAya" bhIme nivAtakavacanI kadara karI. "hA, paNa e chelAMnI sAthe paheluM na hoya to badhuM ja nakAmuM !" yudhiSThire saMpUrNa jIvananuM rahasya samajAvatA hoya evuM sUtra uccAyuM. paNu badhuM ja eka ThekANe hoya te duniyA, duniyA ja na rahe, yudhiSThira," lemaza munie carcAnI pUrNAhuti karatA hoya evI rIte kahyuM "hu ... pachI?" A lAke, A nivAtakavaca to jANe vATa joIne ja beThA' tA, ke" "kyAre uMdaro khedI rahe, ane jyAre bhoriMga bhogave, ema ja ne?" yudhiSThiranI sAme joine lemaNe arjunanuM vAkaya purUM karyuM. ema ja. vAstukarma karI zakAya evI sthitimAM nagarI AvI ke A nivAtakavaconAM dhADAM ne dhADAM, taiyAra pAka upara tIDanAM ToLAM utare ema comerathI utarI paDayAM, ane jene eka bIjI amarAvatI lekhe bAMdhI hatI evI e mahAnagarIne e dariyAI jaMgalIone havAle karIne mahArAja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 indranA sthapatie cAlyA AvyA. A vAtane ghaNA vakhata vItI gayeA hateA, paNa devendranA manamAMthI enI khaTaka gai naheAtI e hu... joI zakayA te emanI ATalI vAta pUrI thatAM veMta meM sAme cAlIne mAgI lIdhuM e nivAtakavacAne e nagarImAMthI hAMkI kADhavAnuM kAma mane seAMpe. "" " pachI zuM thAya ? ''bhIme arjunanA vatI jANe javAba ApyA, arjuna je hAthamAM le te purUM ja thAya.......... paNa Apa saune kadAca laDAnuM varNana sAMbhaLavuM haze. " 66 ,, "pachI ? '' zrotAgaNamAMthI kAike kutuhula na rokI zakAtAM pUchyuM. ' laDAinA varNanamAM te khAsa kaMi navI navAInuM nathI, meATAbhAI, sivAya meM tamane zarUAtamAM ja kahyuM, te / strIo ane bALA suddhAM jIMdagInA eparavA ! meATAbhAie hamaNAM ja kathru tema--eka jo saMgaThana ane vyavasthitatA ane thADeAka racanAtmaka udyama emanAmAM heta, te mane paNa bhAre paDI jAta. A te Aga saLagAvIne lAkhA, kADA tIDA temAM baLI mare, tema khatama thayA. paNa te pahelAM devA taraphathI mane sAMpaDelAM ekake eka AyudhanI parIkSA thai gai. '' ,, "ane tArI paNa " yudhiSThire upasaMhAra karatA hoya evI e kahyuM. mahArAja indranuM ATaluM kAma karIne tuM AvyeA e mane bahu ja gamyuM, dhanaMjaya " re "kAma te! eNe AnAthI ye ghaNuM vadhAre karyuM che, yudhiSThira, " ekAeka kAI ajANyA paNa dhanadherA avAja guMjI uThayA. badhAe joyuM--avAjanI dizAmAM, te khuda devendra ubhA hatA. gheADe dUra temane sArathi, temanA rathanI pAse UbhA hatA. zrotRmaMDaLa Apyu... ce UbhuM thai gayu. arjuna / kayArane ya Ubhe thaine emanA caraNa pAse besI gayA hatA. " nivAtakavacAnA pAmAMthI mArI e samudranagarIne mukata karIne e AvatA hatA, tyAM mAmAM evuM ja eka khIjuM nagara eNe joyu -hiraNya pura nAmanuM. tenA para paNa devAnA dhvaja e pharapharAvatA AvyA. A mAtalie e badhuM ne mane vIgate na kahyuM hAta, tA enAM parAkrameAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 vathArtha kapanA kadAca mane paNa na Avata. tene ane tamane saune abhinaMdana ApavA, tethI to huM jAte ja Avyo chuM;- abhinaMdana ane AzISa bane ApavA. duSTone hAthe anyAyI rIte chinavAI gayelI tamArI rAjalakSmI thoDA vakhatamAM ja tamane pAchI maLaze-zatagaNuM banIne." 70. ajagaranI ApavItI "brAhmaNa keNu?" satya, dAna, zIla, akrUratA ane tapa e cha guNe jenAmAM heya te." "evA guNe zUdromAM hoya to?" to te zaka zaka nahi, paNa brAhmaNa " "ane evA guNa brAhmaNamAM na hoya te ?" to te brAhmaNa brAhmaNa nahi, paNa zUdra." tyAre to ema ja mAnavuMne ke guNone paricaya thAya tyAre ja jAti kaI che tenI khabara paDe?" ema ja! hakIkatamAM badhe ja AdhAra cAritrya upara che. janma upara kazuM ja nathI" yudhiSThira ane ajagara vaccenA saMvAdamAMnA A praznottara che. ajagare bhImane jhaDapyA che. mArA savAlane sAco javAba ApanAra jaDe, tyAre ja mArI mukti thAya evuM te ajagaranuM mAnavuM che. paNa have ApaNe kathAnA pravAha sAthe vahevAnuM zarU karIe. pAMDava kula cAra varasa himAlaya upara rahyA. himAlayanA bhinna bhinna zikharapradezo para teo pharatA hatA. kuberanI ane temanI vacce paNa sArI evI mitrI baMdhAI gaI hatI. Ama te teo mRgayA-pradhAna eTale ke zikAra upara jIvanArA hatA; chatAM temanI AjIvikAno bojo, A cAra varasanA gALA daramiyAna, thoDoghaNo nahi paNa ghaNekhare, kubera ja uThAvatA hatA. kuberanA teo mahemAna hatA. himAlaya upara AvatAM pahelAMnAM cha varaso ane himAlaya uparanAM A cAra varase maLIne vanavAsanAM dasa varase have vItI cUkyAM hatAM. have phakata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 traNa ja varasa bAkI hatAM, jemAMthI eka chelluM varasa temane ajJAtavAsamAM pasAra karavAnuM hatuM. eTale have temane himAlaya choDIne nIcANanA pradezo tarapha javAnuM mana thayuM. je raste AvyA hatA, te ja raste, alabatta, temane pAchA javAnuM hatuM; eTale ArdiSeNa muninA AzramamAMthI teo vRSaparvAne AzramamAM AvyA. ahIMthI teo naranArAyaNanA Azrame thaIne himAlaya utaravAnA hatA. A vakhate A ajagaravALo banAva banyo. bhImasena zikAra karavA nIkaLyo hato. ane zikAra karavA nIkaLe tyAre prakRtithI ja ugra e e vadhu ugra banI jato, zikAra jo tene yatheccha maLI rahe to tene tRptine mada carate; ane jo zikAra tenA hAthamAM na Ave to te roSathI matta banato. TUMkamAM zikAra daramyAna te moTe bhAge 'matta'nI avasthAmAM ja rahyA karatA. AthI ja jANe prakRtie ene eka apUrva, kadI paNa na bhulAya e bedhapATha Aye. zikAranI zodhamAM reSavyagra banela e eka guphA pAsethI pasAra thaI rahyo hato tyAM, e ja guphAnA dvArane AMtarIne beThela eke jaDA, kAbaracItarA paTAvALA pILA ajagare tenA pharate bharaDe lIdhe. bhImanI najara dUranA kaI zikAra para hatI, tyAM najIkamAMthI ja jANe tenA kALe tene jhaDape. bhIme baLa te ghaNuM ye karyuM, e bharaDAmAMthI chUTavA; paNa ajagara je tevo nahoto. bhIma jema jema vadhu jora kare, tema tema e bharaDAne vadhu bhIMsadAra banAve. Akhare bhImane thayuM ke A keI sAmAnya prANu nathI : keka camatkArika sattva che. muThTha RSi jevA dekhAtA ajagaranA cAra vikarALa dADhavALA mAM bhaNI vaLIne eNe pUchyuM : "keNu cho tame ?" ane bhImane eka mahAna Azcaryane anubhava thayo. manuSyo bele evI vANImAM ( kaI bhASA ucAratA haze e !) ajagare javAba dIdho : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 "tAruM anumAna sAcuM che. caMdrathI cethI peDhIe thayela mahArAja Ayune huM putra chuM. mAruM nAma nahuSa, je teM sAMbhaLyuM hoya to." have nahuSanI vAta te vakhate paNa bhAratamAM prasiddha hatI. sattA mANasanI buddhine kevI bhraSTa banAve che tene dAkhala devA mATe e kahevAtI. nahuSane ekaluM badhuM huMpada AvI gayuM hatuM ke potAnI pAlakhI e RSio pAse UMcakAvato. ekavAra agatya RSi e UMcakanArAomAM hatA. emane paga saheja lapasyo ane pAlakhImAM beThela nahuSano mijAja gayo. pAlakhIne paDado UMco karIne keraDA karatAM ye kaThora zabda eNe agatyane saMbodhIne vIMjhayAH "saI, saI, eTale ke cAla, cAla !" tuM jAte ja sarpa banA" agatye zApa Apyo. kaI vaLI ema paNa kahe che ke A nahuSa sadehe indra banyuM hatuM ane IndrANuM paNa potAnI bane evI tenI IcachA hatI. IndrANIe tene sajA karavAnA irAdAthI dubuddhi sujhADelI H "je saptarSio pAse pAlakhI uMcakAvIne tuM mArA mahela para Ave, te huM jarUra tAro svIkAra karuM." - kAma-vivaza ane smRti-bhraSTa nahuSe tenuM kahevuM mAnyuM ane mArgamAM ja kaI RSine hAthe e ajagarapaNane zApa pAmyo. ( hakIkatamAM to kAma vivazatA jAte ja eka zApa cheH manuSyane e sArAsAranA viveka vagaranA prANa jevuM banAvI de che, e samajAvavA mATe AvI kathAo joDI kADhavAmAM AvI haze.) bhIma ane ajagara-nahuSa vacce A pramANe vAtacIta cAlatI hatI tyAM tenI lAMbA vakhatanI gerahAjarIthI akaLAI UThela yudhiSThira tene zodhata zodhato A ThekANe AvI pahoMcyA. nahuSane, ajagarane teNe vinaMti karIH "bhImane choDI de, tamArA mATe gya AhAranI vyavasthA huM karAvuM chuM. huM pAMDune putra yudhiSThira... A satya ja kahuM chuM." tame yudhiSThira che? to pahelAM huM je becAra savAla pUchuM, tenA javAba Ape. pachI joIzuM." ajagare zarato mUkI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 ane A prakaraNane AraMbhe mUkyA che evA savAlo yudhiSThirane ajagare pUgyA ane yudhiSThiranA javAbathI saMtuSTa thaIne bhImane eNe choDI mUkyo. ane jAte paNa ajagarapaNAmAMthI chuTIne nahuSa-padane pAmyo. e ja enA zApane parihAra (zApamukitanI cAvI) hato. ane potAnA bhujabaLanI pAse samagra jagatane tuccha tRNavat lekhanAra bhIma A apUrva anubhavathI vinamra banIne yudhiSThiranI sAthe vRSaparvAne Azrame Avyo. ane tyAMthI pachI pAMDavo dhIme dhIme himAlayanA giripradezamAMthI utarIne sapATI upara AvyA. 71 punarmilanane divasa kAmyaka vanamAM paga mUkatAM ja pAMDane lAMbA samayanA vanavAsamAMthI jANe vatana pAchA pharatA hoya evo anubhava thayo. suparicita vane, suparicita jharaNuM, suparicita zaila ane suparicita saritAo! sauthI vizeSa te suparicita ja mAtra nahi, paNa arasaparasa Adara ane snehanI bevaDI gAMThee baMdhAyelA manuSyo brAhmaNonAM vRndonAM vRddhe ja temane maLavA Ave. khabara-aMtara pUchI jAya, navAjanI kahI jAya. AvI sthitimAM pAMDavo kAmyaka vanamAM AvI gayA che e samAcAra chAnA kema rahe! pAMDavone te chAnA rAkhavA nahotA; (ajJAtavAsanuM varasa dUra hatuM) ane kadAca, teo chAnA rAkhavA mAgatA hatA te paNa, zrIkRSNathI temanA aMgenI koI paNa mAhitI chAnI na rahe evI ja temanI dhAraNA heta. game tema, paNa kAmyaka vanamAM AvatAM veMta pAMDavone khabara maLyA ke dvArakAthI zrIkRNa temane maLavA AvI rahyA chesAthe satyabhAmA paNa che. pAMDavonA AnaMdano pAra na rahyo. zakhya ane sugrIva e nAmanA be ghaDA joDela ane dArUka nAmanA temanA vizva-prasiddha sArathi vaDe haMkArAyela rathanI raja yudhiSThira Adie dUrathI dIThI ke teo zrIkRSNanuM sAmaiyuM karavA mATe adhIra banIne te rathanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 sAme deDayA. AsapAsanA vana-pradezamAM vasatA aneka RSimunio paNa te vakhate tyAM khAsa A svAgata mATe ja AvyA hatA. rathamAMthI pahelA zrIkRSNa UtaryA. utaratAM veMta yudhiSThirane temaNe vaMdana karyuM. tyAM to draupadIjI AgaLa AvyAM; ne haLaveka rahIne temaNe satyabhAmAne nIce UtAryA. daramiyAna zrIkRSNa bhImane bheTI, sahadeva-nakulanI vaMdanA svIkArI arjunane AliMgana daI rahyA hatA. maitrInI mahora jevuM AliMgana chUTatuM na hatuM. jenArAonI AMkhe paNa bhInI thatI hatI. pachI tyAM AgaLa ekaThA thayela RSio temaja RSi-patnIone zrIkRSNa tathA satyabhAmAe dhaumya muninI AgevAnI nIce satakAryA. abhimanyu ane subhadrA majhAmAM to che ne?" arjunanA haiyAmAM ramata prazna draupadIe hoTha upara ANyo. tamArA pAMce ya putronI sAthe abhimanyu zastrAstravidyAmAM prazaMsApAtra nipuNatA prApta karI rahyo che, devI." satyabhAmAe javAba dIdho. subhadrA e ye kumArone utkarSa joIne rAjI thAya che. teNe tamane vaMdana kahAvyAM che." "zastrAstravidyA konI pAsethI zIkhe che e sau ?" dvArakAmAM pradyumnanI barAbarI karI zake e ke zikSA-guru nathI, A navI peDhI mATe, devI." zrIkRSNa hasIne uttara ApyuM. meranAM iMDAne cItaravAM nathI paDatAM." draupadIe kRSNane aMjali ApI. "paNa devI rukimaNIne paNa sAthe lAvyA hatA te ?" amArI te ghaNI IcchA hatI, paNa.... emane lAvIe te dvArakA AkhIne lAvavI paDe ema hatuM. " satyabhAmAnuM vAkaya purUM karatAM zrIkRSNe kahyuM. " pradyumna Adi emane choDavA taiyAra nahi, ane aniruddha pradyumnane choDavA taiyAra nahi." " ema ja kahene deva, ke ApanI gerahAjarImAM dvArakAnuM dhyAna rAkhanAra koI AtmIya jana joIe-balarAma uparAMta !" yudhiSThire eka vadhu sAcA kAraNa para hAtha mUko. "moTAbhAI amane yAda kare che?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r zrIkRSNe kahyuM, "tamane thayela anyAya emane keTale khUce 29 rAja, che. te tame jAte ja joyu` che. abhimanyunA zastra-zikSaNa para e jAte ja dhyAna Ape che. tame hastinApura cheDayuM te vakhate drupade ane dhRSTadyumnabApa dIkarA bannee cheAkarAne pAMcAla meAsALe lai javA khUba Agraha karela....... chatAM....... 233 "" cc chokarAe dvArakA AvyA ane eTale amane lahAve maLye, tamArI vadhu nikaTa AvavAne." satyabhAmAe pUrti karI. "kANa jANe kaye bhave pheDAro, tamArA saunuM RNa ! gaLagaLe avAje draupadIe kahyuM. tyAM teA mAMDeyamuni Ave che evA samAcAra hajArA hai!DhanI musApharI karatA karatA jyAM A sau beThA hatA tyAM AvI paheoMcyA. ane te ja kSaNe vizvamAM sauthI vayevRddha chatAM sauthI navayuvAna evA A munine satkAra karavA mATe, je dizAmAMthI muni AvatA hatA te dizAmAM sau dADayA. paNa pAMDavAne mATe Aje jANe milananeja divasa hatA. mArkaDeya muni hajI dUra hatA, tyAM nAradajIe dekhA dIdhI; kema jANe te paNa mArkaMDeyanA sAmaiyAmAM sAmela thavA na AvyA hAya ! 72. prema ane dveSa vanaparvamAM satyabhAmA ane draupadInA saMvAda neAMdhapAtra che. kRSNa satyabhAmAnI sAthe kAmyaka vanamAM pAMDavAne maLavA AvyA che. satyabhAmAe A pahelAM anekavAra joyuM haze ane A vakhate pharI jue che ke pAMce pAMDavA upara draupadInuM vas ajoDa che, adbhuta che, e joine peAtAnA dAmpatya sAthe draupadInA dAmpatyanI sarakhAmaNI karavAnuM tene mana thayuM haze. Ama jue teA satyabhAmA ane zrIkRSNa vaccene prema paNa aoDa ane addabhuta ja che. hakIkatamAM jyAM jyAM prema pragaTe che tyAM tyAM te ajoDa ane addabhuta ja heAya che; chatAM eka yugalane khIjA yugalane prema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 pitAnA premanI sarakhAmaNImAM kevo haze tenuM kutUhala to rahe ja che. AvuM ja koI kutUhala satyabhAmAne thayuM haze. satyabhAmA pUche che : " lokapAlanI zakitavALA A pAMce ya mahAvIrane tuM kevI rIte vazamAM rAkhe che, he draupadI, e mArAthI samajAtuM nathI. to e ja jouM chuM ke pAMDavo pratyeka paLe tuM je sUcana kare che tene AnaMda -bhera upADI le che. te tArAmAM evuM te karyuM kAmaNa che e mAre jANavuM che! tArI pAse koI jaDIbuTTI to nathI ? kaI maMtrano prayoga te te tArA A pAMceya patio upara karyo nathI ? kAraNa ke huM jyAre jayAre jouM chuM tyAre tyAre teo tane ja jotA hoya che tene jotAM jANe dharAtA ja nathI " satyabhAmAnI vAta sAMbhaLIne draupadI hasI paDe che. " je premane AdhAra " te kahe che, "jaMgalanI kaI jaDIbuTTI upara athavA jAdugaranA kai maMtra upara hoya, e prema nahi, paraMtu prapaMca che ane evA prapaMca dvArA to strI potAnA premIne ulaTAne khoI bese che. paNa mane lAge che ke premanI A pArAyaNa huM tamArI pAse amastI ja gAvA beThI chuM, kAraNa ke pAMDave mAre vaza hoya ke na hoya, kRSNa to tamAre vaza che ja." paNa ApaNe have premanI A pArAyaNane choDIne kathAnA pravAha sAthe AgaLa vahIe. duryodhana jevo IrSALu ane khaMdhe mANasa pote jemane potAnA jAnI duzmana mAne che te pAMDavonI hilacAla upara hastinApuramAM beThe beThe paNa najara nahi rAkhatA hoya ema mAnavAnuM kazuM ja kAraNa nathI. pAMDavonI AsapAsa teNe jAsUsonI eka bArIka jALa bichAvI che. temanI pAse keNa Ave che ne ke temanI pAsethI jAya che -badhI ja bAtamI A jAsUsa mAraphata hastinApuranI rAjasabhAmAM pahoMce che. pAMDave himAlaya uparathI UtarIne kAmyaka vanamAM AvyA che evI khabara maLatAM sauthI pahelAM to dhRtarASTra cAMkI UThayo. Ame ya pAMDavo potAnA putro karatAM vadhAre zakitasaMpanna che e to te jANatA ja hatA; temAM vaLI arjuna have svargamAM vasI divya zastrAstronI sAdhanA karI Avyo che e jANatAM veMta tene khUba saMtApa thavA lAgyo. vanavAsanAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 bAra varasa pUrAM thavA AvyAM hatAM. ajJAtavAsanuM teramuM varasa te pAMpaNanA palakArAmAM pUruM thaI jaze. pachI ? pachI zuM ? tenI aMdha AMkhe bhaya ane khedathI chaLI UThe che. pitAnA sALA zakunine khAnagImAM bolAvIne te A vyatAne vyakata paNa kare che, paNa tenuM pariNAma UlaTuM ja Ave che. dhRtarASTranuM DhIlApaNuM zakuni karNane kahe che. duryodhana DhIlo paDavA mAgato hoya to paNa karyuM tene DhIlo paDavA de ema nathI e zakuni jANe che. pachI karNa, zakuni ane duHzAsana traNe ya maLI duryodhanane samajAve che, "jeje, arjuna svargamAM jaIne divya zastrAstro laI Avyo che evI vAta sAMbhaLIne Doso gabharAya che. tene paNa te gabharAvavAne prayatna karaze." bephikara raheje, murabI ane dosto," duryodhana jAMgha ThekIne javAba Ape che, "pAMDavo sAthe have saMdhi A bhave to zakya ja nathI." paNa sAro rasto e nathI ke haju teo vanamAM che, tyAM ja ApaNe temane pheMsala karI nAkhIe?" karNa salAha Ape che. "paNa kevI rIte ?" "teo game tema to paNa vanavAsI che ane ekalA che; jyAre ApaNI pAse jabaradasta lazkara che. mArI te tane eka ja salAha cheH lAga joine ApaNe temanA upara lAvalazkara sAthe tUTI paDavuM ane temane khatama karI nAkhavA-kAmyaka vanamAM ja." paNa Doso ApaNane tyAM javA de kharA? " duHzAsane muzkelI batAvI. "DosAne kahevuM ja zuM kAma ?" kaNe caturAInuM pradarzana karyuM. "paNa ema to Doso kaMI kama nathI he, karNa ! che bhale prajJAcakSu, paNa AsapAsa je banatuM hoya che temAMthI kazuM ja enI najara bahAra nathI hotuM. vaLI pelA be che ne, paheregIro !" bhISma ane vidura ?" dAMta kacakacAvIne kaNe pheDa pADayA. bhIma ane vidura upara to ene agAdha cIDa hatI. eka yukita batAvuM ?" zakuni, duHzAsana ane duryodhana traNeya sAme joIne teNe bahu ja dhImA avAje kahyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 traNeya mUMgA rahyA. thoDIka kSaNe ema ne ema nIkaLI gaI. "bola !" zakunie Akhare karNane protsAhana ApyuM. "ApaNe ahIMthI "zeSayAtrA" ne bahAne bahAra nIkaLIe. lazkaranI TukaDIo sau pAchaLathI chuTTI chuTTI Ave. sau kAmyaka vanane pravezadvAra pAse bhegA thaIe. "zeSayAtrAnuM nAma laizuM to Dese paNa nA nahi pADe!" manamAM samajato haze to paNa!" zakunie pUrti karI. ane pAMDavone khatama karavAne eka vadhu dAva A caMDALa cokaDIne hAthe zarU thayo. 73. zikAra ho kara ke cale ! paNa jAsUsagIrI e kaMI kaI eka pakSane ijA nathI. ekavAra vahemanuM vAdaLa sarajAyuM eTale e badhe ya varasavA mAMDe che. vanamAM paNa pitAne sukhe besavA devAnI duryodhananI marajI nathI enI pAMDavone pratIti thaI gaI che ane duryodhananI hilacAla upara teo paNa cAMpatI najara rAkhe che. zeSayAtrAnuM bahAnuM kADhIne duryodhana, zakuni karyuM ane duHzAsana cAre ya hastinApuramAMthI bahAra nIkaLyA che eTalA samAcAra sAMbhaLatAM veMta bAkInuM badhuM ya pAMDavoe ka9pI lIdhuM. kathA to ema kahe che ke pAMDe upara duryodhana taraphathI Aphata UtaravAnI che e jANatAM veMta devAdhideva Ine pitAnA gadharva mitrane senA sAthe kAmyaka vananI rakSA arthe mokalyo. game tema paNa pAMDavo pUrepUrA sajAga hatA, ane pote karela dago duryodhana ane karNa vagerene pitAne ja bhAre paDI gayo ane.... zikAra karane ke Aye the zikAra che. kara ke cale jevo ghATa thAya che. gandharvonI sAthe duryodhananA sainike athaDAmaNamAM Ave che. laDAI thAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 che. ka vagere parAkrama tA yathAzakita batAve che, paNa jemanAM aMtaHkaraNa ja saDelAM che, temanA hAthamAMthI tAkAta ja jANe chInavAi Aya che. gandharvone hAthe duryodhana, zakuni vagere parAjita thAya che. ka" bhAgI jAya che ane duryodhanane baMdIvAna banAvIne gandharyA devarAja indra pAse tene khaDeA karavA lai jAya che. eTalAmAM duryodhananA lazkaramAMthI 'kane sUjhe che. pAMDavAne zA mATe duryodhananI A durdazAnI khabara na ApavI ? yudhiSThira Akhare teA eka atyaMta mAyALu bhAi che. jarUra te Ave vakhate bhutakALanI badhI ja bhUlene bhUlI jai duryodhananI vahAra karaze. ane thayuM paNa tema ja "" " e tA e ja lAganA che! peAtAnA pApe e maratA hAya, temAM, moTAbhAi, ApaNe zA mATe vacce paDavuM joie ! evuM kahIne bhImasene jyAre virodha karavA mAMDayA tyAre "tu bhUle che, bhIma ! ApaNI vacce arasaparasa vikhavAda che e dRSTie Apasa-ApasamAM bhale ApaNe seA viruddha pAMcAie, paNa duniyAnI sAme te! ApaNe eka se ne pAMca ja chIe !" evuM kahIne yudhiSThire tene zAnta ja karI dIdhA. ane pAMDavA vahAre caDhayA. ane gandharvonA hAthamAMthI choDAvIne duryodhanane temaNe e ja avasthAmAM yudhiSThiranI sAme UbheA rAkhyA ane yudhiSThire tene choDI mUkayeA ane A tA peAtAnuM ja nAka kapAI gayuM ema mAnIne duryodhane AtmahatyA karavAnA saMkalpa karyo. sAcesAca e saMkalpa jo eNe pAra pADayeA hAta, tA bhAratanA RtihAsanuM AkhuM vahana ja badalI jAta ema nathI lAgatuM ? 74. mananAM ageAcara UMDANA ! mAnavInA mananuM Alekhana karavAmAM vyAsajI adabhuta rIte kuzaLa che. mananI zakayatAone mana pAteja nathI jANatuM. kaI paristhitimAM e kai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 rIte vaze, ane peAtAne paNa khabara nathI hotI! mananI zeAdhAyelI dharatI karatAM mananAM aNuzeAdhAyelAM AkAza ane pAtALa, vistAra temaja vaividhya, rasikatA tema ja romAMcakatAmAM hajAra gaNA che. evI aNuzeAdhAyela bhRgALa ane khageALanI zeAdhanA jhagArA mahAbhAratamAM Thera Thera vileAkAya che. rC/ ApaNe gayA prakaraNamAM jene ullekha karI gayA te duryodhane karavA dhArelA ApadhAtanI vAta ja jyeA. duryodhana jevAne ApadhAta karavAne vicAra Ave--e sAmAnya rIte naeN mUtA na maviSyati'' jevuM nathI lAgatuM ? paNa enA karatAM ye vadhu AzcaryakAraka vAta A ja sa MdarbhamAM zakunie duryodhanane ApelI salAhanI che. mAmeA zakuni ahIM vAlmIki rAmAyaNanA mAmA mArIca jeva lAge che, ATalI paLe! mATe! mArIca rAvaNane sItA rAmane pAchI sAMpIne temanI sAthe saMdhi karavAnI salAha Ape che. tema zakuni ahIM, vanaparvanA A baseA te ekAvanamA adhyAyamAM, duryodhanane eNe mAmAne mee pUrve kadI ja nathI sAMbhaLI evI vAta saMbhaLAve che. alabatta, zakuninA A saMbhASaNanI zarUAta te enI sAmAnya prakRti pramANeja thAya che. "meM pAMDavA pAsethI chInavIne tane ApelI lakSmI tuM ( ApadhAta karIne) pAMDavAne pAchI ApavA taiyAra thayA che, eTale ke tu mArI mahenata para pANI pheravavA taiyAra thayA che! '" paNa AgaLa jatAM ekAeka e bahu ja suMdara palaTA le cheH pAMDavAe gadharmanA hAthamAMthI tane cheADAvIne tArA para upakAra karyo. e upakAranI vATe tuM dhAre teA pAMDavAnI sAthe maitrI sAdhI zake che. upakAra karanAranuM mana jenA para upakAra karavAmAM AvyA hAya che, tenA pratye bhale thADI vArane mATe paNu, ALuM ane suvALu banI gayuM hoya che. e takanA lAbha laine mANasa dhAre teA game tevA kaTTara zatrunI sAthe paNa pharI pAchA saMbadha zarU karI zake che. upakArIne pAte batAvelI udAratAne dAda maLI che ema lAge che; ane pahela upakArIe karI hAvAthI apakArIne be DagalAM uThIne jhUkavAmAM jhAjhI bheAMThapa lAgatI nathI. vyAsajIe mUkelA leke teAMdhapAtra che. paNa nAMdhapAtra che. ) zokamAlambya nAzaya / zakuninAmAMmAM A prasa Mge ( zakuni dADhamAMthI mAlatA hoya te mA kRtaM zobhanaM pArthaiH ... yatra harSastvayA kAryaH satkartavyAzca pAMDavA : / tatra zocasi rAjendra viparItamidaM tava // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grasIda mA'tyajaAtmAnaM tuSTazca sukRtaM smara / prayaccha rAjyaM pArthAnAm yazo dharmamavApnuhi // kriyAmetAM samAjJAya kRtajJastvaM bhaviSyati / saumitraM pAMDavaiH kRtvA samavasthApya caiva tAn // pitryaM rAjyaM prayacchaitAn tataH sukhamavApsyasi / 239 ( zeka karIne have pAMDavAe tArA pratye je rUDuM vana (zomana ) karyu" che tene dhULadhANI na karI nAkha. jyAM tAre ha karavA joie, ane pAMDavAnA satkAra karavA joie, tyAM tuM zAka karavA kheDA che. A UlaTuM che. maherabAnI karIne ApaghAtanI vAtane mUkI de. sa MtuSTa thane pAMDavAe karela suzrRtane saMbhAra. temanuM rAjya temane pAchu ApIne dharma ane yaza baMnenA adhikArI bana. ATaluM karIza te tuM kRtana kahevAIza; pAMDaveAnI sAthe sArI rIte bhAIcArA keLavI emane pAchA melAvI emanuM vArasAgata rAjya emane pAchuM ApI de ane sukhI thA ) mAmAnA A saMbhASaNathI duryodhana UlaTAne! vadhu uzkerAya che; ane e samajI paNa zakAya che. duryodhananA samagra vyakitatvanI sAthe mAmAe sUcaveluM vana (game teTaluM udAtta heAvA chatAM) baMdha mesatuM nathI. zani ane ka chevaTe duryodhanane eka mIDI dhamakI paNa Ape che ke tuM ApadhAta karIza te ame paNu ApaghAta karazuM', paNa duryodhana ekanA be thatA nathI; ane ApaghAta mATenI taiyArI karavA mAMDe che. tyAre eka camatkArika ghaTanA bane che. karyuM ane zakuni ane anya mitra! ane sAthIenI sAme darbhonA Asana para prANane tyAga karavA kheDela durgaMdhana ekAeka adRzya thaI jAya che. 75. preraNAnuM amRta ? ke uzkeraNInu' jhera ? mananI, mAnavamananI, AMtara asaMprajJAta mananI eka nigUDha prakriyAne vyAsajIe eka rezamAMcakArI citrarUpe AlekhI che. paNa mAnasazAstranA kaiAyaDA ukelatAM pahelAM ApaNe vyAsajIe rajU karelI ghaTanA joie. duryodhana sau sAthIonI vaccethI kema, kevI rIte, adazya thai gayA ? vyAsajI lakhe che ke duryodhana have niHsaMzaya ApaghAta karavAne ja che evuM jyAre saune lAgavA mAMDayu. tyAre pAtAlamAM paDelA daityAne ciMtA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 thavA lAgI. duryodhana marI jaze to pachI amAruM kAma koNa karaze ? e daityoe atharvavedanI vidhi pramANe yajJayAga karIne temAMthI eka kRtyA eTale ke rAkSasI utpanna karI. e kRtyAre temaNe Adeza Apyo: pRthvI para jaIne ApaghAta karavA taiyAra thayelA duryodhanane ahIM laI Ava !" ane paLamAtramAM duryodhana pAtALavAsI A daityonI pAse hAjara thaI gayo. vizva e sata ane asanAM daLo vaccenA anaMta saMgrAmanI samarabhUmi che. pAMDa e pRthvI para sanA pratinidhio che, jayAre duryodhana ane enA sAthIo asatanA pratinidhio che. duryodhana jyAre nabaLo paDe che, tyAre asatanI samagra senA tene pharI TaTTAra banAvavAnI koziza kare che e A ghaTanAne sthUla artha. paNa ene sUkSma artha bahu ja suMdara che. maravA beThela mANasane cheka chellI ghaDIe ema thAya che ke huM nAhakane mArA jIvanano aMta ANuM chuM. jIvato nara bhadrA pAmaze ! eka be vakhata mArA pAsA avaLA paDayA tethI zuM thayuM? Akhara chata to mArI ja che! thoDAka mANaso mArA rAtruonI sAthe che, to ethI aneka gaNuM samartha mANaso mArA pakSamAM kayAM nathI ? de-duryodhananA pitAnA ja hRdayamAM vasatAM asura-grasta aMdhakAranAM daLo ene khAtarI Ape che ke, " jarA paNa bhaya na rAkha! bhISma droNa vagere paNa amArAM ja ramakaDAM che. yuddhamAM teo tArI paDakhe ja raheze ane badhIye jAtanI dayAmAyAne melIne pAMDavone kaccaraghANa kADhaze. ApaghAta kara mA, re bevaphapha; jagatanuM siMhAsana tAruM ja che !" preraNAnuM ATaluM amRta (ke jhera) pAIne dAnavoe duryodhanane pelI kRtyA mAraphata pAcho dharatI para pugADI dIdho. A ghaTanA eTalA thoDA vakhatamAM banI gaI ke duryodhanane ema lAgyuM ke ene svapna AvyuM ane karNa zakuni Adine te khabara ja na paDI ke thoDIka paLone mATe duryodhana temanI vaccethI kApaDIne adazya thaI gayo hato ! ne kAThA-DAhyA duryodhane paNa A vAta temane na karI. ApaghAtane pitAne nizcaya pate cheDI dIdhuM che ema paNa temane na kahyuM, kAraNa ke tene khAtarI ja hatI ke, e leke pharI pAchA tene ApaghAtanI vAta mUkI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 devA samajAvaze, ane tyAre pote jANe emanA kahevAthI ja pAtAnI mamata jatI karI rahyo heAya evA dekhAva karIne pAte ja peAtAnI AsapAsa vaNelI jALamAMthI chUTI jaze ane banyuM paNa tema ja. eka chellA prayatna karI jovAnA irAdAthI karyuM duryodhana pAse AvyA; ane tene khabhe hAtha mUkIne hasatAM hasatAM kahevA lAgyA H " eka chellI vinati che, mahArAja.'' mele. .. " huM ApanA mATe nahi, paNa mArA mATe, mAre khAtara, Apa A ApaghAtanI vAta cheADI de! ema illuM chuM." duryodhana mUMgA rahyo. kanA saMbhASaNane jheka haju enAthI samajAta na hatA. da mArI khAtarI che ke tera varasane aMte AvanArA yuddhamAM ke te pahelAM paNa arjuna sameta pAMceya pAMDavAne huM nAza karI zakIza. arjune navAM zastrAstra sAdhyAM che, tema huM paNa navAM zastrAstrAnI sAdhanA karavA mAguM chuM. mane taka ApA, mahArAja, mArI tAkAtanI kaseTI karavAnI. vijaya aMte . ApaNe che ema mAruM mana mane kahe che. tamAre mATe te jIvana ane maraNu baMne sarakhAM che te huM jANuM chuM; paNa mArA mATe, tamAruM jIvana atyaMta jarUrI che. ,, ane duniyA jANe che tevI tevI durgaMdhane kaOnI A vinaMtine mAnya rAkhI. 76. bhISmanI lAcArI! hastinApuramAM bhISma badhI vAtothI vAkepha hatA. ghASayAtrAne bahAne duryodhana, pAMDavA je vanamAM rahetA hatA tyAM gayA, tyAM gaMdharvAne hAthe teneA parAjaya thayA, te pakaDAyA, yudhiSThire tene e baMdhanamAMthI mukata karAvyA, bheAMThA paDelA durgaMdhane pachI ApaghAta karavAne nizcaya karyo, ane chele karyuM ane zakunie tene tenA e bhISaNa nizcayamAMthI dUra haThAvIne jIvatA jAgatA pAchA hastinapura ANyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24ra. bhISmane mAtra duryodhananI pelI pAtAla-mulAkAtanI khabara nahotI. dAna ane temanI kRtyAnI kAmagIrIne aMge te vRddha puruSa sAva aMdhArAmAM hatA. eTale temane lAgyuM ke duryodhanane zikhAmaNanA be zabdo kahI teNe lIdhelA pApamArgathI pAcho vALavAne eka vadhu prayatna karavAne A samaya che. duryodhana ane tenA mitrone temaNe potAnI pAse lAvyA. duryodhanane mIThe Thapake ApatAM temaNe kahyuM : "tuM ahIMthI gayo te mane jarA paNa gamyuM nahotuM, beTA! paNa gayo te eka rIte sAruM ja thayuM; kAraNa ke have tene ane A karNa ane A zakunine ane saune khAtarI thaI gaI ke pAMDa keTalA zakitazALI che! A karNane te gaMdharvonI sAmenA yuddhamAM seMkaDo sainikAnI najara sAme raNamAMthI DarIne nAsI jato dIThe ! mArI to khAtarI che beTA, ke zuM dhanurvedamAM ke zuM zauryamAM ke zuM dharmAnusaraNamAM, karNa pAMDenA paga pAse besavAne paNa lAyaka nathI. mATe huM hajuye tane kahuM chuM beTA, ke hajuye moDuM nathI thayuM; hajuye pAMDavonI sAthe saMdhi karIne sukhI thA; ane A pratApI kuruvaMzane utkarSa kara." paNa niSkriya gharaDAonA pravacananI pitAne DAhyA ane sarvazaktimAna mAnanAra uchAMchaLA juvAna para zI asara thAya! vyAsajI lakhe che ke bhISmanuM A saMbhASaNa pUruM thatAM veMta- janezvara dhRtarASTra-putra ( casAsA) ekAeka aTTahAsya karato karato cAlyo gayo. ane bhISma ? lajjayA pIDito rAjan jagAma svaM nivezanam // "lajajA vaDe jhAMkhA banIne potAnA nivAsa-sthAnamAM cAlyA gayA!" ghaNane prazna thaze ke zuM A te ja bhaSma che, jemaNe kAzImAM ekaThA , maLela samagra kSatriya-maMDaLane ekale hAthe harAvyuM hatuM ane parazurAma jevA parazurAmane paNa tobAha pokarAvI hatI? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 77. viSNuyAga pachI kaNe duryodhananA mananI deAra pUrepUrI peAtAnA hAthamAM lIdhI. duryodhananI badhI ja nabaLAione te samajatA hatA. pAMDavAne dveSa e duryodhananA jIvananuM dhruva-pada hatuM. pAMDavAe digvijaya karI, AkhAye jaMbudrIpamAM peAtAnA DaMkA vagaDAvI pachI rAjasUya yajJa karyA hatA, tevI rIte duryodhana pAse paNa eka viSNuyAga karAvavA evA teNe nizcaya karyo; ane pachI tenA pahelA pagathiyA lekhe bhISmanI khe-meATe niMdA karI, digvijayAthe nIkaLavAnI durgaMdhana pAse anujJA mAgI. karNe kayA kayA deze para vijaya meLavyeA te vyAsajIe ApaNane kaiMka vigatathI kahyuM che. pahelAM teA teNe drupada upara AkramaNa karyu ane tene harAvyA ane tenI pAsethI khaMDaNI udharAvI. pachI uttara dizAmAM bhagadatta rAjAne, himAlaya-pradezanA tamAma nRpatine ane chelle nepAlanA narezane harAvyA. pachI pUrvamAM aMga, vaMga, kaliMga, mithilA, vagere pAsethI khaMDaNIe vasUla karI. pachI vatsabhUmi, meAhanapura, tripurI ane kAsala pradezaeTalA para vijaya meLavIne dakSiNa tarapha AvyA. tyAM kimane harAvyeA. tyAMthI pAMDaya ane keraLa, tyAMthI pachI avantI ane tyAMthI chevaTe vRSNIenI (zrIkRSNanA bAMdhavajrane) sAthe maLIne pazcimanA rAjavIone paNu teNe peAtAnA vazamAM ANyA. deza te vakhate sekaMDA rAjyeA vacce vaheMcAyaleA hateA, ane eka eka rAjya, chuTuM chuTuM, vaza karavuM keTaluM saheluM hatuM te eka eka rAjA, vyakita -gata rIte game teTalA parAkramI heAvA chatAM pADeAzI rAjAeAnA pragaTa asahakAra ane pracchanna duzmanAvaTane kAraNe AkramakanI sAme kevA asahAya banI jatA te A uparathI joi zakAya che. digvijaya karIne ka hastinApuramAM AvyA tyAre durgaMdhananA AnaMdane pAra na rahyo. avaLI matinA e mAnavIne te ema ja thayuM ke-- << bhIme, droNe, kRpAcAyaeN ane khAllRi paNa mArI ATalI meATI sevA kadI karI nathI. huM, huM ka, have tArA vaDe sa-nAtha chuM. pAMDaveA te tArI pAse pUrNa caMdranI pAse khIjanI caMdralekhA hoya, tevA paNa nathI ! 23 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 AMdhaLA dhRtarASTre karNane premanuM AliMgana ApyuM ane tyArathI emane saune ema ja lAgavA mAMDayuM ke pAMDavA have karNane hAthe haNAyA ja che! tene bheTA thAya eTalI ja vAra che, have. 78. kanI pratijJA duryodhananI IcchA teA 'rAjasUya'yajJa karavAnI hatI. je yajJa pAMDavAe karyA hatA, ane je yajJane pariNAme samagra bhAratavanu N cakravartIpada mahArAja yudhiSThira pAmyA hatA te ja yajJa e na kare, tyAM sudhI enA adekhA aMtarane cena kema paDe! paNa jANakAra brAhmaNAe rAjaya yajJa karavAnI ene rajA na ApI. emanI dalIla sAMbhaLavA jevI che. 'jyAM sudhI yudhiSThira jIvatA che, tyAM sudhI rAjasUya yajJa karavAnA kASTane adhikAra nathI ''temaNe kahyuM. '" cakravartI samrATa kAi paNa dezamAM khe na hoi zake!" A dalIle duryodhanane ThaMDAgAra karI dIdheA. vanamAM vasatA pAMDavAne cheDavAnI have tenAmAM hAma naheAtI, eTale rAjasya' yajJanI raDha choDIne teNe viSNuyAga nAme eka khIjo yajJa karyo; ane e yajJa 'rAjasUya " yajJanI ja kArTine che evI bhATAI dakSiNArthI brAhmaNoe lalakArI te sAMbhaLIne sateASa pAmyA. . A yajJanuM Ama MtraNa pAMDavAne paNa ApavAmAM AvyuM hatuM. duHzAsane eka khAsa dUta mekalIne yudhiSThirane sa MdezA mekalyA hatA ke mahArAja durgaMdhana sva-bhujArjita lakSmI vaDe viSNuyAga yajJa karI rahyA che ane bhAratavarSanA tamAma rAjavIe bheTA lai laIne e yajJamAM hAjara thavAnA che, tA tame paNa bhAienI sAthe amArA AnaMdamAM vRddhi kare. " yudhiSThire A Ama MtraNane bahu ja vinayI javAba ApyA : " yajJA karavAne ke yajJAmAM hAjarI ApavAne! amAre A samaya nathI. vanavAsanAM varSo vItyA bAda ame paNa yajJa karIzuM. " paNa bhImathI na rahevAyuM : tamArA rAjAne kahejo " eNe ganA karI ke teramA varasane aMte eka raNu-yajJa thaze, te vakhate ame jarUra hAjara rahIzuM. "" paNa viSNuyAganI samApti pachI paNa duryodhanane zAMti na lAdhI. leAkAmAMthI ghaNAkharAne mata evA hatA ke durgaMdhane yajJa karyo te bahu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 tr dhUmadhAmathI, paNa yudhiSThiranA rAjaya yajJanI teAle e na Ave! ane ka khIjAine Aja prasaMge pratijJA karI ke arjunane mArI nahi nAkhu tyAM sudhI paga nahi dheAuM ane mArI pAse je kAI ke. paNa mAgavA Avaze tene 'nathI 'evuM kadI paNa nahi kahuM ! " vyAsajI kahe che ke viSNuyAgane aMte karNe arjunane havAnI pratijJA karI che e sAMbhaLIne yudhiSThirane saMtApa thayA ane kavaca ane kuMDalane kAraNe ka lagabhaga avadhya jevA che tene ze upAya karavA te bAbata teNe vicAravA mAMDI. 79. mIThAM jhADanAM mULa vyAsajInI khUbI e che-dareka mahAna kalAkAranI heAya che! -ke e peAtAnA kathAnakanI nAnAmAM nAnI vigatAne ane tucchamAM tuccha manAya evAM pAtrone paNa bhUlatA nathI. temanI sa MvedanAmAM sAne sthAna che. paryaMtanI unnatatA ADe tRNunI e upekSA nathI karatA; samudra para temanuM dhyAna svAbhAvika rIte ja hAya che; paNa jaMgalanA kAi agamya pradezamAM thaine vahetA nAnakaDo vAMkaLA paNa temanA dhyAnanI bahAra nathI heAteA. vanavAsanAM varase daramyAna pAMDavA dvaitavanamAMthI kAmyaka vanamAM, ane kAmyaka vanamAMthI pAchA dvaitavanamAM ema vArApharatI nivAsasthAna mATenAM vane badalAvyA kare che evA ullekha che. pAMca varasa te himAlaya para hatA, tyAre paNa kAI eka ja sthaLe lAMbhA vakhata te bhAgye ja rahetA. AnAM ghaNAM kAraNA kalpI zakAya. avanavAM sthAne nihALavAneA ane jAtajAtanAM ane bhAtabhAtanAM mANasAne maLavAnA zeAkha e paNa eka jamarU kAraNa gaNAya paNa vyAsajIe eka bIjuM anekhuM, sthUla-chatAM sUkSma-kAraNuM paNu gaNAvyuM che. mahAbhAratanA lekhaka keTalA vAstavadarzI che tene khyAla A parathI paNa Ave che. paNa ApaNe have vyAsajInI ja bhASAmAM vAta karIe. pAMDavA dvaitavanamAM rahetA hatA, tyAre yudhiSThirane eka svapna AvyuM. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 sapanAmAM temaNe daitavananAM mRgene dIThA. badhAM raDatA hatA, dhrujatA hatA, hAtha joDIne UbhA hatA. " tame kANu che, ane zA mATe AvI rIte kaMpatA dhrujatA hAtha joDatA joDatA mArI pAse AvyA che ?" yudhiSThire pUchyuM.. mAruM kaMI kAma heya teA khuzIthI kahe..' ame dvaitavananAM mRgA chIe, mahArAja; ame tamane eka vinati karavA AvyA chIe. kRpA karIne tamAruM nivAsasthAna have badale, tame kAI khIjA vanamAM jAme !" kema ?" Azcarya cakita yudhiSThire pUchyuM . "tame pAMceya bhAie zUravIra ane atithipriya che. bhAgye ja evA kAI divasa Uge che jyAre tamAre tyAM kuDIbaMdha atithie na AvyA hoya." "paNa te te! AnaMda pAmavA jevI vAta che!" che ja teA, mahArAja, paNu te Apane mATe ! amAre mATe te ene kAraNe sarvanAzanI ghaDI ja AvI pUgI che! kAraNa ke e badhA atithine AhAra te| ApanA bhAIe ane Apa mRgayA dvArA ja pUrA pADA che ne!" yudhiSThira tarata ja samajI gayA. thADe vakhata vadhu peAte dvaitavanamAM rahe, tA A mRgajAtine teA seAtha nIkaLI jAya ! emanA vaMzaveleA ja sacADA dharatInA paTa parathI nAbUda thaI jAya ! savAre uThatAM veMta bhAI ene temaNe AjJA ApI, dvaitavanamAM; have cAleA kAmyakavanamAM !" r bahu rahyA A mIThAM jhADanAM kaMI mULa ochAM ja khavAya che e kahevatanI pAchaLa AvuM ja kAI vyavahArU DahApaNa haze ne ! 80. nathI joituM mAre sva ! vanaparvamAM vanavAsanAM peAte je ramya ane rezamAMcaka varNanA ApyAM che te uparathI rakhe kAI vAcaka ke zrotAne ema lAgeke pAMDavAne mATe vanavAsa teA eka mahAtsava jevA hatA, eTale e pa pUruM karatAM karatAM vyAsajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 ,, eka cetavaNI Ape che, ADakatarI. e cetavaNI khaseA ne egaNasAThamA adhyAyanA pahelA leAkamAM vaparAyalA eka zabdamAM rahelI che, e zabda che--chaLa eTale ke " muzakelIthI; mAMDamAMDa; " "aneka Apattie ' ,, vacce.' agiyAra varasa mahAmusIbate pasAra thayAM. temanI najara teramA varasanI pUrNAhuti upara hatI. kayAre ajJAtavAsanuM varasa paNa puru thAya, ane kayAre khAyeluM rAjya pAchuM hAthamAM Ave ! yudhiSThirane teA bApaDAne ema ja thayA karatu hatuM ke jugAra ramavAnI peAtAnI nakhaLAInA kAraNe bhAi tathA patnIne pAte duHkhanA sAgaramAM DubADavA. rAte ene nirAMtanI UMdha bhAgye ja AvatI. dyUta prasaMge kahyuM` je kaThora veNA khelyA hatA, te jhera pAyelAM tIra thaine enA hRdayane vIMdhatAM hatAM. jyAre jyAre AvI dhAra nirAzA pAMDaveAnA AtmAne nirutsAhI banAve che tyAre tyAre mahiSa vyAsa potAnI meLe ja pAMDA pAse Ave che. A vakhate paNa teo tyAM AvyA. " beTA yudhiSThira," pAMDavAne atithisatkAra svIkAryA pachI temaNe ekAnta zAMta sthaLamAM temane bhegA karIne samajAvyuM: kr dharmAcaraNa karanArAomAM tuM zreSTha che; ane zaktizALI paNa evA ja cheA. chatAM eka vAta tane khaTakatI haze ke vidhAtAnI A te kevI avaLacaDAI, ke luccAe meAja kare, ane prAmANika mANase Apatti veDe ! paNa huM tane eka vAtanI khAtarI ApuM chu, beTA, mArA lAMbA jAtaanubhava uparathI, ke A jagatamAM tapa karyA vagara mahAsukha kAine ye sAMpaDatuM nathI. vaLI sukha zuM, ke du:kha zuM, duniyAmAM kAi paNa dazA anaMta nathI, cakra pharyA ja kare che, ane mANasanI vIratA, sukha ane duHkha baMnene samAna bhAve baradAsta karI levAmAM che." tapamAMthI dAnanI vAta nIkaLe che ane temAMthI, dAnanA uttama draSTAnta lekhe, krodha-prasiddha durvAsAe mudgala nAmanA muninI kevI AkarI kaseTI karI hatI, ane e kaseTImAMthI mudgala kevI yazasvI rIte bahAra paDavA hatA tenI vAta Ave che. mudgalanI vAta, ghaTanAnA svarUpanI draSTie nahi, paNa prayeAjananI 'draSTie bAibalamAM ayubanI kathA Ave che ene maLatI che. ayuba eka izvaraparAyaNa ane dhairyaniSTha mAnavI che. eka sajjana tarIke enI khyAti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 eTalI badhI che ke ene aMge izvara ane zetAna vacce vAdavivAda thAya che. zetAnanI dalIla e che ke Izvare ayubane khebA bharI bharIne saMpatti ApI che, mATe ja ayubane Izvara para AsthA che. kharI khabara te enI saMpatti harI levAmAM Ave tyAre ja paDe ! pachI zetAna ayubanI badhI ja saMpatti harI le che, chatAM ayubanI IzvarI nyAya aMgenI zraddhA ghaTatI nathI, vadhe che ! ahIM mugala muni mahinAmAM phakta be vakhata jamavAnuM vrata laIne beThA che. ekavAra amAsa ne bIjIvAra punamane divase. sAthe sAthe aparigrahanuM paNa vrata che. pitAne jamavA TANe atithi Ave to ene jamADIne ja pachI jame. koI vAra ekathI vadhu atithi Ave to paNa enA anna para IzvaranI kRpA eTalI badhI ke sau ye dharAya ane ene potAne paNa vAMdho na Ave. durvAsAe nakkI karyuM ke mugalane pIcho pakaDavo. eka amAsane divase e AvyA. ane muddagalanI rasoI a-zeSa sApha karI gayA. pachI pAchA punamane divase AvyA ane evA ja hAla karI gayA. Ama pUrA traNa mahinA durvAsAe mugalane anAja vagara rAkhyA. paNa mugalanA mukhaparanI rekhA suddhAM na badalAI. eTale pachI durvAsAe emane pramANapatra ApyuM ke tArA je kAI dAtA nathI ! paNa pachI te durvAsAe paNa joyuM ke mugalane temanA pramANapatranI ye paDI nahotI ! mugala to durvAsAe dhAryuM hatuM enA karatAM paNa mahAna hato, ane te durvAsAe najare najara joyuM. kathA kahe che ke durvAsA muddagalanI prazaMsA karI rahyA hatA te ja vakhate barAbara dUta vimAna laIne Avyo. RSinA puNyane baLe temane sadehe svargamAM javAno adhikAra maLyo hate. "paNa pahelAM mane e kaho ke svargamAM zuM sukha che!" muddagale devadUtane pUchyuM. devadUte varNana karyuM. eTale mugala samajI gayo ke svarga pRthvI paranA koI bhogavilAsa mATenA sthaLathI leza paNa vadhAre nathI; eTaluM ja nahi, paNa te ananta ane niravadhi paNa nathI. nakkI karela avadhi purI thatAM manuSyane pAchuM pRthvI para avataravuM paDe che, ane janmamaraNanI jaMjALa vaLI pAchI zarU thAya che ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 munie durvAsAnA dekhatAM ja devadUtane ane enA vimAnane pAchuM vALyAM. jyAM gayA pachI pAchuM AvavAnuM rahetuM nathI evA padane mATe huM prayatna karIza," temaNe kahyuM ( jatA nivartane tama parama mama). ( 81. khaMdhI mutsaddIgIrI ? duryodhana ane enA sAthIo, pAMDavone nisabata che tyAM sudhI AjakAlanA virodha pakSo jevA che. sattArUDha pakSane game te bahAne satAva-e eka ja temanI nIti. duryodhana ane tenA sAthIonuM paNa A ja eka jIvana-dhyeya che. koIne koI nimiro pAMDavone trAsa Apo ane ene mATe game teno sAdhanarUpe, hathiyArarUpe, upayoga kare. ekavAra emaNe durvAsAne paNa AvI ja rIte vanamAM vasatA pAMDavone trAsa ApavA mATe upayoga karela. durvAsA duryodhanane tyAM DAka divasa sudhI atithi tarIke rahyA hatA. duryodhana to jabaro khelADI hato. potAnI dAMbhika sevA vaDe A bhoLA munine teNe evA te khuza karI dIdhA ke munie ene varadAna mAgavAnuM kahyuM. duryodhane tenA sAthIo karNa, zakuni ane duHzAsana sAthe maMtraNA karIne evuM varadAna mAgyuM ke mahArAja, jevI rIte tame amArA atithi banyA, tevI ja rIte tame amArA bhAIe, pAMDave, jeo atyAre kAmyaka vanamAM vase che temane atithi bane ! amArAM baMne kuTuMba eka maganI be phADa jevAM che. tamAre anugraha jema amArA para thayA, tema temanA para paNa thAya to amArAM bhAgya udhaDI jAya ! luccAonI aMdaranI murAda e hatI ke durvAsA jevA risALa atithinI khAtarabaradAsta vanavAsI pAMDothI saMtoSakAraka rIte nahi ja thaI zake. kayAMka ne kayAMka jarA uNapa Avaze. pariNAme durvAsA nArAja thaIne pAMDane zApa Apaze ane ApaNe ..... TADhe pANIe khasa jaze! AvI baMdhI mutsaddIgIrIne samajavA jeTalI sUkSmatA sarala hadayanA durvAsAmAM kayAMthI hoya! eTale e to hastinApuramAMthI ravAnA thaIne sIdhA pahoMcyA ...... kAmyaka vanamAM ! ....... ane te paNa ekalA nahi, aneka sAthIone sAthe laIne! have durvAsA pAMDavonA nivAsasthAne pahoMcyA e vakhate dropadIe paNa bhajana karI lIdhuM hatuM eTale sarSe Apela akSayapAtra have bIjA divasanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 savAra sudhI kuMja kAma lAge ema na hatuM. ane durvAsAe te! AvatAM veMta bhAjananI mAgaNI karI. have zuM karavuM ? vyAsajIe eka ramUjI chatAM khUba marmALA kissA ahIM kahyo che. acAnaka UbhI thayelI A anAja-samasyAmAMthI DAi mA kaDhavA mATe draupadIe zrIkRSNane saMbhAryA. kRSNe rUkimaNInuM paDakhu cheADIne dvArakAmAMthI kAmyaka vanamAM AvyA. AvatAM veMta draupadIne kahe : akSayapAtra kADha, ane mane jamADa! huM khUba bhUkhyA chuM." cr 'kayAMthI jamADuM tamane ! akSayapAtra have kAla savAra sudhI kazuM ja nathI ApavAnuM! draupadI karagarI. ATalA mATe tA tameAne cheka dvArakAthI ahIM sudhI AvavAnI takalIphamAM nAkhyA che. ,, "" "" "" 'paNa akSayapAtra tu' lAva te! kharI !" draupadI lai AvI. kRSNe enA para hAtha mUkayA. pachI kahyuMH meAlAva have, durvAsA ane emanA sAthIene!" << paNa durvAsA ane emanA sAthIne jyAre khabara paDI ke kRSNe pAMDavAnI pAse Avela che. tyAre temane pele aMbarISavALA prasaMga yAda AvI gayeA. ane siMha AvyA che evA samAcAra sAMbhaLI haraNAMe nAsI jAya ema pagamAM hatuM teTalu jora karIne te nAsI gayA ! ane pachI brAhmaNa atithie bhUkhyA cAlyA gayA evA vasavaseA karI rahela pAMDavA ane draupadIne zrIkRSNe jyAre duryodhananA kAvatarAnI vAta karI tyAre temanA AzcaryanA pAra na rahyo! 82. dropadI-haraNa enuM haraNa, e jamAnAmAM kAI asAmAnya banAva nahi manAtA hoya, kadAca. kayAMka kayAMka tA svayaMvaranI sAthe ja haraNA saMkaLAyelAM dekhAya che. game tema, paNu ATha prakAranAM lagnamAM haraNa karIne lAvelI kanyA sAthenA lagnane samAveza paNa ApaNA smRtikAroe karyA che eTaluM ja nahi, paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 evAM lagnane pramANamAM UMcI koTinAM mAnavAmAM AvyAM che te ApaNuM te vakhatanI saMskRtinI prakRti upara ThIka ThIka ajavALuM pADe che. paNa A prakaraNamAM ApaNe je haraNanI vAta karavA mAgIe chIe te to niHsaMzaya rIte halakAmAM halakI, gunhAhita keTinuM che. corI, lUMTa ane khU na karatAM paNa jene nIcuM sthAna ApavAmAM Ave evA aparAdhanI koTinuM che. rAvaNe sItAnuM haraNa karyuM hatuM tenA karatAM paNa vadhu adhama keTinuM A haraNa hatuM ; kAraNa ke rAvaNapaNe to eka bacAva jevuM paNa hatuM. rAme rAvaNanA svajane khara ane dUSaNane mArI nAkhyA hatA ane tenI bahena zurpaNakhAne apamAnI hatI. rAvaNanA satA-haraNanI pAchaLa vaira-tRtine hetu hato. paNa ahIM kompakavanamAM pAMDavo rahevA AvyA, te pachI thoDAka ja vakhatamAM draupadInuM haraNa thayuM tenI pAchaLa te narI vonapazutA ( Sexual beastliness ) ja hatI. pahelAM te haraNa karanAra pAtrane joIe. e sidhu-sauvIra dezone rAjA jayadratha che. paraNelo che. duryodhanane banevI che. dhRtarASTrane jamAI che. e pharI vAra paraNavA nIkaLela che. kaTikArya vagere tenA khaMDiyA rAjAo tenI sAthe che. zAva dezamAM koI rAjakanyA sAthe tenuM vAgdAna thayuM che. te rAjakanyAne e paraNavA jaI rahyo che, jAna joDIne. vacce kAmyakavana Ave che. jayadrathane rasto pAMDavonA nivAsasthAna pAse thaIne jAya che, jayadratha jayAre tyAM AgaLa Ave che, tyAre e nivAsasthAnamAM zaipadI ekalI che. pAMDa mRgayArthe gayelA che. dhamya purohita ane bIjA brAhmaNo temaja paricArake tathA paricArikAo, alabatta sthaLa upara ja che. bAraNe ubhelI draupadI upara jayadrathanI najara jevI paDe che te ja te kAmavivaza bane che. AvuM dehasaundarya jANe teNe pUrve kadI joyuM ja nathI. thoDeka Aghe jaIne kATikAryane te pAcho mokale che--rUpanI e rANuM koNa che te jANuM lAvavA ane paristhitine abhyAsa karavA. jyAre khabara maLe che ke pelI strI draupadI che ane enA pAMca patio atyAre AzramanI bahAra che tyAre jayadrathane lAge che ke vare ja tene A taka ApI che. pAchA vaLIne te draupadI pAse jAya che. pahelAM te te www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2para tene samajAve che vanavAsa bhogavatA pationo tyAga karIne potAnI sAthe cAlI nIkaLavAne. ( jayadrathane manuSyasvabhAvanuM keTaluM jJAna haze e A uparathI ja joI zakAya che;) draupadI jyAre tenI vAta mAnavAno inkAra kare che tyAre jayadratha tene UMcakIne rathamAM nAkhe che ane rathane mArI muke che. tenA sAthIe, tenuM lAvalazkara paNa sAthe ja jAya che. zaimya purohita brAhmaNone sAthe laIne pagapALA jayadrathanI pAchaLa doDe che. zikAra athe vanamAM gayelA pAMDane nAma daI daIne moTethI pokAratA temaja draupadIne zakya teTaluM AzvAsana ApatA te jayadrathane pIcho kare che. ahIM pAMDave jyAre pAchA Ave che tyAre draupadInI khAsa paricArikA ane ghaTanAnA anya sAkSIe temane jayadrathe karela A duSkRtyanA vigatavAra samAcAra Ape che ane teo te ja paLe jayadrathanI pAchaLa doDe che. thoDIka ja vAramAM temane ane jayadrathanI pAchaLa pagapALA paDela dhaumyane bheTA thaI gaye; ane thoDIka vadhu paLo pachI aupadI sAthe rathamAM beThela jayadrathane paNa temaNe dITho. jayadrathanAM to A pAMca dhAramalane jotAM veMta hAMjAja gagaDI gayAM. kaTikAsya ane bIjA khaMDiyAoe tenA pharato jIvatAM zarIrane gaDha racI pAMDavothI tene bacAvavAno prayatna karyo, paNa laMpaTa sAthI pratyenI temanI vaphAdArI temane potAne ja bhAre paDI gaI. pAMDavonI bANuvarSA sAme teo kaI TakI na zakayA ane sAthIone TapoTapa paDatA dekhIne vadhu gabharAyele kAyara jayadratha draupadIne rathamAMthI UtArIne nAThe. draupadIne pachI yudhiSThira ane nakula tathA sahadeva tathA dhaumya Adi brAhmaNonI dekharekha nIce nivAsasthAne pahoMcADavAmAM AvI ane arjuna ane bhIma nAsatA jayadrathanI pAchaLa paDayA. jayadratha pakaDAtAM bhIme tene koI Dhorane mAre evI rIte mAryo. bhIma te tene mArI nAkhavAnI ja tarapheNamAM hato paNa yudhiSThira cetavaNI ApatA gayA hatA ke game te to paNa e ApaNe eTale ke duryodhanane banevI che, eTale mAtA gAndhArIne vicAra karIne ene jatA karo. Akhare eka zarate ene jIvatadAna ApavAmAM Ave cheH yudhiSThira pAse jaI, ene daMDavata praNAma karIne "huM tamAre dAsa chuM" ema kahevuM. paNa yudhiSThiranI dayA vaDe jIvatadAna pAmela jayadratha A durbhAgI ghaTanAmAMthI kaMka sAro bedhapATha tAravavAne badale kAI vicitra niSkarSa ja tArave che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 pitAne vatana pAcho pharavAne badale te gaMgAdhAra jAya che. tyAM AgaLa te zivanI ArAdhanA kare che. ziva prasanna thAya che ane varadAna mAgavAnuM kahe che. jayadratha pAMce pAMDavone nAza karavAnI zakita mAge che. ziva tene samajAve che ke e zakya ja nathI, kAraNa ke arjuna kRSNane sAthI ane sakhA che. arjuna sivAya bAkInA cAra bhAIone nAza karavAnI zakita ziva tene Ape che. ziva pAsethI AvuM varadAna pAmavA chatAM jayadratha cAreyamAMthI ekakeya pAMDavone zA mATe na mArI zake, ane zA mATe kurukSetranA yuddhamAM arjunane hAthe te marAye tene khulAso yathAsthAne Avaze. 83. vanavAsanA chellA divaso aneka manoraMjaka ane nItibodhaka kathAothI bharelA vanaparvanI pUrNAhuti vyAsajI suMdara rIte kare che. jayadrathavALA prasaMga pachI pAMDavo kAmyaka vanamAMthI pharI pAchA daitavanamAM AvyA che. tyAM temanI jIvanacaryA yathApUrva izvarapAsanA, mRgayA ane AkhyAna-zravaNa Adi nitya-naimittika kAryomAM vahetI jAya che. vanamAM paNa rAjadharma teo cuktA nathI. saMkaTagrasta evAM saunA teo AzrayasthAna che. anna dravya sahAya-kaMI paNa manamAM laine Avela koI paNa mANasa temane AMgaNethI khAlI hAthe kadI pAcho pharato nathI. eka divasanI vAta che. eka brAhmaNa AvyA. AvatAMveMta teNe dhA nAkhIH "mahArAja, eka mRga agni pragaTa karavAnI mArI araNI laIne nAsI gayo che. e araNI jayAM sudhI mArA hAthamAM pAchI nahi Ave tyAM sudhI agnihotra mArAthI thaI zakaze nahi, ane agnihotra vagara, chane ane mAre upavAsa karavA paDaze." "to have Apa zuM cAhe che, mahArAja ?" yudhiSThire pUchyuM. mArI araNuM mane pAchI lAvI Apo," brAhmaNe javAba Apyo. "kevI rIte ?" "e mRgane, e jayAM hoya tyAMthI zodhIne. ApanA jevA mRgayApravINone mATe A kAma jarAye muzkela nathI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 pAMca bhAIo upaDayA. brAhmaNe cIdhela dizAmAM teo mRganI zodha karavA lAgyA. ghaDIka ekAde mRga temane dekhAya paNa kharo, paNa ghaDIka pachI pAcho e adazya paNa thaI jAya. savAramAM nIkaLelA te TheTha AvI doDAdoDImAM bapora thavA AvI. sUrya jANe Aga vasAvato hato. nIce dharatI, upara AkAza ane cAre ya dizAo-suSTi AkhI jANe mAnavIne rokavA mATenA kAi virATayaMtramAM pheravAI gaI hatI. AvAmAM tarasa lAge emAM navAI zI? ane jaLAzayonI koNa jANe kema paNa eka khUbI e hoya che ke tarasa lAge tyAre e dekhAtAM ja nathI ! jarA A jhADa upara caDIne jo, bhAI nakula," yudhiSThire Adeza Apyo, "ATalAmAM kAI jaLAzaya che kharuM? kaI nadI, koI taLAva, kAda' , kAI vAva ?" yudhiSThiranA zabdo pUrA bolAI rahe te pahelAM to nakula eka UMcA jhADanI UMcAmAM UMcI DALI upara caDI gayo ane gIdhanI-ke garUDanI ? -najare teNe cAre dizAone phaMphesavA mAMDI. che kaMI?" nIce tarasathI taraphaDatA bhAIomAMthI eka jaNe adhIrAI batAvI. e...ya AthamaNI dizAmAM thoDeka dUra eka jaLAzaya jevuM kaMika dekhAya che kharuM," nakule kahyuM. ane pachI ta ja paLe umeryuM: "jaLAzaya ja che; e sthAne bhegAM thatAM hajAre pakSIo uparathI huM kahI zakuM chuM." ane pachI jhADa parathI nIce UtarI maTAbhAI yudhiSThiranI sAme hAtha joDIne teNe vinaMtI karI, "tame rajA ApatA ho, vaDIla, to tamArA sau mATe huM pAchuM laI AvuM. bahu dUra nathI." bhale. ane tuM pItA paNa Avaje." yudhiSThire AjJA ApI. ane nakula jaLAzayanI dizAmAM adazya thaI gayo. enuM avalokana sAcuM ja hatuM. khare bapore vasaMtaRtunI cAMdanI-dhavala madharAtanI yAda Ape evI zItalatAne anubhava karAvatuM, cAre bAjue Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 ekamekamAM guMthAIne UbhelAM ghaTAdAra vRkSAnI chAyAmAM asaMkhya sArasayugalethI geAbhatuM eka jaLAzaya teNe joyu... ane te dADayA-pANI levA, ane pIvA. paNa taLAvamAM hileALA mAratAM nIrane jevA te sparzI karavA jAya che tevA ja tenA hAthe vIjaLIne eka AMcakA anubhavyA ane " A zuM ? " evA vicAra tenA manamAM uddabhavyo ke tarata ja kAi adITha sattva mAnavInA avAje kaMi khelatu heAya evA tene AbhAsa thayA. e adI sattva taMte oLakhatuM hatuM; ane e avAja tene cetavaNI ApatA hatAH "dUra raheje pANIthI, mAdrIputra ! jyAM sudhI mArA praznoneA javAba tuM nahi Ape tyAM sudhI, na e pANI tuM pI zakIza, na e pANI tuM tArA bhAo mATe lai ja zakIza, '' paNa avAja zamyA ane khIjI ja paLe nakulane lAgyuM ke e mAtra tenA tarasyA mananI kAI mAyAjALa ja hatI ! ane nIce mUkIne teNe pANI pIvA mAMDayuM ane pItAM veMta te DhaLI paDayA. ahIM cAre ya bhAIe nakulanA pAchA pharavAnI vATa jotA hatA te vATa netA ja rahyA. ghaNA lAMkhA vakhata vItyA bAda yudhiSThire sahadevane tenI tapAsa karavA meAkalye, ane sahadevanI paNu barAbara A ja dazA thaI. A pachI yudhiSThire arjunane meAkalyA. taLAvane kAMThe paheAMcatAM veMta teNe baMne bhAIone tyAM DhaLelA dIThA : paNa tarasa tene eTalI utkaTa lAgI hatI ke pANI pIvAnI vRttine te rokI zakayA nahi. paNa pANIne sparzI kare te pahelAM ja teNe pelI AkAzavANI sAMbhaLI. paNa A to arjuna, sahadeva ke nakula nahi ! kAne paDatA nakkara zabdA mananI bhramaNA che ema e zI rIte mAne! prajJA enI paripakava hatI. budhdhi enI pramANuzAstranA niyameA pramANe kAma karanArI hatI. kAM che, teA kAraNu hovuM ja joI e, bhale te dekhAtuM na heAya, evI tenI khAtarI hatI. bANA kADhI dhanuSyamAM parAvI teNe cArekAra zaravarSA karavA mAMDI-pracchanna zatrune sAmI chAtIe medAnamAM AvI javA paDakAravA mATe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 "zarava ahIM nakAmI che, pArtha, " te ja avAja pharI tenA kAne paDayA. " pANI pIvuM hoya ane bhAIo mATe laI javuM hoya, to pahelAM mArA praznonA uttaro Apa; nahitara jevI dazA A nakula ane sahadevanI thaI che evI ja tArI samajI le !" vyAsajI kahe che, ke A cetavaNuM na gaNakAratAM arjune pANI pIvA mAMDayuM ane te paNa DhaLI paDaze. " bhIma" pelA jhADanI chAyAmAM yudhiSThire potAnA bAkI rahelA eka bhAIne kahyuM: " A zuM kautuka che? je jAya che te tyAM ja rahe che! tuM jA to jarA ! joI to Ava ane pANI paNa pI Ava, ane te paNa Ava ane saune teDatA paNa Ava." bhIma Ameya adhIra thaI gayA hatA, tRSA ane kutUhala baMnene laine te doDe paNa taLAvamAM pahoMcatAM veMta tenI paNa e ja dazA thaI. Akhare yudhiSThira te ja UThayA. sau bhAIo je dizAmAM jaIne khavAI gayA hatA, te dizAmAM cAlyA. thoDIka vAra cAlyA haze, tyAM temaNe peluM ramaNIya taLAva joyuM ane kAMThe potAnA cAre ya bhAIone DhaLelA joyA. ane temaNe vilApa karavA mAMDayo. cAra cAra bhAIonA Ama acAnaka thayela mRtyune AghAta rUdana vATe thoDoka haLavo ryA pachI temaNe vicAra karyo; AmanI AvI dazA zI rIte thaI haze ? kaI zastra vAgyAnAM eMdhANe nathI emanAM aMge para. nathI keAI trAhitanAM pagalAMnI paMkitao paNa, A dharatI para. A pANImAM te kaMI daLe nahIM hoya ? pI jouM tyAre khabara paDe. duryodhane emAM jhera te nahi bheLavyuM hoya ! ke pachI zakuni, jene kAryAkArya badhuM ja sarakhuM che, eNe kaI tarkaTa racyuM haze pachI vadhu vicAratAM lAgyuM ke nA. nA, viSane pravega te ahIM nathI ja thayA. kAraNa ke cAreya cAra bhAIonI mukhAkRti, mRtyunI sthitimAM paNa, evI ne evI ja saumya che chatAM cAla, jeuM to kharo ! taLAvanAM pANImAM yudhiSThira UtaryA. thoDAMka pagalAM pANImAM bharyA haze tyAM e ja avAja emane kAne paDaye : "sAvadhAna ! mArA praznonA javAba ApyA vagara pANI pIza athavA laIza, to tArI eja dazA thaze, je tArA bhAIonI thaI che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "tame krANu che? himAlaya, pAriyAtra, vidhna ane malava e cAra parvatA jevA mArA cAra bhAIone mAranAra tame che| kANu ?" Co huM chuM eka yakSa ! '" yudhiSThire avAjanI dizAmAM tevuM te teNe tADa jevaDA eka UMcA yakSane vRkSa para beTheleA joyA. 257 4 zA che tamArA prate ? bAle. AvaDaze tevA uttarA huM ApIza," yudhiTire kahyuM . ane pachI je praznottarA thayA, e be vacce, te yakSa-yudhiSThira-saMvAda nAme bhAratabharamAM jANItA che. A yakSa khIjo kAI nahi paNa sAkSAt dha hatA ema mahAbhArata kahe che. janAra A dharma- yudhiSThiranA AdhyAtmika pitAe, pachI ene varadAna mAgavAnuM kahyuM. yudhiSThire mAgyuM ke pelA brAhmaNanI araNI hAtha na lAge te paNa tene dharma jaLavAI rahe. have khulAse thayA ke araNIne lai e mRga paNa dharma jAte ja hateA. yudhiSThiranI kaseATI karavA mATe ja mRganu rUpa dhAraNa karIne teNe brAhmaNunI araNIne harI hatI. te araNI teNe yudhiSThirane soMpI dIdhI. khIjA eka varadAna lekhe yakSe teramuM varasa ajJAtavAsamAM gALavA mATe virATanagaranuM nAma sUcavyuM. eka trIjuM varadAna mAgavAnuM yakSe yudhiSThirane kahyuM tyAre yudhiSThire mAgyuM: jayeyaM lobhamohau ca krodhaM cAhaM sadA vibho / dAne tapasi satye ca mano me satataM bhavet / << ( leAbha, meAha ane krodha-traNa upara huM sadA vijaya meLavu ane dAna, tapa ane satyamAM mAruM mana sadA rata rahe. " ) yudhiSThiranA cAritrya para A prasaMga ane eNe mAgeluM A chelluM varadAna sAre| prakAza pADI jAya che. kathA kahe che ... A pachI dhame cAre ya bhAI ene meTTA karyA ane pAMceya jaNa peAtAne Azrame AvyA, pelA brAhmaNane tenI araNI suprata karI ane ajJAtavAsanA teramA varasanI pratIkSA karavA lAgyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virATaparva sadaiva me dharmaratA matirbhavet / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 dharmayuddha (reDiye nATikA) virATa parvanI kathA mahAbhAratane pagale pagale rajU thAya te pahelAM nIcenI eka reDiye-nATikA vAMcI javI ThIka paDaze. vanaparva ane virATaparva e be vaccenA saMdhi samaye pAMDavo ane pAMcAlInuM mAnasa kevuM hatuM, te para kaMika vadhu prakAza e nATikA pADaze. pravaktA : zabda ja vicitra ane virodhAbhAsI che : dharmayuddha ! khabara nahi keNe pahelavahelo prayoga karyo haze, ane kevA saMyogomAM ! dharmayuddha ! dharmane ne yuddhane saMbaMdha zo ? dharma te yuddhone aTakAvavA mATe che ! ane yuddha ....dharmanA khyAla sAthe to baMdhabesatuM nathI ja ! ane chatAM, dareka laDanAra, pote dharmane khAtara ane dharmapUrvaka ja laDe che evuM mAnatA hoya che, ane dareka dharmaparAyaNa draupadI : ane strI nahi, pravakatA ? pravakatA strI kema nahi, padIjI ! huM dareka dharmaparAyaNa puruSa ane strI ema kahevA jato'to, paNa tame, mApha karajo mane, bhAre adhIrAM ! draupadI : huM adhIrI chuM ke nathI, e mArA A pAMca dhIrajavALA patione pUcho, pravakatAjI. paNa dareka dharmaparAyaNa puruSa ane strI viSe tame kahevA zuM mAgatA hatA ? pravakatAH huM ema kahevA jato, pAMcAlIjI, ke dareka dharmaparAyaNa puruSa ane strI... bhIma : strI ane puruSa kahe, pravakatAjI; puruSa ane strI nahi ! pravakatAH pheNa bhImasena ? bhIma : mArA hAthamAM A gadA che te paNa nathI joI zakatA ke zuM ? khare bapore ? paNa tame je kahevA mAgatA'tA te kahI do ne jhaTa, eTale ame amAre kAme lAgI jaIe ! pravakatAH huM te eTaluM ja kahevA mAgato hato bhImasena ke dareka dharmaparAyaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 puruSa ane strI..are bhUlyA, strI ane puruSa ema ja mAnatAM hoya che ke yuddha vagara dharmanuM rakSaNa thAya ja nahi ! ajunaH paNa adharma e na ja mAne, kei paNa rIte, tyAre yuddha sivAya bIjo kAI rasto kharo ? draupadI : sAkSAta dharmanI mUrti samA A tamArA moTA bhAIne ja pUchI juo ne, dhanaMjaya. emanuM cAle to ApaNA saunA hAthamAM daMDa ane kamaMDala ja Ape, duryodhana sAme laDavAne badale ! yudhiSThiraH tame mane anyAya nathI karatAM, devI ? yuddhane avasara vibhA thayA hoya ane meM pAchI pAnI karI hoya evuM eka paNa prasaMga batAvaze ? (padI ane bhIma khaDakhaDATa hase che. ) draupadI : avinaya mATe kSamA karaje, mahArAja, paNa e prazna tame mane pUchavA karatAM A mArA ceTalAne pUcho to vadhu sAruM. yudhiSThira: tame zuM kahevA mAgo cho e huM barAbara samajuM chuM, devI; paNa te vakhate mArA hAtha dharmathI baMdhAyelA hatA. bAra varasa vanavAsa ane teramuM varSa ajJAtavAsa..e zarata meM svIkArI hatI. viaupadI : pu zarata kare, ane...ane strIo...kayAM gayA pravakatA ? 9 kema ke belatA nathI ? pravaktA: mahArathIo laDe temAM mAruM kAma nahi, kaupadIjI! dvArakAne kRSNa hota, to tamane kadAca, je javAba tame mAgo cho, te maLI jAta ! draupadI : e eka ja puraSa che, amArAM saumAM ! pAMceya pAMDave : (sAthe) eTale ? amane saune strIomAM... aupadI : huM strIonuM apamAna karavA nathI mAgatI, Aryaputro ! paNa jemanI gadA vizvamAM vikhyAta che evA A vRkAdara, jemanA dhanuSyanA TaMkAre digato DolI UThe che-ema kahevAya che !-evA A gAMDIvapANi, jemanAM kRpANo pAse airAvata para Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ beThela indranuM vaja paNa vRthA sAbIta thAya che evA A nakula ane sahadeva, badhA ya nIcI muMDa karIne beThA rahyA, hastinApuranI rAjasabhAmAM, ane mAre A kezakalApa........... cAreya : ame moTA bhAInI pAse lAcAra hatA... yudhiSThira ane huM dharmanI pAse lAcAra hato... dvapadI : ane haMmezA rahevAnA ! yudhiSThiraH haMmezA nahi; phakata eka varasa mATe, have! AvatI kAlathI ajJAtavAsanuM ApaNuM varSa zarU thAya che, je vItyA bAda duryodhana pAse ApaNA rAjyanI ApaNe mAgaNI karIzuM.... bhIma : (mazkarImAM) mikSa naM da ! yudhiSThira tuM bhale dADhamAMthI bole, atyAre, bhIma, paNa dharma ane bhikSAnuM dehi" e be judI vastuo che te tuM Avate varase, AjathI traNa se ne ekasaThame divase barAbara joIza; kAM te duryodhane ApaNuM rAjaya ApaNane pAchuM soMpavuM paDaze, kAM to duryodhananuM mAthuM enA dhaDathI judu thaze! [ chellA cAra zabdo badhA ja bhAIo sAthe-duniyA samakSa pratijJA karatA hoya evI rIte gaIne bAle che. ] yudhiSTharaH zAnti ! zAnti ! sAruM che ke ATalAmAM kAI teramo kAna nathI, nahitara.......... bhIma : nathI kema ? A pravaktAjI che ne! yudhiSThira pravakatAjI e teramo kAna nathI, bhIma, e to ApaNuM saunuM saghA aMtaHkaraNa che. e bole che, tyAre ApaNane paNa mahAmuzkelIe saMbhaLAya che. duniyAnI to vAta ja zI ! paNa huM ema kahevA jato hato ke ATalAmAM kAI sAtamo mANasa nathI eTaluM sAruM che, nahitara tamArI A gajanA eTalI badhI vikarALa hatI ke ApaNe A ajJAtavAsa zarU thatAM pahelAM ja chatAM thaI jAta ane karAra pramANe bIjAM bAra varasa ApaNane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 vanamAM vItADavAM paData ! mATe dhImethI bole, ApaNuM salAmatIne khAtara ! khabara to che ne ke ApaNe zA mATe ahIM AvyA chIe? ApaNe kayAM chIe e to jANo ja che ne ? sahadeva ? ApaNe matsya dezanI sIma para chIe, kharuM ne moTAbhAI ? yudhiSThiraH kharuM che, sahadeva ! nakula : ApaNe virATanI rAjadhAnIthI ardhA yojana ja dUra chIe, kharuM ne? yudhiSThira kharuM che, nakula! juo A zamIvRkSa jene viSe tamane meM pahelethI ja vAta karI rAkhI che ! A khIjaDAnuM jhADa, jenA upara ApaNe ApaNAM zAstrAstro saMtADavAnA chIe, virATa nagaramAM pravezatA pahelAM! draupadI : paNa A zamIvRkSa upara to koInuM maDadu TAMgeluM che, Arya putra! yudhiSThira devIe barAbara joyuM che. manuSyanA muDadAne ane zastrAstrone atyaMta nikaTanA saMbaMdha che, devI. ame pAMce ya bhAIe A zamI vRkSa upara TiMgAI rahelA e muDadAnI ADasamAM amArAM zasmAstrone saMtADI dai, pachI vezAntara karI, virATanI rAjadhAnImAM evA khovAI jaIzuM. evA khovAI jaIzuM.... draupadI : jevA ApanA jevA dharmarAjane kAne nAkhela yuddhanA zabado ! | (hasAhasa) paNa eka muzkelI mane sauthI moTI dekhAya che, mahArAja ! yudhiSThiraH bolo! dvapadI : virATanI nagarI ApaNane badhAne samAvI deze... zaMkA nathI emAM; A sahadeva gauzALAnA niyAmaka tarIke ane A nakula azvazALA nA niyAmaka tarIke khAsa keinuM dhyAna nahi kheMce. bhIma ? paNa to mArI paNa bIka na rAkhaze, pAMcAlI ! virATanI rAjabhojana zALAnA niyAmaka tarIke.. yudhiSThira nAma zuM pasaMda karyuM che ; bhIma ? bhIma : balava ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ajuna dakSiNa taraphanuM lAge che, moTA bhAI ! bhIma uttaravALAone dakSiNanuM lAge, ane dakSiNavALAone uttaranuM ! akhila bhAratIya ! (hasAhasa) sahadeva : gadAne badale kaDachI tamArA hAthamAM kevI zobhe che te jovAnI bhAre gammata Avaze ! nakula : je kaDachIne upayoga tame gadA tarIke nahi kare te ! yudhiSThira e to bhImanA hAthamAM game te mUke, gadA jevuM ja lAgaze! (hasAhasa) paNa amane sAcI ne sauthI moTI cintA to tamArI ja che, devI! virATanA rANIvAsamAM rANu sudRSNAnI zRMgAra-vidhAtrI serabrI tarIke tame rahevAnAM cho, temAM sudeNA ane virATane gara ane bhoLo svabhAva jotAM kazI muzkelI AvavAnI nathI paNa... sahadeva : (meTAbhAI AgaLa belatAM acakAya che te joIne) sAMbhaLavA pramANe virATane sALe kIcaka ja matsyadezane khare rAjA che ! nakula : e to jagatane sanAtana niyama che, nakula! jyAM juo tyAM sALAe ja sArvabhauma hoya che! ApaNuM hastinApuramAM paNa * zakuni e rAjAno sALo ja che ne ! sahadeva ? e kharuM, paNa kIcakanI AbarU jarA strI-laMpaTanI kharI! vaupadI : jarA zuM, pUrepUrI ! paNa rANe sudeNune huM kahevAnI chuM ke pAMca adITha gAMdharvo mArI rakSA kare che ane mArI sAme melI najara karanArane... bhIma : (kaDachI zamIvRkSa para pachADIne ) A kaDachIno svAda cAkhavo paDaze ! yudhiSThira te to vezapalaTo karI paNa lIdhe, bhIma! AbAda raso lAge che. paNa maherabAnI karIne A kaDachIne aMkuzamAM rAkhaje. bhIma : rAkhIza, jo kIcaka enI laMpaTatAne aMkuzamAM rAkhaze to ! paNa tamAruM zuM che, moTAbhAI ? ajuna moTAbhAInuM te badhuM sIdhuM ane sarala che, vRkadara ! mahArAja yudhiSThiranA pote khAnagI maMtrI hatA, ema kahIne e virATanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 pAse virATanA aMgata maMtrI tarIke, AkhI duniyAnI najara paDe e rIte raheze, chatAM koIne zaMkA nahi jAya ! kAraNa ke emanuM A bhavya ane unnata ane kapUra-gaura kapALa, mAnasa sarovaranA nirmaLa nIra jevI emanI A zAnta, svaccha, zraddhA-preraka daSTi, aMte dharmane ja jAya che evo jApa niraMtara japatA hoya evA dekhAtA emanA svastha ane acaMcala hoTha-badhAM upara ugra kSatriyatna karatAM saumya brAhmaNatvanI chApa ghaNI vadhAre che. yudhiSThiraH A ja vAta jo pAMcAlIe karI hata, arjuna, te mane e mazkarI jevI lAgata! paNa vAta sAcI che. zastro karatAM zAstro para mane vadhAre zraddhA che. yuddha karatAM zAMti ane vadhAre priya che. draupadI : paNa satyavacananA tamArA vatanuM zuM thaze ? pravaktA : ene javAba huM ApuM, emanA aMtaHkaraNanA pratinidhi tarIke ? hakIkatamAM e jUThuM bolavAnA ja nathI ! yudhiSThira, yudhiSThiranA khAnagI maMtrI hatA, ane che, ema kahevAmAM asatya kayAM AvyuM ? draupadI : chatAM enI pAchaLa vRtti to kaMka chupAvavAnI kharI ne ? pravaktA : kharI! paNa tenI pAchaLa virATane kazuM nukasAna pahoMcADavAne IrAde nathI....ane nukasAna pahoMcatuM ye nathI. yudhiSThira chatAM eTalI vAta cokkasa, pravaktAjI...ke... pravaktA ke mAre bacAva karavo paDe che tamAre ! paNa A jagata ja evuM ' racAyuM che-jemAM naryuM, nagna, nirvastra satya.... yudhiSThira mATe ja to zAstramAM kahyuM che ne..... triaupadI : basa, basa, basa ! have AgaLa vadhIe. yudhiSThira to ATalI vAta nakkI thaI pAMcAlI, ke tame, sahadeva, nakula, bhIma ane huM -eTalA to virATanA udaramAM eka varasa mATe nirAMte samAI jaIzuM. savAla ja hoya to...eka A arjunane che. draupadI : huM e ja kahetI'tI. lAkhamAM ekAda pAse paNa mAMDa hoya evA vyaktitvavALA A dhanaMjaya virATanagaramAM kevI rIte chUpA rahI zakaze ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R arjuna H hu' tA dhAruM chuM, devI, ke ajJAtavAsanA tamArA pAMce ya karatAM huM vadhAre surakSita chuM. ! bAra mahinAmAM draupadI : huM nathI mAnI zakatI, dhana...jaya, badhuM ya kadAca chupAvI zakAze, paNa gAMDIvanI pratyaMcAnA, tamArA jamaNA hAthanA kAMDA para paDelA A kApA teA nahi ja chupAvI zakAya ! arjuna H e kApA chupAvavA tA sAva saraLa che, pAMcAlI ! tame eka pA AMkhA mIMcI jAe, badhAM, teTalAmAM ha. vezapalaTA karI lauM... eTale tamane khAtarI thai jaze, bhIma : zenA veza levA dhAryu che, arjuna ? aju na H mane vezapalaTA karI levA de, eTale tamane Ape!Apa khabara paDI jaze. badhAMya sAmaTAM : nahi ! pahelAM amane vAta kareA, zete vaNa levA dhAryA che ? arjuna : te sAMbhaLe..paNa vAta jarA lAMkhI che, heAM! draupadI : kahevA mAMDA jhaTa ! aju na : vanavAsanA ArbhanA divaseAmAM tame mane divya zastronI sAdhanA mATe indra pAse meAkayeA hatA, yAda che ne? yudhiSThiraH pAMca varasa tuM svamAM rahyo'te, e tA have vizvaprasiddha kRtihAsanI vAta banI gai. e pAMca varasanI tArI AkhIya jIvanakahANI vIgateAvIgata teM amane karI che. arjuna : paNa eka nAnakaDI vAta meM chupAvI hatI, te vakhate ! yudhiSThiraH he ! kAi adharmAcaraNa tA... arjuna : dharmAMdhanA nirNaya tame ja karajo, meATAbhAi, sAMbhaLyA pachI. svarAja indranA rathamAM mAli sAthe amareAnI nagarImAM huM paheAMcyA, pachI tarata ja Indre mAruM sanmAna karavA mATe eka mahAsamArabha yAjyeA hateA. sudhiSThiraH Indra tane peAtAnA putra ja gaNe che e jotAM e svAbhAvika ja che ! ....pachI ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 ajuna e samAraMbhamAM enA darabAranI ekakeeka apsarAe nRtya kareluM. raMbhA, menakA, dhRtAcI, kAmarUpA, maukitakamAlA, hema-smitA, tilottamA...... draupadI : Akhare IcchA zuM hatI, IndranI ? ajunaH je heya te, devI, paNa samAraMbhanA AkhAye vakhata daramiyAna huM tamArA saunA vicAramAM ne vicAramAM e te duHkhamagna ane Atmavizruta hato ke kaNa kevI hatI ane kANe kevuM nRtya karyuM, mane kazuMya yAda nathI. driaupadI : e badhAMnAM nAmo sivAya ! (hasAhasa) yudhiSThira apsarAonuM sauthI moTuM AkarSaNa temanAM nAmamAM ja hoya che, devI ! (hasAhasa) draupadI : haM...pachI zuM thayuM, dhanaMjaya? eTalI badhI devAMganAo tamArI sAme nAcI, tamAruM ruvuMye na pharakayuM...pachI ? arjuna : pachI ? pachI chele svarganA zaNagAra samA urvazI maMca para AvyAM ! bhIma : pelA naranArAyaNa RSie sAthaLamAMthI pragaTa karIne indrane bheTa lekhe ApI hatI e ? yudhiSThira bhIma purANonI kathAothI ATalo badhe paricita che....e Aje ja jAyuM. draupadI : suMdara strIonI vAtamAM saune rasa haya, Aryaputra ! haM...urvazI raMgamaMca para AvyAM...pachI? arjuna : e maMca para AvyAM tenI sAthe ja mArI AMkho ApameLe emanA para jaDAI gaI, devI ! draupadI : tame saurASTra gayA hatA, ane zrIkRSNa giranAra para tamArA mAnamAM eka samAroha goThavyA hatA. te vakhate kRSNanI bahena subhadrA para tamArI AMkho ApoApa maMDAI gaI hatI, tema ja ne ? ajuna: eka vAra pUruM sAMbhaLI le devI, pachI nirNaya karaje. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 draupadI : saMbhaLAvo ! ajuna nRtya jyAM sudhI cAlyuM tyAM sudhI urvazIne huM ekITaze nIrakhI rahyo, eTale Indrane thayuM ke mAruM mana urvazI para mehyuM che. draupadI : dIvA jevuM che. bhIma : dIvA jevuM nahi, devI davA nIce aMdhAruM hoya enA jevuM che; ema kaho ! (hasAhasa) arjuna : pUruM sAMbhaLI lo, tame bane ! pachI te ja rAte mahArAja urvazIjIne mArA nivAsasthAne mokalyAM. rAtanA bIjA pahore...ekalAM...... ( pUrva dazya ) uvazI mahArAja Indra mane ApanI pAse mokalAvI che, pArtha. anaH mahArAjanI mArA para parama kRpA che, devI, ane ATalI moDI rAte mahArAjanA AdezathI paNa ahIM sudhI AvavAne Ape parizrama lIdhe te mATe Apane paNa AbhAra ! Aja sAMjanuM ApanuM nRtya kharekhara adbhuta hatuM, devI ! meM mArI AkhI jiMdagImAM evuM nRtya kadI joyuM na hatuM, kayuM paNa na hatuM. urvazI eno yaza tamane che, dhanaMjaya ! AjanaH nRtya Ape karyuM ane yaza mane? samaje nahi, devI ? urvazI e nRtyanI pAchaLa ApanI preraNA hatI, dhanaMjaya! svargamAM ane svarga bahAra hajAro naravIrane meM joyA che, paNa ApanA jevo banattama' meM Aja sAMje pahelI ja vAra dIThe.. ane... kaI ciravAMchita vastu maLatAM hadaya AnaMdathI unmatta bane, tema huM... huM varasothI nRtya karuM chuM, dhanaMjaya, paNa nRtya e zuM che tene sAkSAtkAra mane Aje ja thayo.. ApanA sAnidhyamAM... ajuna : Apa kaMIka asvastha lAgo cho, devI ! uvazI; mane svastha banAvavAnI zakita ApanAmAM ja che, kuntIputra! | ( saMvanana -nRtya ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 ajuna devI devI..devI... A zuM kare che, dava ! urvazI : sAgarane jotAMveMta saritA je kare te! (nRtya) nAhaka zA mATe saMkoca kare che, gAMDIva-pANi mahArAja Indra mane ApanA raMjanAthe ja mokalI che. ane sAcuM ja kahuM chuM ..mahArAje mane Adeza na Apyo hota to paNa huM Avata, vasaMtanI pAse jema sauMdaryazrI Ape Apa Ave tema kAmadevanI pAse jema rati Ave tema ! huM ApanI ja thaI cUkI chuM. Aja sAMje huM nRtya karatI hatI te vakhate je bhAvathI tame mane. ajunaH ApanI kaMIka gerasamaja thaI rahI che, devI ! urvazI gerasamaja ! puruSonI AMkhone oLakhavAmAM...koI sAmAnya asarA paNa bhUla na kare, tyAM huM, urvazI, bhUla karuM ? tame satkaMTha nayane mArA aMge aMgane pI rahyA hatA, te vakhate! ane te e joI rahyo hato, devI...ke pauravakulanI mAtA keTalI suMdara che,... mA ! urvazI (sAghAta) mA ? anaH huM paurava kula chuM, mA ! ane Apa pauravakulanI mAtA che...pururavA ane ApanI pramagAthA brahmAMDabharamAM prasiddha che. ApanuM nAma sAMbhaLyuM ke tarata ja mArI AMkho UMcI thaI, pauravakulanAM AghajananI kevAM suMdara che te nayanabharIne nIrakhavA mATe, mA ! urvazIH mA? ( DUsakAM) ajunaH kSamA kare, mA ! urvazI : kSamA to mAre mAgavI ghaTe, dhanaMjaya, paNa mArA aNu aNumAM atyAre kAramI vyathA bhaDabhaDe che, dhanaMjaya; nA nA, pazcAttApanI nahi, atRpta vAsanAnI ! huM kSamA nathI ApI zakatI dhanaMjaya, zApa ApuM chuM. anaH Apane zApa paNa mAre mATe amRtavRSTi banaze, maiyA! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ urvazI : himAlayanI godamAM pelA RSie mAruM sarjana karyuM. tyArathI Aja sudhImAM koI puruSa ke deve suddhAM mArA para AvuM sarvabhakSI kAmaNa karyuM nathI, ane AvI nirAzA paNa mane kadI sAMpaDI nathI. traNeya loka jene rUpanI prazaMsA kare che evI huM...kAmathI uddIpta, sAme cAlIne tArI pAse AvI...rAtrinA ekAMtamAM... chatAM tuM....! napuMsaka sivAya bhAgye ja ATalo saMyama koI dAkhavI zake. huM tane zApuM chuM, dhanaMjaya, huM tane zApa Apu napuMsakatvane ! saMkalpa karIza tyAre napusakatva AvIne tArI kAyAne kabaje laI leze, eka varasa mATe... arjuna tathAstu. mA ! urvazIH (krodhane Ubhare zamavA mAMDatAM) krodhanA AvezamAM meM mahAna anartha karyo, dhanaMjaya ! mane kSamA karaje, ane mane kSamA karI che tenI pratIti mane thAya teTalA mATe koI paNa be varadAna mArI pAse mAgI lo ! aju na : to paheluM e mAguM chuM, maiyA, ke ApanI pAse samagra kalA kalApa-nRtyagItAdi mane prApta thAo. urvazI : tathAstu ! ajuna ? ane bIjuM e mevA, ke eka vAra mane....... "beTA" kahIne bolAve.... urvazI : beTA ! beTA.. ( athuo ne DUsakAM vacce pUrvadazya samApta thAya che.) yudhiSThira abhuta ! adbhuta ! adbhuta ! draupadI dhanaMjayane mAthe..... yudhiSThira zuM kahevA jatAM hatAM, pAMcAlI ? aTakI kema gayAM ? draupadI : huM ema kahevA jatI hatI, Arya putra, ke dhanaMjaya para AkhuM strIjagata Ama oLaghoLa zA mATe thaI jAya che !...gaMgAkAre ulUpI, maNipuramAM citrA, revataka para subhadrA. enuM kAraNa..? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 pravaktA : ene javAba kahetAM he to huM ApuM, pAMcAlIjI ! kaupadI : tame zuM javAba Apazo te huM jANuM chuM, pravaktAjI ! pravaktA : zuM ApIza ? draupadI : e ja ke dhanaMjaya che tyAre napuMsaka paNa thaI zake che ! bolo, sAcI che mArI kalpanA ? pravaktA : saMpUrNa! mATe ja te samakAlIna jagatamAM kevala "nara tarIke nahi, paNa "nattama nara' tarIkenI enI khyAti che... dviaupadI : ThIka che, te e narottama nara have bAra mahinA napuMsakane veza | bhajavaze, ema ? ajuna ? ane te paNa sAmAnya napuMsakane nahi, virATanI putrI uttarAnA nRtya ane gItanA napuMsaka prAdhyApakane..nAma bRhannalA ! have karuM chuM saMkalpa ! (saMgIta, juo DhaMkAI gayAne gAMDIvanA kApA. mArA jamaNA hAthanA kAMDA paranA ? draupadI . baloyAM bahu ja suMdara lAge che, tamArA kAMDAmAM, brahanalA ! mane.. adekhAI Ave che, atyArathI...virATanI duhitA uttarAnI... paNa have eka kAma karo. tame ene nRtya ane saMgIta kharekhara zIkhavI zakazo tenI thoDIka sAbItI amane Apo ! ajuna : jevI devInI AjJA ! ( nRtya) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84. ajJAtavAsane Ara'bha eka varasanA ajJAta-vAsa mATe pAMDavAe virATanagarane zA mATe pasadagI ApI haze? vanaparyaMte te dhame temane virATanagaranuM nAma sUcaveluM evA ullekha che. chatAM virATa parvanA pahelA adhyAyanA navamA ja leAkamAM yudhiSThira arjunane pUche che : 272 sa sAdhu kaunteya ito vAsamarjuna rocaya / saMvatsaramimaM yatra vasemAviditA: paraiH // he arjuna, ahIMthI have kaye sthaLe jaI ne ApaNe rahevuM te tuM ja kahe, eka varSa jyAM ApaNe, ApaNane kAI na oLakhe evI rIte rahI zakIe evuM sthaLa tArA manamAM heya tA tuM khatAva. 99 arjunane pUchavAnu kAraNa spaSTa che. arjuna svastha vicAraNA karI zake che e teA kharuM ja; paNa e uparAMta pAMce pAMDavAmAM sauthI vadhu pravAseA jeNe kheDayA hAya ane sauthI vadhu deze! jeNe joyA hoya evA eka arjuna ja che arjuna kuru deza karatAM AvelAM rAjyAmAMthI nIcenAM rAjyAnAM nAme Ape cheH pa'cAla, cedi, matsya, zUrasena, paccara, dazA, navarASTra, mahala, zAva, yugandhara, akuntirASTra, saurASTra, avantI. paNa A nAme ApyA pachI, sthaLa pasaMda karavAnI chellI javAbadArI te pAtA upara nathI letA, meATAbhAI upara ja rAkhe che. yudhiSThira matsya deza pasaMda kare che, kAraNa ke matsya dezane rAjA virATa 'baLavAna che; pAMDavA pratye prItivALe che, dharmAMzIla che ane udAra hRdayane vRddha che." pachI virATa nagaramAM kANe kayA rUpe rahevuM te aMgenI carcA thAya che. yudhiSThira kaka' evuM nAma dhAraNa karIne virATanI sabhAmAM 'sabhAstAra' tarIke rahevAne peAtAne saMkalpa jAhera kare che. sabhAtAra' eTale sabhApatine sahAyaka. yudhiSThira vira!Ta rAjAnA eka seAkhatI tarIke rahevA mAge che. A ja pramANe bhIma virATanA rAjaraseADAmAM eka adhikArI tarIke balava'nA nAmathI rahevAnI peAtAnI IcchA vyakata kare che. arjuna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 bRhannalA" nAme napuMsaka rUpe (pAyA rUpe ) pote virATanA aMtaHpuramAM virATanI rAjakumArI uttarA tathA anya nagarakumArikAone gIta-nRtya Adi zikhavavA mATe nimAvAnI dhAraNA rAkhe che. sahadeva gauzALAnA niyAmaka tarIke ane nakula azvazALAnA vaDA adhikArI tarIke, "graMthika' ane "taMtipAla" evAM nAme, anukrame, dhAraNa karIne raheze. ane chelle aupadI virATanI patnI sudeNAnI saMrastrI tarIke eTale ke aMgata paricArikA tarIke rahevAne potAno nizcaya jAhera kare che. A pachI temaNe potAnA agnihotro purohita dhayane soMpyA ane emane drupadane tyAM rahevA mokalI ApyA. dasena vagere pitAnA sArathi ne temaNe dvArakAmAM mokalI ApyA. draupadInI sAthe rahetI tenI serabrIone paNa temaNe kupadanA pAMcAla dezamAM mokalI ApI. badhAMne temaNe sucanA ApI ke koI pUche to kahevuM ke "pAMDavo to amane daita vanamAM choDIne kyAMka cAlyA gayA. e kayAM gayA tenI amane khabara nathI e kayAre nIkaLI gayA tenI paNa amane khabara nathI." jatAM jatAM purohita dhaumya pAMDavone rAjadarabAramAM kevI rIte rahevuM tenI zikhAmaNa Ape che, A vAMcIne koIne kadAca navAI paNa lAge, ke je janmathI ja rAjAo che emane vaLI AvI zikhAmaNanI zI jarUra ! paNa ene khulAso e che ke atyAra sudhI pAMDavo jAte ja rAjAo hatA, jyAre have emane kAI bIja rAjAnA nokara thaIne rahevAnuM hatuM ! pAMDa virATana rAjyamAM eTalI sahelAithI goThavAI jAya che ke vAMcanArane ghaNI ye vAra zaMkA paNa Ave ke rAjA virATa jAte A kAvatarAmAM zAmela nahi hoya ne ? ke badhuM jANato hovA chatAM ajANyA hovAne DALa te e nahi karato hoya ne ! thoDA ja kalAka daramiyAna pAMca vicitra ane "paradezI" puruSa ane evI ja eka vicitra ane paradezI strI rAjyanI hadamAM dAkhala thAya, eTaluM ja nahi, paNa khuda rAjasabhAmAM AvI rAjAnI sAthe vAtacIta karI sarakArI nokarImAM dAkhala paNa thaI jAya, ane chatAM A banAvanI pAchaLa kaMIka bheda jevuM lAge che evI gaMdha paNa kAine na Ave e jarA AzcaryakAraka te lAge ja che. saMbhava che ke rAjA virATa potAnA sALA kIcakanA hAthamAM badhA kArabhAra soMpIne lagabhaga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 nivRtta jevo cheTho che ane divasane ghaNo kharo bhAga AnaMda vinadArtho copATa Adi ramata ramavAmAM temaja mala kustI jovAmAM ja gALe che eTale tenI potAnI temaja tenAM nagararakSaka-daLanI AMkha kaMIka gAphila thaI gaI hoya. je hoya te. paNa A kAyaDo vicAramAM nAkhI de evo to che ja. paNa have ApaNe pAMca pAMDavo ane chaThThI kaoNpadInI sAthe daitavanamAMthI virATanagaranI sarahada tarapha cAlIe. pAMDa nagaranI bahAra samazAna pAse eka zamInuM-khIjaDAnuM-jhADa che tyAM AvyA. yudhiSThira sanAM zastrA e jhADa uparanI eka bakholamAM saMtADI devAnI AjJA ApI. nakule e pramANe zastro saMtADI dIdhAM. chevaTe smazAnamAM ghaNA divasa pahelAMnuM eka maDaduM paDeluM hatuM tene cakI lAvI e bakhelanI ADe TIgADI dIdhuM. pachI yudhiSThire IzvaranI stuti karI ane pahelethI rojanA karI rAkhI hatI te pramANe sau thaDa cheDe samayAMtare, eka pachI eka virATanI rAjadhAnI bhaNuM cAlyAM ane khAvAI gayAM. 85. samAja ane rAjya virATaparva mahAbhAratanA samayane samAja temaja rAjA bane upara sAruM ajavALuM pADe che. samAja jeTalo kRSijavI hatA teTalo ja gochavI hatA. lokonA moTA bhAgane AdhAra khetI uparAMta gAyAnAM dhaNo upara hato. "dha" e ja "dhana' hatuM. paNa zabada "dhane uparathI ja Avyo che. ghaNI gAyA jenA pAse hoya te ja dhanavAna. AvI ja rIte dhanI' te "ghaNuM banyuM haze. rAjya rAjaya vaccenA jhagaDA ghaNAkharA A dhaNone kAraNe ja thatA. eka rAjyanAM dhaNane bIjA rAjyavALAo vALI jAya ene artha ja e lekhAto ke teNe duzmanAvaTa jAhera karI yuddha cheDayuM. cAra ane lUMTArAo paNa moTe bhAge gAyonAM dhaNanI corI athavA lUMTa karatA. matsyadezanI eka bAjue trigartAnA rAjA suzarmAnuM rAjya hatuM, bIjI bAjue hastinApuranuM. suzarmAnI gAyo virATa upADI jato Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 ane virATanI gAyone hastinApurane kauravo vALI jatA. sAdhAraNa rIte pADozI te zatru ane pADozIne pADozI te mitra, e rAjyazAstrano niyama che. virATane ane duryodhanane A ja niyama pramANe duzmanAvaTa haze. virATa A ja kAraNe kadAca yudhiSThiranA vizvAsanuM pAtra banyA haze. trigarlone suzarmA A ja hetuthI duryodhanane mitra thayo haze ane A ja nyAye pAMDa sAthe dostI bAMdhavA virATa hamezA tatpara raheto haze. yudhiSThiranI matsya dezanI pasaMdagI pAchaLanuM A ja eka sabaLa kAraNa haze. rathe e senAonuM eka Avazyaka aMga hatuM. eTale rAjyamAM ghoDAene mATe eka juduM khAtuM cAlatuM haze. ghoDAonI guNavattA ane saMkhyA uparathI rAjyanI tAkAta nakkI thatI haze. sahadeva ane nakula athavA graMthika ane taMtipAlanI kiMmata A ja kAraNe virATanA rAjyamAM tarata thai haze. virATanI potAnI dinacaryA juo to e vakhatanAM sAmudAyika vinadanAM sAdhanA dekhAI Avaze. navarAzane vakhata (badhA vakhata navarAzane ja che, sivAya ke suzarmA jevo koI zatru gAyonAM dhaNa vALI gayuM hoya ane ene pAchAM laI AvavA mATe yuddha karavuM paDe !) rAjA virATa mahalakustIo jovAmAM temaja pazuone laDAvavAmAM kADhe che. chelA romana samrATo paNa Ama ja karatA ane pAchaLanA vakhatanA mugala zahenazAhone paNa A ja vidavyApAra hato. koI koI vAra vAra eka rAjyane mala bIjA badhAM rAjyonA malene paDakArI, harAvI, vijetAnuM pada prApta karavA AkhA bhAratamAM bhramaNa karato. saMgIta ane nRtya paNa sArI peThe vikasyAM haze. enI eTalI badhI sAmAjika pratiSThA haze ke rAjakanyAone paNa sattAvAra ane jAhera rIte tenI tAlIma ApavAmAM Ave. sudeNuM e virATanI bIjIvAranI patnI che. umare nAnI che. ene bhAi kIcaka eTale ke rAjAno sALA e ja rAjayamAM kartAhartA che. senApati paNa te ja che. enA aneka nAnA bhAio rAjyamAM jude jude sthaLe amaladArI kare che. hakIkatamAM matsya dezanuM rAjya e rANInuM ane rASTranA bhAIonuM rAjya che. rAjAne ghaNokharo vakhata copATa ke zetaraMja ramavAmAM, "sabhAstAra"nI sAthe goThaDI karavAmAM ane darabAramAM AvI caDhelA koI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 bhATacAraNa pAsethI vArtAe ane prazastie sAMbhaLavAmAM jAya che. kaka' jevAne rAjasabhAmAM 'sabhAstAra' tarIke jaladIthI nAkarI maLI jAya che. enuM A ja kAraNa che. . rAnnanu rasAr3a e kaMI kAi asAmAnya sthaLa nathI. chatAM bhImasenanI nimaNUka tathA kAmagIrI kaIka Azcarya upajAve evI jarUra che. bhImasena, vyAsajI lakhe che, supa banAvavAmAM ghaNA kuzaLa hatA ane temAM paNa e bhUlavuM na joie ke e rUpA tathA virATanA raseADAmAM taiyAra thatI dhaNIkharI vAnagI pazuonA mAMsamAMthI ja banAvAtI. TUMkamAM dUdha, ghI ane mAMsa e rAte tathA prajAne AhAra hatA. bhImasena pAtAne bAkIne vakhata pazuone laDAvavAmAM ane AI kustIbAja enI sAme utAravA taiyAra hoya te kustI karavAmAM kADhatA ane virATa peAtAnA A rAjarasAyAnI A vadhArAnI siddhi jone AnaMda pAmateA. have sairandhInI vAta karIe. rANIe ane zeThANIe peAtAnI aMgata zuzrUSA mATe dAsIonAM jhuMDanAM jhuMDa nabhAvatI. rANIene navaDAvavI, temane kezakalApa judI judI kalAmaya rIte gUthI devA, temanA AMkhe'DA mATe phUlanI ane meAtInI veNIe taiyAra karavI, temane mATe kAjaLa ane kaMku taiyAra karavAM, temanA zarIranA manane mATe sugadhI tela ane pIDIe taiyAra karavI, bhammara pAMpaNa heATha mATe yAgya raMgAnAM mizrA taiyAra karavAM, -TUMkAmAM tee rUpALAM hoya teA vadhu rUpALAM dekhAya ane rUpALAM na hoya tA paNa aLakhAmaNAM na lAge evI rIte vezabhUSAmAM tamate sajja karavAM e temanuM khAsa kAma rahetu. puruSo paNa kAI vakhata AvI sairandhIne lAbha letA. ekaMdare sairantrIonI A vyavasthA jotAM ema cokkasa lAge che ke mahAbhAratakALanA strI-puruSA zArIrika saundaryuM. ane sajAvaTanI bAbatamAM Adhunika strI-puruSo karatAM jarAya Utare tevAM te naheAtAM ja. 86. adherI nagarI virATa rAjAnA matsyadezanI pasaMdagI pAMDavAe eka varasanA ajJAtavAsa mATe zA mATe karI te aMge theADeA vadhu vicAra karIe. paheluM kAraNa tA, alabatta, e che ke virATa hastinApurane pADAzI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 che ane duryodhananA rAjataMtrathI e khUba trAsele che. masvadezanI gAyanAM dhaNane hastinApuranA sattAdhIze vakhatovakhata upADI lAvatA haze, corI ke lUMTI lAvatA haze. virATanA rAjyane bIje sImAMDa Avela trigartAnuM rAjya paNa evI ja rIte virATanuM virodhI che. trigane rAjA suzarmA duryodhanane bherU che. duryodhana ane trigartAno suzarmA e banI sUDI vacce virATane masvadeza sopArI jevo che. A kAraNe duryodhanane koI paNa virodhI virATane sahajasnehI banI rahe. eka bIjuM kAraNa paNa che, ane te che virATanA vyakitatvanuM. e vRddha rAjavI bahAdura, bhale, bhALa ane saraLa svabhAvane che. jevo Azurodha che tevo ja AzutoSa paNa che. te atyaMta urmila che ane jeTalo Urmila che, eTale ja jAgarUka tarkazakita vinAne che. AvAnA rAjyamAM koNa zuM che ane zuM kare che ane kayAM vase che tenI bhAgye ja koI tapAsa rAkhe ! eka trIjI vAta paNa che. vRddha virATa para tenI raNa sudaSNAnuM rAjya che, ane sudeNa para tenA bhAI kIcakanuM calaNa che. gAMdhArana zakuni jema hastinApuramAM ja paDayA pAtharyA rahe che, tema kIcaka dezamAM paDa pAtharyA rahe che, e TaluM ja nahIM, paNa masyadezane sAco kartAhartA te ja che. te senApati che ane tenA navANuM eTale ke aneka bhAIo ane pitarAIe rAjyamAM judAM judAM sattA-sthAne dabAvIne besI gayA che. ane chatAM rAjyamAM to aMdhera ja che, kAraNa ke kIcaka ane tenI senA kevaLa potAnA vaibhava-vilAsa pUratI jAgRta che. bIjI badhI bAbatomAM tenI ane kuMbhakarNanI vacce kazo ja pharaka nathI. eka savAla uThe che. paristhiti sAcesAca AvI che to pachI virATanuM rAjya cAle che zI rIte ? javAba eka ja cheH matsyadezanuM rAjya cAle che, jema ekacakkAnuM cAlatuM hatuM tema. roja eka manuSyane baka jevA rAkSasanA AhAra mATe mokala paDato hoya, chatAM prajA mejathI khAya-pIe; avebese; AnaMda kare; ane koIne kazuM ja asAmAnya na lAge ! e che bhAratavarSa ! -ema te vyAsajI nahi sUcavavA mAgatA hoya ? je ho te, paNa lAkho vacce judA tarI Ave evA pAMca pAMca narazArdUle ane chaThThI nArAyaNI jevI eka nArI je nagarImAM pUrA bAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. mahinA rahyAM ane kASTanI ya AMkhAne jemanAmAM kazI ja vizeSatA na dekhANI, e nagarImAM kaI khAmI te hAvI ja joie. 87. khAvAi gayAM virATanI rAjadhAnInI bhAgeAthe eka zIvRkSa che ane najIkamAM ja smazAna che. pAMDavAe pAtAnAM zastrAstrAne eka varasa sudhI surakSita rAkhavA mATe A zamIvRkSanI pasaMdagI karI hatI. saue peAtapeAtAnAM zastro dharatA para mUkayAM. pachI sahadeve te saune khIjaDAnA e jhADamAM eka bakhAla hatI temAM goThavI dIdhAM. pachI masANamAMthI eka aDadhuM-paDadhuM bhaLelu maDadu lAvIne te khAla para DhAMkI dIdhuM. bhUta-pretAdithI DaratA te vakhatanA prAkRta janasamAjane e zastrAthI AdhA rAkhavAne A eka kImiyA hate. uparAMta yute ane muDadAMne kAOkAraNa saMbaMdha che te spaSTa satyane vadhu spaSTa karavAnA paNa A kImiyA kaeNma na heAya ? have badhA bhAie pAtapAtAnI khIjI bAju khullI kare che. dezamAM pAte kayA gupta nAme nivasavuM ane zuM karavuM te saue rAkhela che ,, yudhiSThiranI yAjanA virATanI rAjasabhAmAM khuda virATanA peAtAnA ja eka sAthI ane salAhakAra tarIke joDAine rahevAnI che. te kahe che ke hu virATanA salAstAra thaine rahIza. pAMDavA vanamAM gayA te pahelAM pete yudhiSThiranA khAsa mANasa hatA avidyAmAM, pAsA nAkhavAnI kaLAmAM, dyUtakhelanamAM pAte pravINa che, vratanuM rahasya pAte khuda zIkhela che vagere rajUAta te virATanI pAse karaze potAnA mATe nAma paNa teNe pasaMda karI rAkhela che : . kANu (:) kAne (m ) eLakhe che? virATanA A jagatamAM kAi kAne oLakhatuM nathI eve dhvani utpanna karavA mATe ja, kadAca, A nAma joDI kaDhAyuM haze ! yudhiSThira pAsethI ja ema te jaNAve che. r virATanA nakkI karI bhImasena pAMDavA vanamAM gayA ta pahelAM pAta pAMDavAnA rasAyA hatA ane khuda bhImasena pAsethI meTAM meTAM rAjaraseDAM calAvavAnI kaLA zIkhela che ema kahIne virATanA mahAnasaneA eTale ke rAja-raseADAnA niyAmaka banavA mAge che. ballava" evuM nAma te pAtA mATe pasaMda kare Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 che. sahadeva, virATanAM darabArI godhaNanA gaNaka ane saMrakSaka tarIke ane nakula virATanI rAja-haya- zALAnA niyAmaka tarIke goThavAvAnI dhAraNa rAkhe che. grathika ane tatipAla evAM nAma paNa temaNe, anukrame, pasaMda karelAM che. sauthI vadhumAM vadhu vikaTa prana arjuna ane draupadIne che. gAMDIvadhanvA zI rIte chupe rahI zakaze ? dhanuSanI dorI kheMcI kheMcIne tanA jamaNa aMgUThAe ane enI jamaNI tarjanIe-moTI AMgaLIe-lAkhe sAmAnya aMgUThAo ane tarjanIo vacce tarI Ave evI viziSTatA dhAraNa karI che. vaLI DAbA hAthanA kAMDA para dhanuSyanI darIe trivaralI kIrtirekhA jevA kApA pADelA che te kema karIne chupAvI rakhAze? bIjI bAju jenA hAthanI umedavAranI spardhAmAM eka vakhata AkhuM bhAratavarSa khaLabhaLI uThayuM hatuM te jAjaramAna aupadI kayAM samAze ? rAjasabhAomAM ane vanamAM hajAroe tene joyelI che ane vyaktitva ane mukhamudrA to evAM ke eka vAra jovA pachI aMtara para sadAne mATe aMkita thaI jAya ! AvI nArAyaNI duryodhananA guptacaronI bAja jevI AMkhethI pUrA bAra mahinA sudhI aNadIThI ane aNuoLakhI rahe evI kaI tarakIba che ? paNa banee pita-potAne mATe pukhta vicAra karyA che. jyAM emanI kAI tapAsa paNa na kare tyAM teo chapAze. nA, nA ! chUpAze e zabada paNa ahIM asaMgata lAge che. saunI AMkhe emanA para paDe evI rIte "cAradhAre" raheze, khullAM khullAM, sareAma ! paNa raheze evAM svarUpe ane evI sthitimAM ke Ave ThekANe ne AvA svarUpamAM teo heAya tevo vicAra temanA kaI mitrane ke zatrune svaneya na Ave ! bhAratano ajoDa bANAvaLI nRtyakaLAmAM pAvaradhA che. gAMDIvane dhAraNa karanAro, viNA vagere vAdyone paNa eTalI ja AsAnIthI ramADI zake che. arjuna nRtyAcArya ane gAyanAcArya thaze! paNa kone ? virATanA eka khebA jevaDA, ane kIcaka ane enA malonI dhAkathI mukta rIte zvAsa paNa mAMDamAMDa lai zakatA rAjyamAM nRtya ane gIta zIkhavAnA umaLakA kaNa dharAvatuM haze? kaI ja nahIM! prajAjanomAMthI te kaI ja nahIM! arjunanI yojanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 tA virATanA rAja-prAsAdanA gAyanAcArya ane nRtyAcArya thavAnI che. paNa rAjamahelanA ekAMtamAM puruSa-nRtyAcAryane (bAra mahinA rahevA devAnI vAta bAjue rahI,) praveza paNa kANu Apaze ? arjune Ane paNa vicAra karI rAkhyA che. pAMca varSa pote svargamAM indra pAse rahyo hatA te daramiyAna urvazIe tene saMgIta-nRtyAdi vidyAmAM nipuNa karyA hatA. tenI sAthe eka varasanA napu MsakatvanI sakhta pazu teNe tene karI hatI (zApa ApyA hatA). e sajA Aje tenA mATe eka mahAna AzIrvAdarUpa banI gai. bRhantalA evA nAma sAthe gAyana-vAdana-nRtyanA eka SaDha (napuMsaka) adhyApaka tarIke virATanA rAja-prAsAdamAM gAvAI javAnI peAtAnI dhAraNA arjune jyAre raju karI tyAre cAre bhAe ane draupadInA vismayanA pAra ja na rahyo. ane evA ja vismaya saune te vakhata thayA jyAre, hajArAnA namana jhIlavA TevAyelI ga-gaurava-maDitA rAjarANI draupadIe pote virATanI patnI suMdAnI "sara zrI' banIne, aMgata paricArikA banIne virATanA rAjamahelamAM geAvAvA mAge che evI pAtAnI bAjI chatI karI. Ama cha c cha jaNuM virATanA rAjamahelamAM khAvAI gayAM. jagatane nisbata che tyAM lagI jANe kadI janmyA ja nahAtAM ! jANe ekAeka temanA pagataLenI dharatI phATI ane paLanA pAMcamA bhAgamAM tee hatAM na hatAM thaI gayAM ! ane e tA kahevAI ja gayu` che ke temanI sAthe vanavAsanAM varase| daramiyAna je rasAlA hatA, teAkara cAkara, rathA, strI, brAhmaNo vagere hatAM te badhAMne tA temaNe kayAranA ya be bhAgamAM vaheMcIne ravAnA karI dIdhA hatA. aDadhA bhAgane dvArakamAM, aDadhA bhAgane drupada rAjAnA pAMcAla dezamAM. saune kahevAmAM AvyuM hatuM, 'pAMDavA eka savAre amane mukIne cAlyA gayA eTaluM ja kaheluM. paNa evI sUcanA na karI hAta tA paNa te leAkeA zI bAtamI ApI zakavAnA hatA? temane kazI khabara ja naheAtI ane temAMnA kAI ekAdane khabara paNu heAta tA paNa vanavAsanAM bAra bAra varasonAM apAra kaSTo jemane khAtara pAta svecchApUrvaka sahana karelAM, temanA pratye khUTalAI karavAnu svapna paNa tene `kama karIne Avata ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 88. virATanI zAna ! ekadhAre cIle jIvana vahyuM jAya, e pAMDave| ja nahIM ! sAmAnyAtI vacce vasatA asAmAnya puruSone A sajA che. jagata emanA mATe na hoya tyAMthI muzkelIo ubhI kare. temanI asAmAnyatA e ja jagatane mATe sauthI meTu kAraNa, temanI duzmanAvaTa karavAnuM. pahelAM teA eka sIdhA sAdA banAva banyA. sAva sAmAnya lAgatI e ghaTanA hatI. e vakhatanA samAjamAM jarA paNa vismayakArI na lAge evI e ghaTanA hatI. maleA-ane paDitA pazu-te vakhate eka gAmathI khIje gAma ane eka dezathI khIje deza pharyA karatA. digvijaya e AvAM paribhramaNAne samAnya hetu hatA. gAmane cAre ke darabAranI meDIe ke rAjadhAnInI rAjasabhAe jane e paDakAra phekeH "amArI sAthe kustImAM utare evA kAi mala tamAre tyAM hoya te| e AgaLa Ave. nahItara svIkArI le ke tamArUM rAjya malla-sUnuM che. '' tatttat-sthAnIya male A paDakArane zakita hAya tA jhIlI letA, gAmane jAhera kustInA dAva-pece jovA maLatA, hAranAra temaja jItanAra tene the|DA divasa mATe gAmane kharace mahAlavAnuM maLatuM ane chelle hAranAra kAM tA zAna gumAvatA kAM te jAna! ane jItanAra vijetA "nA ilkAba meLavIne AgaLa vadhatA ! cempianazipa " mATe dezedezamAM ane khaMDhekhaDamAM ghUmatA khelADIenA ApaNA jamAnA| A vastusthiti sAva sahelAthI samajI zakaze. :: .. virATanuM rAjya te| Ame ya matlA mATe jANItuM hatuM. kIcaka ane tenA bhAioe A bAbata eka veLA sArI nAmanA meLavelI. eTale digvijayanI dacchAvALA malA matsya dezamAM paNa Ave emAM navAi jevuM kazuM ye nahetuM. C6 eka mahala ANye.. nAma jImUta. pralayanAM vAdaLAM jevI teNe garjanA karI, 'kAM kustI karA, kAM tamArI dharatI mallasanI che evA ekarAra karIne mane mahalizarAmaNuinu biruda Apo." divasane-rAtrine paNa meATe! bhAga suMvALA gAdI-takiyA vacce geTavAine ceApATa ke zetraMja ramavAmAM ane bhATacAraNAnI sabhAraMjanI kalpanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 kRtio sAMbhaLavAmAM samaya gALanAra muddo virATa paLabhara saLavaLe. kayAM gayA che tenA kaDhiyela dUdhanA pInArA ane mAvAnI miThAIo khAnArA malara jo? paNa polAdanA gaDha jevA jItanA kasAyelA zarIrane jotAveMta ja saunAM hAjA gagaDI gayAM hatAM. ekAda-be kulaNajIo AgaLa AvyA, te te DAbA hAthanI TacalI AMgaLIonA khela jevA hatA, jImUtane mATe ! sannATo chavAI gaye, cArekora. virATanI rAjadhAnImAM, arere, zuM koI paNa nathI e, je rAjanA abirU rAkhe ! kustI ane akhADA khAte ATalAM varasa khobA bharI bharIne nANAM kharyA te zuM sAva phogaTa ! paNa rAjanI zAna karatAM potAnI jAna saune vadhu vahAlI hatI. ApI dyo mane vijayapatra, mahArAja virATa !" jImUta takAdo karate hato. ane kaMkanI sAme vakhatovakhata jato ane tenI AMkhamAMthI kaMIka AzvAsana pAmavA Icchato virATa bebAkaLA banato jato hato. tyAM balava AvyA. rasoyAnA vezamAM paNa bhImanuM bhImapaNuM kema chAnuM rahe ! ane te paNa AvI uzkeraNI bharelA samayamAM ? teNe kaMka sAme joyuM. svAbhAvika ja hoya tevI rIte. meTAbhAinI AMkhamAM teNe anujJA vAMcI. anujJA ane sAvadhAnI beya. virATanA guNaoziMgaNa ApaNe chIe. Ave vakhate enI zAna rahe, evuM ApaNe karavuM ja joIe, paNa ApaNe paristhitino paNa khyAla rAkhaje. bAra bAra varasa vanavAsa veThayA pachI, teramA varase ajJAtavAsa daramiyAna pakaDAI jaIzuM te bAra varasa bIjA vanamAM javuM paDaze e na bhUlaje." ane kustI zarU thaI. bhIme pote bhIma nathI evuM batAvavA mATe pitAnI samagra zakita ane kaLAmAMthI thoDAka ja bhAgano upayoga karyo. ghaDIka jImUta jItato dekhAya, ghaDIka balava! jANe kema bane samovaDiyAsarakhA na hoya ! nirAza thayela nagarajane, ane paradezI malanI sAme ApaNe te pUrepUruM nIcAjoNuM thayuM evI zarama atyAra lagI anubhavI rahela virATa, bane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 TaTAra thayA. rasayA upara oLaghoLa thaine sau tene aneka rIte pirasAvavA mAMDyA. A tarapha jImUta paNa samajI gaye ke zerane savAzera sAMpaDayo che. have barobariyA sAthe bAtha bhIDavAnI che. kustI vadhu ugra banI. jImUtane raghavATa va. bhImane uzkerATa paNa vadhyo. ane jotajotAmAM jImUta-pralayane megha varasyA vagara ja virATanA AkAzamAMthI ogaLI gayo. virATanI dharatI enuM smazAna banI gaI. ane virATanI zAna rahI gaI. ane balavanuM mAna vadhyuM. ane yudhiSThiranI ciMtA vadhI. jImata duryodhane daze dizAmAM mekalela guptacaramAMne eka haze to? 89. kIcakanI kAmalIlA gayA prakaraNamAM varNavAyelI jamata-vadhanI ghaTanA cheDe vadhu vicAra mAgI le che. kIcakanA sau bhAIo hatA. so ye so mala-yuddhamAM pravINa hatA ema kahevAyuM che; to zuM temane eka paNa A jImUtanI sAme akhADAmAM utaravA taiyAra nahi thayo hoya? ke pachI temanAmAM pANuM ja nahotuM; ane rAjAnA sALAnA sagAvahAlA lekhe ja teo rAjyamAM carI khAtA hatA? bIjuM, virATanagarane sAco dharaNI thaI beThelo kIcaka pite A vakhate kayAM hato ? digvijaya karavA Avela jImUta masyadezamAMthI vijetAnuM birUda meLavIne bahAra jAta te AkhAye bhAratavarSamAM mazkarI virATanI na thAta, ( kAraNa ke te muddo hato e suprasiddha hatuM) paNa kIcakanI ja thAta. to zuM potAnI pratiSThAnI paNa ene paDI na hatI? bhogavilAsanI pAchaLa e zuM eTalI hade nirmAlya banyA hatA ke rAja-pratiSThAne prazna paNa tene na spaze ? A matane ane duryodhane pAMDavone chatA karavA mATe cAre dizAomAM pAThavelA seMkaDo guptacarane ke saMbaMdha kharo ke nahi ? vyAsajIe e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 kazeA ja saMbaMdha khatAbyA nathI, varadAna pAmela che ke peAte je je pAtronA AMtarabAhya badhAM rUpe| pratyakSa thAya. ane vyAsajI khuda brahmA pAsethI evuM pAtronI kathA AlekhI rahyA hoya te te temane hAthamAMnA phaLa ke phulanI mAphaka je hA te, paNa pAchaLanA keTalAka kavie tathA lekhAe teA A jImUtane duryodhananA eka guptacara banAvI ja dIdhA che. temane mate yudhiSThira ane bhIma A vAta kaLI gayA hatA. khAsa karIne bhIma! sAme cAlIne peAtAnI sAthe kustI karavA Avela rasAyA te kAi sAmAnya matla nathI, paNa bhIma ja che evI khAtarI jImUtane gheADIka ja vAramAM thai gai hatI, ane e vAtanI jAherAta e * bhIma " evA zabda meATathI melIne karavA paNa jatA hatA, paNa tyAMtA bhIme tenuM gaLuM dabAvI dIdhuM ane " bhI....ma ', ne badale bhe....'" melIne te rAmazaraNa thai gayA. ,, "" mANabhaTToe, Ama teA, vyAsajInI A kathA sAthe aneka sthaLe ucita ane anucita chUTa lIdhI che, paNa ahIM, A sthaLe, temaNe jImUtane je rIte duryodhananI guptacara-maMDaLI sAthe joDI dIdheA che e sathA ucita kahI zakAya evI chUTa che. jANe vyAsajIe kaiMka adhUruM rAkhyuM hoya, te emaNe pUrUM karI dIdhuM. chelle,-meTAmAM mATI vicitratA tA e che ke AvA vizvavikhyAta mallanA vadha peAtAnA navA raseyAe karyo, ane e rasAyA, tenA peAtAnA ja kahevA pramANe, eka kALe bhIma sAthe vaselA hatA, chatAM virATane e bhIma hovA aMge kAi paNa jAtanA saMdeha na upajyuM. have ApaNe AgaLa cAlIe. jImUtanA mRtyunI ghaTanA pachI bIjA cha mahinA vItI gayA. saMpU svasthatApUrvaka aneka mAnasika yAtanA sahana karatA karatA pAMDavAe jyAre ajJAtavAsanA varSane sArA evA bhAga vitAvI nAkhyA hatA tyAre eka bIjI ghaTanA banI. tasmin varSe gataprAye kIcakastu mahAbala: / senApati : virATasya dadarza drupadAtmajAm / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 tyAre zuM virATanA senApati evA kIcake dupadAtmajAne atyAra lagI joI ja nahi hoya ? potAnA bhAInA svabhAvathI saMpUrNa rIte paricita evI rANu sudRSNae zuM A navA sauMdarya-ratnane tenI laMpaTa ane viSayI AMkhathI yojanApUrvaka aLaguM rAkhyuM haze? ane emaja hoya to, bicArI suSmAe dazathI e vadhu mahinA karelI mahenata para Ama rahI rahIne pANI pharI vaLyuM e paNa izvaranI ja eka lIlA ja ne! athavA, kAlidAse kahyuM che tema mAtAnAm dvArAfja mavati sarvatrA kIcake jevI e apratima sauMdarya-svAminIne joI, te ja e vikAravihuvala banI gayo. sIdhe e gayo potAnI bahena pAse. "kayAMthI AvI che A? kyAre ? mane vAta paNa na karI? vArU! vArU! paNa have e mAre tyAM Ave evI goThavaNa thavI joIe." vagere. suSma pitAnA bhAIne A prasaMge kazuM ja kahetI nathI. saMpUrNa mauna dhAraNa karIne beThI rahe che, jene artha tenA bhAIe "saMmati" tarIke jarUra ghaTAvyo haze. sudeNanA A maunanuM kAraNa e paNa hoya, ke hamaNAM huM zA mATe boluM ? bhale e jAya, enI pAse! jouM to kharI, mArA bhAInA pralebhanene e zo pratyuttara Ape che! kIcake zaipadI pAse jaIne sIdhI pitAnI kAma-lIlA ja zarU karI dIdhI. vikRtinI duniyAne te aThaMga khelADI hato. paNa draupadI ane kIcakanA saMvAdane ApaNe eka juduM prakaraNa ja ApIe. 90 je tAre mane jIvADavo hoya te ! sairadhI (draupadI) pAse jaIne kIcaka pahelAM te enA netrAdinI tathA enA kekila zA kaMThasvaranI prazasti kare che ane umere cheH evaMrupA mayA nArI kAcidanyA mahItale / na pUrvA ... ...... "tArA jevI rUpavALI nArI meM kadI joI nathI!" (pratyeka laMpaTa Ama ja bolate hazene, kei navI nArIne joIne !) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 "tArA mukhacaMdrane joyA pachI kAmavivaza na bane evo koI puruSa huM te kalpI ja nathI zakato !" vagere. jema jema te AgaLa bolato jAya che, tema tema tenI nirlajjatA vadhu vega pakaDatI jAya che, ane chevaTe khAna-pAna ane ghareNAMnAM pralobhane AgaLa dharIne te tenI pAse sIdhI "prema"nI ja mAgaNI kare che, pahelI ja mulAkAte. eka dAsI sAthe vadhAre lappana chA5na karavAnI jarUra ja zI, tene thayuM haze! paNa tenuM chelluM vAkya, zikArane pahelIvAra phasAvavAnI koziza karatA pratyeka kAmInI mane vRttino paDagho pADatuM hoIne noMdhapAtra cheH tyajAmi dArAn mama ye purAtanAH bhavantu dAsyastava cAruhAsini / ahaM ca te sundari dAsavat sthitaH sadA bhaviSye vazago varAnane / / " mArI janI strIone huM tAre khAtara choDI daIza." athavA tArI dAsIo thavAnI AjJA ApIza ? huM jAte paNa tAro dAsa thaIne rahIza, suMdarI, ane harahameza tAruM kahyuM karIza, tArI AjJAmAM rahIza, tane anusarIza." draupadI A buddhibhraSTa laMpaTane samajAve che: "huM to bIjAonA keza gUMthanArI halakA varNanI sairadhI chuM, sUtaputra ! ( tAre lAyaka ja nathI ) vaLI huM para-dAra chuM ane "dAra" saune vahAlI hoya che, tema huM paNa mArA patine vahAlI chuM. mArA tarapha AvI adhama draSTithI joIne tuM tArI meLe ja apakIrti tathA bhayane notare che. mATe dharmane najara sAme rAkhIne A duSkRtyathI cheTe rahe." paNa ema zAbdika bedhathI je pote karelA azubha saMkalpone choDI zakatA hoya to te kAmI zAnA ? kIcaka te ulaTAne bevaDA utsAhathI potAnuM saMvanana cAlu rAkhe che. pote keNu che, te haju kadAca A serazrIne khabara nahi hoya ema mAnIne te kahe che : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 "A AkhAye rAjyane mAlika huM chuM. parAkramamAM mArI koI joDI ja nathI, A pRvImAM! mArI icchAone tRpta karIne tuM A rAjyanI rANa banI zake che. A sthitimAM, AvI hIna dAspadazAmAM rahevAnI tAre agatya ja zI che?" draupadI have tene chellI cetavaNI Ape cheH tuM nathI jANato, paNa pAMca gAMdharvo, pAMca bhayAnaka gAMdharvo ahorAta mArI rakSA karyA kare che. mArA para kudaSTi karanAra temanA roSamAMthI kadI chaTakI zakato nathI. mArA e samartha pAMca saMrakSakenI huM priyatamA chuM. mArA pratye kAmuka daSTi nAkhIne tArI jAtane tuM evI durdazAmAM mUkI rahyo che, jyAM tArA mATe A samagra pRthavImAM-ke AkAzamAM paNa-koI salAmata zaraNa-sthAna nahi rahe." Akhare kIcakane hAra svIkAravI paDI. serazrIne huM mArI vArtAlApanI kaLAthI ja rIjhavI laiza? mArAM pralobhanothI ja te pIgaLIne pANI pANI thaI jaze, evI evI aneka kalpanAo sAthe te tenI pAse Avyo hato, paNa e kalpanAo jyAre bhramaNAo sAbita thaI tyAre nirAza na thatAM teNe eka jude ja mArga lIdhe. te pitAnI bahena pAse AvyA. sudeSNAne teNe vinaMtI karI ke koI paNa upAye mAro ane saraprIno meLApa karAvI de,-jo tAre mane javADivo hoya to. ane pachI bhAIne jIvADavA mATe sudRSNAe eka yejanA karI, je Akhare to tenA mRtyunI ja eka pUrvabhUmikA banI gaI. 91. virATanI sabhA samakSa virATanI rANu sudRSNae potAnA bhAInI viSavalAlasAne tRpta karavA mATe je rasto zodhI kADhaye te, te rANune mATe ApaNuM manamAM je thoDuM ghaNuM paNa mAna hoya, tene paNa ochuM kare e che. e jamAnAnI eka khAsiyata lAge che. keI cheTuM kAma karatA dekhAya, to be zabdo bodhanA ene yathAzakti saMbhaLAvavA. paNa pachI tene rokavA mATe sakriya kaMI ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 na karavuM. bhISma-droNu-vidura jevA paNa A ja varganA hatA, tyAM virATanI rANI sudeSNAnuM teA gajuM ja zuM! zrI kRSNa, vadhyuM zabdonA e jamAnAmAM, eka ja evA puruSa hatA, je zikhAmaNanA be zabdo kheAlIne ja mAtra besI na rahetA. anyAya ane asatyane rokavA mATe te peAtAthI banatuM badhuM ja karI chUTatA. mATe ja tA temanI temanA pAtAnA jIvanakALa daramiyAna ja eka leAkeAttara puruSa tarIke khyAti baMdhAI hatI. sudeAe peAtAnA bhAI kIcaka sAthe agAuthI nakkI karyA pramANe sairandhIne surA lai AvavA mATe kIcakane dhera meAkalI. sarantrIe pahelAM te ghaNI ja nA pADI. " e tamArA bhAI vA naphaTa che, te tame peAte ja jANe! che, " ema paNa kahyuM. "huM tamArI pAse AvI, ane tame mane rAkhI, te vakhate ja meM tamane mArI zarate kahI saMbhaLAvI hatI, ane te vakhate tame te badhI ye majura rAkhI hatI," e paNa yAda devaDAvyuM. paNa sudeA bhAithI eTalI badhI DaratI hatI, ke sairantrIneA ATale badhA virAdha ane kakaLATa sAMbhaLyA chatAM na sAMbhaLyuM! karIne teNe tene peAtAnA bhASTane tyAM meAlI. ane hAthamAM suvarNa pAtra ( sudeA mATe kIcakane tyAMthI surA la AvavA mATe) ane haiyAmAM prArthanA lane draupadI kIcakane tyAM AvI. vyAsajI lakhe che ke draupadIe A vakhate gheADIka vAra sUryanI paNa upAsanA karI. (sUrye ja tene akSayapAtra ApeluM hatuM, vanavAsa daramiyAna ). sUrya tenA para prasanna thaIne peAtAnA eka dUtane draupadInA saMrakSaka tarIke mekaklyA. sUtA A dUta, pAte adITha rahIne draupadInI rakSA karatA hatA. TUMkamAM sUryopAsanA karyA pachI sairandhIne evI khAtarI thai cUkI hatI ke sUrya' tenI prArthanA lakSamAM lIdhI che ane te have tenI rakSA karaze ja, tenA ziyaLane AMca nahi AvavA de.. . sairandhrA jevI kAcakanA mahAlayamAM dAkhala thai tevA ja e AnaMdathI uchaLyeA : uchaLIne ubhA thai gayA. nAthaM dhyeva pApa: jANe kema sAme kinAre paheAMcavAnI jhaMkhanAvALAne ekAeka hADI na lAdhI hAya paNa hADI tene pAra nahi paheAMcADe, adhavacce meAtanI majhadhAramAM ja DubADI deze, e vAtanuM ene bhAna nathI athavA ema paNa hAya ke A hADI ene ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 enA jIvanane bIje kinAre-mata rUpI kinAre pahoMcADavA mATe ja AvI pahoMcI hoya ! je hoya te, paNa upamA bahu ja saceTa cheH nAva havA iva pAragaH kIcake te sIdhI zayyA ja batAvI serabrIne ! mAturAga na mAM na jagA ! "tAre mATe divya zayana meM taiyAra rakhAyuM che. cAla, cAla, mArI sAthe besIne pahelAM te madhu-mAdhavInuM-UMcI jAtanI madirAnuM pAna kara." "madirAnuM pAna karavA nathI AvI, madirA levA AvI chuM, A suvarNapAtramAM, tamArI bahena mATe. rANI suNAe khAsa kahevaDAvyuM che ke madirA laIne tuM jaladI Avaje, kAraNa ke madirApAnanI emanI icchA ati utkaTa che." e te huM bIjI dAsI dvArA mekalI ApIza." kahIne kIcake draupadIne jamaNe hAtha pakaDe. manamAM ne manamAM IzvaranI stuti karatI sairabrIe pitAnA jamaNuM hAthane choDAvyuM. tyAM te e dujhe enuM uttarIya vastra kheMcyuM ane draupadInA roSane pAra na rahyo. prArthanAe jANe keI navuM baLa ene ApyuM hatuM. ane pelo sUryata to hato ja-agocara rahIne ene preraNuM Apato ! pitA para AkramaNa karI rahela kIcakane draupadIe eTalA badhA jorathI haDaselyo ke e "mULa para AkramaNa thatAM vRkSa paTakAI paDe ema" pRthvI para paTakAI paDayo, ane zaipadI A takane lAbha laIne tyAMthI nAsI chUTI. kIcakanA mahAlayamAMthI bahAra nIkaLatAM veMta tene rAjasabhAmAM jaIne yudhiSThiranI sahAyatA mAgavAne vicAra Avyo. ane te rAjasabhA tarapha doDavA lAgI.. daramiyAna gharamAM paDele kIcaka uThIne tenI pAchaLa paDayo hato. teNe tene rastAmAM ja AMtarI lAte lAta mArI. paNa e mArane paNa gaLI jaIne sairabrI-lohIluhANa avasthAmAM-virATanI sabhA samakSa pahoMcI. pahoMcatAM veMta teNe kIcaka sAme AMgaLI cIMdhIne virATane rAva karI. paNa virATe tene zuM kahyuM? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 "tamArA baMne parva-ItihAsa huM nathI jANatA, e sthitimAM huM nirNaya ApI zakuM ?" sabhAmAM bhImasena ane yudhiSThira bane hAjara hatA. bhImasena te draupadInA A hAla joIne dhUvApUva thaI gayo. kIcakanI sAme tene eTale badho roSa pragaTayo ke jANe abaghaDI uchaLIne te tene chuM de kADhI nAkhaze, ane bAra varasa vanavAsa veTha ane ajJAtavAsa paNa have lagabhaga pure ja thavA Avyo hato, te badhI ye yAtanAo upara pANI pharI vaLaze. yudhiSThire tenI sAme joyuM. saMketathI tene samajAvyo, zAMta rahevA pravyo ane pachI draupadI tarapha pharIne e bolyAH ahIM cAlI rahelI chUta-krIDAmAM tuM nAhakanI khalela pahoMcADe che. tuM aMtaHpuramAM pAchI jA. sudRSNa ja tArUM rakSaNa karaze. ane vIra puruSonI patnIoe eka vAta sadA smaraNamAM rAkhavI ke avasara AvyuM temanA patio keIthI gAMjyA nahi jAya ! e avasara jyAM sudhI Avyo nathI, tyAM sudhI saMpUrNa zAMti ane sabUrIthI tArA divaso vyatIta kara. Akhare to saunI rakSA karanAra eka dharma ja che." yudhiSThiranA zabdomAM rahela garbhita AzvAsanano marma sairabrI samajI gaI ane virATa tathA ballava Adine vaMdanA karIne te aMtaHpura tarapha cAlI gaI. paNa jatAM jatAM virATanI AkhI ye rAjasabhA sAMbhaLe tevI rIte kaMka'ne be mArmika zabdo saMbhaLAvavAnuM te cUkI nahi. hastinApuranI rAjasabhAmAM A varanArInI je durdazA thaI hatI, tenA karatAM virATanI sabhAmAM thayelI tenI durdazA leza paNa ochI na hatI. aupadInuM jIvana ja jANe rapAvI AvI durdazAonI eka azru-sAMkaLI jevuM hatuM. 92 draupadI bhImane zedhe che ! sairaMdhI jayAre aMtaHpuramAM rANu sudRSNa pAse pahoMcI tyAre tene eTale chuTo thaI gayo hato, tenI AMkho vyAkuLatAthI lAlamalAla hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI doDatI dADatI tyAM paheAMcI hevAne kAraNe te hAMphatI hatI. leAhIluhANa tA te hatI ja. "kANe tArA AvA hAla karyA?' jANe! che teA ya pUche! che ? meM tamane keTalIye nA pADI, chatAM tame tamArA e bhAi pAse, madirA lAvavAne bahAne mane mAkalI, ane huve pariNAma tame juvA che ! enA atyAcArAthI chuTavA mATe mAre rAntanI sabhA samakSa rAva karavA javuM paDayuM, paNa e duSTa khuda rAjAnA dekhatAM paNa mane mAra mAryo ane mAruM apamAna karyuM...! ane... sabhA AkhI -rAjA suddhAM-joi rahI ! ' .. tr 291 rr tuM kahetI hai|, tA huM ene sAkaruM !'' rANInA hRdayamAM UMDe U~De sUtelI nyAyavRtti jAgRta thai. (: sA tamAre karavAnI kazI ja jarUra nathI, saura prIe rASathI kahyuM: jemane aparAdha e duSTa karyA che te tene sajA karavA pUrepUrA samartha che ane teo tene, avasara Avye, satna karaze ja." rr ,, rANI sudeAne saraMdhrAnI A vANI nakarI baDAEkheAra lAgI hoya teA paNa navAI nahi. paNa sairazrIe te A vAyA uccAratAM pahelAM peAtAnI yAjanA taiyAra karI lIdhI hatI. te rAtre sau UMghI gayAM te pachI chAnImAnI bhImasenanA khaMDa tarapha doDI gaI. bhImasena sUtA hatA. saradhIe tene peAtAnA banne hAtha vaDe Dha DhALIne jagADayA. bhImasene rAjasabhAmAM je drazya joyuM hatuM te parathI ghaNuM kharA anumAna karI ja lIdhuM hatuM. bAkInuM draupadIe kahyuM. paNu kahetAM kahetAM vacce vacce yudhiSThiranI jugAranI Tevane kAraNe saune duHkhI thavuM paDayu che -ane tene pAtAne paNa-te vAta upara sArI peThe AMsue varasAvyAM. seMkaDA dAsadAsIe jemane anusaratAM, temane peAtAne ja virATanA anuya tarIke jIvana vItAvavAnA prasaMga AvyA che-yudhiSThiranI A kuTevane kAraNe, te vAta teNe pheravI pheravIne kahI. .. " paNa A kIcaka teA ADe! AMka ja che, enA ilAja thavA ja joie. emAM vilaMba na cAle. ,, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 huM e ja vicArI rahyo chuM" bhImasene tene AzvAsana ApyuM. "kaMI sUjhayuM che?" "hA, arjuna brahanalA rUpe je sthaLe rAjakanyAone saMgIta ane nRtya zIkhave che, te nartanazALAmAM tuM kIcakanI sAthe AvatI kAle rAte milana goThava." "kIcaka sAthe huM milana goThavuM?" draupadI krodhathI belI UThI. bhImasena zuM kahevA mAgatA hatA, te haju te parUM samajI na hatI. "hA, hA; kIcakanI sAthe AvatI kAle rAte tyAM mulAkAta goThava. gupta mulAkAta. rAtrine samaye nartanazALA sAva khAlI hoya che." tuM zuM kahI rahyo che, vRkedara?" draupadI haju bhImanuM hArda samajI nahotI zakI. huM ThIka ja kahI rahyo chuM. kIcakanI sAthe AvatI kAle rAte gupta mulAkAta tAre goThavavAnI che; paNa e mulAkAtamAM hAjara huM rahIza, tAre badale !-phakta A vAtanI kAIne gaMdha suddhAM na Ave enuM dhyAna rAkhaje." ane kIcakanA vadhanI pUrvabhUmikA bahu ja bhayaMkara rIte-bhayaMkara ane hAsyAspada rIte-sarajAI gaI. 93. "kevo rUpALe lAge che !' sairabrIe jyAre kIcaka sAthe nRtyazALAmAM te maLavAne saMketa karyo tyAre kIcakanA AnaMdano pAra na rahyo. te bicArAne kayAM khabara hatI ke e saMketa tenI bhoga-tRSAnI paritRtino nahoto, paNa tenA jIvananI pUrNAhutino hato ! virATanI rAjasabhAmAM khuda virATanA ane kaMkanA dekhatAM kIcake kaupadIne lAta mArI, teja rAte bhImasena ane draupadI vacce mukitane mArga zodhavA aMge laMbANabharI carcA thaI te pachI bIje ja divase kIcaka pAcha draupadI pAse Avyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 " joyuM ne, te ? rAjAnA dekhatAM meM tArA zA hAla karyA te ? koInI paNa hiMmata cAlI, tArI vahAre AvavAnI ? kayAMthI cAle ? virATa te nAmane rAjA che. matsyadezane sAce mAlika te huM chuM ! haju ya kahuM chuM tane, mAre zaraNe AvIza te huM tAre dAsa thaIne rahIza, rajanI se suvarNamudrAo tane bakSIsamAM ApIza, uparAMta aneka dAsa-dAsIo tArI sevAmAM raheze ane tane haravA pharavA mATe eka rathanI vyavasthA paNa thaze !" kAmAtura kIcakA saundaryavatI sairabrIone Aje paNa A ja pralobhane nathI ApatA? saradhIe, bhImasenanI sUcanA pramANe, pote jANe hArIne namatuM ApatI hoya evo dekhAva karyo. tamArI vAta svIkAravA huM taiyAra thAuM, paNa mane pelA gAdharvonI bIka lAge che!" " e bIkane ApaNe tuM kahe te pramANe upAya karIe." "te ema kareH koIne paNa khabara na paDe evI rIte tame nartanazALAmAM Aja rAtre mane ekalA maLo. sAva ekalA he ! ane je je ho, nartanazALAmAM saMpUrNa aMdhAruM hovuM joIe, kai jhAMkho pAMkho dIvo paNa na joIe." A vAtacIta thaI te vakhate madhyAhna hato. A pachInA divasane adhe bhAga seraMdhI temaja kIcaka baMne mATe ghaNo lAMbo thaI paDe. kIcakanA manamAM ema ke kyAre rAta paDe ne kyAre kAmanA pUrI thAya, ane saradhInA manamAM ema ke jyAre rAta paDe ne kayAre A Apattino oLo mArA uparathI haMmezane mATe utare ! rAta paDI ke tarata ja, pitAnI ane draupadInI vacce thayelI goThavaNa pramANe, bhImasena chAne mAne nartanazALAnA gADha aMdhakAramAM ghusIne tyAM sajAvavAmAM AvelI eka seja para lAMbo thaIne sUI gayo. thoDI vAra pachI kIcaka Avyo. aMdhakArathI chalochala bharelI nartanazALAmAM te cArapage dAkhala thayo. dAkhala thaIne aMdarathI bAraNuM teNe vAsI dIdhuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 pachI anumAnane AdhAre te paryaka (palaMga) pAse pahoMcyA. paryakamAM eka AkRti sUtI hatI tene raMghI samajIne vevalAI karavA mAMDI. " tane meM vacana ApyuM hatuM te pramANe senAmahore, dAsadAsIo ane rathanI vyavasthA thaI gaI che. tArA milana mATe meM kevI kevI taiyArI karI che, te je te kharI ! gherathI ahIM AvavA nIkaLyo te vakhate strIoe mane zuM kahyuM, jANe che? temaNe kahyuM : "jevo rUpALo tuM Aje lAge che, te rUpALo pUrve kadI nathI lAgyo." "strIoe sAcuM ja kahyuM haze; paNa have mAro A sparza keTale suMgaLo che tene paNa tuM jarA anubhava karI je." ane chalaMga mArIne bhImasena kudyo. kIcakane teNe, kesarI jema ke pADAne pakaDe tema pakaDe. ane pachI, alabatta, eka ugra dhanvayuddha tyAM AgaLa khelAyuM. madharAta sudhI cAlela A yuddhanA mahAtAMDavathI nartanazALA dhaNadhaNuM UThI. emAM paDelAM vAgho, vINuM mRdaMgAdi para kevA kevA AghAto te rAte thayA haze, ane kevAM kevAM vicitra sagIta temAMthI jamyAM haze, keNa jANe! Akhare kIcakanuM baLa tUTI paDayuM. bhIme enI keDa potAnA goThaNo vaDe bhAMgI nAkhI. ene UMcakIne, bALaka jema derIne cheDe bAMdhela daDAne ghumAve ema ghumAvyo. kIcakanI prANu uDI gayA. bhIme ene mArI mArIne mAMsanA piDA jevo banAvI dIdho hato - evI rIte ke koIne khabara paNa nA paDe ke mULa A koNa hato ! pachI bhImasene draupadIne bolAvI. nartanazALA tene havAle karI te rasoDA tarapha cAlyA gayA. saraMdhIe nartanazALAnA cekIdArane jagADavA. (cekIdAro paNa kharA! ATalI dhAMdhala thaI gaI, chatAM jemanuM rUvuM sarakhuM paNa na pharakayu .) temane teNe kahyuM : "A juo, mArA tarapha kudaSTi karanAra kIcakanA mArA gAMdharva patioe kevA hAla karyA che?" pachI te tyAM AgaLa rIDiyAmaNuM macI gayuM. asaMkhya cokIdAre mazAle laI laIne doDayA ane je bhayaMkara drazya temaNe dIThuM te parathI temane khAtarI thaI gaI ke A parAkrama sAce ja kaI gAMdharvanuM ja hevuM joIe ! mANasanuM gajuM ja nahi, kIcaka jevA kIcakanI AvI durdazA karavAnuM ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 mRta kIcakanuM citrAtmaka varNana vyAsajIe sacoTatAthI ApyuM che: kvAsya grIvA, kva caraNau kva pANI, kva shirstthaa| AnI Doka kayAM che? paga kayAM che? hAtha kayAM che ? mAthuM kayAM che ?" ema leke mAMhomAMhe pUchavA lAgyA. 94. smazAnamAM! thoDIvAramAM to samAcAra AkhA ke gAmamAM pharI vaLyA. kIcakanA so bhAIe AThaMda karatA karatA nartanazALAmAM bhegA thayA. kIcakanA zabane jotA jAya ane vadhu ne vadhu rAtA jAya. kIcaka kevo lAgato hato ? saMminasa nuM stha4 votama "jenAM badhAM ja aMgo chuMdAI gayAM che evA, pANImAMthI bahAra kheMcI kaDhAyelA kAcabA je !" ane agnisaMskAra karavA mATe zabane bahAra laI javAnI taiyArI karI rahyA hatA, tyAM sairI temanI najare paDI. eka thAMbhalAne aDhelIne te UbhI hatI. A DAkaNane kAraNe ApaNuM moTAbhAInA jAnanI khuvArI thaI ! mAre e cUDelane !" eka jaNe varALa kADhI. ToLuM ene pakaDavA doDyuM. "mAraze nahi ene !" eka bIjAe vadhAre kaThera sajA mucavatAM kahyuM, "ene bAMdhIne bhegI laI le. kIcakanI sAthe ene paNa citA para bALI mUkazuM. bhAinI IcchA ene bhogavavAnI hatI. jIvatAM te te ema na karI zakayA, te muvA pachI to emanI vAsanA tRpta thaze. cAle, laI lyo bhegI, e karkazAne." virATa A badhuM joto hato. kIcakanA bhAIonA saMyukata baLanI sAme thavAnI tenAmAM tAkAta nahotI. eTale eNe namatuM meluM. draupadIne kIcaka bhegI bALavAnI saMmati teNe e harAmakhorane ApI dIdhI. kIcakanI zabavAhinInI sAthe baMdhAIne smazAna tarapha jatI draupadIne ArtanAda matsyadezanI sImane vadhI rahyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 jIvanabhara Akrunda karavA mATe ja sarajAI che, A nArI, drupadanI A tanayA ! uttara hindustAnanI bhAgye ja kAI nadI haze, jene kAMThe enAM AMsu nahi paDayAM hAya! himAlayanuM bhAgye ja krAi zikhara haze, je enA rUdanathI kaMpI nahi Uyu` hAya ! AryAvartInuM bhAgye ja keAi vana haze, jenAM vRkSo ene vilApa sAMbhaLIne ii nahi UThayAM hoya ! sairantrIne A vilApa bhIme rAjaraseDAmAM sUtAM sUtAM sAMbhaLyeA. te saphALA beThA thayA. teNe veSa-palaTA karyAM. raseADAnuM bAraNuM baMdha hatuM te baMdha ja rahevA daIne divAla uparathI chAparA para caDhIne teNe mahelanI bahAranI dharatI para chalaMga mArI. te smazAna bhaNI deADayA. citA je ThekANe khaDakAi rahI hatI, tenI bAjumAM ja eka sukAyeluM jhADa hatuM, bhImasene tene mULathI ukheDIne kAMdhe caDhAvyu. ane pachI e bhayaMkara Ayudhane Ama tema vIMjhatA e pelA se| bhaienA TALA para trATakayA. Ave! mANasa ane AvuM Ayudha, Ave! vega ane AvuM jhanUna A leAe kadI dIThu nahAtu ! eTale emane thayuM ke A te pelA gAMdha, je sairadhInI rakSA kare che, ane tee nAThA ! bhImasene pahelAM tA draupadIne baMdhanamukta karI tene nagara bhaNI meAkalI ApI ane pachI kIcakanA se| ye se bhAione vINI vINIne yamasadana pahoMcADayA. Ama eka ja divasamAM ekasesane eka atyAcArIeAnA ochAyA virATanA rAjanagarane mAthethI dUra thayA. 95. have phakta tera divasa bAkI che ! have sAmAnya janatAnuM mAnasa joie. nagaranA ekasA ne eka atyA cArIe kAi agamya akaLa hAthe mRtyu pAmyA te bAbata rAhatanI lAgaNI teo jarUra anubhave che, paNa temanuM mana khIjI ja dizAmAM dADe che. teo bhayabhIta che. AvA jabarA mANaseAte paNa ramata ramatamAM rALI nAkhanAra pelA gadhanA kApa gAma upara utaraze te ? e kApane aTakAvavA zI rIte ? e kApanuM kAraNa A sairandhI che. tee niNaeNya kare che: A rUpALI A gAmamAM che tyAM sudhI AI paNa salAmata nathI; kAraNa ke kAmukatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 tRptinI vRtti mANasamAM sAhajika che ane A sera-brImAM mANasane uzkere, utteje, vikvala banAve evuM rUpa che ! eTale teo doDayA rAjA pAse H yathA sairandhrIdoSeNa na te rAjannida' puram / vinazyeteti kSipra tathA nIti vidhIyatAm // "sairabrIne deze tAruM A pura vinAza na pAme evuM kaMka kara!" vyabhicArIone rokavAnI vAta nathI; gunegArone sakhta rIte deDavAnI vAta nathI; nArIne dhutArI TharAvIne gAmamAMthI hAMkI kADhavAnI vAta che! have virATane pheMsalo sAMbhaLo. khAnadAnI ane bhItinuM vicitra mizraNa che emAM ! e phesalo te potAnI rANI sudeNuM mAraphata kahevaDAve che: kRpA karIne tuM tArI IcchAmAM Ave tyAM jatI rahe; tArA gaMdharvonI amane bIka lAge che. " nagaranA rAjamArgo para jatI serabrInuM citra vyAsajIe bahu ja hadayadrAvaka rIte doyuM che: "tenAM aMge ane vastro, te tAjetaramAM ja nhAI hatI tethI, bhInAM hatAM. tene jotAM veMta puSoe cAre dizAomAM nAsabhAga zarU karI. gaMdharvonI bIke emanI vicArazakitane harI lIdhI hatI. keTalAka te tene joine AMkha ja mIMcI detA hatA." pAMcAlIe rasoDAnA dvAra pAse bhImasenane beThele joyo. tenI sAthe khulI rIte to vAtacIta thaI zake ema nahotuM, paNa saMketamAM teNe tene saMbo H "jenA vaDe mArI mukita thaI, te gaMdharvarAjane namaskAra!" pachI nartanAgAra pAse AvatAM teNe rAjakanyA uttarAne nRtya zIkhavI rahela ajunane joye- (kIcakanA mRtyune nimitte zALAmAM rajA nahi hoya?) paNa te pahelAM te nartanAgAranI kanyAoe tene joI lIdhI hatI. serandhI tarapha e chokarIone sahAnubhUti hatI eTale bahAra nIkaLIne temaNe duSTa kIcakanA trAsamAMthI chUTayA badala tene abhinaMdana ApyAM. | daramiyAna arjuna paNa bahAra AvI gayo hato. teNe pUchyuM : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 "thayuM zuM, vAta te kara, serazrI ? kevI rIte e duSTone nAza thayo? koNe karyo?" serandhIno javAba jeTalo roSathI bharelo che, eTalo ja kaTAkSathI bharelo che ane eTale ja, paristhitine vicAra karatAM, svAbhAvika che. "tAre zuM kAma che sairabrInuM, bRhanalA, tane te kanyApuramAM harahaMmeza moja ja che ne ! serabrInA du:khane tane anubhava nathI, eTale to tuM e dukhiyArInI Ama mazkarI kare che!" ajunanA (bahanalAnA) pratyuttaramAM bhArebhAra darda che: na tu kenacidatyanta kasyacid hRdaya kvacit vedituM zakyate nUnam ... "keInA hRdayane koI zuM jANe!" tyAMthI pachI sairabrI suSNu pAse Ave che. sudeNuM tene virATane Adeza saMbhaLAve che. Adezano javAba ApatAM sendrI kahe che : have tera divasa ja bAkI che, rANamA ! pachI mArA gaMdharvo mane ahIMthI laI jaze, ane tamArI bhalAIne paNa tamane badale maLaze." suSNanuM anukaMpA pUrNa nArIhRdaya nArIhRdayanI vyathA samaje che. ane ajJAtavAsanA chelA tera divasa paNa suSNanA rAjamahelamAM ja gALavAnI draupadIne anumati maLe che. 96. hastinApuranI rAjasabhAmAM duryodhane pAMDavone zodhI kADhavAnA IrAdAthI je aneka guptacare mekalyA hatA, te badhA have -tera divasa ja bAkI che- hastinApura pAchA pharyA. pAMDanuM pageruM kADhavAnA temanA badhA ya prayatna nirarthaka nIvaDayA hatA, paNa eka khuzakhabara temaNe saune ApyA. te khuzakhabara e ke, trigarlo, jeo hastinApuranA mitro hatA, temane parAbhava karanAra kIcaka Akhare marAyo hato. eka madharAte koI gaMdha ene ane enA badhA ja bhAIone mArI nAkhyA hatA ane A AkhI ye ghaTanA keI strIne nimitte banI hatI ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 hakIkatamAM A samAcAra duryodhanane jyAre maLyA haze, tyAre ajJAtavAsanI avadhine pUrA tera divasa paNa bAkI nahIM hoya! kAraNa ke ochAmAM ocho eka divasa te virATa nagarathI hastinApura pahoMcatAM lAge- vadhAre divaso paNa nIkaLI jAya! | duryodhana guptacaranI A badhI bAtamI sAMbhaLIne lAMbo vakhata sUnamUna besI rahyo. pAMDavonI bAbatamAM guptacaranuM anumAna evuM hatuM ke teo eTale ke guptacaro temane kayAMya pakaDI pADI zakayA nathI e jotAM, pAMDavo have pRthvInA paTa upara ja nahi hoya, marI gayA haze. (pate jemane pakaDavAmAM saphaLa nathI thatA, te badhA ja marI gayA hovA joIe, ema badhA ja guptacara mAnatA hoya che!) paNa kaNe duHzAsanane jAsUsane pharI zodhamAM mokalavAnI salAha ApI, ane sAthe sAthe duryodhanane AzvAsana ApyuM : kAne khabara che, vanavAsa daramyAna keI hiMsaka pazue phADI khAdhA haze! athavA sarpadaMzanA jherathI marI gayA haze !" TUMkamAM, teo mRtyu pAmyA hoya e sarvathA asaMbhavita nathI. "paNa emAM tuM ATalo badhe vyagra zA mATe thAya che? manane svastha rAkhIne vicAra kara ke have zuM karavuM !" droNane jAsUsonuM anumAna sAcuM nahotuM lAgatuM, paNa te spaSTa kahevAne badale temaNe goLa goLa vAto karI: AvA sajajane ane vIra paraSo pRthvInA paTa uparathI AvI rIte nAbUda thaI jAya ema huM mAnato nathI. teo jIvatA ja hevA joIe. mATe have zuM karavuM tene vicAra karo." tera mahinA purA thatAM teo pragaTa thAya tyAre temanuM rAjaya temane pAchuM soMpI de, ema nathI kahetA, A AcArya mahArAja ! ulaTuM pharIthI jAsUsa mokalIne je thoDAka divase have bAkI rahyA che te daramyAna temane chatA karavAnI bhalAmaNa kare che ! have pitAmaha bhISmane sAMbhaLoH e paNa, pAMDavo jevA IzvaraparAyaNa ane dharmarata mahAtmAo ema nAza na pAme e bAbatamAM droNanI sAthe saMmata che. bIjI bAja, pAMDa jyAM vasatA haze, te deza ke bhAgyazALI ane samRddha haze tema kahIne tevA saMbhavita dezanuM vistArathI varNana paNa kare che; paNa chevaTe, maganuM nAma marI nathI pADatA. "tane je vAtamAM tAruM hita lAgatuM hoya te tuM have jaladI kara !" ATaluM kahIne besI rahe che. paNa kRpAcArya te ADo AMka ja che. e kahe cheH "sAmAnya zatrunI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 paNa upekSA na karI zakAya, to pachI pAMDavo jevA raNakuzaLa zatruonI upekSA to thAya ja zI rIte ! " TUMkamAM e badhA vaDIlonAM bhASaNa AjanI bhASAmAM jene Piatitudes kahIe chIe evI asaMgata nakAmI suphiyANI vAtothI bharelAM che. duryodhanane khakhaDAvIne koI ja nathI kahetuM ke "e leke jugAramAM hArIne vanamAM gayA te vakhate vAyado karyo hato te pramANe teramA varasane aMte teo pragaTa thAya tyAre temanuM rAjaya temane pAchuM soMpI de!" chelle duryodhana moTuM khole che, teNe have potAne nirNaya karI lIdhuM che. pAMDavo maryA nathI ema tene paNa lAge che! paNa te pachI teo che kayAM? eka anumAna teNe karI lIdhuM che. manamAM ne manamAM teNe gaNatarI karI lIdhI che. baLadeva, bhIma, zalya ane kIcaka A cAra eka sarakhI kakSAnA mahAbalI yoddhAo tarIke bhAratamAM prasiddha hatA. e cAramAMnA eka kIcakane madharAtanA aMdhakAramAM keka agocara hAthe mAryo ! e hAtha enA koI samovaDIAne ja hovuM joIe. have baLadeva ane zalyano te e na ja hoya; to pachI bAkI rahyo eka bhIma! mATe bhIma virATanagaramAM ja che, eTale ke pAMDavo masyadezamAM ja che. ane duryodhane maryAdeza para AkramaNa karavAne prastAva mUko. 97. suzarmAno sANasA-dhUha duryodhane matsya deza para AkramaNa karavAno vicAra jAhera karyo tenI sAthe ja trigartAne rAjA suzarmA, je moTebhAge, zakuninI jema, hastinApuranI rAjasabhAmAM ja popAtharyo raheto, teNe te vicArane Teke Aye. eka navI yojanA paNa teNe rajU karI. te yojanA e hatI ke duryodhana vagere masya deza upara caDhAI karavA nIkaLe tene Agale divase teNe pote potAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 dezamAM (trigartAmAM) jaI, te sImADethI matsyadezanI gAyanuM haraNa karavuM. trigaryo ane mo vacce harahaMmeza duzmanAvaTa ja rahyAM karatI, eTale AmAM kaMI navAI jevuM deIne nahi lAge. trigarte gAyone harI jAya che evA samAcAra maLatAMveMta virATa potAnA lAvalazkara sAthe tenA para trATakaze. eTale rAjadhAnImAM strIo ane vRddho ane na laDanArI vasati sivAya bIju kAI ja nahi rahe. Ama thAya ke tarata ja, bIje ja divase, duryodhane potAnA lazkara sAthe hastinApuranI dizAmAMthI matsyadeza para tUTI paDavuM. "be pAMkhiyA dhasArA" jevA zabdothI Aje ApaNe paricita chIe. jUnA vakhatamAM Ane sANasAlUha kahetA. trigarlonA rAjA suzarmAnI A yojanA saMpUrNa saphaLa thAya evI hatI. sAmAnya saMyogo heta, to virATanAM goTalAMchetarAM ja UDI jAta ! paNa yojanA vicAranAre pAMDavone vicAra nahoto karyo !-athavA kaho ke e ja vicAra karyo hato, kAraNa ke yojanAnuM mULa to pAMDavo je virATanagaramAM hoya, te temane chatA karavAnuM hatuM. Ama thAya to vanavAsamAM jatI vakhate thayela karAra pramANe bIjAM bAra varasane vanavAsa temaNe veThavo paDe. A yojanAne karNane Teke tarata ja maLI gayo. zakuni, duHzAsana vagere to duryodhananA paDaghA jevA hatA. bhISma-droNa vagere taraphathI paNa kaI gaMbhIra virodha na thayo. be zabda zikhAmaNanA saMbhaLAvavA sivAya teo bhAgye ja bIjuM kazuM karatA ! bole game tema, paNa kAryane vakhata Avaze tyAre te badhA acUka pitAnI paDakhe UbhA rahevAnA che evI duryodhananI khAtarI hatI. ane eka rAte suzarmA trigartAnI sIma bhaNuM chAnomAne upaDI gaye; ane te pachI bIje ja divase, virATa rAjAnA gevALAe rAjamahelamAM doDatA AvIne dhA nAkhI ke ApaNI sImAne trigarloe gherI che ane suzarmA ApaNI gAyone harI jAya che. ane virATanA vRddha lohImAM ekAeka Aga UThI; ane te ja kSaNe sImA sAcavavA, gAyone pAchI ANavA ane jUnI duzmanAvaTano hisAba cUkate karavA potAnA sainya sAthe trigarlonI sAme te kUca karI gayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 paNa kUca karatAM pahelAM eka vicAra tenA manamAM jhabakI gayo. A kaMka, A balava, A taktipAla ane A grathika-A cAreya laDI zake evA lAge che. (balavanuM baLa te teNe jImUtane vakhate joyeluM hatuM.) zA mATe e cAreyane raNabhUmi para sAthe na laI levA? ane potAnA bhAI zatAnIkane teNe AjJA karIH "A cArane paNa Ayudha, kavaca ane ratho Apo. e cAreya ApaNe sAthe Avaze." eTale yudhiSThira, bhIma, sahadeva ane nakula paNa virATanI sAthe suzarmAnI sAme upaDI gayA. ane virATanI rAjadhAnI, suzarmAe hastinApuranI sabhAmAM kahyuM hatuM te ja pramANe, yoddhAo vagaranI reDhI banI gaI. ane agAuthI thayela saMketa pramANe duryodhane tene upara chApo mAryo. mahAbhArata kahe che ke te divasa aMdhArI AThamane hato. cokiyAto rAjadhAnI tarapha deDatA AvyA. rAjavIsUnA rAjamahelamAM temaNe khabara pahoMcADI : "kauravonuM daLakaTaka sIma para trATakyuM che, matsyadezanAM godhananuM haraNa thaI rahyuM che." sAthe sAthe evA samAcAra paNa temaNe ApyA ke senAmAM duryodhana, karNa, zakuni, duHzAsana uparAMta bhISma, droNa kRpAcArya ane azvatthAmA paNa che. 98. virATano vijaya A tarapha lagabhaga sAMjane vakhate trigartA ane ma ne bheTo thayo. bane daLonA sAmasAmA dhasArAne kAraNe AkAza dhULathI chavAI gayuM. yoddhAo AMdhaLA banIne laDavA lAgyA. thoDIka ja paLomAM dharatI temanAM AbhUSaNa paherelAM paNa kapAyelAM aMgothI chavAI gaI. lehInAM khAbaDAM Thera Thera sarajAI gayAM. kayAMka kayAMka aneka khAbaDAM bhegAM thatAM lohInI nAnI sarakhI nadI paNa niramAI jatI. madhyAkAzamAM sAtamane ardha-caMdra Ugyo. pote sajelI saMhAra-lIlAne have spaSTa joI zakatA yoddhAo prasanna thayA. suzarmAne virATa para jamAnAjanI dAjha hatI. kIcaka ane enA bhAiene kAraNe e ajeya jevo hato, tyAre, kadAca A trigartA para teNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 kALo kera vartAvyo haze! game tema, paNa ene pakaDI potAnA rathamAM nAkhI eka kedI tarIke potAnI rAjadhAnImAM laI javAnI suzarmAne khUba ja IcchA hatI. pitAnA nAnA bhAIne laIne e virATanA ratha tarapha do. vRddha chatAM vira virATa A juvAne nA ociMtA hallA sAme laDI rahyo hato, tyAM to te lokee tenA sArathine temaja banne bAjunA be pArvarakSakane mArI nAkhyA. sArathi vagaranA, niraMkuza rIte Amatema pharatA potAnA azvo ane rathane virATa kAbUmAM laI zake te pahelAM to agAuthI saMtalasa karyA pramANe suzarmA ane teno nAno bhAI virATa upara dhasI AvyA. virATane temaNe bane bAjuethI pakaDI lIdhe, ane pachI jema kAI kAmuka koI yuvatIne pakaDI jAya, tema" (yuvatImiva muH) tene UMcakIne suzarmAnA rathamAM besI dIdho ane pachI nirAMte rathane mArI mUko, pitAnI rAjadhAnI tarapha. rAjA virATa zatrunA hAthamAM pakaDIne parAjita thaye che evA samAcAra cArekora phelAtAM enA sainyamAM nAsabhAga zarU thaI Ave vakhate yudhiSThire bhImane kahyuM: "ApaNe bAra mahinA virATanA rAjayamAM mAtAnA udaramAM bALaka rahe eTalI zAMti ane salAmatIthI rahyA chIe e RNa pheDavAne A vakhata che. tuM ja ane virATane choDAvI Ava. " bhIma to ATalAnI ja jANe vATa joI rahyo hato. pAse eka jhADa hatuM tenI sAme e lolupatAbharI najare joI rahyA. yudhiSThira tenA mananI vAta barAbara samajI gayA. bhImane cetavatAM temaNe kahyuM : "rakhe tuM e jhADa UMcakIne suzarmAnI sAme deData! evuM karIza to tuM bhIma ja che e vAta chatI thaI jaze. keI bIjuM Ayudha laIne doDa. ane A sahadeva ane nakula paNa bhale tArI sAthe Ave." bhIma pitAnI pAse virATanA bhAI zatAnIke ApeluM dhanuSya hatuM te laIne deDo. suzarmAne ane enA sArathine teNe bANuvarSAthI akaLAvI mUkayA. pachI suzarmAnA rathanI sAva najIka pahoMcI tenA sArathi ane aMga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 rakSakAne mArI suzarmAne teNe rathamAMthI nIce uthalAvI nAkhyA ane pachI kAI dvArane mAre tema tene mAryA. daramyAna virATa paNa suzarmAnI ja gadA laine suzarmA sAme doDayA. ane suzarmA bhAgyA. bhIme pharI suzarmAne pakaDayA ane 66 pArakA pradezanI gAyA hAMkI javI che kAM ? " evA meNAM mAratAM mAratAM tene jamIna para pachADI tenI kamarane peAtAnA gAThaNA bharAvIne tADI nAkhI-- pachI tene bAMdhIne te yudhiSThiranI pAse lai gayA. " ' . "" kahe, jo tAre chUTavu hAya te| AnA pagamAM paDIne huM dAsa chuM ema " bhIme ene dhamakI ApI; paNa yudhiSThire e tA have virATaneA dAsa banI ja gayA che!" ema kahIne tene cheADI mUkavAnI AjJA ApI. kaMka, ballava, ta MtipAla ane graMthika eTale ke yudhiSThira, bhIma, sahadeva ane nakulanuM parAkrama Ama virATe najare joyuM eTaluM ja nahi paNa tenI peAtAnI jiMdagI jokhamamAM hatI te bhImanA parAkramathI ja UgarI che evuM jyAre ene bhAna thayuM tyAre e vRddha rAjavImAM kRtajJatAnI vRtti UbharAI AvI ane kane teNe kahyuM: "mArA jIva tame bacAvyA che tenA badalAmAM mAruM AkhuM rAja tamane ApuM te paNa echuM che." pachI teNe raNabhUmimAMthI ja suzarmAnI upara peAte vijaya meLavyA che evA samAcAra dUtA mAraphata meAkalyA ane peAtAnI vijayI senAnA svAgata mATe badhI taiyArI karavAnuM kahevaDAvyuM. 99. sairandhI ane uttarA triga'nA suzarmA virATanagara para AkramaNa karavA ravAnA thayA te pachI khIje ja divase tenI sAthe agAuthI nakakI thayA mujaba duryodhane peAtAnuM AkramaNa zarU karyuM. tenI sAthe bhISma, droNa, ka, kRpa, azvatthAmA, zakuni ane duHzAsana temaja vivizati, vika, citrasena, dukha, duHzala vagere mahArathIo hatA temaNe virATanagaranI bhAgALe paheAMcatAMveMta gAyAnA asaMkhya dhaNAne kabaje karI lIdhAM. geA-rakSakAe theADAka sAmanA jevuM karyuM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 05. paNa AvaDA pracaMDa AkramaNa sAme temanuM zuM cAle ! teo deDayA nagaramAM, virATanI pAse phariyAda karavA. paNa virATa te suzarmA sAme samaya lazkara laIne upaDI gayA hatA. nagaramAM duryodhananA daLane sAmane karI zake evuM kaI ja na hatuM. parigrasta gopAdhyakSa" jevo mahelamAM dAkhala thaye te tenI najare virATane nAne putra (je "uttara" ane "bhUmiMjaya" evA nAmathI oLakhAto hato) caDha. gopAdhyakSe badhI ja vAta ene karI. "have to tuM ja nagarane ane sImADAne ekamAtra saMrakSaka che," gopAdhyakSe tene kahyuM. "tArA pitA sabhAo ane samitiomAM tArA parAkramanAM vakhANa karatA dharAtA nathI. te have e vakhANane sAcAM pADavAno A samaya che. ATalA divasa te tArI eka jAtanI saMgIta-zakitanuM pradarzana karyuM che, have eka bIjI jAtanI saMgItazakita dekhADavAne avasara Avyo che. zaravarNA dhanurvINAm rAgumaNe pravAya | dhanuSa rUpI vINuM zatruo vacce vagADI dekhADa. have tuM ja ApaNuM A rASTranuM chevaTanuM zaraNa che." uttara A vakhate strIonI vacce beThelo hato. gopAdhyakSanAM vacanathI ene pirasa caDha. huM game tevA zatrunI sAme trATakavA taiyAra chuM." teNe kahyuM; "paNa eka muzkelI chelaDAImAM mAre ratha kuzaLatApUrvaka hAMke evo koI sArathi nathI." ajune uttaranI A bAliza baDAI sAMbhaLI. teNe draupadInA kAnamAM kahyuM : uttarane kahe ke bRhannalA eka vakhata arjunane sArathi hato. ene tAruM sArathipada levAnuM kahe." draupadI uttara pAse AvI ane A vAta karatAM jANe zaramAtI hoya evI rIte tene kahyuM: "huM eka vakhata pAMDanI sevAmAM hatI e to tame jANe ja che. te vakhate A khUhalA je tamAre saMgItane zikSaka che te arjunane sArathi hato. arjune khAMDavavana bALyuM tyAre paNa enA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 rathanA ghoDAone e dorato hato. te mArI sUcanA che ke ene sArathi banAvIne tame yudhe caDhe. e sArathi haze, to jarUra zatruone tame saMhArI zakaze." kharUM haze." uttare javAba Apyo, "paNa tame kaho cho te mANasa napuMsaka kema hoya ? ane napuMsaka hoya to yuddhamAM sArathipaNuM zI rIte karI zake ? game tema paNa enI pAse jaIne mAre sArathi bana ! " ema mArAthI to nahi ja kahI zakAya...... mArI vAta e na mAne to !" draupadI jANe ATalAnI ja vATa joine beThI hoya tema belI UThI : "tAruM kadAca e na mAne. paNa A tArI nAnI ane rUpALI bahena che ne, enuM veNa to e kadI ja nahi uthApe. ene mokala." (eka AkhuM varasa je chokarIne potAnA patie saMgIta-nRtya-kaLA zIkhavI che, tenA pratye, saheja IrSAno bhAva draupadInA A vacanamAM nathI tagatagate ?-UMDA pANIvALA hejane taLiye keI nAnI mAchalI tagatage tema?-). sairabrInI sUcanAthI uttara potAnI bahenane bahanalA pAse javAnuM kahe che; ane uttarA te jANe AvA keAI sUcanathI rAha ja joIne beThI hoya ema doDe che. ajuna bhaNI deDatI A uttarAnA saundaryanuM vIgatavAra varNana kavi A prasaMge Ape che e paNa sUcaka lAge che. sAMbhaLo, zeDAMka vizeSaNoH tavI, sumAMjI, biyAgratA, mahApamA; hRtiratopama-saMhito, rAhattA, sucanA, vagere. "mRgAkSi, ATalI vyagra zAne che?" ajune tene pUchayuM : " tAruM mukha, he sundari, aprasanna zA mATe che ?" (virATanI A "vizAlAkSI rAjaputrI " mATe vyAse ahIM " sakhI ' zabda vAparyo che te paNa sUcaka che. napuMsaka nRtyazikSakanI te eka "sakhI' ja banI gaI haze, A eka varasamAM ! ) e "sakhI" - virATanI e rAjaputrI uttarA have arjunane ATalI utAvaLathI pote zA mATe doDI AvI che tenuM kAraNa kahe che, te paNa kevI rIte ? jhaLAM mAvayantI ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 07 "mAre bhAI uttara hastinApuranA mahArathIo sAme yuddhe caDhavA Icache che, tene tu sArathI bana. nA na pADaje. serabrIe mane kahyuM che ke eka vakhate khuda arjunanuM sArazya paNa te karela che." arjuna hasI paDe che. "gajabanA cho - tuM ane tArI serantI, banne! gItanI ke nRtyanI ke vINA ke veNu ke mRdaMga jevuM kAI sAja bajAvavAnI vAta hoya te jANe samajyA, paNa yuddhamAM sArathIpaNuM karatAM mane kayAMthI AvaDe ?" thoDAka vinodapramoda pachI arjuna taiyAra thAya che. thoDuMka nATaka paNa te kare che. kavaca paheratAM jANe tene AvaDatuM na hoya tema, - kavaca paNa jANe kAI vAgha heya tema, - ene upara uchALIne te addhara jhIle che-je joIne AsapAsa UbhelI chokarIo hasI paDe che. bhoLo uttara pachI bahanalAne pitAne hAthe ja kavaca paherAve che. pachI ratha sajaja thAya che ane kizora rathI ane yuvAna sArathi vidAya thAya che. vidAya veLAe chokarIo bahalAne kahe che: "saMgrAmamAM bhISmadroNu Adi kuone jItIne temanAM bArIka ane suMvALA ane suMdara vastra letA Avaje -amArA mATe." chokarIo to kadAca mazkarI ja kare che; paNa arjunane javAba samayocita che. "jarUra laI AvIza paNa te eka zarate, jo A uttara zatruo para vijaya prApta karaze to." 100. beya hAthamAM lADa! aMtaHpuramAM beThA beThA phaDAkA mAravA e eka vAta che, paNa medAne jaMga para maraNiyA banIne pitAthI savAyA zatru sAme jhUjhavuM e eka judI ja vAta che. virATanA nAnA putra bhUmiMjaya athavA uttara-kumArane jIvanamAM pahelI ja vAra A kaThera satyane sAkSAtkAra thAya che. bRhannalAe eTale ke arjune ghaDAonI rAsa hAthamAM lIdhI ke ghoDAo jANe UyA! -AkAzamAM keAI jhaDapI pIMchI citra doratI UDe ema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 vAyuvege UDayA! ane jotajotAmAM sArathi-rathInI e ajaba jugalajoDI nagaranI bhAgoLane gherIne UbhelAM duryodhananAM daLonI lagolaga thaI gaI peluM smazAna ane zamInuM vRkSa paNa pAse ja hatuM, jyAM eka varasa pahelAM pAMDavoe zastrAstro saMtADayAM hatAM. DuMgara DuMgara jevaDAM asaMkhya majAvALA sAgara samuM kauranuM e daLa hatuM. aNagaNa vRkSovALuM kAI pragADha ane vizALa vana dhIme dhIme virATanagara bhaNI AgaLa vadhI rahyuM hoya - sainikA, ratha, ghoDAo, hAthIo rUpI asaMkhya pago vaDe-e ene dekhAva hato. dhULa to eTalI badhI UDatI hatI ke bhalabhalAnI daSTi paNa e DamarIne bhedI na zake. karNa, duryodhana, bhISma, droNa, azvatthAmA AdinI AgevAnI nIce AgaLa vadhI rahela A daLane jotAM uttarakumAra to Abho ja banI gayo. bhayane laIne tenAM rUMvADAM UbhAM thaI gayAM. te paraseve rebajheba thaI gayo. rathane pAcho vALa, bRhannalA," arjunane teNe kahyuM. "AvaDAM jabarAM lazkaranI sAme mArAthI zI rIte laDI zakAya ?" laDI kema na zakAya !" arjune jANe TIkhaLa karato hoya evA avAje kahyuM; "aMtaHpuramAM strIo ane puruSa saunI samakSa moTI moTI vAto karyA pachI have pAchAM zuM haTAya ? tAre zuM e saunI vacce tArI hAMsI karAvavI che? ane tArI vAta to jANe samajyA, paNa mAruM zuM ? pelI serabrIe mArI -mArA sArazyanI-ATaATalI prazaMsA karI te sAva phogaTa ! nA, nA. have to laDavuM ja paDaze. tArAthI nahi laDAya, to chevaTe mAre laDavuM paDaze; paNa gAyonAM dhaNane pAchAM vALyAM vagara nagaramAM to have paga nahi ja mUkAya." paNa zabdothI ema kAIne zUrAtana caDhatuM hoya to joIe zuM ? "gAyane bhale kaurava laI jAya, ane bhale mArI mazkarI thAya!" ema kahIne uttarakumAre te rathamAMthI sIdhe bhusake ja mAryo ane sAme UbhelA zatruonI AkhI senAnA dekhatAM nagaranI dizAmAM eNe doTa mUkI. paNa arjuna tene ema zAne javA de ! rathamAMthI nIce kudIne e tenI pAchaLa 1 zeksapiyaranA "mekabetha' nATakamAM paNa "cAlatAM vana"nI kalpanA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 309 deDayo, ane havAmAM pharapharato tene roTalo ane tenAM kapaDAM jaIne kauravonI senAmAM hasAhasa thavA mAMDI. paNa bhISma, droNa, azvatthAmA Adi sau vicAramAM paDI gayA. "veSa bhale napuMsakane hoya, lAge che arjuna ! ju, juvo, arjunanuM ja A mAthuM ! arjunanI ja A Deka! ane ghUMTaNa sudhI pahoMcatA ajunanA ja A bAhuo !" daramyAna arjune uttarane pakaDI pADayo hate. "zA mATe mane nizcita mata bhaNuM DhasaDI jAya che, brahanalA? -govana madrANi parata ! mane javA de. huM tane so sonAmahora ApIza, tuM mAgIza teTalAM motI ane hIrA ApIza. paNa javA de mane, javA de !" uttara AvuM gAMDuM gAMDuM betye jato hato. ane arjuna tene ratha bhaNuM ghasaDato jato hato, ane Akhare "tArAthI na laDAya to ke nahi, te sArathIpaNuM karaje; laDIza huM!" ema kahIne arjune ene ratha para caDhAvI dIdhA ane rathane teNe pelA zamIvRkSa pAse lIdho. droNane te have khAtarI ja thaI gaI hatI ke napuMsakanA veSamAM A arjuna ja che. "e ekalo ja ApaNane saune puro paDaze!" e saune kahevA lAgyAH "laDavuM nakAmuM che!" karNane AcAryanI A arjuna-stuti na gamI. droNa te haMmezA AvI ja vAta kare che," teNe tochaDAIthI kahyuM. "paNa arjuna mArI pAse hisAbamAM nathI. mArAthI seALamA bhAganuM ye zaurya enAmAM nathI. abaghaDI huM batAvI dauM chuM, keNa keTalAmAM che te!" jyAre duryodhane bIjI rIte AzvAsana levA mAMDayuM. "e arjuna hoya te vaLI vadhu sAruM!" teNe kahyuM. kAraNa ke ajJAtavAsa daramyAna ja pAMDa chatA thaI jaze to temane bAra varasa bIjA vanamAM javuM paDaze. ane e arjuna nahi hoya, ane bIje kAI haze to ApaNe ene ramatamAM ja harAvI daIzuM. ApaNane te beya hAthamAM lADa che" kathA kahe che ke duryodhananAM A vacane sAMbhaLatAM veMta bhISma, droNa, kRpAcArya, azvatthAmA tenA "pAruSanI prazaMsA karavA lAgyA ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 - vyAsajIe A hoya ne ? pauruSa' zabda ahIM kaTAkSamAM te nahi vAparyA 101. zaMkhanAda ! have A tarapha pelA zamInA vRkSa pAse AvIne bahanalAe uttarakumArane e jhADa para caDhavAnuM kahyuM. "kema ?" "A jhADa upara eka dhanuSya che ane bANathI bhareluM eka bhAthuM che te mAre joIe che. tyAM bIjAM paNa aneka Ayudhe che, paNa tuM upara caDha, eTale mAre zuM joIe che te huM tane batAvuM." paNa A jhADa para te, ju, peluM ke manuSyanuM muDadu che! ene mArAthI zI rIte aDAya ?" "ene aDavAmAM jarA ya vAMdho nathI, kumAra. mArA para zraddhA rAkha. huM tArI pAse tArA kuLane lAMchana lAge evuM kazuM ja kAma nahi karAvuM. paNa have jhaTa jhADa upara caDhI jA." paNa kAnAM che e badhAM Ayudhe ? ane ahIM kyAMthI AvyAM ? ane tamane zI rIte khabara paDI ?" e badhA savAlonA javAbo hamaNAM ja tane ApuM chuM bhAI, paNa have e dhanuSya utArI Ava." uttara upara caDhayo to tyAM teNe nirAMte sutelA sarpo jevAM pAMca dhanuSya joyAM. AvAM dhanuSyo teNe kadI joyA ja na hatAM. ATalAM pracaMDa ane ATalAM manehara! ekekanuM varNana karIne teNe e kAnAM che ema pharI pUchayuM. arjune have tene A zasmAstro zamIvRkSa para zI rIte AvyAM tene Akho itihAsa kahyo-ane karyuM Ayudha kAnuM che te jaNAvIne potAne temaja cAre ya bhAIone paricaya paNa ramatamatamAM ApI dIdhe. "paNa tamane A napuMsakatva zI rIte sAMpaDI gayuM ?" pAthe ene ItihAsa paNa TUMkAmAM saMbhaLAvI dIdho. ane pachI uttare utArelA gAMDIvane sajaja karIne zaMkhanAda karyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 "" ane e zakhanAda evA teA bhISaNa hateA ke uttaranA rathanA gheADAe ghUMTaNabhera thaI gayA ane uttara paNa bhayabhIta thaine rathamAM coMTI gayeA. arjune uttarane paMpALI paMpALIne bhayamukta karyo. zaMkhanAdA te zuM kadI sAMbhaLyA nathI ? '' ek " zaMkhanAdA te| meM ghaNA ye sAMbhaLyA che, bRhannalA, paNa dizAone khaLabhaLAvI mUke eve nAda Aje ja sAMbhaLyA. ' (c "" ThIka che. have paga jamAvIne esa. huM pharI zaMkhanAda karuM chuM. ema kahIne arjune pharI zaMkhanAda karyo, pahelAM karatAM paNa vadhAre bhISaNa ane have tA droNu vagerene khAtarI ja thaI gaI ke Ave! zaMkhanAda karanAranA hAthe kauravAnAM dAnuM nika Mdana ja nIkaLI javAnu che ! ane droNAcAya vaLI pAchA saune yuddhanA mAthI pAchA vALavAneA prayatna karyA. paNa kaM ane duryodhananI haTha pAse temanu kazu cAlyu nahI.. 102. vAha pitAmaha, vAha ! have arjune peAtAnA hAthamAM je baleAyAM hatAM te kADhI nAkhyAM hatAM ane peAtAnA vAMkaDiyA temaja kALA vALane eka sapheda vastramAM bAMdhI lIdhA hatA. tenA dhanuSyaTaMkAra temaja za MkhanAdanI apUrva bhISaNatA anubhavyA pachI have teA kAine jANe zaMkA ja rahI na hatI. saunA manamAM khAtarI ja thaI gaI hatI ke A arjuna ja che! ane duryodhanane tA atyArathI ja pAMDavAne pharI khIjAM bAra varasa vanamAM tageDI mUkavAnAM sapanAM paNa AvavA mAMDayAM hatAM ! paNa A droNa ane kRpa ane bhISma-badhA thIjI kema gayA che ? temAM ya droNu tA vaLI peAtAne dekhAtAM aneka amaMgaLa eMdhANAmAM ja aTavAI gayA che. temanuM cAle teA sainyane laine hastinApura bhegA ja thaI jAya-- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ema emanA moDhA parathI dekhAya che. "arjunanI sAme UbhA rahevAnuM kAInuM gajuM ja nahi!" potAnA priya ziSyanI prazasti gAtAM e thAkatA ja nathI. paNa kaI cheDAI paDe che. arjunanAM vakhANa ene bANa samAna lAge che. "A AcAryane eka bAjue rAkhIne je karavuM ghaTe te karo." duryodhanane e salAha Ape che. arjunanI bhATAImAMthI e UMcA ja nathI AvavAnA. senA je emanI A nabaLAI jANuM jaze, te nAhiMmata thaI jaze. bAkI arjune evuM te kayuM parAkrama karI nAkhyuM che ke AcAryamAM AvaDe moTo ahobhAva pragaTI gayo che! ghoDA te roja haNahaNe che ane vAyu ye reja vAya che ! vRSTi ane vAdaLAMne gaDagaDATa paNa meM navI navAinA nathI kimatra kArya pArthasya katha vA sa prshsyte| "emAM pAthe zI dhADa mArI ? enI bhATAI zA kAje thaI rahI che?" ane pachI te e "AcAryo "nI AkhI nyAta upara UtarI paDe che. ApattinI veLAe e "paMDito " kazA ja kAmanA nahi! "paMDito" to mahelamAM ane bagIcAomAM nirAte carcAo cAlatI hoya tyAM ja zobhe ! (vaMhitAstatra zomanAda ) A pachI kazuM baDAIkhorImAM UtarI paDe cheH "tame badhA A arjunathI DaratA ho, te eka bAju khasI jAo! huM ekalo ja laDIza. huM arjunanA karatAM leza paNa Utarato nathI. mArA mATe to Aje eka amUlya avasara Avyo che. mArAM bANa vaDe vIMdhAyelA arjunane duryodhananA hAthamAM soMpIne duryodhananA RNamAMthI mukata thavAne !" 1. nepoliyana viSe kahevAya che ke e digvijaya karavA nIkaLatA tyAre paMDitone haMmezA sAthe ja rAkhate; ane zatruo aNadhAryo hae kare tyAre potAnA lazkarane 24 241EUR 21 241421: Form a square : savants and donkeys in the middle! corasa yUha race: paMDito ane gadheDAone vacamAM laI lo." ( jethI paMDitane kazI IjA na thAya, ane gadheDAonI pITha para lAdelI Avazyaka sAmagrI jaLavAI rahe !) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 kRpAcArya ane azvatthAmA karNanI A zekhIne ene saLagAvI mUke evo-paNa sAce -javAba Ape che. bhISma saune zAMta karavA mathe che. droNa vaLI tIsarI ja vAta kare che. duryodhana sAhasavRttinA teramAM kaeN ADuMavaLuM na karI bese enI takedArI rAkhavAnI e saune bhalAmaNa kare che. ane chelle, duryodhananA manamAM je vAta kayAranI ye ramI rahI che tene pheDa pADavAnI te bhISmane vinaMti kare che : ajJAtavAsanuM varSa pUruM thayuM ke haju thoDAka divaso bAkI che?" ane bhIma jANe A savAla mATe taiyAra thaIne ja kema na AvyA hoya ema javAba Ape che: bAra ne eka tera varaso te kayAranAM ye pUrAM thaI gayAM!" "he !" sau Azcaryacakita thAya che. "kayAre ?" "tera varasa pUrAM thaI gayAM." bhISma kahe che. "te vAtane Aje pAMca mahinA ane bAra divasa vItI gayA." (ahIM Azcaryacakita to ApaNe sau thaIe chIe ke A vAta bhISma hastinApuranI rAjasabhAne pAMca mahinA ane bAra divasa pahelAM ja kema na karI ?) pachI pote A gaNatarI kayA gaNitane AdhAre karI te paNa bhISma samajAve che. ane chelle upasaMhara karatA hoya evI chaTAthI kahe che? A badhuM jANyA pachI ja arjuna Avyo haze. vaLI sAkSAta dharmanI pratimA samo yudhiSThira jemano moTo bhAI che, te pAMDavo adharmanuM AcaraNa kadI kare ja nahi. A meM tamane kahevAnuM hatuM te kahI dIdhuM. have tamane ruce te mArga lo. kAM to yuddha kare, athavA to dharmanuM anusaraNa karIne pAMDavonuM rAjya pAMDavone pAchuM Apa." duryodhanane eka ja javAba che. nahi rAjyaM pradAsyAmi pAMDavAnAM pitAmaha / pAMDavonuM rAjaya huM pAMDavone pAchuM nahi ja ApuM !" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 bhISma A sAMbhaLI rahe che. te teA duHkhada che ja; paNa vadhAre duHkhada vAta teA haju have Ave che. duryodhana emane Adeza Ape cheH yuddhopacArikaM yat tu tanchIghra pravidhIyatAm / " yuddhane aMge have je kaMi karavuM ghaTe te jaladI karo." ane bhISma yuddhanA saMcAlana aMge salAha Ape che. pahelAM te! tuM ApaNA sainyane ceAthe| bhAga laI te hastinApura tr paheAMcI jA. khIjo eka ceAthe! bhAga gAyonAM dhaNu laIne hastinApura paheAMce. "bAkI raheze. aDadhuM sainya. e aDadhA sainya sAthe ame -huM, droNa, karNI, azvatthAmA ane kRpa -eTalA rahIzuM. ane amArI sAme je Avaze, arjuna ke matsyarAja virATa, tenI sAme laDIzuM. are khuda indra paNa Avaze te tene paNa huM pUrA paDIza." tr sAce ja bhISmapitAmahanI mAnasa sRSTine eLakhavI atyaMta kaThina che ! chatAM eka vAta nirvivAda, ke kurukSetranA karuNa aMjAma mATenI javAbadArI jeTalI ka, duHzAsana, zakuni, duryodhana ane dhRtarASTranI che, teTalI ja, a tethI ye vadhAre bhISma jevA, zaThThAmAM well meaning zubhAzayI, paNa kriyAkSetre haMmezA azubhapakSI vaDIla varganI ja che! pAtAnI pUrve thaI gayelA prahlAda ane vibhISaNanAM dRSTAntA zuM temaNe nahi sAMbhaLyAM hoya ? peAtAnA samakAlIna zrIkRSNa jevAnA jIvanamAM paNa te kaMi ja nahi zIkhyA hoya ? ane chatAM zrIkRSNa mATeneA temane Adara addabhuta hateA. vicAra vANI ane vana-traNeya vacce ATalA kumeLa, A prakAranA mANaseAmAM, anyatra javalle ja jovA maLe che. bIjI aneka rIte mahAna evA A mahAnubhAve, eka A kuTevane kAraNe keTalA vAmaNA lAge che! 103. arjunanI vIratA ! gayA prakaraNamAM ApaNe joi gayA tema durgaMdhana ceAthA bhAganA sainyane laIne hastinApura tarapha javA upaDayA ane khIjA ceAthA bhAganuM sainya virATanI gAyAnA dhaNane laIne ravAnA thayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 bAkI je ardha sainya rahyuM tene suvyavasthita karIne bhIme arjunanI sAme laDavAnI taiyArI karI. droNane e sainyanA madhya bhAgamAM bhIme mUkayA. azvatthAmAne ane kupane droNanI bane bAjue, ane karNane temaNe mokhare mUko. pote samagra sainyanuM halanacalana joI zake ane saMcAlana karI zake evI rIte pAchaLa rahyA. Ama goThavAyelI senA para arjuna trATaka. ziSyavatsala droNa to ene jotAMveMta harakha-ghelA thaI gayA. temAM vaLI arjune pahelAM be bANa vaDe temane vaMdanA apa tethI to temanA AnaMdane pAra ja na rahyo. arjune joyuM ke duryodhana palAyana thaI gayo che ane virATanI gAyanAM dhaNone paNa hastinApuranI dizAmAM doDAvavAmAM AvI rahyAM che. anarthanuM mULa ane muddAmAla Ama hAthamAMthI chaTakI jAya te tene maMjUra na hatuM. pote je yeya rAkhIne laDavA nIkaLyo hato te te siddha thavuM ja joIe, ane sauthI meTA aparAdhIne sajA maLavI ja joIe, Avo nizcaya karIne sArathine Asane beThelA uttarakumArane teNe pitAnA rathane hastinApura bhaNI nAsatA duryodhana tarapha levAnuM kahyuM. koNa vagere arjunano Azaya samajI gayA ane duryodhanane bacAvavA doDayA. daramyAna ajunanA rathanA darzana mAtrathI ja gAyenAM dhaNone hAMkI jatuM cothA bhAganuM sainya veravikhera thaI gayuM. ane dhaNo pAchAM chuTavAnA AnaMdamAM pUMchaDIo jhulAvatAM jhulAvatAM ane bhAMbharaDA nAkhatAM nAkhatAM virATa nagara tarapha doDavA mAMDayAM. duryodhana samagra sainyanI pAchaLa UbhelA bhISmanI pAMkhamAM bharAvA mATe bhAgyo. arjune pachI sainyane mekhare UbhelA karNa sAme sthane levaDAvyo. karNane bhAI ajunane vaccethI AMtaravA de ane thoDIka paLonI jhapAjhapI daramyAna karNanA dekhatAM ja arjunane hAthe marAya. karNa khUba roSe bharAye. be ya bANAvaLIo vacce thoDeka vakhata tumula yuddha thayuM. kaNe thoDIka vAra to pArthanI sAme Takakara jhIlI, paNa pachI te thAkyo, ane arjunanA baNe vaDe vIMdhAIne raMgabhUmi cheDI gayo; ane tenI sAthe ja tenuM sainya paNa chinnabhinna thaIne nAsabhAga karavA lAgyuM. "have kaI tarapha?" ajunanA vijayI parAkramathI ullasita thaI uThela uttare pUchyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 ajune sAme UbhelAM bAkInAM sainyo para eka ardhavartulAkAra dRSTi phekI. Ama jo, pelI nIla patAkA jenA para pharaphare che, ane lAla ghaDA jene joDayA che te ratha tarapha le. temAM kRpAcArya che!" ane uttara rathane e tarapha le che. ATalAmAM te ajuna ene yuddhabhUminAM bhinnabhinna sthaLoe Ubhela droNa azvatthAmA ane bhImane paNa oLakhAvI de che. droNanA rathanI te te dUra dUrathI pradakSiNa paNa karAvI le che-potAnA ratha vaDe ! cothA bhAganuM sainya laIne hastinApura javA nIkaLela ane arjunanA AkramaNanA pahelA jhapATAe ja pAcho vaLela duryodhana temaja parAjita thaIne pAchA pharI gayela karNa paNa yuddha mATe pharI sajaja thaIne kyAMka UbhA che. ajuna e bannene dRSTisaMketa vaDe cIdhe che. pachI kRpAcArya sAme AvatAM potAne devadatta nAmane zaMkha phUMkIne tema ja pote koNa che tenI oLakha ApIne (nAma vizvaca cAtmanaH) yuddha zarU kare che. thoDeka vakhata e be mahArathIo vacce evuM yuddha jAme che ke jagatanA sau yuddharasiyAone ghaDIbhara joI rahevAnuM mana thaI Ave. paNa eTalAmAM to kupanA rathanA baMne ghoDAe arjunanAM bANa vaDe vIMdhAIne evA te UchaLe che-baMne sAmaTA ! -ke AcArya rathamAMthI gabaDI paDe che. ane UbhA thaI pharI ratha para bese tyAM sudhI ane adababhera thobhe che. pachI yuddha pharI jAme che. paNa thoDA ja vakhatamAM kRpanA gheDA ane sArathi marAya che, emanuM dhanuSya tUTI jAya che ane ratha paNa bhAMgI jAya che ane pachI "chinnadhavA, viratha, hatAzva hatasArathi' kRpa pagapALA dhasatA ajuna para potAnI gadA jhIM ke che, jene ajuna yukitapUrvaka cukAve che. ane have sadaMtara niHzastra banela ane aneka sthaLoe ghavAyela kRpane tenA sainike yuddhabhUmithI dUra laI jAya che ane alabatta, arjuna temane rokato nathI. have ApaNe ratha pelA jenA para "kAMcanI vedInuM cihna aMkita che e ratha sAme laI jA. e droNane ratha che, ane droNa mArA guru che. e te tuM have jANe ja che." uttara ane e dizAmAM doDAve che. daramyAna ane potAnA kizora sArathine droNane vizeSa paricaya Ape che je sAMbhaLatAM ema ja thAya che ke arjunane gu-prema, droNanA ziSya prema karatAM leza paNa Utarate nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 buddhie e uzanas samA che, nItizAstrajJAnamAM e bRhaspati samA che, jemanAmAM cAra veda, brahmacarya, divyA ane samagra dhanaveda pratiSThita che ane- kSamA dhairya ca satya ca AnRzaMsyamathArjavam / ete cAnye ca bahavo yasmin nityaM dvije guNAH // droNa sanmukha thatAM ajuna emanI sAthe je rIte varte che te paNa noMdhapAtra che. ajuna pitAnI sAme dhasata Ave che te jotAM veMta droNa paNa tenI sAme dhasyA. droNanA rathanA rAtA ao ane arjunanA sthana ta avo paLabhara te jANe ekamekamAM seLabheLa thaI rahyA. jANe kema guru-ziSya ekamekamAM premanuM AliMgana na ApatA hoya ! pachI arjune AcAryazrIne namaskAra karyA ane atyaMta mRdutApUrNa avAje temane vinavyAH "he samara-durjaya, mArA para kApa na karazo. vanavAsanAM varSo ame AvA kaI milananI pratIkSAmAM ja kADhayAM che. paNa ApanA para huM pahele hAtha nahi upADuM. Apa pahela karazo te pachI ja huM pratyuttara ApIza." pachI droNe pahela karI ane yuddha zarU thayuM. yuvAna arjuna ane vRddha droNa bane divyAstra-vizArada ane kSAtratvasaMpanna ! kaI kaIthI gAMjyA na jAya; koI kAIne macaka na Ape, senA AkhI vismita nayane joI rahI. paNa kALa arjunanA pakSamAM hato. je vegathI te bANuvarSA karI rahyo hatuM, tene pahoMcI vaLavuM e AyuSanI eka sadIne vaTAvI gayelA AcArya mATe zakaya nahatuM. pitAnI A prakRti-paravazatA jaIne putra azvatthAmA temanI vahAre dhAya; ane arjuna AcAryane mUkIne-emanI IcchA hoya to e raNabhUmi parathI nivRtta thAya e hetuthI azvatthAmA tarapha vaLe. ane azvatthAmA ghAsanA agninI peThe DIka vAra parAkrama-vaibhava dAkhavIne olavAI javAnI aNu para hatA, tyAM karNa-eka vAra hArI cUkele karNa tenI kumake deDayo. arjunane te ATaluM ja jANe joItuM hatuM, azvatthAmAne mUkIne te karNa sAme dhasyo. bANuvarSA karatAM pahelAM teNe zabdavarSA karI : "te divase sabhAmAM te khUba baDAI mArelIH jagatamAM mArI barAbarIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31.8 kAI nathI evI. e puravAra karavAno samaya have AvI gayo che. te divase durAtmAo vaDe pIDAtI pAMcAlIne huM dharmabaddha hovAne kAraNe mUMge mahae joI rahyo che ... paNa Aje have... duryodhananI A samagra senA bhale ApaNuM dhanva-yuddha nihALe." karNane javAba arjuna jeTale abhijAta nathI. "tuM mee bele che te karI dekhADa. tArAM vacane vadhAre paDatAM che. A jagatamAM te kAryanI ja bolabAlA che." have ApaNe jANIe chIe ke haju hamaNAM ja arjune "kArya karI dekhADayuM che. karNanA dekhatAM ja teNe tenA bhAIne mAryo che; ane khuda karNane paNa teNe parAjaya karyo che. uparAMta cothA bhAganA lazkarane laIne duryodhana hastinApura bhaNuM nAsI rahyo hato tene paNa rekayo che ane virATanI gAyonAM dhaNane pAchAM vALyAM che. uparAMta kRpa, droNa ane azvatthAmAne paNa teNe haMphAvyA che - ane A badhuM ekale hAthe karyuM che. arjunanuM A parAkrama sagI AMkhe joyA pachI paNa karNa ene ema kahe ke "karI dekhADa tyAre sAcuM !" enI pAchaLa kevaLa matsara, darpa ke ahaMbhAva ja nathI, paNa pracaMDa ane aMdha AtmapratAraNuM paNa che. paNa karNanA hINApaNAnI hada to have Ave cheH "te divase sabhAmAM tuM draupadInI durdazA joI rahyo te tArI dharmabuddhine kAraNe nahi, paNa azaktine kAraNe !" have A ja kaNe draupadI-svayaMvara vakhate arjunanI vIratA potAnI sagI AMkhoe dIThI che; ane te pachI TheTha khAMDavadAhathI zarU karIne gheSa yAtrAvALA prasaMga sudhI arjunanA ekathI eka caDhe evAM parAkrama te joto. Avyo che paNa jotA chatAM je jete nathI, tene koNa dekhADI zake ? arjuna ane karNa vacce pharI dhanvayuddha zarU thAya che. thoDIka ja vAramAM ajunanuM bANa karNanA kavacane bhedIne tenI chAtImAM pesI jAya che ane karNane AMkhe aMdhArAM Ave che. ane asahya pIDAthI vyAkuLa banIne te divA ra prayAt 3muvaH "raNa choDIne uttara dizA tarapha doDI jAya che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 104. mA maivIH duryodhananA sainyanA karNa, kRpa, droNa ane azvatthAmA jevA variSTa yoddhAone parAjita karyA pachI arjunane have bhISmane mukAbalo karavAnuM mana thAya e svAbhAvika che. rathane bhISmanI sAme levAne uttarane e Adeza Ape che; paNa uttara have aneka bANa vaDe vIMdhAyela che. "mArAmAM have aone aMkuzamAM rAkhavAnI zakita ja nathI." e karagare che. "vaLI A vasA-rudhira-medanI gaMdhathI huM akaLAI UTho chuM. mAruM mana bebAkaLuM-bahAvaruM-banI gayuM che. nirantara cAlatA A tamArA gAMDIvanI garjanAthI mArI te "zruti" ane "mRti' baMne naSTa thaI gayAM che - mArA kAna ane magaja baMne bahera mArI gayAM che. tame kayAre tamArA bhAthAmAMthI bANa kADhe che, jyAre temane dhanuSu para caDhAve che, ane kayAre dara kheMcIne ene zatru sAme vIMjhe che, - mane khabara ja nathI paDatI. mane to ema lAge che, have, ke mArA prANa UMDA UtarI gayA che ane dharatI dhrujI rahI che. anI lagAma pakaDavA jeTalI zakita paNa have mArA hAthamAM rahI nathI." dudhiyA dAMtavALo chokare pahelI ja vAra raNabhUmi para Avyo, ane pahelA ja prasaMge pitAnA jamAnAnA apratima mahArathIo vaccene pracaMDa saMgharSa jovAne ja mAtra nahi, paNa tenA sakriya sAthI ane sAkSI banavAne ene avasara maLe. uttaranA uparanA zabdo, A daSTie, ApaNuM hRdayamAM ene mATe Adara Ubho kare evA che, - enI nikhAlasatA mATe. e nikhAlasatAnI pAchaLa alabatta enI arjuna-bhakita ja che. thoDIka ghaDIo pahelAMne e navo nizALIo ajuna jevA gurune pAmIne jhapATAbaMdha raNa-kuzaLatAnI dIkSA laI rahyo che. thoDA ja vakhata pachI thanArA kurukSetranA yuddhamAM guru pAsethI zIkhelI A badhI vidyA-kaLA ene khapa lAgavAnI che. ajunanI tene eka ja zikhAmaNa che: mA melIH Dara nahi." taima malminim " jAta para kAbU rAkha." AtmAmAM jAgeluM ghamasANa zAMta kara. tuM rAjaputra che. kSatriya che. lIdhelI javAbadArI kRtipUrvaka adA kara." uttara mATe ATale IzAre pUrato che. rathane te, arjunanI sUcanA pramANe, bhImanI dizAmAM deDAve che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 paNa duzAsana vikarNa viviMzati ane dusaha nAmane duryodhananA cAra bhAie arjunanA rathane vaccethI ja AMtare che, paNa thoDIka ja paLomAM, ajunanI zaravarSAnA prathama ja sparze teo palAyana karI jAya che. ajuna have duryodhananI AkhI senA para tUTI paDe che ane sainikamAM nAsabhAga zarU thAya che. have bhISma dhase che. ane ajuna temanI sAme dhasI jaIne vaccethI ja temanuM sAmaiyuM kare che. jaya-parAjayanAM trAjavAM thoDeka vakhata te dAdA ane pautra vacce samatolapaNe jhUlI rahe che. paNa pitAmaha Akhare arjunanA bANo vaDe vIMdhAIne mUchita thAya che ane sArathi emanA rathane raNabhUmithI dUra haMkArI jAya che. ane duryodhanane have (koNa jANe zAthI !) lAge che ke bahAdurI batAvavAne A sarasa meke che. bhISma, droNa, kRpa, azvatthAmA ane karNa paNa jene hAthe parAjita thayA tene huM-duryodhana harAvuM te duniyAmAM mArA nAmane ke vAgI jAya; evI kaMIka kalpanAraMgI enI gaNatarI haze. paNa thoDA ja vakhatamAM keTalI vIze se thAya che tenI tene khabara paDe che ane te nAsavA mAMDe che. ane bANa karatAM paNa vadhAre tAtAM evAM arjunanAM meNuM tene sAMbhaLavAM paDe cheH vihAya kIrti vipula yazazca yuddhAt parAvRtya palAyase kim // kIrti ane yaza -baMnene tyAga karI yuddhathI vimukha thaIne nAsI jAya che zA mATe? je jo; barAbara je; huM ajuna chuM. yudhiSThiranA Adezane haMmezA mAthe caDhAvanAra huM madhyama pAMDava chuM." meNane mAryo duryodhana pAcho phare che. karNa ane bhISma paNa have potAnA rAjA"nI sAthe thaI jAya che. droNa ane kRpa paNa AvI pahoMce che. dhIme dhIme duryodhananA nAnAmoTA tamAma senAnIo tenI AsapAsa ekaThA thaI jAya che. A have chelluM yuddha che ema temane lAge che, ane eTalI ja maraNiyA vRttithI teo sau khUjhe che; paNa arjuna paNa have eTale ja ugra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 bane che ane enA zastrAstra-prabhAvane pratApe zatrupakSanA sau mahArathIo eka pachI eka mUrzita thAya che. ane tyAre arjunane sAMbharI Ave che... pelI chokarIoe tene - brahanalAne - ane uttarane vidAya ApatI vakhate kahyuM hatuM te .. "kura - vIrenAM bArIka vastro letA Avaje." ane uttarane te Adeza Ape cheH "jA bhAI, mUchamAM pahelA A kurupravIronAM vastro utArI lAva" ane uttara badhAnAM vastro UtArI lAve che. AnI pAchaLa eka saMketa to kharo jaH "meM dhAryuM hota to ATalI ja sahelAIthI tamArAM mAthAM utArI lIdhAM hota!" paNa bhImanA zabdomAM kahIe te "ajuna traNa lokane khAtara paNa svadharma cheDe e nathI." 105. uttaranuM AbhijAtya virATanagaranI bhAgoLethI Ama duryodhana tathA tenA sAthIone bhUMDe hAle bhAgavuM paDayuM. temAM paNa sAmAnya sainikonI dazA te sauthI vadhAre kharAba thaI. pahelAM te teo jaMgalamAM saMtAI gayA, pachI dhaNI vagaranA Dhora jevA "hAtha joDIne pArthane zaraNe AvyA. temanA vALa vikharAyelA hatA. bhUkha ane tarasathI teo vyAkuLa hatA. "paradezamAM hovAne kAraNe (virAsyA :) teo dimUDha jevA banI gayA hatA. ane temane nANamAina nighAMsAni. "huM du:khIo upara hAtha nathI ugAmato, Daraze nahi" ema kahIne jayAM javuM hoya tyAM javAnI chUTa ApI. | vijetA arjune pachI virATanagara tarapha vaLavAne vicAra karyo. "pAMDavo badhAja tArA pitAnA nagaramAM vase che e te tuM have jANe che;" uttarane teNe kahyuM: "paNa nagaramAM praveza karatAMnI sAthe tuM temanI prazaMsA karavA na mAMDato. ekAeka A vAta sAMbhaLatAM tArA pitA kadAca, bhItine AMcaka anubhavaze. eTale nagaramAM dAkhala thaIne tAre te phakata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 eTaluM ja kahevAnuM ke "kuruone meM harAvyA che. gAyone huM pAchI vALI Avyo chuM." ema mArAthI zI rIte kahevAya, dhanaMjaye!" uttare potAnuM AbhijAtya batAvyuM, "je kAma tame karyuM te mArA nAme zI rIte caDhAvI devAya! bAkI, alabatta, tame kaheze tyAM sudhI huM tamAruM nAma jAhera nahi karuM." daramyAna ratha pelAM zamInA vRkSa pAse AvI gayo hato. gAMDIva ane anya zastrAstrIne pUrvavata e vRkSa upara mUkIne teo banne virATanagara tarapha ravAnA thayA. have bRhannIlA pAche sArathine sthAne AvI gayo hato. potAnA chuTA lAMbA vALane teNe have aMbeDAmAM bAMdhI lIdhA hatA. nagarane jhAMpe AvyA tyAre uttarane teNe kahyuM : "jA, gopAlane maLIne jarA tapAsa te karI Ava, ke harAyelAM badhAM ja dhaNa pAchAM AvI gayAM che ke nahi? sAthe sAthe keTalAka gopAlane nagaramAM mokalIne ApaNA vijayanI vadhAmaNI paNa pahoMcADI de. daramyAna thAkelA pAkelA A adhone pANI pAIne huM tAjAmAjA karI dauM... nagaramAM te ApaNe have sAMjaTANe ja praveza karIzuM." 106. lehInI e dhAra ! trigane parAjaya karIne nagaramAM pAchA pharelA virATe pahelI pUchaparacha pitAnA putra bhUmiMjaya eTale ke uttara aMge karI. te te bRhannalAne sArathipade sthApIne kauravonI sAme yuddhe caDe che." tene kahevAmAM AvyuM. "tame trigarlonI sAme gayA te pachI tarata ja kauravoe ApaNu gAyone harelI." virATe te ja ghaDIe potAnI samagra senAne pitAnA putranI vahAre javAne Adeza Apyo. uttaranI salAmatI aMge tene zaMkA thavA mAMDI : yasya yantA gataH SaDho manye'ha na sa jIvati / sArathi paMDha che jene, te mAnuM hoya to! kaMkathI (yudhiSThirathI) na rahevAyuM. jeno sArathi bahanalA hoya, mahArAja," teNe kahyuM, "tene vizvamAM kazo ja bhaya nathI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 paNa ATalAmAM te uttare mokalela dUto paNa vijayasamAcAra sAthe AvI pahoMcyA. virATanI prasannatAne ane enA porasane pAra na rahyo : "mArA putre ekale hAthe samasta kuruone harAvyA." vijetA putranuM jAhera sAmaiyuM karavA teNe nagarane Adeza Apyo. uttarAkumArI aneka kumArikAo sAthe bhAIne mIThaDAM levA nIkaLI. AnaMdanA AvezamAM virATe serabrIne pAsA lai AvavAnI AjJA ApI. kaMkane teNe kahyuM : "cAla, AvI jAo, ramIe !" "AnaMdanA AvezamAM heIe, mahArAja, te vakhate jUgaTuM na ramavuM !" kaMke zikhAmaNa devA mAMDI. AnaMdamAM hoIe tyAre te khAsa ramavuM." kaMkanI vAtane kApatAM virATe kahyuM : strIo, gAyA, suvarNa-game te hoDamAM mukavA taiyAra chuM Aje-tArI sAme !" pAMDavonA moTAbhAI yudhiSThiranI jugArane kAraNe kevI durdazA thaI-te bhUlI to nathI gayA ne?" kaMka Takora karI. paNa virATa Aje putravijayanA kephamAM cakacUra hatA. ane ghata zarU thayuM. jugAranA raMgamAM virATa putranAM vakhANa karavA mAMDayA. sAmethI kaMke paNa potAnuM e ja raTaNa cAlu rAkhyuM : "bRhannalA je jene sArathi hoya, te kema na jIte !" tArAmAM sArAsArane keI viveka che ke basa hAlI ja maLe che!" virATe kaMka para gusso ThAlavyA. "mArA putranI hArohAra eka napuMsakanAM vakhANa kare che ! huM tane mitra lekhuM chuM, eTale jA, A eka vakhatano aparAdha mApha karuM chuM; paNa have pharI brahanalAnuM nAma na leje, caMdra jIvitum icchsi| paNa kaMka upara to A dhamakInI avaLI ja asara thAya che. bRhannalAnI prazastinuM eka AkhuM kAvya ja jANe tenA mukhamAMthI nIkaLavA mAMDe che ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 koNa, kRpa, karNa, azvatthAmA, duryodhana jevA kuravIrone ekasAmaTA brahanalA sivAya bIjo koNa harAvI zake ? caca vAdu tu na bhUto na bhaviSyati ! virATanI dhIraja have khUTI. paDamAM eka pAso paDa hato te uThAvIne teNe jhIMka, kaMkanA moDhA para! lehInI dhAra thaI. ......ane e dhAra rAkhe dharatI para paDe e bIke ke ke tene pitAnI hathelImAM jhIlavA mAMDI, pAse ja sairabrI UbhI hatI. patinA manane vatI jaIne te eka jalabharela suvarNapAtra laI AvI. kaMke hatheLI emAM ThAlavI. ATalI vAramAM to uttaranI vijayayAtrA-savArI-rAjamahela sudhI AvI pahoMcI hatI. dvArapALe virATane khabara ApyA ke uttara temaja bRhannalA bane aMdara AvavA rajA mAge che. "ame paNa e bannene jovA eTalA ja utsuka chIe." virATe kahyuM. jaladIthI laI Ava baMnene." bannene nahi, phakata uttarane!" dvArapALanA kAnamAM kaMke kahyuM. "bRhalAne bAraNe ja Ubho rAkhaje. enI pratijJA che ke laDAInA prasaMga sivAya mAruM lohI kayAMya juve, kaI alpe vahevaDAveluM, to te dharatIne khedAnamedAna karI nAkhe." uttare AvIne pitAne praNAma karyA. kaMkanuM paNa teNe evuM ja sanmAna karyuM. "AmanI AvI sthiti koNe karI, pitAjI?" teNe pUchayuM. meM!" bedhaDaka virATe javAba Apyo. "e ADoDiyAne te AthI ye vadhu sajA karavI ghaTe. tArI prazaMsA enAthI sahevAtI nathI, tArI hArahAra pelA paMDhanAM vakhANa kare che. tame A khoTuM karyuM che, pitAjI," uttare atyaMta vyagrabhAve kahyuM: "have tame AmanI kSamA mAgI le. brAhmaNanI AMtaraDI kacavAvIe to ApaNuM dhanotapane nIkaLI jAya." putravatsala pitAe kaMkanI kSamA mAgI. e to meM kayAranI ye ApI dIdhI che." kaMke kahyuM. "A lehIne addhara jhIlIne !" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 eTale?" virATe Azcarya vyakata karyuM. "eTale ema ke A lohI je dharatI para paDe te dharatIne nAza thaI jAya evuM hatuM." paNa eTalAmAM te brahanalA paNa AvI gayo. virATa tema ja kaMka bannene namana karIne te Ubho rahyo. ane enI hAjarImAM virATe pitAnA putrane prazna karyo. "karNa, bhISma, azvatthAmA, roNa, kRpa, duryodhana jevAo upara te zI rIte vijaya meLavyo, beTA ? zI rIte evA baLiyAonA hAthamAMthI ApaNe gAyone te choDAvI ?" "gAyone meM nathI choDAvI, pitAjI!" uttare dhaDAke karyo; "ane bhImAdine paNa meM nathI harAvyA." sau tenI sAme joI rahyA. "tyAre ?" virATe pUchyuM. gAyone meM nathI choDAvI, ane zatruone meM nathI harAvyA, pitAjI; e badhuM to eka devaputre karyuM che." kayAM che e devaputra ? mAre enuM sanmAna karavuM che ? eNe karela upakAranuM yogya sATuM vALavuM che." e te ApaNuM kAma karIne aMtardhAna thaI gayA. pitAjI! AvatI kAle athavA parama divase pAchA Avaze." kuravIronAM A vastro!" vAtane bIjI ja dizAmAM doravA arthe bolatA hoya ema bRhanalAe kahyuM. "te tuM have tArA hAthe ja uttarAkumArIne ApI deje." virATa bahanalAne AjJA ApI. ane pachI pratigRyAbhavat prItA tAni vAsAMsi bhAminI e vastro hAthamAM letAM prasanna amadA thaI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 107, ajJAtavAsano aMta te pachI trIje divase pAMca pAMDavo hAIdhei veta vastro paherI tathA badhAM ja AbhUSaNe dhAraNa karIne yudhiSThiranI AgevAnI nIce virATanI sabhAmAM dAkhala thayA ane "vedIe para jema agnie ArUDha thAya, tema bhUmipAlo mATe alAyadA rAkhavAmAM Avela Asana para ArUDha thayA. virATa jyAre sabhAmAM AvyA ane e pAMceyane jyAre teNe AvI rIte beThela joyA, tyAre te khUba gusse thaI gaye. "tuM mArA sabhA stAra, mAre sevaka" teNe kaMkane kaTAkSamAM kahyuM. "A rAja-Asana para zene caDhI beThe che?" javAba ajuna Ape che. "brahmaNya, kRtavAna, tyAgI, yajJazIla ane daDhavrata A "kaMka" te IndranA ardha Asanane yogya che, rAjana ! e zarIradhArI dharma che. jema mahAtejasvI manu bhuvanone rakSaNahAra che, tema e prajA upara anugraha karanAra che. e kuru dezamAM hatA tyAre asaMkhya hAthIo, ratha ane ao emanI pAchaLa pAchaLa cAlatA ane aneka sUtamAga emanI biradAvalI lalakAratA. emaNe badhA ja rAjAone khaMDaNI bharanArA vacce jevA banAvI dIdhA hatA; aThayAsI hajAra snAtakAnA e AzrayadAtA hatA. vRddho, anAtha, apaMga, aMdho sameta samagra prajAnA e putravata pAlanAra hatA. enA tApathI karNa ane zakuni temaja potAnA samagra anuyAyImaMDaLa sAthe duryodhana haMmezA saMtapta rahe che. AvA dharmaparAyaNa ane saujanyasaMpanna rAjarSi thaF nAeti AnAruM Asana ? "rAjAne yogya Asana upara birAjavAne adhikArI zuM karavA nA hoya?" virATa A sAMbhaLIne jarA ya vimita thatA nathI e paNa eka Azcarya ja gaNAvuM joIe. saMbhava che ke chellI cAra ghaTanAoe-uttarottara vadhu ne vadhu camatkArika ghaTanAoe ene A aMtima pheTa mATe mAnasika rIte susajaja karyo hoya. game tema, paNa A kaMka te yudhiSThira che ema sAMbhaLyA pachI te kakta eTaluM ja jANavA mAge che ke te pachI bhIma, arjuna, sahadeva ane nakula ane draupadI kayAM che ? ane temanI paNa oLakhANa Ape che ane chevaTe-- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 uSitAHsmo mahArAja sukha tava nivezane / ajJAtavAsamuSita maMvAra phuva prakA : ( 1 "tamArA rAja prAsAdamAM ame ajJAtavAsanuM A varSa sukhethI pasAra karyuM che-jevI rIte saMtAne mAtAnA garbhamAM rahe che tema..." ema kahIne pakSa rIte emane AbhAra paNa mAnI le che. arjune A oLakhANa vidhi pure karyo ke tarata ja uttarakumAre brahanalAe kauravonI sAme kevAM kevAM parAkrame karyA hatAM te varNavI batAvyuM. pachI virATe uttarakumAra sAthe masalata karI. "pAMDavone have ApaNe veLAsara rijhavIne pitAnA karI levA joie. uttarAne ApaNe arjuna joDe paraNAvIe te kema ?" "mane paNa ema ja lAge che, pitAjI," uttarakumAre saMmati ApI. ane pachI tarata ja yudhiSThirane saMbodhIne virATe kahyuM : "tamane saune kuzaLa joIne huM mArI jAtane bhAgyazALI samajuM chuM. have A mAruM rAjya e tamAruM ja rAjya che ema mAnazo; ane ApaNA saMbaMdhane vadhu daDha ane kAyamI banAvavA mATe huM mArI putrI uttarAne arjuna joDe varAvavAne prastAva mukuM chuM te mAnya rAkhazo." yudhiSThire arjuna sAme joyuM. arjune tarata ja javAba dIdhe. "mA ane bharato vacceno saMbaMdha baMdhAya e yogya ja che. tamArI putrIne huM svIkAra karuM chuM-mArI putravadhU tarIke." paNa meM to mArI putrI tamane paraNAvavAnI vAta karI hatI," virATe kahyuM, "tame pote ja zA mATe ene svIkAra nathI karatA ?" virATanA A praznane ane je pratyuttara Ape che te A graMthamAM chele mukela eka lekhamAM vistArathI carcela che. 1 mAtAne pitAnA garbhamAM bALaka che e vAtanI khabara ja hoya che tema virATane paNa pitAnA rAjamAM pAMDava gupta rIte vicare che enI khabara hatI evuM sUcana to A upamAmAM nahi hoya ? virATaparva samAyata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM ene svIkAruM chuM--paNa putravadhU tarIke ! " cAMcInI eka hAiskUlamAM AcArya hatuM te vakhatanI vAta che. meTrikamAM bhaNatI eka vidyArthinIe eka divase raDatAM raDatAM rAva karI ke enA vargane eka vidyArthI enI pAchaLa paDe che. zuM kare che?' meM pUchayuM. roja savAre je basasTenDa parathI huM vidyAlayamAM AvavA mATe bese chuM te basasTenDa para Ave che." pachI ?" pachI je basamAM huM besuM temAM e bese, vidyAlayanA sTenDa para mArI sAthe Utare ane sTenDathI vidyAlaya sudhI sAthe sAthe cAle." "kaMI bole kharo ?" "kazuM ja nahi, paNa roja sAthe basamAM bese ane sAthe sAthe cAle eTale le ke vAta kare ne !" paNa basa kaMI ApaNuM ekalAnI nathI, saune mATe che. akasmAta keAI bheguM thaI jAya temAM keIne deSa zo ? paNa roja akasmAta thAya, sara ! ane A to akasmAta nathI ja." * eTale ?" mAruM ghara vidyAlayathI be mAIla dUra che, pUrva tarapha. enuM ghara vidyAlayathI be mAIla dUra che, pazcima tarapha. roja cAra mAIla cAlIne Ave che, kevaLa mArI joDe besavA mATe! enA gayA pachI vidyAthIne bolAvIne meM A vAta karI ke tarata ja kuggAmAM TAMkaNI bhoMkatAM phasa karIne phasaDAI paDe ema e raDI paDe. "keNa jANe zuM che sara, enAmAM, ke roja savAra paDe che ne mane enA ghara tarapha javAnuM mana thAya che. manane huM nathI rekato ema nathI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 0 khUba khUba ramuM , paNa savAre jayAre basasTenDa para ene jouM tyAre ja zAtA thAya. enA basasTenDathI ApaNA vidyAlayanA phATaka sudhIne arthe kalAka e mArI jiMdagIne sauthI vadhumAM vadhu AnaMdadAyaka samaya, jANe!" A badhuM teNe eka ja zvAse nahotuM bolI nAkhyuM. raDatAM raDatAM, DUsakAM bharatAM bharatAM, thaMbhIthaMbhIne, truTaka truTaka zabdomAM, lagabhaga arthe kalAka sudhI teNe hadaya ThAlavyuM hatuM tene A saravALe. eka prAmANika, udyamI, sAlasa svabhAvanA sArA vidyArthI tarIkenI enI mArA mana para chApa hatI. A nikhAlasa kabUlAtane pariNAme enA parane mAre bhAva vadhyo. pote je karI rahyo hato te barAbara na hatuM ema tenuM aMtaHkaraNa tene kahetuM hatuM ane chatAM "enAmAM kaMIka evuM che ke roja savAre mArA paga, mArI marajI virUddha, enA basasTenDanI dizAmAM javA UpaDe che. e vAtanuM ene duHkha hatuM. aMtaHkaraNa ane bahi:karaNa vacce mahinAo thayA tenAmAM gajagrAha cAlato hato. chokarIe mane rAva karI tethI e gajagrAha vadhu tIvra banyo ane Akhare enA aMtaHkaraNanI jIta thaI. zAnI upamA ApuM mArI gaDamathalane, sara ?" pAMceka varasa pachI e mane maLela, tyAre eNe kaheluM: "pagamAM kAcanI kaNuM kheMcI gaI hoya ane kayAM che enI khabara na paDatI hoya ane dukhyA kare evI becenI mane rahyA karatI-mArI bevakUphInA e arasAmAM. pachI te divase tamArI sAthe vAta thaI ane meM mana upara kAbU rAkhIne tenA ghara tarapha javAnuM choDI dIdhuM tyAre zarUAtamAM becAra divasa to pagamAM chupAyelI pelI kaNI jANe khUba tIvratAthI khaTakI; paNa pachI dhIre dhIre e khaTaka ochI thatI gaI ane mahinAnI aMdara to mane sAva ArAma thaI gayo. e ArAmanI majA to te ja kapI zake je eka vAra mArA jevI becenImAMthI pasAra thayo hoya ane Aje to have mArI e bevakUphI jyAre jyAre yAda Ave che tyAre tyAre hasavuM ja Ave che." chokarIone joIne vevalA thanArA chokarAonI-ane DosAonI paNa Aje achata nathI; ane chokarAone joIne vevalI thanArI chokarIonI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 paNa Aje eTalI ja chata che, paNa pacIsa varasa pahelAMnI A nAnakaDI ghaTanA mArI smRtimAM ciraMjIva banIne jaDAI rahI che. vicAra karatAM enuM kAraNa mane kAMIka samajAyuM che. gamatI vastuo pratye kheMcAvuM e iMdriyono svabhAva che. evI rIte e kheMcAyA kare emAM kazuM ja asAmAnya nathI, nedhapAtra nathI. noMdhapAtra te e che ke daze dizA mAM pracaMDa sUsavatAM kheMcANanAM AvAM tophAne vacce thoDIka paNa jIvananaukAo, saMyamanAM sukAna ane vivekanAM halesAMne jore, vinAzaka banatAM vamaLonI vacce paNa kaI kaI vAra taratI rahe che. aMta:karaNa, saMyama, viveka vagere zabdo Aje phezanamAM nathI, paNa tethI kaMI saMyama ane vivekanI khAmIne kAraNe sarajAtI karuNatAonI bhayaMkaratA ochI nathI thaI...kaI pese khUe che, kaI pratiSThAthI hAtha dhUe che, koI jIvanasarvasva gumAvI gharane khUNe besI kapALe hAtha daI rue che ! rAjakAraNathI mAMDI keLavaNInA kSetra sudhI AvI jIvananAzI honArata vakhatovakhata sarajAye ja jAya che. chApAMomAM enA vistRta ane vigatavAra ahevAlo chapAya che; lekajIbhe e ahevAlane sogaNuM atizayoktinA raMgAe raMgIne samAjamAM pharatA kare che; phiTakAranA varasAda varase che; dayAnA dhodha vachUTe che; ane chatAM.. AvI badhI ApattionA mULamAM saMyamavivekane abhAva che e vAta joIe teTale bhAra mUkIne kaI kahetuM nathI. dharma, aMtaHkaraNa, saMyama, viveka vagere zabdone jUnavANI TharAvIne phezananA raMgamaMca parathI ApaNe hAMkI kADhayA che, te ja A vinAzaka karuNatAonA mULamAM che e hakIkata joIe teTalI bedhaDaka spaSTatAthI samAjanI sAme rajU karavAmAM nathI AvatI. ane mAnasavyApAranA raMjaka, viSayettejaka, AkarSaka, mohaka, mAdaka citraNamAM ja rAcanAruM sAhitya to vaLI AvA banAvone potAnA kAcA mAla tarIke vAparIne vinAzanA e dukrane UlaTAnuM vadhu vegavaMtuM ane vadhu vistAravaMtuM banAvyuM jAya che. AvA vAtAvaraNamAM mahAbhAratane eka prasaMga huM ahIM AlekhuM chuM, evI AzAe ke potAnAmAM cAlI rahela tumula yuddhone samajavAnA eka sAdhana lekhe mahAbhArata ane rAmAyaNa tarapha ApaNuM, khAsa karIne ApaNI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 UgatI peDhInuM lakSa kheMcAya. vizvasAhityanI uccatama racanAomAM sthAna pAmI cUkela ApaNuM A prAcIna mahAkAvyomAM vyAsa ane vAlmIki jevA mahAkavioe saMtane evI ramaNIyatAthI AlekhIne vidvAnaMdramA banAvyuM che ke ene AsvAda letAM dharAIe ja nahIM-eka vAra eno abhyAsa karavAnI suruci ApaNAmAM jAge te. mahAbhAratanA je prasaMganI huM vAta karuM chuM te virATaparvanA aMtabhAgamAM che. ajuna brahanalArUpe virATanI putrI uttarAne gIta-nRtya zIkhavavA lagabhaga eka varasa thavA niyukata thayela che. arjunanI uMmara kaMI nahi topaNa sAThekathI to vadhAre che ja; paNa AkarSakatAmAM te koI paNa yuvakathI Utare e nathI. virATane te te pahelI daSTie yuvAna ja lAgyo che. virATanA ja zabdo kahIe to....... sattvopapannaH puruSo'maropamaH zyAmA yuvA vAzNayUthapeopamaH // "hAthIonA ToLAnA saradAra-hAthInI jema A zyAma yuvAna kAI devatAI puruSa jevo lAge che." A yuvAna napuMsaka hoya ema e mAnI ja zakato nathI. "tuM mArA dIkarA jevo athavA mArA jevo thaIne mArA A rAjayamAM rahe, tenuM rakSaNa kara" ema kahIne tene senApatipade nImavAnI icchA paNa parokSa rIte teNe vyakta karI che, paNa brahanalA (arjuna) mULa mAgaNIne vaLagI rahe che mATe, vaLI te nRtyagIta-AdimAM pAraMgata thaI (thayo) che tethI, ane eTale pitAnA maMtrIo dvArA tenI vizvAsapAtratAnI khAtarI thaI cUkI che te kAraNe virATa tene kumArIpuramAM mokale che ane tyAM te uttarA ane tenI sakhIone nRtyagItAdi zIkhavatAM zIkhavatAM- priyazca tAsAM sa babhUva pAMDavaH / (temane priyajana banI gayo che). AvA arjuna tarapha uttarAne A AkhA varasa daramiyAna keI paNa jAtanuM kheMcANa nahi jagyuM hoya ema mAnavuM e manuSyasvabhAvanuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 naryuM ajJAna che. vizva tAsAM sa ramUva vAMDhavaH eTalo IzAre karIne ja vyAsajI nathI besI rahyA. kIcakavadha pachI kaipadI nRtyazALAmAM Ave che ne brahanalA tene kuzaLa samAcAra pUche che tyAre te (potAnA mAnI ane irSALu svabhAva pramANe) - tAre have draupadInuM zuM kAma che? tuM te sadaiva kanyApuramAM sukharUpa vase che ne !" - e kaTAkSa karIne ghaNuM kahI nathI nAkhatI ? te pachI virATanI gerahAjarImAM duryodhana vagere AkramaNa kare che tyAre "zuM karuM ? mArI pAse koI sArA sArathi nathI. nahi te e sahune huM ekalo pUro paDuM!" evI DaMphAsa uttarakumAra mAre che tyAre draupadI tene brahanalAne (arjunane) sArathi banAvavAnuM sUcave che ane - tArI A rUpALI nAnI bahena je ema kahe, te e jarUra mAnI jAya !" ema kahIne vyAsajIe je paheluM sucana karyuM che (citra tAsAM sa ramUva pAMDavaH) tenuM ja jANe sarmathana kare che. vaLI draupadI taraphathI ATalo izAre maLatAM uttarA arjuna pAse je rIte doDe che ane arjuna uttarAne je rIte satkAre che ane be vacce je UlaTabharyuM saMbhASaNa thAya che te badhuM paNa e eka ja dizA bhaNI AMgaLI cIdhe che. arjuna pUche che : kiM te mukham sundari na prasannam ? (ze sundari, tAruM udAsa meTuM ? ) ane uttarA javAbamAM kAraNa kahe che, paNa kevI rIte ? prAce mAvayantI | (praNaya batAvatI) TUMkamAM, eka varasa arjuna uttarAne gurupade rahyo te daramyAna ziSyAnA hadayanI rasALa dharatImAM phUTatA lAgaNInA kAMTAne ajune satata jAgRtipUrvaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 vizuddhinI dizAmAM ja vALyA che ane eTale ja chelle pAMDavA jAhera thAya che ane virATa jyAre uttarAne arjuna sAthe paraNAvavAnI darakhAsta yudhiSThira pAse mUke che ane yudhiSThira jyAre pAte kazuM ja na kahetAM arjuna sAme jue che tyAre arjuna virATane kahe che : antaHpure'hamuSitaH sadA pazyan sutAM tava / rahasyaM ca prakAzaM ca vizvasto pitRvanmayi // priyo bahutamazcAsan nartako gItakovidaH / AcArya vacca mAM nityaM manyate duhitA tava // vayasthayA tathA rAjan saha saMvatsaroSitaH / atizaGkA bhavet sthAne tava lokasya vA vibho // tasmAnnimantraye'ya te duhitAM manujAdhipa / zuddha jitendriyo dAnnastasyAH zuddhiH kRtA mayA // snuSAyAM duhiturvApi putre cAtmani vA punaH / atra zaGkAM na pazyAmi tena zuddhirbhaviSyati // abhizApAdaha bhIto mithyAvAdAt parantapa / snuSArthamuttarAM rAjan pratigRhAmi te sutAm // (mahAmArata virATa 72, 2-6) * tamArA aMtaHpuramAM huM nitya tamArI putrIne jotA rahyo chuM. te AMtarika rIte ane khAdya rIte mArAmAM pitA jevA ja bhAva-vizvAsa rAkhe che. nRtya ane saMgItaneA pAraMgata huM tene khUba ja priya thayA qhuM. ane tamArI putrI nitya mane potAnA guru je mAne che. Ama chatAM jo huM tene paraNuM te! tamArI A uMmaralAyaka putrI sAthe varSa sudhI rahevAne lIdhe ja Ama thayuM" evI tamArI tema ja leAkAnI khATI zaMkAne sthAna maLI jAya. mATe he rAjana, tamane huM A spaSTa vAta kahI dauM chuM ke huM zuddha jitendriya ane nirvikAra rahyo chuM ane tenAmAM paNa vikAra na AvavA dai meM tenI zuddhi jALavI che. ethI tamArI putrIne huM mArI putravadhU tarIke svIkAruM chuM. Ama thavAthI kAne zaMkA karavApaNuM raheze nahIM. vaLI guru-ziSyabhAvamAM je zudi rahevI joie te paNa AthI banI rahe che. huM leAkanaMdA ane kharAba vacane-AkSepeAthI DaruM chuM. tethI tamArI A putrI uttarAne huM putravadhU tarIke grahaNa karuM chuM. meM tenA upara sadA putrIbhAva rAkhyA che. ane putrI ane putravadhU vacce kazA bhedabhAva ja nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 A zlokA mane lAge che ke pratyeka zALA ane mahAzALAnA mukhadrAra para kAtarI rAkhavA jevA che. viveka ane saMyama satra Avazyaka che, jIvananA kAI khaMDa evA nathI jemAM A be vagara cAle; paraMtu UgatI peDhIne ghaDavAnuM pavitra kA` laine kheDelAene mATe teA e baMne-viveka ane sayama-prANurUpa ja che, e satya arjune virATane ApelA uparanA aNumeAla javAbamAM che. chelle eka vAta. uttarA ane arjuna vaccenA guru-ziSyA-saMbadhanI pavitratAnI A vAta vaizapAyana uttarAnA pautra ane parIkSitanA putra janamejayane itihAsa lekhe saMbhaLAve che e ApaNe yAda rAkhavuM joie. itihAsa eTale zuM ane itihAsanuM sthAna UgatI peDhInA zikSaNamAM keTaluM mahattvanuM che, ane te kaye kAraNe, te mahAbhArataneA kavi keTalu sarasa samaje che! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat --karasanadAsa mANeka www.umaragyanbhandar.com Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e bhAvanA keNa utpanna karaze? ApaNe grejyueTa varga zALA choDe che tenI sAthe ja ucca manobhAvanA samAgamane pradeza paNa choDe che ! keTalA navIna keLavaNu pAmelA sajajanone tyAM nhAno sarakho paNa pustakasaMgraha jovAmAM Ave che ? ApaNuM karatAM to ApaNA pUrvajone sAhityane vadhAre zekha hato ema kahIe to cAle. ghera ghera rAmAyaNa, mahAbhArata ane bhAgavatanI AkhyAyikAo vaMcAtI, ane te dharma karatAM paNa vizeSa sAhitya dRSTie. premAnaMdanI lokapriyatA e kAraNathI ja che. vaLI vizeSa suzikSita kuTuMbamAM okhAharaNa, naLAkhyAna, mAmeruM vagere kAvyo hAthe utArI levAne zrama hoMzabhera karavAmAM Avate, eTaluM ja nahi, paNa sAmAnya loka paNa A kAvyanuM prema ane rasapUrvaka vAraMvAra zravaNa karatA. arvAcIna samayamAM kayAM sAhityanAM pustaka pratye ApaNuM grejayueTa vargane ATalo prema che ema kahI zakAze? ApaNuM vartamAna jIvana zuSka ane grAmya (Vulgar) thaI gayuM che; dharmasAhitya-kalAnI bhAvanA emAMthI UDI gaI che, garIba sthitimAM paNa e bhAvanA ugya rIte keLavI zakAya che e smaraNa jatuM rahyuM che....... keTalAka AmAM ApaNI vartamAna keLavaNIne doSa joze, keTalAka jamAnAne, ane keTalAka ApaNI paristhitine. vastutaH vicAratAM, keLavaNInAM pustakene to deSa nathI ja. jamAne ane paristhiti e manuSyanI potAnI zakita kuMThita thatAM potAnI bahAra anubhavAtI jagatanI zakitanuM nAmAntara che. e zakitane kALarUpe ka9pIne jamAne kahe, vA deza, kAla ane vastune ekaThAM karIne paristhiti kaho. game tema kaho paNa ApaNe ja ApaNo jamAne ane paristhiti ghaDIe chIe. "rAnA strI param " ApaNA jIvananA ApaNe rAjA thaIe, ApaNA jIvananuM sAmrAjya prApta karIe, to ApaNuM jamAnAne ane paristhitine ApaNe badalI zakIe, te mATe ApaNe ApaNA samayamAM ane ApaNI AsapAsa navI bhAvanA utpanna karavAnI che. e bhAvanA kANu utpanna karaze ? Do. AnaMdazaMkara dhruva. ............... meTala zAIna InDasTrIsa ilekTropeTarsa basarANI eNsTeTa, bloka-epha, kurlA, muMbaI 70 As nA saujanyathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...A literature pervaded with the soul of heroworship and nobesse oblige and full of great examples is eminently fitted to elevate and strengthen a nation and prepare it for a great part in history. And with this high tendency of literature there is no poet who is so deeply infused as Vyas. Shree Aurobindo With best Compliments of Wallace Floor Mills Ltd., Bombay Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ These epics are therefore not a mere mass of untransmuted legend and folklore, as is ignorantly objected, but a highly artistic representation of intimate significances of life, the living presentment of a strong and noble thinking, a developed ethical and aesthetic mind and a high social and political ideal. The ensouled image of a great culture, as rich in freshness as life but immeasurably more profound and evolved in thought and substance than the Greek, as advanced in maturity of culture but more vigorous and vital and young in strength than the Latin epic poetry, the Indian epic poems were fashioned to serve a greater and completer national and cultural function and that they should have been received and absorbed by both the high and the low. the cultured and the masses and remained through twenty centuries an intimate and formative part of the life of the whole nation is of itself the strongest possible evidence of the greatness and fineness of this ancient Indian culture. With best Compliments of Krishnaprem Excel Industries, Vivekanand Rd., Jogeshwari, Bombay - 60 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ not England... "For myself, Dilip, though I can be tolerant to all coutries, I have only one, and that strange to say, is not England but India. What I feel is that the wealth of tradition which is a pation is too precious a thing to be merged into a common hotch-potch from London to Yokohama. If we confine our selves to Europe (at least Western Europe) the case is somewhat different as the traditions are more or less common; but can England and India, say, be mixed so philanthropically without doing vital injury to both ? When the tradition of a nation dies, then the nation is dead, and even if it persists as a great power in the world, yet it is nothing but an aggregate of meaningless individuals determinedly pursuing their contemptible aims. History dies a symbol, and what that symbol signifies is something infinitely more precious than a mere peddling adherence to so-called facts. There is only one root fact anywhere, and that is the Eternal One. Whatever helps to reveal Him is a fact, and whatever helps to hide Him is a lie even if all the fools in the world affirm it." Yogi Shri Krishna Prem With best compliments of Shroffs Technical Services, Private Ltd. Excel Estate SV Road, Goregaon, Bowtay. 62-ND. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhArata e dharmAdharmanA vivecana mATe raceluM eka ArSa mahAkAvya che. lokamAnya TiLaka ("gItArahasya"mAMthI) dhI amalameTeDa IlekTrIsITI kuM lI. (17 bI, hanimena sarkala, keTa, muMbaI)nA saujanyathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhArata e jIvananI - jIvananI praNAlikAonI ane paraMparAnI, rItabhAtanI ane rivAjonI ane palaTAtA AdarzonI mImAMsA che. e svataMtra, su-rUpa, ane nirNayAtmaka che; ane prAcIna bhAratanuM samagra jIvana emAM, keI darpaNamAM pratibiMbita thAya ema pratibibita thayeluM che. dAsaguptA ane De "saskRta sAhityano ItihAsa" mAMthI With best compliments of Rubber Regenerating Co., Ltd. Kamani Chambers, Nicol Road, Ballard Estate, Fort, Bombay - 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAzcaryo jayasteSAm yeSAm nAtho'si kezava / jemaNe tArUM zaraNa svIkAryuM che, emane jaya thAya emAM Azcarya nathI. With best Compliments of Shoorji Vallabhdas Concerns Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayudhyamAno manasApi yasya jaya kRSNa : puruSasyAbhinandet / evaM sarvAn sa vyatIyAdamitrAn sendrAn devAn mAnuSe nAsti cintA // je puruSane jaya zrIkRSNa mane mana abhinaMde - yuddhathI dUra rahyA rahyA paNa,-te purUSa pitAnA sarve zatruone parAjita karI zakaze, pachI bhale te zatruomAM Indra sahita badhA devatAo sAmela hoya! mananI te magadUra ja zI ! zrI Ara. jI. phimsanA saujanyathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama te vyAsa kavie aitihAsika athavA kAlpanika vyaktionA vyaMjanakALe temanAmAM rUpakaguNanuM paNa sAthe sAthe AvAhana kareluM hoya emAM zuM kAMI asaMbhavitatA che? bIjuM, eka vAlmIkine rAmacaMdramAMthI keTalA kavijane keTalA bhinnabhinna svabhAvavALA rAma varNavelA che? e svabhAvavaiciyamAM zuM evA keTalAka parasparavighaTaka guNe nathI ke sAthelAgA eka jaNamAM na hoI zake ? kharI vAta e che ke mahAkavie karelI eka kapanAne kALAMtare anya kavio dezakALanI anukULatA pramANe aneka rUpa Ape che tethI ja mahAkavinuM vIrya saphaLa ane amara thAya che. evA kavionAM kAvyone AtmA AvI ja rIte aneka putromAM avatare che. evA mahAkavionI kalpanAnI vibhUti to AvI aneka kalpanAonA prasavamAM ja che. gRhNantu sarve yadi vA yatheccham nAsti kSatiH kApi kavIzvarANAm / ratneSu lupteSu bahudhvamatyaiH adyApi ratnAkara eva sindhuH // mahAkavinuM ratnAkaratva tenI pAsethI ratna levAya ane te ratnane aneka nAmarUpa apAya temAM ja che. kALamahAsAgarane taLiye rane zeAdhI vartamAna sRSTimAM mUkanAra ratnavyApArIo te kavio ja che. e ratnane navA guNa ApanAra kavijana paNa tema karavAmAM niraMkuza hoya che. govardhanarAma tripAThI sarasvatIcaMdra' bhA. 4thA mAMthI zrI jayagopAlanA saujanyathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je sarvane mATe atyaMta hitakara hoya te ja satya che, ane te ja dharma che" - AvA vizuddha ane kalyANakArI maMtrane bhArate ja sauthI pahele pracAra karyo che ane sauthI prathama bhArate ja ene amala karyo che. je divasathI bhAratanA lekee bhUtakALanI e zikSAne visAre pADI, hitavAdane tyAga karyo, svataMtra vicAra zakitane rajA ApI ane vivekabuddhi upara cokaDI mArI te divasathI temanuM kramazaH adha:patana thavA mAMDayuM che. baMkimacaMdra lAhiDI zrI nyAlacaMdabhAI meNazInA saujanyathI. 1 bhoIvADe. muMbaI - 2. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAMcanAra pratye punaH paNa e ja kahevAnu ke tame paNa tamArI AsapAsanAM bALaka, strI, vRddha, abhaNu vagerene mahAbhArata ane rAmAyaNa jevA dharma granthA rAja rAja ceADe thADe paNa banatA prakAre vAMcI saMbhaLAvazeA, te temanAmAM dharmanItinA ucca saskAra paDavA sAthe tamAruM peAtAnuM paNa ghaNuM ghaNuM bhaluM thaze. bhikSu akha`DAna da DhAzI enDa sansa DerI-sAdhaneAnA vepArI ane DI. TrAzI enDa sansa kaikasInanA vepArI, subhASa rADa, ANuMdanA saujanyathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAriyAlenasa nAmanA eka zUra rAmana saradArane rAma zaheranA leAkeAe zahera bahAra kADhI mUkelA. te rAmana leAkeAnA zatrune jai maLyA ane huM kAI divasa tamArAthI a Mtara rAkhIza nahi evuM temane abhivacana ApyuM. pachI keTaleka kALe zatrunI madadathI rAmananA mulaka jItateA jItatA khuda rAma zaheranA daravAjA AgaLa e AvI paheAMcyA. te vakhate rAma zaheranI strIe tenI strI ane mAtAne AgaLa karIne tene maLI ane mAtRbhUmi saMbaMdhe tenuM kavya zuM che teneA tene upadeza karyA; ane rezama leAkAnA zatrune ApeluM abhivacana teADavAnI tene jarUra pADI. kanya ane abyanA mAhamAM paDelA manuSyAnAM evAM ja khIjAM aneka dRSTAMteA jagatanA prAcIna ane arvAcIna itihAsamAM puSkaLa che. mahAbhArata AvA prakAranA prasa MgeAnI eka khANa ja che ema kahIe te cAle. saMsAramAM aneka aDacaNanA prasaMgAmAM meTA mATA prAcIna puruSAe kevAM vana calAvyAM hatAM tenI kathAonA sulabha rIte sAmAnya leAne khAdha ApavA mATe ja bhAratanuM mahAbhArata banyuM che; nahi to mAtra bhAratI yuddha athavA 'jaya' nAmanA itihAsanu varNana karavAmAM aDhAra parva lakhavAnI jarUra na hatI. lokamAnya TiLaka (gItArahasya"mAMthI) eka saMskRti-premI sanmitranA saujanyathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The Mahabharat is poetry not history. The poet tries to show that if a man resorts to violence, untruth too is sure to come in, and even people like Krishna cannot escape it. A wrong is a wrong, no matter who the wrongdoer is. Mahatma Gandhi With best compliments of Scandia Insurance Co. Ltd. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A wide searching mind, historian, statesman, orator, a deep and keen locker into ethics and conduct, a subtle and high-aiming politician, theologian and philosopher, it is not for nothing that Hindu imagination makes the name of Vyas loom so large in the history of Aryan thought and attributes to him work so important and mangfold. The wideness of the man's intellectual empire is evident throughout the work; we feel the presence of the great Rishi, the original thinker who has enlarged the boundaries of ethical and religious outlook. Shree Aurobindo With best compliments of Shree D. L. Shah, Perfect Machine Tools Co; Bell Building, Sir P. M. Road, BOMBAY-1. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ But Vyas has not only a high political and religious thought and deep-seeing ethical judgments, he deals not only with the massive aspects and worldwide issues of human conduct, but has a keen eye for the details of government and society, the ceremonies, forms and social order on the due stability of which public welfare is grounded. The principles of good government and the motives and impulses that move men to public action, no less than the rise and fall of States and the clash of mighty personalities and great powers form, incidentally and epically treated, the staple of Vyasa's epic. The poem was therefore, first and foremost, Jike the Iliad and Aeneid-and even more than the Iliad and Aeneid-national - a poem in which the religious, social and personal temperament and ideals of the Aryan nation have found a high expression and the institutions, actions and heroes in the most critical period of its history received the judgements and criticisms of one of its greatest and soundest minds. Shri Aurobindo With best compliments of Water Supply Specialist Co. Ltd. Hamam Street, Fort, Bombay. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma e zabda pR= dhAraNa karavuM, e dhAtu uparathI nIkaLe che; dharmathI ja sarva prajAnuM dhAraNa thaI raheluM che. "je (sarva prajAnuM) dhAraNayukata hoya che te ja dharma che e nizcaya che" eTale A "dharma' chUTayo eTale samAjanAM baMdhana tUTayAM ema samajavuM. ane samAjanAM baMdhane tUTayAM eTale AkarSaNazakita sivAya AkAzamAM sUryAdika grahamAlAnI, ane sukAna sivAya samudramAM vahANanI je sthiti thAya tevI ja sthiti samAjanI paNa thaI jAya che. A zocanIya avasthAe pahoMcIne samAja nAza na thaI jAya mATe dravya meLavanAnuM hoya te paNa "dharmathI ja meLavavuM, eTale ke samAjanI ghaDI na bagaDe evI rIte meLavavuM; ane kAmAdi vAsanA tRpta karavAnI hoya to te paNa "dharmathI ja karavI. mahAbhAratane je daSTithI pAMcame veda athavA dharmasaMhitA mAnavAmAM Ave che te dharmasaMhitA zabdamAM paNa dharma e zabdane mukhya artha zo. che te A uparathI vAMcanAranA dhyAnamAM Avaze. mahAbhArata e pUrva mImAMsA ane uttara mImAMsA e be pAralaukika arthanuM pratipAdana karanAra graMthanI barobarIne ja dharmagraMtha che, e ja "nArAya namaH ItyAdi pratIkarUpa zabdothI, mahAbhAratane brahmayajJamAM nityapAThamAM samAveza karavAnuM kAraNa che. lokamAnya TiLaka ("gItArahasya"mAMthI) eca. je. lIca enDa kaM. (eziyana biDIMga, nikala reDa, belArDa esTeTa, muMbaI 1} nA saujanyathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhAratane ane rAmAyaNane - beyane saMyukata rIte vicAra karIe te - jagatamAM jeTa nathI. dAsaguptA ane De "saMskRta sAhityane itihAsa" mAMthI With best Compliments of The Scindia Steam Navigation Co., Ltd., Ballard Estate, Bombay - 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNuM zarIra e IzvaranuM maMdira ane dharmanuM sAdhana che. AdhyAmika svAtaMtrya ane bhautika jIvanamAM paraspara virodha nathI. bhautika jIvana paNa je viveka-vairAgyapUrvaka jivAya to e AdhyAtmika svAtaMtrayane uttarattara vizeSa anubhava karAvanAra thAya che. prAcIna tatvadazIoe brahmAMDanI racanA, tenuM saMcAlana karanAra prakRti, tenuM AdhArabhUta tattva brahma, satya athavA paramAtmA ane A badhAMnI sAthe pratyeka jIvanA astitvanI-jIvanatatvanI abhinnarUpe otaprotatA-A upara khUba bhAra mUke che, arthAta A siddhAMtane sauthI vadhu vyApaka ane aMtima gaNelo che. paramAtmAmAM AtmAnuM saMpUrNa samarpaNa-AtamA ane paramAbhAnI ekatA aneka daSTAMto dvArA pratipAdita karI che. jema ke agnimAMthI cinagArIo nIkaLe che ane te pharI agnimAM ekarUpa thaI jAya che; jema samudramAMthI vAdaLo thAya che te nadIo banI pharIthI samudramAM maLI jAya che. jyAre manuSyone spaSTa jJAna thAya che ane jyAre teo barAbara jAgrata bane che, tyAre temane anubhava thAya che ke teo eka anerI rIte (pitAnI viziSTa rIte) A jagatamAM paramAtmAnI abhivyakitanuM eka sAdhana mAtra che, arthAta teo paramAtmAnI IcchA ane kriyAnAM vAhana che. zrI sarvapallI rAdhAkRSNa zrI praphulla zAhane saujanyathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI karasanadAsa mANekanI kRtio kAya cintana tathA adhyayana 1 Alabela (trIjI AvRtti thoDA | 1 vATanA dIvaDA akhaMDAnaMdanA agralekha samayamAM prakaTa thaze. ) tarIke chellA paMdare varasathI 2 mahobatane mAMDave (trIjI AvRtti zrI padmanI sahIMthI AvatA. thoDA samayamAM prakaTa thaze.) nibaMdhomAMthI pahelA betALI3 kalyANayAtrI trIjI AvRtti ] . sane saMgraha.] 4 madhyAhana | 2 gItAvicAra [gItAnA rahasyane varta5 rAma, tAro dIvaDo ! mAna jIvananAM saMdarbhamAM saraLa - vaizaMpAyananI vANI bhA. 1lo aprApya ane prAsAdika zilImAM kuTa 7 , , bhAga raje , ! karatA pacAsanibaMdhane saMgaha, 8 aho rAyajI, suNiye || 3 zrI izAvAsya upaniSada | simalakI anuvAda tathA vivaraNa sAthe 9 zatAbdInAM smita ane azruo | 4 kaLIo ane kusuma aprApya navalakathA 5 ajhAdInI yajJajavALA ,, 1 darpaNa ane samarpaNa [bIjI AvRtti) 6 saMskRta sAhityamAM DekiyuM 2 mAjhama rAta [ , , ] paricaya pustikA) 3 silvanuM sthAna zekasapiyara nATayakathAo 4 prItane dora 1 ethele 5 AMsunI jhAlara 2 maca eDe ebAuTa nathiMga 6 jantaranuM antara 3 bAramI rAta navalikA : romiyo ane jUliyeTa 1 mAlinI bIjI AvRtti TuMka samayamAM | anuvAda-nATake bahAra paDaze.) 1 mukatadhArA baMgALI parathI 2 rAma jharUkhe beThake ? 2 zaradutsava 3 prakAzanAM pagalAM [chaThThI AvRttiI | 3 mugaTa, 4 divya vAto [ trIjI AvRtti. 4 bhartuhari niveda saMskRta parathI 5 amara ajavALAM saMpAdana 6 raghukularIti rASTragIta padyanATaka saMcaya 1 pratijJA purUSottamaH zrIkRSNanA aMtima akSara ArAdhanA mANekanI aneka gadyapadya divasanI lIlAne AlekhatuM ane kRtiomAMthI tajajJa vivecakene emanA avatArakAryonI samIkSA hAthe cUMTAyelI kRtione daLadAra karatuM ekAMkI. saMgahaH zrI rAmaprasAda bakSI 2 dharma kSetro kurukSetroH gItAnA marmane ane zrI anaMtarAya rAvaLanI skuTa karatI sAta padya-nATikAo ! prastAvanA sAthe.] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatanA mahAna dharmagrantha vacce gItA potAnI eka mahattvanI vizevatA dvArA judI tarI Ave che. e koI ekAda krAIsTa ke mahammada ke buddha jevI sarjanAtmaka vyakitanA AdhyAtmika jIvananA paripAkarUpa athavA vedaupaniSade peThe zuddha AdhyAmika zodhanI phalazrutirUpa, ananya-saMkalita ane svataMtra graMtha nathI; paNa prajAprajA vaccenA saMgharSonA temanA puruSottame ane puruSArthonA bRhatkAya itihAsamAM eka prasaMga che. agragaNya puSamAMthI ekanA AtmAe anubhavelI kaTokaTInI paLamAMthI e pragaTa thaI che - eka evI paLa, jyAre e puruSa potAnA jIvananI parAkASThA samA eka evA mahAkAryanI sanmukhe Ubho hato, jenI bhISaNatA jatAM tenA manamAM manthananuM ghamasANa UbhuM thayuM hatuM, ke A mahAkAryane have sadaMtara paDatuM mUkuM ke ene bhayaMkara bhAsatA enA pUrNavirAma sudhI pahoMcADuM! zrI aravinda sva lalubhAI caMbakarAva vyAsAnA smaraNArthe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Great as the Ramayana is as an epic poem, and loved by the People, it is really the Mahabharata that is one of the outstanding books of the world. It is a colossal work, an encyclopedia of tradition and legend, and Political and Social institutions of ancient India... it is interesting to note that even in these days of total and horrible war, Russian oriental scholars have produced a Russian translation of the Mahabharata. Jawaharlal Nehru Discovery of India') (Froin With best Compliments from Shree Chhaganlal Ladhubhai Shah 192, Argyle Road, Lokhand Bazar, BOMBAY - 9. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zichobile * m Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com