Book Title: Gyansara Prakaran Part 01
Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006013/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA viracita thIDAthAsAra prakaraNa (bhAga 1) : saMkalana : pa.pU.A.bha.zrI.vi. candragupta sU.ma. prakAzana zrI anekAntaprakAzana jaina rilIjIyasa TrasTa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmahopAdhyAya zrImadyazovijyajI mahArAjA viracita zrI jJAnasAra prakaraNa (aSTaka 1 thI 16) (bhAga 1) : saMkalana : pa.pU. paramazAsanaprabhAvaka pUjyapAda sva. A.bha.zrI.vi. rAmacandrasUrIzvarajI ma. nA paTTAlaMkAra pa.pU.sva.A.bha.zrI.vi. muticandra sU.ma. nA ziSyaratna pa.pU. sva. A.bha.zrI.vi. amaraguptasU. ma. nA ziSyaratna pa.pU.A.bha.zrIvi. candragupta su.ma. : prakAzana : zrI anekAnta prakAzana jaina rilIjIyasa TrasTa : Arthika sahakAra : a.sau. kailAsabahena manubhAInI prathama puNyatithi nimitte zA. nagInadAsa kacarAbhAI parivAra pAlaDI-amadAvAda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jJAnasAra prakaraNa (bhAga 1) AvRtti : prathama nakala : 1000 vi.saM. 2063 zrA. su. 10 : prAptisthAna : zA. mukuMdabhAI ramaNalAla 5, navaratna phleTsa navAvikAsagRha mArga pAlaDI, amadAvAda-7 pramodabhAI choTAlAla zAha 102, vorA AziSa 5. solIsITara roDa, malADa (IsTa), muMbaI-97 jatInabhAI hemacaMda zAha komala' chAparIyA zerI mahIdharapurA surata-3 : phoTo kaMpojhiMga : priTala priTasa, pUnA-411037 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe prathamaM puurnntaassttkm| anantopakArI zrI arihantaparamAtmAnA paramatAraka zAsananA paramArthane pAmelA pUjyapAda mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAe A "jJAnasAra prakaraNa' nI racanA karI che. prakaraNanA nAmathI enA viSayano sAmAnyathI khyAla AvI ja jAya che. jJAna sArabhUta jemAM che, evA prakaraNane "jJAnasAra' prakaraNa kahevAya che. tenA dareka aSTakamAM jaNAvelA arthamAM jJAna ja sArabhUta che... e vAta yAda rAkhavI joIe. Ama paNa sAmAnyathI mokSamArganI sAdhanAnA mArgane jaNAvanArA dareka darzanakAroe jJAnanI pradhAnatAne te te samaye varNavI che. paraMtu dareka darzanamAM sAdhaka varge jJAnanA viSayamAM audAsInya sevavAnuM ucita mAnyuM che. enuM kAraNa game te hoya parantu e jJAna pratyenI upekSA sAthenI mokSanI sAdhanA mokSanuM kAraNa nahIM bane. siddhine je meLavI na Ape to sAdhanA nirarthaka ja bane ne ? sAmAnya rIte A prakaraNamAM varNavelA che te viSayomAM, jJAnanI pradhAnatAne AMkha sAme rAkhIne vicAraNA karavAnuM Avazyaka che. jaDa ane cetana : A beno saMbandha anAdino che. atyanta viruddha svabhAvavALAM A be tattvonA aikyathI ApaNe ApaNA svarUpanuM bhAna gumAvyuM che. anAdinI A ajJAnadazAnuM jJAna karAvIne tene dUra karavAnA vizuddha upAyo A "jJAnasAra' mAM varNavyA che. ene samajatAM pUrve AtmalakSI banavAnuM Avazyaka che. mAtra jaDa-pudgalonI apekSAnI mukhyatAe jIvana jIvavAthI jJAnanI sAratAne samajavAnuM zakya nathI. anAdikALathI AtmA, para padArthomAM ja lIna banI sukhamAM lIna banavA mATe prayatnazIla che. jJAnAvaraNIyAdi karmonAM AvaraNone laIne ApaNane ApaNA svarUpanuM jJAna nathI tema ja tenA jJAnanI AvazyakatA paNa jaNAtI nathI. AtmA potAnA svarUpane paramArthathI nihALe to A jagatamAM kazuM ja jovAnuM na rahe. AtmAne e rIte parapadArthanI pariNatithI dUra karI potAnA svarUpanI ramaNatAne prApta karAvavAnA uddezathI racAyela A jJAnasAraprakaraNanI zarUAta granthakArazrIe 'pUrNatASTaka' thI karI che. AtmAnI pUrNaavasthAno khyAla na Ave to AtmA para -(3) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArthamAM lIna banyA vinA nahIM rahe - e spaSTa che. je joIe che te potAnI pAse nathI ema lAge to tene meLavavA mATe para padArthane zodhavA prayatna thavAno ja che, ane tyAM sudhI AtmAne potAnA svabhAvano lAbha thavAnI koI ja zakyatA nathI. tethI A prakaraNanA prathama aSTaka tarIke pUrNatA aSTaka' nI racanA che, jeno prathama zloka nIce jaNAvyA mujabano che : aindrazrIsukhamagnena, lIlAlagnamivAkhilam / saccidAnandapUrNena, pUrNaM jagadavekSyate // 1-1 // "InDasaMbandhI lakSmInA sukhamAM magna thayelA jema samagra jagatane lIlAmAM (AnaMda-pramodamAM) lAgeluM jue che tema vAstavika jJAnanA AnaMdathI pUrNa evA yogI jano samagra jagatane pUrNa svarUpe nIrakhe che." A saMsAramAM prakRSTa puNyanA prabhAve jemane IndrAdi saMbandhI aizvaryanuM sukha prApta thayuM che, tevA jIvone samagra jagatamAM badhA ja jANe AnaMdapramodamAM magna hoya che - ema dekhAya che. prakRSTa sukhanA paribhogamAM temane jagatanA duHkhano vicAra ja Avato nathI. pelA rAjaputranI vAtamAM Ave che ne ? ke ekavAra rAjaputra bhikhArIone joyA. mancIne pUchyuM ke A loko bhIkha kema mAMge che ? mantrIe kahyuM ke rAjAjI ! temanI pAse kAMI khAvAnuM nathI. e sAMbhaLIne rAjaputre kahyuM ke khAvAnuM na hoya to teo khAjA khAya. vAta sAmAnya che, paraMtu temAM vizeSatA che. sukhamAM lIna banelAne bIjAnA duHkhano saheja paNa khyAla Avato nathI. sakala vizvane teo | potAnI kalpanAnusAra lIlAlagnasvarUpe jotA hoya che. AvI ja rIte vAstavika koTinA jJAnanA AnaMdathI jeo pUrNa che, temane A samagra jagata pUrNa dekhAya che. koI paNa sthAne koI paNa prakAranI khAmI temane dekhAtI nathI. kahevAno Azaya e che ke vastutattvanuM che te svarUpe jJAna thayA pachI jJAtAne koI ja kutUhala rahetuM nathI. potAnI anubhavAtI saccidAnaMdanI sthiti AtmAnI pUrNatAnI anubhUti karAvanArI che. nitya navA navA viSayonuM jJAna thavAthI anubhavAto AnaMda vastutaH jJAnano AnaMda nathI. buddhithI viSayone dUra karI mAtra jJAnane laIne je AnaMda anubhavAya che, te saccidAnaMda che. eno aMza paNa jo anubhavavA maLe to AtmAnI pUrNatAno thoDo paNa khyAla Ave. AtmAno mukhya Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa jJAna che. parantu tenA anubhavathI AnaMda pAmavAnA badale tenA viSayabhUta parapadArthane laIne ApaNe AnaMda anubhavIe chIe. eTaluM ja nahi, e mATe satata prayatna paNa karIe chIe. vicitra che A manodazA! zAstrakAra paramarSionA vacanane anusarI thoDuM vicAravAthI samajAze ke jaDa ke cetana dareka padArtho svasvarUpe paripUrNa che, koI ja apUrNa nathI. paraMpadArtho svabhAvanuM tirodhAna karI vibhAvane prApta karAve che. dareka padArthanuM evuM vAstavika svarUpa jANyA pachI vastumAtrane pUrNasvarUpe jovAnuM apratima sAmarthya prApta thAya che, jethI AtmA svasvarUpamAM sthira bane che ane akhila jagatane pUrNa svarUpe jue che. A zlokano artha anyatra nIce jaNAvyA mujaba karyo che. Atmika jJAnAdi lakSmInA sukhamAM magna banelA evA, jJAnAdinA AnaMdathI paripUrNa evA AtmAo samagra jagatane avAstavika pUrNatAnI krIDAmAM lAgelAnI jema jue che. arthAt kAlpanika pUrNatAmAM lAgelAnI jema jue che. kAraNa ke parapadArthanA saMyogathI pUrNatAne mAnanAruM samagra jagata kalpanAmAM ja rAcI rahyuM che. vastune vastusvarUpe jovA mATe sva-paranA svarUpane samajavuM joIe. bauddhika vivekane laIne e samajI zakAya che. sva-paranI bhinnatAne badale tenI abhinnatAno graha thavAthI vibhAvane svabhAva mAnI levAthI sva-paranuM vAstavika bhAna thatuM nathI, ane tethI vastune apUrNa mAnIne tene pUrNa banAvavAno prayatna kharI rIte to taddana ja arthahIna banI jAya che. pUrNane pUrNa banAvavAnuM nirarthaka che - e samajI zakAya che. saccidAnaMdathI pUrNa AtmA sakala vastune vAstavika rIte pUrNasvarUpe jue che. kAraNa ke vastunA svarUpane te dekhe che. parasvarUpanA kAraNe je vastune pUrNasvarUpe mAne che te barAbara nathI. kAraNa ke te pUrNatA aupAdhika (avAstavika) che-te jaNAvAya che : pUrNatA yA paropAdheH, sA yAcitakamaNDanam / yA tu svAbhAvikI saiva, jAtyaratnavibhAnibhA // 1-2 // "bIjI (para) upAdhinA kAraNe je pUrNatA che, te mAMgI lAvelA alaMkAra jevI che. te pUrNatA ja jo svAbhAvika hoya to te uttamajAtinA alaMkAranI zobhA jevI che." Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAdikALathI A saMsAramAM paribhramaNa karatAM jyAre paNa ApaNane thoDI samajaNa maLI, vicAravAnI zakti maLI ane ApaNI IcchAne pUrNa karavAnI thoDI anukULatA maLI, tyAre ApaNane je ochuM lAgyuM te pUrNa karavA mATe ApaNe zakya banyo eTalo prayatna karyo. paraMtu pUrNatAnI vAta to dUra rahI, ApaNI IcchA pramANe paNa ApaNe prApta karI zakyA nahi. je paNa thoDuM maLyuM ene ja pUrNa mAnIne atyAra sudhI nabhAvyuM. mAnI lIdhelI evI paNa e pUrNatAno aMza paNa vAstavika nathI. enI avAstavikatAnuM varNana karatAM granthakArazrIe A zlokamAM pharamAvyuM che ke A para padArthanI prAptine laIne jaNAtI pUrNatA mAMgI lAvelA ghareNA jevI che. sAmAnya rIte alaMkAra, zarIranI zobhA vadhAravA mATe ane ApatkALamAM tene vecIne prApta thanArI rakamathI jIvanano nirvAha karavA mATe hoya che. parantu jyAre lagnAdi prasaMge bIjAnA alaMkAro lAvIne zarIrane zaNagAravAdinuM kArya karavAmAM Ave tyAre te vAstavika banatA nathI. kAraNa ke e rIte alaMkArono upayoga karanAra satata bhayabhIta hoya che. alaMkAro, enA mAlikane pAchA ApavAnA che. tUTI jaze, corAI jaze... ItyAdi cintAnA bhAra nIce alaMkAronA paridhAnano AnaMda ja raheto nathI. A rIte aupAdhika AnaMda vastutaH upAdhisvarUpa ja hoya che. basa! AvuM ja aupAdhika pUrNatA aMge banatuM hoya che. anAdikALathI A saMsAramAM jIvana sukhAdinI nyUnatA vartAya che. tenI pUrNatA mATe zakya prayatno karAyA pachI karmanA yoge keTalIka vAra te maLI rahe che. parantu te karmajanya hovAthI paropAdhi(karmasvarUpopAdhijanya che. avazyapaNe teno vinAza thato hoya che. AvI sthitithI A pUrNatA paNa aupAdhika hovAthI mAMgI lAvelA alaMkAra jevI che. enAthI thoDA samaya mATe pUrNatAno anubhava thAya to paNa te tevA prakAranI cintAthI vyApta hoya che. je vastu potAnI nathI paNa karmo ApI che te karma jatAMnI sAthe ja jatI rahe - e spaSTa che. Ama chatAM paranA alaMkAranA viSayamAM je samajAya che te paropAdhijanya pUrNatA aMge samajAtuM nathI - emAM viSayonI Asakti mukhya kAraNa svAbhAvika je pUrNatA AtmAnA zuddha svarUpe che, te to uttamakoTinA ratnanI kAnti jevI che, e karmAdi parapadArthanA saMyogAdithI janya nathI, sahajasiddha che, avinAzI che ane apara nimittathI utpanna thayelI nathI. uttamakoTinA ratnanI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSatA e che ke tenAmAM koI paNa prakAranA saMskAra karAya ke na paNa karAya, topaNa tenI kAnti, susaMskRta bIjAM ratnonI kAnti karatAM paNa viziSTa hoya che. susaMskRta sAmAnyaratna ane asaMskRta jAtyaratna : e baMnnenI kAMtimAM je pharaka che te samajI zakanArA svAbhAvika pUrNatA ane paraupAdhika pUrNatA : e baMnnemAM je pharaka che, tene sArI rIte samajI zake che. parantu janma-janmanA pragADha saMskAro A paraupAdhika pUrNatA taraphathI najarane khasavA detA nathI. tethI svAbhAvika jJAnAdiguNonI paripUrNatAno AtmAne vicAra paNa Avato nathI. pUrNatAnuM vAstavika svarUpa spaSTa hovA chatAM avAstavika pUrNatAnI pratIti kema thAya che - te jaNAvavA sAthe vAstavika pUrNatAno anubhava karanArA AtmAnuM svarUpa jaNAvAya che : avAstavI vikalpaiH syAta, pUrNatAbdherivormibhiH / pUnattatu mAvAna, timitothamaH -rA "samudranA tarajJo jevA vikalpothI pUrNatA vAstavika koTinI nathI hotI. jyAre pUrNa AnaMdavALA bhagavAna taraMga vinAnA zAnta samudra jevA che." samudramAM jyAre taraMgo UchaLatA hoya che, tyAre te pUrNa dekhAya che paraMtu te vAstavika nathI, evI ja rIte vikalponA kAraNe je pUrNatA anubhavAya che te paNa vAstavika nathI. taraMgo UMce ne UMce UchaLatA hovAthI samudranuM pANI cikAra che, samudramAM samAtuM nathI ane te pANIthI paripUrNa che - ema jaNAtuM hoya che. paraMtu te sAcuM hotuM nathI. evI rIte vikalpone laIne je pUrNatA anubhavAya che, te paNa vAstavika nathI. kSaNe kSaNe udbhavatA vikalponA kAraNe jyAre paNa tene paravaza thaIne thanArA prayatnAdithI te te viSayonI prApti thAya che, tyAre AtmAne ema ja lAge che ke-mane je maLyuM che te pUrNa che. A pUrNatA aupAdhika che. kAraNa ke maLelA viSayonI hAni thAya che, tyAre AtmAne pAcho apUrNatAno anubhava thAya che. viSayonI prApti ane hAninA kAraNe thanAro pUrNatA ane apUrNatAno anubhava vAstavika nathI. AtmAnI sAthe jene kazo ja saMbandha nathI, tenI prApti ane hAnithI anubhavAtI pUrNatA ane apUrNatAne vAstavika mAnavAnuM khUba ja vicitra che. A ajJAnanI avasthAne dUra karavAnuM khUba ja agharuM che. vastunI UNapa sAle to tenI IcchA thavAnI che ja ane tethI tenI pUrtimAM ja pUrNatA dekhAze, je avAstavika che. Aja sudhI ApaNe e avAstavika pUrNatAne anusarI vastuone Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhegI karavA mATe prayatna karavAmAM koI ja kcAza rAkhI nathI. AtmAnA pUrNa svabhAvanA AvirbhAva mATe thoDo paNa vicAra karyo nathI. A aSTaka ApaNane e aMge dizAsUcana kare che. ' avAstavika pUrNatA vikalpaprerita che. sAmAnya rIte vastunI nyUnatAne dUra karavA mATenI vicAraNA ahIM vikalpa che. zarIrAdi parapadArthathI atirikta AtmAne jonArAne koI ja vastunI nyUnatA jaNAtI nathI. AtmAne je vastunI prApti thaI nathI, tenI kharekhara ja tene jarUra nathI ane je vastunI prApti thaI che, tenI sAthe AtmAne kazuM ja lAgatuM vaLagatuM nathI - AvI jenI manodazA che, tene vikalpano saMbhava nathI. vikalparahita evA te AtmAo nistaraMga samudra jevA zAnta ane gaMbhIra hoya che. jJAnAdiguNonA nidhAna evA te pUrNAnandano anubhava kare che. jene kazuM ja joItuM nathI ane je che te jene nakAmuM lAge che tenA AnaMdanI koI sImA nathI. AvA niravadhi AnaMdanI anubhUti mATe mukhyapaNe jJAnadaSTi kAma kare che - te jaNAvAya che : jAgarti jJAnadRSTizcet, tRSNAkRSNAhijAgulI / pUrNAnandasya tat kiM syAd, dainyavRzcikavedanA ? // 1-4 // ''tRSNAsvarUpa kRSNa sarpane dUra karavA mATe jAMgulIsamAna jJAnadaSTi maLe to, pUrNa AnaMdanA svabhAvavALAne dInatAsvarUpa vIMchInI vedanA kaI rIte thAya ?'' avAstavika pUrNatAnuM kAraNa vikalpo che ane vikalponuM kAraNa tRSNA che. viSayonI bhogecchAne tRSNA kahevAya che. jIvana TakAvavA mATenI viSayecchA ane sukha bhogavavAnI IcchA : e bemAM je bheda che, evo bheda IcchA ane tRSNAmAM che. tRSNAne paravaza thayelA jIvone anekAneka vikalpomAM jIvana vItAvavuM paDatuM hoya che. parantu vicitratA to e che ke tRSNAdhIna jIvone enuM saheja paNa duHkha hotuM nathI. sakala vikalponuM kAraNa tRSNA che. tRSNAmUlaka badhA vikalpo che. 'zAstravArtA samuccaya' granthamAM azeSa doSanI jananI ane niHzeSaguNonI ghAtinI tarIke tRSNAne varNavI che. svarUpathI zuddha-buddhAdi svarUpa AtmAne paNa, para vastumAM AtmIyatAnI buddhi thavAthI tRSNA thatI hoya che. evI AtmIyatAnI buddhi thavAnuM kAraNa eka prakAranuM ajJAna che, je jJAnadRSTinA AvirbhAvathI dUra thAya che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zlokamAM tRSNAne kALA sarpanI upamA ApI che. sAmAnya sApanA jheranI apekSAe kALAsarpanuM jhera khUba ja bhayaMkara hoya che. tenuM jhera lagabhaga jAMgulI vidyAnA prayogathI UtaratuM hoya che. ahIM tRSNAsvarUpa kALA sarpanuM jhera utAravA mATe jAMgulI vidyAsamAna jJAnadaSTi ja upAyabhUta che. zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelA paramatAraka vacananA parizIlanathI AtmAne zarIrAdi parapadArthomAM AtmIyatAnuM jJAna thatuM nathI. bhUtakALamAM thayelA e jJAnamAM bhramatvano khyAla Ave che, tethI prAya tenI tRSNA thatI nathI. Ama paNa anubhavanI vAta che ke ApaNe jene ApaNI gaNatA nathI e vastu game teTalI sArI hoya to paNa tenI pratye ApaNane khAsa mamatva ke tRSNA rahetI nathI. parantu jenI pratye ApaNApaNAnI buddhi che, te vastu game tevI hoya to paNa tenI pratye ApaNane ThIka ThIka mamatvAdi hoya che. zrIvItarAgaparamAtmAnA vacananA parijJAnathI jyAre zarIrAdi para padArthomAM AtmIyatAnI buddhi nAza pAme che ane temAM paratvanI buddhi thAya che, tyAre jJAnadaSTi prApta thAya che, jethI tRSNAno akhta thAya che. jeTalA paNa aMzamAM mithyAtvAdinI maMdatAdithI jJAnadaSTino prAdurbhAva thAya che, teTalA aMzamAM tRSNA dUra thatI hoya che. A rIte tRSNA dUra thavAthI AtmAne svAbhAvika AnaMdano anubhava thAya che. para padArthanI prAptimAM jyAre paNa AnaMda thato hoya che, tyAre je para padArtho potAnI pAse na hoya te para padArthonI apekSAo hovAthI AtmAne dInatAsvarUpa vIMchIonI vedanA anubhavavI paDatI hatI. eka rIte vicArIe to samajAze ke dInatAjevuM koI duHkha nathI. apekSA mujaba maLe nahi, mAMgavuM paDe ane mAMgyA pachI paNa maLe to tiraskArapUrvaka maLe, AvI sthitimAM AnaMda kyAMthI Ave ? tRSNAne dUra karanArI jJAnadaSTi prApta thavAthI parapadArthanI apekSA ja rahetI nathI. tethI dInatAno saMbhava ja nathI. paugalika(sAMyogika) AnaMdamAM vIMchInI vedanA svarUpa dInatA rahelI che. apekSA duHkharUpa che. kazuM ja joItuM nathI-e bhAvanAmAM AnaMda ghaNo che. dainyano aMza paNa nathI. dainika jIvanamAM paNa ApaNane nirapekSatAnA AnaMdano anubhava thato ja hoya che. parantu paudgalika tRSNA e AnaMdanA anubhavane sthira thavA detI nathI. jethI parapadArthanI nyUnatAne dUra karavA tenI pUrNatA mATe ApaNe prayatna karavAmAM tatpara banI jaIe chIe. je vastutaH aupAdhika pUrNatA che, vAstavika nathI. vAstavika pUrNatA vastunI prAptimAM nathI, paraMtu tenI upekSAmAM che - te jaNAvAya che : Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUryante yena kRpaNAstadupekSaiva pUrNatA / pUrNAnandasudhAsnigdhA, dRSTireSA manISiNAm // 1-5 // "jenAthI paNa loko pUrNa thAya che tenI upekSA ja pUrNatA che - A buddhizALIonI pUrNa AnaMda svarUpa amRtathI snigdha evI daSTi che." - bhavAbhinaMdI jIvo kSaddha hoya che. zAstrIya paribhASAmAM zuddha jIvone kRpaNa tarIke varNavyA che. tuccha-buddhivALA jIvo zuddha-kRpaNa hoya che. potAnuM bacAvIne bhogavavAnI vRtti: e kRpaNatA che. potAnI pAse vastu hovA chatAM tene rAkhI mUkavI ane vAparavI nahi - e eka prakAranI kRpaNatA che. AvI kRpaNatAne dhAraNa karanArA jIvo khUba ja utkaTa evuM antarAyakarma bAMdhatA hoya che. puNyathI prApta thayelI mana vacanakAyAnI zakti ane arthakAmAdi bAhya sAmagrIne dharmakArya mATe vAparavAnuM mana thAya nahi - enuM kAraNa paNa kRpaNatAsvarUpa doSa che. te doSanA kAraNe AtmAne gADha evA vIryAntarAyakarmano baMdha thAya che. parantu bhavAbhinandI evA jIvone enI koI cintA hotI nathI. teo mAtra sAmagrIno saMcaya karavAmAM ja tatpara hoya che. e mATe potAnA manavacanakAyAnI zaktino teo pUrato upayoga karatA hoya che. ahIM mammaNa zeThano vRttAnta yAda rAkhavA jevo che. mUzaLadhAra varasAdamAM ghora aMdhArI madhyarAtrie be kAMThe vahetI nadInA pravAhamAM kASTha levA mATe teo paDyA hatA. zreNika mahArAjAe tapAsa karAvI to khabara paDI ke ratnonA pote banAvelA baLadanAM ziMgaDAM pUrNa karavA mATe tema karyuM hatuM. vastusthiti to e hatI ke zreNika mahArAjAno samagra bhaMDAra paNa ApI devAmAM Ave to ya temanA baLadanAM ziMgaDAM pUrAM thAya evAM na hatAM. ATalI sampatti hovA chatAM mAtra tela ane coLA khAIne jIvanAra mammaNazeTha e rIte parigraha meLavatA hatA. AthI sAmAnya rIte zuddha-kRpaNa mANaso kevA hoya che teno khyAla AvI zake che. AvA yuddha mANaso je parigrahathI pUrNa thAya che, te parigrahanI upekSA karIne buddhizALI AtmAo potAne pUrNa mAne che. AvI parigrahanI upekSA karavAthI temane pUrNAnaMdanI prApti thAya che. tethI pUrNAnaMdasvarUpa amRtathI snigdha evI abhyantara daSTie buddhimAna AtmAo parigrahanI upekSAne ja pUrNatA mAne che. viSayanI prAptimAM IcchAnI pUrNatAne mAnavAnuM kAma mUrkha mANaso kare che. tAtvika vicAraNAne karanArA viSayonI upekSAmAM pUrNatAne samaje che. IcchAnI pUrti : e (10) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNatA nathI. paraMtu IcchAno anta-e pUrNatA che. e pUrNatA ja AtmAne pUrNa AnaMdano anubhava karAve che. parapadArthonI prAptithI pUrNatA pragaTatI nathI. atyAra sudhImAM anaMtIvAra evI parapadArthanI prApti thaI. parantu AtmAnuM pUrNa svarUpa pragaTa na thayuM - e spaSTa che. eno vicAra karyA vinA apUrNatAne dUra karavA jyAre paNa parapadArthanI prApti dvArA pUrNa thavAno prayatna karyo tyAre pariNAme to parapadArthonI hAni ja thaI che... ItyAdi jaNAvAya che : apUrNaH pUrNatAmeti, pUryamANastu hIyate / pUrNAnandasvabhAvo'yaM, jagadadbhutadAyakaH // 1-6 // apUrNa pUrNatAne prApta kare che ane jene pUrNa karAya che te ocho (kSINa) thAya che. A pUrNAnandano svabhAva, jagatamAM adbhuta vastuone ApanAro che." aupAdhika - viSayonI prAptithI potAne pUrNa mAnanArA kyAre ya pUrNa thatA nathI. IndrAdi devatAo hoya ke cakravartI vagere mahArAjAo hoya, darekane potAnA puNya mujaba ja thoDA samaya mATe thoDIghaNI sAmagrI maLI rahe. parantu badhAne badhuM ja kAyama mATe maLI rahe - evuM to na ja bane. eTale paudgalika dRSTie pUrNatAno avakAza ja nathI. mAnI lIdhelI pUrNatAno avazya nAza thavAno ja che. A rIte bAhya paudgalika daSTie pUrNatAnI hAni ja che. Atmika dRSTie to e jIvone evI pUrNatAno vicAra paNa Avato nathI. tethI vAstavika pUrNatAno paNa temane saMbhava nathI. jemane vAstavika pUrNatAno khyAla che evA AtmAo ja vAstavika rIte pUrNatAne prApta kare che. puNyayoge game teTaluM maLe to paNa vAstavika rIte potAne jeo apUrNa mAne che - evA AtmAo cokkasa ja pUrNatAne prApta kare che. apUrNa pUrNa bane che ane potAne pUrNa mAnanAra hIna thAya che. adbhuta che vAta. para padArthathI potAne pUrNa banAvavAmAM AtmaguNonI hAni thAya che ane AtmaguNomAM pUrNa AnaMdane anubhavanArA AtmAnA zuddha svabhAvane pragaTa karI AtmaguNothI sadAne mATe pUrNa bane che. pUrNAnanda svabhAvano A eka camatkAra che. A rIte pUrNAnandasvabhAva jagatane adbhuta - camatkAranuM pradAna kare che. pUrNAnanda svabhAvane laIne AtmaguNothI pUrNa banyA pachI bAhya para padArthane laIne apUrNa hovA chatAM e AtmAone nyUnatA(ochApaNuM) jaNAtI nathI te jaNAvAya che : 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parasvatvakRtonmAthA, bhUnAthA nyUnatekSiNaH / svasvatvasukhapUrNasya nyUnatA na harerapi // 1-7 // "paravastumAM potApaNAnI buddhi karavAthI unmatta evA pRthvInA nAtha (rAjAdi), potAne hina-jUna mAne che. potAmAM potApaNAnI buddhi karavAthI sukhapUrNa AtmA potAnI jAtane indra karatAM paNa ochI mAnato nathI." AtmA ane tenA jJAnAdi guNone choDIne zarIrAdi badhA ja para padArtho che. karmanA yoge e parapadArthono yoga AtmAne thayelo che. je vastu vastutaH AtmasvarUpa nathI, tema ja AtmAnI potAnI paNa nathI paraMtu anAdinA gADha saMparkanA kAraNe te zarIrAdi para padArthane AtmasvarUpa ane AtmIya svarUpa ApaNe mAnatA rahyA chIe. A ajJAnadazA khUba ja gahana che. AvI ajJAnAvasthAmAM vivaza banelA vivekahIne AtmAo paravastumAM potApaNA(svatva)nI buddhi karavAnA kAraNe unmAda(cittabhrama)ne prApta kare che. tevI avasthAne pAmelA pRthvInA nAtha hoya to ya potAnI jAtane jUna jue che. bIjAnI pAse ghaNuM che ane mArI pAse kAMI nathI - AvI buddhinA kAraNe teo nirantara dIna banI duHkhano anubhava karatA hoya che. enAthI taddana ja viparIta rIte je AtmAo ajJAnane dUra karI sva(potA)mAM ja svatva(potApaNA)nuM jJAna kare che, teone yathArthajJAna thavAthI unmAdanI prApti thatI nathI. paranta paramasvasthatAno anubhava thavAthI teo sukhathI pUrNa bane che. tathA prakAranA karmanA udayanA abhAve potAnI pAse kAMI paNa na hoya topaNa temane Indra karatAM paNa potAnI pAse ochuM lAgatuM nathI. arthAd IndrAdi devonI apekSAe teo potAne adhika sukhI mAne che. jemane kazuM ja joItuM nathI, temane kazuM ochuM na ja lAge - e spaSTa che. upAdhi 'joIe che tenI che, "nathI tenI upAdhi ja nathI. vastu hovA chatAM mANasane duHkha che ane vastu na hovA chatAM yogIjanone saheja paNa duHkha nathI, pUrNa sukha che. zrInamirAjarSine svamAM svatvanI buddhi thavAthI teo parama sukhI hatA ane vAstavika pUrNatAne prApta karanArA teo thayA hatA. mAruM mArI pAse che. je mArI pAse nathI te mAruM nathI.' ItyAdi bhAvanAthI bhAvita banyA vinA AtmAnI pUrNatAno anubhava nahi thAya. AvI pUrNatAne pragaTa karavAnI yogyatA je kALe thAya che, te jaNAvAya che : ( 12 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNe pakSe parikSINe, zukle ca samudaJcati / dyotate sakalAdhyakSA, pUrNAnandavidhoH kalA // 1-8 // "kRSNa pakSa kSINa thaye chate ane zukla pakSano udaya thaye chate pUrNAnanda svarUpa candramAnI sakala janane pratyakSa evI kalA prakAzita thAya che." | sarvajanaprasiddha vAta che ke dareka mahinAmAM be pakSa hoya che. emAMthI kRSNa pakSa pUrNa thayA pachI zuklapakSano udaya thaye chate candramAnI kalAno udaya thAya che. je anukrame vadhatA vadhatA pUnamanA divase soLe kaLAe khIle che. AvI ja rIte pUrNa AnaMda svarUpa candramAnI kalA paNa kRSNa pakSano kSaya thayA pachI zukla pakSano udaya thaye chate udaya pAme che. sAmAnya rIte caramAvartakALanI pUrvenA kALane kRSNa pakSano kALa kahevAya che. temAM rahelA jIvone kRSNa pAkSika kahevAya che. asaMkhyAta varSonA kALathI eka utsarpiNI ane eka avasarpiNI kALa thAya che. eka utsarpiNI ane avasarpiNIthI eka kALacakra thAya che. AvAM anantAM kALacakrono eka pudgala parAvartakALa thAya che. Aja sudhImAM AvA anantAnanta pudgalaparAvarto A saMsAramAM ApaNA vItyA che. mokSe jatAM pUrvenA eka pudgalaparAvartane zaramAvartakALa kahevAya che. je jIvo kyAre paNa mokSamAM javAnA nathI, temanA mATe caramAvartakALanI vAta nathI. paraMtu je jIvo jyAre mokSamAM javAnA hoya te kALanI pUrvenA eka pudgalaparAvartane zaramAvarta kahevAya che. jene zAstrIya paribhASAmAM dharmano yauvanakALa kahevAya che. A kALamAM ja jIvane sadanuSThAnAdinI prApti thAya che. A kALamAM darekane sadanuSThAnanI prApti thAya ja, evo niyama nathI. parantu sadanuSThAnanI prApti koIne paNa thAya to zaramAvartavartI zuklapAkSika jIvone ja thAya - A niyama che. kRSNapAkSika (acaramAvartavartI) jIvone, dharma kare to paNa tenA phaLanI prApti thatI nathI. e kALamAM te jIvomAM evI yogyatA hotI nathI. karmanI sthiti laghu thavA chatAM tevI sthitino upayoga karI levAnI kSamatA kRSNapAkSika jIvomAM hotI nathI. . chellA pudgalaparAvartamAM rahelA zukUlapAkSika AtmAonAM sAmAnya lakSaNonuM varNana karatAM yogabindumAM pharamAvyuM che ke - duHkhIone vize atyanta dayAno pariNAma, vidyAdiguNovALA AtmAo pratye dveSano abhAva ane sAmAnyathI sarvatra aucityapUrNa vartana : A caramAvavartI jIvonuM lakSaNa che. e lakSaNothI, zaramAvata kALanI prApti thaI che ke nahi-te sAmAnyathI jANI zakAya che. anyatra, ardha pudgala Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAvartakALathI vadhAre kALa A saMsAramAM rahevAnuM na hoya evA jIvone zuklapAkSika tarIke varNavyA che. AvA jIvone ja pUrNatAsvarUpa candramAnI kalAnI prApti thAya che. kahevAno Azaya e che ke AtmAnA zuddha sphaTika jevA nirmaLa svarUpanI prANithI ja vAstavika pUrNatA prApta thAya che. para (zarIra-viSayo) padArthanI prAptithI AtmAne pUrNatAno aMza paNa prApta thato nathI. paranI prAptithI AtmAne pUrNa mAnavAnuM moha-ajJAnamUlaka che. A ajJAnAvasthAne dUra karI AtmAne pUrNa banAvavA prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka sadA mATenI zubhAbhilASA... // iti zrIjJAnasAraprakaraNe pUrNatASTakam // 14, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe dvitIyaM magnatASTakam / A pUrve AtmAnI pUrNatAnA svarUpanuM varNana karyuM. sAthe sAthe tene pAmavAnA upAyanuM paNa sAmAnyathI nirUpaNa karyuM. parantu jyAM sudhI AtmA svaguNomAM magna na bane tyAM sudhI AtmAne pUrNatAnI prApti nahi thAya. tethI have 'magnatA' nuM svarUpa varNavAya che. pratyAhRtyendriyavyUhaM samAdhAya mano nijam / dadhaccinmAtravizrAntirmagna ityabhidhIyate // 2 - 1 // ''indriyonA samudAyane viSayothI nivRtta karIne ane potAnA manane samAdhiyukta karIne jJAnamAtramAM vizrAntine dhAraNa karanAra AtmAne 'magna' kahevAya che.' sAmAnyathI magnatAno artha ApaNe jANIe chIe. potAne je iSTa che, tene choDIne bIje citta jAya nahi ane mAtra iSTa viSayamAM ja jenuM citta lAgI rahe che, te viSayamAM tene magna kahevAya che. AvI magnatAnI vAta lagabhaga dareka sthAne prasiddha che. parantu evI magnatAnI ahIM vAta nathI. AtmAnA guNa svarUpa mAtra jJAnamAM ja jemanuM mana vizrAnta che, temane ahIM magna tarIke varNavyA che. e magnatAne pAmavA mATe indriyono pratyAhAra karavo joIe ane mananI samAdhi prApta karavI joIe. yoganAM ATha aMgomAM 'pratyAhAra' pAMcamuM aDga che. ATha yoganI dRSTiomAM pAMcamI sthirAdaSTi che. e dRSTimAM pratyAhAranI prApti thatI hoya che. yogadRSTisamuccayamAM pratyAhAranuM varNana karatAM pharamAvyuM che ke "svaviSayAsaprayone svacittasvarUpAnujArI cendriyAnAM pratyAhAra:'' - potAnA viSayane grahaNa karavAnA abhAvamAM potAnA cittanA svarUpanuM anukaraNa karanAro, indriyono pratyAhAra che. sthirAdaSTimAM yogIne viSayonI varasatAnuM jJAna hovAthI te indriyone viSayagrahaNamAM pravartAvatA nathI. tethI viSayomAM indriyonI pravRtti thatI na hovAthI indriyo potAnA cittane ja anusare che. Ama paNa indriyo potAnA cittanuM ja anukaraNa karatI hatI. yoganA cothA algarUpe prANAyAmanI prApti thavAthI yogInuM 15 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citta sthiratAne prApta kare che. sthiracitta viSayothI vimukha thavAthI viSayagrahaNamAM te pravartatuM nathI. tethI tene anusaranArI Indriyo paNa viSayagrahaNamAM pravRtta thatI nathI. cittanA nirodhanI jevo ja Indriyono nirodha che. e indriyonA nirodha svarUpa ahIM indriyono pratyAhAra che. citta Indriyo ane viSayo vidyamAna hovAthI Indriyo viSayonuM grahaNa karatI ja rahevAnI che. parantu viSayonuM grahaNa ahIM pratyAhAramAM thatuM nathI.' - A pramANe jaNAvavAnuM tAtparya e che ke - viSayonA vikAra sAthe Indriyo joDAtI nathI. citta niruddha hovAthI ahIM sArA ke kharAba, anukULa ke pratikULa rUpe viSayanuM grahaNa thatuM nathI. ISTa ke aniSTAdi svarUpa vikalpAdithI utpanna dharmothI rahita viSayonuM ahIM grahaNa hovAthI viSayonA vikAranuM grahaNa thatuM nathI. ISTatvAdi dharmo viSayanA nathI. mananI kalpanAthI viSayamAM Aropita che. IndriyonA pratyAhAramAM, Aropita dharmathI sahita viSayonuM grahaNa thatuM nathI. . A pramANe Indriyono pratyAhAra karIne ane manamAM samAdhine dhAraNa karIne mAtra jJAnamAM vizrAnta banelA yogIne magna kahevAya che. samAdhi, dhyAnavizeSa che, je dhyAnanA phaLa svarUpe paNa varNavAya che. jJAnAdisvarUpa AtmaguNothI bIjI koI paNa vastu meLavavA jevI jaNAtI na hovAthI yogIne AtmAdithI para evI koI paNa vastunI IcchA nathI rahetI. tethI mana samAdhine prApta kare che. pratyAhAra pachI samAdhi prApta na thAya to cinmA-vizrAntine prApta karavAnuM zakya nahi bane. AtmA ane tenA guNone choDIne bIjA badhAnI saheja paNa IcchA hoya to mana sthiratAne nahi pAme. mananI samAdhithI yogIjano cinmAtramAM vizrAnta thAya che. temanI te vizrAntatA ja magnatA che. kAraNa ke jJAnathI atirikta evI koI paNa vastumAM citta jatuM na hovAthI temAM ja teo lIna bane che, virAma pAme che. jJAnamAtramAM magna banelA yogIjanonuM svarUpa jaNAvavA pUrvaka anAdinA viSayagrahaNanA saMskArano AvirbhAva kema thato nathI - te jaNAvAya che : yasya jJAnasudhAsindhau, parabrahmaNi magnatA / viSayAntarasaJcArastasya hAlAhalopamaH // 2-2 // "jJAna svarUpa sudhA(amRta) samudra svarUpa parabrahma(mokSa-paramAtmatattva)mAM jeo magna che, temanA mATe viSayAramAMno saccAra, holAhala-viSanI 16 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamAvALo che. sAmAnya rIte zuddha Atmatatvane parama brahma (parabrahma) kahevAya che, je zuddha(svabhAvabhUta) kevalajJAna svarUpa che. matijJAnAdi cAra jJAna karmanA kSayopazamathI prApta thatA hoya che. anantakALa rahenAruM ane ananta vastuone jaNAvanAruM kevalajJAna zuddha Atmatatva svarUpa hovAthI parabrahmasvarUpa che ane te anantajJAnasvarUpa che. ene prApta karyA pachI A saMsAramAM janma, jarA ane maraNa vagereno sarvathA abhAva thAya che. tethI tene jJAnAmRtasamudranI upamA ApavAmAM AvI che. lokamAM prasiddha che ke amRtanA AsevanathI maraNano abhAva thAya che. kevalajJAnasvarUpa parabrahmanI prAptithI AtmAne "ajarAmara' padanI prApti thAya che tethI 'parabrahma' ne jJAnAmRta-samudranI upamA ApI che. sarvotkRSTa jJAnAmRta samudra svarUpa parabrahmamAM je magna che, te atyantatuccha kSaNika ane asAra evA viSayomAM najara kaI rIte mAMDe ? jeo sarvotkRSTa viSayamAM magna che, teo atyanta tuccha evA rUpAdisvarUpa viSayAntara(bIjA viSayo)mAM magna to na ja bane, paNa saMcAra paNa (najara paNa) na kare e samajI zakAya che. jemanA manavacanakAyAnA yogo paramabrahmasvarUpa viSayamAM vyApRta(ekarasa) banelA che temanA te te yogo rUpAdi viSayAntaramAM kaI rIte vyAkRta bane ? eka bAju jJAnAmRtano sAgara che ane enI apekSAe bIjI bAju rUpAdi viSayAntarasvarUpa viSa che. amRtano AkaMTha svAda lenArA yogI mahAtmA viSayAntarasvarUpa viSanuM bhakSaNa na ja kare e spaSTa che. game teTalA lAMbA kALathI paNa viSayAntara rUpAdimAM magna hovA chatAM viSanI jema tenI bhayaMkaratAno anubhava karyA pachI parabrahmasvarUpa jJAnAmRtasidhumAM magna banelA mahAtmA viSabhakSaNa kyAre paNa na kare. eka vAra paNa amRtano svAda lIdhA pachI ciraparicita evA viSayAntarasvarUpa viSanuM nAma paNa koI nA le. rUpAdi viSayAntaramAM jemanuM citta saMcaraNa kare che, temane jJAnAmRtasindhatulya paramabrahmano vastutaH paricaya ja nathI. viSayo ane parabrahma e baMnenA svarUpano jene vAstavika khyAla che te kyAre paNa viSayAntaramAM saMcAra nahi kare. amRtano AsvAda lenAra kyAre paNa viSanuM bhojana kaI rIte kare ? sarvathA vizuddha AtmasvarUpanI prApti sakalakarmanA kSaya svarUpa muktAvasthAmAM thAya che, tethI tasvarUpa paramabrahma che. emAM lIna banelA AtmAo, -(17) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAntaramAM karAtA saMcArane hAlAhala(viSa)nA bhakSaNa jevuM bhayaMkara mAne che. tethI game teTalA lAMbA kALanA saMskAro hoya topaNa viSayone grahaNa karavAmAM pravRtta thatA nathI. game teTalI bhUkha lAgI hoya to paNa te viSabhakSaNa na ja kare e samajI zakAya bhUtakALanA tevA prakAranA karmanA yoge yogIjanone viSayonuM grahaNa to karavuM paDe ne? - AvI zakkAnuM samAdhAna karatAM jaNAvAya che : svabhAvasukhamagnasya, jagattattvAvalokinaH / kartRtvaM nAnyabhAvAnAM, sAkSitvamavaziSyate // 2-3 // jagatanA vAstavika svarUpane jonArA ane svabhAvasvarUpa sukhamAM magna banelA evA yogI jano, AtmA ane tenA guNone choDIne anya-zarIrAdi parapadArthonA kartA nathI. paraMtu sAkSI che." jagatanA sarva bhAvone AtmAthI bhinna svarUpe jenArA jagatatatvanuM yathArtharIte jJAna karanArA che. tethI ja teo AtmasvabhAvabhUta sukhamAM magna bane che. jagatanA bhAvonI sAthe AtmAne koI ja saMbandha na hovA chatAM ajJAnane laIne je jIvo AtmAthI para evA karmAdi bhAvone potAnA mAne che, tethI tene utpanna karanArA ane teno vinAza karanArA tarIke potAne mAne che, te jIvo para padArthanA anukULa ke pratikULa saMyogamAM sukha ke duHkhano anubhava karatA rahe che. A ajJAnadazAne dUra karIne jeo para padArthanA sAMyogika sukha-duHkhane vAstavika mAnatA nathI, teo AtmAnA svabhAvabhUta sukhamAM magna bane che. A sthitimAM anAdikAlIna karmanA yoge prApta thayelA zarIrAdithI je koI paNa bhAvo (karyagrahaNAdi) thAya che te karmAdijanya hovAthI vastutaH svabhAvabhUta nathI, parantu aupAdhika che. te te anya bhAvono kartA AtmA nathI, paNa karmAdi che. AtmA teno jJAtA hovAthI te te bhAvono sAkSI che - ema samajIne svabhAvabhUta sukhamAM teo magna bane che. e daramyAna je viSayagrahaNAdinI pravRtti thAya che te vastuta: karmajanya che. AtmAne tenI sAthe koI ja saMbandha nathI. teno jJAtRtva svabhAva hovAthI te pravRttino AtmA jJAtA che. arthAt AtmAnI jANapaNAmAM be pravRtti thaI che, AtmAe karI nathI. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArathI te te kriyAono kartA AtmA che - ema manAya che. parantu zuddha nizcayanayanI apekSAe AtmA potAnA guNono ane paryAyono ja kartA che. jenI sAthe kazo ja saMbandha nathI teno kartA te na ja hoya - e spaSTa che. dharmAstikAyAdi dravyanI jema AtmA paNa svaguNAdino kartA che. AtmAthI bIjA bhAvono te kartA nathI, te te bhAvono sAkSI (jANavAnA svabhAvavALo) che. AthI samajI zakAze ke jagatanA jJAtA evA svabhAvasukhamAM magna banelA yogI, viSayagrahaNa karavA chatAM teo te karatA nathI. zarIra indriyo potAnuM kAma kare ane AtmA AtmAnuM kAma kare. tethI svabhinnanA kAryamAM sva mAtra sAkSI che, kartA nathI. svabhAvasukhamAM magna ane jagatatattvAvalokanane karanArA viSayonuM grahaNa karatA nathI, e spaSTa karAya che : parabrahmaNi magnasya, zlathA paudgalikI kathA | dAmI cAmIronmAvA:, ArA dvArAvA: hra = 2-45 jJAnAmRtanA samudra jevA parabrahmamAM jeo magna che temanI pudgalasaMbandhI kathA zithila hoya che, to pachI suvarNAdine grahaNa karavA svarUpa unmAda kyAMthI hoya ? ane strIone vize atyanta Adara kyAMthI hoya ? suvarNAdi svarUpa ane strI vagere svarUpa AtmAtirikta padArtho para hovAthI, abhogya hovAthI ane asAra hovAthI paramabrahmamAM magna banelA te mahAtmAo para padArthanI vAta paNa karatA nathI. saMyogavaza je thoDI paNa vAta thatI hoya te paNa sAva zithila hoya che. arthAt temAM evo koI rasa hoto nathI, audAsInya cikAra hoya che. je padArtho para hoya che (sva ke svakIya hotA nathI) tenI ApaNe Ama paNa vAta karatA nathI. jenI sAthe ApaNane kAMI paNa nisabata nathI, tenI pratye ApaNuM valaNa audAsInyathI bhareluM hoya che. ApaNe to vAta na ja karIe, paNa bIjA koI enI vAta kare to temAM ApaNe saheja paNa rasa letA nathI. tema ja je ja vastu bhogya nathI (arthAt ApaNA kAmanI nathI) temAM paNa ApaNuM audAsInya paripUrNa hoya che. tevI rIte je vastu asAra che temAM paNa te aMge ApaNe upekSAbharyuM valaNa rAkhI- e chIe - e khUba ja spaSTa che. zuddha AtmasvarUpanI pratIti thayA pachI temAM magna banelA yogI mahAtmAone suvarNAdi(artha) ane strI vagere(kAma)nuM paratva, 19 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhogyatva ane asAratva vagere yathArtha rIte jaNAya che, tethI te mahAtmAo tenI (pudgalasaMbandhI) kathA karatA nathI. to pachI tene grahaNa to kyAMthI kare ? suvarNAdi para padArthane potAnA mAnI, bhogya mAnI ane sArabhUta mAnI enI kathA karavI ane tenA grahaNAdinI pravRtti karavI, e eka prakAranI unmAdanI avasthA che. jaDa ane cetananA svabhAva(svarUpa)no jemane pUrato khyAla na hoya evA jIvo ajJAnaparavaza unmAdane prApta karatA hoya che ane tethI asamaMjasa pravRtti karatA hoya che. parantu paramabrahma(AtmAnuM zuddha svarUpa)mAM magna banelA yogIjanone pudgala ane paramatattvanA bhedano spaSTa khyAla hovAthI pudgalanA grahaNAdinI vAta to dUra rahI paNa tenI kathA paNa temanA mATe zithila (kAMI na karI zake evI asamartha) hoya che. AvI ja sthiti strIonA AdaranA viSayamAM paNa hoya che. kAraNa ke svabhAvasukhamAM magna banelA yogI janone paudgalika sukhanI kathA karavAnuM koI ja kAraNa nathI. teo sArI rIte e jANe che ke paudgalika sukha; para che, pApanuM sthAna che ane vibhAva che. svabhAvamAM magna, vibhAvanI kathA paNa kaI rIte kare ? A vAtanuM samarthana karatAM AgamanI sAthe saMvAdita karAya che. tenooyAvivRddhi thAM, sAze: paryAyavRddhita: | bhASitA bhagavatyAdau setthambhUtasya yujyate // 2-5 // '"sAdhumahAtmAne paryAyanI vRddhithI teolezyAnI je vRddhi zrIbhagavatI AdimAM varNavI che, te AvA parabrahmamAM magna evA sAdhu mahAtmAne ghaTe che.'' zrI bhagavatIsUtra vageremAM pU. sAdhumahAtmAono jema jema saMyamaparyAya vadhato jAya tyAre temane tejolezyAnI abhivRddhi thatI hoya che e pramANe jaNAvyuM che. ahIM 'tenojJezyA' padathI padmAdi zubhalezyAnuM paNa grahaNa karI levuM. sAmAnya rIte zubhalezyAonA kAraNe mananI svasthatA prasannatA suMdara hoya che. game tevAM zarIranAM bAhya du:khomAM paNa AtmA khUba ja samAdhimAM sukhe karIne rahe che. vANavyantarAdi devone janmathI ja te te lezyAonI prApti thavAthI te te devo sukhe rahe che. temAM kAraNabhUta evI lezyAone upacArathI (kAraNamAM kAryano upacAra karavAthI) sukhAsikA kahevAya che. vANavyantarAdi devo jema sukhe rahe che tema pU. sAdhu mahAtmAo paNa saMyamaparyAyanI vRddhithI sukhe karIne rahe che. eka mahinAno saMyamaparyAya thaye chate pU. sAdhubhagavanto vANavyantara devonA sukha(teolezyA)nuM - 20 - Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atikramaNa kare che. arthAt vANavyantaradevo je sukhano anubhava kare che, tenA karatAM adhika evA sukhano anubhava, pU. sAdhubhagavanto eka mahinAnA saMyamaparyAyathI kare che. AvI rIte eka eka mahinAnA saMyamaparyAyanI vRddhithI te te devonI tejolezyA(prazasta lezyA - sukha)nuM atikramaNa pU. sAdhumahAtmAo kare che. bAra mahinAnA saMyamaparyAyamAM to teozrI anuttaravimAnavAsI devonI tejolezyAnuM atikramaNa kare che. arthAt e devonA sukhAnubhavathI adhika sukhano anubhava kare che. pU. A badho prabhAva paramabrahmanI magnatAno che. paudgalika sukhanA anubhavanI IcchAno ja abhAva hovAthI teno anubhava thAya ke na paNa thAya-tethI sAdhumahAtmAone koI ja pharaka paDato nathI. sukha hoya ke du:kha hoya ethI paramabrahmasvarUpa jJAnAmRtasAgaranI mannatAmAM koI ja pharaka paDato nathI. sukhanA anubhavamAM sukhI hoya - e samajI zakAya, parantu sukhanA abhAvamAM paNa ethI vadhAre sukhI hoya - e samajavAnuM ghaNuM ja agharuM che. mAtra bAra mahinAnA saMyamaparyAyanI vRddhithI prApta thatI A siddhi adbhuta che. viziSTa koTinA saMyamanA adhyavasAyasthAnamAM ramatA evA mahAtmAone uddezIne upara jaNAvelI vAta che. chaThThA-sAtamA guNasthAnake saMyamanAM asaMkhya adhyavasAyasthAno che. te badhAMne uddezIne A vAta nathI. parantu svabhAvasukhamAM magna evA mahAtmAone uddezIne zrI bhagavatI Adi sUtramAM e pramANe jaNAvyuM che. taratamatAe evI avasthAno anubhava chaThThA-sAtamA guNasthAnake dareka mahAtmAone thato hoya che.... ityAdi sArI rIte vicAravuM joIe. devonI pAse sukhanAM sAdhano pUratAM hovAthI temane sukha hoya che, parantu pU. sAdhubhagavantonI pAse e na hovAthI teozrI devonA sukhane kaI rIte vaTAvI jAya ? A zaMkAnuM samAdhAna karAya che : jJAnamagnasya yaccharma, tadvaktuM naiva zakyate / nopameya priyA hai, iiva tattvanavaiH ||ra-ddA "jJAnamAM magna banelA mahAtmAne je sukha che, tenuM varNana karI zakAya evuM nathI tema ja priya evI strInAM AliGganonI ke candananA rasanI upamAthI paNa te jANI zakAya evuM nathI.' AtmAnA sukhano sAkSAtkAra jeNe karyo che evA 21 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmAnA jJAnAnaMdanA anubhavanuM varNana karI zakAya ema nathI, kAraNa ke te atIndriya che ane vANIno viSaya nathI. mAtra anubhavathI gamya vastunuM varNana zakya nathI. " viSayajanya sukhanA anubhavanI upamA ApIne paNa tenuM varNana zakya nathIe zlokanA uttarArdhathI jaNAvAya che. eno Azaya e che ke sAmAnya rIte lokamAM suprasiddha strInA paribhoganuM sukha ane caMdanAdinA vilepanAdinAM sukhonI prAptithI sAmAnyajano potAne paramasukhI mAnatA hoya che. emanA sukhanI jema ja jJAnamAM magna thayelA AtmAne paramasukha hoya che - A rIte upamA ApIne jJAnamagna mahAtmAnA sukhanuM varNana paNa zakya nathI. kAraNa ke vAstavika rIte, priya evI strInA AlijJanAdithI utpanna thanAruM ke candanAdinA vilepanAdithI utpanna thanAruM sukha, duHkhasvarUpa che. Atmika sukhathI dUra rahelA jIvoe te te paudgalika sukhano duHkhamAM Aropa karyo che. vastutaH te te sukha ke duHkha karmajanya hovAthI tenI jAti (prakArasvarUpa) eka ja che. karmajanya sukha vastutaH duHkhasvarUpa hovAthI temAM 'sukhatvanI buddhi vAstavika nathI, Aropita che. strI vagere viSayono upabhoga karatAM pUrve duHkhano anubhava cokkasa hoya che. viSayonA upabhogathI vastutaH duHkhano pratikAra ja thato hoya che. mUDha mANasoe te duHkhanA pratikArane je sukha mAnI lIdhuM che, vAstavika rIte temAM temanI mUDhatA sivAya bIjuM koI kAraNa nathI. duHkha ane viSayajanya avAstavika sukha : e baMnnemAM pariNAmanA kAraNe, saklezanA kAraNe ane saMskAra AdinA kAraNe koI ja bheda na hovAthI e sukha, duHkhasvarUpa ja manAya che. bhogavatI vakhate tApa-sakleza che. pariNAme duHkhaprada che ane thoDIvAra pachI pharI pAchuM duHkha che. duHkhanI jema ja te zarIra ane IndriyothI bhogavAya che tethI te sukha, duHkharUpa che. jenA upabhoga mATe zarIra ane Indriyano upayoga karavo paDato nathI, te Atmika sukha che. sukha AtmAno guNa che. zarIrano e guNa nathI. AthI samajI zakAze ke je paramArthathI sukha ja nathI evA, priyAzleSathI ke candanAdi vilepanAdithI anubhavAtA paudgalika sukhanI upamAthI, kaI rIte jJAnamagna yogInA sukhane varNavI zakAya ? arthA jJAnamagna mahAtmAnA sukhanuM varNana koI paNa rIte zakya nathI... e spaSTa karAya Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zamazaityapuSo yasya, vipruSo'pi mahAkathA / kiM stumo jJAnapIyUSe, tatra sarvAGgamagnatA // 2-7 // jemanA zamanI zItalatAnA poSaka evA bindunI paNa mahAkathA che, tyAM, jJAnAmRtamAM sarvAgiNI jemanI magnatA che temanI stavanA ame kaI rIte karIe?" rAga ane dveSano je upazama che tene zama kahevAya che. game tevA rAga-dveSanAM nimitto maLavA chatAM rAga-dveSane AdhIna banyA vinA svabhAvastha rahevAnI avasthA amAvasthA che. jJAnamAM magna banelA mahAtmAo spaSTapaNe samaje che ke koI paNa padArtha(jaDa ke cetana)mAM rAga-dveSane utpanna karavAno svabhAva nathI. vastunuM je svarUpa che teno vAstavika pratyaya jemane thayo nathI teo mohAdhIna banI vastunA AlaMbane rAgAdine karatA hoya che, je vastuno svabhAva nathI parantu vibhAva che. tethI ja sAmAnya loko jene pAmIne rAga-dveSa karatA hoya che, tene pAmIne paNa jJAnamagna mahAtmAo zamAvasthAnA anubhavamAM lIna hoya che. rAgAdine AdhIna banelA du:khathI saMtapta hoya che, tyAre tevA saMyogomAM paNa zamAvasthAnA anubhavamAM lIna banelA paramazItalatAno anubhava karatA hoya che. duHkhamAM paNa AnaMdano anubhava karanArA ane sukhamAM paNa duHkhI thanArAnI, jJAnamagnatA ane mohAdhInatAne ApaNe samajI zakIe chIe. svabhAvasukhamAM magna banelAnI zamAvasthA to AMzika che. enA jevI avasthAo Ama to AtmaguNonI apekSAe anantI che. zamanI zItalatAne puSTa banAvanArA e bindu(aMza)nuM varNana karavA dhArIe to te varNana jyAM mahAkathA svarUpa thAya che tyAM jJAnamagna mahAtmAonI sarvAgiNI(badhI rIte) magnatAnuM varNana kaI rIte thaI zake ? kahevAno Azaya e che ke AtmAnA ananta guNo che. emAM mukhya jJAna che. enI magnatAne laIne samAdi guNono AvirbhAva thAya che. jeo jJAnamAM magna che, teo badhA ja AtmaguNomAM magna che. jJAnasvarUpa amRtamAM je magna che te mahAtmAne AtmA ane tenA guNone choDIne bIjA badhA ja para padArthomAM rasa raheto nathI. jJAnamAM AMzika magnatA Ave to thoDoghaNo rasa para padArthomAM rahevAno. jemane para padArthomAM rasa che, teone jJAnamAM magnatA AvavAnuM vAstavika koI kAraNa nathI. badhuM ja jene game ene eka paNa na maLe - e spaSTa Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnanI magnatAne laIne zamazItalatAno jemaNe anubhava karyo che, temanA zamazaityapoSaka evA eka aMzanI paNa kathA jo mahAkathA bane che to jJAnAmRtamAMnI sarvAlziNI magnatAnuM varNana ame kaI rIte karI zakIe ? arthAt e amArI zakti bahAranI vAta che. anta A rIte jJAnayogamAM magna evA mahAtmAonI stavanA karAya che : yasya dRSTiH kRpAvRSTi, giraH zamasudhAkiraH / tasmai namaH zubhajJAna-dhyAnamagnAya yogine // 2-8 // . "jemanI daSTi, kRpAne varasAvanArI che ane jemanI vANI, zamasvarUpa amRtanuM siMcana karanArI che, te zubhajJAnamaya dhyAnamAM magna evA yogIne namaskAra thAo." AtmAnA yathArthajJAnane zubha(zuddha) jJAna tarIke varNavAya che. zarIrAdi para padArtho che. AtmAthI te bhinna che. baMnnenA svarUpAdi judA judA che - ItyAdi svarUpe AtmA ane Atmatara zarIrAdinuM bhedajJAna thavAthI AtmAdi svapara padArthanuM je jJAna thAya che, te vastutaH zubhajJAna che. temAM tanmayatA svarUpa dhyAna che, je svasvarUpanI ekAkAratAnA jJAnanI dhArA svarUpa che. temAM jeozrI magna che, teozrIne namaskAra thAo. evA mahAtmAo ApaNI sAthe vAta kare ke nA kare, paraMtu temanI daSTi ja ApaNA mATe kRpAvRSTi jevI che. jJAnIonI daSTimAM paNa evuM sAmarthya che ke jethI ApaNuM hita thayA vinA rahetuM nathI. emanI pAvana daSTithI ja ApaNane kartavyAkartavyAdinuM jJAna thaI jatuM hoya che, jethI hitAhitanI prApti-parihAra mATe ApaNe pravRtti-nivRtti karI zakIe chIe. AvI kRpAvRSTisvarUpa daSTithI paNa jyAre ApaNuM hita na thAya, tyAre jJAnI mahAtmAo thoDAghaNAM vacanono upayoga karI ApaNI upara anugraha karatA hoya che. teozrInI e paramatAraka vANI viSayakaSAyanA tApathI saMtapta AtmAonA e tApane dUra karavA mATe zamasvarUpa amRtanA siMcanane karanArI hoya che. A rIte kRpAmayI daSTithI ane krodhAdi kaSAyonA abhAva svarUpa zamAmRtanA siMcanane karanArI vANIthI paropakAra karavAmAM tatpara evA zubhajJAnamayadhyAnamAM magna banelA yogIjanane namaskAra thAo. (24) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svaparakalyANane karanArI jJAnamagnatAne prApta karavA mATe prayatnazIla banelA AtmAo paNa jJAnamagna AtmAonI jema namaskaraNIya che. mithyAtva, avirati, kaSAya ane pramAdAdine AdhIna banelA AtmAone koI paNa rIte jJAnamagnatAne prApta karavAno adhyavasAya paNa pragaTe evo saMbhava nathI. AvI sthitimAM jJAnamagnatAne pAmavA mATeno prayatna karavo, e khUba ja agharuM kArya che. anAdinA parasaMgano tyAga karavo ane nahi anubhavelA AtmaguNomAM magna banavuM, e dhAryA karatAM ghaNuM ja kaparuM kAma che. mananI kalpanAno tyAga karI jJAna pratye ruci utpanna karyA vinA jJAnamagnatAnI prApti zakya nathI. ane apramattapaNe svAdhyAyamAM lIna banI jJAnamagna banavA mATe ApaNe prayatnazIla banI rahIe e ja eka abhyarthanA. ra-8 | ti zrI jJAnasIraprakTarane manavASTam | Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe tRtIyaM sthiratASTakam / A pUrve magnatAnuM nirUpaNa karyuM, sthiratA vinA magnatAno saMbhava nathI, tethI have sthiratAnuM nirUpaNa karAya che. Ama to sthiratA khUba ja prasiddha che. jaDa padArthomAM dharmAstikAyAdi dravyo kriyAthI rahita hovAthI temAM je sthiratA che, te sadA mATenI che. pudgalomAM paNa sthiratA skandhAdinA kAraNe che - e aMge ahIM vicAraNA karavAnI nathI. ahIM to sAmAnyathI AtmAnI sthiratAnI vicAraNA karavAnI che. e sthiratA zuddha ane azuddha : ema be prakAranI che. potAnI IcchA mujaba paulika iSTa bhAvonI prAptithI ane aniSTa bhAvonI nivRttithI je sthiratA jaNAya che, te azuddha che ane samyagdarzanAdiguNonI prAptithI tema ja rAgAdidoSonI hAnithI je sthiratA prApta thAya che, te zuddha che. mokSaprApaka svabhAvanI sthiratA aMge ahIM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che : vatsa! kiM caJcalasvAnto, bhrAntvA bhrAntvA viSIdasi ? / nidhiM svasannidhAveva, sthiratA darzayiSyati // 3-1 // "he vatsa! caMcalamanavALo thaIne tuM bhaTakI-bhaTakIne zA mATe viSAda pAme che? tArI potAnI pAse ja nidhAnane sthiratA dekhADaze." kahevAno Azaya e che ke anAdikALathI A saMsAramAM sukhanI prApti mATe ane duHkhanI nivRtti mATe jIvo prayatnazIla che. evo koI kALa nathI ke jemAM evA jIvo na hoya. jyAre paNa jIvane evuM jaNAyuM ke A upAya sukha nahi Ape ane du:khane dUra nahi kare, tyAre te upAyane paDato mUkI bIjA upAyane jIve pakaDI lIdho. A rIte eka upAyano tyAga karI bIjA upAyane pakaDavA mATe A jIve koI sthAna bAkI rAkhyuM nathI ane koI kALa bAkI rAkhyo nathI. A rIte ISTanI prApti ane aniSTanA parihAra mATenA upAyanI zodhamAM bhaTakI-bhaTakIne jIva viSAdane ja pAmyo che. parantu ISTane ane aniSTanA abhAvane te prApta karI zakyo nathI - A vAta mAnyA vinA cAle evuM nathI. AvI vicitra sthitine dUra karavA granthakAraparamarSi pharamAve che ke mananI asthiratAnA kAraNe potAnI ISTa vastune pAmavA mATe bIje kyAMya bhaTakavAnI jarUra nathI. manane sthira karavAnI AvazyakatA che. mananI sthiratA ja potAnI pAse rahelA nidhAnane dekhADaze. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRganI nAbhimAM ja kasturI hovA chatAM te sarvatra tenI zodhamAM bhaTakyA kare che. ane pariNAme zikArInA zikArano bhoga bane che. AvI ja dazA ajJAnI janonI che. sukha AtmAmAM che, anyatra kyAMya nathI. Ama chatAM ApaNe tene anyatra zodhyA karIe to te kyAMthI maLe ? eka sthAne te na maLe to bIje sthAne zodhIe. tyAM paNa na maLe to trIje sthAne zodhIe. AthI asthira manavALA jIvone ane to viSAdanI ja prApti thAya che. na maLe to na maLyAnuM duHkha ane maLyA pachI atRpti vagerenuM duHkha: A rIte banne prakAre jIvane viSAda ja prApta thAya che. e viSAdane dUra karavA mATe AtmAnA jJAnAdiguNomAM sthiratA prApta karavI paDe che. ekavAra jo evI sthiratA maLI jAya to ApaNA AtmAmAM ja rahelA nidhAnane sthiratA ja dekhADaze. AthI samajI zakAze ke viSayanA AsvAdanI caMcaLatAne choDIne AtmAnA jJAnAdi guNomAM manane sthira karavAthI abhISTanI prApti thAya che. asthiratAne laIne AtmAnA jJAnAdiguNonuM darzana kema thatuM nathI-te jaNAvAya che. asthiratA hovA chatAM AtmAnA jJAnAdi guNo svarUpanidhAnanA darzanathI sthiratA AvI jAya to enI meLe asthiratA jatI raheze paraMtu AvuM banatuM nathI.... te jaNAvAya che : jJAnadugdhaM vinazyeta, lobhavikSobhakUrcakaiH / AmladravyAdivAsthairyAditi matvA sthiro bhava // 3-2 // "khATA dravyanA saMbaMdhathI jema dUdha nAza pAme che tema lobhanA vikSepa svarUpa kUcAthI asthiratAnA kAraNe jJAnasvarUpa dUdha vinAza pAme che - ema mAnIne tuM sthira thA." AtmA ane tenA guNone choDIne bIjA badhA padArthonI abhilASA svarUpa - lobhanA paryAyo che. lolupatAsvarUpa pariNAmane lobha kahevAya che. IcchA, mUccha gRddhi... vagere lobhanA paryAya che. lobhanA kAraNe IcchA, mUccha ane gRddhi vagereno AvirbhAva thato hoya che. e badhA lobhanA vikSobha svarUpa kUcA che. A avasthAne laIne mana asthira bane che ane tethI jJAnasvarUpa dUdhano nAza thAya che. dUdhanI jema jJAna, madhurasvAdavALuM ane pauSTika che. tethI jJAnane dUdhanI upamAthI varNavyuM che. khATA dravyathI jema dUdha nAza pAme che, tema mananI caMcaLatAnA kAraNe jJAna nAza pAme asthiratA khUba ja kharAba che. kAryamAtranA praNidhAnano te sauthI prathama nAza kare che. praNidhAnano nAza thayA pachI kriyAnuM (puruSArthanuM) sAtatya rahetuM nathI, jethI -(27) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryanI siddhi thatI nathI. atyaMta anarthane karanArI asthiratA lobhanA vikSobhanA kAraNe thAya che. AtmA ane tenA jJAnAdi guNonI upekSA karIne tenAthI bhinna evA parapadArthanI abhilASA thayA pachI mananI sthiratA rahe - e zakya nathI. lobha sarva pApanuM mULa che ane sarva guNano vinAzaka che. asthiratA dvArA te jJAnano nAza kare emAM koi Azcarya nathI. Azcarya to e che ke ATaluM samajyA pachI paNa jIva, sthira banavA mATe prayatnazIla nathI. AtmAnA guNono anubhava thavAthI sthiratA prApta karI zakAya che. parantu jyAM sudhI lobhano vikSobha che tyAM sudhI AtmaguNono anubhava paNa thai zake ema nathI. parapadArthanA saMyogAdinI abhilASAno tyAga karI jJAnAdi svarUpa AtmaguNonA anubhavamAM lIna banavAthI mana sthira bane che. AtmaguNonA anubhavamAM lIna banavAnuM dhArIe chIe eTaluM saraLa nathI, parapadArthajanya sukhAdinA anubhavanI abhilASAne choDI daIe to ja banI zakaze. zlokanA ante sthira thavAno je upadeza karAyo che, enuM tAtparya paNa parapadArthanI abhilASAnA tyAgamAM samAviSTa che. sthiratA vinA karAtI mana-vacana-kAyAnI te te kriyAo paNa vyartha ahitakAriNI che, te jaNAvAya che : asthire hRdaye citrA, vAGnetrAkAragopanA / puMzcalyA iva kalyANakAriNI na prakIrtitA // 3-3 // '"asthira citta hote chate vacana, cakSu (indriya) ke zarIra sambandhI kriyA, asatI strInI jema kalyANakAriNI varNavAtI nathI.'' asatI-vyabhicAriNI strInI potAnA patinI sevA karavAdinI je pravRtti che te vyavahAradaSTie (bAhyadRSTie) ucita hovA chatAM teNInuM citta parapuruSamAM Asakta hovAthI kalyANakAriNI manAtI nathI. parantu pApanA bandhanuM kAraNa banatI hovAthI te pravRtti duSTa ja bane che. evI rIte jemanuM hRdaya-citta pudgalAdi para padArthomAM abhilASAvALuM hovAthI asthira che, evA jIvo sAvadha(azubha) vacanono tyAga karI niravadya paNa vacana bole tema ja cakSu vagere Indriyone viSayothI dUra rAkhe ke zarIranI sAvadha pravRttino tyAga karI niravadha paNa pravRtti kare, topaNa te pravRtti bAhyadRSTie zubha dekhAtI hovA chatAM vAstavika rIte te kalyANane karanArI manAtI nathI. kAraNa ke te, bhAva vinAnI dravyakriyA che. dravyakriyA paNa bhAvanuM kAraNa banavAnI hoya to ja te prazasya koTinI manAya che. anyathA bhAvathI rahita ke bhAva lAvavAnA bhAvathI rahita evI kriyA tuccha 28 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asAra ane akalyANakAriNI manAya che. koIne dravyakriyA paraMparAe dharmanuM kAraNa banI hoya to te evA AtmAone ke je jIvo devamanuSyAdinAM sukhonI ke yaza vagerenI abhilASAthI rahita che. mAtra lokasaMjJAthI kriyAne karanArAnI kriyAo paraMparAthI paNa dharmanuM kAraNa banatI nathI. AvI kriyAone bilADInA saMyama jevI varNavI che. uMdara pakaDavA mATe zarIra sthira karI ane koI paNa prakArano avAja karyA vinA bilADI sthira rahe che, parantu teno Azaya hiMsAno hoya che tevI rIte parapadArthanI abhilASAne laIne asthiracittavALA jIvonI dravyakriyA parapadArthanI prApti vagerenA AzayapUrvakanI hovAthI kalyANakAriNI nathI- e vAta asatI strInA udAharaNathI spaSTa rIte samajI zakAya che. dravyakriyAnI asAratAne samajavA e daSTAnta chellI kakSAnuM che. paraMpadArthanI abhilASA thayA pachI ene paravaza banelA AtmAo keTalI nIcI kakSAe pahoMce che - eno cokkasa khyAla ethI AvI jAya che. svabhAvane pragaTa karavAnI bhAvanAthI sAdhanAno prAraMbha karanArA AtmAoe parapadArthano vicAra paNa karavo nA joIe. anyathA svabhAvanI sthiratAne prApta karavAnuM zakaya nahi bane. mana asthira banyA pachI sAdhanA sthira nahIM rahe- e yAda rAkhyA vinA cAle evuM nathI. | mana asthira hoya to paNa bAhyadaSTie to kriyA zuddha hovAthI te kriyAoe potAnuM phaLa ApavuM ja joIe ne? A zakkAnuM samAdhAna karAya che : antargataM mahAzalyamasthairyaM yadi noddhRtam / kriyauSadhasya ko doSastadA guNamayacchataH // 3-4 // AtmAnI aMdara paDelA asthiratAsvarUpa mahAzalyano jo uddhAra na thAya to kiyAsvarUpa auSadha guNa na kare to kyo doSa che"? artha koI doSa nathI. asthiratA abhyantara na dekhAya evuM) zalya che. A bhavamAM ene dUra karavAmAM na Ave to AtmAnI sAthe te parabhavamAM paNa jAya che, tethI mahAzalya che. zarIramAM rahelo kAMTo vagere zalya parabhavamAM jatuM nathI. A bhavamAM eno anta, zarIranA nAzanI sAthe ja thaI jAya che. parantu asthiratAsvarUpa zalya, eno nAza na thAya to, parabhavamAM paNa AtmAmAM rahetuM hovAthI mahAzalya che. parapadArthane anusaranAra jJAna ane vIrya svarUpa asthiratA che, jene ahIM mahAzalya tarIke varNavI che. parabhAvaviSayanuM jJAna (29) Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane vIrya AtmAnA pariNAmane caMcaLa banAve che. kAraNa ke e vakhate e jJAna ane vIrya, potAnA kAryane karatuM nathI. jJAna ane vIryanuM kArya AtmAne svabhAvamAM sthira karavAnuM che. jyAre paNa AtmA parabhAvane anusare che, tyAre tenuM jJAna ane vIrya potAnA karavAyogya kAmane choDI daIne parabhAvamAM ramaNa kare che. A ja asthiratA che ane te mahAzalya che. AtmAne jenI sAthe koI paNa jAtano saMbandha nathI, chatAM evA parapadArthanA viSayamAM AtmA pravarte to te tenI asthiratA che. AvI AtmapariNatinI caMcaLatA svarUpa asthiratA mahAzalya che. e mahAzalyano uddhAra karavAmAM na Ave to kriyAsvarUpa auSadha, koI guNa (phAyado) na kare to emAM koI ja doSa nathI. kAraNa ke kAMTA vagerenuM zalya zarIramAM raheluM hoya to game teTalI davA levAmAM Ave to ya roga jAya nahi. ahIM svaguNonI prApti svarUpa Arogya che. enA mATe kriyAo auSadhatulya che. parantu jyAM sudhI asthiratAsvarUpa mahAzalya paDeluM hoya tyAM sudhI svaguNonI siddhi svarUpa ArogyanI prApti, kriyAsvarUpa auSadhanA AsevanathI paNa thatI nathI. AmAM auSadhano aparAdha nathI. paraMtu mahAzalyanA uddhAra mATe karavAnA prayatnanA abhAvano aparAdha che. viSaya kaSAya nidrA ane vikathAdi pramAdano tyAga karI kriyA svarUpa auSadhanuM Asevana karavAthI asthiratAno uddhAra thAya che. mahAzalyasvarUpa asthiratAne dUra karavA pramAdane dUra karyA vinA cAle evuM nathI. pramAdane ane asthiratAne khUba ja gADha saMbandha che. eka jaze to ja baMnne jaze. ekanA astitvamAM baMnnenuM astitva che ane ekanA abhAvamAM baMnneno abhAva che. parabhAvanuM anusaraNa, parabhAvanuM karaNa (karavuM te) ane dezakALane AzrayIne parabhAvamAM ramavA svarUpa asthiratA che. tasvarUpa mahAzalyanA uddhAra mATe apramattatA (pramAdano abhAva) sAdhana che. tenA sevanathI AtmAnA guNomAM sthiratA prApta thAya che.... sthiratAnA phaLanuM varNana karAya che : sthiratA vAGmana:kAyai, ryeSAmaGgAGgitAM gtaa| yoginaH samazIlAste, grAme'raNye divA nizi // 3-5 // "manavacanakAyAnA yogothI jemane sthiratA ekarUpa-AtmasAt thaI che, te yogIo gAmamAM ke vanamAM, rAtrimAM ke divasamAM rAga-dveSathI rahita-samAna svarUpe jonArA hoya che." AtmaguNonA viSayanI zraddhA, te guNonuM jJAna ane te guNomAM ramaNatA : A traNanI ekAtmatAne sthiratA kahevAya che. manathI, vacanathI ane 30 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyAthI te sthiratA jemane aMgeaMgamAM pariNamI che, te yogI jano sarvatra samAnadaSTivALA hoya che. potAnA dravya, kSetra, kALa ane bhAva svarUpa svabhAvane choDIne bIjA badhA ja padArthone parasvarUpe samAnarUpe teo jue che. gAmane paNa parasvarUpe ane araNyane paNa parasvarUpe jue che tema ja rAtrine paNa ane divasane paNa parasvarUpe jue che. kahevAno Azaya e che ke gAmamAM loko rahetA hoya che. temanA saMparka - paricayathI yogIjanone aneka prakAranI sagavaDa prApta thatI hoya che. tema ja ghaNI badhI agavaDo dUra thatI hoya che. paraMtu araNyamAM loko rahetA nathI, tethI tevI sagavaDa maLatI nathI ane agavaDo dUra thatI nathI, uparathI vApadAdinA upadravo thatA hoya che. AvuM ja lagabhaga kALane AzrayIne divase ke rAtre banatuM hoya che. Ama, chatAM yogIjanone tethI koI ja pharaka paDato nathI. kAraNa ke agavaDa-sagavaDane teo parasvarUpe ja jotA hoya che. AtmasvabhAvamAM ramaNa karavAmAM e anukULatA ke pratikULatA na to sAdhaka che ane na to bAdhaka che. uparathI emAM anukrame rAga ke dveSa karIe to AtmasvabhAvamAM asthiratA thAya che - eno yogIjanone pUrato khyAla hoya che. tethI teo rAgadveSane AdhIna banyA vinA ISTAniSTatAnA abhAvasvarUpa samAnatAne (tulyatvane) ja, sarvatra parapadArthamAM grahaNa kare che. ISTa ke aniSTatva vastutaH koI vastumAM nathI. mananI kalpanAthI ajJAnI javo vastumAM ISTatAdino Aropa karI rAgadveSanI pariNativALA bane che. yogIjanone AvuM banatuM nathI. teo ISTatAdinI kalpanAthI rahita hovAthI samAnazIla che. tethI ja teo saMkalpa ane vikalpathI rahita hoya che, te jaNAvAya che : sthairyaratnapradIpazced, dIpraH saGkalpadIpajaiH / tadvikalpairalaM dhUma-ralaM dhUmaistathAzravaiH // 3-6 // sthiratAsvarUpa ratnano dedIpyamAna dIvo hoya to sakalpasvarUpa dIpakathI utpanna thayelA vikalpasvarUpa dhumADAthI saryuM, tema ja atyanta malina evA AzravothI sayuM." sthiratA ratnanA dIpaka jevI che. svayaM prakAza svarUpa hovAthI sthiratAne ratna svarUpa dedIpyamAna dIpaka svarUpe varNavI che. Avo dIpaka hoya to sakkalpasvarUpa je dIpaka che, ke jenAthI vikalpasvarUpa dhumADA nIkaLyA ja kare che tevA dIpakanuM kazuM ja prayojana nathI rahetuM. vikalpo svarUpa dhumADAne dUra karavA mATe sakkalpasvarUpa dIpakane Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa dUra karavo paDe che. kAraNa ke vikalpasvarUpa dhumADAne pedA karanAra ja sakalpasvarUpa dIpaka che. sAmAnya rIte parapadArthanI vicAraNAne anusaranArI mananI caMcaLatAne saMkalpa kahevAya che ane tenA vAraMvAranA smaraNane vikalpa kahevAya che. koIvAra saMkalpanA kAraNe kSaNavAra sthiratA prApta thatI jaNAtI hoya che. tethI saMkalpa dIpatulya jaNAto hoya che. parantu e saMkalpathI aneka vikalpo UbhA thavAthI saMkalpadIpaka nakAmo bane che. tene nakAmo banAvanArA vikalpone tethI ja dhumADA jevA varNavyA che. je paNa yogIjanone AtmAnA jJAnAdi guNomAM sthiratA prApta thaI che, temane sakkalpa-vikalpa prApta thatA nathI. svasvarUpamAM lIna banelA mahAtmAone sAMsArika (parapadArtho saMbaMdhI) sakalpa-vikalpo thatA nathI. tethI atyanta malina (azuddha) evA Azravo paNa prApta thatA nathI. prANAtipAtAdi svarUpa Avyo che, jethI AtmAmAM karma Ave che. je AtmA samAdhistha che, tene karmabandhanA kAraNabhUta Azravo na hoya e samajI zakAya che. potAnA pariNAmane parabhAvomAM joDavAthI Azrava prApta thAya che. svabhAvomAM svapariNAmone joDavAthI AAvo thatA nathI. AthI spaSTa che ke sthiratAsvarUpa ratnapradIpane prApta karyA pachI saMkalpavikalpanA dhumADAnuM astitva rahetuM nathI... asthiratAno apAya jaNAvAya che : udIrayiSyasi svAntAdasthairyapavanaM yadi / samAdhe dharmameghasya ghaTAM vighaTayiSyasi // 3-7 // "jo tuM antaHkaraNamAMthI asthiratAsvarUpe pavanane pravartAvIza to samAdhisvarUpa dharmameghanA samudAyano nAza karIza." Azaya e che ke sAmAnya rIte svasvabhAvamAM lIna banyA pachI paNa pUrve karelA karmanA yoge para padArthamAM mana kheMcAya che. tyAre yogIjano khUba ja apramatta banI svasvabhAvamAM manane sthira rAkhatA hoya che. parantu tevA prasaMge atyAra sudhInA abhyAsathI pramAdanI paravazatAe antaHkaraNamAMthI asthiratAno pavana zarU thAya che ane eka vakhata evI asthiratAnI zarUAta thayA pachI samAdhisvarUpa je dharmamegha che te vIkharAI jAya che. AkAzamAM cikAra megha caDhI AvyA hoya ane tyAre joradAra pavana phUMkAya to jema vAdaLo vIkharAI jAya che tema ahIM paNa asthiratAno pavana phUMkAya to samAdhisvarUpa dharmameghanI ghaTA vIkharAya che. varasyA vinA ja jema vAdaLo pavananA kAraNe vIkharAya che tema 32 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM paNa samAdhinuM phaLa-siddhi prApta thAya enI pUrve to asthiratAnA pavanane laine samAdhisvarUpa dharmavAdaLAM vIkharAi jaze ane tethI siddhine prApta karavAnuM zakya nahi bane. asthira AtmAne samAdhi prApta thatI nathI. svasvarUpamAM vizrAnti (virAma) : e samAdhi che. jeo parasvarUpamAM rakta banI asthira thayA hoya tene samAdhi prApta na thAya - e spaSTa che. tethI sthiratA mATe prayatna karavAnuM jaNAvAya che : cAritraM sthiratArUpametatsiddheSvapISyate / yatantAM yatayo'vazyamasyA eva prasiddhaye // 3-8 // ''sthiratAsvarUpa cAritra siddhaparamAtmAone paNa mAnyuM che. tethI munibhagavantoe tenI siddhi mATe avazya prayatna karavo joie.'' upara jaNAvyA mujaba svasvabhAvabhUta AtmAnA jJAnAdi guNomAM sthira rahevA svarUpa sthiratAnuM ahIM varNana karAyuM che. bhavobhavathI abhyasta parapadArthanI sthiratA audayibhAvanI mojanya hovAthI te vAstavika rIte sthiratA nathI, parantu doSa che. eno tyAga karI AtmAnA jJAnAdi guNomAM sthiratA prApta thAya to kSayopazamabhAvanA jJAnAdi guNono uttarottara AvirbhAva thato jAya che, je kAlAntare kSAyikabhAvanA AtmaguNonA AvirbhAvanuM kAraNa bane che. cAritramohanIyakarmanA kSayathI kSAyikabhAvanuM cAritra prApta thAya che. zrI siddhaparamAtmAone cAritra hotuM nathI - e pramANe je jaNAvavAmAM AvyuM che, te kriyAsvarUpa cAritrane AzrayIne che. nijaguNanI sthiratA svarUpa cAritranI apekSAe e niSedha nathI. zrI siddhaparamAtmAone sthiratAsvarUpa cAritra to che ja. enI prApti mATe munibhagavantoe avazya prayatna karavo joie. zarUAtamAM zubhapravRtti ane azubhanI nivRtti svarUpa cAritramAM sthiratA prApta karI kramazaH samyagdarzanAdi AtmaguNomAM sthiratAne prApta karI zakAze. pravRtti-nivRtti svarUpa cAritra, vyavahAra nayanI apekSAe che. svasvarUpanI ramaNatA svarUpa cAritra, nizcayanayanI apekSAe che, je nijaguNanI sthiratA svarUpa che. tethI tenI sAdhanAmAM yatijanoe prayatna karavo joie : e kahevAno Azaya che. // iti zrIjJAnasAraprakaraNe sthiratASTakam / / 33 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe caturthaM mohatyAgASTakam / A pUrve trIjA aSTakamAM sthiratAnuM nirUpaNa karyuM. e sthiratA mohanA tyAgathI prApta thAya che. tethI have mohatyAganuM nirUpaNa karAya che. mohanIyakarmanA udayathI AtmapariNati asthira thAya che. tattvanA nizcayasvarUpa samyagdarzanane ane svasvabhAvamAM ramaNa karavA svarUpa cAritrane rokanAra mohanIyakarmano udaya che. tethI mananI sthiratA nAza pAme che. - AtmAno svabhAva samyagdarzana, samyajJAna ane vizuddha sukhasvarUpa che. to paNa A saMsAramAM AtmAne bhaTakavuM paDe che, temAM mohano doSa che. AtmA amUrta (rUpAdithI rahita), akartA, sarva sadgathI rahita ane nirmaLa svabhAvavALo hovA chatAM mohanI paravazatAe te karmathI avabaddha ane dIna che, tethI svasvabhAvamAM lIna banavA svarUpa sthiratAne prApta karavA mATe mohano tyAga karavAnuM jaNAvAya che : ahaM mameti mantro'yaM mohasya jagadAndhyakRt / ayameva hi napUrvaH, pratimantro'pi mohajit // 4-1 // "huM ane mAruM - A mohano mantra che, je jagatane abdha banAve che. paNa naguna) pUrvakano e ja maMtra mohane jItanAra pratimatra che." moha, ajJAna-mithyAjJAna svarUpa che. mohanA kAraNe zarIrAdine AtmA mAnavAnuM ane dhanAdine potAnuM mAnavAnuM banatuM ja AvyuM che. pramu(huM) ane mama(mAruM) - A mohano maMtrajApa satata cAlato rahe che. ananto kALa gayo, parantu zArIrAdithI bhinna evA AtmAnA astitvanI pratIti nA thaI. jyAre paNa evI koI vAta mahApuruSoe karI tyAre mithyAtvAdi mohanIyakarmanA udayathI e vAtanI thoDI paNa ruci nA thaI. tethI zarIrAdine ja AtmA mAnIne te te pravRttio cAlatI rahI. zarIrAdine anukULa paDe evAM paudgalika sAdhanone paNa potAnAM mAnI mamatvane gADha banAvavAnI pravRtti paNa cAlatI rahI. A rIte ahemamanA maMtranuM raTaNa cAlu hovAthI mananI sthiratA rahetI nathI. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'mahaM mama' nA e maMtranI pUrve nam (na) lagADavAthI "nAgadam ane 'na mama' A pratimantra bane che. zarIrAdi svarUpa huM nathI ane A pudgalo mArAM nathI, AvI satata vicAraNAthI mAM mama nI vicAraNA lagabhaga dUra thAya che. tethI mAM mama nA manTano nAza karanAra evo A " nAmuM na mama' no ma- pratimanTa bane che. mAM mama... A pariNAmathI azuddha adhyavasAya pragaTe che, je mohane puSTa kare che. tAtvika rIte je potAnuM svarUpa nathI, ane je potAnuM nathI, tene sva ane svakIya (huM ane mAruM) mAnIne samagra jagata tattvane jovA mATe andha banyuM che. A andhatvane dUra karavA mATe pratimanna nAraM mama' ja upayogI bane che. mohane jItavA mATeno e zreSTha upAya che. atyanta duHkha paDe tyAre ghaNIvAra zarIrAdi pratye ane tene anukULa paDe evAM sAdhano pratye nAraM ane na mama nI buddhi thatI hoya che. parantu thoDI vAramAM thoDuM paNa duHkha jAya ane saheja anukULatA maLe eTale te buddhi nAza pAme che - A paNa eka mohanI ja cAle che. eTalI badhI majabUta pakaDa che ne mohanI ! koI rIte chaTakavA na de. tAtvika rIte zarIrAdimAM paratva ane parakIyatvanI pratIti thAya to ja mohane jItI zakAya. "huM ekalo chuM, mAruM koI nathI, huM bIjA koIno nathI." A rIte manamAM dInatAne lAvyA vinA potAnA AtmAnuM pote anuzAsana karavAthI tema ja "jJAnadarzanathI yukta mAro eka ja AtmA zAzvata che, bAkInA badhA bAhya bhAvo karmasaMyogathI maLelA che, jene laIne Aja sudhI duHkhonI paraMparA ja prApta karI che, tethI tenA saMbandhano tyAga karavAmAM ja Atmazreya che...." ityAdi vicAraNAthI bhAvita banavAthI mohane kAbUmAM rAkhI zakAya che - A vAtane spaSTa rIte jaNAvAya zuddhAtmadravyamevAhaM, zuddhajJAnaM guNo mama / nAcodaM ra mamAnya cetyo modAmramunham I4-2 "zuddha Atmadravya svarUpa ja huM chuM. zuddhajJAnaguNa mAro che. huM bIjo koI nathI ane bIjA koI mArA nathI. mohano nAza karavA mATe e prabaLa astra che." ahIM mAm padathI zuddha Atmadravya virakSita che, je kAmaNavargaNAdi koI paNa prakAranA pudgaladravyathI saMzliSTa (dUdha ane pANInI jema ekarUpa) thayeluM nathI. jJAna, darzana, cAritra, vIrya, avyAbAdha ane amUrnAdi ananta guNaparyAyavadda, nitya ane (35) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMkhyAta-pradezI evuM A Atmadravya svasvarUpanuM kartA, bhoktA che. svasvarUpakartutvAdi anantadharmothI yukta Atmadravya zuddha che. tene choDI daIne bIjuM Atmadravya azuddha che. zuddha-nirmaLa Atmadravyane ja mAM padathI (huM padathI) samajAvavAmAM Ave che. ahapadArtha zarIra nathI, Indriyo nathI, mana nathI tema ja karmAdipudgalasaMzliSTa azuddha Atmadravya paNa nathI. AvA zuddha Atmadravyano zuddhajJAna guNa che; je sarvathA AvaraNathI rahita che, eka ja samayamAM sarva kSetramAM rahelAM sarvadravyonA sarva kALanA sarva paryAyone jaNAvanAra kevalajJAnasvarUpa che. e zuddha Atmadravyano guNa che. AvaraNa sAtheno kSayopazamAdibhAvano jJAnaguNa, zuddhAtmadravyasambandhI nathI, azuddha evA Atmadravyano e guNa che. dharmAstikAyAdi dravyothI chavadravya bhinna che. kAraNa ke dravya, kSetra, kALa ane bhAvane AzrayIne dharmAstikAyAdi dravyomAM ane jIvadravyamAM bheda che. tethI chavadravya dhamastikAyAdi svarUpa nathI. tema ja pudgalAdisaMbandhI ane azuddha Atmadravya sambandhI varNAdi guNo ane kSayopazamAdi bhAvanA jJAnAdi guNo zuddha AtmadravyamAM na hovAthI te tene nathI. tethI je pote nathI ane je potAnuM nathI tene pote ane potAnuM mAnavuM, e moha che. A mohanA pariNAmane(adhyavasAyane) bhedavA mATe huM anya nathI ane bIjA mArA nathI : A pariNAma prabaLa kAraNa che. pariNAmathI pariNAma chedAya - e samajI zakAya che. nAgoDadam ane nA ma' A pariNAma svarUpa prabaLa astrathI mohano kSaya thAya che. AthI samajI zakAze ke sarva parapadArthomAM AtmAnA bhedanI buddhi rAkhavI joIe. AthI ja nirjhantha sAdhu mahAtmAo, anAdinI para padArthonA viSayamAM thatI AtmabuddhinA uccheda mATe Azravono tyAga kare che, bhavanistAraka gurucaraNe rahe che, vanamAM vase che, sukhaduHkhAdisvarUpa vipAka-phaLanI pratye udAsInatA dhare che.... AthI ja teozrI pApanAM bhAjana banatA nathI - te jaNAvAya che : yo na muhyati lagneSu, bhAveSvaudayikAdiSu / AkAzamiva paGkena, nA'sau pApena lipyate // 4-3 // (36) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAne lAgelA audayikAdibhAvone vize je moha pAmato nathI, te kAdavathI AkAzanI jema pApathI lepAto nathI." Azaya e che ke jeo tattvamAM (AtmasvarUpamAM) ramaNa kare che, teo puNyanA udayathI ke pApanA udayathI prApta thayelA sukha ke duHkha vagere svarUpa audayikabhAvomAM (karmanA udayathI prApta thanArA zubhAzubha bhAvomAM) mUMjhAtA nathI tema ja jJAnAvaraNIyAdi karmonA kSayopazamathI (maMda AvaraNonA udayathI) prApta thanArA chamastha avasthAnA kSAyopathamika bhAvanA jJAnAdi guNomAM moha pAmatA nathI. kAraNa ke teo samaje che ke A badhA bhAvo vAstavika rIte para che ane azuddha che. AtmAne (zuddha Atmadravyane) enI sAthe koI nisabata nathI. karmanA yoga sarjAyelI A sthiti anAdikALanI che. emAM harSa ke viSAda, rati ke arati ane rAga ke dveSa vagere karavAnuM vastutaH koI ja kAraNa nathI... ItyAdi vicAraNAthI e mahAtmAonuM citta bhAvita hovAthI teozrI pApathI lepAtA nathI. kAdava AkAzamAM rahelo hovA chatAM, kAdavathI AkAza jema lipta thatuM nathI tema moharahita (mohane anadhIna) mahAtmAo, audayikAdibhAvo lAgelA hovA chatAM pApathI levAtA nathI. pApabandhanuM mukhya kAraNa moha che. mohAdhIna pravRtti pApamAM pariName che. mohAdhInatA na hoya to pravRtti pApamAM pariNamatI nathI. mohAdhInatAnA abhAvamAM prathama, saMvega ane nirvedAdi guNothI para padArthamAM citta jatuM na hovAthI nikAcita karmanA udayamAM thatI pravRtti pApabandhanuM kAraNa banatI nathI. parantu pUrvabaddha karmonI nirjarA thAya che. kAraNa ke potAnA pariNAma, parapadArthaviSayaka na hovAthI parabhAvono (karmabandhAdino) kartA AtmA banato nathI. AthI ja A vAtane jaNAvatAM adhyAtmabimAM pharamAvyuM che ke -"svane svasvarUpe ane parane parasvarUpe jANanAra, samasta anyadravyothI virAma pAmela, tethI ja jJAnamayatvane prApta karanAra, evA svAtmazIla svadarzI ane potAnA AtmAmAM ja ratine anubhavanAra mahAtmAne koI paNa rIte karmabandha thato nathI." A rIte padravyamAM ramaNa na karanAra AtmA mukta bane che. sarvasarganA parivAra svarUpa asadga mokSanuM kAraNa che. bhAvAzravapariNatino nirodha : e saMyama che. tenI rakSAdi mATe Azravono tyAga hitakara che. je mahAtmAo parabhAvone abhogya ane agrAhya mAne che, teo temAM (parabhAvomAM) kaI rIte rame ? arthAt na rame e spaSTa che. joke 37 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte parabhAvamAM teo na rame e samajI zakAya che. parantu karmanA yoge lAgelA e audayikAdibhAvomAM pravartavuM paDe che. eno kheda to thAya ne ? A zaMkAnuM samAdhAna karAya che : pazyanneva paradravyanATakaM pratipATakam / bhavapurasthApi, nAgUDha: vidate 4-4o. "dareka paDade paradravyasambandhI nATakane jotAM bhavacakranagaramAM rahevA chatAM amUDha - mohane anadhIne mahAtmA - kheda pAmatA nathI." jeo potAnA svarUpathI khasatA nathI ane svadharmamAM je ekAgra che - evA mahAtmAne amUDha-tatvavettA kahevAya che. evA AtmAo saMsAramAM ekendriya, vikasendriya, paMcendriya svarUpa avasthAone vize cAra gatinA paDade, janma jarA mRtyu vagere svarUpa paradravyanA nATaka jue che, toya kheda pAmatA nathI. teo jANe che ke karmayugalonA e badhA vicitra vipAko che. je mAruM svarUpa nathI, evI karmajanya vicitra avasthAne joIne tene potAnuM svarUpa mAnavAthI mUDha mANasone kheda thAya che ja. parantu tattvajJAnI-amUDha mahAtmAone saMsArasvarUpa nagaramAM rahevA chatAM kheda thato nathI. kAraNa ke teo A badhA bhAvothI AtmAne para-bhinna jANe che. A saMsAramAM jene ApaNe pArakA mAnIe chIe ane ApaNA nathI mAnatA evA padArthone joIne ApaNane khedano anubhava thato nathI. khedanuM mukhya bIja mamatva che. vastu game tevI hoya to ya tenA svarUpane joIne mamatvanA abhAve kheda thato nathI - A ApaNA anubhavanI vAta che, to kharekhara ja jeo sarva padArthone AtmAthI bhinna ja mAnatA hoya teone te te padArthonI kamaMdijanya te te vicitra avasthAone joIne kheda kyAMthI thAya? AthI samajI zakAya che ke karmanA vicitra vipAkone bhogavavA chatAM amUDha AtmAo kheda pAmyA vinA rahe che. karma bandhAtAM hatAM (guNasthAnakapratyayika bandhAtAM hatAM, tyAre arati ke anAdara na hato paNa udAsInatA hatI to udayanI avasthAmAM bhogavatI vakhate dveSa thavAnuM koI kAraNa nathI. bhogavatI vakhate je ISTAniSTanI pariNati che te navA karmabandhanuM kAraNa che. tethI zubhano udaya hoya ke azubhano udaya hoya parantu ane to guNanA (AtmaguNanA) AvaraNa hovAthI tene vize ISTAniSTatA kaI rIte hoya ? ATaluM spaSTa hovA chatAM jIva mohAdhIna zAthI bane che- te jaNAvAya che : (8) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikalpacaSakairAtmA, pItamohAsavo hyayam / bhavoccatAlamuttAlaprapaJcamadhitiSThati // 4-5 // "vikalpasvarUpa pyAlI vaDe jeNe mohasvarUpa Asava pIdho che - evo A AtmA bhavasvarUpa dArUnA pIThAmAM vAraMvAra jorathI tALI pADavA svarUpa apabhyane prApta kare che." cittanA viSaya-kaSAyonmukha kallolone vikalpa kahevAya che. sukhaprApti mATe ane duHkhanivRtti mATe thatI vicAraNA vikalpasvarUpa che. A vikalpothI AtmA mohAdhIna bane che. mohasvarUpa mAdakadravyanA(AsavanA) pAna mATe vikalpo caSaka(madirAnI pyAlI) jevA che. jema caSakathI madyapAna karAya che tema vikalpothI mohAsanuM pAna karAya che. A rIte mohAsanuM pAna karanAro A jIva bhavasvarUpa dArUnA pIThAmAM potAnA jevA mANasonI sAthe jorazorathI tALI ApIne aneka jAtanI krIDAo svarUpa prapancane kare che. madirAthI unmatta banelo mANasa jema patnIne mA kahe che ane mAne patnI kahe che, tema mohAsavanuM jeNe pAna karyuM che te A saMsAramAM vivekathI rahita banI aneka jAtanI kuceSTAo kare che. parapadArthane sva ane svakIya mAne che. tema ja sva ane svakIya guNone para ane parakIya mAne che. mohanA prabhAva nIce potAnuM sAna-bhAna gumAvIne akArya karavAmAM ja e tatpara hoya che. potAnA sthAna(svarUpa)thI bhraSTa thaIne A bhavamAM (dArUnA pIThAmAM) nirantara bhaTakyA kare che. kahevAno Azaya samajI zakAya che ke madirA pIdhelA mANasanI jema ja mohAsavane pIdhelA jIvanI viTaMbaNAno koI pAra nathI. madirApAnathI sAna-bhAna gumAvI dIdhelA mANasanI durdazAne ApaNe joI zakIe chIe. parantu mohanI gherI asarataLe thayelI ApaNI durdazAne ApaNe joI zakatA nathI. eTaluM ja nahi, ApaNI e durdazAne koI jaNAve to te sAMbhaLI levAnuM paNa game tevuM nathI. A paNa mohano ja prabhAva che. mohanuM kAma paNa eTaluM ja che. eka vakhata sAna jAya ane bhAna jAya pachI bAkInuM badhuM ja kArya AtmA pote ja kare. te vakhate mohano koI ja kAryabhAra nathI. AthI ja anantajJAnIoe, svasthAnabaddha thavA mATe mohano tyAga karavAno upadeza Apyo che. mohanA kAraNe je bhrama thAya che, tenuM bIja have kahevAya che. Azaya e che ke sAna ane bhAna javA chatAM madirAthI unmatta paNa game tene game (39) Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te mAnato nathI. koI vivakSitane ja viruddhasvarUpe mAne che athavA varNave che. tema mohAdhIna AtmA paNa koI vivakSita ja te te paradravyamAM svatva ke svakIyatvanuM ja jJAna kare che-tenuM bIja varNavAya che : nirmalasphaTikasyeva, sahaja rUpamAtmanaH / adhyastopAdhisambandho, jaDastatra vimuhyati // 4-6 // "nirmaLa sphaTikanI jema AtmAnuM rUpa(svarUpa) svabhAvathI zuddha che. parantu upAdhinA saMbandhanA adhyAsa(satatAbhyAsa)nA kAraNe jaDa AtmA temAM moha pAme che. (arthAt upAdhisahita svarUpane samaje che.) saMgrahanayanI apekSAe AdravyatvarUpe Atmadravya eka ja che. svabhAvathI ja sphaTika jema nirmaLa svaccha ane pAradarzaka che, tema A Atmadravya paNa nirmaLajJAnAdi anantaguNamaya svabhAvathI ja zuddha che. svaprakAzasvarUpa A Atmadravya cidAnandasvarUpa che. parantu AtmAnuM e svarUpa jaDe AtmA jANI zakato nathI. pudgalanA saMsargathI karmasvarUpa upAdhinA saMbandhane prApta karavAthI aneka avasthAne pAmelA jaDa javo vastunA svarUpanA jANakAra na hovAnA kAraNe upAdhinA bhAvomAM moha pAme che. arthAt aupAdhikabhAvane ja potAnuM svarUpa mAnI letA hoya che. sphaTikanI pAse rahela lAla lIlA kALA pILA varNavALAM puSponA sAnnidhyathI jema koI mUrkha mANasa sphaTikane lAla lIluM kALuM ke pILuM mAnI le che, tema vastunA svarUpane jaNAvanArA bodhathI rahita evo jIva; mithyAtva, avirati, kaSAya, yoga ke pramAdAdinA yoge bandhAyelA ekendriyAdi jAti svarUpa nAmakarmanA udaye prApta evI ekendriyAdi avasthAne laIne potAne ekendriyAdi svarUpa mAnI le che. paraMtu potAnA saccidAnanda svarUpa nirmaLa zuddhasvarUpane te jANatA nathI - A temanI mUrkhatA che. tattvanA jJAtA to, khANamAM raheluM ratna, malina hoya, AcchAdita hoya ane mATIthI yukta hoya topaNa ratnanA parIkSako jema ratnasvarUpe jANI le che tema AtmAne karmAdithI AcchAdita hovA chatAM ane prakAza(jJAnajyoti)thI vikala hovA chatAM paNa pUrNAnaMda svarUpa nirmaLa zuddharUpe jANI le che. AthI spaSTa che ke mUDha AtmAo 40 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmAdi svarUpa upAdhinA kAraNe moha pAme che. ajJAnathI rahita AtmAo AtmAne zuddhasvarUpe jANe che tema ja AtmAnA zuddha guNone ja zuddhaguNasvarUpe jANe che. tethI karmajanya (karmanA udayathI prApta thayelA) sukhane sukhAbhAsasvarUpe jANe che. te jaNAvAya che : anAropasukhaM mohatyAgAdanubhavannapi / AropapriyalokeSu, vaktumAzcaryavAn bhavet // 4-7 // "mohano tyAga karavAthI Aropa vinAnA vAstavika sukhano anubhava karavA chatAM Aropa jemane priya che evA lokone vize AropavALuM avAstavika sukha-sukha che : e pramANe kahevA mATe AzcaryavAna thAya arthA e pramANe kahe to Azcarya ja kahevAya." AtmAnA svAbhAvika guNonA nizcayanA kAraNe ane zraddhAnA kAraNe je sukhano anubhava thAya che, te sukha vAstavika che. Aropa vinAnuM che. paulika sukha to vastutaH sukha ja nathI. te karmajanya che ane manane gamatuM hovAthI temAM sukhatvano Aropa karAyo che. eka rIte joIe to du:khanI nivRttimAM ja sukhatvano Aropa karAya che e samajAyA vinA nahi rahe. adhyAtmasAragranthamAM e viSayamAM jaNAvyuM che ke duHkhanI nivRttine ja mUDha mANaso sukha mAne che. evI mAnyatAmAM temanI mUDhatA sivAya bIjuM koI kAraNa nathI. mohano tyAga karavAthI anAropa (AropathI rahita) sukhano anubhava karavA chatAM jeo, AropanI rucivALA lokone temanI ruci pramANe Aropita sukhane sukha tarIke jaNAve to AzcaryanuM kAraNa bane che. arthAt tevA prakAranA vAstavika sukhano anubhava karanArA AropanI rucivALA lokone paNa avAstavika sukhane sukha tarIke jaNAvatA nathI. pote je anubhavyuM che, tenAthI viparIta bIjAne kaI rIte jaNAve ? vAstavika sukhano anubhava karanArA Ama paNa avAstavika sukhane sukha tarIke koInI paNa AgaLa jaNAvavA mATe samartha banatA nathI. avAstavika (Aropita) sukha jene priya che evA lokonI AgaLa paNa temanI ruci pramANe AropavALA sukhane sukharUpe varNavavAnuM zakya nathI. kAraNa ke tattvanuM nirUpaNa ruci anusAra karavAnuM hotuM nathI. parantu tattAnusAra karavAnuM hoya che. teo samaje che ke 41 ) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w a II4-8 . vAstavika rIte karmanA udayathI prApta thatuM e sukha, sukha nathI. sukhanuM kAraNa paNa nathI. viyogAdi dvArA duHkhanuM ja kAraNa hovAthI te vastutaH duHkhasvarUpa che. evA duHkhasvarUpa sukhane koI vAra sAmA mANasanI ruci mujaba sukha tarIke kahevAI gayuM hoya to vAstavika sukhano anubhava karanArAne Azcarya thAya che ke-"A huM zuM bolyo? kAraNa ke A sukha nathI'. paradravyathI utpanna thanArA sukhamAM sukhano AbhAsa che. te mohamUlaka hovAthI tenuM nivAraNa karavuM joIe. paudgalika sukhamAM sukhatvanuM jJAna bhramasvarUpa che, je abhyantara mithyAtva svarUpa che. evA prakAranuM mithyAtva mohano tyAga karanArA mahAtmAone hotuM nathI, te jaNAvAya che : yazcidarpaNavinyastasamastAcAracArudhIH / kva nAma sa paradravye'nupayogini muhyati // 4-8 // "jJAnasvarUpa darpaNathI potAnA AtmAmAM sArI rIte sthApana karelA jJAnAcArAdi pAMca AcArathI jenI buddhi sArI che, te mahAtmA sarvathA nirupayogI evA paradravyamAM kyAM moha pAme ?" je mahAtmAnuM citta sadAne mATe AgamanuM anusaraNa kare che, te mahAtmA jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tamAcAra ane vIryAcAranuM pAlana zAstrAnusAra kare che. temanA jJAnamAM ane paMcAcAramAM koI visaMvAda jovA na maLe. tethI AgamanA jJAnasvarUpa darpaNa vaDe potAnA cittamAM (AtmAmAM) jJAnAdi samasta paMcAcAranuM sthApana thAya che. A sArI rIte sthApana karAyelA che te jJAnAcAra darzanAcArAdinA kAraNe teozrInI buddhi suMdara bane che. kAraNa ke AcArathI ja jJAna zobhe che. AcArathI zUnya evI buddhi prazasya banatI nathI. A rIte AgamAnusAra pravartatA AcArathI prApta prakRSTa prajJAvALA mahAtmAone parapadArtha sarvathA nirupayogI jaNAya che ane tethI mokSanI sAdhanA mATe taddana nirupayogI evA padravyamAM kyAMya moha thato nathI. jeo tattvajJAnathI vikala che, mithyAtvathI vAsita che, potAnA svarUpane paNa jANatA nathI, evA jIvone paradravyamAM moha thAya che, je sukhanI bhrAnti svarUpa che. padravyanI apekSA sukhanA sAdhanasvarUpe hoya che. jeo potAnA jJAnAdiguNonA anubhavamAM magna che, temane paradravyamAM moha thavAnuM koI ja kAraNa nathI. AthI samajI zakAze ke mohanA 42 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAza mATe AtmasvabhAvanI ramaNatA sivAya bIjo koI upAya nathI. AtmasvabhAvamAM ramaNatAne prApta karavA mATe zarUAta AgamanA zravaNathI karavI joIe. tethI kusaMgano tyAga thAya che. tyAra pachI tattvaruci pragaTe che, jethI tattvajJAnanI prApti thAya che. tenA sAmarthyathI saMyogajanya badhA parapadArthonI nirupayogitA pratibhAse che, je anukrame parapadArthanI asAratA-azucitAnuM jJAna karAvavA dvArA mohano nAza kare che. anne ukta rIte mohanA nAza mATe ApaNe prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. | ti zrI jJAnasAraprazara modASTim | 43. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe paJcamaM jJAnASTakam / A pUrve mohano tyAga karavAnuM jaNAvyuM. have mohanA tyAga mATe jJAna Avazyaka hovAthI tenuM varNana karAya che H majJatyajJa: hriAjJAne, viSTAyAmiva zU: jJAnI nimajjati jJAne, marAla iva mAnase // 5- 1 // "kharekhara ja viSTAmAM bhUMDa jema lIna bane che, tema ajJAnamAM ajJAnI mANasa magna bane che ane mAnasasarovaramAM jema haMsa lIna bane che, tema jJAnI jJAnamAM magna bane che.'' AtmAno guNa jJAna che. sAmAnya rIte jANavuM te jJAna che. jIvamAtrano e guNa che. jJAnAvaraNIyakarmanAM game teTalAM AvaraNo Ave topaNa sarvathA jJAna AvarAtuM nathI. sarvajanavidita evA jJAnanuM varNana karavAnI kharekhara ja AvazyakatA nathI. Ama joie to badhA ja jIvo potapotAnA iSTa viSayanA jJAnamAM magna ja hoya che. parantu evA jJAnanI ahIM vAta nathI. karmanA udayathI prApta thanArA sukhane meLavavA mATe ane duHkhane dUra karavA mATe je jJAna joie che, te badhAnI pAse pUratA pramANamAM che ane te jJAnamAM ApaNe badhA ja magna chIe. e jJAna aMge koine kazuM ja jaNAvavAnI AvazyakatA nathI. anantajJAnIonI dRSTie te jJAna nathI. parantu te moTuM ajJAna che. AtmAne oLakhavA nA de ane mAtra zarIrAdi bAhyapadArthone ja iSTAniSTasvarUpe jaNAvyA kare te vastutaH jJAna nathI. ajJAnanA (jJAnanA abhAvanA) kAraNe jema cAragatimaya saMsAramAM bhaTakavuM paDe che tema mithyAjJAnanA kAraNe paNa saMsAramAM rakhaDavuM paDe che. tethI kAryanI dRSTie ajJAnamAM ane mithyAjJAnamAM bheda na hovAthI tenI vacce koi ja pharaka nathI. AvA jJAnamAM (vastutaH ajJAnamAM) samasta jagata lIna che. viSTAmAM jema bhUMDa lIna bane che tema ajJAnI jano ajJAnamAM (mithyAjJAnamAM) magna che. na A saMsAramAMthI mukta karanArA jJAnane ja vastutaH jJAna kahevAya che. mithyAtvAdi mohanIyakarmanA kSayopazamAdithI e jJAna prApta thAya che. nirantara mokSa ane tenA sAdhanasvarUpe ratnatrayInI prApti : e benI vicAraNAthI vyApta evA jJAnamAM jJAnI bhagavanto magna hoya che. Aja sudhI je jANyuM che te kAma lAgyuM nathI ane je kAmanuM 44 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che te hajI jANyuM nathI - eno khyAla jJAnI bhagavantone cokkasa ja hoya che. tethI teo mokSa ane tenA sAdhanabhUta samyagdarzanAdi guNonI vicAraNAmAM nimagna hoya che. mAnasarovaramAM jema haMsa magna hoya che tema AtmAno anubhava karanArA jJAnI bhagavanto AtmalakSI jJAnamAM magna hoya che. A aSTakamAM je jJAnanI vAta che, te AtmalakSI jJAnanI vAta che. AtmAne ane AtmaguNone choDIne bIjA para padArtho sambandhI jJAnamAM magnatAnI vAta karavAnuM koI ja prayojana nathI. e to satata cAlu che. je takalIpha che, te AtmalakSI jJAnanI magnatA aMge che. anAdinA kusaMskArane laIne vAstavika koTinA jJAnamAM magna banavAnuM to dUra rahyuM, sAmAnyathI rasa paNa paDato nathI. haMsano bhava ja evo che ke tene mAnasarovaramAM sahajapaNe ja AnaMda Ave che. mithyAtvAdi karmano kSayopazamAdi prApta thAya to AtmalakSI jJAnamAM magna banavAnuM sahajapaNe ja thaI jAya. zrI vItarAgaparamAtmAnI paramatAraka AjJA mujaba dharma karavAthI mithyAtvAdi karmanI nirjarA vaDe AtmalakSI thoDuM paNa jJAna prApta karI zakAya che. jJAna keTaluM che enuM mahattva nathI, jJAna karyuM che enuM mahattva che. AthI ja samyatva vinAnuM nava pUrvanuM jJAna hovA chatAM temane ajJAnI kahevAya che ane mAtra pAMca samiti tathA traNa guptinuM jJAna dharanArA samakitI AtmAone jJAnI kahevAya che. A vAtane spaSTa karavA jaNAvAya che : nirvANapadamapyekaM, bhAvyate yanmuhurmuhuH / tadeva jJAnamutkRSTaM, nirbandho nAsti bhUyasA // 5-2 // "jenAthI vAraMvAra eka nirvANapadanI paNa paribhAvanA thAya che, te ja jJAna utkRSTa che. vadhAre jJAnano Agraha nathI." sakalakarmano kSaya thavAthI nirvANapadanImokSanI prApti thAya che. dareka darzanamAM mokSanI vAta prasiddha che. mokSanI vAta karyA pachI mokSanuM svarUpa judI judI rIte te te darzanomAM varNavyuM che. e keTalA aMze sadgata che, tenA hetuo kyA che... vagerenI vicAraNA karavA svarUpa nirvANapadanI paribhAvanA che. anekAntavAdanI daSTie ja mokSanA vAstavika svarUpanI paribhAvanA susadgata che ane te ja mokSanI prAptimAM avisaMvAdI kAraNa che. ekAntavAdamAM mokSanuM svarUpa, mokSanA kAraNa ane mokSanI prApti vagerenI vAto visaMvAdI hovAthI zraddhaya nathI. ItyAdi rIte nirvANapadanI vAraMvAra bhAvanA karAvanArA jJAnane ja utkRSTa jJAna kahevAya che. 45 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA prakAranA jJAnanuM pramANa khUba ja ochuM hoya topaNa cintAnuM koI kAraNa nathI. kAraNa ke eTalA jJAnamAtrathI mASatuSAdi mahAtmAonI jema mokSanI prApti thAya che. AnAthI viparIta rIte je jJAnathI upara jaNAvyA mujaba nirvANapadanI bhAvanA thatI nathI, e jJAnanuM vastutaH koI mUlya nathI. nirvANapadanI paribhAvanA mATe Avazyaka eTaluM jJAna hoya to teTaluM jJAna utkRSTa che. ethI vadhAre jJAna hoya to sAruM ja che. parantu e mATe Agraha nathI. kAraNa ke nirvANapadanuM paribhAvaka evuM alpajJAna paNa amRta jevuM che. anAdinA karmarogane dUra karavA mATe te samartha che. nirvANapadanI paribhAvanA na karAvanAruM jJAna game teTaluM hoya topaNa te anAdinA karmarogane dUra karI zakatuM na hovAthI vastutaH nazcamuM che te jaNAvAya che : svabhAvalAbhasaMskArakAraNaM jJAnamiSyate / dhyAndhyamAtramatastvanyat, tathA coktaM mahAtmanA // 5-3 // AtmAnA svabhAvanI prApti mATenA upayogI evA saMskAranuM kAraNa bananArA jJAnane ja jJAna tarIke manAya che. bAkI to enAthI bhinna evuM je jJAna che, te to buddhino andhApo che. te pramANe mahAtmAe paNa jaNAvyuM che...." (je cothA zlokamAM jaNAvAze.) anAjJAnAdi guNo ane paryAyo svarUpa AtmAno svabhAva che. anAdikALathI lAgelAM karmonAM AvaraNothI e svabhAva AvRta che. tene pragaTa karavA svarUpa AtmasvabhAva lAbha che. karmathI AvarAyela ja ApaNuM ApaNe pragaTa karavAnuM che. navuM kazuM ja meLavavAnuM nathI. karmanAM AvaraNo dUra karavAthI ApaNA e svabhAvano ja AvirbhAva thAya che. A svabhAvanA lAbha mATe pUrvakALamAM karelI sAdhanAnA saMskAro khUba ja upayogI banatA hoya che. bhUtakALamAM karelI e sAdhanAnA sAmarthyathI AtmAmAM tenA saMskAro khUba ja daDha bane che, jethI bhavAntaramAM AtmasvabhAvanI prApti sahajapaNe thatI hoya che. bharata mahArAjA, pRthvIcandra ane guNasAgara Adi mahAtmAo AvA prakAranA saMskAro laIne janmyA hatA. tethI khUba ja alpaprayatne teozrI AtmasvabhAvano AvirbhAva karI zakyA hatA. A svabhAvano lAbha athavA te sambandhI saMskAranuM je jJAna kAraNa bane che, tene ja vAstavika rIte jJAna kahevAya che. kAraNa ke je jJAnathI tattvanI prApti thAya che, tene ja jJAna kahevAya che. je jJAna zuddhajJAnanuM kAraNa ja na bane tene jJAna kaI rIte kahevAya? athavA to je jJAna zuddha(kevala) jJAnamAM bAdhaka bane te jJAnane jJAna kaI rIte kahevAya ? 46 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAvalAbhanA ane tenA saMskAranA kAraNabhUta jJAnane choDIne bIjuM badhuM ja jJAna mAtra vANInA vilAsa svarUpa che. laukika ke lokottara koTinuM paNa e jJAna svasvarUpano sparza karatuM nathI. bAhyajJAna svarUpa e jJAna cittanI eka vyAkSipta avasthA che ane buddhinuM andhatva che. bAhyadaSTie AMkha hovA chatAM te potAnuM kArya kare nahi to tyAM jema anyapaNAno vyavahAra thAya che tema ahIM paNa buddhithI prApta thanAruM jJAna potAnuM kArya kare nahi to te buddhino paNa andhApo ja che ne ? AthI spaSTapaNe samajI zakAze ke je jJAna, AtmA ane parapadArthonuM bhedajJAna karAvIne AtmAmAM ja sthira na kare ane parano parityAga na karAve te badhuM ja araNya-rudana jevuM che. tethI popaTiyA pATha jevA e jJAnano parityAga karI AtmasvabhAvane pragaTa karanArA evA pAramArthika jJAna mATe ja prayatna karavo joIe. kAraNa ke A saMsArasvarUpa duHkha AtmAnA ajJAnamAMthI udbhaveluM che. AtmAnA jJAnathI ja teno nAza thato hoya che. AtmajJAnane choDIne A duHkhamaya saMsArano uccheda karavA mATe bIjo koI upAya nathI.... A AzayathI mahAtmA pataMjali vageree paNa e pramANe jaNAvyuM che. mahAtmA pataMjali vageree je jaNAvyuM che, te jaNAvAya che : vAdAMzca prativAdAMzca, vadanto nizcitAMstathA / tattvAntaM naiva gacchanti, tilapIlakavad gatau // 5-4 // "vAda ane prativAdane cokkasapaNe te te rIte karanArA, talane pIlanArA ghAMcInI ghANInA baLadanI jema, tattvanA pArane prApta karI zakatA nathI." vAdInA siddhAntane vAda kahevAya che, je pUrvapakSasvarUpa che. vAdIe jaNAvelI vAtano pratikAra karavA mATe je jaNAvAya che, tene prativAda kahevAya che. A rIte koI vAra vAda ane koI vAra prativAda karanArA vidvAno khUba ja kuzaLatApUrvaka asiddhatva anaikAntitva vagere hetudoSono parityAga karI potapotAnA zAstra pramANe vAda ane prativAda kare che ane vAdIne jItIne teno parAbhava paNa kare che. parantu pAramArthika rIte teone Aja sudhI AtmAditattvanI prApti thaI nathI. | kalAko sudhI ghAMcInI ghANIno baLada cAle che, paratu hoya che tyAM ne tyAM ja. AvI ja rIte vAdavivAdane nirantara nipuNatApUrvaka karavA chatAM svasiddhAntanA abhinivezane laIne potAnuM ajJAna paNa teo dUra karI zakyA nathI. khUba ja 47 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majabUta rIte je tattvanuM teo pratipAdana kare che, te tattvanuM temane vAstavika jJAna ja maLyuM nathI. emAM emanA jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamano abhAva kAraNa nathI, parantu mithyAtvamohanIyakarmanA kSayopazamano abhAva kAraNa che. jeo hetunA doSone dUra karI zake che, teo cittanA doSane dUra karI zakatA nathI. parvatamAM dhumADo che kAraNa ke tyAM agni che -A pramANe kahevAmAM Ave to ghaNe sthAne agni hovA chatAM tyAM dhumADo na hovAthI agnisvarUpa hetu vyabhicArI-anaikAtika manAya che, temAM anaikAntikatva doSa che. AvI ja rIte zabda guNa che kAraNa ke temAM cAkSuSatva raheluM che arthAt tenuM cakSuthI pratyakSa thAya che - A pramANe kahevAmAM Ave to kyAre paNa cakSu IndriyathI zabdanuM pratyakSa thatuM na hovAthI cAkSuSatva zabdanuM svarUpa ja nathI tethI cAkSuSatva hetu asiddha kahevAya che, temAM asiddhatva doSa che. AvA hetuonA doSone dUra karI zakanArA ane yuktipUrvaka sva sva siddhAntanuM pratipAdana karanArA paNa dArzanika mumukSao potAnA abhinivezano tyAga karavA zaktimAna nA thayA. tethI tAtvika rIte tattvanA pArane pAmI zakyA nahi. potAnuM samagra jIvana vAdaprativAda karavAmAM ane bIjAno parAbhava karavAmAM vitAvavA chatAM tattvanI prApti thaI nahi. pravRttimaya jIvana hovA chatAM tenuM koI phaLa na maLyuM. enI apekSAe pU. munibhagavantonI pravRtti khUba ja alpa hovA chatAM AtmalakSI pariNatine laIne teozrIne prApta thatA phaLano koI pAra nathI.... A vAtane spaSTa rIte jaNAvAya che : svadravyaguNaparyAyacaryA varyA parAnyathA / iti dattAtmasantuSTirmuSTiAnasthiti muneH // 5-5 // "sva dravya guNa ane paryAyamAM rahevuM te zreSTha che ane para dravya guNa ane paryAyamAM rahevuM te anyathA che arthAt zreSTha nathI. tethI tattvanA jJAtA evA muninI AtmAne santoSa ApanArI jJAnamAMnI sthiti sArabhUta (rahasyabhUta) che." guNAdinA Azrayane dravya kahevAya che. AtmAsvarUpa svadravya che. ene choDIne bIjAM badhAM dravyo padravya che. bIjAno AtmA paNa tattvataH padravya che. svAtmadravyanA jJAnAdi sahajasiddha anantA guNo che ane dravya tathA guNanI kramikAvasthAvizeSa tenA paryAya che. guNAdithI yukta dravya che, guNo dravyAzrita che ane dravyaguNa : ubhayAzrita paryAya che. svadravyaguNa ane paryAyamAM tanmayatA svarUpa je caryA che, te zreSTha che. tenAthI bhinna para dravya-guNa ane paryAyanI je tanmayatA che, te zreSTha nathI. kAraNa ke te ajJAnamUlaka che. 48 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svadravya guNa paryAyanI caryA(pariNati)mAM ja AtmAnuM hita che. AtmasvabhAvanA jJAnI ane bhoktA AtmAo mahAtmAo che. teo A saMsArathI mukta bane che. para padArthonI pariNati ja bhavabhramaNanuM kAraNa che. parapadArthanA sadgathI bandha che. parapadArthanA tyAgathI mokSa che. sarva doSonuM mULa para padArthonA anubhavano pariNAma che. AthI ja viratino svIkAra karanArA mahAtmAo, parigrahAdina rAkhavAnI pratijJA kare che, svajanAdino tyAga kare che, niHsahAya (ekAkIpaNe) vihAra kare che, AtmalakSI kathAnuM zravaNa kare che, potAnA anantA dharmonA astitvanI cintA kare che, svaguNaparyAyanuM dhyAna dhare che, tenA anubhava vaDe AtmAnI pariNatimAM magna bane che ane saghaLAya parabhAvonI anumodanAno tyAga kare che. A rIte tattvanA jJAtA evA munibhagavantonI sArabhUta jJAna sthiti che. pU. munibhagavantonI jJAnamAM vizrAnta avasthA che-e kharekhara ja sAmAnya AtmAo jANI zakatA nathI; tethI rahasyabhUta che ane munijIvanano sAra-saMkSepa che, je AtmAnI pariNatithI anubhavAtA santoSathI ja prApta thAya che. parapadArthanI pariNatinA tyAgamAM ja nircantha mahAtmAonI maryAdA che. AthI samajI zakAze ke atyanta alpa paNa AtmalakSI evuM jJAna analpa phaLane ApanAruM che. paraMtu analpa evuM bAhya jJAna alpa paNa phaLa ApanAruM banatuM nathI. tethI jJAnanA pramANa karatAM jJAnanA prakAranuM ja mahattva che... A vAtane ja prakArAntarathI jaNAvAya che : asti ced granthibhid jJAnaM, kiM citraistantrayantraNaiH / pradIpAH kvopayujyante ?, tamoghnI dRSTireva cet // 5-6 // * "rAgadveSanI pariNativizeSa svarUpa granthine bhedanAruM jo jJAna hoya to aneka prakAranAM bIjAM sAdhanonuM koI prayojana nathI. kAraNa ke andhakArano nAza karanArI daSTi ja je hoya to dIpakono kyAM upayoga hoya che? ghana, karkaza, gUDha ane durbhedya evI vAMsanI gAMThanI jema rAga-dveSanI tIvra pariNatine granthi kahevAya che. anAdikALathI jIva mithyAtvI che. mithyAtvamohanIyakarmanI utkRSTa sthiti sittera koTAkoTi sAgaropama pramANa che. AyuSya sivAyanAM sAte karmonI pratyekanI sthiti eka antaHkoTAkoTi sAgaropama jeTalI thAya che tyAre jIvane granthideze Avelo manAya che. anantIvAra jIva granthideze Ave che ane eka akoTAkoTI sAgaropamathI adhika karmasthiti thavAthI te granthidezethI bahAra paNa nIkaLI jAya che. 49 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khUba ja ochA jIvo evA che ke je granthine oLakhIne tene bhedavA mATe prayatnazIla bane che. saMsAranA sukha upara ane duHkha uparanA anukrame tIvra rAga ane tIvra dveSathI ja A cAragatimaya saMsAramAM bhaTakavuM paDe che. A eka ja moTAmAM moTuM duHkha che. eno anta lAvIe to AtmAnuM svabhAvabhUta sukha prApta thaI zake. anyathA koI paNa upAye AtmAne pAramArthika sukhanI prApti thAya e saMbhavita nathI... ItyAdi rUpe granthine oLakhavAnuM kArya thayA pachI granthino bheda thAya che. jeno nAza karavAno che, tene oLakhyA vinA cAle evuM nathI. anyathA koInA badale bIjA ja koIno nAza karI besavAno prasadga Avaze. A rIte jo granthino bheda thaI jAya to A saMsArano coksa ja anta AvyA vinA nahIM rahe. granthino bheda karavA mATe upayogI eTaluM jJAna hoya to parapadArthonI sAdhanA mATe upayogI banatAM evAM nimittAnuM koI ja prayojana nathI. kAraNa ke samyagdarzanajJAnacAritranA bhAvathI pariNata thayelA AtmAne parapadArthanI apekSA rahetI nathI. AtmAnA samyagdarzanAdi guNomAM lIna-magna banelAne pudgulAdi parapadArthanI apekSA rahetI nathI - e samajI zakAya che. zlokanAM chellAM be padothI e vAta daSTAntathI samajAvI che : Azaya e che ke andhakArano nAza karanArI ApaNI potAnI ja daSTi hoya to andhakArane dUra karavA mATe pradIponI apekSA rahetI nathI. kAraNa ke potAthI je kAma zakya banI gayuM hoya te kAryanI siddhi mATe bIjA padArthonI AvazyakatA kyAM rahe che? daSTi pote ja sarva padArthone jovA samartha hoya to pachI tenA sahAyabhUta dIpakanuM koI ja prayojana nathI. A rIte paradravyanI apekSA na hovAthI jJAnIone paradravyanA abhAve paNa AnaMda kaI rIte prApta thAya che, te jaNAvAya che : mithyAtvazailapakSacchijjJAnadambholizobhitaH / nirbhayaH zakravad yogI, nandatyAnandanandane // 5-7 // mithyAtvasvarUpa parvatanI pAMkhone chedanArA jJAnasvarUpa vajathI zobhatA evA nirbhaya yogI, IndranI jema AnaMdasvarUpa nandanavanamAM krIDA kare che." kahevAno Azaya spaSTa che ke IndramahArAjA jema vajathI zobhe che tema ja bhayathI rahita hoya che ane nandana vanamAM vividha kriIDAomAM AnaMdathI zobhatA hoya che, ahIM yogI puruSo paNa e rIte IndramahArAjAnI jema ja AtmAnA pAramArthika AnaMda svarUpa nandana vanamAM ramatA hoya che. paO Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdanA anubhava mATe sAmAnyathI bhayano abhAva Avazyaka che. je koI paNa prakArano bhaya hoya to game teTalAM sukhonA DhagalAmAM paNa sukhano anubhava nahi thAya ane bhaya nahi hoya to duHkhanA pahADo vacce paNa AnaMdano anubhava karatAM koI paNa rokI zake ema nathI. nirbhaya avasthAne prApta karavA mATe zatruo upara vijaya meLavavAnuM Avazyaka che ane e mATe zastra Avazyaka che. IndramahArAjAnuM puNya ghaNuM che. teo nirbhaya che ane temanI pAse jAjvalyamAna vaja jevuM zastra paNa che, jenA yoge nandanavanamAM teo AnaMdano anubhava kare che. AvI ja rIte yogI puruSo nirbhaya hoya che. kAraNa ke temane saMsAramAMnI koI paNa anukULatA joitI nathI ane badhI ja pratikULatA veThI levAnI pUratI taiyArI che, tethI temane koI paNa prakArano bhaya ja nathI. pApa karavuM nathI ane bhUtakALamAM kareluM pApa bhogavI levAnI manodazA surakSita che : AvI pariNati jemanI che, temane bhaya hovAnuM koI kAraNa nathI. taduparAnta parvatone paNa bhedI nAkhanAra evA vajajevuM temanI pAse jJAna che. AtmapariNatima evuM jJAna, mithyAtvasvarUpa parvatanI pAMkhone bhedI nAkhatuM hovAthI te vajajevuM che. mAtra vastuno ja jemAM pratibhAsa thAya che, parantu tenI heyopAdeyatAnuM vivekapUrNa jJAna thatuM nathI, te jJAna viSayapratibhAsa svarUpa jJAna che. heya, upAdeya ane upekSaNIyanA viveka sAthenA jJAnane AtmapariNatima jJAna kahevAya che. A jJAna cothA guNasthAnake hoya che ane heyopAdeyatAdinA viveka sAthenuM jJAna thayA pachI je jJAna heyano tyAga tathA upAdeyano svIkAra karAve che, te jJAnane tattvasaMvedanazAna kahevAya che. AtmapariNatimad jJAna mithyAtvasvarUpa parvatanI tIvrarAga-dveSasvarUpa baMnne pAMkhone chedI nAMkhe che. tethI yogIjanone mithyAtvano bhaya raheto nathI. jemane sukha pratye rAga nathI ane duHkha pratye dveSa nathI, temane A saMsAramAM koI ja bhaya nathI. nirbhaya hovAthI ja yogI mahAtmAone AtmAnA Ananda svarUpa naMdanavanamAM krIDA karavAnuM zakya bane che. viSayonA abhAvamAM paNa viSayonI nirIhatAnA kAraNe je Anandano anubhava thAya che, te yogIjano ja jANe che. AthI spaSTapaNe samajI zakAze ke yogI puruSonA pAramArthika AnandanA anubhavanuM ekamAtra kAraNa, granthibhedane karanAruM Atmaparihatimad temanuM jJAna che. tethI ja AnandanA suprasiddha sAdhananI upamA dvArA tenuM varNana karAya che arthAt te te upamAo dvArA jJAnanuM varNana karIne tenI sukhasAdhanatA jaNAvAya che : 51) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSamasamudrotthaM rasAyanamanauSadham / ananyApekSamaizvaryaM jJAnamAhurmanISiNaH // 5-8 // "jJAna, samudrane choDIne bIje utpanna thayeluM amRta che. auSadhathI bhinna rasAyaNa che ane anyanI apekSAthI rahita aizvarya che e pramANe buddhimAno kahe che.'' A rIte jJAnane amRta, rasAyaNa ane aizvarya svarUpe varNavyuM che. suprasiddha amRtAdinuM svarUpa ApaNe jANIe ja chIe. samudrathI (samudranA maMthanathI) amRta utpanna thayuM che ane te maraNathI rakSe che A vAta lokaprasiddha che. rasAyaNa auSadha che ane tenA upayogathI game tevA paNa rogono nAza thAya che. AvI mAnyatA lokamAM prasiddha che. tema ja aizvarya, sampatti parivAra ane sattA (rAjAdipaNuM) vagerenI apekSAvALuM hovAthI anyApekSa che. parantu jJAnasvarUpa amRta AtmAmAM utpanna thayuM che samudramAM nahi. Ama chatAM te jJAnasvarUpa amRta maraNane dUra karI ajarAmaraavasthAne prApta karAve che. jJAnasvarUpa rasAyaNa auSadha na hovA chatAM sarvathA rogarahita avasthAne prApta karAve che. duniyAnuM aizvarya anekAneka parapadArthonI apekSA rAkhe che. saMpatti rAjya sainya parivAra ane prajAjano... vagere pUratA pramANamAM hoya tyAre aizrvaryanI prApti thAya che jyAre jJAnasvarUpa aizvaryanI prApti koi paNa para padArthanI apekSA vinA thAya che. jJAna svayaM aizvarya che. tene koinI paNa apekSA nathI. duniyAnuM sAmrAjya para padArthone avalaMbIne che. parapadArtho na hoya to jagatamAM aizvarya maLe evuM nathI. ane parapadArthonI apekSA paDI haze to jJAnanuM aizvarya maLe evuM nathI-e yAda rAkhavuM joIe. A rIte suprasiddha amRta, rasAyaNa ane aizvarya : A sarvajanapriya zreSTha vastunI upamAothI vilakSaNa evI jJAnanI zreSThatAne buddhimAna mahAtmAo varNave che. ante AvA jJAnane prApta karI AtmasvabhAvabhUta aizvaryanA svAmI banIe : e ja eka abhyarthanA. 5-8 // // iti zrIjJAnasAraprakaraNe jJAnASTakam // para Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe SaSThaM zamASTakam / pAMcamA aSTakathI jJAnanuM nirUpaNa karyuM. amRtAdisvarUpa jJAna pariNAma pAmeluM hoya to tevA jJAnI 'zama'ne pAmelA hoya che. tethI jJAnanA kArya svarUpa zamanuM have nirUpaNa karAya che : vikalpaviSayottIrNaH, svabhAvAlambanaH sadA / jJAnasya paripAko yaH, sa zamaH parikIrtitaH // 6-1 // ISTa-aniSTa ke sArA - narasA vagere vikalpothI rahita ane mAtra svabhAvanuM ja AlaMbana jemAM sadAne mATe che evo jJAnano je paripAka che, tene zama kahevAya che." Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba amRtAdisvarUpa jJAna paramapadanI prAptinuM kAraNa che. paraMtu jyAM sudhI zamanI avasthA prApta thatI nathI, tyAM sudhI jJAnathI paramapadanI prApti thatI nathI. zama dvArA ja jJAna, paramapadanI prAptimAM kAraNa che. A rIte vicAravAthI samajAze ke jJAna ja kAlAntare zamamAM pariName che. rAga-dveSanI pariNatinA abhAvane 'zama' kahevAya che. ISTa vastu pratye rAga hoya che ane aniSTa vastu pratye dveSa hoya che. mananI ruci pramANe vastu ISTa ke aniSTarUpe jaNAtI hoya che. vAstavika rIte vastu vastu ja che, temAM ISTatva ke aniSTatva nathI. ApaNA mananI kalpanAno e AvirbhAva che, je vastutaH ajJAnamUlaka che. vastutattvanA jJAnathI e ajJAnano nAza thAya che. tethI pAramArthika e jJAna viSayanA anukUlatva ke pratikUlatvAdi vikalpothI rahita hoya che ane mAtra svabhAvanuM ja te jJAna avalambana kare che. tethI te jJAnano paripAka thAya che. jyAre jJAnano A rIte paripAka thAya che, tyAre te paripakva jJAnane zama kahevAya che. paripakva avasthA sAmAnyathI phalonmukha avasthA che. potAnuM je phaLa che tene prApta karAvavA mATe jyAre te samartha bane che, tyAre te paripakva dazAne prApta kare che. vikalponA viSayathI jJAna jyAre zUnya bane che, tyAre ja te rAgadveSAdine dUra karavA samartha bane che. vikalpo cittanA bhramathI janme che. tene laIne pAramArthika jJAna thatuM nathI. ajJAnanA kAraNe AtmAne rAga-dveSanI pariNati prApta thAya che. jethI 53 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apAramArthika jJAna zamane prApta karavAmAM avarodha kare che. paraMtu jyAre AtmAne potAnA svabhAvabhUtajJAna-darzana-cAritrAdimAM AnaMdano anubhava thAya che tyAre te vikalpothI nivRtta bane che ane tethI AtmAne rAga-dveSAdinI pariNatinA abhAva svarUpa zamanI prApti thAya che. je adhyAtmAdi pAMca yogamAMnA cothA samatAyoga svarUpa che. adhyAtma bhAvanA dhyAna samatA ane vRttisaMkSaya : A pAMca yoga che. "ucita pravRtti karavA sAthe aNuvratAdino svIkAra karanArA mahAtmAo, maitrI pramoda karuNA ane mAdhyacya : A cAra bhAvanAothI sArabhUta, zrI jineviradevonAM parama- tAraka vacano mujaba chavAdi tattvonuM je cintana kare che, tene adhyAtma kahevAya che." A yogathI pApano kSaya thAya che.(jJAnAvaraNIyAdino kSaya thAya che.) sattva (varSollAsa), prApta thAya che, cittamAM samAdhi maLe che ane nAza na pAme evA jJAnanI prApti thAya che. A adhyAtmayogano ja vAraMvAra dararoja vadhato ane mananI samAdhithI yukta karAto je abhyAsa che, tene bhAvanAyoga kahevAya che. A bhAvanAyoganA kAraNe azubha abhyAsathI nivRtti thAya che, zubhaabhyAsanI anukULatA maLe che ane suMdarasat cittanI vRddhi thAya che. prazasta eka viSayamAM cittanI je sthiratA che, tene dhyAna kahevAya che; je sthiradIpaka jevuM dharmadhyAnAdi svarUpa che. dhyAnayogathI sarvatra svAdhInatA prApta thAya che. sthira pariNAmanI prApti thAya che ane karmonA (bhavAntarane prApta karAvanArAM karmonA) anubandho nAza pAme che. Indriyone ane manane AnaMda ApanArA athavA AnaMda nahi ApanArA padArthone vize avidyA-mithyAjJAnane laIne ISTa athavA aniSTanI kalpanAthI rAganI athavA dveSanI pariNati thAya che. paraMtu vivekanI prApti thavAthI kalpita ISTatva athavA aniSTatvano vikalpa tyajI daIne dareka padArthomAM samatvanI je pariNati anubhavAya che, tene "samatAyoga' kahevAya che. A yogathI, maLelI aneka labdhiono upayoga karavAmAM Avato nathI. kevalajJAnAvaraNIya ane yathAkhyAta cAritrAvaraNIya vagere sUkSma karmono kSaya thAya che ane karmabandhanuM kAraNa hovAthI takhtao jevI icchAono viccheda thAya che. AthI samajI zakAze ke RddhionuM apravartana, sUkSmakarmono kSaya ane apekSAtakhtaono viccheda : A traNa samatAyoganAM phaLa che. 54. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya rIte sarvathA taraphLothI rahita evA zAnta samudra jevuM AtmAnuM svAbhAvika vikalpothI rahita nirmaLa svarUpa che. karmAdi pudgalasvarUpa anyadravyonA saMyogathI vikalpasvarUpa ane parispandasvarUpa vRttiono AtmAmAM prAdurbhAva thAya che. tyAM manadravyanA saMyogathI iSTAniSTatvAdi vikalpa svarUpa vRttiono je nirodha thAya che (pharI prAdurbhAva na thAya e rIte sadAne mATe je nirodha thAya che.) tene 'vRttisaMkSaya yoga' kahevAya che. A yogathI paNa zrIkevalajJAnanI prApti, zailezI avasthAnI prApti ane mokSanI prApti : A traNa phaLanI prApti thAya che. A adhyAtmAdi pAMca yogomAMno samatAyoga ane zama baMnnenuM svarUpa eka ja che. vikalpono parihAra karyA vinA samatAne prApta karavAnuM zakya nathI. vikalpo mithyAjJAnathI thAya che. tenA parihAra mATe tAttvika jJAna Avazyaka che. vastutattvano paricaya vastusvarUpe karavAthI ja iSTatva-aniSTatva, anukUlatva-pratikUlatva ane sukhasAdhanatva-du:khasAdhanatva.... vagere vikalpo nAza pAme che. e vikalpono nAza je rIte thAya che te jaNAvavA pUrvaka 'zama'nuM phaLa jaNAvAya che : anicchan karmavaiSamyaM, brahmAMzena samaM jagat / AtmA'bhedena yaH pazyedasau mokSaGgamI zamI // 6- 2 // 'karmanA udayanA kAraNe jaNAtI viSamatAne gaNakAryA vinA cetanAMzane AzrayIne badhA jIvone potAnA jevA ja(potAnA svarUpe ja) samAnarUpe je dekhe che, te zamavALA mahAtmA mokSagAmI che.'' anAdikALathI AtmAne mithyAtva, avirati ane kaSAyAdinA kAraNe satata karmabandha cAlu che. te te karmanA udayathI cAra gati, ekendriyAdi jAti, pRthvIkAyAdi cha kAya... vagere aneka viSamatAono anubhava AtmAne karavo paDe che. AvI karmanA udayathI jovAmAM AvatI viSamatAne buddhithI dUra karIe to bAkI raheluM Atmatattva zuddhabrahmasvarUpa ja che. "e brahmasvarUpane AzrayIne badhA ja jIvo samAna che. temanAmAM jaNAtI viSamatA karmanA udayane laine che'' Avo khyAla hovAthI tattvanA jANakAra mahAtmAone te te jIvomAM rAga ke dveSa thato nathI. karmajanya viSamatAno vicAra karyA vinA e mahAtmAo samasta jagatane potAthI judA svarUpe na jotAM potAnI samAna jue che. koi paNa jIvanI pratye rAga-dveSa thavAnuM mukhya kAraNa tenI pratyenI bhinnatAnuM jJAna che. bIjAmAM ane potAmAM mULabhUta svabhAvanI apekSAe koi bheda ja nathI. 55 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je paNa bheda vartAya che te paNa aupAdhika karmanA udayane laine che. paNa vastugata e bheda nathI - eno jemane khyAla che, temane te te jIvonI pratye rAga-dveSa thavAnuM koi ja kAraNa nathI. tethI temane rAgadveSanI pariNatinA abhAvanA kAraNe 'zama-samatA'nI prApti thAya che. jethI kAlAntare zamane pAmelA te mahAtmAo mokSane prApta karanArA bane che. kAraNa ke zamathI ja mokSanI prApti thAya che. A vAtane ja spaSTa karAya che . : ArurukSurmuniryogaM, zrayed bAhyakriyAmapi / yogaDha: zamAveva, zughnatyantatiyiH 6-3 // Azaya e che ke upara jaNAvyA mujaba zamathI ja mokSanI prApti thatI hoya to bAhyakriyA vagerenuM koi ja prayojana rahe nahi. jJAnathI ja zamanI prApti thAya che ane zamathI mokSanI prApti thai jaze. AvI zaMkAnuM samAdhAna A zlokathI karAya che. ''zama-samatA svarUpa yogamArge ArohaNa karavAnI icchAvALA munibhagavante bAhya AvazyakAdi kriyA karavI joie. parantu yogamArge ADha thayelA mahAtmA abhyantarakriyAne karatA zamathI ja zuddha thAya che.'' je sAdhaka mahAtmAone zamasvarUpa yoganI prApti thai nathI, evA mahAtmAone yogane prApta karavAnI icchA hoya to; te mahAtmAoe, zrI vItarAga paramAtmAe upadezelI paramatAraka AvazyakAdi kriyAono Azraya karavo joie. kAraNa ke tevI bAhyakriyAothI zamanI prApti thatI hoya che. jyAM sudhI viSaya kaSAyathI ane tenAM nimittothI dUra na thaie tyAM sudhI zamane prApta karavAnuM zakya nathI. bAhya kriyAomAM paNa manane sthira karavAthI sauthI moTo lAbha e thato hoya che ke eTalA samaya mATe e AtmAo viSaya-kaSAyanI pariNatithI dUra thAya che. yoganI prAraMbhika dazAmAM viSaya-kaSAyanAM nimittothI AtmAne dUra rAkhavAnuM adbhuta sAmarthya bAhyakriyAomAM raheluM che. zamane prApta karavAnuM lakSya baMdhAI jAya to bAhyakriyAo paNa yoganI prAptinuM kAraNa banyA vinA nahIM rahe. prIti bhakRti ane vacana : A traNathI sadgata anuSThAno bAhya anuSThAno che. te anuSThAnonA zubha saMkalpathI azubha saMkalpo dUra thAya che ane tethI anukrame yoganI ArAdhanA dvArA asaphLa anuSThAnanI prApti thAya che. asaphLa anuSThAna abhyantara kriyA svarUpa che. 56 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzanAdine pAmelA vizuddha yogI janone yogArUDha mahAtmAo kahevAya che. e mahAtmAone yoga siddha hovAthI teozrIne bAhyakriyAnI AvazyakatA nathI. kAraNa ke bAhyakriyAthI meLavavA yogya phaLanI prApti teozrIne thayelI che. pUrvakALanA saMskArone laIne teozrI bAphyukriyAone karatA jaNAtA hoya to paNa e mahAtmAo asalga anuSThAna svarUpa abhyantara kriyAomAM pariNata hovAthI zamanA kAraNe ja nirmaLa thAya che. zamathI ja te mahAtmAonI nirmaLatA kaI rIte thAya che. te jaNAvAya che : dhyAnavRSTerdayAnadyAH zamapUre prasarpati / vikAratIravRkSANAM, mUlAdunmUlanaM bhavet // 6-4 // "dhyAnasvarUpa meghanI vRSTithI dayAsvarUpa nadImAM zamanuM pUra pasaratuM hoya tyAre tIra upara rahelAM vikArasvarUpa vRkSo mULathI uccheda pAme che." kahevAnuM tAtparya e che ke dharmadhyAna ane zukladhyAna svarUpa meghanI vRSTi thavAthI dayAsvarUpa nadImAM zamanuM pUra Ave che." AjJAvicaya, apAyaricaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya svarUpa dharmadhyAna cAra prakAranuM che. "zrI vItarAgaparamAtmAnI paramatAraka AjJA traNeya kALamAM abAdhita che. pUrvAparano temAM virodha nathI ane ekAnta hitakAriNI che...." ityAdi svarUpe tenI, cittanI ekAgratApUrvaka je vicAraNA che, tene AjJAvicaya dharmadhyAna kahevAya che. AvI ja rIte karmAdi apAya, tenA phaLasvarUpa vipAka ane zrItIrthaMkara paramAtmAdinA svarUpanI vicAraNAne anukrame apAyaricaya, vipAkaricaya ane saMsthAnaviya dharmadhyAna kahevAya che, je apramattayati mahAtmAone hoya che. caudapUrvanA kSayopazamavALA mahAtmAone AThamA guNasthAnakathI prAraMbhIne kevalajJAnanI prApti sudhI zukladhyAnano pUrvArdha hoya che ane teno uttarArdha zrI kevalI paramAtmAne yoganirodha vakhate hoya che. A dhyAnasvarUpa meghanA varasavAthI dayAnadImAM pUra Ave che. sarvaviratidharmamAM mukhyapaNe ahiMsAdharma che ane bAkInAM mahAvrato tenI rakSA mATenI vADajevAM che. svapara bhAvaprANane na haNavAnA pariNAmane bhAvadayA kahevAya che. dravyadayA paNa bhAvadayAnI prApti mATe che. ahiMsAsvarUpa bhAvadayA nadI jevI che, jemAM dhyAnanI vRSTithI pUra Ave che. te pUra zamasvarUpa che. krodhAdi kaSAyanA hAsathI zamanI vRddhi thAya che ane tethI AtmAmAM dayAnA pariNAma cikAra pramANamAM vadhatA hovAthI 57 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayAnadImAM pUra Ave che, jethI dayA nadInA kinAre pahelAM je vikArasvarUpa vRkSo hatAM teno mULamAMthI uccheda thAya che. viSaya-kaSAya svarUpa vikAravRkSo dayAnadInA pUramAM taNAI jAya : e vAta samajI zakAya che. viSayakaSAyasvarUpa vikArothI yukta AtmA jJAnAdiguNonA AvaraNabhUta karmonA udayathI saMsAramAM paribhramaNa kare che. te ja AtmA svasvabhAvamAM lIna banavAthI zamane laIne ja vikArone mULamAMthI ukheDe che. A rIte kAmakrodhAdi vikAro zamathI dUra thatA hoya topaNa te vakhate jJAna dhyAna vagere paNa guNo hovAthI vikAronA unmelanamAM mAtra zama ja kAraNa che ane jJAnAdi nathI, e vAta barAbara nathI - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che : jJAnadhyAnatapa:zIlasamyaktvasahito'pyaho ! / taM nApnoti guNaM sAdhuryamApnoti zamAnvitaH // 6-5 // "jJAna dhyAna tapa zIla ane sabhyatvathI sahita hovA chatAM sAdhumahAtmA je guNa prApta karatA nathI, te guNa zamathI yukta evA sAdhumahAtmA prApta kare che. jIva ajIva vagere tattvonA avabodhane jJAna kahevAya che. pariNAmanI sthiratA svarUpa dhyAna che. IcchAnA nirodhane tapa kahevAya che. brahmacarya zIlasvarUpa che ane jIvAdi tattvonI ruci svarUpa samyagdarzana che. tema ja samyagdarzana jJAna cAritra svarUpa ratnatrayInI sAdhanA vaDe je mokSanI sAdhanA kare che, te sAdhumahAtmA che. AvA sAdhumahAtmA paNa samyatva tapa zIla jJAna ane dhyAnathI sahita hovA chatAM je kevalajJAnasvarUpa guNane prApta karatA nathI te kevalajJAnane samatAne prApta karelA sAdhumahAtmA prApta kare che. ahIM yAda rAkhavuM joIe ke upara jaNAvelA jJAna dhyAna tapa zIla ane samyagdarzanAdi guNo, sarvathA AvaraNarahita evA kevalajJAnanA paraMparAe kAraNa che ane kaSAyanA abhAva svarUpa zama-yathAkhyAta cAritra kevalajJAnanuM najIkanuM kAraNa che. AthI samajI zakAze ke kSayopazamabhAvanA jJAnAdi guNothI yukta evA mahAtmAo paNa je guNane prApta karI zakatA nathI, te guNane paramakoTinA zamane pAmelA mahAtmAo prApta kare che. tethI ja dhIra ane darzanazAnAdi guNonA svAmI mahAtmAo pUrvAbhyAsano abhyAsa karyA kare che, gurukuLavAsano Azraya kare che, lokathI rahita evA vanAdimAM vase che ane AtmAne paramAtmasvarUpa banAvavA zamapUrNa avasthA mATe prayatna karatA rahe che. AvA mahAtmAo nirupama koTinA hoya che - te jaNAvAya che : (58) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svayambhUramaNaspardhivardhiSNusamatArasaH / yunirvenopamIyeta, jovi nAsau cAcare 6-6 // ''svayambharamaNasamudranI spardhAne karanAra evA vadhatA samatArasavALA munibhagavantane jenI upamA ApIne varNavI zakAya evI A koi vastu carAcara vizvamAM nathI.'' kahevAno Azaya e che ke jJAna ane dhyAna vagere guNothI yukta evA munibhagavanto zamane prApta karavA mATe khUba ja utkaTa koTino prayatna kare che. tethI teozrIne vadhatA vadhatA samatArasanI prApti thAya che, je svayambharamaNasamudranA pANI karatAM paNa adhika hoya che. A lokamAM asaMkhyAta dvIpa ane asaMkhyAta samudro che. prathama jaMbUdvIpa che ane chello svayaMbhUramaNa samudra che, je asaMkhyAta yojana pramANa (eka rAjano ardhabhAga jeTalo) che. e samudranA agAdha pANI karatAM paNa munibhagavantano samatArasa atyadhika che. A jagatamAM evI koi cIja nathI ke jenI upamA ApIne samatAmaya munibhagavantanuM varNana karI zakAya. caudarAjalokanA asaMkhyAta pradeza pramANa AtmapradezomAM dareka pradeze ananta samatArasa che. svayaMbhUramaNasamudranuM samagra pramANa aDadhA rAjanuM che. AthI samajI zakAze ke acetana evA pudgalaskandhothI utpanna thayelA mUrta padArthonI upamAthI, samatArasathI paripUrNa sahaja Atmantika evA munimahAtmAonuM nirUpaNa kai rIte thAya ? durlabha che A samatArasa ! vizvanA sakala zubhAzubhabhAvo para hovAthI temAM rAgadveSa karyA vinA udAsIna vRttine dharanArA munibhagavanto zuddhAtmatattvano anubhava kare che. temane koi vaMdana kare to teozrI ullAsa pAmatA nathI ane teozrInI koi hIlanA-nindA vagere kare to teozrI krodhita thatA nathI. indriyone potAnI kAbUmAM rAkhatA hovAthI kyAre paNa teozrI cittathI calita thatA nathI. rAga ane dveSane sArI rIte teozrIe ravAnA karyAM che. A rIte zama-samatAno anubhava karanArA mahAtmAone mana, cakravartInA bhogo rogasamAna che. cintAmaNi ratnonA samUho kAMkarAnA DhagalA jevA che ane devatAo bALaka jevA che. karmAdijanya rati du:khasvarUpa che. samatA ja mahAnaMdasvarUpa che. 59 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe sahajabhAve nijasvabhAvamAM lIna thavA chatAM anAdikALanI para pariNatine laIne koI vAra munibhagavantone paNa rAgAdijanya duHkhano anubhava thAya ne ? - AvI zaMkAnuM samAdhAna karAya che : zamasUktasudhAsiktaM, yeSAM naktaMdinaM manaH / kadA'pi te na dahyante, rAgoragaviSormibhiH // 6-7 // je mahAtmAonuM mana, zamanA subhASita svarUpa amRtathI rAta ane divasa siMcAyeluM che, teozrI kyAre paNa rAgasvarUpa sarpanA viSanI UrmiothI (taraDyothI) baLatA nathI." zama, kaSAyanA abhAva svarUpa che ane te cAritranA pariNAma svarUpa che. kAraNa ke kaSAyanA abhAvathI cAritranI prApti thatI hoya che. A samasvarUpa cAritranA pariNAmanuM svarUpa, tenA hetu ane phaLa-AnuM varNana karanArAM subhASito. (paramatAraka vacano) svarUpa je amRta che tenAthI rAta ane divasa siMcAyeluM bhInuM bhInuM jemanuM mana che, teo kyAre paNa rAgasvarUpa sarpanA viSanI UrmiothI (taraDyo - asarathI) baLatA nathI. jagatanA jIvo rAgasvarUpa sarpathI daMza pAmelA che. tenA viSathI vyApta che, ane cAra gatimAM bhaTakI rahyA che. ISTanA saMyoganI ane aniSTanA viyoganI cintAthI aneka prakAranA zokAdi vikalpone karatA rahe che. eThAM (pote athavA bIjAe vAparIne choDI dIdhelAM) pudgalono sathraha kare che, aneka dhanane meLavavAnA upAyonI yAcanA kare che. kUvAmAM paDe che, samudranI musApharI kare che ane ahitakara evA dravyane paNa hitakara mAne che. paratu jagatanA paramopakArI zrI tIrthaMkara paramAtmAnAM paramatAraka vacananA puNyazravaNathI jemane samatAdhananI prApti thaI che, tevA munimahAtmAo svasvarUpanA Anandane bhogave che. svabhAvanuM avabhAsana, svabhAvanuM ramaNa ane svabhAvano anubhava karavA vaDe sadAne mATe asaMgamagna banI AtmaguNomAM vihare che. ane muni bhagavantonA ananyasAdhAraNa (anupama) zamasAmrAjyanI stavanA karAya che : garjadjJAnagajottuGgaraGgadhyAnaturaGgamAH / jayanti munirAjasya zamasAmrAjyasampadaH // 6-8 // (60) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "prakAzita thatA jJAnasvarUpa hAthIothI unnata ane nRtya karatA dhyAna svarUpa azvo che jemAM evI munirAjanI zamasAmrAjyanI saMpadA jaya pAme che." kahevAno Azaya spaSTa che ke munibhagavanto kharekhara ja rAjA che. duniyAnI koI paNa sAmagrInI jemane apekSA nathI, temanA caraNamAM te sAmagrI sadAne mATe paDI rahe che. cakravartI rAjA mahArAjA paNa jemane potAnI apekSAe mahAna mAne che teozrI rAjAdhirAja che-emAM koI saMdeha nathI. IcchAthI sarvathA rahita hovAthI ja munibhagavantone munirAja' kahevAya che. jeo IcchAonA svAmI che teo vAstavika rIte badhAnA dAsa che ane jeo sarvathA IcchAthI rahita che, teo jagatanA svAmI che. lokamAM prasiddha rAjAone jema hAthI ghoDA ratha sainya ane chatracAmarAdinI saMpadA hoya che ane te saMpadAthI rAjAo oLakhAya che tema ahIM paNa munibhagavantone zamanuM sAmrAjya hoya che. emAM jJAnasvarUpa hAthIonI ane dhyAnasvarUpa azvonI saMpadA che. svapara padArthonuM avabhAsana karAvanAruM jJAna svayaM prakAzarUpa che. tethI parapadArthonuM avabhAsana kare che. paravAdIonA kumatonuM nirAkaraNa A samyagrajJAnathI thAya che. tethI te jJAna garjanA karatA hAthI jevuM che. AtmAnA guNomAM ramaNa karavA svarUpa dhyAna hovAthI te nRtya karatA azvo jevuM che. A rIte svapara padArthanA avabhAsana svarUpa jJAna hAthIthI ane dhyAnasvarUpa azvothI zobhatI evI munibhagavantonI zamasAmrAjyanI sammadA ya pAme che. ane evI zamasAmrAjya-: saMpadAne prApta karavA munibhagavantonI paramatAraka chatrachAyAmAM rahevA mATe prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka zubhAbhilASA...... | ti zrIjJAnasAraprajAne zamASTam | Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe saptamamindriyajayASTakam / A pUrve rAgadveSanA abhAva svarUpa zamanuM varNana karyuM. e zamanI prApti indriyo upara jaya prApta karavAthI thAya che. indriyo svAdhIna na hoya to zAmanI prApti thatI nathI. tethI have Indriyo upara jaya meLavavAnuM varNana karAya che : bibheSi yadi saMsArAnmokSaprAptiM ca kAGkSasi / niyaM tuM, woraya rapauruSat I7-2 : jo tane saMsArano bhaya hoya ane mokSaprAptinI IcchA hoya to tuM Indriyo upara jaya meLavavA mATe utkaTa evA puruSArthane kara." zlokanI zarUAtamAM ja granthakArazrIe khUba ja mahattvano prazna karyo che, je gaMbhIrapaNe vicAravAnI AvazyakatA che. jJAnasAra jevA prakaraNamAM tenA adhyayanakartAone AvA praznano javAba Apavo paDe tyAre temane potAnI yogyatA upara zakkA karyA jevuM lAge. parantu e praznano vicAra karyA vinA cAle evuM ja nathI. dharmanI pravRttino prAraMbha kyAre karavo ane kyAMthI karavo : A banne praznonAM samAdhAna A lokamAM khUba ja spaSTapaNe jaNAvyAM che. saMsArano bhaya lAgato hoya ane mokSa meLavavAnI IcchA hoya to dharma karavo joIe ane te paNa indriyo upara jaya meLavavA mATenA puruSArtharUpe karavo joIe. Aje moTAbhAge dharmanI zarUAta yogya rIte ane yogya samaye thaI nathI-ema kahIe to temAM khoTuM nathI. prAyaH duHkhanA bhayathI ApaNe dharma karIe chIe. saMsArano bhaya to haju jabhyo ja nathI, tethI tenA bhayane laIne dharma karavAnI vAta ja nathI. pApanA yoge saMsAramAM duHkha Ave che- e hajI mAnI zakAya; paNa pApanA yoge saMsAramAM rahevuM paDe che ane tethI mokSaprApti thatI nathI, evo vicArasarakho ya Aja sudhI vAstavika rIte udbhavyo nathI. saMsAramAM saheja paNa duHkha paDe to tenA bhayathI tene dUra karavA dharma thaI paNa jAya. parantu te saMsAranA bhayathI thayelo dharma nathI paNa duHkhanA bhaye thayelo dharma che. puNyanA yoge saMsAramAM kSaNavAra mATe thoDuM paNa sukha maLI jAya ane tyAre jo bhaya pedA thAya to te saMsArano bhaya che. tene laIne je dharma thAya che, te vAstavika rIte thayelo dharma che. pApanA yoge prApta thayelAM duHkhothI yukta evA saMsArane to koI ja IcchatuM nathI. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenA uccheda mATe badhA ja prayatnazIla che. e mATe to koine paNa kazuM ja kahevAnuM rahetuM nathI. je kAMi paNa kahevAnuM che te puNyathI maLelA sukhathI yukta saMsAranA uccheda mATe kahevAnuM che. duHkhamaya saMsAra nA game ane sukhamaya saMsAra game - Ano artha e ja che ke duHkha na game ane sukha game. bAkI to saMsAra game che. enA ucchedanI koi vAta nathI. vAstavika rIte dharma to saMsAranA uccheda mATe tema ja mokSanI prApti mATe che- te spaSTa rIte ahIM jaNAvyuM che. ja A rIte saMsArano bhaya lAgyA pachI ane mokSanI icchA thayA pachI je dharma karavAno che, te indriyo upara jaya prApta karavA svarUpe karavAno che. mumukSu janone sArI rIte samajAya che ke iSTa vastuonA rAgane laine ane aniSTa vastuonA dveSane laine atyAra sudhI A saMsAramAM ApaNe bhaTakatA ja rahyA chIe. indriya ane manane je game ene meLavavA mATe tema ja indriyo ke manane je na game tene dUra karavA mATe ApaNe cikAra prayatna karyo che, je ApaNA A anAdikALanA saMsAranuM mukhya bIja che. indriyonI paravazatAe, e bIjanI rakSA barAbara karI che. saMsAranA A mULabhUta bIjane ukheDavA mATe utkaTa prayatna karyA vinA cAle evuM nathI. pAMce ya indriyonA tevIsa viSayo zalyajevA che. AzIviSajevA khUba ja bhayaMkara che. enI abhilASAmAtrathI paNa AtmAne parANe durgatimAM javuM paDe che. jyAM sudhI A indriyo upara vijaya prApta karavAmAM Ave nahi tyAM sudhI A cAritrAdi dharmathI paNa saMsArano anta nahi Ave. zrI AcArAGgasUtramAM paNa AryasudharmAsvAmIjIe Arya jaMbUsvAmIjIne upara jaNAvelI vAta jaNAvI hatI. zrImad jaMbUsvAmIjIe gaNadhara bhagavAna zrIsudharmAsvAmIjIne pUcheluM ke 'bhagavan ! ATalAM varSothI cAritradharmanI ArAdhanA karuM chuM to ya kevalajJAna kema maLatuM nathI ? ApazrI kaho to parvata uparathI jhaMpApAta karuM ! agnimAM baLI maruM! athavA to siMhanA moDhAmAM mAthuM nAkhuM! je kaho te karuM !'.... tyAre pU.gaNadharabhagavante pharamAveluM ke ATaluM sattva hoya to A badhuM karavAnI jarUra nathI. paNa pAMca indriyonI sAthe yuddha karavA mAMDa ! kahevAnuM tAtparya e che ke indriyone jItavAnuM khUba ja agharuM che. puNyathI maLatuM hoya topaNa choDI devuM ane e paNa, naDe che mATe choDavuM cheH A AzayathI choDI devuM - e dhAryA karatAM ghaNuM ja agharuM che. viSayonA upabhogamAM jyAM sudhI 63 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhano anubhava thayA karaze tyAM sudhI Indriyone jItavAno vicAra paNa nahi Ave. Indriyo upara vijaya meLavavAnI vAta to tyAra pachInI che. dharma to thayA karaze. jJAna dhyAna tapa tyAga vagere badhuM thaze, thayuM hatuM ane thAya paNa che. parantu enI pAchaLano Indriyajayano Azaya sacavAto nathI. Indriyo ApaNuM zuM bagADe che ke jethI tenI upara ApaNane jaya meLavavo paDe ? A zaMkAnuM samAdhAna karAya che : vRddhAstRSNAjalApUrNairAlavAlaiH kilendriyaiH // mUrchAmatucchAM yacchanti, vikAraviSapAdapAH // 7-2 // tRSNAsvarUpa pANIthI paripUrNa evA IndriyosvarUpa kyArAthI vadhelAM vikArasvarUpa viSavRkSo atyanta mUcchane prApta karAve che." lobhanI vikalatAne ane lAlasAne sAmAnyathI tRSNA kahevAya che. lobhanA kAraNe mANasa viSayane meLavavA mATe AkuLavyAkuLa bane che. jyAM sudhI e viSayanI prApti na thAya tyAM sudhI te vikalajevo ja hoya che. e lobhanA kAraNe thayelI vikalatAne tRSNA kahevAya che, je viSayanI lAlasA svarUpa che. sarvatra ane sarvadA viSayonI sAme jotAM ja rahevAnI pravRtti lAlasAne jaNAve che. viSayo maLe ke na paNa maLe, to paNa tenI AzAno anta na Ave - e tRSNAno prabhAva che. viSayono upabhoga karavAmAM rasika evI Indriyo tRSNAsvarUpa pANIne barAbara saMgrahI rAkhe che. tRSNAjalathI paripUrNa indriyosvarUpa kyArA vikArasvarUpa viSavRkSone vadhAre che ane vadhelAM e viSavRkSo jIvane atyanta mUcchita kare che. viSayonuM sevana eka prakAranuM vyasana che. jyAM sudhI viSayonuM sevana karyuM na hoya tyAM sudhI badhuM barAbara cAlyA kare. parantu ekAdavAra paNa eno anubhava karavAmAM Ave to pachI e viSayanA anubhava vinA jIvane cena ja na paDe. ahIM to bhavobhavathI anubhavelA viSayo hovAthI AtmA to vikAramaya banelo che. enI gherI ane jherI asara nIce AtmA to atyanta mUcchita avasthAmAM paDelo che. sAna ane bhAna bane jatA rahelA che. AvI sthitimAM AtmAne bhAnamAM lAvavA indriyo upara jaya meLavyA vinA cAle evuM nathI. Indriyo mAMgyA kare ane e mujaba ApaNe ApyA ja karIe to Indriyo upara kyAre ya vijaya meLavI zakAze nahi. viSayothI dUra rahevA mATe prayatna karI indriyo upara kAbU meLavI laIe to A AtmA mohanI mUcchamAMthI mukta bane. 64 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRSNAsvarUpa pANIthI paripUrNa evI Indriyo kyArAsvarUpe vikArasvarUpa viSavRkSone sIMcyA ja kare che. AvA saMyogomAM kharekhara to tRSNA upara ja kApa mUkavo joIe. tRSNAnA kAraNe indriyo viSayonI pAchaLa doDyA kare che. Ama chatAM tRSNAo kyAre paNa pUrNa thaI nathI, thatI nathI ane thavAnI paNa nathI. eno anta lAvavA mATe enI upekSA karavA sivAya bIjo koI upAya nathI. viSayonI prApti thayA pachI paNa tRSNAno anta Avato nathI. enI paraMparA cAlyA ja karatI hoya che. AkAzano jema anta nathI, tema tRSNAno paNa anta nathI. suvarNa ane rUpAnA kailAsa parvata jeTalA asaMkhyAta paNa parvatonA ApaNe svAmI hoIe topaNa tRSNAno anta ja nahi Ave. tRSNAthI bAkuLa thayelA lokone ja viSayo ramaNIya lAge che. viSayonA AsevanathI e tRSNA vadhatI ja jAya che. tethI indriyone viSayothI dUra ja rAkhavI joIe..... e paramArtha che. A rIte tRSNAno anta ja na hoya ane tethI Indriyone tRpti thavAnI na hoya to zuM karavuM - te jaNAvAya che : saritsahasraduSpUrasamudrodarasodaraH / simAyiprAmo bhava tRtoDanAra tminA 7-rA "hajAro nadIothI duHkhe karIne pUrNa karI zakAya arthAt pUrNa na karI zakAya evA samudranA madhyabhAga jevo A indriyono samudAya kyAre paNa tRptimAna thato nathI. tethI te antarAtmA vaDe (zuddha mana vaDe) tRpta thA!" Azaya e che ke hajAro nadIo samudramAM bhaLatI hovA chatAM Aja sudhI samudra pUrNa thayo nathI. jeTaluM pANI emAM jAya che te temAM samAtuM ja jAya che. AvuM ja IndriyonuM che. ananto kALa vyatIta thayo. ekeka viSayone anantIvAra bhogavyA che. paraMtu Indriyo tRpta thaI nathI. je viSayo bhogavyA nathI evA bhaviSyakALanA viSayonI IcchA ane vicAraNA cAlI ja rahI che. bhUtakALamAM je bhogavyuM che, tenuM nirantara smaraNa cAle che. ane vartamAnamAM bhogavI rahyA che tenI pratye mamatva che. A rIte viSayone AzrayIne traNeya kALamAM Indriyo azuddha pravRttimaya che. Ama chatAM Indriyone tRpti nathI. game teTaluM bhogavIe paNa kSaNavAra tRpti dekhAya pachI to jANe bhogavyuM ja nathI-evo ja anubhava thayA kare. atRptanI jema bhaTakyA ja karIe ane topaNa tRptinuM nAme ya sAMbhaLavA na maLe. khUba ja bhayaMkara che A viSayanI tRSNA ! viSayo khUTe paNa tRSNA na maTe. indriyonI abhilASA koI paNa rIte pUrI thavAnI nathI. samudranA (65) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyabhAganI jema te kharekhara ja duSpara (apUraNIya) che. tenI pUraNIyatA mATe zama ane santoSa svarUpa abhyantara upAya che. ene choDIne bIjo koI ja upAya nathI. je maLyuM che, tenAthI nabhAvI levAno pariNAma santoSa che ane je maLyuM che tenI paNa apekSA choDI devI te zama che. AtmAnA jJAnAdi guNonuM AlaMbana lIdhA vinA tRSNAno kSaya nahi thAya. zarIrAdi parabhAvone sva ane svIya (pote ane potAnA) svarUpe mAnavAthI tRSNA vadhatI ja rahevAnI. jenI sAthe AtmAne kazo ja saMbaMdha nathI evA te te viSayonI tRSNA mohanA kAraNe che. AtmAno zuddha anubhava karatAM karatAM mohanI mAtrA ghaTavAthI kAlakrame tRSNA paNa vilaya pAme che. A rIte AtmAnA Antarika svarUpanI pratItithI tRSNAno nAza thavAthI AtmA tRptino anubhava kare che. mAre je joIe che te badhuM ja maLyuM che- AvI tRpti karatAM, mAruM mArI pAse ja che, mAre kazuM ja meLavavAnuM nathI - AvI tRptine meLavIne AtmAe tRpta thavuM joIe. meLavIne tRpta thavAnuM kyAre ya zakya nahi bane, choDIne ja tRpta banAze - e nirantara smaraNIya che. AtmAne Indriyo je rIte herAna kare che te jaNAvAya che : AtmAnaM viSayaiH pAzaiH, bhavavAsaparAGmukham / indriyANi nibadhnanti, moharAjasya kiGkarAH // 7-4 // "saMsAramAM rahevAthI ugane pAmelA AtmAne viSayasvarUpa pAza vaDe moharAjAnI nokara jevI Indriyo bAMdhI de che." anAdikALathI cAragatimaya saMsAramAM AtmA vase che. pU.bhavanistAraka gurubhagavantAdinA acinya sAmarthyathI koI vAra A saMsAramAMthI mukta thavAnI IcchA thaI jAya tyAre moharAjAne AdhIna nokara jevI badhI ja indriyo potapotAnA rUpa rasAdi viSayo svarUpa pAza (jALa-bandhana) nAMkhIne AtmAne bAndhI de che, ke jethI AtmA A saMsAramAMthI saheja paNa khasI zakato nathI. mohanI e eka karAmata che ke potAnI pakaDamAMthI saheja paNa khasI jato AtmA jaNAya eTale tenI sAme thoDA anukULa viSayo nAMkhI de che, jene joIne AtmAne te sevavAnuM mana thaI jAya; jethI bhavavAsanI parAkSukhatA jatI rahe che, ane taduparAnta saMsAramAM ja rahevAnI IcchA pharIthI majabUta banI jAya che. A 66 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAramAM anekavAra bhavano uga prApta thayelo, paratu te Takyo nahi. AvI ja rIte mohe nAMkhelA viSayanA pAzomAM ApaNe phasAyelA. e vakhate bhavoTvega prApta thAya te ja vakhate tyAMthI khasI gayA hota to ApaNI paristhiti judI ja hota. viSayonI abhilASA anAdinI che. enI sAme kSaNika bhavolvega zuM kare? AthI samajI zakAze ke mohanI cAla khUba ja vicitra che. ene toDI pADavA mATe khUba ja utkaTa manobaLa keLavIne apramatta banavuM paDe che. rAta ane divasa badhA sthAne mohano ApaNI upara paDachAyo paDelo che. game tyAre taka maLatAnI sAthe AtmAne viSayonA pAzathI bAndhI letAM tene vAra thatI nathI. viSayanI abhilASA e bhavanuM mULa che. viSayanI abhilASAno parityAga viSayonA pAzane nirarthaka banAve che. upara jaNAvyA mujaba moha dvArA viSayanA pAzathI bandhAyelA jIvo Ama baddha che, parantu viSayonI prApti mATenA sAdhanabhUta dhanAdi pAchaLa nirantara doDyA kare che - e vicitratAne jaNAvAya che : girimRtsnAM dhanaM pazyan, dhAvatIndriyamohitaH / anAdinidhanaM jJAna-dhanaM pArzve na pazyati // 7-5 // Azaya e che ke bhagavAsathI parAkSukha thayelA AtmAne paNa Indriyo viSayonA pAzathI bAMdhI de che. Ama chatAM AtmAne eno saheja paNa khyAla Avato nathI. evo thoDo paNa khyAla Avata to tenAthI mukta thavA mATe AtmA prayatna karata. parantu AvuM banatuM nathI-te A zlokathI jaNAvAya che... parvatasambandhI mATIne dhanasvarUpe joIne, IndriyothI moha pAmela jyAMtyAM doDe che. parantu anAdikALanuM ane kAyama mATe rahenAruM jJAnasvarUpa dhana, potAnI pAse hovA chatAM tene te joto nathI." indriyomAM moha pAmela viSayAsakta AtmAone game te rIte jANavAmAM AvyuM hoya che ke maNimANekAdi ratnonI khANa parvatomAM hoya che. tethI te te parvatonI mATIne suvarNa ane ratno.... vagere svarUpa dhana tarIke te jotA hoya che. te dhanane meLavavAnI AzAe te te parvato tarapha teo doDatA hoya che. paraMtu anAdikALathI potAnI pAse raheluM ane sadAne mATe potAnI pAse rahenAruM evuM jJAnasvarUpa je dhana che, tene teo letA nathI. nigodanI avasthAmAM paNa dareka AtmAmAM sattAsvarUpe kevaLajJAna raheluM che. karmanAM AvaraNothI AvRtta hovAthI te Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pragaTa nathI. ghAtikarmanA sarvathA kSayathI te pragaTa thAya che, je sarvadA rahe che. potAnI pAse sarvadA ane sarvatra rahenAruM kevalajJAnasvarUpa dhana vidyamAna hovA chatAM upAdhibhUta avAstavika ane vinazvara evA dhananI lAlasAe jIvo IndriyothI mohita thaI ahIM-tyAM sarvatra bhaTakyA ja kare che. jeTalI mahenata Indriyone tRpta karavA mATe Aja sudhI karI che, teTalI mahenata AtmAmAM rahelA kevalajJAnane prApta karavA mATe karI hota to A bhavanA bhramaNano anna Avata. mohanI gati vicitra che. je potAnuM ane pAse che tenI sAme jovA paNa de nahi ane je para ane dUra che, tenI pAchaLa doDAvyA ja kare. koI vAra ApaNe aTakI jaIe topaNa moha je rIte doDAvyA kare che, te jaNAvAya che : puraH puraH sphurattRSNA-mRgatRSNAnukAriSu / / indriyArtheSu dhAvanti, tyaktvA jJAnAmRtaM jaDAH // 7-6 // Azaya e che ke indriyone vize moha pAmelA jIvo viSayonI pAchaLa doDyA kare che. paNa koI vAra emane lAge ke doDavAmAM kasa nathI, tethI teo aTakI paNa jAya. parantu AvA vakhate AgaLane AgaLa vadhatI tRSNAnA kAraNe te jIvo pAchA doDatA thaI jAya che - te A zlokathI jaNAvAya che. "AgaLa ne AgaLa vadhatI jatI evI bhogatRSNAne kAraNe, mRgatRSNA(mRgajaLa jevA mithyA)nuM anukaraNa karanArA IndriyonA viSayo vize jaDa javo jJAnAmRtano tyAga karI doDe che. vadhatI evI bhoganI tRSNAnA kAraNe jIva raghavAyo thaIne bhoganAM sAdhanonI zodhamAM doDyA ja karato hoya che. te vakhate tene tattvAtattvano vicAra ja Avato nathI. madhyAhane pANI pIvAnI atyanta IcchA thavAthI mRgane jema vRkSanI chAyAmAM pANInI bhrAnti thavAthI te tarapha doDavAnuM bane che tema ahIM paNa tAtvika rIte IndriyonA viSayonA upabhogamAM sukhanI bhrAnti thavAthI viSayAsakta jIvo viSayo tarapha doDe che. parantu mRgajaLa tarapha doDatA evA mRganI je durdazA thAya che tevI ja durdazA A viSayAsakta jIvonI thAya che. mohanI gati ja vicitra che. vAstavika jJAnasvarUpa amRtano tyAga karI mRgajaLa jevA IndriyonA viSayo tarapha e jaDa loko doDyA kare che. AthI spaSTa che ke jaDatAno tyAga karI indriyo upara vijaya meLavI levo paDe. anyathA Indriyo upara vijaya meLavI levAmAM na Ave to AtmAne je aniSTanI prApti thAya che - te jaNAvAya che : Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataGgabhRGgamInebhasAraGgA yAnti durdazAm / ekaikendriyadoSAcced, duSTaistaiH kiM na paJcabhiH // 7-7 // ''cakSu vagere eka eka indriyanA doSathI pataMgiyuM bhamaro matsya hAthI ane mRga jo durdazAne pAme che, to jenI pAMce ya indriyo duSTa che te durdazAne kema na pAme ?'' cakSuindriya ghrANendriya rasanendriya sparzanendriya ane zravaNendriyaH A pAMca indriyonA rUpa gandha rasa sparza ane zabda svarUpa pAMca viSaya che. temAMnA eka eka viSayanI Asakti svarUpa eka eka indriyanA doSathI paNa pataMgiyAM bhamarA mAchalAM hAthIo ane mRgalAo je durdazAne pAmyAM che, te ApaNe jANIe chIe. agninA rUpamAM Asakta banI pataMgiyAM agnimAM paDIne marI jAya che. kamalanI sugandhamAM Asakta banI bhamarAo sAMja paDe kamalamAM ja purAi jAya che ane pachI te kamalane hAthI khAi jAya che. mAchImAre mAchalAM pakaDatI vakhate nAMkhelI gala upara mUkelA mAMsanA kaTakAmAM Asakta banI mAchalAM mAchImAranI jALamAM phasAine ante potAnA prANa gumAve che. vanamAM hAthIone pakaDavA mATe khADA upara goThavelA pATiyA upara hAthiNInAM pUtaLAM vagere goThavAya che. tenA sparzamAM Asakta banI jyAre hAthI doDe che tyAre te khADAmAM paDI jAya che. tyAra pachI te pakaDAI jAya che ane AvI ja rIte saMgItanA zabdonA zravaNamAM Asakta banelAM mRgalAo potAnA prANa gumAve che. kAraNa ke zikArIo temane mArI nAMkhatA hoya che. A rIte te te jIvo eka eka indriyanA doSathI jo durdazAne pAmatA hoya che, to pAMce indriyonA doSothI duSTa banelA jIvo durdazAne kema nA pAme ? arthAt pataMgiyAdi jIvonI dazA karatAM paNa bhayaMkara evI dazAne teo prApta karanArA bane che. Aja sudhI AvA kaMikeTalAya cakravartIo vAsudevo prativAsudevo mAMDaliko vagere jIvo narakAdi gatimAM bhayaMkara durdazAne pAmyA che. tethI game tema karIne viSayasvarUpa viSanA saphLathI dUra rahevuM joie. je loko indriyothI jitAyA nathI teo kharekhara ja dhIra puruSomAM zreSTha che - te jaNAvAya che : vivekadvipaharyakSaiH, samAdhidhanataskaraiH / indriyai rna jito yo'sau, dhIrANAM dhuri gaNyate // 7-8 // 69 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "vivekasvarUpa hAthIne mArI nAkhavA mATe siMhasamAna ane samAdhisvarUpa dhananuM haraNa karavA mATe corajevI IndriyothI je jitAyA nathI, teo dhIra puruSomAM agragaNya manAya che." sva ane para, heya ane upAdeya tema ja sad ane asa ItyAdinuM vivecana karanArane viveka kahevAya che. vivekasvarUpa hAthIne mArI nAMkhavA mATe Indriyo siMha jevI che. IndriyomAM Asakta bane eTale viveka nAza pAme. viSayAsakta jIvo vivekazUnya hoya che. thoDo paNa viveka hoya to te AtmAo viSayAsakta banI zakatA nathI. AtmA ane AtmIya jJAnAdi guNonA anubhavamAM lIna banavA (vizrAma karavA) svarUpa samAdhi che. karmanA udayathI prApta thanArA paudgalika-audayikabhAvomAM AnaMdano anubhava karavo e vastutaH samAdhino AbhAsa che. joItuM maLI gayAno AnaMda ratisvarUpa che ane svabhAvamAM lIna banavuM te samAdhi che. svabhAva ane vibhAvamAM je bheda che te ApaNe samajI zakIe chIe. karmanA udaye maLatA bhAvo vibhAva che ane karmanA kSayopazamAdithI prApta thanArA bhAvo svabhAva che. samAdhi svarUpa dhanane harI levAnuM kAma Indriyo kare che. Indriyone AdhIna banyA pachI viSayamAM Asakta banelA jIvone samAdhi maLe e vAtamAM tathya nathI. samAdhi meLavavAnuM mana thAya to samajavAnuM ke viSayonI Asakti ghaTI che. samAdhinA nAme sukha mAMgavAnI pravRtti Aje ghaNI cAle che. e eka mAyAno ja prakAra che. sukhanI prArthanA moha che ane sukhanI abhilASA samAdhi che. A samAdhinuM haraNa karavAnuM kAma Indriyo svarUpa cora kare che. AvI indriyothI je jitAyA nathI teo dhIrapuruSomAM agragaNya manAya che. AthI ja munibhagavanto vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA ane dharmakathA svarUpa svAdhyAyamAM lIna banI pAMca Indriyo upara vijaya meLavavA prayatnazIla bane che. jeo vairAgyathI vAsita che teo dhanya che. jeo guravacanamAM rakta che, jeo saMsAranA bhogothI virAma pAmelA che, jeo yoganA abhyAsamAM lIna che ane jeo parvatAdi nirjana sthAne potAnA yauvanakALane vitAve che, teo badhA ja dhanya dhanya che. A badhAthI paNa vizeSa rIte teo dhanyavAdane pAtra che ke jeo potAnI pAMce ya indriyone vize pramAda karatA nathI. ane upara jaNAvelI rIte pAMceya Indriyone jItavA mATe ApaNe apramatta banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. // iti zrIjJAnasAraprakaraNe indriyajayASTakam // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe aSTamaM tyAgASTakam / sAtamA aSTakathI IndriyajayanuM nirUpaNa karyuM. Indriyo upara jaya meLavyA pachI tene vadhAravA mATe ke TakAvavA mATe tyAganI AvazyakatA che. tethI have tyAganuM varNana karAya che. sAmAnyathI koI paNa vastune choDI devI : ene tyAga kahevAya che. ApaNA mATe tyAga : e navI vastu nathI. jANe ajANe Aja sudhI e tyAganI pravRtti satata cAlatI ja rahI che. ahIM je tyAganI vAta karavAnI che, te IndriyajyanI rakSA ke vRddhi mATenA tyAganI vAta che. duHkha ane duHkhasAdhanano tyAga ApaNe karatA ja AvyA chIe. te aMge kazuM ja jaNAvavAnuM na hoya-e samajAya evuM che. paraMtu sukha ane sukhanAM sAdhanonA tyAganI kartavyatA aMge ja ahIM kahevAnuM che. Indriyone viSayone anulakSIne tyAganuM nirUpaNa A pUrve karyuM che. ahIM sukhanAM sAdhanone meLavI ApanArAM mAtApitAdinA tyAga aMge mukhyapaNe jaNAvAya che : - saMtAtA chuthopayonuM vitaraM ninaY. dhRtimambAJca pitarau, tanmAM visRjataM dhruvam // 8-1 // "saMyamane abhimukha thayelo AtmA zuddha-upayogasvarUpa potAnA pitAno ane dhRtisvarUpa potAnI mAtAno Azraya kare. tethI janmanA nimittabhUta he mAtApitA! tame mane cokkasa choDo." Azaya e che ke mumukSu AtmA jANe che ke AhAraparyAptinAmakarmanA udayathI mAtAnI kukSimAM mAre janamavuM paDeluM. emAM nimitta banelAM mArAM mAtApitA laukika rIte ja mAtA-pitA che. vAstavika rIte mArA AtmAne emanI sAthe koi nisabata nathI. saMsArathI mukta banavA mATe saMyamane abhimukha banelA mumukSu zuddha-upayoga-svarUpa potAnA pitAno ja Azraya kare che. rAgadveSathI rahita evA jJAnane zuddha upayoga kahevAya che. jJAnAtmaka upayoga hovA chatAM te zuddha ja hoya evo niyama nathI. jJAnamAM ApaNI ruci-mAnyatA bhaLe che tyAre te jJAna zuddha banatuM nathI. rAgadveSathI te jJAna malina banatuM hovAthI azuddha bane che. jJAnamAM viSayano pratibhAsa to rahevAno ja. parantu viSayanA sArAnarasApaNAno paNa tyAre je pratibhAsa thAya che te upayogane azuddha banAve che. anavarata vahetA nadInA nirmaLa nIrane jema kacaro azuddha banAve che, tema ApaNI ruci (71 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNA upayogane azuddha banAve che. zuddhAtmatattvasvarUpa ApaNo AvirbhAva zuddha upayogathI thAya che, tethI te pitA jevo che. saMyamAbhimukha thayelA AtmAo zudhaupayogano ja Azraya karatA hoya che. karmanA yoge game teTalI sArI lAgatI avasthA ane to para ke parakIya svarUpa hovAthI tyAjya koTinI ja che. zuddha upayoganA Azraye rahenArA AtmAo mATe mAtAtulya vRti che, je AtmaratisvarUpa che. game tevA duHkhanA prasadhdhe potAnI mAtA pAse hovAthI chokarAone jema bhaya thato nathI tema game tevA prANAnta upasargonI vacce paNa jemanI Atmarati svarUpa dhRti TakI rahe che, temane koI ja bhaya nathI ane tethI AtmAnA zuddha Atmatatvano AvirbhAva thato hoya che. puNyathI maLelA sukhathI AtmAne zuddha upayoga dUra rAkhe che ane pApathI AvelA duHkhanA bhayathI AtmAne AtmaratisvarUpa dhRti dUra rAkhe che. tethI zuddhAtmatatvano AvirbhAva thAya che, je zudhaupayogasvarUpa pitAnA ane dhRti svarUpa mAtAne AzrayIne che. A rIte pAramArthika mAtA-pitAne Azraye rahevAthI laukika mAtA-pitAne uddezI mumukSu jaNAve che ke tame mane choDI do. kAraNa ke vastutaH huM tamAro putra nathI ane tame mArA mAtA-pitA nathI. A viSayamAM eka kathA che te yAda rAkhavA jevI che. magadhadezamAM vajajaMgha rAjAnI dhAriNIdevIno atyanta suMdara subhAna nAmano rAjaputra hato. anukrame zrIvItarAgaparamAtmAe upadezelA paramatAraka dharmanI ArAdhanAmAM kuzaLa evA te kumArane so kanyAo sAthe paraNAvavAmAM Avyo. eka vAra temanA nagaramAM potAnA suvizAla parivArathI parivarelA traNa lokanA nAtha zrI saMbhavanAtha svAmI samavasaryA. vanapAlakanI vadhAmaNIthI e vRttAntane jANIne potAnI so strIonI sAthe saparivAra zrI arihanta paramAtmAne vaMdana karavA subhAnu gayo. tyAM zrI tIrthaMkara paramAtmAnuM camatkArane karanAruM svarUpa joIne tene cAritramohanIyakarmanA kSayopazamathI viratino pariNAma thayo. tyAra pachI azaraNonAM zaraNa ane mahAsArthavAha evA zrI tIrthaMkara paramAtmAnI pAse te kumAre sarvavirati sAmAyika mATe prArthanA karI. e mujaba zrI arihantaparamAtmAe tene sAmAyika ApyuM ane te kumAra sAdhu thayo. te ja vakhate tenA AyuSyakarmano kSaya thavAthI kALadharma pAmI te mahAtmA deva thayA. A badho vRttAnta sAMbhaLI kumAranAM mAtApitA parivAra sAthe tyAM AvyAM ane karuNa vilApa karavA lAgyA. te ja vakhate subhAnuno jIva devasvarUpe tyAM Avyo. (72) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM potAnAM mAtA-pitAne teNe kahyuM ke paramasukhane ApanArA paramatAraka zrI jinezvaradevanAM caraNone pAmI zA mATe vilApa karo cho ? mAtA-pitAe devane kahyuM ke amAro paramapriya evo putra maraNa pAmyo che. tethI tenA viyoge ame raDIe chIe. tyAre te deve rAjAne kahyuM ke rAjan ! tamane tamArA putrano jIva vahAlo che ke tenuM zarIra vahAluM che ? jo tamane teno jIva vahAlo hoya to te huM chuM ane zarIra vahAluM hoya to kalevara che. kyAM rAga karazo ? A putra che, mAtA che, pitA che... ityAdi mananI kalpanAmAtra che. tethI avAstavika evA saMbandhonA vikalpothI zA mATe moha pAmo cho ? A pramANenA devavacanathI pratibodha pAmI te badhAe tyAM pravrajyAno svIkAra karyo. kahevAnuM tAtparya e che ke janmanAM nimittabhUta mAtApitA vAstavika nathI. paramArthathI temanI sAthe AtmAne koI ja saMbandha nathI. tethI temane uddezIne mumukSu jaNAve che ke mane choDo. meM to tamAro tyAga karI ja dIdho che. tame paNa mAro tyAga karo... AvI ja rIte badhuonA tyAgane uddezIne paNa jaNAvAya yuSmAkaM saGgamo'nAdi, bandhavo'niyatAtmanAm / dhruvaikarUpAn zIlAdibandhUnityadhunA zraye // 8-2 // "he badhuo! tamAro, aniyata AtmAonI sAtheno sadgama anAdino che. have cokaksa eka svarUpavALA zIla vagere badhuono huM Azraya karuM chuM." - Azaya e che ke anAdikALathI A saMsAramAM rahetA A jIve anantA jIvonI sAthe anantIvAra sambandho bAdhyA che. Aje jemane ApaNe badhu mAnIe chIe, evA badhuo to Aja sudhI anantA thaI gayA che. temAM dareka bhavamAM badhuo badalAtA ja gayelA. koI eka vyakti dareka bhavamAM badhu tarIke na rahI. gayA bhavanA zatruo baMdhu tarIke thayA ane e bhavanA badhuo zatru tarIke thayA. AvA to aniyata sambandho anantI vAra prApta karyA. parantu na to tethI sukha maLayuM ane na to tethI kalyANa thayuM. tethI have huM, cokkasapaNe sadAne mATe dareka bhavamAM niyatapaNe bandutvabhAvane dharanArA pAramArthika bandha jevA zIla satya zama dama ane santoSa vagerene Azraye rahIza. zIla, sadAcArasvarUpa che. satya, mahAvratAdisvarUpa che. viSayakaSAyanI pariNatino je abhAva che tene zama kahevAya che. Indriyone viSayo tarapha jatI rokavI S3 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene dama kahevAya che ane lobhano abhAva e santoSa che. ApaNA zuddhasvarUpanI prAptimAM ekAnta sahAyaka bananArA zIlAdi guNo vAstavika banyu che. anAdikALathI kalyANanAM darzana paNa nahi pAmelA ApaNane kalyANanA bhAjana banAvavAnuM kArya zIlAdi guNo kare che. duHkhamAM sahAya kare ane sukhamAM bhAga nA pADe te vAstavika banyuM che. bAkInA to nAmanA banyu che. patnI ane jJAtijanonA tyAgane uddezIne jaNAvAya che : kAntA me samataivaikA, jJAtayo me samakriyAH / bAhyavargamiti tyaktvA, dharmasaMnyAsavAn bhavet // 8-3 // "eka samatA je mArI patnI che ane samAnakriyAvALA sAdhuo mArA jJAtijano che-ema mAnIne bAhya (laukika) svajanAdi samudAyano tyAga karIne gRhasthadharmano tyAga karavAvALA thavuM joIe." svasvarUpane siddha karavAmAM tatpara evA mumukSu mATe samatA patnItulya che. rAtadivasa tattvAvalambane jIvanArA AtmAo mATe ramaNa karavA yogya hovAthI samatAne kAntA tarIke varNavI che. samatA jatI rahe ane mamatA AvI jAya to tattvanuM Alambana paNa jatuM rahe. ISTAniSTa, pratikULaanukULa, sukha-du:kha... ityAdi dvandromAM samapariNAma rAkhavA svarUpa samatA che, je tattvanA avalambanathI prApta thAya che ane samatAnA kAraNe ja e avalambana TakI rahe che. svasvarUpanA jJAtAone kharekhara ja samatA gumAvavAnuM kazuM ja kAraNa nathI. jJAnanA kAraNe teozrIne svaparano viveka pUrNapaNe hoya che. tasvAtatvano spaSTa khyAla hovAthI teozrInI samatA TakI rahe che, eTaluM ja nahi, te khUba ja Dha bane AvI ja rIte mArI jema ja sAdhupaNAnI kiyAne karanArA pU. sAdhubhagavanto mArA jJAtijano che. teo satata AtmIyabhAve badhI ja rIte mAruM dhyAna rAkhatA hoya che. pramAdane dUra karI kriyAmAM huM apramatta banuM eno e mArA jJAtijano cokkasa khyAla rAkhe che. A pramANe pAramArthika mAtApitA, badhuo, kAntA ane jJAtijanonA Azraye rahIne laukika evAM mAtA-pitAdino tyAga karI laukika evA gRhasthadharmanA tyAgI banavuM joIe. dharmane sArI rIte mUkvo arthI ekavAra mUkI dIdhA pachI bIjI vAra pAcho levo nA paDe - e rIte dharmane mUkyo te dharmasaMnyAsa che. audayikabhAve prApta thayelA bAhya parivArano tyAga karI kSayopazamabhAve prApta thanArA parivAranA -(74) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azraye rahevuM joie. pachI kAlakrame e kSayopazamabhAve prApta thayelo parivAra paNa ante to vibhAva hovAthI, tenI icchAno, tene grahaNa karavAno ane tene bhogavavAno paNa tyAga karavAnuM jaNAvAya che. kAraNa ke kSayopazamabhAva vakhate paNa zuddha athavA to maMdarasavALA karmapradezono uddaya hoya che. tethI te paNa tyAjya (tyAga karavA yogya) che - e jaNAvAya che : dharmAstyAjyA: susaGgotthA:, kSAyopazamikA api / prApya candanagandhAbhaM, dharmasaMnyAsamuttamam // 8- 4 // ''candananA gandhanI jema AtmasAt thayelA dharmasaMnyAsa svarUpa uttama yogane prApta karI, suMdara saGgathI utpanna thayelA kSayopazamabhAvanA kSamA vagere dharmo paNa tyAga karavA yogya che.'' Azaya e che ke laukika mAtApitAdi parivArano tyAga karI mumukSu AtmA jyAre gRhasthadharmanA tyAga svarUpa dharmasanyAsayogane prApta kare che, tyAre tene cAritramohanIyakarmanA kSayopazamathI kSamA mRdutA ane RjutA vagere dharmonI prApti thAya che. zarUAtamAM khUba ja upayogapUrvaka emAM aticArAdino parihAra karavA dvArA te kSamAdi dharmonI ArAdhanA karavAnuM banatuM hoya che. parantu dhIre dhIre tenA satata abhyAsathI e dharma candananA gaMdhanI jema jyAre AtmasAt thai jAya che, tyAre te kSayopazamabhAvanA dharmono tyAga karI tAttvika dharmasanyAsane . mumukSu AtmAo prApta kare che. dharmasanyAsayoganA abhyAsa vakhate sAdhana tarIke upayogI banelA kSamAdi dharmono paNa tyAga karyA vinA tAttvikadharmasanyAsayoganI prApti thatI nathI. e dharmasaMnyAsayogane prApta karavA mATe caMdananA gaMdhanI jema kSamAdi dharmone AtmasAt karavA joie. candanano gaMdha svAbhAvika che. koinA gandhanA kAraNe te gandha nathI. tevI ja rIte kSamAdi dharmo svabhAvamAM pariName tyAre te dharmo AtmasAt thatA hoya che. upakAra ke apakArAdinA AlaMbane karAtI kSamA vagere dharmo, svabhAvapariNata na hovAthI vastutaH e tAttvika nathI, aupAdhika che. AtmasvabhAvane anulakSIne thatA e kSamA vagere dharmo candranagandhajevA che. kSAyikabhAvanA (cAritramohanIyAdi karmanA kSayathI prApta thanArA) kSamAdi dharmone pAmavAnI icchA hoya tyAre tenI pUrvenA kSayopazamabhAvanA te dharmono tyAga karAya che, je candanagandha jevo tAttvika dharmasanyAsayoga che. A rIte kSayopazamabhAvanA dharmono paNa tyAga karavA yogya che, to 75 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te dharmone prApta karAvanArA pU. gurubhagavantano paNa tyAga karavo joIe ne? A zaMkAnuM samAdhAna karAya che : gurutvaM svasya nodeti, zikSAsAtmyena yAvatA / AtmatattvaprakAzena, tAvatsevyo gurUttamaH // 8-5 // "jyAM sudhI grahaNazikSA ane AsevanazikSA AtmasAt karavA vaDe AtmatattvanA prakAzathI potAnuM gurutva pragaTa thatuM nathI, tyAM sudhI guruomAM uttama evA gurubhagavantano tyAga na karatAM teozrInI sevA karavI joIe." grahaNazikSA ane AsevanazikSA dvArA je mumukSu AtmAe jJAna ane AcArane prApta karyA che, te svayaM potAnI meLe potAnI jAtane asat pravRttithI dUra rAkhI zake che ane sa-vRttimAM pravartAvI zake che. grahaNa-Asevana zikSAne AtmasAt banAvanArA mumukSuone bIjAnA upadezanI apekSA rahetI nathI. koIvAra AtmasAt karelI zikSAvALA AtmAone potAnI sAdhanAmAM AnaMda na Ave ane tethI sAdhanAmAM zaithilya Ave tyAre pU.gurudevazrInA paramatAraka upadezanI AvazyakatA UbhI thatI hoya che. paraMtu potAnI sAdhanAthI jemane Atmatattvano prakAza prApta thAya che, temane evo prasidga Avato nathI. kAraNa ke anantasukhamaya evA AtmasvarUpanA viSayamAM saMzaya, bhrama ane spaSTatAnA abhAva svarUpa-anadhyavasAyane dUra karIne spaSTa nizcaya karI lIdho hovAthI AvA AtmAone potAnI sAdhanAmAM kyAre paNa AnaMda Ave nahi- evuM banatuM nathI. jema jema AnaMda vadhato jAya tema tema pramAda dUra thato jAya ane jema jema pramAda dUra thato jAya tema tema AnaMda vadhato jAya. tethI pramAdane dUra karavA mATe paNa pU.gurudevanA upadezanI AvazyakatA rahetI nathI. parantu AvI sthiti jyAM sudhI mumukSune prApta thatI nathI, tyAM sudhI tene pU.gurubhagavantanI nizrAmAM ja rahevuM joIe. koI paNa rIte teozrIno tyAga karavo nahi. teozrImad tattvanA upadeza svarUpa aMjananA prayoga dvArA AtmAnA anubhavanA sukhano anubhava karAve che. te pU.gurubhagavantanI kRpA agAdha che, jethI paramaamRtanA AsvAdano anubhava thAya che. paramapadanI prApti na thAya tyAM sudhI teozrInAM paramatAraka caraNonA zaraNe rahevuM joIe. je mumukSu kAyama mATe gurukulavAsane choDatA nathI, teo dhanya che. kAraNa ke tethI teo jJAnanA bhAjana bane che ane temanuM darzana tathA cAritra nirmaLa-sthira bane che. AthI ja tattvajijJAsu evA (76) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakravartIo tema ja zeThiyAo potAnA cakravartipaNAno tema ja zeThiyApaNAno tyAga karI pU. gurubhagavantonAM caraNakamalanI sevA kare che. AvI ja rIte pU. gurubhagavantanI jema potAnI bhUmikAne ucita jJAnAcArAdino paNa tyAga karavAno nathI - te jaNAvAya jJAnAcArAdayo'pISTAH, zuddhasvasvapadAvadhi / nirvikalpe punastyAge, na vikalpo na ca kriyA // 8-6 // jJAnAcArAdi AcAro paNa potapotAnA zuddha upayoganI sthiti sudhI sArA che, upAdeya che. parantu nirvikalpakadazAthI yukta evA tyAgamAM, "A heya che ane A upAdeya che Avo vikalpa ke tene anukULa evI kriyA paNa Avazyaka hotI nathI." jJAnAcAra darzanAcAra ane cAritrAcAra vagere AcAro, dharmanI ArAdhanA tarIke vihita che. AtmAnA jJAnAdi guNonA AvirbhAvanI vRddhi mATe te AcarAya che tethI tene AcAra kahevAya che. jyAM sudhI AtmAne parapariNatisvarUpa azubha upayogamAMthI svapariNatisvarUpa zubha upayogamAM sthiratA lAvavA mATe aneka vikalponI vicAraNA karavAnI AvazyakatA che tyAM sudhI savikalpadazAmAM jJAnAdi AcAro ISTa che. saMyamajIvananI sthiratA mATe jJAnAdinA AcAro jevuM eka paNa sAdhana nathI. jJAnAcArAdithI rahita evA saMyamajIvanane saMyamajIvana kahevAnuM ja zakya nathI. kahevAno Azaya e che ke viSayakaSAyanI anAdinI pravRtti ane vicAraNAthI AtmAne dUra karavA mATe jJAnAdinI pravRtti ane vicAraNA karAya che. Ama joIe to banne parapariNati che. parantu viSayakaSAyanI anAdinI pravRtti ane vicAraNA azubha che ane jJAnAcArAdinI e pravRtti ane vicAraNA zubha che. kAraNa ke bhaviSyamAM ethI zuddhAtmatattvano AvirbhAva thavAno che. je zuddha nathI athavA to zuddhanuM kAraNa banyuM nathI ke banavAnuM nathI te azubha che. je azubha ke zubha nathI te zuddha che. zuddha svarUpamAM koI vicAraNA nathI ke kriyA nathI. bAhya ke abhyantara kriyA ane heya ke upAdeyanI vicAraNA zuddha upayoga svarUpa tyAgamAM hotI nathI. pUrvanA saMskArathI te vartAya to ya tenuM koI ja prayojana nathI. AthI samajI zakAze ke jJAnAcArAdi, svasvasthitinI prApti thAya nahi tyAM sudhI ISTa che. paNa tyAra pachI nirvikalpa evA zuddha tyAganA avasare na to vikalpa che ane na to kriyA che. kAraNa ke te vakhate Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA svasvarUpanA anubhavamAM magna che. tene kazuM ja meLavavAnuM nathI. badhuM tenI pAse che ane tene kazuM ja choDavAnuM nathI. badhuM ja chUTI gayuM che. tethI heya-upAdeyano koI vikalpa nathI. athavA to vikalpajanya koI ja kriyA paNa nathI. A rIte grahaNa ane tyAga svarUpa kriyAno abhAva hoya che - te jaNAvIne have kriyAmAtrane AzrayIne tyAganI kartavyatAne jaNAvAya che : yogasaMnyAsatastyAgI, yogAnapyakhilAMstyajet / ityevaM nirguNaM brahma, paroktamupapadyate // 8-7 // . "bAhya ane abhyantara samasta parabhAvanA tyAgI AtmAe yogasaMnyAsa yogathI saghaLA ya yogono tyAga karavo joIe. A pramANe karavAthI bIjAM zAstronA jANakAroe jaNAvela nirguNa brahma upapanna bane che." cAra ghAtikarmonA sarvathA kSayathI AtmA sarvajJa ane sarvadarzI bane che. bhavopagrAhI - aghAti cAra karmonA udayathI utkRSTapaNe AtmA dezona (nava varSa ochAM) pUrva karoDa varSa sudhI kevalIpaNAmAM vicare che. anta mana-vacana-kAyAno nirodha karavA svarUpa yogasaMnyAsayogathI manavacana-kAyAnA sarva yogono tyAga kare che, jethI AtmA saMpUrNa svasvarUpano anubhava kare che. A rIte svasvarUpanI prApti mATe sakala para padArthono tyAga karavAnuM Avazyaka che. potAnI guNasthAnakanI pariNati anusAra te te dharmono tyAga karavAthI kramaza: Atmatatvano te te aMze AvirbhAva thato jAya che. AthI spaSTa che ke tyAga : e nirjarAnuM mULa che. yogasaMnyAsayogathI AtmA sakala para dharmothI rahita bane che. tethI temAM eka paNa parapratyayika guNa na hovAthI te nirguNa bane che. AthI ja bIjA zAstravidoe jaNAvelI nirguNa brahmanI vAta saMgata bane che. sattva rajas ane taman A traNa guNothI rahita Atmatattva zuddha che, cinmaya che ane nirupAdhika che. evI avasthA yogasaMnyAsayogathI ja prApta thAya che. anantaguNamaya potAnuM svarUpa hovA chatAM yogasaMnyAsayoganI pUrvAvasthAmAM aupAdhika guNothI AtmAno pratibhAsa thato hoya che. ajJAnathI bIjAnA kAraNe AtmAne guNavAna tarIke mAnIne AtmAnA guNonI upekSA thatI hatI. tethI ja AtmAne nirguNa brahma svarUpe jonArAe AtmAne nirguNa jaNAvyo hato. vastutaH AtmA nirguNa nathI, anantaguNamaya che - te jaNAvAya che : Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastutastu guNaiH pUrNamanantai A~sate svataH / rUpaM tyaktAtmanaH sAdho, nirabhrasya vidhoriva // 8-8 // "parapadArthone vize potApaNAnI buddhino tyAga karanArA evA pU.sAdhubhagavantonuM svarUpa, meghanA AvaraNathI rahita evA candramAnI jema, vAstavika rIte anantaguNothI pUrNa svarUpe jaNAya che." kahevAno Azaya e che ke AtmA ane tenA guNone choDIne bIjA badhA ja parapadArtho che. tenA satata paricayathI AtmAne temAM potApaNAnI buddhi hovAthI svasvarUpano anubhava thato nathI. pU.sAdhubhagavantoe evI AtmapaNAnI buddhino tyAga karI lIdho hovAthI temanuM potAnuM svarUpa ananta guNothI paripUrNa teozrIne bhAse che. AkAzamAM vAdaLa na hoya to candramAnuM svarUpa je rIte nirmaLa paripUrNa bhAse che tema mokSapadanI sAdhanAne karanArA pU. sAdhaka mahAtmAnA karmanAM AvaraNono kSaya thavAthI teozrInuM svarUpa jJAnAdi ananta guNothI paripUrNa dekhAya che. AthI ja bAdhaka evI para pariNatino tyAga karI sAdhaka pariNatimAM paNa apavAdayukta saMyamanI sAdhanAno tyAga karI utsarcayukta saMyamanI sAdhanAnuM avalaMbana laIne AtmAne karmarahita banAvavA prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. rati zrI jJAnasAraprajarane tyASTam Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe navamaM kriyASTakam / A pUrve tyAganuM varNana karyuM. sAmAnya rIte sAdhakanI bhUmikAne anusarIne te te parabhAvono tyAga karavo joIe : enuM varNana karIne have tyAganI kAraNabhUta kriyAnuM varNana karAya che. AtmA je kare che, tene kriyA kahevAya che. tenA sAmAnyathI zubha ane azubha : ema be prakAra che. cAragatimaya A saMsAramAM AtmAne jethI javuM paDe che tene azubhakriyA kahevAya che. ane saMsArano uccheda karI AtmAne mukta karanArI kriyAne zubhakriyA kahevAya che. AtmA mATe kriyA koI navI vastu nathI. tethI Ama joIe to tenuM nirUpaNa karavAnI AvazyakatA nathI. paraMtu rAta ane divasa azubhakriyAmAM rata rahenArA paNa keTalAka loko mokSasAdhaka kriyAno apalApa karatA hoya che. temanI vAtamAM ApaNe AvI nA jaIe, e mATe granthakArazrIe ahIM mokSasAdhaka kriyAnuM nirUpaNa karyuM che. jJAna ane kriyAthI mokSanI prApti thAya che. ekalA jJAnathI ke ekalI kriyAthI mokSanI prApti thatI nathI. jJAna aMge A pUrve nirUpaNa karyuM che. tema ja prasagavaza have pachI paNa Avazyaka evuM e aMge nirUpaNa karAze. A aSTakamAM kriyAnuM nirUpaNa karAya che. AraMbha-parigrahAdine anukULa evI kriyAothI A saMsAra niSpanna (prApta, sarjAyelI che. pAMca samiti tathA traNa gupti, vinaya, vaiyAvRtya ane svAdhyAyAdinI kriyAthI saMsArano uccheda thAya che. tethI saMsAranA kSaya mATe saMvara ke nirjarA svarUpa kriyAo karavI joIe. ahIM sAdhaka AtmAnI sAdhanabhUta kriyAnuM nirUpaNa karavAnuM che. jJAna ane cAritrathI mokSanI prApti thAya che. pravRtti ane nivRtti svarUpa cAritra che. emAM svasvarUpanuM grahaNa ane parasvarUpano tyAga, e baMnne svarUpa kriyAo mokSanI sAdhaka che. kSAyika samyatvanI prApti na thAya tyAM sudhI darzanAcAra sevyA vinA cAle evuM nathI. kevalajJAna na maLe tyAM sudhI jJAnAcAranuM sevana Avazyaka che. yathAkhyAta cAritranI prApti na thAya tyAM sudhI cAritrAcAranuM pAlana Avazyaka che. paramazukaladhyAna na Ave tyAM sudhI tapAcAra che ane sarvasaMvarabhAvanI prApti na thAya tyAM sudhI vIryAcAra hoya che. A rIte paMcAcArathI mokSanI prApti thAya che. paMcAcAranA pAlana vinA mokSanI prApti nathI. AthI samajI zakAze ke guNathI pUrNa banavA mATe Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyA karaNIya che. guNathI pUrNa evA mahAtmAo je paNa kriyA kare che, te paranA upakAranuM kAraNa bane che - vagere jaNAvAya che : jJAnI kriyAparaH zAnto, bhAvitAtmA jitendriyH| svayaM ta mavAmothe, parAstAvituM kSa: 1"jJAnI, kriyAmAM tatpara, kaSAyarahita, AtmasvarUpamAM lIna ane Indriyone jItanAra mahAtmA pote saMsArasamudrathI tare che ane bIjAne saMsArasamudrathI tAravA mATe samartha bane che." yathArtharUpe tattvanA svarUpane je jANe che, te jJAnI che. sva ane para, guNa ane doSa, heya ane upAya, hita ane ahita tema ja sAdhaka ane bAdhaka... ItyAdi dvandronAM tattvone je yathArthapaNe jANatA ja nathI, te saMsAra-samudrathI tarI zaktA nathI. tAraka evAM sAdhanomAM jJAnanI prAthamikatA jaNAvavA mATe zlokamAM jJAnI A prathama pada . samartha jJAnI paNa kriyAmAM tatpara na hoya to te paNa tarI zakatA nathI. game teTalA jANakAra hoya to paNa teo te pramANe kare ja nahi to bhavathI kaI rIte tare? AthI jANakAra paNa kriyAmAM tatpara hovA joIe e samajI zakAya jJAnI ane mokSasAdhaka kriyAmAM tatpara evA mahAtmA paNa jo kaSAyathI sahita hoya to teozrI bhavasamudrathI tarI zakatA nathI, tethI teozrI kaSAyathI rahita zAnta hovA joIe. AvA paNa mahAtmA jo mokSathI bhAvita na hoya to teozrI saMsArasAgarathI tarI zakatA nathI. tethI teozrI bhAvitAtmA hovA joIe. zuddha AtmasvarUpamAM ramaNa karanArA teozrI svaparanA tAraka bane che. AvA svaparatAraka mahAtmA je Indriyone AdhIna banI jAya to teozrI bhavasamudrane tarI zake nahi. tethI teozrI jitendriya hovA joIe - e spaSTa che. AvA ja mahAtmAo svayaM saMsArasAgarathI tarI jAya che ane potAnI pAse AvelA sevakajanone bhavasAgarathI tAre che. A rIte anyatra paNa pharamAvyuM che ke darzana ane jJAna cAritranuM kAraNa che ane cAritra mokSanuM kAraNa che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM paNa e mujaba pharamAvyuM che ke samyagdaSTine jJAna prApta thAya che. jJAnIne cAritraguNo prApta thAya che. cAritranA guNothI rahita AtmAne mokSa nathI ane mokSa vinA nirvANa nathI. AthI spaSTa che Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke kriyAyukta jJAna hitakara che. ekaluM jJAna ke ekalI kriyA hitakara nathI- e vAta jaNAvAya che : kriyAvirahitaM hanta, jJAnamAtramanarthakam / tti vinA pathopi, nAkhoti puramINitam II -rA kriyA vagaranuM jJAna kharekhara ja anarthaka che. mArgano jANakAra paNa gati vagara potAnA ISTanagarane prApta karato nathI." - mokSanAM sAdhanone vize je pravRtti karAya che tene kriyA kahevAya che. vastunA saMvedanane jJAna kahevAya che. mokSasAdhake cAritranI kriyAthI rahita mAtra saMvedanasvarUpa jJAna hoya to te anarthaka che. arthAt tenAthI mokSasvarUpa kAryanI siddhi thatI nathI. daSTAntathI A vAtane samajAvatAM zlokanA uttarArdhathI jaNAvyuM che ke je nagaramAM javAnuM hoya te nagaranA mArganuM jJAna hoya to paNa javA mATe paga paNa na upADe to te nagaramAM koI rIte pahoMce nahi. AvI ja rIte saMsAranAM ane mokSanAM kAraNonuM saMvedana hovA chatAM saMsAramAMthI khasavA ane mokSamAM javA mATe cAritranI koI ja kriyA kare nahIM to mokSanI prApti koI paNa rIte nahIM ja thAya. kAraNa vinA kAryanI siddhi thatI nathI. kAryamAtranI pratye koI eka kAraNa upayogI banatuM nathI. te te kAraNono samudAya ja kAryanuM kAraNa bane che. arthAt kAryanI siddhi svAnukUla sAmagrIthI janya che. jJAna darzananI jema mokSanI sAmagrImAM cAritrano paNa samAveza che. je mokSanI pratye kevala jJAnane ja kAraNa mAnI levAya to upara jaNAvyA mujaba gati vinA ja mAtra mArganA jJAnathI Icchita nagaranI prAptino prasajJa Avaze, je pratItithI bAdhita hovAthI ISTa nathI. artha ane kAmanI prApti mATe ke tenA paribhogAdi mATe kriyAne upAdeya mAnanArAne dharma ane mokSa mATe kriyAnI kartavyatAne samajavAnuM khUba ja saraLa che. sAcA jJAnI ja teo che ke jeo kriyAne upAdeya mAne che. A vAtane dRSTAnta sAthe jaNAvAya che : svAnukUlAM kriyAM kAle, jJAnapUrNo'pyapekSate / pradIpaH svaprakAzo'pi, tailapUrtyAdikaM yathA // 9-3 // "jJAnathI pUrNa hoya topaNa te mahAtmA kArya karavAnA avasare te te vivakSita kAryane anukULa evI kriyAne Icche che. svayaM prakAza svarUpa hovA chatAM dIpaka jema Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tela pUravAdinI kriyAnI apekSA rAkhe che, tema pUrNa jJAnI paNa kriyAnI apekSA rAkhe che." - Azaya e che ke sva ane paranuM vivecana karavAmAM jeo samartha che evA pUrNa jJAnI paNa, jyAre temane koI paNa kArya karavAno avasara upasthita thAya che, tyAre te kALamAM teo te te kAryane anukULa evI kriyAnI apekSA rAkhe che. arthAt AvA samarthajJAnI paNa pote karavA dhArelA te te kAryane karatI vakhate mAtra jJAnathI te te kArya karI zakatA nathI. temane te te kArya karavA mATe koI ne koI kriyA karavI ja paDe che. kriyA vinA teo te te kArya karI zakatA nathI. samyajJAnI AtmA jyAre saMvara-kArya karavAnI rucivALA hoya che, tyAre te mahAtmA virati grahaNa karavAnI kriyA kare che. cAritrathI yukta paNa mahAtmA kevalajJAna svarUpa kAryanI ruci dhAraNa karanArA bane tyAre te mahAtmA zukaladhyAnArohaNanI kriyA kare che. zrI kevalIparamAtmA saMvarabhAvane pUrNapaNe prApta karavA yoganirodhanI kriyA kare che. AthI ja kahevAya che ke "jJAnI kriyAnI apekSA rAkhe che. e mujaba ja pU. sAdhumahAtmAone Avazyaka kriyAnuM vidhAna che. pradIpa svayaM prakAza svarUpa hovA chatAM tene jema tela pUravAdinI kriyAnI apekSA che tema jJAnathI pUrNa AtmAone paNa te te kArya karavAnA avasare kriyAnI AvazyakatA che. kriyA AtmAnA vIryanI zuddhinuM kAraNa che. heya ane upAdeyanuM jJAna maLyA pachI AtmA heyanI nivRtti ane upAdeyanI pravRtti na kare to vIryAntarAyakarmano baMdha thAya che. vIrya phoravavAthI vIryAntarAyakarmano kSayopazama thAya che. e mATe kriyA : e adbhuta sAdhana che. zaktisampanna paNa AtmAo pramAdane laIne bhayaMkara koTinuM vIryAntarAyakarma bAMdhatA hoya che. pramAdane dUra karavA mATe kriyA khUba ja upayogI bane che. paramakalyANakAriNI evI paNa kriyAno jeo anAdara kare che- temanI mUrkhatA jaNAvAya che : vAmAvaM pura , ceDadiyAM vyavahAratA vadane kavalakSepaM, vinA te tRptikAkSiNaH // 9-4 // vyavahArathI "kriyA e bAhyabhAva che - ema kahIne jeo kriyAne mAnatA nathI, teo mukhamAM koLiyo nAkhyA vinA tRptine IcchanArA che." kahevAnuM tAtparya e che ke "mAtra vyavahAranayane AzrayIne ja kriyA manAya che. nizcayathI to jJAna ja 83 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSanuM kAraNa che. jJAna AtmAno guNa che ane kriyA zarIrano dharma che. AtmA ane zarIra bhinna che. AtmAne ane zarIrane koI saMbandha nathI. zarIra zarIranuM kAma kare che ane AtmA AtmAnuM kAma kare che. zarIra ane AtmAne abhinna-eka mAnavAthI AtmAne saMsAramAM rahevAnuM thAya che. AtmA ane zarIranuM bhedajJAna thaI jAya to AtmA saMsArathI mukta bane che. zarIra ane tenI kriyA : e bAhyabhAva che. AtmA ane tenA jJAnAdi guNo vastutaH Abhyantara bhAvo che. mokSanI prAptimAM bAhyabhAvo upayogI nathI....'' ItyAdi mAnyatAne AdhIna banI kriyAnA bAhyasvarUpane AgaLa karI kriyAne nahi mAnanArA keTalAka akriyAvAdI evA loko, vastutaH gurubhagavantanAM caraNonI sevA karyA vinA kriyAno niSedha kare che. 'bAhya kriyA karavAnuM koI prayojana nathI' ema kahIne kriyAno anAdara karavAnuM temanuM kArya kharekhara ja vicitra che. bhojanathI jene tRptinI IcchA hoya teo bhojanano eka paNa koLiyo potAnA mukhamAM nAMkhe nahi to tRpti kyAMthI thAya ? IcchAne pUrNa karavA mATe jema bhojananI bAhyakriyA apekSita che tema mokSanI prApti mATe paNa bAhyakriyAnI apekSA che. jaDa evA karmAdithI saMbaddha AtmA saMsAramAM paribhramaNa kare che. zuddhakevala AtmA saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. azuddha bandhAya che, zuddha nahi. vyavahAraprasiddha AtmAnI baddhAvasthAne dUra karavA mATe kriyAnI AvazyakatA che. nizcayanayaprasiddha AtmasvarUpanA AvirbhAva mATe je paNa dUra karavuM paDe tene dUra karavA mATe kriyAnI AvazyakatA che. ApaNuM svarUpa kevuM che - eno jema vicAra karIe chIe, tema ApaNuM vartana kevuM che : eno vicAra karavAthI kriyAnI AvazyakatA keTalI che - te samajI zakAze. ApaNA vartanathI azuddha (karmabaddha) banelA Atmatattvane zuddha banAvavAnuM sAmarthya vihita evI sarva kriyAomAM che. e acintyasAmarthyapUrNa kriyAonuM je adbhuta phaLa che - te varNavAya che : guNavadbahumAnAde, rnityasmRtyA ca satkriyA / jAtaM na pAtayed bhAva -majAtaM janayedapi // 9-5 // ''guNasaMpanna AtmAo pratye bahumAnAdinA kAraNe ane nitya smRtinA kAraNe thatI sankriyA, prApta thayelA bhAva-pariNAmane javA detI nathI ane bhAva-pariNAma jo prApta thayelo na hoya to tene prApta paNa karAve che.'' samyajJAna darzana ane cAritra tema ja kSamA mArdava ane ArjavAdi guNo che. e guNone dhAraNa karanArA 84 - Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAonI pratye je Antarika prIti che, tene guNavabahumAna kahevAya che. zlokamAM bahumAnAdi ahIM je "ddhi pada che, te gati padathI doSano pazcAttApa, pApanI durgachA, aticAranI AlocanA, deva guru ane sAdharmikanI bhakti tema ja uttaraguNonI zraddhA vagere paNa samajavA. pAMca mahAvratAdinA pAlana mATe Avazyaka evA nirdoSabhikSA, pratilekhanA, pramArjanAdi guNone tema ja riparimANAdi guNone uttaraguNo kahevAya che. pUrve grahaNa karelAM vratonuM ane sAmAyikAdi cha AvazyakonuM sadA smaraNa karavuM te nitya smRti che. guNavarbahumAnAdithI ane nitya smRtithI sakriyA thAya che. arthA guNavalbahumAnAdinA kAraNe vinayAdi ucita pravRtti svarUpa sakriyA thAya che. A sakriyA pUrve jo samyajJAna saMvega ke nirveda Adi svarUpa bhAva utpanna thayA hoya to te samyagrajJAnAdi svarUpa bhAvone A sakriyA TakAvI rAkhe che ane paDavA detI nathI. eTaluM ja nahi dharmadhyAnAdi svarUpa je bhAvo utpanna thayA nathI, evA bhAvone utpanna paNa kare che. zrI zreNikamahArAjA ane zrIkRSNa mahArAjAdine guNavAno pratyenA bahumAnathI bhAvanI prApti thayelI. zrImatI mRgAvatIzrIne pApanA pazcAttApathI bhAvanI prApti thaI hatI. zrIaImuttA munivarane pApanI AlocanAthI bhAva utpanna thayo hato. ane guru pratyenI bhaktithI zrI caMDarudrAcArya ma. nA ziSyane bhAvanI prApti thaI hatI. A rIte anekAneka mahAtmAone te te sakriyAthI bhAvanI prApti thayAnuM zAstromAM varNavyuM che. aprApta bhAvane utpanna karanArI ane prAptabhAvanI rakSAne karanArI sankriyA che - e jaNAvIne have paDI gayelA bhAvane, sakriyA pharIthI tadbhAvanI vRddhine karanArI che te jaNAvAya che : kSAyopazamike bhAve, yA kriyA kriyate tayA / patitasyApi tadbhAvapravRddhi rjAyate punaH // 9-6 // "kSayopazamathI janya evA bhAvanA viSayamAM je kriyA karAya che, te kriyAthI jJAnAdi bhAvathI paDI gayelAnA paNa bhAvanI pharIthI vRddhi thAya che." - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane antarAya : A cAra karmono kSayopazama hoya che. anantajJAna anantadarzana anantacAritra ane anantavIrya AtmAnA guNo hovA chatAM karmathI AvarAyelA che. e karmasvarUpa AvaraNo jyAre zuddha bane che athavA, to maMdarasavALAM bane che, tyAre te AvaraNo hovA chatAM je paNa guNono aMze paNa Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava thAya che, te kSayopazamabhAve thayelo hoya che. kSayopazamabhAvanA viSayamAM AvaraNa nirmaLa hoya che. AvaraNa hoya che, paNa te nirmaLa-pAradarzaka hoya che. ahIM sankriyAne AzrayIne varNana hovAthI sAmAnyathI cAritramohanIyakarmanA kSayopazamabhAvanI ane tene anukULa vIryAntarAyakarmanA kSayopazamabhAvanI vicAraNA che. jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmano kSayopazama to mukhyapaNe jJAna darzana mATe upayogI bane che. sakriyAnI pratye cAritrane anukULa evo vIryAntarAyakarmano kSayopazama mukhyapaNe kAraNa bane che. Avo kSayopazamabhAva hote chate vaMdana namana pUjana ane satkAra vagere svarUpe je sakriyA karAya che te kriyAo, tene karanArA jo pariNAmathI paDI gayelA hoya arthAr jJAnAdi guNothI parAsmukha hoya to temane pharIthI jJAnAdi guNonI sanmukha banAvIne temanI AtmapariNati(bhAva)mAM vRddhine kare che. audayikabhAvanA viSayamAM karAtI tevI kriyAthI bhAvanI vRddhi thatI nathI. uccagotrakarma, subhaganAmakarma, yazanAmakarma, AdeyanAmakarma ane antarAyakarma vagerenA udayathI je kriyAo thAya che, te audayikI kriyA kahevAya che. tenAthI bAhyarIte tapa ane jJAna vagerenI prApti thAya che. parantu tethI AtmakalyANa thatuM nathI. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, darzanamohanIya, cAritramohanIya ane antarAya karmanA kSayopazamathI je kriyAo thAya che, te AtmasvarUpane prakAzita kare che. AthI samajI zakAze ke karmanirjarA mATe karAtI sankriyA kSayopazamabhAvanI che. mithyAtvanI maMda avasthAmAM athavA tenI kSayopazamabhAvanI avasthAmAM karAtI kriyA sankriyA che. evI sankriyA guNanI rakSA mATe ane vRddhi mATe karavI joIe-e pramANe jaNAvAya che H guNavRddhyai tataH kuryAt, kriyAmaskhalanAya vA / rja tu saMyamasthAna, ninAnAmavattiSThate // 6-7 // ''tethI guNavRddhi thAya-e mATe ane sAdhanAmArgethI ApaNe khasI nA jaIe e mATe kriyAne karavI joIe. eka ja prakAranuM saMyamasthAna, kSAyika cAritravanta mahAtmAone hoya che.'' AtmAnA jJAna darzana ane cAritra vagere guNo vadhe e mATe arthAt AvirbhAva pAmelA e guNono vikAsa (sampUrNa AvirbhAva) thAya e - 86 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe zrI vItarAgaparamAtmAe vihita karelI kriyA karavI joIe tema ja ApaNe AraMbhelI mokSanI sAdhanAnA mArge ApaNuM avasthAna TakI rahe e mATe kriyA karavI joIe. kAraNa ke AtmavIrya (ullAsa) caMcaLa che. Aja sudhIno ApaNo anubhava che ke pragaTelo ullAsa bahu vAra Takato nathI. e ullAsane TakAvI rAkhavA mATe zrI jinezvaradevoe upadezelI kriyA karavA sivAya bIjo koI upAya nathI. lagabhaga dareka mumukSunI e phariyAda che ke sAdhanAnA prAraMbhakALano ullAsa sAdhanAnA kALamAM raheto nathI. A phariyAdano anta lAve - evA upAyane ahIM granthakArazrIe spaSTapaNe jaNAvyo che. ullAsa Takato nathI-e jeTaluM sAcuM che, enA karatAM "ene TakAvavA mATe ApaNe kazuM ja karyuM nathI' - ema kahevuM vadhAre sAruM che. jANe ke sAdhanAno prAraMbha ja ApaNuM sAdhya hoya ane siddhi sAdhya ja na hoya e rIte vartIe to ullAsa Take- e vAtamAM koI ja tathya nathI. saMyamanAM asaMkhya adhyavasAyasthAno che. tenI hAni ane vRddhi thatI ja hoya che. vartamAna adhyavasAya sthAnamAM hAni thavAnI ke vRddhi thavAnI zakyatA satata rahelI che. pratipAta (pheraphAra) vinAnuM apratipAtI evuM saMyamasthAna zrIvItarAgaparamAtmAne ja hoya che. bIjAne te hotuM nathI. tethI sAdhaka mumukSu AtmAoe navAM navAM adhyavasAyasthAnone pAmavA mATe kriyA karavI joIe. tethI ja nircantha mahAtmAo vanamAM vase che. zrInandIzvarAditIrthanI yAtrAe jAya che. kAyotsarga karavA dvArA zarIrane sthira rAkhe che. vIrAsanAdi dvArA zarIrano saMkoca kare che ane atyanta ghora evA abhigrahone dhAraNa karI cAritrane vizuddha banAve che.... A pramANe vacanAnuSThAnane karavAthI mumukSasAdhaka AtmAne asadga kriyAnI prApti thAya che - te jaNAvAya che : vaco'nuSThAnato'saGgA kriyA saGgatimaGgati / seyaM jJAnakriyAbheda-bhUmirAnandapicchalA // 9-8 / / "vacanAnuSThAnanA kAraNe mumukSune asadgakriyAnI prApti thAya che. A asadgakriyA jJAna ane kriyAnA abhedanuM sthAna che tema ja AnaMdathI vyApta che. (lacapaca che.)' - zAstranA arthanuM anusaraNa karIne sarvatra aucityapUrvaka karAtuM je anuSThAna che tene vacanAnuSThAna (vacanakriyA) kahevAya che. e anuSThAnathI krame karIne asadgakriyAnI prApti thAya che. zAstrArthanuM pratisaMdhAna karyA vinA pUrvaprayogathI zAstrAnusAra AtmasAt thayelI je kriyA che, tene asakriyA kahevAya che, je (87) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikalpathI rahita hoya che ane vinA prayatna thatI hoya che. arthAt pahelAM thatI hatI mATe thAya che. karavAnA IrAde thatI nathI. te A asadgakriyA vakhate jJAna ane kriyAno bheda raheto nathI. tAdAtma siddha thAya che. jJAna ane kriyAno ahIM abheda hovAthI jJAnakriyAnA abhedanI bhUmirUpa asadgakriyA che. AthI samajI zakAze ke jyAM sudhI saMpUrNapaNe AtmAnA guNono AvirbhAva thato nathI, tyAM sudhI niranuSThAnasvarUpa kriyA karavAnI che. arthAt teozrI(asadgakriyAnA svAmI) je kare che, te kriyA che. teozrI kaI kriyA kare che ? e prazna asthAne che. A asadgakriyA svAbhAvika AnaMda svarUpa amRtanA rasathI bhIMjAyelI che. kSayopazamabhAve karAtI sakriyAnuM A phaLa che. anta A asadgakriyAnI prApti mATe kSayopazamabhAvanI sakriyA karavAmAM ApaNe tatpara banI rahIe e ja ekanI eka zubhAbhilASA. | | ti zrI jJAnasAraprara navama kriyASTam | Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe dazamaM tRptyaSTakam / A pUrve kriyAnI anivAryatAnuM svarUpa varNavyuM. keTalIka vAra jJAnI ane kiyAvAna paNa mada ane lobhane AdhIna banI kriyAnA sadabhyAsane niSphaLa banAvavAnuM kArya karI besatA hoya che. tethI lobha ane mada karyA vinA AtmasvarUpanA ja anubhavathI mumukSu AtmAe tRpta banavuM joIe- e jaNAvavA pAramArthika tRptinuM varNana karAya che : pItvA jJAnAmRtaM bhuktvA, kriyAsuralatAphalam / sAmyatAmbUlamAsvAdya tRptiM yAti parAM muniH // 10-1 // "jJAnasvarUpa amRtanuM pAna karIne kriyAsvarUpa kalpavRkSanI velaDInA phaLane khAIne ane samatAsvarUpa tAbUlanuM AsvAdana karI munimahAtmA paramatRptino anubhava kare che." yathArtharUpe svaparapadArthanuM je avabhAsana che, te jJAna che. muni bhagavanto satata niyamitapaNe e jJAnAmRtanuM pAna kare che tema ja nirantara sadyoganI je temanI pravRtti che tene ahIM kriyAsvarUpa kalpavRkSanI latA-velaDI tarIke varNavI che. e kriyA svarUpa suralatAnA phaLa tarIke AtmasvabhAvanI ramaNatAmAM sthiratA prApta thAya che. munibhagavanto tevA prakAranA kriyAsuralatAnA phaLane vApare che. tyAra pachI samatAsvarUpa mukhavAsane vApare che. tethI teozrIne parama tRptino anubhava thAya che. pIvA mATe amRta hoya, khAvA mATe kalpavRkSanAM phaLo hoya ane upara uttamakoTino mukhavAsa hoya to tRptino parama anubhava thAya : emAM Azcarya nathI. sArAmAM sAruM khAvA-pIvA maLe to sArAmAM sArI tRptino anubhava karavAnI vAta ApaNA mATe navI nathI. parantu amRtatulya jJAna, kalpavelaDInA phaLatulya kriyA ane mukhavAsatulya samatAnA anubhavathI tRptino anubhava karavAnI vAta ApaNA mATe sAva ja navI che. mAtra pulanA paribhogamAM AnaMdano ke tRptino anubhava karanArAne jJAnAdinA kAraNe thanArI tRptinI kalpanA paNa kyAMthI Ave ? pUjya munibhagavanto sadAne mATe jJAna ane kriyAmAM magna banI parama tRptino anubhava kare che. puNyanA yoge game teTalI anukULatA maLe to paNa tene bhogavavI nahi ane pApanA udayathI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ game teTalI pratikULatA Ave to paNa tene veThI levI - A adhyavasAya ja jJAnAdinI tRptinA anubhavane jaNAve che. jJAna ane kriyAmAM rakta rahenArA paNa jo samatAne dhAraNa na kare to jJAnAdinI tRptine anubhavI na zake. pAna ane bhojana sArAM hovA chatAM tenA pAcana mATe prayatna karyA vinA te sArA phaLane ApatA nathI. pAna ane bhojananA pAcana mATe mukhavAsa(tAMbUla) upayogI bane che. tema ahIM jJAnI ane kriyAvAna mahAtmAo mATe jJAna ane kriyAnA ajIrNathI dUra rAkhavA samatAsvarUpa mukhavAsa upayogI bane che. aupAdhika pudgalathI utpanna thayelA vibhAva svarUpa bhAvothI bhAvita thayelA AtmAo anAdikALathI mithyAtva, ajJAna ane asakriyAmAM rAgAdinA kAraNe Asakta hoya che. jagatanA lokoe bhogavIne choDI dIdhelA eMThA jevA, bhogavavA mATe ayogya evA viSayomAM magna banI te AtmAo je tRpti anubhave che, te vastutaH tRpti ja nathI. kAraNa ke evA viSayone prApta karyA pachI paNa tRSNA vadhatI ja hoya che, te zAnta thatI ja nathI. kSaNavAra ema lAge ke tRpti thaI che paNa te vAstavika hotI nathI. je tRpti pachI tRSNA rahetI nathI te tRpti vAstavika che. AthI ja sArA AtmAo caMcaLa evA kAminIonA vilAsono tyAga kare che. karmanA udayathI prApta thayelAM salphaLone gaNakAratA nathI. Asaktijanaka bhAvono (viSayono) saMga karatA nathI, zarIrane zaNagAratA nathI ane svAdhyAyAdi dvArA tatvanA zravaNa, manana ane nididhyAsanAdimAM AtmAne lIna banAve che. A rIte pU. munibhagavantone jJAna, kriyA ane sAmyamAM je paramatRptino anubhava thAya che - tenuM kAraNa jaNAvAya che : svaguNaireva tRptizcedAkAlamavinazvarI / jJAnino viSacai: viMhai, haiM ve tRptiritvarI 20-rA. "svasvarUpanA jJAnI mahAtmAne svajJAnAdi guNothI ja sarvadA nAza nahi pAmanArI jo pti hoya to jenAthI alpa kALa mATe tRpti thAya evA te zabdAdi viSayothI zuM? arthAt tenuM koI prayojana nathI." - sArI rIte jeNe sva ane paratattvanuM jJAna karI lIdhuM che evA jJAnIne, sva dravya kSetra kALa ane bhAvane laIne svabhAvabhUta ane amUrta asalga ane anAkula evA AnaMdathI yukta jJAnAdi guNothI ja jo tRpti hoya to bahAranA zabda rUpa rasa ane gandhAdi viSayonuM koI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja prayojana nathI. kAraNa ke jJAnAdi guNothI thanArI tRpti haMmezAM vinAza na pAmanArI che ane viSayothI thanArI tRpti khUba ja alpakAlIna hoya che, aupacArika avAstavika hoya che. tethI jJAnImahAtmAone viSayajanya tRptinI IcchA hotI nathI. viSayajanya tRpti, parabhAvamAM vilAsa svarUpa che, je karmabandhanuM kAraNa che. ananto kALa gayo, anantI vAra viSayono upabhoga karyo, parantu Aja sudhI AtmasvarUpa prApta na thayuM ane na to e viSayo ApaNA sukhanA kAraNa banyA. du:khane ja sukha mAnIne ApaNe Aja sudhI jIvyA - AvI vicitra dazAno cokkasa khyAla jJAnIone hovAthI ja teo viSayAbhimukha thatA nathI. AtmasvarUpanA rasika mumukSuo AthI ja AtmaguNonA anubhavathI ja tRptino anubhava kare che. tRptinA anubhava mATe temane viSayanuM koI ja prayojana nathI. viSayanA upabhogathI anubhavAtI tRpti karatAM svaguNonA anubhavathI je tRpti thAya che, tenuM varNana thAya evuM nathI; te kalpanAtIta che - te jaNAvAya che : yA zAntaikarasAsvAdAd, bhavet tRptiratIndriyA / sA na jivendriyadvArA, SaDrasAsvAdanAdapi // 10-3 // ''zAntarasanA AsvAdathI je atIndriya tRpti thAya che, te rasanendriya dvArA cha rasanA AsvAdanathI paNa thatI nathI.'' kahevAno Azaya spaSTa che ke viSaya ane kaSAyanI pariNatinA abhAvathI AtmAne sahajapaNe je zAnta avasthAno anubhava thAya che, te zAntarasano AsvAda che. duniyAnI koI sArI vastu joItI nathI ane potAnI pAse rahelI koI paNa kharAba vastu dUra karavI nathI - AvI bhAvanAthI bhAvita banelA AtmAo ja vastutaH svastha rahI zake che. anyathA svasthatA jALavavAnuM zakya banatuM nathI. viSayo mukhyapaNe pravRttimAM nimitta bane che ane kaSAyo nivRttimAM nimitta banatA hoya che. ISTanI prApti ane aniSTanI nivRtti mATeno prayAsa AtmAne caMcaLa ane azAnta banAve che. sthiratA ane zAnti enAthI haNAya che. koIpaNa paudgalika parapadArtho svabhAvathI sArA ke kharAba nathI. mokSanI prapti mATe sArAM pudgalo kAraNa - sAdhaka nathI ane kharAba pudgalo bAdhaka nathI - ema samajIne AtmasvabhAvano ja jo anubhava karavAmAM Ave to jIvanamAM 91 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramazAntinA rasano AsvAda anubhavAya. ethI je tRpti thAya che, te atIndriya che. Indriyo dvArA tyAM rUpAdi viSayonuM grahaNa nathI. tethI ja e tRptino anubhava Indriyono viSaya banato nathI. atIndriya evI A tRpti rasanendriya dvArA thaye rasano AsvAda lIdhA pachI paNa prApta thatI nathI. sAmAnya rIte ahIM rasanendriyathI tIkhA kaDavA khATA turA khArA ane madhura rasanA AsvAdanathI thanArI tRptinI vAta jaNAvI che. paraMtu enAthI sparzanendriyAdi badhI ja Indriyo dvArA badhA ja viSayonA upabhogathI paNa atIndriya tRptino saMbhava nathI - e vAta paNa samajI levAnI che. pAMceya IndriyomAM rasanendriyanI upara vijaya meLavavAnuM kAma khUba ja kaparuM che. e sUcavavA zlokamAM jilvendriyano sAkSAt ullekha karyo che. sparzanAdi Indriyono nigraha haju zakya che. paraMtu rasanendriyano nigraha lagabhaga azakya jevo che. saMyamajIvanamAM je kAMI gaNo te eka rasanendriyano ja viSaya che. rUpa gandha sparza ane zabdamAM to rasa khAsa paDato nathI. eno bhoga karavAthI sAdhumahAtmA lokamAM niMdAne pAtra bane che. rasanA paribhogamAM evuM banatuM nathI. uparathI loko ema mAnatA hoya che ke mahAtmA tapasvI che. mahAtmAne saMyamanI sAdhanAmAM e anukULa che. teozrInA pAtra paDaze to ApaNane lAbha maLaze. tethI loko mahAtmAne khUba ja bhaktithI AhArapANI vahorAvatA hoya che. saMyamajIvanamAM jeTalo rasAsvAda levAnuM saraLa che eTale bIjA viSayono paribhoga karavAnuM saraLa nathI... ityAdi vAtane jaNAvavA mATe ahIM rasanendriyano sAkSAt ullekha che. bAkI to pAMceya IndriyonA sarva viSayonA paribhogathI paNa atIndriya tRptinI prApti thavAnI nathI. IndriyothI paudgalika viSayono anubhava thAya che. AtmA svarUpano anubhava kare che. te pudgalanA rUpAdi guNono vAstavika rIte jJAtA che, bhoktA nathI. pudgalanA guNo vAstavika rIte AtmAne mATe bhogya nathI. mohanA udayathI AhArAdi saMjJAne laIne viSayonuM AsvAdana che, svAbhAvika nathI. AtmAnA jJAnAdi guNono anubhava svarUpathI hovAthI tene laIne thanArI tRpti vAstavika tRpti che. paulika viSayonA anubhavathI thanArI tRpti vAstavika nathI, Aropita che - te jaNAvAya che : saMsAre svapnavan mithyA, tRptiH syAdAbhimAnikI / tathyA tu bhrAntizUnyasya, sAtmavIryavipAkakRt // 10-4 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "saMsAramAM svapnanI jema mithyA abhimAnathI utpanna thayelI tRpti mithyAkAlpanika che. bhramathI rahita - samyajJAnIne AtmAnA vIryane puSTa karanArI te tRpti vAstavika che." A saMsAramAM tRSNAthI grasta thayelA ajJAnI jIvo mAne che ke "maNi ratna vagere dhana mane maLyuM ane duHkhamAM mIThAM vacano bolavAmAM nipuNa evo svajanavarga mane maLyo.' - A pramANe mAnIne te jIvo saMsAramAM tRpta thaIne rahe che. paraMtu A dhana ane A parivAra kAlpanika che, sarvathA para che, karmanA udayathI maLelA che ane karmabandhanA kAraNabhUta evA rAga-dveSane karAve che. tethI vAstavika rIte te dhana ane parivAra duHkha svarUpa ja che. enAthI thavAvALI tRpti mRgatRSNA jevI che, sukhanuM kAraNa nathI. paraMtu jeo brAntithI (mithyAjJAnathI) rahita che ane samyagrajJAnathI sahita che, evA tattvAbhimukha AtmAne potAnA svarUpanA AvirbhAvanA anubhava svarUpa je tRpti che; te vAstavika che, sukhanuM kAraNa che ane AtmAnA sahaja vIryanI puSTine karanArI che. tethI krame karI guNono AvirbhAva thAya che. AthI AvI vAstavika tRptino anubhava karavA mATe pU. gurudevazrInI sevA, AgamanuM zravaNa ane tattvanuM grahaNa (jJAna) vagere upAyo ArAdhavA joIe. yadyapi AtmAne viSayanA upabhogathI paNa tRptino anubhava thato hoya che. viSayonA AsvAdanathI AtmA prasanna bane che, santuSTa thAya che ane potAne je karavAnuM che te karavA mATe utsAhavALo bane che. paraMtu vastutaH e anubhava vAstavika rIte zarIrAdi pudgalano che. ajJAnane kAraNe teno Aropa AtmAmAM karAya che - e jaNAvAya che : pudgalaiH pudgalAstRptiM, yAntyAtmA punarAtmanA / paratRptisamAropo, jJAninastanna yujyate // 10-5 // "pugalonA kAraNe pudgalo tRptine pAme che ane AtmA AtmAne kAraNe tRpti pAme che. paratRptino Aropa karavAnuM jJAna mATe ucita nathI." Azaya e che ke pudgalasvarUpa viSayonA upabhogathI zarIrAdi puSTa thAya che. te svarUpa tRpti paNa zarIrAdine thAya che. AtmAne ethI koI ja lAbha nathI. anAdinA zarIrAdinA yoge zarIrAdinI tRpti jANe AtmAnI ja tRpti hoya - e rIte ApaNe vartIe chIe. e ajJAnanA kAraNe zarIrAdi parapadArthonI tRptino Aropa AtmAmAM karAya che. paratu jJAnI mahAtmAne evo Aropa karavAnuM ucita nathI. kAraNa ke teozrIne Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja samyagavabodha hovAthI AtmAnA dharmane ja teozrI AtmAmAM svIkAre che. pudgalanA upacaya(puSTi) vagere dharmone teozrI AtmAmAM svIkAratA nathI. pudgalanA upabhogathI AtmAne sukhano anubhava mAnavo-e mithyAjJAna che. AthI ja zAstramAM pharamAvyuM che ke tapa tape, cAritranuM AcaraNa kare ane zruta paNa nava pUrva jeTaluM bhaNe parantu para padArthanA upabhogathI sukhanI prApti thAya che - ema mAne to te samyag vijJAna nathI. pUjyapAda A.bha.zrI. haribhadra sU. mahArAjAe paNa pharamAvyuM che ke 'je zrutajJAnI che, zIlavAna che, tyAgI che ane zrI jinezvaradevoe prarUpelA mArganI ArAdhanAmAM prItivALo che, evo AtmA paravastune ke paravastunA saMgane dharma mAne to te jaDa che.' AthI spaSTa che ke AtmAnuM sahaja svarUpa je jJAnAdi che, te dharma che. paudgalika padArthonA AsvAdanathI tenI puSTi thatI nathI.. A AropathI rahita svAbhAvika AtmaguNonA AvirbhAvathI anubhavAtI je tRpti che te jJAnI bhagavanto ja jANe che. sAmAnya mANaso jANatA paNa nathI - te jaNAvAya che : mathurAjyamahAzAkA - grAhye bAhye ca gorasAt / parabrahmaNi tRptiryA, janAstAM jAnate'pi na // 10-6 // 'atyanta ISTa evA rAjyanI moTI AzAvALA jene grahaNa karI zakatA nathI ane vANI dvArA jenuM varNana karI zakAya ema nathI, evA paramabrahmane vize je tRpti che, tene loko jANatA paNa nathI, to tenA anubhavane kaI rIte kare ?'' kahevAno Azaya e che ke zuddhajJAnAdimaya je AtmA che te parabrahma che. saccidAnandamAM lInatA svarUpa parabrahmanI tRpti che. madhajevA madhura - atyantapriya evA rAjyanI moTI AzA jemane che - evA lokothI A paramabrahma agrAhya che. saMsAranA sukha pratye ja jemanI dRSTi sthira che temane zuddha Atmatattva grAhya na ja bane e samajI zakAya evuM che. AvA lokone parabrahmanuM svarUpa samajAvavAnuM paNa zakya nathI. kAraNa ke te vacanathI (vANIthI) bAhya che. arthAt te paramabrahma vacanAtIta che. vANIno e viSaya ja nathI. sAmAnyathI (upara uparathI) enuM svarUpa vacanathI jANyA pachI tenuM vAstavika svarUpa anubhavathI grAhya bane che tethI parabrahma vacanathI bAhya che. ja 94 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA parabrahmanuM svarUpa, tattvAvalokana svarUpa cakSuthI rahita evA loko jANatA paNa nathI, to tenA anubhavanI vAta kyAMthI hoya ? evA lokone paramAtmAsvarUpa paramabrahmanuM jJAna na hovAthI parabrahmamAM tRptine karI zakatA nathI. teo pudgalanA upabhogathI mAtra paudgalika tRptino ja anubhava kare che; je aupacArika che, vAstavika nathI. vAstavika tRpti AtmAnA zuddha svarUpanA anubhavathI prApta thatI hoya che, je hajAro pulonA paribhogathI paNa zakya nathI. Ama chatAM viSayothI atRpta AtmAo viSayono paribhoga karI tRptinA oDakAra khAdhA ja kare che. temanA te oDakAra kevA che te jaNAvAya che : viSayormiviSodgAraH, syAdatRptasya pudgalaiH / jJAnatRptasya tu dhyAna-sudhodgAraparamparA // 10-7 // "pudgalothI atRpta lokone viSayonA vilAsa svarUpa viSanA oDakAra Ave che ane jJAnathI je lokone tRpti che, temane dhyAna svarUpa amRtanA oDakAranI paraMparA prApta thAya che." kahevAnuM tAtparya e che ke anAdinA A saMsAramAM anantakALa sudhI ApaNA jIve anantAM pudgalono paribhoga karyo che, parantu Aja sudhI tRpti thaI nahi. jyAre paNa pudgalano paribhoga karAya che, tyAre navI ja vastu vAparatA hoIe - evo anubhava thAya che. evI koI cIja nathI ke ATalA kALamAM ApaNe e vAparI nA hoya. paNa anAdikALathI atRpta evA loko nitya anekAneka pudgalono cikAra upabhoga karatA hoya che. tethI pAMceya IndriyonA viSayonA vilAso svarUpa viSanA oDakAra AvyA ja kare che. lokamAM prasiddha che ke cikAra pramANamAM khAnArAne ajIrNanA oDakAra AvatA hoya che, je pariNAme prANane paNa harI le che. AvI ja avasthA pudgalanA paribhogathI thatI hoya che. jema jema pudgalono paribhoga vadhe che tema tema viSaya, kaSAya ane vikathAdi doSo vadhe che; je AtmAne karmabandha dvArA janmamaraNAdi du:khonuM kAraNa bane che. tethI kharekhara ja IndriyonAM sukho duHkhasvarUpa che, viSayothI virakata banelA AtmAone mATe te grAhya banatAM nathI. . potAnA AtmAnA svarUpano avabodha jemane prApta thayo che-evA mahAtmAo jJAnathI tRptino anubhava kare che. tethI AtmasvarUpamAM ekAkAra banavA svarUpa dhyAnamAM teo lIna bane che. jethI e dhyAnasvarUpa amRtanA oDakAranI paraMparA prApta thAya che. A eka adbhuta vastu che. upabhoganAM sAdhanono koI upayoga nathI | 95. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa sukhano pAra nathI. jJAnathI tRpta AtmAone pravRtti lagabhaga nahi chatAM paramatRpti che ane pudgalonA paribhogathI atRpta lokone pravRtti ghaNI che paNa sukhano aMza paNa nathI. tRpti ane tenA abhAvamAM anukrame sukha ane duHkha che. sukhanA paribhoganAM sAdhanomAM sukha nathI, tema ja duHkhanAM sAdhanomAM duHkha nathI. ityAdi jaNAvAya che : sukhino viSayAtRptA, nendropendrAdayo'pyaho / bhikSurekaH sukhI loke, jJAnatRpto niraJjanaH // 10-8 // "viSayothI atRpta evA Indra ane upendra (kRSNa) vagere paNa sukhI nathI. jJAnathI tRpta ane rAga vinAnA eka bhikSu (pU.sAdhu ma.) ja lokamAM sukhI che." - aneka prakAranA strIonI sAthenA vilAsa, madhurAdi chaye rasonuM bhojana, sugandhI puSpAdi dravyothI suvAsita AvAsa, mRduzabdonuM zravaNa ane adbhuta rUpanuM darzana vagere anekAneka viSayonAM asaMkhyAta varSo sudhInA upabhogathI paNa Azcarya che ke Indra ane upendra vagere tRpti pAmyA nathI. kAraNa ke viSayonA bhogo vastuta: tRptinuM kAraNa ja nathI. jo e tRptinuM kAraNa hota to IndrAdine atyAra sudhI tRpti thaI hota. parantu evuM banyuM nathI. "viSayonA bhogo tRptinuM kAraNa che." AvI je lokamAM mAnyatA che - te vAstavika nathI. asahnA AropanA gharanI e mAnyatA che. A karmasahita anantAnanta jIvo jyAM rahe che evA caudarAja lokamAM eka bhikSusvarUpa pU. sAdhumahAtmA ja sukhI che. AhAramAM Asakta banyA vinA mAtra zarIrAdinA nirvAha mATe bhikSA mAMgavAno svabhAva che jeno tene mikSa kahevAya che. parigrahathI sarvathA rahita evA bhikSune choDIne bIjA koI sukhI nathI. bhikSA maLe ke na paNa maLe toya pU.sAdhumahAtmA jJAnathI je tRpta che. rAgAdi doSonI zyAmatAthI rahita hovAthI niraMjana che. potAnA jJAnAdi guNonA ja bhokatA hovAthI rAgAdithI teozrI raMgAtA nathI. viSayomAM tRptine utpanna karavAno svabhAva ja nathI, tethI viSayabhogothI tRpti thatI nathI. A pramANe 'vizeSAvazyaka' mAM paNa pharamAvyuM che ke "he saumya ! pratyakSa jaNAtuM sukha, sukha ja nathI; te duHkhanA pratikAra rUpa hovAthI juduM ja che, duHkhasvarUpa ja che. tethI puNyanA phaLa svarUpe prApta thanAruM sukha duHkha ja che. viSayasukha duHkhanA 96 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratikAra svarUpa hovAthI cikitsAnI jema paramArthathI duHkhasvarUpa ja che. roganA pratikAra svarUpa cikitsA jema sukha nathI tema viSayasukha paNa sukha nathI paNa tene upacArathI sukha gaNe che. parantu upacAra paNa vAstavika sukhanI prasiddhi vinA zakya nathI. arthAt viSayasukha vinA bIjuM, jJAnAdi svarUpa svaguNonI ramaNatAdinuM sukha che teno Aropa viSayasukhamAM karAya che. zAtA ane azAtA banne duHkha che. bannenA abhAvamAM sukha che. kAraNa ke zarIra ke IndriyAdinA kAraNe utpanna thanAruM sukha, duHkha che ane zarIrAdinA abhAvamAM thanAruM sukha, sukha che. zAtAvedanIya karma ane azAtAvedanIyakarma : e baMnnemAM phaLane AzrayIne bheda che. paratu avyAbAdha sukhane rokavAnI apekSAe baMnne eka che. je AtmAnA guNano ghAta kare evA du:khane sukhasvarUpe koNa svIkAre ? AthI spaSTa che ke AtmAnI jJAnAnaMdanA anubhava svarUpa tRpti ja prazasya che. parantu aupAdhika viSayasukhanA anubhavathI thatI tRpti aprazasya che. prazasya tRptinI prApti mATe samyakatvane dhAraNa karanArA AtmAo arihantaparamAtmAnI pUjAstavanAdi kare che. dezaviratine dhAraNa karanArA sAmAyika ane pauSadhAdimAM sthira rahe che. munibhagavanto anekAneka parIsaho ane upasargone sahana kare che, Agamano svAdhyAya kare che ane kSamAdi dharmathI AtmAne bhAvita kare che. ane kSamAdi daza prakAranA yatidharmathI AtmAne bhAvita karI vAstavika tRptine anubhavavA ApaNe prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka zubhAbhilASA. // iti zrIjJAnasAraprakaraNe dazamaM tRptyaSTakam // (97) Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe ekAdazaM nirlepaassttkm| A pUrvenA aSTakamAM tRptinuM svarUpa varNavyuM. pAramArthika tRptino anubhava to te karI zake ke je bAhya padArthonA svarUpamAM lepAI jAya nahi. tethI A agiyAramA aSTakathI nirlepatAnuM varNana karAya che : saMsAre nivasan svArthasaja: kajalavezmani / / lipyate nikhilo loko, jJAnasiddho na lipyate // 11-1 // kAjaLanA ghara jevA A saMsAramAM svArtha sAdhavAmAM tatpara rahenAro samagra loka karmathI lepAya che, paraMtu jJAnasidha AtmAo levAtA nathI." A cauda rAjalokamAM kAmaNavargaNAnAM pulo aMjanathI bharelI DabInI jema ThAMsI-ThAMsIne bharyA che. anAdikALathI te pudgalone grahaNa karI AtmAnuM svarUpa AcchAdita karavAnuM kArya jIvo samaye samaye karatA AvyA che. mithyAtva, avirati, kaSAya ane pramAda vagere hetuothI jIva karmathI lepAya che. AtmAnuM zuddha sphaTika jevuM nirmaLa svarUpa, A karmasvarUpa kAjaLathI lepAyeluM che. cAragatimaya A saMsAra kAjaLanuM ghara che. emAM svArtha sAdhanAra AtmAo vase che. anAdikALanA ajJAnamUlaka kusaMskAranA kAraNe jIvo svArthasaja banelA che. je AtmasvarUpa nathI evA zarIramAM AtmapaNAnI buddhi karIne tenA zarIranA) sarva prayojano(te te artha)nI siddhi mATe jIvo tatpara che tema ja indriyonA te te viSayo potAnA na hovA chatAM tene potAnA mAnIne tene siddha (prApta) karavA jIvo tatpara che. arthAt potAnA mAnI lIdhelA svArthane siddha karavA jIvo sajja che. AvA saMsAramAM rahetA loko rAgAdithI ane karmAdithI levAya che. AvI liptatAnuM mukhya kAraNa temanI svArthasajjatA che. paravastune sva ane svakIya mAnI AtmA te te vastune pAmavA mATe svArthaparAyaNa bane che. saMsAramAM sarvatra svArthanI pradhAnatA jovA maLe che. svArthapradhAna jIvo karma ane tenA vipAkathI lepAya che paraMtu jJAnasiddha AtmA e rIte lapAto nathI. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapara padArthomAM viveka karanArA AtmasvabhAvabhUta jJAnane varelA mahAtmAo jJAnasiddha che. vastunA yathArtha svarUpane jANI lIdheluM hovAthI e mahAtmAo parapadArthamAM taddana ja udAsInatAne dhAraNa kare che. tethI saMsAramAM rahevA chatAM teo koI paNa pravRtti -nivRtti, rAga-dveSane AdhIna thaIne nathI karatA.AthI ja svabhAvastha thayelA teozrI karmAdithI lepAtA nathI. karmAdino lepa, rAga ane dveSanA kAraNe thAya che ane rAga-dveSa mamatvanA kAraNe tema ja ahaMkArAdinA kAraNe thAya che. AtmA ane tenA jJAnAdi guNone choDIne pudgalAdisvarUpa para padArthane potAnA mAnavA te mamatva che ane zarIrane AtmA mAnavo te ahaMkAra che. svapara padArthonA vivekapUrNa jJAtAone evuM mamatva ke ahaMkAra na hovAthI teo karmAdithI levAtA nathI. jJAnasiddha AtmAo lepAtA nathI - A pramANe zlokamAM jaNAvyuM che. tyAM jJAnasiddha AtmAo kema lapAtA nathI te jaNAvAya che : nAhaM pudgalabhAvAnAM, kartA kArayitApi ca / nAnumantApi cetyAtmajJAnavAn lipyate katham // 11-2 // - "karmAdi pudgalonA bhAvono (pariNAmono) huM kartA nathI, te bhAvone karAvanAro paNa nathI ane anumodanAro paNa nathI. - AvA prakAranA AtmajJAnavALA kaI rIte lepAya ? arthAt levAtA nathI." Azaya e che ke sAmAnyathI AtmA anAdikALathI karmAdithI baddha che. e karmonA udayathI tenA zubhAzubha phaLane bhogavanAro che ane cAragatimaya saMsAramAM paribhramaNa karanAra che tema ja svayaM karmAdithI badha vagere svarUpa AtmA bIjA AtmAonI te te avasthAonI pratye preraka banI te te avasthAone karAvanAro paNa che ane ajJAnane AdhIna banI potAnI e pravRttinI anumodanA paNa AtmA kare che. vastutaH karmAdi pudgalo paradravya che. pudgalAdi padravyanA bhAvane karavAnuM, karAvavAnuM ke anumodavAnuM kArya AtmAnuM nathI. zarIra ane AtmAnA aikyanA jJAnathI AtmAne pulanA bhAvono kartA, kArayitA (karAvanAra) ane anumodanAro manAya che. vAstavika rIte to te AtmAnI ajJAna dazA che. AtmAnuM vAstavika jJAna jemane thayuM che, teo sArI rIte samaje che ke AtmAnuM zuddha svarUpa jJAnAdimaya che. karmAdi pudgalabhAvonI sAthe AtmAne koI 99 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa prakArano tAtvika saMbandha nathI. AtmA cetana che. pudgala jaDa che. pudgalabhAvone karanAro, karAvanAro ke anumodanAro AtmA nathI tema ja tenAthI prApta thanArAM sukha duHkhAdino bhoktA paNa AtmA nathI. svasvarUpamAM ramaNa karanArA AtmAne para padAryAdinuM kartutva vagere sadgata nathI. dravya, dravyasvarUpe nitya che. jJAnAdi guNo anAdinA sahaja che. tenA paryAyo (pariNAma) kramika che. AtmA svaparyAyono kartA che. teno jJAtRtva svabhAva che. svaguNono bhoktA che ane svaguNomAM ramaNa karanAra AtmA che. - A pramANe AtmAnuM svarUpa jeNe jANI lIdhuM che te AtmajJAnI mahAtmA karmAdithI lepAtA nathI. Ama paNa cAlu vyavahAramAM bIjAe karelA kAryanI pratye ApaNane mamatva thatuM nathI tema ja dreSa paNa thato nathI. jyAre paNa bIjAe karelA kAryanI pratye saheja paNa mamatvAdi thAya che tyAre te pUrve te kAryanI pratye thoDoghaNo paNa saMbaMdha ApaNo che - ema ApaNe mAnI lIdheluM hoya che. jenI sAthe ApaNo nAmano paNa saMbaMdha nathI : evA kAryanI pratye ApaNane saheja paNa mamatva ke dveSa thato nathI. AvI ja rIte AtmAnuM jJAna jemane thayuM che, evA AtmajJAnI mahAtmAone pudgalAdi bhAvo(parabhAvo)nI pratye potAno koI ja tAttvika saMbandha nathI, eno pUrato khyAla hovAthI teo karmAdithI lepAtA nathI. kAraNa ke AtmajJAnIo parabhAvomAM audAsInya rAkhanArA che. jemane tevA prakAranuM audAsInya prApta thayuM nathI, teo paramArthathI AtmajJAnavALA nathI. vyavahAranayathI AtmA pudgalabhAvono kartA, karAvanAro ane anumodanAro che. kAraNa ke azuddha AtmA rAgAdine kAraNe karmabandhAdine kare che. mAtra zarIrAdithI karmabandhAdi thatA nathI. nizcayanayanI daSTie AtmA svabhAvathI ja zuddha hovAthI te kadi pugalabhAvono kartA vagere nathI. ubhaya nayane AzrayIne AtmA kathaMcit pugalabhAvono kartA akartAdi che. svaparanA vAstavika vivekapUrvakanA jJAnavALA karmAdithI levAtA nathI. emAM kAraNabhUta je AtmapariNati che- te jaNAvAya che : lipyate pudgalaskandho, na lipye pudgalairaham / . citravyomAJjaneneva, dhyAyanniti na lipyte||11-3|| -1 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "pudgalo vaDe pudgalaskandha lepAya che. judA judA varNavALuM AkAza jema kAjaLathI lepAtuM nathI, tema pudgalo vaDe huM (AtmA) lekhAto nathI - A pramANe vicAranAra AtmajJAnI lapAtA nathI." kahevAno Azaya e che ke anAdikALathI AtmAne zarIra ane karma vagere pugalono saMyoga che. A anAdinA saMyogane jayAre AtmA tAdAbhya(abheda)svarUpe mAne che tyAre AtmA karmano baMdha kare che. parantu sadgurubhagavantAdinA pAvana paricayathI AtmAnuM pAramArthika svarUpa samajAya che tyAre AtmAne karyAdino lepa thato nathI. kAraNa ke tene te te pudgalothI taddana ja potAnA vilakSaNa svarUpanuM bhAna thatuM hoya che. karmAdi pudgalo karmAdi pudgalaskandhanI sAthe bhaLe che. arthAt vAstavika rIte pudgala skaMdha ja pudgalanI sAthe levAya che. AkAzamAM sAmAnya rIte anekAneka varSo dekhAya che. parantu citra vicitra paNa AkAza kyAre paNa aMjana(kAjaLa vagere)thI jema levAtuM nathI tema jJAnAdi sahaja siddha svarUpavALo AtmA kyAre paNa karyAdithI lapAto nathI. karmasahita AtmAne karmAdi pudgalono lepa che. zuddha AtmAne karmabandha nathI-e rIte karmAdi pudgalaskandha ja karmAdi pudgalathI levAya che. karmAdi pudgalaskandha AtmAthI bhinna che. tethI svathI bhinna paranA lepathI sva-AtmAne lepAvAnuM koI ja kAraNa nathI - A pramANe tAtvika rIte vicAranArA AtmAne karmabandha thato nathI. zarIra pratye jyAM sudhI mamatva paDyuM che ane karmanA udayathI prApta thayelA sukhAdi pratye jyAM sudhI rAgAdi che tyAM sudhI AtmAnuM vAstavika zuddha svarUpa anubhavAze nahi ane tethI vAstavika rIte AtmAnI nirlepatAnI vAta, vAtamAtra ja rahevAnI che. AtmAnA zuddha svarUpane anubhavavA mATe zarIrAdi parapadArthothI para(dUra) thayA vinA bIjo koI upAya nathI. AtmA ane zarIrAdinA vAstavika svarUpanuM paribhAvana karavAthI ja te te para padArthothI AtmAne dUra rAkhI zakAya che. anAdikALanA paricayathI, zarIrAdi parapadArtho ane AtmA: e baMnnene bhinna mAnavAnuM khUba ja agharuM che. anAdithI ajJAnAdine laIne AtmAne ApaNe karmAdithI lipta ja jANyo che. bhavanistAraka sadgurubhagavantonI puNyakRpAthI AtmAnuM zuddhanirlepasvarUpa jANyA pachI paNa e samajaNa, anAdinA pelA kuparicayathI TakI rahetI nathI. aprazasta vyavahAramAM eka vakhata paNa te te viSayamAM bhedajJAna thaI jAya to tenuM nAma paNa ApaNe letA nathI. ahIM paNa eka vAra AtmA ane zarIrAdine vize (101) Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhedajJAna thaI jAya to tethI karmAdithI AtmA alipta ja rahe che. A rIte AtmAnI aliptatAnuM jJAna thayA pachI paNa te TakI rahetuM nathI. te TakI rahe ane liptatAnuM jJAna pAchuM AvI na jAya e mATe jJAnI bhagavaMtonI te te kriyA hoya che - te jaNAvAya che : liptatAjJAnasampAta-pratighAtAya kevalam / nirdeSajJAnamanAtha, kriyA sarvopayute 2-jA "nirlepajJAnamAM je magna che, temanI badhI kriyAo, liptatAjJAnane AvatA rokavA mATe ja upayogI bane che." Azaya e che ke huM zuddha chuM, nirlepa chuM, karyAdi pudgalabhAvono huM kartA vagere nathI'. ... ItyAdi svarUpa nirlepatAnA jJAnamAM jeo magna che, teo pratikramaNAdi svarUpa je koI Avazyaka kriyA kare che te badhI ja kriyAo, huM azuddha chuM, karmAdithI lepAyelo chuM ane karmAdi pudgalabhAvono kartA vagere chuM.... ItyAdi svarUpa liptatAnA jJAnane AvatuM rokavA mATe teozrIne upayogI bane che. zuddha chuM..." ityAdi jJAna jyAre paNa thAya tyAre eno ApaNane khyAla hoya che ja ke ApaNuM te mULabhUta svarUpa che. vartamAnamAM to te svarUpa karmanAM AvaraNothI taddana ja azuddha ane AcchAdita che. dUdha ane pANInI jema ane loDhuM ane agninI jema AtmA ane karma ekameka thayelAM che. AvI sthitimAM ApaNA potAnA svarUpano vAstavika khyAla rAkhI, zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelI paramatAraka kriyAne karIne ApaNA te zuddha svarUpane Avirbhata karavAnuM che. e mATe nirlepatAnuM jJAna anivArya che. nirantara e jJAnamAM magna banI rahevAya ane e jJAnanA badale pharI pAchuM liptatAnuM jJAna AvI na jAya e AzayathI nirlepattAnamAM magna banelA te mahAtmAo AvazyakAdi kriyAonuM AlaMbana le che. AthI samajI zakAze ke sAmAnyapaNe jJAnImahAtmAne kriyAnuM khAsa koI prayojana nathI. guNanI rakSA mAtranA uddezathI ja temane kriyAono upayoga che. ApaNe game teTalA paNa zuddha thayA hoIe to ya pAchA azuddha na thaIe eno avazya upayoga rAkhavo joIe. ApaNAM vastro zuddha che eno artha e nathI ke ApaNe dhULamAM ALoTIe. jenAM vastro cokhkhAM che teNe dhULamAM ALoTavAnuM to (102) Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ choDI ja devuM joIe ne? aliptatAnuM jJAna thayA pachI liptatAnuM jJAna AvI jAya nahi - e mATe rAta ane divasa niraMtara svAdhyAyamAM rahevuM joIe. nidrA-vikathAdi pramAdathI dUra-sudUra rahevuM joIe. upara jaNAvyA mujaba liptatAnA jJAnanA pratighAta mATe jema kriyA upayogI bane che tema e jJAnanA (liptatAjJAnanA) pratighAta mATe madathI dUra rahevAnuM eTaluM ja upayogI che - te jaNAvAya che - tapa:zrutAdinA mattaH, kriyAvAnapi lipyate / bhAvanAjJAnasampanno, niSkriyo'pi na lipyate // 11-5 // "tapa kRta Adine laIne abhimAnavALo uttamakriyAvAna hovA chatAM karmAdithI lepAya che. bhAvanAzAnathI sampanna mahAtmA kriyAthI rahita hoya topaNa karyAdithI levAtA nathI." zrI jinakalpika mahAtmAonI jema ja vizuddha cAritranI kriyAne karanArAne paNa potAnA tapa ke zrutAdinuM abhimAna hoya to teone jJAnAvaraNIyAdi karmono baMdha thAya che. sAmAnya rIte mada (abhimAna) ATha prakArano che. karmanA udayAdithI maLelI uttamottama jAti, kuLa vagere sAmagrIno mada karavAthI mukhyapaNe antarAyAdi karma paNa baMdhAya che, jenA vipAka svarUpe uttama sAmagrInI prApti thatI nathI. karmanA udayathI maLelI sAmagrIno sadupayoga karI levAne badale teno mada karI karmano baMdha karavAnuM kArya, vastutaH jJAnIonuM nathI. tevA prakArano mada karI karmabandha karanArA jJAnIo vAstavika rIte jJAnI ja nathI. zrI sthUlabhadramahArAjAe jJAnano mada karyo, to teozrIne zrutano antarAya prApta thayo tema ja zrI kUragaDumahAtmAe pUrvabhavamAM tapano mada karyo, to tenA pachInA bhavamAM teozrIne tapano antarAya prApta thayo. atyanta utkaTakoTinuM cAritra pALavA chatAM jJAna(zruta) ane tapano mada karavAthI tevA vipAkane pAmyA pachI paNa madano sarvathA tyAga karI teozrI AtmakalyANanA bhAjana banyA. uttama koTinuM cAritra ArAdhavA chatAM e mahAtmAo tapa ke zrata vagereno mada kare to karmathI lepAya che. paranta bhAvanAzAnathI bhAvita AtmAo niSkriya hovA chatAM paNa karyAdithI lepAtA nathI. zrI bharata mahArAjA tema ja zrI pRthvIcandrajI Adie tevA prakAranI evI koI cAritranI (bAhya) kriyA karI na hovA chatAM teozrI karmathI lepAyA na - 103) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. e bhAvanAjJAnano prabhAva hato. zrI AcArAMgAdi sUtramAM A viSayamAM jaNAvyuM che ke - "jJAnI AtmA krodhAdi kaSAyono tyAga karI saMsArano anta karanAra che ane bAla jIvo viSayAdine paravaza banI cAra gatimAM bhaTake che.' .. A rIte pUrve jaNAvyA mujaba liptatAnA jJAnanA pratighAta mATe jo jJAnIne paNa kriyA upayogI che, to kriyAne laIne karmabandha to thavAno che. tethI jJAnI nirlepa kaI rIte rahe? - A zakAnuM samAdhAna nayanI vivakSAthI karAya che : alipto nizcayenAtmA, liptazca vyavahArataH / zudhyatyaliptayA jJAnI, kriyAvAn liptayA dRzA // 11-6 // zvatthAmAM "nizcayanayanI apekSAe AtmA karmathI alipta che ane vyavahAranayathI AtmA karmathI lepAyelo che. jJAnI aliptatAnI daSTivaDe zuddha thAya che ane kriyAvAna liptatAnI daSTi vaDe zuddha thAya che.' - A pUrve jaNAvyA mujaba AtmA cetana che ane karma jaDa che: e banneno kSIranIranyAye saMzleSa thavA chatAM tAdAtmabhAva thato nathI. arthAd jaDa cetana thatuM nathI ane cetana jaDa thato nathI. AthI nizcayanayanI daSTie AtmAne karmabandha thato ja nathI. vyavahAranayanI daSTie AtmAne anAdikALathI karmanA saMzleSanA kAraNe karmano bandha thato ja Avyo che. AvI sthitimAM jJAnI AtmAo ane kriyAvAna AtmAo je rIte potAnA AtmAne zuddha banAve che, te zlokanA trIjA ane cothA padathI jaNAvyuM che. eno Azaya e che ke - "AtmA zuddha che, paramajJAnamaya che, karmAdi pudgalabhAvono kartA nathI ane nirlepa che...' ItyAdi prakAre jemane AtmAnI aliptadaSTi prApta thaI che, tevA jJAnIbhagavanto te alipta daSTi vaDe ja zuddha thAya che. arthAt karmathI rahita thAya che. A vAta vAstavika daSTine laIne che. mAyArahitapaNe jeo vyavahAramAM paNa vartatA hoya temane AzrayIne che. jethI viSayAdine bhogavatAM hoya ane pratikULatAmAM AkuLa-vyAkuLa thatA hoya tevA AtmAonI aliptatAnI A vAta nathI. jemane pulamAtra aDatuM na hoya evA jJAnInI aliptatAnI daSTi kharekhara ja te AtmAne zuddha banAve che. parantu AvI tAttvika aliptatAnI dRSTi jemane prApta thaI nathI, evA AtmAone potAno AtmA karmAdithI lepAyelo che - ema ja lAgatuM hoya che. tethI temanI daSTi AtmAnI liptatAnI ja hoya che. A AtmAone cokkasapaNe khyAlamAM hoya che ke mithyAtva ke avirati vagerenI kriyAnA (10) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe A AtmA karmAdithI lipta-baddha che. tethI tenAthI rahita thavA mATe zrIvItarAga paramAtmAe upadezelI samyaktva ke virati pratyayika kriyAne karyA vinA cAle ema nathI. malina vasranA melane dUra karavA mATe jema sAbu vagere Avazyaka che tema karmathI baddhAtmAnI zuddhi mATe te te kriyA paNa Avazyaka che. AthI samajI zakAze ke limatAnI dRSTinA kAraNe AtmAnI zuddhi mATe kriyA Avazyaka che. AtmAnI zuddhi thaye chate kriyA svayaM virAma pAme che, jethI kriyAnA kAraNe bandhanuM sAtatya rahetuM nathI... A rIte jIvanI yogyatA mujaba AtmAnI zuddhi mATe jJAna ane kriyA baMnnenI apekSA che. je sAdhananI nyUnatA hoya, te sAdhanane meLavI levA mumukSue prayatna karI levo joIe. vastutaH jJAna ane kriyAnI ruci kramika nathI, ekasAthe ja hoya che. kAraNa ke anyatara(jJAna ane kriyA bemAMthI eka)nI ruci, vAstavika rIte bIjAnI rucinA abhAve ubhayanI rucinA abhAvane jaNAvatI hovAthI te AbhAsarUpa che. bethI siddha thanAruM kArya hoya tyAre ekanI ruci hoya ane bIjAnI ruci na hoya evuM nA bane. prApti krame karI thAya e bane. tethI je sAdhana na hoya te meLavI levuM joIe. baMnnenA (jJAna-kriyAnA) samAvezathI ja AtmA zuddha bane che, te jaNAvAya che : jJAnakriyAsamAvezaH, sahaivonmIlane dvayoH / bhUmiLA khetattvatra, veve mukhvatA ??-7 || ''jJAnadaSTi(aliptatAdaSTi) ane kriyAdRSTi(liptatAdRSTi) : A baMnne ekIsAthe khUle to jJAna ane kriyAno samAveza thAya che. jIvanI yogyatAvizeSane laIne ahIM eka-ekanI mukhyatA che.'" kahevAno Azaya e che ke upara jaNAvyA mujaba jJAnadaSTi ane kriyAdaSTi baMnne kramika nathI. ekasAthe baMnneno AvirbhAva che. kAraNa ke ekaluM jJAna jene ruce che ane ekalI kriyA jene ruce che - te banne mithyAdaSTi che. samakitadaSTi AtmAne jJAna ane kriyA baMnnenI ruci che. ethI teone ja mokSanI prApti paNa thatI hoya che. A rIte jJAna ane kriyA, baMnnenI dRSTi ekasAthe khUlavAthI mokSanA sAdhanabhUta jJAna ane kriyAno samAveza thAya che, anyathA teno samAveza thato nathI. na to ekaluM jJAna AtmAnI zuddhimAM kAma lAge che ane na to ekalI kriyA AtmAnI zuddhimAM kAma lAge che. baMnneno samAveza ja AtmAnI zuddhi mATe kAma lAge che. jJAnathI dIpakanI jema ApaNane sad-asanuM bhAna thAya che. tapa vagerenI kriyAthI karmamalano 105 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigama thAya che ane saMyamathI navAM karma AvatAM rokAya che. traNenA samAvezathI AtmA, karmathI sarvathA mukta thAya che. A rIte mokSanI pratye traNeya kAraNa hovA chatAM jIvanI bhUmikAne AzrayIne jJAna ane kriyAnI mukhyatA manAya che. dhyAnanA avasare jJAnanI mukhyatA che ane vyavahAranI apekSAe kriyAnI mukhyatA che. sAmAnya rIte uttarottara guNasthAnake jJAnanI mukhyatA che ane pUrva pUrvaguNasthAnake kriyAnI mukhyatA che. banne sAdhananI prAptimAM ja mokSanI prApti zakya che. ekatara sAdhananI prAptithI mokSanI prApti zakya nathI. bannenA samAvezathI ja mokSanI sAdhanA phaLane prApta karAvanArI bane che. je sAdhana aprApta che tene meLavI levAthI sAmagrInI pUrNatA thAya che. mumukSue e tarapha ja lakSya keLavI levuM joIe. kAraNa ke jJAnasahita ja kriyA(anuSThAna) mokSanuM kAraNa bane che. evA anuSThAnane karanArA AtmAo vAstavika rIte mokSanA sAdhaka che - e jaNAvAya che : sajJAnaM yadanuSThAnaM, na liptaM doSapaGkataH / zuddhabuddhasvabhAvAya, tasmai bhagavate nmH||11-8|| "jemanuM anuSThAna (kriyA) jJAnasahita che ane doSasvarUpa kAdavathI kharaDAyeluM nathI, evA zuddha budha svabhAvavALA yogI mahAtmAone namaskAra thAo." Azaya e che ke sAmAnyathI jJAnasahita (samyajJAnasahita) anuSThAna doSathI rahita hoya che, paraMtu A loka sambandhI ke paraloka saMbandhI IcchAne laIne tema ja krodhAdi kaSAyane kAraNe anuSThAna doSathI lepAya che. zrI vItarAgaparamAtmAnI paramatAraka AjJA mujaba je anuSThAna kare che, teo sArI rIte samaje che ke AtmAno svabhAva zuddhajJAnamaya che. zarIrAdi parapadArthonI sAthe koI paNa prakArano tAttvika saMbandha nathI. e atAttvika sambandhane laIne ajJAnAdinA kAraNe Aja sudhI ene tattva mAnavAthI AtmAnA svabhAvano AvirbhAva thayo nathI. AvA prakAranI samajaNa dharAvanArA mahAtmAo apramattapaNe anuSThAnane zuddha - doSathI rahita banAve che. anukrame potAnA zuddha ane budha svabhAvane pragaTa karavA teozrI samartha bane che. ane AvA zuddha buddha svabhAvavALA bhagavantone namaskAra karI ApaNA zuddha buddha svabhAvane pragaTa karavA ApaNe prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. // iti zrIjJAnasAraprakaraNe ekAdazaM nirlepASTakam // - 106 - Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe dvAdazaM ni:spRhASTakam / A pUrve agiyAramA aSTakamAM AtmAnI nirlepatAnuM varNana karyuM. e nirlepatA niHspRhatAnA kAraNe prApta thAya che. parapadArthanI spRhAnA kAraNe AtmAne karmabandha thAya che, jethI AtmA karmathI levAya che. abhilASA, IcchA ane spRhA : sAmAnya rIte eka ja che. pravRttinA kAraNe AtmAne jeTalo karmabandha thAya che, enA karatAM AtmAne IcchAnA kAraNe karmabandha anekaguNo che. AtmAne karmathI dUra rAkhavA mATe IcchAno anna karyA vinA bIjo koI ja upAya nathI. rAgamUlaka IcchA che. tenA anta mATe rAgathI dUra rahevAnI jarUra che. pApanI pravRttino tyAga karyA pachI paNa pApanI pravRttinA kAraNabhUta rAgano pariNAma to paDI ja rahe che. pApanI pravRtti thaI na jAya e mATe prayatna thAya toya pApanA kAraNabhUta rAga na thaI jAya e mATe prayatna karavAno vicAra paNa lagabhaga Avato nathI. nigodAdi upara paga na paDI jAya-eno khyAla rAkhanArAne paNa bAbA-bebIne ramADavAnuM mana thaI jAya, ene ramADe paNa kharA ane vAtsalya ApavAne bahAne vahAla paNa varasAve. khUba ja kaparuM kAma che rAgane mAravAnuM ! hiMsA jema pApa che tema rAga paNa pApa che ne? je divase e baMnne sarakhA jaNAze tyAre ni:spRhatA prApta thaze. hiMsA virAdhanA lAge ane rAganI pravRtti prabhAvanA lAge-e IcchAne mAravAnuM lakSaNa nathI. Aja sudhI ApaNe pApanI pravRttine dUra karavA mATe thoDoghaNo prayatna karyo che. granthakArazrIe A aSTakathI pApanA manane dUra karavA tarapha ApaNuM dhyAna doryuM che. nirlepatAnA nirvAha mATe pU. munibhagavanto je rIte niHspRha thAya che, te jaNAvAya . svabhAvamAt mipi, prAptavya navazikhyA rUtyAgairyapUno, ni:spRho gAyate munaH 22"AtmAnA svabhAvanI prAptithI bIjuM kAMI paNa meLavavAyogya bAkI rahetuM nathI. A rIte AtmAnA jJAnAdi guNo svarUpa aizvaryathI sampanna munimahAtmA nispRha bane che." jJAna darzana cAritra vIrya avyAbAdha ane amUrtapaNuM vagere - 107) Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasvabhAva che. kSayopazamAdibhAve e AtmasvabhAvanI prApti thavAthI muni bhagavantane koI paNa bIjI vastu meLavavA jevI lAgatI nathI. parapadArthanI IcchA thavAnuM vAstavika kAraNa ja e che ke AtmAne jJAnAdi guNonuM potAnuM aizvarya ja prApta thayuM nathI. tethI ja niHspRhatA prApta thatI nathI. paradravyanI IcchA ja svasvabhAvanI prAptinA abhAvane jaNAve che. svasvabhAvano paricaya thayA pachI ene prApta karavAnI IcchA sahaja rIte ja thatI hoya che. sauthI vikaTa prazna ja e che ke svabhAvano paricaya ja kaI rIte karavo. saheja paNa e AtmasvabhAvano paricaya thavA mAMDe eTale parapadArthonI spRhA vacce AvyA vinA rahetI nathI.' AtmAnA jJAnAdi guNo meLavavAnI vAta to dUra rahI, parantu anAyAse maLI gayelA e guNo, evA AnaMdano anubhava karAvatA nathI ke jevo AnandAnubhava anukULa viSayanI prAptithI thato hoya che. bhAgye ja evo AtmA maLI Ave ke dharmathI AtmAnA jJAnAdi guNone pAmI je AnaMda pAme. tenI sAme dharmathI thoDuM paNa sukha pAmI AnaMda pAmanAranI saMkhyA ghaNI moTI che. viSayo sukhanuM kAraNa che mATe viSayonI spRhA thAya che. evuM nathI. parantu viSayo sukhanuM kAraNa che' - e mAnI lIdheluM hovAthI viSayonI spRhA thAya che. viSayo sukhanuM kAraNa che - e pramANenI mAnyatA ja ajJAnamUlaka che. viSayonI spRhA sukhanI spRhAnA kAraNe che. karmathI prApta thanAruM sukha vastutaH duHkhasvarUpa che. tethI te duHkhanI jema ja spRhaNIya nathI. anAdikALanA ajJAnAdi saMskArone laIne sukhanI spRhA thayA ja kare che. tene dUra karavA mATe AtmasvabhAvane pragaTa karavA sivAya bIjo koI ja upAya nathI. paraMtu e saraLa nathI." atyAra sudhI je thoDuM paNa (avAstavika to avAstavika paNa) sukha maLyuM che te A spRhAne kAraNe maLyuM che. sAva ja spRhA kharAba che evuM nathI.." ItyAdi mAnyatAne kAraNe spRhAne dUra karavAnI spRhA paNa thatI nathI. sukha ane tenA sAdhanabhUta viSayonI spRhA khUba ja kharAba che. tenAthI je viDaMbanA bhogavavI paDe che, te jaNAvAya che : saMyojitakaraiH ke ke, prArthyante na spRhAvahai: ? / amAtrajJAnapAtrasya, niHspRhasya tRNaM jagat // 12-2 // "spRhAmAM magna evA puruSo hAtha joDIne konI konI pAse prArthanA karatA nathI? jyAre mAtrAtIta jJAnane dharanArA spRhAthI rahita evA mahAtmAne samagra Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagata tRNanI jema asAra che." spRhAnA kAraNe jIvone anekAneka viDaMbanA bhogavavI paDatI hoya che. parantu vicitratA to e che ke spRhAnA kAraNe e viDaMbanA, viDaMbanA lAgatI nathI. koI paNa viSayanI spRhA thaI gayA pachI tene meLavI levA mATe zuM karavuM paDe ane na karavuM paDe e kahI zakAya evuM nathI. game tevA kulIna ane khAnadAna mANasane paNa e spRhAnI paravazatAne laIne potAnI kulInatAno tyAga karavo paDato hoya che. mAMgavuM ane maravuM: baMnne samAna lAgavA chatAM spRhAnI paravazatA yAcanA karAvyA vinA rahetI nathI ane yAcanA karyA pachI paNa jyAre spRhA-IcchA mujaba vastu maLe nahIM tyAre hAtha joDIne karagaravuM paDe che ane e mujaba prArthanA karavI paDe che. e paNa rAjA mahArAjAdi moTA mANasa pAse ja nathI karavI paDatI, game tevA mANasanI paNa pAse prArthanA karavI paDatI hoya che. jenuM moDhuM jovuM paNa nA game tenI pAse hAtha joDIne paNa prArthanA karavI paDe-A kAMI jevI-tevI viTaMbaNA nathI. zlokanA pUrvArdhathI tenuM yathAsthita varNana karAyuM che. zlokanA uttarArdhathI niHspRha mahAtmAonI manodazAnuM varNana karatAM pharamAvyuM che ke jeo amAtra-aparimita evA jJAnanA bhAjana che, evA nispRha munibhagavantane mana A samagra jagata tRNanI tole che. tRNa jema nisAra ane tuccha che tema saMpUrNa jagata parapadArtha svarUpa hovAthI niHsAra che. jagatamAM evI koI vastu nathI ke je AtmAnA svabhAvabhUta jJAnAdinI tole AvI zake. alpa pramANamAM jJAna maLyuM hoya to A jagatamAM koI vastu sArabhUta lAgata parantu pUratA pramANamAM (aparimita) ahIM jJAna hovAthI koI paNa vastu sArabhUta jaNAtI nathI. tethI sarvathA spRhAthI rahita e munibhagavantone jagata tRNanI jema niHsAra ane tuccha lAge emAM Azcarya nathI. Azcarya to e che ke jJAnIne spRhA hoya. vAstavika rIte to jemane para padArthonI spRhA hoya temane jJAna prApta ja thayuM nathI. jJAnanuM phaLa ja virati che. jemane spRhA thatI hoya che temanA mATe viratine pAmavAnuM zakya banatuM nathI. je kAraNathI kAryanI utpatti na thAya te kAraNane, te kAryanuM kAraNa mAnavAno koI artha nathI. tethI pAramArthika rIte jJAnI mahAtmAo spRhAne chedavA mATe jJAnano upayoga karatA hoya che - te jaNAvAya che : chindanti jJAnadAtreNa, spRhAviSalatAM budhAH / mukhazoSaM ca mUrchA ca, dainyaM yacchati yatphalam // 12-3 // -109 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenuM phala mukhazoSa mUccha ane dInatAne Ape che, te spRhAsvarUpa viSavelaDIne paMDita puruSo jJAna svarUpa dAMtaraDA vaDe chedI nAMkhe che." Azaya e che ke aparimitajJAnanA bhAjana svarUpa mahAtmAo spRhAthI rahita hoya che - A vAta A pUrve jaNAvI che. enuM kAraNa A zlokathI jaNAvAyuM che. spRhA viSalatAjevI che. sAmAnya rIte viSabhakSaNathI moTuM sukAya che. tyArabAda mUccha prApta thAya che ane dInatA prApta thAya che. tethI spRhA paNa mukhazoSAdinuM kAraNa hovAthI tene viSalatA svarUpe varNavI che. spRhAne dharanArA bIjAnI pAse mAMgyA vinA rahI zaktA nathI. mAMgyA pachI lagabhaga IcchA mujaba maLatuM na hovAthI moTuM sukAvA svarUpa ja phaLa prApta thatuM hoya che. je paNa thoDuM maLe tenI pratye apAra mUccha prApta thAya che ane je maLyuM nathI, tene meLavavA mATe dInatA dhAraNa karavI paDe che. A badhAM phaLo spRhAsvarUpa viSalatAnA che. spRhAsvarUpa viSavelaDI A badhA phaLane niraMtara Ape che. AvA prakAranI spRhAsvarUpa viSalatAne jJAnI mahAtmAo jJAnasvarUpa dAtaraDA vaDe chedI nAMkhe che. spRhAne chedavA mATe jJAnajevuM atyanta dhAradAra bIjuM koI sAdhana nathI. jJAnanA acitya sAmarthyano jemane khyAla che, teozrI jJAnano upayoga barAbara karI le che. ApaNA anAdinA doSono vAstavika paricaya karAvIne tenAthI sarvathA vimukta thavAno mArga ApaNane jJAna ja jaNAve che. mAtra ApaNane e anAdinA doSone jovAnI ane tenAthI mukta thavAnI IcchA hovI joIe. joke jJAnamAM, evI IcchA na hoya to evI IcchAne utpanna karavAnuM paNa adbhuta sAmarthya bhareluM che. jema jema jJAna maLatuM jAya tema tema ApaNane ApaNA te te doSonuM darzana thavAthI tene dUra karavAnI IcchA thatI hoya che. parantu mithyAtvamohanIyAdi karmano joIe tevo kSayopazama vagere na hoya to jema jema jJAna vadhe tema tema divase divase spRhA paNa vadhatI jatI hoya che. vartamAnamAM lagabhaga evo anubhava thAya che ke jJAnIone IcchAnI koI avadhi ja nathI. IcchAone pUrNa karavA mATe ja jANe jJAna na hoya - e rIte ja lagabhaga pravRttio cAlatI hoya che. AvI sthitimAM spRhAne chedavAnI vAta yAda AvatI nathI. potAnI tamAma zaktino ekamAtra upayoga spRhAne pUrNa karavAmAM karAya che. vAstavika rIte AvA loko jJAnI manAtA nathI. jJAnI te che ke je potAnI buddhi (110) Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratibhAno upayoga spRhAnA ucchada mATe kare che. paramArthanA jJAtAo sArI rIte samaje che ke sarva duHkhonuM mULa ja spRhA che. aniSTanI prApti paNa mAnI lIdhelA ISTanI spRhAmAMthI thaI che. sukha bhogavavAnI IcchA ane duHkha dUra karavAnI IcchA sarva aniSTonuM mULa che. sarva aniSTone utpanna karanArI spRhAne oLakhavAnI atyaMta AvazyakatA che. tenI bhayaMkaratAno paricaya thayA vinA teno uccheda karavAnI bhAvanA nahi jAge tethI tenI bhayaMkaratAne cothA zlokathI varNavAya che : niSkAsanIyA viduSA, spRhA cittagRhAd bahiH / anAtmaraticANDAlIsaGgamaGgIkaroti yA // 12-4 // "je anAtmaratisvarUpa cAMDAlaNInA sadgano svIkAra kare che te spRhAne, cittasvarUpa gharamAMthI bahAra vidvAne kADhI mUkavI joIe." eka vAta ahIM spaSTapaNe jaNAvI che ke vidvAne spRhAne dUra karavI joIe. teno Azaya ApaNe samajI zakIe chIe ke vidvAna ja spRhAne dUra karI zake che. mUrkha-ajJAnI jIvonuM e kAma nathI tema ja je spRhAne dUra kare che te ja vidvAna che. bhaNelA paNa spRhAne AdhIna banelA vAstavika rIte abhaNa che. jJAnanuM e eka ja kArya che ke te spRhAne dUra kare che. jJAna vinA spRhAne dUra karavAnuM koI paNa rIte zakya nathI. jJAna hoya ane spRhAne dUra na kare to te vAstavika rIte jJAna ja nathI-ema ja mAnavuM rahyuM. spRhAnuM svarUpa varNavatAM zlokanA uttarArdhathI pharamAvyuM che ke spRhA, anAtmarati cANDAlI che. cAnDAlaNIne ApaNe sArI rIte jANIe chIe, eno paDachAyo paNa ApaNe nA laIe. parantu ApaNA AtmAmAM anAdikALathI ghara karI rahelI anAtmaratine ApaNe paramArthathI jANI zakyA nathI. AtmA ane tenA jJAnAdi guNone choDIne jeTalA padArtha che te badhA ja padArtho anAtmabhUta che. paudgalika parapadArthanI rati kharekhara ja cAMDAlaNI jevI che. cAMDAlaNIne maDadA pratye prIti hoya che. temanA mATe AjIvikAnuM sAdhana maDaduM che. maDadAne ThekANe pADIne tema ja tenAM kapaDAM vagere vastuo laIne tenAthI potAnI AjIvikA teo calAve che. lagabhaga AvI ja sthiti ahIM anAtmaratinI paNa che. maDaduM jema jaDa che tema anAtmabhUta pagala paNa jaDa che. tenI prItine laIne anAtmarati thatI hoya che. prItinuM kArya rati che. jyAM rati che, tyAM prIti hoya-e spaSTa che. acetana-jaDa evA anAtmabhUta padArthomAM thanArI rati cAMDAlaNI jevI che ane spRhA enI saginI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. prIti, rati ane spRhA : A traNanuM cakkara niraMtara cAlyA ja kare che. vidvAnonuM kartavya che ke potAnA cittasvarUpa gharamAMthI e spRhAne kADhI mUkavI joIe. spRhA jatI raheze to rati ane prIti enI meLe jatI raheze. rati ane prItine sAthe ja spRhAno che. te ja jo nIkaLI jAya to rati ane prIti na rahe e samajI zakAya che. game teTalo sAro mANasa hoya paraMtu te jo kharAba mANasano saMga karato hoya to tene loko kharAba najare jue che. AvI ja rIte anAtmaratisvarUpa cAMDAlaNIno saMga karanArI spRhAne laIne spRhAvALA halakA tarIke jovAya che - te jaNAvAya che : spRhAvanto vilokyante, laghavastRNatUlavat / mahAzcaryaM tathApyete, majjanti bhavavAridhau // 12-5 // "spRhAvALA loko, ghAsa ane rUnI jema tuccha ane halakI koTinA jovAya che ane to ya teo bhavasamudramAM DUbe che - e moTuM Azcarya che." kahevAno Azaya spaSTa che ke jeo spRhAvALA che, teo potAnI abhISTa vastune prApta karavA mATe game te karavA mATe tatpara hoya che. temane bIjAnI pAse yAcanA karavAmAM saheja paNa saMkoca ke zarama naDatI nathI. ekavAra temane 'nA' kahetAM ApaNe saMkoca ke zarama anubhavIe paNa spRhAvALAne yAcanA karatAM te naDe nahi. tethI lokanI daSTie teo ghAsa ane AkaDAnA rUnI jema tuccha ane halakA dekhAya che. sAmAnya rIte ghAsa ane jevI vastuo pANImAM taratI hoya che DUbatI nathI. parantu ghAsa ane rU jevA A spRhAvALA jIvo lobhAdine AdhIna banI bhavasamudramAM DUbI jAya che, A eka moTuM Azcarya che. lokanI daSTie halakA hovA chatAM DUbe che - te Azcarya che. parantu karmanA bhArathI teo bhAre hovAthI bhavasamudramAM spRhAvALA DUbe emAM Azcarya nathI. A rIte Azcaryano virodha dUra thAya che. halakI vastu DUbe che te Azcarya che. parantu halakA loko karmathI bhAre che mATe DUbe che tethI Azcarya nathI. A vastune anulakSIne anyatra jaNAvyuM che ke - tRNa karatAM AMkaDAnuM rU halakuM che ane e rU karatAM paNa halako yAcaka che. Ama chatAM tene vAyu laI jato nathI. (pavanathI yAcaka UDI jato nathI.) kAraNa ke vAyune lAge che ke huM tene laI jaIza to te mArI pAse paNa mAMgaze. bhAre dayanIya sthiti che yAcakanI ! AnAthI taddana viruddha sthiti niHspRha mahAtmAonI che. tethI ja teo paramasukhI che. duHkhanuM mULa viSayano abhAva nathI, tenuM mULa IcchA che. mahAtmAone evI koI (112 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchA nathI ke jethI teo duHkhI thAya. sukhanAM sAdhano temanI pAse hoya ke na paNa hoya tethI temane koI ja pharaka paDato nathI. paudgalika sukhanI IcchAno abhAva hovAthI teo parama sukhI che. sukha bhogavanArA sukhI nathI paNa sukha jemane joItuM nathI, teo sukhI che. A rIte paudgalika bAhya sukhanAM sAdhanonI IcchAthI rahita banIne parama sukhI thayelA mahAtmAone Adara, satkAra ke pratiSThAdi prApta na thAya to tenI paNa IcchAno tyAga karI, potAnA parama sukhane hAni na pahoMce tema karavAnuM jaNAvAya che. paudgalika sukhono tyAga karyA pachI paNa mAnasanmAna AdinI IcchAno ke tenI prAptithI thanArA ahaMkArAdino tyAga karavAnuM khUba ja kaparuM che. tethI te viSayamAM jaNAvAya che : gauravaM pauravandyatvAt, prakRSTatvaM pratiSThayA / khyAtiM jAtiguNAt svasya, prAduSkuryAnna nispRhaH // 12-6 // "spRhAthI rahita mahAtmA nagaranA lokothI vaMdAtA hovAthI potAnA gauravane, pratiSThA prApta thavAthI potAnA utkarSane tema ja jAtisvarUpa guNane laIne potAnI khyAtine pragaTa na kare" Azaya e che ke paudgalika te te viSayonI spRhano tyAga karyA pachI mahAtmAono AdarasatkAra Adi khUba ja bahumAnathI loko karatA hoya che. AvA AdarasatkArane pAmIne niHspRha mahAtmA potAnI moTAI pragaTa na kare. samagra lokamAM uccasthAne birAjavAthI huM zreSTha chuM.... ItyAdi rIte potAnA prakRSTapaNAne pragaTa na kare tema ja potAnI uttama jAti vagerene laIne koI paNa prakAranI prasiddhine pragaTa na kare. paudgalika sukhono tyAga karyA pachI paNa game te kAraNe jIvane mAnasanmAnanI spRhA pahelAM karatAM paNa vadhatI hoya che. bhautika spRhAno tyAga karavAthI AtmA sAro lAge che. lokonI najare bhautika spRhA vagaranA AtmAo AdaraNIya bane che. tethI khUba ja saraLatAthI bhautika spRhAno tyAga thaI jAya che. parantu ATaluM karyA pachI bIjA loko taraphathI mAnapAnane meLavI levAnI spRhA jatI nathI. tyAga karavAthI prApta thanArI vaMdanIyatA, pratiSThA ane uttama jAti vagerene laIne potAnuM gaurava prakRSTatva ane prasiddhi vagerene prApta karI levAnI spRhA khUba ja tIvra hoya che. sAruM karyA pachI ApaNe sArA svarUpe badhe chavAI jaIe - evI spRhA satata rahetI hoya che. AthI ja A zlokathI niHspRha mahAtmAone teno tyAga karavAnuM ja jaNAvAyuM -(113 - Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. bAhya viSayonI spRhano tyAga karyA pachI abhyantara viSayo(mAna-sanmAna khyAti. vagere)nI spRhano tyAga karAya nahi to bAhya viSayonI spRhano tyAga nirarthaka bane che. bAhya viSayono tyAga karIne nispRhatAno dekhAva khUba ja vyavasthita rIte karAto hoya che. jonArane rUhAnI gaMdha paNa Ave nahi - enI pUratI kALajI levAya che. potAnA gauravane vadhAravAnA AzayathI jyAre zAsananA gauravane vadhAravAnI pravRtti zarU thAya che, tyAre A spRhA chAnI nathI rahetI. 'zAsanathI prabhAvita thAya to game ke ApaNAthI prabhAvita thAya to game ?' A praznano vAstavika javAba ApI zakAya evuM nathI. saMsArano tyAga karyA pachI paNa zAsana karatAM ApaNI jAta mahattvanI lAge e nispRhatAnuM lakSaNa nathI. zAsananA ke padanA gauravanA nAme potAnuM gaurava vadhAravAnI apekSA niHspRhatAnA abhAvane jaNAvanArI che. ApaNI pAse AvIne janArA zAsanano prema keLavIne javAnA badale ApaNI pratye prema keLavIne jAya ane ApaNane e gamI jAya to mAnavuM paDe ke ApaNI spRhA nAza pAmI nathI. gaurava, utkarSa ane khyAti... vagerenI spRhA khUba ja tIvra koTinI hoya che. saraLatAthI teno nAza karI zakAto nathI. lokanA saMparkathI dUra rahIe to tevI spRhAthI dUra rahI zakAya. parantu e rIte jIvavAnuM kaI rIte phAve ? bhautika padArthono tyAga karavAno ane gauravAdino paNa tyAga karavAno. pachI jIvavAmAM svAda ja kyAM rahe ? taddana ja zuSka jIvana jIvavuM paDe. koI paNa prakAranA sukhano anubhava ja thAya nahi - A pramANe mAnanArAne uddezIne jaNAvAya che : bhUzayyA bhaikSamazanaM, jIrNaM vAso vanaM gRham / / tathA'pi niHspRhasyAho !, cakriNo'pyadhikaM sukham // 12-7 // "bhUmi upara sUvAnuM, bhikSAmAM maLeluM khAvAnuM, jIrNa vastra ane ghara vana jevuM hovA chatAM niHspRha mahAtmAone cakravartIo karatAM adhika sukha hoya che - e Azcarya che." anAdikALathI ApaNe viSayonA upabhogamAM ja sukhano anubhava karyo che, tethI pAMceya IndriyonA ISTa viSayonI prApti mATe ane aniSTa viSayonA parihArAdi mATe ApaNe satata prayatna karatA hoIe chIe. Ama chatAM ApaNI IcchA pramANenuM sukha Aja sudhI maLyuM nathI. eTaluM ja nahi, ananto kALa vItaze - 114) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ topaNa te maLaze nahi. A vAtanI jemane vAstavika zraddhA janmI che, te AtmAo viSayone prApta karavAnA prayatnane choDIne spRhano tyAga karavA mATe prayatna karatA hoya che. e rIte spRhAthI rahita thayelA mahAtmAo bhUmi upara sue che. bhikSA dvArA prApta thayeluM tuccha asAra ane alpa pramANavALuM bhojana kare che. jIrNa-ghasAI gayelAM vastra vApare che ane vanajevA nirjana gRhamAM rahe che. topaNa temane cakravartI karatAM adhika sukhano anubhava thAya che. ahIM pelA saMnyAsInuM daSTAnta yAda rAkhavuM joIe. eka saMnyAsI hato. ekavAra te rAjAnI pAse gayo hato. rAjAe tene kahyuM ke - A rAjamahelanI koI jagyAmAM tuM rahI jA. A mATInA bhAjanamAM tuM vApare che, tenA badale tuM huM ApuM chuM te dhAtunA pAtramAM vApara ane zarIra uparanA cItharA svarUpa vastrono tyAga karI bIjAM sArAM vastrone tuM dhAraNa kara - A pramANe rAjAnAM vacanone sAMbhaLIne saMnyAsIe rAjAne kahyuM ke rAjan ! Apane rAjamahelamAM rahIne je sukha prApta thAya che, evuM ja sukha mane vagaDAmAM rahevAthI paNa maLe che. huM paNa bhUmi upara zAMtithI ApanI jema ja chasAta kalAka sUI jauM chuM. A mATInA bhAjanamAM jamavAthI ApanI jema ja mAruM paNa peTa bharAI jAya che ane ApanA mulAyama bahumUlya vastrothI jema ApaNuM zarIra DhaMkAI jAya che tema rAjan ! mArA zarIranI lAja paNa A jhADa-pAnanA vastrathI rahI ja jAya che, to pachI ApaNAmAM pharaka ja kyAM che ? kahevAno bhAva e che ke sukha sAmagrImAM nathI, saMtoSa viSayonI prAptimAM nathI ane samAdhi sukhanA upabhogamAM nathI. sukha, santoSa ane samAdhi spRhAnA abhAve che. kharekhara ja sarvathA spRhArahita AtmAne je sukhano anubhava thAya che te narendrone thato nathI. anukULa viSayonI prAptimAM je sukhano ane pratikULa viSayonI prAptimAM je du:khano anubhava thAya che te sukha ane duHkha vAstavika nathI. tethI sukha ane du:khanuM vAstavika svarUpa jaNAvAya che : paraspRhA mahAduHkhaM niHspRhatvaM mahAsukham / etaduktaM samAsena, lakSaNaM sukhaduHkhayoH // 12-8 // "paraspRhA mahAduHkha che ane niHspRhatA mahAsukha che - A sukha ane duHkhanuM saMkSepathI lakSaNa kahyuM che. sukha ane duHkhanuM vAstavika lakSaNa ahIM jaNAvyuM che. AtmA ane tenA guNone choDIne je pulAdi dravyo che te badhAM ja para padArtho Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. tenI spRhA moTAmAM moTuM duHkha che. tene laIne ja bAkInAM bIjAM duHkho prApta thAya che. badhA ja duHkhonuM mULa paraspRhA che. anAdikALathI parapadArthanI prAptimAM ja ApaNe sukha mAnyuM che. parantu parapadArthanI prAptinI vAta to dUra rahI, paNa paraMpadArthanI IcchAmAM paNa duHkha ja che - ema ahIM pharamAvyuM che. ahIMnI vAtamAM ane ApaNI vAtamAM ghaNuM antara che. jyAM sudhI sAcA sukhanI vAta samajAya nahIM tyAM sudhI duHkhI ja thavAnuM che. duHkhane jANyA vinA duHkhano pratikAra karavAthI duHkha kyAre paNa nahi jAya. vastuno abhAva-e duHkha nathI vastunI spRhA e duHkha che. nathI maLyuM e duHkha nathI, joIe che - te duHkha che. duHkha joItuM na hoya to para padArthane prApta karavAno prayatna choDI daIne parapadArthonI spRhAno anta lAvavAno prayatna karavo joIe. zlokanA bIjA pAdathI sukhanuM vAstavika lakSaNa jaNAvyuM che. puNyathI prApta thanArA anukULa viSayonI prApti ke anubhUtimAM paramArthathI sukha nathI. parantu viSayonI spRhAnA abhAvamAM sukha che. atyAra sudhI anantIvAra ApaNe viSayonA upabhogathI sukhane prApta karavA mATe cikAra prayatno karyA che. paraMtu haju sudhI ApaNI IcchA mujabanuM sukha ApaNane maLyuM nathI : e nakkara hakIkata che. utkaTa prayatna hovA chatAM ApaNe ISTa vastu meLavI nA zakIe to mAnavuM ja paDe ke ApaNe je upAya sevIe chIe te upAya vAstavika nathI. ApaNA ISTano vAstavika upAya A zlokamAM jaNAvyo che. spRhAno abhAva ja sukhanI prAptino upAya che. sukha AtmAno guNa che. karmanA udayathI prApta thanAruM sukha audayikabhAvanuM che. e AtmAno guNa nathI. karmayoge prApta thatuM sukha vAstavika rIte duHkhasvarUpa che. enI spRhAno nAza thaye chate AtmAne parama sukhano anubhava thAya che. ghaNAnI phariyAda che ke viSayonA upabhogathI jema sukhano anubhava thAya che tema Atmika sukhano anubhava kyAM thAya che? paNa e phariyAda sAcI nathI. ApaNA jIvanamAM dararoja ochAvadhatA pramANamAM ApaNe Atmika sukhano anubhava karI ja rahyA chIe. ApaNe e dhyAnamAM letA nathI, eTale ApaNane enI jANa thatI nathI. duniyAnI daSTie ApaNe je viSayasukho anubhavIe chIe te atyanta tuccha ane alpa che. chatAM duniyAnI apekSAe ApaNe vadhAre sukhI chIe. e sukha viSayonA upabhoganuM nathI. paraMtu santoSanA gharanuM ane 'nathI joItuM e adhyavasAyanA gharanuM che. A ja to Atmika sukha che. jeTalA aMzamAM sukhano anubhava thAya che teTalA aMzamAM viSayasukhanI IcchAno 116) Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhAva che - e spaSTa che. 'maLyuM che, eno AnaMda ja nathI. nathI joItuM : eno ja AnaMda che. bAkI to ApaNI pAse je paNa sukhanI sAmagrI che emAMnI ApaNane game evI kaI vastu che ? ApaNe rAkhI laIe, nabhAvI laIe ke vAparI laIee judI vAta che. eno artha e nathI ke e ApaNA sukhanuM kAraNa che. anne AtmAnA vAstavika sukhanA aMzane dhyAnamAM laIne AtmAnA pUrNa sukhano anubhava karavA mATe niHspRha banavA prayatnazIla banI rahIe e ja zubhAbhilASA. // iti zrIjJAnasAraprakaraNe dvAdazaM niHspRhASTakam // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe trayodazaM maunASTakam / A pUrve niHspRhASTakamAM paraspRhAne mahAduHkha svarUpa ane niHspRhatAne mahAsukharUpe varNavI che. paudgalika sukhanI sAmagrInA abhAvamAM ane te sAmagrInI prAptimAM duHkha ane sukhane mAnIne tene meLavavA mATe ApaNe prayatna karatA hoIe chIe. te vastutaH mithyAtvano pariNAma che. tene dUra karavA mATe samyatvano pariNAma prApta karavo joIe. tethI samyatvanA vAstavika pariNAmanuM svarUpa, A aSTakathI varNavAya che : manyate yo jagattattvaM, sa muniH parikIrtitaH / samyaktvameva tanmaunaM, maunaM samyaktvameva ca // 13-1 // "jagatanA vAstavika svarUpane je mAne che, te muni che. tethI samyakatva ja muni paNuM che ane muni paNuM samyatva ja che." Azaya e che ke pUrve jaNAvelI niHspRhatA vAstavika rIte pU. munibhagavantone prApta thatI hoya che. tethI niHspRhatAnuM varNana karyA pachI munipaNAnuM varNana karAya che. jemane paraspRhA mahAduHkha che ane niHspRhatA paramasukha che - eno bodha thayo che, evA mahAtmAone AtmA ane tenA guNone choDIne samagra para padArtho svarUpa jagata anupAdeya jaNAya che. jagatanuM e svarUpa ja vAstavika che. svaparanA vivekathI pUrNa evA jJAna vaDe munibhagavanto sakala jagatane para svarUpe jue che. tethI taddana ja nirarthaka evA parapadArthonI temane saheja paNa spRhA thatI nathI. thoDI paNa parapadArthonI spRhA thAya to samajI levuM joIe ke haju jagatanuM vAstavika jJAna thayuM nathI. A sukhanuM sAdhana che ane A duHkhanuM sAdhana che." "A anukULa che ane A pratikULa che." "A ISTa che ane A aniSTa che" ... ityAdi svarUpe jagatane ApaNe jANIe chIe. parantu vastutaH e jagatanA tattvanuM jJAna nathI. "AtmA ane AtmaguNone choDIne samagra jagata para che." "jagatanA koI paNa padArtho AtmasvarUpanA sAdhaka paNa nathI ane bAdhaka paNa nathI.' ... ItyAdi svarUpe jagatane jANI levAthI jagattattvanuM jJAna thAya che. -118) Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evuM jJAna thayeluM hovAthI ane tethI ja daDha zraddhA prApta thavAthI pU. munibhagavanto jagatanA saghaLAya parapadArthonI spRhAthI rahita hoya che. AthI jJAna darzana ane cAritranuM aikya munipaNAmAM che. cothA guNasthAnake vyavahAranayanI apekSAe jJAna darzana hovA chatAM aviratinA kAraNe cAritra nathI. jANakAra hoya ane zraddhALu hoya paraMtu Acare nahi, to jJAna ane darzana hovA chatAM na hovA barAbara che. te apekSAe nizcayanayanI daSTie jJAna ane darzana cAritravat pU. munibhagavantane ja hoya che. "mauna(muni paNuM)svarUpa ja samyakatva che ane samyatvasvarUpa ja munimaNuM che... - A vAta nizcayanayanI daSTie samajI zakAya che. je kAraNathI tenuM potAnuM kArya na thAya to tene kAraNa mAnavAnuM koI ja kAraNa nathI - e suprasiddha che. zrI AcArAMgasUtramAM jaNAvelI e vAta khUba ja spaSTa che. dararojanA vyavahAramAM ApaNe nakAmI vastune vastu nathI ja mAnatA. parantu dharmanA viSayamAM e pramANe mAnavAnuM banatuM nathI. karelA dharmanuM te te phaLa na paNa maLe to ya ApaNane dharma kyano AnaMda hoya che. duniyAnuM koI evuM kSetra nathI ke phaLa na maLe to ya kArya karyAno AnaMda thAya. eka dharmanuM kSetra evuM che ke prAyaH phaLanA abhAvamAM paNa kArya karyAno AnaMda tyAM anubhavAya che. AvI viSamasthitinuM mukhya kAraNa e che ke laukika phaLanI IcchA jeTalI utkaTa che, eTalI IcchA lokottara phaLanI nathI. phaLanA arthIpaNAnA abhAvamAM phaLanI aprAptinuM duHkha kaI rIte anubhavAya ? , upara jaNAvyA mujaba samyagdarzanasvarUpa muninuM munipaNuM che. have te samyajJAnasvarUpa che-e jaNAvAya che : AtmAtmanyeva yacchuddhaM, jAnAtyAtmAnamAtmanA / seyaM ratnatraye jJapti-rucyAcAraikatA muneH // 13-2 // "AtmA, AtmA vaDe AtmAmAM AtmAne je zuddharUpe jANe che, te jJAna ruci ane AcAranI ekatA ratnatrayImAM munine che." - Azaya e che ke AtmA potAnA jJAnAdi guNono kartA ane jJAtA vagere svarUpa che. AtmA ane jJAnAdi guNo kathaMcit abhinna che. te guNo Ama to sahabhAvI che, parantu te te guNonI te te avasthAne laIne te te guNo kAryarUpa manAya che. teno kartA ke jJAtA vagere AtmA ja che. AtmAne choDIne jJAnAdi guNono koI kartA nathI, tema ja jJAnAdi guNone choDIne bIjA koIne paNa guNono AtmA kartA nathI. jema mATI ghaTAdisvarUpe -119 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 pariName che ane paTAdi svarUpe pariNamatI nathI tethI ghaTanuM kAraNa mATI che ane mATInuM kArya ghaTa vagere che. parantu ghaTAdinuM kAraNa tantu vagere nathI ane tantu vagerenuM kArya ghaTAdi nathI. tema ahIM jJAnAdino kartA AtmA che ane AtmAnuM kArya jJAnAdi che. jJAnAdi svaguNone choDIne pudgalAdi dravyonA guNono (rUpAdino) kartA, AtmAne mAnavAmAM Ave to te pudgalAdisvarUpe pariName ane tethI temAM acetanatAdine mAnavAno prasaMga Ave. AthI samajI zakAze ke AtmA svabhAvono ja kartA vagere che. parantu parabhAvono te rtA vagere nathI. AvI ja rIte AtmA karmAdi kAraka svarUpe paNa che. kAraNa ke parapadArthone karmAdi svarUpe AtmA grahaNa kare to te te svarUpamAM AtmAnuM pariNamana thAya, je ISTa nathI. svabhAvanuM parivartana kAraNasahasrathI paNa zakya nahi bane. svabhAvonI apekSAe ja AtmAmAM karmatva karaNatva vagere bhAvo ghaTe che. parabhAvonI apekSAe temAM jaNAvAtA te te bhAvo vAstavika nathI, vaibhAvika che.(aupAdhika che.) vyavahAra nayanI apekSAe te pramANe jaNAvAya che. nizcayathI to AtmA svabhAvono ja kartA vagere che. koI paNa dravya svasvabhAvonuM ja kAraNa bane, anyathA kAryakAraNabhAvanI vyavasthA nahi rahe. nimitta game te bane parantu upAdAna(pariNAmI kAraNa) svadravya ja bane, paradravya na bane. cetana evo AtmA jaDa evAM pudgalAdidravyono kartA vagere na ja bane, e spaSTa che. A AzayathI ahIM jaNAvyuM che ke AtmAmAM ja AtmA vaDe zuddha AtmAne (adhikaraNa, karaNa ane karma svarUpa AtmA ja ahIM jaNAvyo che.) je AtmA (kartA) jANe che te jANavAnI pravRtti ja ahIM muninI ratnatrayInI ArAdhanAne vize AcAranI sAthe jJAnadarzananI ekatA che. A AtmA cetana jIva svarUpa kartA che. jJAna ane vIrya tenuM svarUpa che, je AtmAthI abhinna che. A AtmasvarUpa jJAnavIrya jANavA mATenuM karaNa (asAdhAraNa kAraNa) che. astitva vastutva dravyatva sattva ane prameyatva vagere anantadharmathI yukta ane kAryarUpane prApta karelA AtmAne . zuddha svarUpe AtmA jANe che. arthAr AtmA ja AtmAne jANe che ane te paNa anantaguNaparyAyanA AdhArabhUta AtmAne vize jANe che. kahevAno Azaya e che ke pU. munibhagavanto niHspRha hovAthI ja teozrI zarIrAdi paradravyone ke tenA dharmono vicAra karatA nathI. ''AtmA ane tenA guNone 120 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ choDIne bIjA koI paNa padArtho AtmAnA mokSanA kAraNa nathI-" A vAtano pU. muni mahAtmAo satata upayoga rAkhe che. tethI teozrI AtmArUpe ja jue che, AtmAmAM ja jue che, AtmAne ja jue che, AtmA vaDe ja jue che. tethI sAdhaka, sAdhya, sAdhana ane sAdhanAno AdhAra paNa AtmasvarUpa ja che. A rIte jJAna darzana ane cAritra-AcAra, e traNano viSaya eka ja thavAthI e traNe ya ekarUpa thAya che. e jotAM ApaNI sAdhanA khUba ja vicitra che. AtmAnA sthAne zarIrano prayoga karavAthI ApaNI sAdhanAno barAbara khyAla Avaze. "zarIramAM zarIra vaDe zarIrane ja zarIra jue che." - ema spaSTa dekhI zakAya che. AtmAnuM bhAna to lagabhaga vIsarAyuM che. ApaNAmAM ApaNA vaDe ApaNI jAtane ApaNe ja jovAnI che - e pramANe jevAthI ja pU. munibhagavanto jJAna darzana ane cAritranI ekatAne sAdhI zake che. teozrInuM munipaNuM ja e che. mithyAtva, ajJAna ane asaMyamanI ekatAne laIne paudgalika sukhane ja sukharUpe mAnIne, jANIne ane tene prApta karavA mATe pravRtti karIne ApaNe anantakALa vitAvyo che. grISmakALamAM tAvathI pIDAtA AtmAne jema mATIno lepa karAya che tema karmapudgalothI lepAyelA ApaNane tattvano bodha prApta thayo nahi. mithyAtva ajJAna ane asaMyamanI ekatAne dUra karyA vinA tatvano bodha thAya evo nathI. pU. munibhagavantonuM munipaNuM darzana jJAna ane cAritranI ekatA svarUpa che, te jaNAvIne have cAritra, jJAnadarzanasvarUpa che - te jaNAvAya che : cAritramAtmacaraNAd, jJAnaM vA darzanaM muneH| zuddhajJAnanaye sAdhyaM kriyAlAbhAt kriyAnaye // 13-3 // .. "AtmAmAM ramaNatA (caraNa) karavAthI te vakhate parapravRttino tyAga thavAthI tene arthAt AtmaramaNatAne cAritra kahevAya che, je munibhagavantone jJAna darzana svarUpa hoya che. zuddhajJAnanayanI apekSAe te sAdhya bane che. kriyAnayanI apekSAe te kriyAnA lAbhathI sAdhya che." - Azaya e che ke parapravRttino tyAga karyA vinA AtmaramaNatA zakya nathI. ISTa paudgalika para padArthone grahaNa karavAnI pravRtti ane aniSTa evA paulika padArthono parihAra karavAnI pravRttine sAmAnyathI parapravRtti kahevAya che. jyAM sudhI eno tyAga karavAmAM na Ave tyAM sudhI AtmAmAM caravAnuM (caraNa) arthAt ramavAnuM zakya nahi bane. parapravRtti, svapravRtti ja thavA detI nathI, to pachI ramaNatAnI to vAta kyAMthI hoya ? bahArathI game tevI zubha pravRtti ke (121) Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azubhanI nivRtti jaNAtI hoya topaNa AtmaramaNatAno anubhava thato na hoya to te bAhya pravRttinivRtti vAstavika rIte cAritra nahIM bane. vAstavika cAritra AtmaramaNatA svarUpa che, je AtmasvarUpanA avabodhathI abhinna che. AtmAnA zuddha-svabhAvasiddha svarUpano avabodha (anubhavAtmaka bodha) thAya to parapadArthomaya samagra vizva, tuccha lAgyA vinA nahi rahe. je ApaNuM svarUpa nathI ane je ApaNA mATe sarvathA nakAmuM che evA parapadArthothI samagra vizva paripUrNa che. ApaNuM potAnuM (AtmAnuM) svarUpa kyAre paNa nAza pAmatuM nathI ane bIje kyAMya jatuM nathI. sadAne mATe te ApaNAmAM ja che. parapadArtho svarUpa ApaNe nathI tema ja te ApaNA kAmanA paNa nathI. ApaNane ApaNuM ja kAma lAge che. game teTaluM parapadArthonuM svarUpa sAruM hoya parantu te ApaNAthI bhinna hovAthI ApaNA kAmanuM nathI... ityAdi prakAre je AtmAno avabodha che, tene jJAna kahevAya che. - 'potAnA asaMkhyAta pradezamAM vyApakasvarUpe sahajapaNe rahelA anantajJAnAdi paryAyavALo huM chuM. mAruM bIjuM koI svarUpa nathI.' - A pramANe AtmAno je nirNaya che, tene darzana kahevAya che. AthI spaSTa che ke AtmA jJAna ane darzana svarUpa be upayogamaya che. AtmAthI abhinna darzana ane jJAna che. tenAthI abhinna cAritra che. zuddhajJAnanI mukhyatAnI apekSAe vicArIe to cAritranI siddhi, zuddha jJAnathI ja thAya che. kriyAnI mukhyatAe vicArIe to zarUAtanI avasthAmAM kriyAno lAbha thavAthI cAritranI siddhi thAya che. joke kriyAnI prApti thayA pachI paNa cAritranI siddhi to zuddhajJAnathI ja thAya che. azuddhajJAnathI cAritranI siddhi thatI nathI - e spaSTa rIte jaNAvAya che : yataH pravRtti rna maNau, labhyate vA na tatphalam / atAttvikI maNijJapti, rmaNizraddhA ca sA yathA // 13-4 // 66 'jethI maNine vize pravRtti thatI nathI athavA maNithI prApta thatuM phaLa maLatuM nathI, to te jema vAstavika rIte maNinuM jJAna paNa nathI ane maNinI zraddhA paNa nathI.'' Azaya e che ke jJAnanuM phaLa zraddhA che, zraddhAnuM phaLa tenA viSayamAM pravRtti che ane pravRttinuM phaLa che tenA uddezanI siddhi. je koI paNa vastunuM ApaNane jJAna hoya ane te vastunI zraddhA hoya to tene meLavavAnI pravRtti avazya ApaNe karatA 122 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoIe chIe. tenAthI prApta thanArA phaLane paNa ApaNe meLavatA hoIe chIe. parantu jo evI koI pravRtti ApaNe karatA na hoIe athavA to tenA phaLanI siddhi ApaNane maLatI na hoya to mAnavuM paDe ke te vastunuM vAstavika jJAna ApaNane nathI, tema ja tenI zraddhA paNa ApaNane vAstavika nathI. A vAtane ja ahIM dRSTAntathI jaNAvI che. je mANasane maNinuM jJAna ja nathI athavA je maNi nathI evA kAca vageremAM ja jene maNi tarIkenuM jJAna(viparyaya-bhrama) che tevo mANasa maNinA viSayamAM pravRtti karato nathI tema ja maNinA vikraya vagerethI prApta thatA dhana ke zarIranI zobhA vagere svarUpa phaLane paNa pAmato nathI. kAraNa ke tene maNinuM vAstavika jJAna ja nathI. tethI tene tenI zraddhA paNa nathI. 'AvI ja rIte je AtmAne AtmAnI vAstavika jJapti (jJAna) ke zraddhA na hoya tene cAritranI prApti thatI nathI.' A vAtane ja jaNAvAya che : - tathA yato na zuddhAtmasvabhAvAcaraNaM bhavet / phalaM doSanivRtti rvA na tajjJAnaM na darzanam // 13-5 // "tema jenAthI zuddhAtmAnA svabhAvamAM ramaNatA na thAya athavA doSanI nivRtti svarUpa phaLanI siddhi na thAya te jJAna paNa nathI ane darzana-zraddhA paNa nathI.' dRSTAntamAM (zlo. naM. 4mAM) jaNAvyA mujaba maNithI jhera dUra karavA vagerenI pravRtti na thAya athavA to tenA phaLanI prApti na thAya to jema maNinuM jJAna ane zraddhA tAttvika nathI tema zuddha AtmasvabhAvanuM AcaraNa na hoya to te AtmajJAna ane Atmadarzana tAttvika rIte AtmajJAna ane Atmadarzana nathI. 'AtmA ane tenA guNo jJAnAdine choDIne anya zarIrAdi para padArthothI huM bhinna chuM'... ityAdirUpe je AtmAno nizcaya che - te darzana che. tattva-svaparatattvano je vivekapUrNa avabodha che, te jJAna che ane te baMnnethI zuddha arthAt parabhAvathI rahita evA AtmasvabhAvamAM je AcaraNa-ramaNatA che te cAritra che. e traNanI je ekatA (abheda) che te mauna che. AtmasvarUpanA ajJAnane laIne AtmAne parapadArthomAM ja ramavAnuM banyuM hatuM, je sakala du:khanuM mULa che. AtmAnA e ajJAnano nAza AtmajJAnathI ja zakya che. AtmajJAnathI rahita parapadArthonuM game teTaluM jJAna hoya 123 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ topaNa te AtmAnA du:khane dUra karI zakatuM nathI. tethI AtmajJAnane ja prApta karavA mATe yatna karavo joIe te jaNAvAya che : yathA zophasya puSTatvaM, yathA vA vadhyamaNDanam / tathA jAnan bhavonmAdamAtmatRpto munirbhavet // 13-6 // ''sojAnI puSTinI jema ane vadha karavA mATe laI javAtA mANasanA alaMkAranI jema bhavanA unmAdane jANatA muni AtmAmAM tRpta bane.'' Azaya e che ke zarIramAM sojA AvavAthI zarIra sthUla-puSTa baneluM dekhAya che, parantu tevI puSTatA roganA gharanI hovAthI tene koI IcchatuM nathI. AvI ja rIte je mANasane vadha karavA mATe laI javAya che tyAre tene kaNeranI mAlA vagere paherAvavAmAM Ave che. parantu te zaNagAra maraNa mATenA hovAthI tene paNa koI IcchatuM nathI. sojAne laIne AvatI puSTatA ane vadhane kAraNe prApta thanArI vibhUSAnA jevo A bhavano unmAda-AnaMda che. - sAmAnya rIte mAdaka dravyanA parisevanathI anubhavAto je AnaMda che, tene unmAda kahevAya che. kSaNa mATe AnaMdano anubhava karyA pachI vipAkasvarUpe aneka prakAranI yAtanAo ja, mAdaka dravyonA parisevanathI anubhavavI paDatI hoya che. saMsAramAM game teTalI anukULatA maLe topaNa tenA vipAkasvarUpe ante to aneka prakAranI yAtanAo ja veThavI paDatI hoya che. tethI sojAnI puSTatAnI jema ane vadhyanA maMDananI jema atyanta tuccha evA bhavanA unmAdane pU. munibhagavanto jANe che ane te kAraNe teozrI AtmajJAnamAM tRptino anubhava kare che. samasta saMsAra parabhAva svarUpa che. temAM AnaMdano anubhava karanArA unmAdabhAvane pAmelA che. pU. munibhagavanto parabhAvanA tyAgI che. tethI mAtra teo AtmasvarUpanA ja bhoktA che. A ja teozrInuM mauna che. munipaNAnA bhAva svarUpa e mauna uttamottama che. tethI vAstavika ja A maunanuM ahIM varNana karyuM che. vacana nahi bolavA svarUpa suprasiddha mauna to anantIvAra prApta karyuM hovAthI durlabha nathI - e jaNAvAya che : sulabhaM vAganuccAraM, maunamekendriyeSvapi 1 pudgaleSvapravRttistu yogAnAM maunamuttamam ||13-7 // 124 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ''vacananA uccAraNanA abhAva svarUpa mauna to ekendriyapaNAmAM paNa sulabha che. manavacanakAyAnA yogonI pudgalone vize je pravRttino abhAva che, tatsvarUpa mauna uttama che.'' Azaya e che ke nahi bolavAnI pravRtti svarUpa mauna suprasiddha che. lokamAM mauna tarIke ene ja manAya che. parantu jemane mAtra sparzanendriya ja prApta thaI che, evA ekendriya jIvone evA prakAranuM mauna nisargathI ja prApta thayeluM hoya che. rasanendriyano abhAva hovAthI teo sadA bolI zake ema nathI. tethI AvuM mauna to jIvone khUba ja sulabha che. parantu tethI AtmasvarUpanI prApti thatI nathI. AtmasvarUpanA AvirbhAva mATe, mana-vacana-kAyAnA yogonI pravRtti(je pudgalomAM thAya che te)ne dUra karyA vinA cAle evuM nathI. pudgalomAM tevA prakAranA yogonI pravRttino je abhAva che te ja mauna pAramArthika che. varNa gandha rasa ane sparza jemAM che ene pudgala kahevAya che. managamatAM pudgalone grahaNa karavA svarUpa pravRttine vize ane aNagamatAM pudgalone dUra karavA svarUpa nivRttine vize manavacana-kAyAnA yogonI pravRtti satata cAlatI hoya che, je saMsAramAM paribhramaNa mATenuM mukhya kAraNa che. tene rokavA mATe ja munipaNuM - mauna che. mAtra bolavAnI pravRtti rokavAthI vastutaH kazuM ja baMdha thatuM nathI. mana to nirantara pudgalanuM grahaNa karatuM ja rahe che. AtmA ane tenA guNonA viSayamAM manavacanakAyAnI pravRtti cAlatI hoya topaNa te pAramArthika rIte mauna che. parantu manavacanakAyAnI pravRtti lagabhaga bandha jevI hoya topaNa lokottara dRSTie te mauna nathI - e samajI zakAya che. kriyA pravartatI hoya topaNa mauna che - te jaNAvAya che : jyotirmayIva dIpasya, kriyA sarvA'pi cinmayI | yasyAnanyasvabhAvasya, tasya maunamanuttaram // 13-8 // 66 dIpakanI prakAzamaya kriyAnI jema, jemano ananya (parabhinna) svabhAva che temanI badhI ja jJAnamaya kriyA, anuttara koTinuM mauna che.'' - AtmAno zuddha svabhAva jJAnAdi guNa svarUpa che. karmanAM AvaraNothI AcchAdita thayelA e zuddha svarUpano ApaNane khyAla na hovAthI ene pragaTa karavAno ApaNane vicAra paNa Ave nahi - e spaSTa che. anantajJAnI hovA chatAM anAdithI ApaNI pravRtti ajJAnamUlaka ja rahI che. AnAthI bIjI koI viTaMbaNA hoI zake ? je mahAtmAone sadgurudevonA pAvana paricaye potAnA zuddha svarUpanuM jJAna thayuM che, te mahAtmAonI dareka pravRtti jJAnamaya hoya che. 125 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpakanI baLavAnI dareka kriyA jema prakAzamaya hoya che, tema zuddhAtmAnI dareka kriyA jJAnamaya hoya che. dIpaka nAno hoya ke moTo hoya, tenI UMce nIce ADI avaLI koI paNa thatI kriyA jema prakAzamaya che, tema AtmAnI koI paNa prakAranI kriyA jJAnamaya che. zuddha AtmA, parapadArthamAM pravRtti karato nathI. svabhAvamAM ja enI badhI pravRtti thatI hoya che. tethI te badhI ja pravRtti jJAnamaya che. para pravRtti jaDane laIne che, je ajJAnamUlaka che. sva ane paramAM aikya-abhedanI kalpanA ajJAnajanya che. mana, vacana ane kAyA svarUpa yogo karmajanya para che. tenA nirodha mATenI koI paNa pravRtti jJAnamaya che ane te ja vAstavika rIte mauna che. mAtra vacanano nirodha e mauna nathI. ane yoganirodha svarUpa pAramArthika maunanI prApti mATe mana-vacanakAyAnA sAmarthyano upayoga karavAmAM prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. | ti zrIjJAnisaraVra trayodazaM maunASTam | Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe caturdazaM vidyASTakam | 14 A pUrve maunanuM vAstavika svarUpa varNavyuM. te mauna yathArtha vidyAvanta mahAtmAone ja prApta thatuM hoya che. tethI vidyAnuM svarUpa varNavAya che : nityazucyAtmatAkhyAtiranityAzucyanAtmasu / avidyA tattvadhIrvidyA yogAcAryaiH prakIrttitA // 14- 1 // ''anitya azuci ane AtmAthI bhinna evA zarIrAdimAM anukrame nityatva zucitva ane AtmatvanuM je jJAna che te avidyA che. zuddha AtmadravyamAM nityatva zucitva ane AtmatvanuM je jJAna che, te tattvabuddhine pataMjali vageree vidyA kahI che.'' - kahevAnuM tAtparya e che ke A pUrvenA maunASTakamAM pU. munibhagavantone ja vAstavika mauna hoya che, te jaNAvyuM. have A aSTakamAM teno saMbhava teozrIne kayA kAraNe hoya che, te jaNAvAya che. vidyAnuM svarUpa varNavatAM pUrve avidyAnuM svarUpa varNavavAnuM Avazyaka hovAthI sarvaprathama avidyAnuM ja svarUpa ahIM varNavyuM che. e avidyAnA svarUpanA jJAnathI vidyAnA svarUpanuM jJAna khUba ja spaSTapaNe thaI zake che. jJAna e ApaNA mATe navI vastu nathI. ApaNo anAdino sahaja sadAvasthita ane vizuddha evo e guNa che. parantu karmanA AvaraNathI DhaMkAyela hovAthI ApaNane enuM saheja paNa bhAna na rahyuM. AvaraNanA vigamanA kAraNe thoDuM thoDuM jyAre paNa bhAna thayuM, tyAre pUrvanA malina saMskArAdinA kAraNe te avidyAmAM pariNamyuM, jethI pAramArthika maunano paricaya paNa na thayo. A zarIrAdi pudgala svarUpa padArtho anitya che, apavitra ane anAtma svarUpa-jaDa che. evA padArthane nitya, pavitra ane Atma svarUpa cetanarUpe jANavAnuM kAma avidyAnuM che. enAthI taddana viparIta rIte AtmAne ja nitya, pavitra ane AtmasvarUpe jANavAnuM kArya vidyAnuM che. zarIrAdi pudgalonI anityatA, apavitratA ane jaDatA pratyakSasiddha che tema ja AtmAnI nityatA, pavitratA ane cetanatA paNa pratIta che. Ama chatAM anAdikALanA zarIrAdi pudgalonA gADha saMsargathI jIvane 127 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIrAdi parapadArthomAM AtmasvarUpatAno ane AtmIyasvarUpatAno khUba ja ukTa graha che, je avidyAsvarUpa che. tene laIne anitya, azuci ane jaDa evA zarIrAdine vize nityatAdinI khyAti thAya che tema ja te avidyA che - eno khyAla paNa AtmAne Avato nathI. zarIrAdine anukULa banI jAya ane pratikULa na bane-eTale AtmA kRtakRtya banI gayo-ema ja lAgyA kare te avidyAnI asara che. zarIrAdinI puSTimAM AtmAnI puSTi thatI jaNAya ane zarIrAdinI kSINatAmAM AtmAnI kSINatA jaNAya - temAM avidyA kAraNabhUta che. pU. munibhagavantone evI avidyA hotI nathI. samyagdarzanAdinA prabaLa sAmarthyathI teozrIne, jaDa ane cetanano je bheda che tenuM spaSTapaNe vivekapUrNa jJAna che. tethI zarIrAdimAM nityatAdino graha teozrIne thato nathI. dravyanI vivakSAthI ane paryAyanI avivakSAthI AtmAne vize teozrIne nityatA, pavitratA ane AtmatAno graha thAya che, je tatvabuddhi che. tene yogAcArya pataMjali Adie 'vidyA' tarIke varNavI che. zarIrAdi ane AtmAnI bhinnatAnuM jJAna thayA vinA koI paNa rIte avidyAno nAza thato nathI ane vidyAno prAdurbhAva thato nathI. "Aja sudhI karmonA baMdhanathI jeo paNa sarvathA mukta thayA che temAM A bhedajJAna ja kAraNa che.' - ema adhyAtmabindumAM pharamAvyuM che. pU. munibhagavantone mohanIyAdi ghAtikarmono udaya hovA chatAM, A bhedajJAna hovAthI teozrIne avidyA hotI nathI - A vAtane ja jaNAvAya che : yaH pazyennityamAtmAnamanityaM parasaGgamam / chalaM labdhuM na zaknoti, tasya mohamalimlucaH // 14-2 // "jeo nitya evA AtmAne dekhe che ane parasaMyogane anitya dekhe che teonA chaLane prApta karavA mATe moharUpa cora samartha thato nathI." AtmAnuM zuddha svarUpa anantajJAnAdimaya che. AtmAthI bhinna evA karmanA yoge AtmAnuM e svarUpa AcchAdita hovA chatAM para(Atmabhinna)no - karmano e saMyoga anitya - adhruva (asthira) che, eno pUrNa khyAla AtmajJAnIne che ja. tethI teo nirantara AtmAne nitya - dhruva ane sthira eka svabhAvavALo dekhe che ane game teTalo parano saMyoga anukULa jaNAto hoya topaNa te vinazvara-anitya che, enuM satata bhAna temane hoya che. tethI tevA AtmajJAnI mahAtmAone mohanI koI asara thatI nathI. (128 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokamAM mohane coranI upamA ApI che. corano svabhAva ane tenI kArya karavAnI paddhati ApaNe jANIe chIe. sArabhUta vastuonI corI karavI : e eno svabhAva che ane sAmA mANasanA pramAdano vyavasthita rIte lAbha laI levAnI tenI kAryapaddhati che. mohanI paNa rItabhAta evI che. jJAnAdinuM haraNa karavuM ane nidrAvikathA pramukha pramAdano pUrato lAbha laI levo. jeo kharekhara ja apramatta che, temanI AgaLa mohanuM kAMI ja cAlatuM nathI. paraMtu je pramAdaparavaza che temanI AgaLa moha khUba ja baLavAna che. pramAdane AdhIna banelAnuM bhAna jJAna ane sAna badhuM ja moha harI jAya che. mohAdhInatA, bhalabhalA jJAnIonA bhAnano nAza karatI hoya che ane ekavAra bhAna jatuM rahe, pachI to jJAna ane sAna to enI meLe jatA rahe che. ene dUra karavA kazuM ja karavAnI jarUra nathI paDatI. upara jaNAvyA mujaba AtmAne nitya anantajJAnAdi svarUpe jeo nirantara jue che ane karmAdi para padArthanA saMyogane sadAne mATe anitya asthira jue che temane mohasvarU5 cora koI paNa rIte chetarI zakavA mATe samartha banato nathI. kAraNa ke nitya apramatta samartha jJAnIomAM evuM koI pramAdanuM chidra nathI ke jemAMthI mohasvarUpa cora pesI jAya. ATha prakAranA pramAdamAM eka ajJAna paNa pramAda che. "AtmA nitya che ane zarIrAdi pudgala svarUpa parano saMga anitya che.' - AvA prakAranA jJAnano abhAva : e ajJAna che. lokone samajAvavuM e jJAna nathI, ApaNI jAtane samajAvavuM te jJAna che. jagatane samajAvI zakanArA paNa pote samajI zakatA nathI. ATha pramAdamAM ajJAna nAmano pramAda bhayaMkara che. mohane chidra ApavAnuM kAma ja A pramAda kare che. nidrA ke vikathAdi pramAdane dUra karyA pachI paNa ajJAnane dUra karavAnuM ghaNuM ja agharuM che. ajJAnane dUra karavAnI vAta to dUra rahI parantu te eka pramAda che.' - ATaluM paNa jo vAstavika rIte samajI levAya topaNa ajJAnano nAza karavAno AraMbha thaI zake. e ajJAnane dUra karavAno upAya jaNAvAya che : taraGgataralAM lakSmImAyurvAyuvadasthiram / adabhradhIranudhyAyedabhravad bhaguraM vapuH // 14-3 // "nirmalabuddhivALA mahAtmA taraDjhanI jema caMcaLa evI lakSmI che, AyuSya vAyunI jema asthira che ane vAdaLAnI jema vinAza pAmavAnA svabhAvavALuM zarIra che - ema vicAre." - kahevAnuM tAtparya e che ke anAdi-ananta A saMsAramAM Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva ane avirati vagere karmabandhanAM kAraNonA kAraNe AtmAo paribhramaNa karatA rahe che. viSayasukhanA arthI hovAthI te sukhane pAmavA mATe teo je karavuM paDe te karI letA hoya che. sAmAnya rIte viSayajanya sukhanA anubhava mATe lakSmI, AyuSya ane zarIra : A traNa mahattvanAM sAdhana che. e traNamAMthI koI paNa sAdhananI khAmI hoya to e sukhano anubhava zakya nathI. tethI lakSmI Adine meLavavA mATe, TakAvavA mATe ane vadhAravA mATe viSayasukhanA arthajano prabaLa puruSArtha kare che. Ama chatAM Aja sudhI teo potAnI IcchA mujabanuM sukha meLavI zakyA nathI : e vAta mAnyA vinA cAle evuM nathI. jenA mATe ApaNe A rIte prabaLa puruSArtha karIe chIe, te vastutaH para padArtha che ane anitya che, e yAda rAkhavuM joIe. samudranA taraDjha jevI capaLa lakSmI che. suvizeSapaNe vicArIe to lakSmInI capaLatA samajI zakAya che. samudranA tarajJa, jema kSaNavAramAM laya pAme che, tema lakSmIne jatAM vAra lAgatI nathI. puNyathI maLelI cIja puNya pUruM thaye jatI rahe - e samajI zakAya che. puNya kadAca TakI rahe, topaNa AyuSya pUrNa thavAthI, puNyathI maLelI te te cIjone choDIne ApaNe jatA rahIe. AyuSya vAyunI jema asthira che. vAyunI asthiratAnI jema AyuSyanI asthiratA khUba ja spaSTa che. mAnI paNa na zakAya evI rIte jIvo vidAya thatA hoya che. kSaNa pUrve to Avo ApaNI pAse hoya ane bIjI kSaNe to teo paralokamAM pahoMcI gayA hoya ema jovA maLe. kaI rIte AyuSyano -jIvanano vizvAsa karAya? lakSmI ane AyuSya kadAca maLI jAya paraMtu zarIra ja bhaMgArajevuM maLe to viSayasukhanA anubhavathI rahita ja banavuM paDe. AkAzamAM caDhI AvelAM vAdaLo jema kSaNavAramAM vIkharAI jAya che tema zarIranuM Arogya nAza pAmatAM vAra lAgatI nathI. zrI sanaskumAra cakravartI, zrI anAthI muni ane zrI namirAjarSi Adi mahAtmAonA daSTAntathI samajI zakAya che. vartamAnamAM paNa kaMIkeTalAMya daSTAnto ApaNe joI rahyA chIe. sAMje nIrogI hoya ane savAre rogI bane. savAre nIrogI hoya ane sAMje rogI hoya - AvuM to Dagale ne pagale jovA maLe che. A rIte lakSmI, AyuSya ane zarIra saMbandhI vicAraNA nirmaLa buddhi vaDe karavAmAM Ave to cokkasa ja avidyA dUra thaI zake. lakSmI vagere traNane vAstavika rIte jo oLakhI levAmAM Ave to tenI (30) Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyeno rAga ocho thAya ane AtmasvarUpanA bhAnanI dizA prApta thaI zake. lakSmI AyuSya ane zarIra : A traNamAM zarIranA vAstavika svarUpanuM jJAna prApta karavAnuM ghaNuM ja kaThina che. lakSmIno tyAga karyA pachI paNa zarIra pratye khUba ja rAga thato hoya to mAnavuM paDe ke zarIranI vAstavika sthitino khyAla Avyo nathI. ApaNuM AyuSya keTaluM che enI ApaNane khabara nathI. parantu lakSmI ane zarIrane najare jotA hovAthI tenI rakSAdi mATe ApaNe cikAra prayatna karatA hoIe chIe. e prayatnamAM Atmatattva lagabhaga vIsarAya che ane zarIrane ja Atmatattva mAnIne tene pavitra banAvavA mATe anekavidha pravRttio ApaNe karIe chIe. parantu azuci (apavitra) evA zarIrane pavitra banAvavAnI ke mAnavAnI vAta ajJAnamUlaka che - te jaNAvAya che : zucinyapyazucIkartuM, samarthe'zucisambhave / dehe jalAdinA zaucabhramo mUDhasya dAruNaH // 14-4 // "pavitra evI vastuone paNa apavitra banAvavA mATe samartha ane apavitra vastuothI banelA evA zarIrane vize pANI vagerethI pavitrapaNAno mUDha janono bhrama atyanta bhayaMkara che." ApaNe jANIe chIe ke zarIranI utpatti kaI rIte thaI che. jene jotA ane jenI vAta karatAM paNa jugupsA pedA thAya evI apavitra vastuothI baneluM ane sAta dhAtu(mAMsa lohI... vagere)onA piMDa svarUpa A zarIra azucimaya che. game tevI pavitra kasturacaMdanAdi vastuothI ene pavitra banAvavA mATe prayatna karavAmAM Ave to paNa te pavitra banatuM nathI. paraMtu potAnA saMparkathI pavitra vastuone ja te apavitra banAve che. te atyanta mUlyavALA vastra vilepana ke bhojanAdine nirmAlya banAvavAnuM sAmarthya A zarIramAM che. pANI vagere dravyothI ene game teTaluM pavitra karavA mATe prayatna karavAmAM Ave to paNa te apavitra ja rahevAnuM che. Ama chatAM pANI ke pavitrabhUminI mATI vagerethI zarIra pavitra thAya che - evuM je mUDha mANaso mAnatA hoya che, te temano bhayaMkara koTino bhrama che. kAraNa ke evA bhramane laIne teo aneka pApone AcarIne saMsAra vadhAravAnuM kAma karatA hoya che. zaucadharmanA nAme vastutaH adharmanuM ja AcaraNa thatuM hoya che. mAtra bAhya AvaraNa sApha thavAthI aMdaranI azuci dUra na thAya. Antarika azuddhine DhAMkI devAthI pavitra banavAnuM zakya nathI. game teTalI mahenata karIe paraMtu zarIrano svabhAva nahi badalAya. thoDA samaya mATe ApaNane 131) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema lAge ke te cokhkhuM thayuM che. parantu te zarIrano vibhAva che, svabhAva nathI. Ama chatAM zarIrane pavitra banAvIne manane pavitra banAvavAnI vAta karanArAnI saMkhyA nAnI nathI. paramAtmAnI pUjAdi karatI vakhate teozrInI AzAtanAthI bacavA mATe zarIranI zuddhi karavAmAM Ave che. manane pavitra banAvavA mATe zarIranI zuddhi Avazyaka nathI. tethI zarIranI zuddhi vinA mananI zuddhi kaI rIte thAya che - te jaNAvAya che : yaH snAtvA samatAkuNDe, hitvA kazmalajaM malam / punarna yAti mAhicuM, soDaktarAtmA paraH zuci: 24-15 "samatAnA kuMDamAM snAna karIne ane pApathI utpanna thayelA karmamalano tyAga karIne je pharIthI malina thato nathI, te antarAtmA pavitra che." Azaya e che ke sAmAnya rIte paramAtmAthI bhinna, karma sAthenA AtmAne ke bhAvamanane antarAtmA. kahevAya che. zarIrAdi bAhyAtmA che, temAM rahelo AtmA antarAtmA che, ane kevalajJAnAdi guNono AvirbhAva jemAM thayo che, te paramAtmA che. mithyAtvAdinA kAraNe AtmA malina bane che. anAdikALathI lAgelA e karmamaLane dUra karavA mATe samatAjevuM koI sAdhana nathI. AMzika paNa samatA AvyA vinA AtmA uparano karmamaLa koI paNa rIte dUra thato nathI. anantAnubandhInA paNa kaSAya na jAya to samyagdarzananI paNa prApti thatI nathI. AtmAnA sahajasiddha guNone e karmamaLa pragaTa thavA deto nathI, te karmamaLane samatA dUra kare che. krodhAdi kaSAyonA abhAvane samatA kahevAya che. jaLathI bharelA kuMDamAM snAna karavAthI jema zarIra upara lAgelo mela dhovAya che tema samatAnA kuMDamAM snAna karavAthI, pApane laIne utpanna thayelo karmamaLa paNa dhovAya che. A rIte karmamaLano vigama karyA pachI paNa pApa cAlu rahe to antarAtmAnI zuddhi thatI nathI. antarAtmAne pavitra banAvavA mATe pApanI pravRtti rokavI joIe. karmamaLano tyAga atyAra sudhI anantIvAra karyo che, parantu pApanI pravRtti aviratapaNe cAlatI hovAthI antarAtmAnI zuddhi nA thaI. pApanI pravRttine dUra karI karmanA baMdhane dUra karyA vinA AtmAne pavitra banAvavAnuM kArya koI paNa rIte zakya nathI. tethI karmabandhane dUra karavAnA upAya tarIke karmabandhanuM kAraNa jaNAvAya che, jethI tene dUra karI karmabandhane aTakAvI zakAya : (132 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmabodho navaH pAzo, dehagehadhanAdiSu / : fkSaNodhyAtmanA teSa, svastha vaLyAya gAyate 24-dA "zarIra, ghara ane dhana vagerene vize AtmA ke AtmIyapaNAno je bodha che, te navA ja prakArano pAza(baMdhana) che. kAraNa ke AtmAe te pAza zarIrAdimAM nAMkhelo hovA chatAM te, AtmAnA potAnA baMdha mATe thAya che. zarIrAdinA baMdha mATe thato nathI." sAmAnya rIte koI paNa prakAranuM bandhana ApaNe jenI upara nAMkhIe te bandhanathI te ja baMdhAya che paNa bandhana nAMkhanAra pote bandhAto nathI. ahIM vicitratA e che ke Atmabodha svarUpa bandhana pheMkanAra AtmA pote bandhAya che. tethI A eka navA ja prakArano pAza-bandha che. kahevAnuM tAtparya spaSTa che ke je AtmA zarIrane AtmasvarUpa mAne che ane ghara ke dhana vagerene AtmIya (potAnA) svarUpa mAne che, te AtmAnA karmabandha mATe thAya che. zarIra acetana che, vinAzI che ane pudgalAdisvarUpa che jyAre AtmA cetanAdisvarUpa che, taddana ja zarIrathI vilakSaNa svarUpa che. ghara ke dhana vagere AtmAnA guNo nathI. jJAna, darzana ke cAritrAdi AtmAnA guNo che. karmayoge AtmAnA jJAnAdi guNo DhaMkAyA che ane ghara ke dhana vagere maLelAM che. ajJAnavaza AtmA, potAnA guNone joyA vinA karmathI vaLagelA zarIra ane gRhAdine sva ane svakIya svarUpe mAnyA kare che, jethI karmano baMdha thayA ja kare che. AtmA ane tenA guNonuM jJAna na thAya tyAM sudhI karmabandhane aTakAvavAnuM zakya nathI. anAdinA jaDa ane cetananA saMbandhathI e bannemAM koI paNa bheda ja vartAto nathI. e baMne eka ja che- ema ' ja lAgyA kare che. anAdinA gADha paricayathI thayeluM jaDa ane cetananA abhedanuM jJAna aneka doSonuM nahi, sarva doSonuM mULa che. jyAM sudhI AtmA ane zarIrAdimAM rahelA bhedanuM jJAna na thAya tyAM sudhI rAgAdi doSothI mukta thavAnuM zakya nahIM bane. zarIrAdi jaDa dravyo ane cetanabhUta Atmadravya paraspara bhinna che - ema bolavuM mAnavuM : e jeTaluM saraLa che, eTaluM saraLa eno anubhava karavAnuM nathI. evo anubhava je rIte thAya che - te jaNAvAya che : mithoyuktapadArthAnAmasaGkramacamatkriyA / cinmAtrapariNAmena, viduSaivAnubhUyate // 14-7 // (133 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "paraspara joDAyelA padArthonA satkramanA abhAva svarUpa camatkArane mAtra jJAna svarUpa pariNAma vaDe vidvAna ja anubhave che." anAdikALathI AtmAne ane karmane khUba ja ghaniSTha saMbandha che, jenA yoge AtmAne ane karmane ekarUpa ja ApaNe jotA AvyA chIe ane mAnatA AvyA chIe. paraMtu vAstavikatA e che ke AtmAno ane karmano svabhAva taddana ja bhinna che. game teTalo kALa jAya ane game teTalo prayatna karavAmAM Ave to paNa AtmA jaDa nahi bane ane karma kyAre paNa cetanasvarUpa nahi bane. lokAkAzamAM vyApIne rahelAM dharmAstikAyAdi dravyo anantAnanta kALathI paraspara anugata hovA chatAM svasvarUpano tyAga karI parasvarUpe pariNamelAM nathI, pariNamatAM nathI tema ja bhaviSyamAM pariNamavAnAM paNa nathI. AvI ja rIte AtmA ane karma anAdikALathI paraspara saMyukta che. dUdha ane pANInI jema paraspara anugata che. tethI paraspara e baMnne yukta che-ema jaNAya che. parantu vastutaH e bannenuM svarUpa eka nathI. karmo jaDa-pudgalasvarUpa che ane AtmA cetana che. AtmA jaDa nahi bane ane karmo kyAre paNa cetanasvarUpa nahi bane. A rIte parasvarUpamAM nahi pariNamavAno svabhAva dareka padArthano che. paraspara saMyukta padArtho dravyAdine AzrayIne paramArthathI bhinna che. potapotAnI ja arthakriyAne te karatA hoya che. paradravyanI kriyAne te dravyo nimittabhAve karatAM hoya che. dravyathI dravya bhinna che, guNathI guNa bhinna che ane paryAyathI paryAya bhinna che. cetana dravya, tenA guNo ane paryAyathI karmAdi gugala dravya, tenA guNo ane paryAya bhinna che. kyAre paNa te ekabIjArUpe pariNAma nathI pAmatA. Ama chatAM ajJAnane laIne ApaNe jIva ane pudgalanA bhedane jANI zakatA nathI ane te avidyAnA prabhAve satata chava ane pudgalanA abhedano ja anubhava karatA hoIe chIe. avidyAthI vilakSaNa vidyA che. dravya, kSetra ane kALamAM ekasAthe rahelA bhAvone zrutajJAnanA prabhAve bhinna svarUpe jANavA, te vidyA che. A vidyAnA prabhAve jJAnamAtranA pariNAmathI vidvAno paraspara anugata (ekabIjAmAM praviSTa) evA paNa padArthonA asakrama (svasvarUpano tyAga karyA vinA, bIjAnI sAthe rahevA chatAM bIjAnA svarUpane dhAraNa na karavA) svarUpa camatkArane anubhave che. arthAdu evA prakAranA camatkArano anubhava karanArA ja vidvAna che ane temano e anubhava ja vidyA che. e vidyAsampanna AtmAone je phaLanI prApti thAya che, te phaLane jaNAvAya che : (134) Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avidyAtimiradhvaMse, dRzA vidyAJjanaspRzA / pazyanti paramAtmAnamAtmanyeva hi yoginaH // 14-8 // A pUrve jaNAvyA mujaba ''avidyAsvarUpa andhakArano dhvaMsa thaye chate, vidyAsvarUpa aMjananA sparzavALI dRSTithI potAnA AtmAmAM ja yogIjano paramAtmAne jue che." - Azaya spaSTa che ke andhakArane lIdhe jema vidyamAna vastune paNa joI zakAtI nathI, tema cetana ane acetanamAM bheda hovA chatAM avidyAne lIdhe te bheda joI zakAto nathI. tethI avidyAne ahIM andhakAra tarIke varNavI che. andhakArano dhvaMsa thayA pachI paNa jo dRSTi nirmaLa na hoya to spaSTa dekhAtuM nathI. tethI cakSumAM aMjana AMjavAnuM Avazyaka bane che. ahIM paNa avidyAsvarUpa andhakArano nAza thayA pachI yogIjanone vidyAsvarUpa aMjanano upayoga karavo paDe che. e aMjananA sparzathI dRSTi nirmaLa bane che. AvI nirmaLadaSTivALA yogIo potAnA AtmAmAM ja paramAtmatattvane jue che. mithyAtvaguNasthAnake mithyAjJAnI bAhyAtmAsvarUpa che. cothA guNasthAnakathI mAMDIne bAramA guNasthAnake rahelA AtmAo 'antarAtmA' che ane tyAra pachI teramA-caudamA guNasthAnake rahelA zrI kevalIbhagavanto paramAtmA che. vidyAnA acintya sAmarthyathI yogIjanone potAnA AtmAnuM e paramAtmasvarUpa dekhAya che. karmathI AcchAdita hovA chatAM karmanA lezathI paNa ananuviddha evA potAnA zuddha svarUpane teo jJAnamAtra pariNAmathI sArI rIte jue che. ante A vidyASTakanA parizIlanathI ApaNA AtmAnA paramAtmasvarUpane jovA mATe prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka sadA mATenI zubhAbhilASA. // iti zrIjJAnasAraprakaraNe caturdazaM vidyASTakam // 135 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe paJcadazaM vivekASTakam / A pUrva vidyAnuM svarUpa vagere varNavyuM. tenI prApti sva-paranA vibhAgathI thAya che. tethI svaparanA vibhAgasvarUpa vivekamAM abhyAsazIla banavuM joIe. A saMbandhathI prApta thayelA avasarane pAmI have 'viveka' nuM varNana karAya che : karma jIvaM ca saMzliSTaM sarvadA kSIranIravat / vibhinnIkurute yo'sau, munihaMso vivekavAn // 15-1 // "dUdha ane pANInI jema jIva ane karma saMzliSTa che. sadAne mATe saMzliSTa evA tene je munisvarUpa haMsa judA kare che, te vivekavALA che. A anAdi-ananta saMsAramAM viveka e koI navI vastu nathI. sAmAnyathI koI paNa vastune judI pADavA svarUpa "viveka khUba ja prasiddha che. dareka vyakti potAnI samajaNa ane zakti anusAra dareka viSayamAM viveka to kare che. paraMtu ahIM je vivekanI vivakSA che te vivekane pAmavAnuM khUba ja agharuM che. artha kAma ane tenAM sAdhana tema ja tene prApta karAvanAra ApaNA nikaTanA paricito: e badhAmAM ApaNe viveka karatA ja AvyA chIe. A barAbara che ane A barAbara nathI.." A vivekano mukhya sUra che. enuM gAna karanArA ApaNe, sAcuM kahIe to vivekano viveka karI zakyA nathI. zAno viveka karAya ane na karAya : eno nirNaya ja karAyo nathI. artha ane kAmanI prApti mATe ane aniSTanI nivRtti mATe pUratA pramANamAM ApaNe viveka karyo che, je vAstavika rIte aviveka che. anAdikALathI A saMsAramAM karmanA yoge ApaNuM paribhramaNa che. ISTanI apekSA, ISTaprAptino abhAva, aniSTanI prApti ane aniSTanA viyoganI apekSA : e A saMsAranA kAraNe che. saMsAramAM zuM sAruM che ane kharAba che, zuM ISTa che ane zuM aniSTa che, koNa sad che ane koNa asad che tema ja kAmanuM zuM che ane nakAmuM zuM che. ItyAdi rIte viveka cAlu che. paraMtu jyAM saMsAra ja badhAnuM mULa che, tyAM saMsAramAM evo viveka karavo te ja vastutaH aviveka che. anAdikALathI tapelA loDhAmAM rahelA agninI jema AtmAmAM ekameka thaI gayelAM karmo paNa AtmAthI -136 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddana ja bhinna che - ema anantajJAnIo pharamAve che. to karmanA yoge prApta thanArI vastuone ApaNI tarIke ke ApaNA svarUpe jevI te khUba ja moTo aviveka che. dUdha ane pANIne haMsa jema judA pADe che tema pU. munibhagavanto svarUpa haMsa AtmA ane karmane judA kare che. tethI te pU. munibhagavanto vivekavanta che. chaThThA sAtamA guNasthAnakano e prabhAva che. jyAM sudhI tAtvika rIte AtmA ane karmane judA jANavAmAM nahi Ave tyAM sudhI tene judA paNa karI zakAze nahi. samyagdarzanAdine pAmyA pachI paNa A vivekane pAmavAnuM atyanta kaThina che - te jaNAvAya che : dehAtmAdyaviveko'yaM, sarvadA sulabho bhave / bhavakoTyA'pi tadbhedavivekastvatidurlabhaH // 15-2 // "saMsAramAM sarva kALe zarIra ane AtmAdi saMbandhI aviveka sulabha che. parantu karoDa bhavamAM paNa te saMbandhI viveka atyanta durlabha che." Azaya e che ke karmanA yoge AtmAne zarIrAdino saMbandha prApta thayo che. anAdikALanA sahavAsathI zarIrAdi parapadArthone AtmAe abhinna svarUpe ja mAnyA che. tAtvika rIte AtmA ane tenI sAthe ekarUpa banelA zarIrAdi parapadArtho tenA svarUpAdine laIne sarvathA bhinna hovAthI tene abhinna svarUpe jANavA : te aviveka che. A saMsAramAM Avo aviveka kAyama mATe jIvane sulabha che. atyAra sudhInA dareka bhavamAM te aviveka ja jIvane prApta thayo che. jyAre paNa vivekane prApta karavAnA sAmAnya saMyogo prApta thayA tyAre paNa mithyAtvAdi utkaTa doSone laIne viveka prApta thayo nahi ane aviveka vadhato ja rahyo. Azcarya to e che ke parapadArtho; aNagamatA, aniSTa, nakAmA ane ahitakara vagere svarUpe jaNAya tyAre to tyAM cokkasa rIte tene AtmAthI bhinna mAnIne tene dUra karAya che. parantu jyAre te parapadArtho managamatA, iSTa, kAmanA ane hitakara vagere svarUpe jaNAya tyAre to tene vize bhedajJAna karavAnuM khUba ja agharuM che. sva-para padArthonuM tAtvika svarUpa vicAravAthI samajI zakAze ke vastu vastu che, sva sva che ane para para che. temAM priya ke apriya, ISTa ke aniSTa, sArthaka ke nirarthaka ane hitakara ke ahitakarano vibhAga karavo : e eka prakAranuM ajJAna che, je avivekanuM mULa che. vastunA vastutvane choDIne tene ApaNI kalpanA mujaba priyApriyAdi svarUpe mAnavAnA kAraNe ja vivekanI prApti thatI nathI. karoDo bhavo vItyA pachI paNa zarIra ane (137) Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAdi saMbandhI bheTa svarUpa viveka prApta thato na hovAthI te atyanta durlabha che. je anAdikALathI AtmAne nirantara saMzliSTa che evA zarIrAdi jaDa padArtho cetana evA AtmAthI taddana ja bhinna che. evA bhedajJAnane viveka kahevAya che. AtmA cetana che; pudgalo cetana nathI, jaDa che. AtmA zuddha che, zarIrAdi pudgalo azuddha che. AtmA budha ane niraMjana nirAkAra che, zarIrAdi pudgalo evAM nathI. A rIte taddana vilakSaNa svarUpa hovAthI AtmA zarIrAdi pudgalothI bhinna che, e bhedajJAna Aja sudhI prApta thayuM nathI. AtmA, zarIrAdipadravyathI bhinna che - ema bolavuM e jAdI vAta che ane te pramANe mAnavuM e jAdI vAta che. agni bALe che, viSa mAre che ane pANI DubADe che - A jJAna jeTaluM majabUta che teTaluM "AtmA zarIrAdithI bhinna che' - A jJAna majabUta nathI. vAstavika rIte to e jJAnanI koI chAyA ja vartAtI nathI. AthI ja A zlokamAM jaNAvyuM che ke karoDo bhavo thayA pachI paNa zarIra ane AtmAdinI bhinnatA svarUpa viveka atyanta durlabha che. bhavanistAraka pU. gurudevazrInAM paramatAraka vacanonA puNyazravaNathI e viveka pragaTe topaNa kSaNavAramAM to e jato rahe - evuM paNa banatuM hoya che. khUba ja prabaLa puruSArthathI sAdhya e viveka che. A rIte zarIrAdithI AtmA svabhAvathI ja taddana vilakSaNasvarUpavALo hovAthI bhinna che to avikArI evA AtmAmAM vikAronI upalabdhi kema thAya che - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che : zuddhe'pi vyomni timirAd rekhAbhi mizratA yathA / vivazatA mati, tathADaDabhaviSezataH 25-rA "jema timira nAmanA AMkhanA rogavizeSathI, AkAzamAM te zuddha hovA chatAM aneka prakAranI rekhAo vaDe mitratA(vicitratA) dekhAya che tema avivekasvarUpa doSane laIne AtmAmAM aneka prakAranA vikArothI vicitratA dekhAya che." AMkhanA rogavizeSane kAraNe lAla, pILA ke kALA vagere raMganI rekhAo AkAzamAM dekhAtI hoya che. vastusthiti e che ke AkAzamAM tevI koI ja rekhAo hotI nathI. kAraNa ke AkAza amUrta(arUpI) zuddha che. roganA abhAvamAM ApaNane tenI pratIti thatI hoya che. Ama chatAM jyAre paNa AkAzamAM tevI vicitra prakAranI te te rekhAo dekhAya che temAM kAraNabhUta timira nAmano roga che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI ja rIte AtmAno svabhAva amUrta zuddha buddha ane caitanyAdi svarUpa che. temAM koI paNa prakAranA rAgAdi vikAro nathI. sarvathA avikArI evA AtmAmAM paNa je vikAro dekhAya che, te vAstavika rIte karmanA udayAdine laIne che. kapaDA upara lAgelA DAgha jema tela vagerenA che, aupAdhika che, svabhAvasiddha nathI tema AtmAmAM dekhAtA te te vikAro karmajanya che, aupAdhika che, svabhAvasiddha nathI. anyathA e svAbhAvika hoya to kyAre paNa teno nAza nahi thAya. kAraNa ke svabhAvano nAza thato nathI. sphaTikamAM dekhAtI lAlAza jema sphaTikanI nathI, paraMtu tenI pAse rahelA upAdhibhUta japApuSpanI che, tema ahIM paNa AtmAmAM jaNAtA vikAro, badhA ja karmanA kAraNe che. parantu avivekane laIne avivekI jano karmajanya vikArone AtmAnA ke AtmAe karelA mAne che, je eka prakAranuM ajJAna che. tattvanA paricayathI viveka pragaTe che. tattvano paricaya karavAnuM eTaluM saheluM nathI. atano paricaya TaLe nahi tyAM sudhI tattvano paricaya zakya nathI. anAdino khUba ja nikaTano atattvano paricaya choDatAM manane ghaNuM ja manAvavuM paDe tema che. - avikArI akhaMDa caitanya svarUpa AtmA che. ene zarIrAdi parapadArthonI sAthe koI ja saMbaMdha nathI. paraMtu parapadArthanI sAthenI tanmayatA thavAthI te, parabhAvonA karnAdi svarUpe bhAse che. parabhAvono kartA vagere na hovA chatAM tene te svarUpe kema kahevAya che-te jaNAvAya che : yathA yodhaiH kRtaM yuddhaM, svAminyevopacaryate / zuddhAtmanyavivekena, karmaskanthorjitaM tathA // 15-4 // jema sainikoe kareluM yudha, e sainikonA svAmI rAjAdie karyuM che - ema upacArathI kahevAya che tema karmapudgalonA samudAyathI niSpanna puNya pApa ke sukha duHkhAdi svarUpa phaLa avivekane kAraNe zuddha evA AtmAmAM upacArathI jaNAvAya che. arthAt te zuddha AtmAmAM manAya che." kahevAno Azaya spaSTa che ke rAjAonA sainikomAM yuddha cAlatuM hoya che. temAM temanI hArajIta thatI hoya che. tyAre lokamAM A rAjA hAryo ane A rAjA jItyo-Avo vyavahAra thato hoya che. vAstavikatA to e che ke hAra ke jIta sainyanI hoya che. paraMtu teno upacAra te te rAjAmAM thAya (139, Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evA prakArano upacAra avivekanA kAraNe AtmAmAM paNa thato hoya che. karmayugalonA skalponA vipAkathI puNya pApa ke sukhadu:khAdino prAdurbhAva che. A karmakRmbhAvonI sAthe Ama joIe to AtmAne kazo ja saMbandha nathI. parantu viveka vinAnA loko karma ane AtmAne eka mAnIne karmajanya sukhadu:khAdine AtmAmAM mAnyA kare che. atyanta nikaTanuM sAnnidhya ekatAno bhrama karAve che ane brAntajano tatvapratItithI dUra rahe che. ajJAnanA sAmrAjyamAM jJAna tarapha daSTi ja jatI nathI. svabhAvathI ajJAta loko vibhAvane ja svabhAva kalpI laIne karmajanya parabhAvomAM rati-aratine karavA dvArA upacAramAM ja rAcatA hoya che. ahIM yAda rAkhavuM joIe ke yoddhAomAM arasaparasa yuddha thatuM hoya che tema ja anyatarano jaya ane parAjaya thAya che. parantu te yoddhAo potAnA svAmI rAjAnI AjJAthI yuddha karatA hoya che tema ja jaya ke parAjaya prApta karatA hoya che. tethI teno upacAra rAjAmAM karAya che. karmajanya te te bhAvomAM AtmAno evo koI saMbandha na hovAthI temAM AtmIyatAno upacAra karavAnuM koI kAraNa nathI. paraMtu avivekane laIne tevo upacAra thAya che. tethI ahIM upacAramAtranuM sAmya che. upacAranI rItanuM sAmya nathI. have doSavizeSane laIne bhrama kaI rIte thAya che - te spaSTa karAya iSTakAdyapi hi svarNaM, pItonmatto yathekSate / AtmA'bhedabhramastadvad, dehAdAvavivekinaH // 15-5 // "jeNe dhatUro pIdho che evo mANasa jema IMTa vagerene paNa kharekhara suvarNa svarUpe dekhe che, tema vivekarahita AtmAne zarIrAdine vize AtmAnA abhedano bhrama thAya che. kahevAno Azaya e che ke dhatUro pIvAnA kAraNe unmatta banelA mANaso mATIthI banelI IMTone paNa sonA tarIke dekhe che. emAM te mANasanI AMkhamAM utpanna thayelo doSa mukhya kAraNa che. viparIta daSTine kAraNe tene dareka vastu pILI dekhAya che. tethI mATInI banelI IMTone paNa te sonuM jue che. tema ahIM paNa avivekadoSane laIne zarIra ane dhana vagere Atmabhinna padArthomAM AtmapaNAnI ane AtmIyapaNAnI viparIta-mithyA buddhi thAya che. avivekathI utpanna thayelI e miththAbuddhine, pU. gItArtha gurubhagavantonA zrImukhe paramatAraka (140 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanA zravaNathI dUra karI vivekavanta banavuM joIe. zuddha dravyAdine zuddha mAnavA nA de ane azuddha dravyAdine zuddha manAvyA kare - e avivekanuM kArya che. daSTinI malinatA zuddha dazyane malina dekhADe : e samajI zakAya che. paraMtu malinane paNa nirmaLa zuddha darzAve - e bhAre vicitra che. avivekanI e vicitratA che. atyAra sudhInI ApaNI azuddhatAnuM vAstavika kAraNa ja aviveka che. ApaNI zuddhatAne pragaTa karavAnuM ja kAraNa che - te jaNAvAya che : icchanna paramAn bhAvAn, vivekAneH patatyadhaH / paramaM bhAvamanvicchan, nAviveke nimajjati / / 15-6 // parama bhAvone nahi IcchanAra, vivekasvarUpa parvata uparathI nIce paDe che ane parama bhAvane zodhanAra avivekamAM DUbato nathI." AtmAnuM zuddha svabhAvasiddha je caitanya che te parama bhAva che tema ja tene pragaTa karavAmAM ananya sAdhana evAM samyajJAnAdi paramabhAvo che. AvA prakAranA paramabhAvonI jemane IcchA nathI arvAda e paramabhAvone choDIne kaSAyAdi karmajanya bhAvone jeo Icche che teo viveka svarUpa parvatanA zikhara uparathI nIce paTakAya che. zuddha caitanyAdi bhAvone choDIne karmajanya paulika je je bhAvo che te game teTalA zubha anukULa ke sArA jaNAya topaNa te AtmasvabhAvabhUta na hovAthI anitya ane asthira - asAra che. evA aparamabhAvone IcchavAmAtrathI ja viveka nAza pAme che. paudgalika bhAvonI asAratAdine jeo jANatA nathI ane tene sArabhUta mAnIne rAtadivasa tenI IcchAne pUrNa karavAnuM ja jemanuM lakSya che, evA jIvonuM patana sunizcita che. mAMDa mAMDa sadgurubhagavantonA puNyaparicayathI viveka-svarUpa pahADanI Toce pahoMcavAnuM sadbhAgya prApta thatuM hoya che. tyAM ja paulika padArthonI IcchA thatAMnI sAthe vivekanA parvatathI nIce paDavAnuM thAya che. AvA saMyogomAM jyAre paNa paudgalika parabhAvone choDIne zuddha parama caitanyAdi bhAvone zodhavAnI zarUAta karIe tyAre avivekamAM DUbavAnuM thatuM nathI. saMsArasAgarathI taravAnI IcchA hoya topaNa aviveka saMsArasAgaramAM DubADyA vinA raheto nathI. tethI avivekano tyAga karyA vinA chUTako ja nathI. para padArthonI sAthe AtmAne kazuM ja lAgatuMvaLagatuM nathI-evuM atyanta bhedajJAna vAstavika rIte thAya to ja aviveka dUra thaI zake che. (141 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya rIte kriyAmAtrane potAnA kAraNabhUta kartA vagere cha kArakanI sAthe saMbandha che. karmAdi kArako AtmAdi svarUpa kartAthI bhinna(judA) hoya che. AthI karmAdi para padArthonI sAthe AtmAne kAryakAraNabhAvasvarUpa saMbandha to che ja. to pachI para padArthonI sAthe AtmAne kazuM ja lAgatuMvaLagatuM nathI-ema kaI rIte mAnavuM A zaMkAnuM samAdhAna karAya che : AtmanyevAtmana: kuryAd, yaH SaTkArakasaGgatim / kvAvivekajvarasyAsya, vaiSamyaM jaDamajjanAt // 15-7 // "AtmAmAM ja AtmAnA 'cha' kArakane je saMgata kare che ene jaDa padArthomAM lIna thavAnA kAraNe prApta thanArI avivekasvarUpa tAvanI viSamatA kyAMthI hoya ?'' Azaya e che ke nizrcayanayanI apekSAe AtmA zuddha caitanyAdi svarUpa che. potAnA ane jJAnAdi guNonA paryAyono kartA che. parantu jaDa-pudgalAdi dravyAdino kartA nathI. kAraNa ke AtmA kyAre paNa Aja sudhI svasvarUpano tyAga karI parasvarUpe pariNamyo nathI tema ja te te pudgalo caitanyasvarUpe pariNamatAM nathI. sva sva che ane para para ja rahe che. tethI svanuM kAraNa(kAraka) sva che ane paranuM kAraNa para che. ahIM yAda rAkhavuM joIe ke te te kAryanI pratye upAdAnakAraNa svasvarUpa ke parasvarUpa ja hoya che. nimitta to game te bane. vastutaH e akiMcitkara che. enuM koI mahattva nathI. AtmA jANavAdinI kriyA kare che, tethI te kartA che. AtmA potAne jJAnasahita kare che, tethI te svayaM karma che. upayoga vaDe AtmA jANavAdinI kriyA kare che, tethI upayoga svarUpa AtmA karaNa che. AtmA pote ja jJAna vagerenuM pAtra bane che, tethI te sampradAna che. kAraNa ke AtmAnI kriyA AtmA mATe ja che. AtmAnI te te avasthAo pUrva pUrva avasthAomAMthI utpanna thatI hovAthI pUrva pUrva avasthApanna AtmA apAdAna che ane svaguNaparyAyano AtmA pote AdhAra hovAthI svaguNaparyAyathI abhinna evo AtmA adhikaraNa che. A rIte AtmA pote ja kartA, karma, karaNa, sampradAna, apAdAna ane adhikaraNa svarUpa che. parabhAvonI pratye te kAraka (kartA karma vagere) nathI. kAryane je kare che te karyAM che. kArya svayaM karma che. tenA mahattvanA sAdhanane karaNa kahevAya che. te kArya jenA mATe che te sampradAna che. te jemAMthI thAya che te apAdAna che. te jemAM thAya che te adhikaraNa che. AtmAthI abhinna evA cha kArakonI jeo saMgati karI zake che, temane avivekasvarUpa tAvanI 142 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSamatA prApta thatI nathI. karmAdi jaDa padArthonI magnatAne kAraNe avivekanI viSamatA che. karmanA saMzleSane kAraNe aviveka thayA ja kare che. avivekanA uccheda mATe karmano uccheda karavAnuM khUba ja Avazyaka che. e mATe upAya jaNAvAya che : saMyamAstraM vivekena, zANenottejitaM muneH|| dhRtidhArolbaNaM karma-zatrucchedakSamaM bhavet // 15-8 // "vivekasvarUpa sarANa upara ghasavAthI atyanta tIkSNa banAveluM ane dhRti svarUpa dhArAthI utkaTa evuM saMyamasvarUpa zastra, munibhagavantonA karmazatrunA uccheda mATe samartha bane che." karmanA kSaya mATe "saMyama' e eka ja zastra-astra che. karmane ahIM zatrunI upamA ApI che. karma zatrurUpa lAge to tenA uccheda mATe saMyama-svarUpa zastrano upayoga anivArya che. | sarva sAvadha yogathI (pApavyApArathI) virAma pAmavA svarUpa saMyama che. paulika padArthomAM lInatA-rati vagere thAya tyAre saMyamanuM pAlana zakya banatuM nathI. tethI pAramArthika rIte to para pariNatinA tyAga svarUpa ja saMyama che. parano tyAga karyA pachI paNa parapariNatino tyAga karavAnuM ghaNIvAra banatuM nathI. vastuno upayoga na karavA chatAM te sArI che ke kharAba che.. ityAdi svarUpa pariNAma to paDyA ja rahe che. tethI bAhya daSTie saMyama hovA chatAM te karmanA uccheda mATe samartha banatuM nathI. A saMyama evuM tIkSNa hotuM nathI, ke jethI te karmazatruno uccheda kare. AtmA ane zarIra vagerenA bhedanuM pAramArthika jJAna thavAthI prApta vivekanA kAraNe saMyamasvarUpa zastra tIkSNa bane che. kAraNa ke paranA koI ja pariNAmanI asara AtmAnI upara paDatI nathI. vivekane laIne AtmAne sva-paranA svabhAvano pUrNapaNe khyAla hoya che. A rIte parapariNatino tyAga karavA svarUpa saMyamane tIkSNa banAvyA pachI paNa pUrve karelAM zubhAzubha karmanA udayathI anukULa ke pratikULa saMyogo prApta thayA pachI dhIraja rahetI nathI. maLelI anukULatA jAya topaNa ane game tevI pratikULatA Ave topaNa ciMtA na karavI-e dhRti che, je santoSavizeSa svarUpa che. saMyamasvarUpa zastrane e dhAradAra banAve che. zAstramAM mULathI ja dhAra na hoya to tIkSNa banAvI ja nA zakAya. saMyamazAstranI dhAra dhRti che. mULathI ja jenI dhAra na hoya evA zastrane vastutaH zastra ja na kahevAya. evA avAstavika zastrane tIkSNa banAvavAnuM (143) Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI paNa rIte zakya nathI. dhRtisvarUpa dhArane laIne saMyamAstra karmano uccheda karavA samartha bane che. badhA karmanuM mULa lobha che. teno virodhI pariNAma santoSa che. tenAthI sarva karmono uccheda thAya e samajI zakAya che. anne vivekasampanna banIne saMyamazastrathI karmano uccheda karavA ApaNe sau prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. - // iti zrIjJAnasAraprakaraNe paJcadazaM vivekASTakam // 144 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prArabhyate zrIjJAnasAraprakaraNe SoDazaM mAdhyasthyASTakam / 16 A pUrvenA aSTakathI vivekanuM nirUpaNa karyuM. vivekasampanna AtmAo rAgadveSane AdhIna banyA vinA madhyastha banI rahe che. tethI vivekanA kArya svarUpa madhyasthapaNAnuM have nirUpaNa karAya che : sthIyatAmanupAlambhaM madhyasthenAntarAtmanA / kutarkakarkarakSepaistyajyatAM bAlacApalam // 16-1 // - '"kutarkasvarUpa kAMkarA nAMkhavA vaDe karAtI ajJajanocita ramatano tyAga karavo joIe ane sAdhaka AtmAe potAne upAlaMbha(Thapako) na maLe e rIte madhyastha banI rahevuM joIe.'' Azaya e che ke karmanA uccheda mATe saMyamasvarUpa utkaTa - tIkSNa zastrano upayoga karanArA pU. munibhagavantoe bAla - ajJajanocita kAMkarA nAkhavAnI ramatano tyAga karavo joIe. bALakono svabhAva evo hoya che ke temanI pAse bIjI koI ramata na hoya to te te ThekANe kAMkarA nAkhavAnuM kAma teo karyA ja kare che. enI pAchaLa ramavA sivAya bIjo koI hetu hoto nathI. temane te mATe game teTaluM kahevAmAM Ave topaNa kSaNavAra e ramatano tyAga kare kharA, parantu pharI pAchI ramata karavA lAge. capaLatA - caMcaLatA : e temano svabhAva hoya che. moTA thAya tyAre kudaratI rIte temAM pheraphAra thAya che. saMyamajIvanano svIkAra karyA pachI viveka ane dhRtinA acittva sAmarthyathI karmano uccheda dhAryA karatAM ghaNI ja sArI rIte thAya che. parantu e mATe bAlasahaja kutarkasvarUpa kAMkarA phekavAnI pravRttino tyAga karavo joIe. ATalI UMcI bhUmikAne pAmyA pachI paNa kutarka karavAnI pravRttino tyAga karavAnuM ghaNI vAra zakya banatuM nathI. saMyamanI paramasAdhanA daramyAna jyAre e sAdhanA atyanta kaThora lAge ane te sAdhakone anukULa na lAge tyAre sAdhanAmArgane dUSita karavA aneka prakAranA kutarko, sAdhako karyA kare che. enAthI pAramArthika rIte sAdhakane koI lAbha thato nathI. bALakonI kAMkarA nAMkhavAnI pravRtti jevI ja e pravRtti che. tethI sAdhakanuM e karttavya che ke bAlajIvone ucita evI kutarkasvarUpa kAMkarA nAMkhavAnI pravRttino tyAga kare. 145 4 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bodha mATe kutarka rogasamAna che. kutarkathI zamano apAya-nAza thAya che. zraddhAno bhaMga karanAra ane abhimAnane utpanna karanAra evo kutarka aneka rIte AtmAno zatru che. eno tyAga karI rAgadveSane AdhIna banyA vinA sAdhakane Thapako nA maLe te rIte madhyastha banI rahevuM joIe. mokSanI sAdhanA karanArA mATe svabhAvano tyAga karI parabhAvamAM javuM te ja ahIM upAlaMbha che. mokSanI sAdhanA karanArA rAga-dveSane AdhIna banI koI paNa pravRtti kare to teo svabhAvathI vicalita banI parapadArthamAM ramanArA bane che, je sAdhaka AtmA mATe khUba ja anucita hoya che. tethI teo vidvAnonA upAlaMbhane yogya bane che. zarIrAdi para padArthonI pratye rAgadveSa dharanArA AtmasvabhAvamAM kyAre paNa lIna banatA nathI ane tethI teo mokSane sAdhI paNa zakatA nathI. je kArya mATe pote potAnI IcchAthI saMyamanI sAdhanAno AraMbha karyo hoya te kAryathI ja jeo vimukha thAya tyAre cokkasa ja teo upAlaMbhane pAmatA hoya che. tethI te rIte upAlaMbhane pAtra na banavA mATe sAdhaka AtmAe madhyastha banI javuM joIe. madhyastha banavuM eTale badhAne samAna mAnavuM, ema nahi. tattva ane atattva, sad ane asad, satya ane asatya, sva ane para tema ja guNa ane doSa... IityAdine yathArtha rIte jANIne te te viSayamAM rAga-dveSane karyA vinA svasvarUpamAM sthira thavuM, te mAdhyacyuM che. AvA prakAranA mAdhyathyane pAmelA AtmAnI vizeSatA kevI hoya che - te jaNAvAya che : manovatso yuktigavIM, madhyasthasyAnudhAvati / tAmAvati puchena, tuchAgrahamana:piH II-rA "madhyastha AtmAnuM manasvarUpa vAcharaDu yuktisvarUpa gAyanI pAchaLa doDe che ane tuccha-AgrahavALA jIvonA manasvarUpa vAMdaro tene pUMchaDAthI potAnI tarapha kheMce che." pahelA zlokamAM jaNAvyA mujaba madhyastha AtmAo sadasad vagerenA vivekI hovAthI tattvanA arthI hoya che. rAgAdine vivaza banyA vinA tattvane samajavA mATe prAmANikapaNe teo prayatna karatA hoya che. nisargathI ja temanI prajJA mArga tarapha doDatI hoya che. A zlokanA pUrvArdhathI e vAta prasiddha daSTAntathI jaNAvI che. gAya tyAM vAcharaDuM' - A laukika kahevata mujaba vAcharaDuM sadAne mATe gAyanI pAchaLa pAchaLa pharatuM hoya che tema madhyastha janonuM mana sadaiva yukti(pramANasiddha siddhAnta) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nuM anusaraNa kare che. jyAM yuktisvarUpa gAya che tyAM ja te madhyastha janonA manasvarUpa vAcharaDuM jatuM hoya che. kudaratI rIte ja madhyasthonuM mana yutionI pAchaLa ja doDatuM hoya che. ahIM yAda rAkhavuM joIe ke ahIM je vAta che te sAcA madhyasthonI che. banAvaTI madhyasthonI e vAta nathI. sAcuM samajavuM nathI ane potAnI vAta choDavI nathI : AvI manodazAne varelA hovA chatAM "mArI koI bhUla batAve to tarata ja sudhArI levAnI taiyArI che' - AvuM kahenArA madhyastho sAcA madhyastho nathI. zAstra joyA vinA ane koI paNa bahuzruta mahAtmAne pUchyA vinA koI paNa pravRtti kare ane pachI koI bhUla batAve to sudhArI levAnI vAta kare - AvA madhyasthonI ahIM vAta nathI. svabhAvathI ja jeo tattvanA arthI che ane jyAM sudhI tattvano nirNaya na thAya tyAM sudhI te viSayamAM bolavAdinI pravRttine nahi karanArA, sAcI rIte madhyastha che. temanuM mana sahajapaNe ja yuktine anusare che. - parantu tuccha-AgrahavALA jIvonuM mana vAMdarAjevuM che. yuktisvarUpa gAyane pUMchaDAthI potAnI tarapha te kheMce che. "mAruM te sAcuM evI manodazAne varelA prAya: durAgrahI hoya che. temane game teTaluM samajAvavAmAM Ave to paNa teomAM te samajavAnI yogyatA ja hotI nathI, tethI teo samajAvanArAnI vAtane dhyAnamAM lIdhA vinA potAnI ja vAtanuM samarthana karatA hoya che. e mATe temane yuktio prApta thatI na hovAthI yuktione kheMcI lAvavA mATe teo utkaTa prayatna karatA hoya che. Ama chatAM yuktio maLatI na hovAthI pariNAme to temane mAra ja paDe che. gAyane pUMchaDethI * kheMcanArAne jema gAyanI lAta khAvI paDe che tema ahIM paNa durAgrahInA manane mAra ja khAvo paDe che. vAstavika rIte to zrI vItarAgaparamAtmAe prarUpelA mokSa ane tenI sAdhanAno mArga yuktiothI pUrNa che. temAM yuktio ApavA mATe ApaNane prayatna karavAnI AvazyakatA nathI. parantu e viSayamAM ApaNI kalpanAo bhaLavA mAMDe ane enuM samarthana karavAnI utkaTa IcchAo thAya eTale ApaNA durAgrahane laIne ApaNuM mana yuktione kheMcavA mAMDe che; je vAMdarAne ucita che, vAcharaDAne ucita nathI. zrI sarvajJabhagavantonI vAta mAnavAnA badale ApaNA mananI vAta zrI sarvajJabhagavantonA puNyanAme karavI : e durAgraha che. tene laIne baLAtkAre yuktine potAnI tarapha kheMcavI -147 - Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDe che. potAnI mAnyatAnA samarthana mATe ekAda nayanuM AlaMbana laIne durAgrahI jano potAnI mAnyatAnuM samarthana karatA hoya che. vastunA anantAMzomAMthI ekAda aMzane prAdhAnya ApIne tene ja vastunA svarUpa tarIke teo mAnI laIne durAgrahI banyA rahe che. parantu madhyastha puruSo vastunA samagra svarUpane joIne sakala yuktione anusaratA hovAthI samadaSTi hoya che - te jaNAvAya che : nayeSu svArthasatyeSu, mogheSu paracAlane / samazIlaM mano yasya, sa madhyastho mahAmuniH // 16-3 // "potAnI mAnyatAnuM samarthana karavAmAM sAcA ane bIjAnI mAnyatAnuM nirAkaraNa karavAmAM nakAmA evA nayonA viSayamAM jemanuM mana samAnasvabhAvavALuM che, te mahAmuni madhyastha che." anantadharmAtmaka vastunA te te dharmanI mukhyatAno ane te te dharmothI bhinna dharmonI gauNatAno svIkAra karAvanArA nayo che. e nayo, svAbhipretArthanuM nirUpaNa karavAmAM sAcA che. parantu svAbhipretArthathI bhinna arthanuM nirAkaraNa karavAmAM taddana ja nakAmA che. kAraNa ke nayAntaranI apekSAe svAnabhipretArthanI siddhi sArI rIte thaI zake che. Azaya e che ke vastunA anantA dharmomAMthI tenA ekAda dharmane AzrayIne vastunA svarUpane vaktA jaNAve che. vaktAnI vANInA prakArone AzrayIne nayonA asaMkhya prakAro che. sAmAnyathI naigama, vyavahAra, saMgraha, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta - A sAta no prasiddha che. aneka prakArathI vastune jaNAvavAnuM kArya, naigamanaya kare che. lokamAM prasiddha vastune jaNAvavAnuM kArya vyavahAranaya kare che. jAtinI apekSAe anekane eka jaNAvavAnuM kArya saMgrahanaya kare che. ApaNI potAnI ane vartamAnamAM upayogI banatI vastune ja vastu tarIke jaNAvavAnuM kArya RjusUtranayanuM che. zabdane anusarIne tenI mukhyatAe bhAvabhUta arthane jaNAvavAnuM kArya zabdanayanuM che arthA sAmata naya svarUpa prathama prakAranA zabdanayanuM che. zabdanayano bIjo prakAra samabhirUDhanaya che. paryAyavAcaka te te zabdathI jaNAvAtA arthane bhinna mAnavAnuM kArya samabhirUDhanayanuM che ane je padano je artha che te artha vidyamAna hoya tyAre ja te arthane jaNAvavAnuM kArya te padathI evaMbhUtanaya kare che, je zabdanayano trIjo bheda(prakAra) che. "zabdanaya' A padathI sAmAnya rIte samabhirUDha ane evaMbhUta padanA prayoganA sannidhAnamAM zabdanayano "sAmprata' A prathama prakAra samajAya che. sAmAnyathI sAta -148) Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayonuM svarUpa ahIM jaNAvyuM che. vistArathI vizeSa svarUpa tenA jJAtA evA mahAtmAo pAsethI samajI levuM joIe. ja ghaDAnA viSayamAM naigamAdi nayonI mAnyatA e che ke dareka prakAranA, dareka kSetranA, nAnA ke moTA, nAma sthApanA dravya ke bhAva tema ja potAno ke pArakAno te hoya, to te badhAya ghaDAne ghaDA tarIke jaNAvavAnuM kArya naigamanaya kare che. pANI vagere bharavA mATe je ghaDo kAma lAge tene ja ghaDo kahevAnuM kArya vyavahAranaya kare che. saMgraha naya, ghaTajAtIya badhA ja ghaDAne eka jaNAve che. potAnA kAmamAM AvatA vartamAna ghaDAne ja ghaDo mAnavAnuM kArya RjusUtranayanuM che. ghaTa zabdanA arthane anusaranArA ghaDAne ja ghaDo, zabda-sAmpratanaya mAne che. evA paNa ghaDAne kaLaza, kumbha, ghaDIthI judo mAnavAnuM samabhirUDhanaya jaNAve che ane e ghaDo pANI vagerethI bharelo hoya eTale potAnuM kArya karato hoya. tyAre ja tene ghaDo mAnavAnuM evaMbhUtanaya jaNAve che......... ityAdi nayanA jJAtAo pAsethI samajI levuM. ahIM mAtra dizAsUcana karyuM che. A nayo potapotAnI apekSAne spaSTa karatI vakhate sAcA che. parantu bIjA nayanI mAnyatAnuM nirAkaraNa karavAnA viSayamAM te nakAmA-nirarthaka che. kAraNa ke je naya bIjA nayanI vAtanuM nirAkaraNa kare te nayanI vAtanuM nirAkaraNa paNa bIjo naya karI zake che. ema karavAmAM Ave to arasa-parasa koI paNa nayanI vAta TakI zakaze nahi. svAbhiprAyathI svAbhimatanI siddhi thavAthI te rIte dareka nayanI vAta siddha thaI zake che. tethI paranA nirAkaraNa mATe nayo nirarthaka che. dareka naya svAbhimatArthamAM mukhya hovA chatAM gauNasvarUpe paranayanI vAtano svIkAra karanArA che. anyathA paranayanI vAtano gauNasvarUpe paNa svIkAra na kare to te naya durnaya bane. AthI ja madhyastha puruSo dareka nayanI vAtone samajyA pachI samasvabhAvamAM sthira bane che. teo samaje che ke 'dareka nayo potAnA viSayamAM mukhya che ane bIjAnA viSayamAM gauNa che.' e rIte dareka nayane eka ja svarUpe jotA hovAthI teo samazIla(samasvabhAvI) banI rahe che. sa madhyastho mahAmuni: - A padathI jaNAvelI vAta koI paNa rIte vismaraNIya nathI. mahAmuni ja kharI rIte madhyastha rahI zake che. jemane koI paNa prakAranI paraspRhA nathI, teozrI ja tattvadraSTA che. saMsAranI koI paNa cIjanI jemane spRhA che teo te tarapha DhaLyA vinA nahi rahe. vicitratA to e che ke eka tarapha DhaLI gayelA pAchA 149 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyasthatAno DoLa karatA hoya che. evA madhyasthonI saMkhyA khUba ja jhaDapathI vadhatI cAlI che. ene ApaNe aTakAvI nA zakIe, paraMtu cokkasa rIte oLakhI paNa nA zakIe evuM nathI. avAstavika ane vAstavika madhyasthone oLakhyA pachI vAstavika madhyastho, vAstavika madhyasthanI pratye ane avAstavika madhyasthanI pratye rAga ane dveSa karatA nathI - tenuM kAraNa jaNAvAya che : svasvakarmakRtAvezAH, svasvakarmabhujo narAH / ja rA nA ra , madhyasthatepu chati - . potapotAnA karmanA udayathI paravaza banelA ane potapotAnA karmanA vipAkane bhogavavAvALA jIvo che. madhyastha (mahAmuni) evA mahAtmA, teone vize rAgane ke dveSane paNa karatA nathI." Azaya e che ke madhyastha evA mahAmunio teozrInI - koI stuti kare ke halanA kare to paNa rAga ke dveSa karatA nathI. kAraNa ke teozrI sArI rIte samaje che ke mokSanI sAdhanAmAM stuti ke halanA karanArA koI paNa rIte sAdhaka ke bAdhaka thatA nathI. ApaNI mokSanI sAdhanA mATe eno koI upayoga nathI ke avarodha nathI. tethI teozrI baMnnene vize madhyastha(samasvabhAva) rahe che. AvI ja rIte bIjA badhAnI pratye paNa teozrI madhyastha banI rahe che. kAraNa ke e badhA paNa potAnI mokSanI sAdhanA mATe sahAyaka ke avarodhaka banatA nathI. karmavaza e AtmAo potAnA karmanA vipAkI bhogavI rahyA hoya che. temanA thakI ApaNane kazuM maLatuM nathI ane temanA vinA ApaNuM kazuM aTakyuM nathI. madhyasthamahAmunine saMsAramAM kazuM ja joItuM na hovAthI ane bIjuM badhuM naDatuM na hovAthI koInI pratye rAga-dveSa thatA nathI, jethI teozrI madhyastha banI rahe che. AvI madhyasthatAne meLavavA mATe manane keLavavuM paDe che. kAraNa ke anAdikALathI parapadArthone pAmIne A sAruM ane A kharAba, A anukULa ane A pratikULa tema ja A zubha ane A azubha... ItyAdi rIte paranA guNa ane doSanuM grahaNa karavAmAM mana tatpara che. AvI avasthAmAM rAga-dveSano pariNAma thayA vinA na rahe. tethI manane keLavavAno upAya jaNAvAya che : manaH syAd vyApRtaM yAvat, paradoSaguNagrahe / kAryaM vyagraM varaM tAvan, madhyasthenAtmabhAvane // 16-5 // (150 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAM sudhI parapadArthonA doSa ane guNane grahaNa karavAmAM mana pravRtta hoya tyAM sudhI madhyastha puruSe manane AtmAnI paribhAvanAmAM vyagra(Asakta) banAvavuM zreSTha che." rAgadveSathI mukta banavA mATe rAgadveSanA viSayathI manane dUra rAkhavA mATe prayatnazIla banavuM joIe. rAgadveSanA viSayabhUta ISTAniSTa parapadArtho che, jene AtmAnI sAthe koI saMbaMdha nathI. AtmAthI taddana vilakSaNasvabhAvavALA para padArthone AtmIya mAnIne satata enA ja guNadoSone grahaNa karavAmAM ApaNuM mana tatpara hoya che. nirantara parapadArthonI vicAraNAmAM pravRttizIla e mananuM dhyAna anyatra khaseDavuM joIe. parapadArthothI anya "AtmA' ane 'AtmaguNo che. madhyastha puruSe AtmA ane tenA guNonA dhyAnamAM ja manane vyagra kAryarata) rAkhavuM joIe, jethI manane parapadArthonI vicAraNA mATe avakAza ja na rahe. dharmAstikAyAdi dravyathI vilakSaNa evo AtmA che. jJAna darzana cAritra ane vIrya vagere guNono e svAmI che. AvA AtmatatvanI paribhAvanA mATe bAra bhAvanA, nava tattva, karmanA bandhAdinAM kAraNo, na nikSepAnuM adhyayana mahAmuni bhagavanto kare che tema ja dravyAnuyoganA granthonuM paNa parizIlana teo kare che. para pariNatinI heyatAnuM ane svapariNatinI upAdeyatAnuM cintana-manana teo kare che. jethI manane paradoSaguNagrahaNAdi mATe samaya ja prApta thato nathI. AvA madhyastha AtmAone je rIte je phaLanI prApti thAya che - te jaNAvAya che : vibhinnA api panthAnaH samudraM saritAmiva / madhyasthAnAM paraM brahma prApnuvantyekamakSayam // 16-6 // "judA judA paNa nadIonA mArgo jema samudrane maLe che, tema madhyasthonA judA judA paNa mArgo eka akSaya evA paramabrahmane maLe che." lokaprasiddha vAta che ke badhI ja nadIo samudramAM jaI maLe che. te te nadIonA mArga judA judA hovA chatAM te te mArge nadIo ane samudramAM jaI maLe che arthAt nadIonA te te mArgo samudramAM maLe che tema ahIM madhyastha AtmAo ane judA judA paNa mArge eka akSaya evA parama brahmane prApta kare che. arthAt e badhA mArgonI pUrNatA paramabrahmamAM thAya che. keTalAka madhyastha puruSo apunarbandhaka dazAne pAmelA hoya. keTalAka samyakatvane pAmelA hoya. keTalAka dezaviratine pAmelA hoya. keTalAka sarvaviratine pAmelA -151) Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirakalpI ke jinakalpI mahAtmAo hoya. A badhA mahAtmAo judA judA mArge rahelA hovA chatAM ane badhA ja zrI kevalajJAnasvarUpa paramabrahmane prApta kare che. e zrI kevalajJAnano kyAre ya kSaya thato na hovAthI akSayasvarUpa che ane te eka ja svarUpavALuM hovAthI eka che. madhyastha AtmAo apunarbandhakAdi avasthA svarUpa judA judA mArga upara hovA chatAM uttarottara te te avasthAone pAmI parabrahmasvarUpa zrI kevalajJAnane prApta kare che. A rIte madhyastha puruSo rAga ke dveSa vinAnA hoya che to teo koI eka ja dharmAdine mAnanArA hoya ane bIjA badhA dharmAdino tyAga karanArA kema hoya che? AvI pravRtti to potAnI mAnyatAvALA dharma ke zAstra vagere pratyenA rAgane ane bIjAnA dharma ke zAstra pratyenA dveSane jaNAvanArI che je madhyastha AtmAo mATe ucita nathI - AvI zakkAnA samAdhAna mATe jaNAvAya che : svAgamaM rAgamAtreNa, dveSamAtrAtparAgamam / na zrayAmastyajAmo vA, kintu madhyasthayA dRzA // 16-7 // "rAgamAtrathI potAnA Agamano ame svIkAra karatA nathI tema ja mAtra dveSathI bIjAnA Agamano ame tyAga karatA nathI. parantu madhyasthadaSTi vaDe vicAra karIne potAnA Agamano svIkAra ane bIjAnA Agamano tyAga ame karIe chIe.' kahevAno Azaya e che ke ame jaina kuLamAM janmyA chIe. zrI tIrthaMkara paramAtmA amArA deva che. zrI gaNadharabhagavantAdi amArA pU. gurudeva che ane teozrIe banAvelAM-racelAM amArAM zAstra che - mATe enI pratyenA mamatva-rAgathI teno ame svIkAra karatA nathI tema ja sAMkhya ke bauddha vagere pratyenA Sane kAraNe te te darzanaprasiddha deva, guru ke zAstrono ame tyAga karatA nathI. parantu svaparadarzanaprasiddha deva guru ke zAstrano, madhyastha daSTi vaDe kramazaH svIkAra ane tyAga karIe chIe. svapara AgamanI kaSa cheda ane tApa vaDe suvarNanI jema parIkSA karIne je zuddha jaNAyuMteno svIkAra karyo ane je azuddha jaNAyuM teno tyAga karyo. pUratA pramANamAM vidhi ane niSedhane pharamAvanArAM vAkyo (vacano) jemAM che, te Agama(zAstra) kaSazuddha che. vidhi ane niSedhanA viSayamAM pravRtti ane nivRtti mATenA je je cokkasa upAyo che, tenuM cokkasa varNana jemAM che, te Agama (152) Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chedazuddha che ane e pravRtti ke nivRtti tema ja tenuM phaLa jemAM saMgata thaI zake che, te Agama tApazuddha che. tApathI je Agama zudha na hoya, te Agama kaSa ane chedathI zuddha hoya to paNa te azuddha ja che. kasoTInA paththara upara ghasavAthI ke toDavAthI suvarNa jaNAtuM hoya topaNa tapAvyA pachI zuddha na jaNAya to te azuddha ja che. samajI zakAya che. ahiMsAdi dharma Acaravo joIe... ityAdi svarUpa vidhivAkyo ane hiMsA vagere svarUpa adharma Acaravo nA joIe... ItyAdi svarUpa niSedhavAkyo pUratA pramANamAM upalabdha hoya tema ja te dharmanA pAlana mATe ane adharmanA parivAra mATe je je upAyo sevavA joIe te upAyo paNa pUratA pramANamAM upalabdha hoya parantu AtmAdi padArthone ekAnta nitya ke ekAnta anitya mAnI levAthI dharmanA AcaraNanuM ane adharmanI nivRttinuM phaLa ja AtmAne maLe e zakya nathI. kAraNa ke AtmAdine ekAnta nitya mAnavAmAM Ave to tenA svabhAvamAM saheja paNa pheraphAra nahi thAya. kAM to te sadA mukta che ane kAM to te sadA baddha che - ema ja mAnavAno prasaMga Avaze. te anAdithI badha hato ane have mukta thayo : A rIte svabhAvanuM parivartana mAnI zakAze nahi. AvI ja rIte AtmAdine ekAte anitya mAnavAmAM Ave to karelA karmanA phaLane pAmatAM pUrve teno ja nAza thavAthI paralokamAM ke A lokamAM AtmA phaLane pAmavA ja nahi pAme.... ityAdi rIte, jainadarzanane choDIne bIjAM darzano ekAntavAdAdine laIne tApathI azuddha che. tApathI jaNAtI azuddhimAM kaSa ke IdanI zuddhi koI ja kAmanI nathI. AvI rIte madhyastha daSTithI vicArIne jaina zAstrono svIkAra karavAmAM Avyo che ane jainetara zAstrono tyAga karavAmAM Avyo che. zuddha ane azuddha : baMnnene vize rAga ane dveSa na karavo - e mAdhyacya che. parantu baMnnene eka sarakhA mAnavA : e mAdhyacyuM nathI, paNa te aviveka che. zudhane zuddha jANIne teno svIkAra karavo ane azudhane azuddha jANI teno tyAga karavo, e ja vAstavika rIte mAdhyacyuM che. goLa ane khoLane eka mAne : te mAdhyathyane jaNAvatuM nathI, paNa avivekane jaNAve che. A pramANe azuddhano tyAga karavA chatAM ane zudhano svIkAra karavA chatAM azuddha pratye dveSa na hovAthI ane zuddha pratye rAga na hovAthI madhyastha buddhine laIne sarvatra hitabuddhi TakI rahe che - te jaNAvAya che : madhyasthayA dRzA sarve-SvapunarbandhakAdiSu / cArisaJjIvanIcAra-nyAyAdAzAsmahe hitam // 16-8 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "apunarbandhakadazAdine pAmelA badhA ya jIvone vize "cArisaMjIvanI cAra' nA nyAye madhyasthadaSTi vaDe ame hitane IcchIe chIe." Azaya e che ke apunarbandhakadazAne pAmelA jIvo, mArgAnusArI, mArgapatita tema ja avirata samyagdaSTi, dezaviratidhara ane sarvaviratidhara evA badhA jIvone temanI yogyatA (bhUmikA) pramANe hitanI prApti thAya : evI IcchA madhyasthadaSTivALAne hoya che. darekano AtmA anAdithI sahajasiddha zuddha svabhAvavALo hovA chatAM tenA karmanA yoge te zuddhasvabhAva tirohita hovAthI karmanA yoge AtmA judI judI avasthAone pAme che. jeTalA aMzamAM AtmAnA zuddha svabhAvano AvirbhAva thAya che, tenI apekSAe AtmAne teTalA aMze hitanI prApti thAya che. jema rogIne joIne dveSa thato nathI ke nathI to nIrogIne joIne rAga thato. tema ahIM paNa madhyastha AtmAne karmanA rogIne joIne dveSa thato nathI tema ja karmanA viyogIne joIne rAga thato nathI paNa baMnne sthAne hitanI daSTi jaLavAyelI hoya che. jIvanI bhUmikAne anurUpa te te jIvonuM hita karavA mATe madhyastha puruSo cArisaMjIvanIcAranyAye tatpara hoya che. koI eka strIe potAne svAdhIna rahe-e mATe auSadhI khavarAvIne potAnA patine baLada banAvelo. pAchaLathI teNIne ghaNuM duHkha thayuM. baLadane pharI pAcho mANasa banAvavAnA upAyane jANatI na hovAthI baLadane cAro carAvavA te laI jAya che. ekavAra vidyAdhara yugalanI vAta sAMbhaLIne teNIne khabara paDI ke A vRkSanI nIce rahelI saMjIvanI carAvavAthI A baLada pAcho mANasa thaI jaze. tethI te strIe saMjIvanInuM jJAna na hovAthI te vRkSanI pAseno badho ja cAro baLadane carAvyo. ema karatAM ekavAra cArAnA bhegI saMjIvanI paNa carAvavAmAM AvI. tethI te baLada pharI pAcho mANasa banI gayo. A rIte cAro carAvavAthI paNa baLadanuM je hita thayuM te cArisaMjIvanIcAranyAya' che. baLadamAMthI mANasa banAvavA mATeno A nyAya che. mANasane baLada banAvavA mATe A nyAya nathI. ajJAnIne jJAnI banAvavA mATe A nyAyano upayoga karavAno che. apunarbandhakAdi dazAne pAmelA jIvone mArgAbhimukhAdi svarUpa banAvavAno madhyasthadaSTino prayAsa che.... anta AvA prakAranI vAstavika mAdhyayyadaSTine keLavavA prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. // iti zrIjJAnasAraprakaraNe SoDazaM mAdhyasthyASTakam / -154) Page #156 -------------------------------------------------------------------------- _