Page Text
________________
સ્વભાવલાભના અને તેના સંસ્કારના કારણભૂત જ્ઞાનને છોડીને બીજું બધું જ જ્ઞાન માત્ર વાણીના વિલાસ સ્વરૂપ છે. લૌકિક કે લોકોત્તર કોટિનું પણ એ જ્ઞાન સ્વસ્વરૂપનો સ્પર્શ કરતું નથી. બાહ્યજ્ઞાન સ્વરૂપ એ જ્ઞાન ચિત્તની એક વ્યાક્ષિપ્ત અવસ્થા છે અને બુદ્ધિનું અન્ધત્વ છે. બાહ્યદષ્ટિએ આંખ હોવા છતાં તે પોતાનું કાર્ય કરે નહિ તો ત્યાં જેમ અન્યપણાનો વ્યવહાર થાય છે તેમ અહીં પણ બુદ્ધિથી પ્રાપ્ત થનારું જ્ઞાન પોતાનું કાર્ય કરે નહિ તો તે બુદ્ધિનો પણ અન્ધાપો જ છે ને ? આથી સ્પષ્ટપણે સમજી શકાશે કે જે જ્ઞાન, આત્મા અને પરપદાર્થોનું ભેદજ્ઞાન કરાવીને આત્મામાં જ સ્થિર ન કરે અને પરનો પરિત્યાગ ન કરાવે તે બધું જ અરણ્ય-રુદન જેવું છે. તેથી પોપટિયા પાઠ જેવા એ જ્ઞાનનો પરિત્યાગ કરી આત્મસ્વભાવને પ્રગટ કરનારા એવા પારમાર્થિક જ્ઞાન માટે જ પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. કારણ કે આ સંસારસ્વરૂપ દુઃખ આત્માના અજ્ઞાનમાંથી ઉદ્ભવેલું છે. આત્માના જ્ઞાનથી જ તેનો નાશ થતો હોય છે. આત્મજ્ઞાનને છોડીને આ દુઃખમય સંસારનો ઉચ્છેદ કરવા માટે બીજો કોઈ ઉપાય નથી.... આ આશયથી મહાત્મા પતંજલિ વગેરેએ પણ એ પ્રમાણે જણાવ્યું છે. મહાત્મા પતંજલિ વગેરેએ જે જણાવ્યું છે, તે જણાવાય છે :
वादांश्च प्रतिवादांश्च, वदन्तो निश्चितांस्तथा ।
तत्त्वान्तं नैव गच्छन्ति, तिलपीलकवद् गतौ ॥५-४॥ “વાદ અને પ્રતિવાદને ચોક્કસપણે તે તે રીતે કરનારા, તલને પીલનારા ઘાંચીની ઘાણીના બળદની જેમ, તત્ત્વના પારને પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી.” વાદીના સિદ્ધાન્તને વાદ કહેવાય છે, જે પૂર્વપક્ષસ્વરૂપ છે. વાદીએ જણાવેલી વાતનો પ્રતિકાર કરવા માટે જે જણાવાય છે, તેને પ્રતિવાદ કહેવાય છે. આ રીતે કોઈ વાર વાદ અને કોઈ વાર પ્રતિવાદ કરનારા વિદ્વાનો ખૂબ જ કુશળતાપૂર્વક અસિદ્ધત્વ અનૈકાન્તિત્વ વગેરે હેતુદોષોનો પરિત્યાગ કરી પોતપોતાના શાસ્ત્ર પ્રમાણે વાદ અને પ્રતિવાદ કરે છે અને વાદીને જીતીને તેનો પરાભવ પણ કરે છે. પરન્તુ પારમાર્થિક રીતે તેઓને આજ સુધી આત્માદિતત્ત્વની પ્રાપ્તિ થઈ નથી. | કલાકો સુધી ઘાંચીની ઘાણીનો બળદ ચાલે છે, પરતુ હોય છે ત્યાં ને ત્યાં જ. આવી જ રીતે વાદવિવાદને નિરન્તર નિપુણતાપૂર્વક કરવા છતાં સ્વસિદ્ધાન્તના અભિનિવેશને લઈને પોતાનું અજ્ઞાન પણ તેઓ દૂર કરી શક્યા નથી. ખૂબ જ
૪૭
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |