Page Text
________________
આવા પ્રકારના જ્ઞાનનું પ્રમાણ ખૂબ જ ઓછું હોય તોપણ ચિન્તાનું કોઈ કારણ નથી. કારણ કે એટલા જ્ઞાનમાત્રથી માષતુષાદિ મહાત્માઓની જેમ મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. આનાથી વિપરીત રીતે જે જ્ઞાનથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ નિર્વાણપદની ભાવના થતી નથી, એ જ્ઞાનનું વસ્તુતઃ કોઈ મૂલ્ય નથી. નિર્વાણપદની પરિભાવના માટે આવશ્યક એટલું જ્ઞાન હોય તો તેટલું જ્ઞાન ઉત્કૃષ્ટ છે. એથી વધારે જ્ઞાન હોય તો સારું જ છે. પરન્તુ એ માટે આગ્રહ નથી. કારણ કે નિર્વાણપદનું પરિભાવક એવું અલ્પજ્ઞાન પણ અમૃત જેવું છે. અનાદિના કર્મરોગને દૂર કરવા માટે તે સમર્થ છે. નિર્વાણપદની પરિભાવના ન કરાવનારું જ્ઞાન ગમે તેટલું હોય તોપણ તે અનાદિના કર્મરોગને દૂર કરી શકતું ન હોવાથી વસ્તુતઃ નશ્ચમું છે તે જણાવાય છે :
स्वभावलाभसंस्कारकारणं ज्ञानमिष्यते ।
ध्यान्ध्यमात्रमतस्त्वन्यत्, तथा चोक्तं महात्मना ॥५-३॥ આત્માના સ્વભાવની પ્રાપ્તિ માટેના ઉપયોગી એવા સંસ્કારનું કારણ બનનારા જ્ઞાનને જ જ્ઞાન તરીકે મનાય છે. બાકી તો એનાથી ભિન્ન એવું જે જ્ઞાન છે, તે તો બુદ્ધિનો અન્ધાપો છે. તે પ્રમાણે મહાત્માએ પણ જણાવ્યું છે....” (જે ચોથા શ્લોકમાં જણાવાશે.) અનાજ્ઞાનાદિ ગુણો અને પર્યાયો સ્વરૂપ આત્માનો સ્વભાવ છે. અનાદિકાળથી લાગેલાં કર્મોનાં આવરણોથી એ સ્વભાવ આવૃત છે. તેને પ્રગટ કરવા સ્વરૂપ આત્મસ્વભાવ લાભ છે. કર્મથી આવરાયેલ જ આપણું આપણે પ્રગટ કરવાનું છે. નવું કશું જ મેળવવાનું નથી. કર્મનાં આવરણો દૂર કરવાથી આપણા એ સ્વભાવનો જ આવિર્ભાવ થાય છે. આ સ્વભાવના લાભ માટે પૂર્વકાળમાં કરેલી સાધનાના સંસ્કારો ખૂબ જ ઉપયોગી બનતા હોય છે. ભૂતકાળમાં કરેલી એ સાધનાના સામર્થ્યથી આત્મામાં તેના સંસ્કારો ખૂબ જ દઢ બને છે, જેથી ભવાન્તરમાં આત્મસ્વભાવની પ્રાપ્તિ સહજપણે થતી હોય છે. ભરત મહારાજા, પૃથ્વીચન્દ્ર અને ગુણસાગર આદિ મહાત્માઓ આવા પ્રકારના સંસ્કારો લઈને જન્મ્યા હતા. તેથી ખૂબ જ અલ્પપ્રયત્ને તેઓશ્રી આત્મસ્વભાવનો આવિર્ભાવ કરી શક્યા હતા. આ સ્વભાવનો લાભ અથવા તે સમ્બન્ધી સંસ્કારનું જે જ્ઞાન કારણ બને છે, તેને જ વાસ્તવિક રીતે જ્ઞાન કહેવાય છે. કારણ કે જે જ્ઞાનથી તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે, તેને જ જ્ઞાન કહેવાય છે. જે જ્ઞાન શુદ્ધજ્ઞાનનું કારણ જ ન બને તેને જ્ઞાન કઈ રીતે કહેવાય? અથવા તો જે જ્ઞાન શુદ્ધ(કેવલ) જ્ઞાનમાં બાધક બને તે જ્ઞાનને જ્ઞાન કઈ રીતે કહેવાય ?
૪૬
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |