Page Text
________________
છે તે હજી જાણ્યું નથી – એનો ખ્યાલ જ્ઞાની ભગવન્તોને ચોક્કસ જ હોય છે. તેથી તેઓ મોક્ષ અને તેના સાધનભૂત સમ્યગ્દર્શનાદિ ગુણોની વિચારણામાં નિમગ્ન હોય છે. માનસરોવરમાં જેમ હંસ મગ્ન હોય છે તેમ આત્માનો અનુભવ કરનારા જ્ઞાની ભગવન્તો આત્મલક્ષી જ્ઞાનમાં મગ્ન હોય છે. આ અષ્ટકમાં જે જ્ઞાનની વાત છે, તે આત્મલક્ષી જ્ઞાનની વાત છે. આત્માને અને આત્મગુણોને છોડીને બીજા પર પદાર્થો સમ્બન્ધી જ્ઞાનમાં મગ્નતાની વાત કરવાનું કોઈ જ પ્રયોજન નથી. એ તો સતત ચાલુ છે. જે તકલીફ છે, તે આત્મલક્ષી જ્ઞાનની મગ્નતા અંગે છે. અનાદિના કુસંસ્કારને લઈને વાસ્તવિક કોટિના જ્ઞાનમાં મગ્ન બનવાનું તો દૂર રહ્યું, સામાન્યથી રસ પણ પડતો નથી. હંસનો ભવ જ એવો છે કે તેને માનસરોવરમાં સહજપણે જ આનંદ આવે છે. મિથ્યાત્વાદિ કર્મનો ક્ષયોપશમાદિ પ્રાપ્ત થાય તો આત્મલક્ષી જ્ઞાનમાં મગ્ન બનવાનું સહજપણે જ થઈ જાય. શ્રી વીતરાગપરમાત્માની પરમતારક આજ્ઞા મુજબ ધર્મ કરવાથી મિથ્યાત્વાદિ કર્મની નિર્જરા વડે આત્મલક્ષી થોડું પણ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. જ્ઞાન કેટલું છે એનું મહત્ત્વ નથી, જ્ઞાન કર્યું છે એનું મહત્ત્વ છે. આથી જ સમ્યત્વ વિનાનું નવ પૂર્વનું જ્ઞાન હોવા છતાં તેમને અજ્ઞાની કહેવાય છે અને માત્ર પાંચ સમિતિ તથા ત્રણ ગુપ્તિનું જ્ઞાન ધરનારા સમકિતી આત્માઓને જ્ઞાની કહેવાય છે. આ વાતને સ્પષ્ટ કરવા જણાવાય છે :
निर्वाणपदमप्येकं, भाव्यते यन्मुहुर्मुहुः ।
तदेव ज्ञानमुत्कृष्टं, निर्बन्धो नास्ति भूयसा ॥५-२॥ “જેનાથી વારંવાર એક નિર્વાણપદની પણ પરિભાવના થાય છે, તે જ જ્ઞાન ઉત્કૃષ્ટ છે. વધારે જ્ઞાનનો આગ્રહ નથી.” સકલકર્મનો ક્ષય થવાથી નિર્વાણપદનીમોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. દરેક દર્શનમાં મોક્ષની વાત પ્રસિદ્ધ છે. મોક્ષની વાત કર્યા પછી મોક્ષનું સ્વરૂપ જુદી જુદી રીતે તે તે દર્શનોમાં વર્ણવ્યું છે. એ કેટલા અંશે સદ્ગત છે, તેના હેતુઓ ક્યા છે... વગેરેની વિચારણા કરવા સ્વરૂપ નિર્વાણપદની પરિભાવના છે. અનેકાન્તવાદની દષ્ટિએ જ મોક્ષના વાસ્તવિક સ્વરૂપની પરિભાવના સુસદ્ગત છે અને તે જ મોક્ષની પ્રાપ્તિમાં અવિસંવાદી કારણ છે. એકાન્તવાદમાં મોક્ષનું સ્વરૂપ, મોક્ષના કારણ અને મોક્ષની પ્રાપ્તિ વગેરેની વાતો વિસંવાદી હોવાથી શ્રદ્ધય નથી. ઈત્યાદિ રીતે નિર્વાણપદની વારંવાર ભાવના કરાવનારા જ્ઞાનને જ ઉત્કૃષ્ટ જ્ઞાન કહેવાય છે.
૪૫
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |