Gyansara Prakaran Part 01

SR No.: 006013
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust
Publication Year: 2007
Total Pages: 156
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 11 MB

Page 45

अथ प्रारभ्यते श्रीज्ञानसारप्रकरणे पञ्चमं ज्ञानाष्टकम् ।
આ પૂર્વે મોહનો ત્યાગ કરવાનું જણાવ્યું. હવે મોહના ત્યાગ માટે જ્ઞાન આવશ્યક હોવાથી તેનું વર્ણન કરાય છે ઃ
મજ્ઞત્યજ્ઞ: હ્રિાજ્ઞાને, विष्टायामिव શૂ:
ज्ञानी निमज्जति ज्ञाने, मराल इव मानसे ॥५- १॥
“ખરેખર જ વિષ્ટામાં ભૂંડ જેમ લીન બને છે, તેમ અજ્ઞાનમાં અજ્ઞાની માણસ મગ્ન બને છે અને માનસસરોવરમાં જેમ હંસ લીન બને છે, તેમ જ્ઞાની જ્ઞાનમાં મગ્ન બને છે.’’ આત્માનો ગુણ જ્ઞાન છે. સામાન્ય રીતે જાણવું તે જ્ઞાન છે. જીવમાત્રનો એ ગુણ છે. જ્ઞાનાવરણીયકર્મનાં ગમે તેટલાં આવરણો આવે તોપણ સર્વથા જ્ઞાન આવરાતું નથી. સર્વજનવિદિત એવા જ્ઞાનનું વર્ણન કરવાની ખરેખર જ આવશ્યકતા નથી. આમ જોઇએ તો બધા જ જીવો પોતપોતાના ઇષ્ટ વિષયના જ્ઞાનમાં મગ્ન જ હોય છે. પરન્તુ એવા જ્ઞાનની અહીં વાત નથી. કર્મના ઉદયથી પ્રાપ્ત થનારા સુખને મેળવવા માટે અને દુઃખને દૂર કરવા માટે જે જ્ઞાન જોઇએ છે, તે બધાની પાસે પૂરતા પ્રમાણમાં છે અને તે જ્ઞાનમાં આપણે બધા જ મગ્ન છીએ. એ જ્ઞાન અંગે કોઇને કશું જ જણાવવાની આવશ્યકતા નથી. અનન્તજ્ઞાનીઓની દૃષ્ટિએ તે જ્ઞાન નથી. પરન્તુ તે મોટું અજ્ઞાન છે. આત્માને ઓળખવા ના દે અને માત્ર શરીરાદિ બાહ્યપદાર્થોને જ ઇષ્ટાનિષ્ટસ્વરૂપે જણાવ્યા કરે તે વસ્તુતઃ જ્ઞાન નથી. અજ્ઞાનના (જ્ઞાનના અભાવના) કારણે જેમ ચારગતિમય સંસારમાં ભટકવું પડે છે તેમ મિથ્યાજ્ઞાનના કારણે પણ સંસારમાં રખડવું પડે છે. તેથી કાર્યની દૃષ્ટિએ અજ્ઞાનમાં અને મિથ્યાજ્ઞાનમાં ભેદ ન હોવાથી તેની વચ્ચે કોઇ જ ફરક નથી. આવા જ્ઞાનમાં (વસ્તુતઃ અજ્ઞાનમાં) સમસ્ત જગત લીન છે. વિષ્ટામાં જેમ ભૂંડ લીન બને છે તેમ અજ્ઞાની જનો અજ્ઞાનમાં (મિથ્યાજ્ઞાનમાં) મગ્ન છે.
ન
આ સંસારમાંથી મુક્ત કરનારા જ્ઞાનને જ વસ્તુતઃ જ્ઞાન કહેવાય છે. મિથ્યાત્વાદિ મોહનીયકર્મના ક્ષયોપશમાદિથી એ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. નિરન્તર મોક્ષ અને તેના સાધનસ્વરૂપે રત્નત્રયીની પ્રાપ્તિ : એ બેની વિચારણાથી વ્યાપ્ત એવા જ્ઞાનમાં જ્ઞાની ભગવન્તો મગ્ન હોય છે. આજ સુધી જે જાણ્યું છે તે કામ લાગ્યું નથી અને જે કામનું
૪૪