________________
अथ प्रारभ्यते श्रीज्ञानसारप्रकरणे द्वादशं नि:स्पृहाष्टकम् ।
આ પૂર્વે અગિયારમા અષ્ટકમાં આત્માની નિર્લેપતાનું વર્ણન કર્યું. એ નિર્લેપતા નિઃસ્પૃહતાના કારણે પ્રાપ્ત થાય છે. પરપદાર્થની સ્પૃહાના કારણે આત્માને કર્મબન્ધ થાય છે, જેથી આત્મા કર્મથી લેવાય છે. અભિલાષા, ઈચ્છા અને સ્પૃહા : સામાન્ય રીતે એક જ છે. પ્રવૃત્તિના કારણે આત્માને જેટલો કર્મબન્ધ થાય છે, એના કરતાં આત્માને ઈચ્છાના કારણે કર્મબન્ધ અનેકગુણો છે. આત્માને કર્મથી દૂર રાખવા માટે ઈચ્છાનો અન્ન કર્યા વિના બીજો કોઈ જ ઉપાય નથી.
રાગમૂલક ઈચ્છા છે. તેના અન્ત માટે રાગથી દૂર રહેવાની જરૂર છે. પાપની પ્રવૃત્તિનો ત્યાગ કર્યા પછી પણ પાપની પ્રવૃત્તિના કારણભૂત રાગનો પરિણામ તો પડી જ રહે છે. પાપની પ્રવૃત્તિ થઈ ન જાય એ માટે પ્રયત્ન થાય તોય પાપના કારણભૂત રાગ ન થઈ જાય એ માટે પ્રયત્ન કરવાનો વિચાર પણ લગભગ આવતો નથી. નિગોદાદિ ઉપર પગ ન પડી જાય-એનો ખ્યાલ રાખનારાને પણ બાબા-બેબીને રમાડવાનું મન થઈ જાય, એને રમાડે પણ ખરા અને વાત્સલ્ય આપવાને બહાને વહાલ પણ વરસાવે. ખૂબ જ કપરું કામ છે રાગને મારવાનું ! હિંસા જેમ પાપ છે તેમ રાગ પણ પાપ છે ને? જે દિવસે એ બંન્ને સરખા જણાશે ત્યારે નિ:સ્પૃહતા પ્રાપ્ત થશે. હિંસા વિરાધના લાગે અને રાગની પ્રવૃત્તિ પ્રભાવના લાગે-એ ઈચ્છાને મારવાનું લક્ષણ નથી. આજ સુધી આપણે પાપની પ્રવૃત્તિને દૂર કરવા માટે થોડોઘણો પ્રયત્ન કર્યો છે. ગ્રન્થકારશ્રીએ આ અષ્ટકથી પાપના મનને દૂર કરવા તરફ આપણું ધ્યાન દોર્યું છે. નિર્લેપતાના નિર્વાહ માટે પૂ. મુનિભગવન્તો જે રીતે નિઃસ્પૃહ થાય છે, તે જણાવાય
. સ્વભાવમાત્ મિપિ, પ્રાપ્તવ્ય નવશિખ્યા
રૂત્યાગૈર્યપૂનો, નિ:સ્પૃહો ગાયતે મુનઃ ૨૨“આત્માના સ્વભાવની પ્રાપ્તિથી બીજું કાંઈ પણ મેળવવાયોગ્ય બાકી રહેતું નથી. આ રીતે આત્માના જ્ઞાનાદિ ગુણો સ્વરૂપ ઐશ્વર્યથી સમ્પન્ન મુનિમહાત્મા નિસ્પૃહ બને છે.” જ્ઞાન દર્શન ચારિત્ર વીર્ય અવ્યાબાધ અને અમૂર્તપણું વગેરે
- ૧૦૭)
