Page Text
________________
વિગમ થાય છે અને સંયમથી નવાં કર્મ આવતાં રોકાય છે. ત્રણેના સમાવેશથી આત્મા, કર્મથી સર્વથા મુક્ત થાય છે. આ રીતે મોક્ષની પ્રત્યે ત્રણેય કારણ હોવા છતાં જીવની ભૂમિકાને આશ્રયીને જ્ઞાન અને ક્રિયાની મુખ્યતા મનાય છે. ધ્યાનના અવસરે જ્ઞાનની મુખ્યતા છે અને વ્યવહારની અપેક્ષાએ ક્રિયાની મુખ્યતા છે. સામાન્ય રીતે ઉત્તરોત્તર ગુણસ્થાનકે જ્ઞાનની મુખ્યતા છે અને પૂર્વ પૂર્વગુણસ્થાનકે ક્રિયાની મુખ્યતા છે. બન્ને સાધનની પ્રાપ્તિમાં જ મોક્ષની પ્રાપ્તિ શક્ય છે. એકતર સાધનની પ્રાપ્તિથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ શક્ય નથી. બન્નેના સમાવેશથી જ મોક્ષની સાધના ફળને પ્રાપ્ત કરાવનારી બને છે. જે સાધન અપ્રાપ્ત છે તેને મેળવી લેવાથી સામગ્રીની પૂર્ણતા થાય છે. મુમુક્ષુએ એ તરફ જ લક્ષ્ય કેળવી લેવું જોઈએ. કારણ કે જ્ઞાનસહિત જ ક્રિયા(અનુષ્ઠાન) મોક્ષનું કારણ બને છે. એવા અનુષ્ઠાનને કરનારા આત્માઓ વાસ્તવિક રીતે મોક્ષના સાધક છે – એ જણાવાય છે :
सज्ञानं यदनुष्ठानं, न लिप्तं दोषपङ्कतः ।
शुद्धबुद्धस्वभावाय, तस्मै भगवते नमः॥११-८॥ “જેમનું અનુષ્ઠાન (ક્રિયા) જ્ઞાનસહિત છે અને દોષસ્વરૂપ કાદવથી ખરડાયેલું નથી, એવા શુદ્ધ બુધ સ્વભાવવાળા યોગી મહાત્માઓને નમસ્કાર થાઓ.” આશય એ છે કે સામાન્યથી જ્ઞાનસહિત (સમ્યજ્ઞાનસહિત) અનુષ્ઠાન દોષથી રહિત હોય છે, પરંતુ આ લોક સમ્બન્ધી કે પરલોક સંબન્ધી ઈચ્છાને લઈને તેમ જ ક્રોધાદિ કષાયને કારણે અનુષ્ઠાન દોષથી લેપાય છે.
શ્રી વીતરાગપરમાત્માની પરમતારક આજ્ઞા મુજબ જે અનુષ્ઠાન કરે છે, તેઓ સારી રીતે સમજે છે કે આત્માનો સ્વભાવ શુદ્ધજ્ઞાનમય છે. શરીરાદિ પરપદાર્થોની સાથે કોઈ પણ પ્રકારનો તાત્ત્વિક સંબન્ધ નથી. એ અતાત્ત્વિક સમ્બન્ધને લઈને અજ્ઞાનાદિના કારણે આજ સુધી એને તત્ત્વ માનવાથી આત્માના સ્વભાવનો આવિર્ભાવ થયો નથી. આવા પ્રકારની સમજણ ધરાવનારા મહાત્માઓ અપ્રમત્તપણે અનુષ્ઠાનને શુદ્ધ - દોષથી રહિત બનાવે છે. અનુક્રમે પોતાના શુદ્ધ અને બુધ સ્વભાવને પ્રગટ કરવા તેઓશ્રી સમર્થ બને છે. અને આવા શુદ્ધ બુદ્ધ સ્વભાવવાળા ભગવન્તોને નમસ્કાર કરી આપણા શુદ્ધ બુદ્ધ સ્વભાવને પ્રગટ કરવા આપણે પ્રયત્નશીલ બની રહીએ એ જ એક શુભાભિલાષા. ॥ इति श्रीज्ञानसारप्रकरणे एकादशं निर्लेपाष्टकम् ॥
- ૧૦૬ -
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |