Page Text
________________
કારણે આ આત્મા કર્માદિથી લિપ્ત-બદ્ધ છે. તેથી તેનાથી રહિત થવા માટે શ્રીવીતરાગ પરમાત્માએ ઉપદેશેલી સમ્યક્ત્વ કે વિરતિ પ્રત્યયિક ક્રિયાને કર્યા વિના ચાલે એમ નથી. મલિન વસ્રના મેલને દૂર કરવા માટે જેમ સાબુ વગેરે આવશ્યક છે તેમ કર્મથી બદ્ધાત્માની શુદ્ધિ માટે તે તે ક્રિયા પણ આવશ્યક છે. આથી સમજી શકાશે કે લિમતાની દૃષ્ટિના કારણે આત્માની શુદ્ધિ માટે ક્રિયા આવશ્યક છે. આત્માની શુદ્ધિ થયે છતે ક્રિયા સ્વયં વિરામ પામે છે, જેથી ક્રિયાના કારણે બન્ધનું સાતત્ય રહેતું નથી... આ રીતે જીવની યોગ્યતા મુજબ આત્માની શુદ્ધિ માટે જ્ઞાન અને ક્રિયા બંન્નેની અપેક્ષા છે. જે સાધનની ન્યૂનતા હોય, તે સાધનને મેળવી લેવા મુમુક્ષુએ પ્રયત્ન કરી લેવો જોઈએ. વસ્તુતઃ જ્ઞાન અને ક્રિયાની રુચિ ક્રમિક નથી, એકસાથે જ હોય છે. કારણ કે અન્યતર(જ્ઞાન અને ક્રિયા બેમાંથી એક)ની રુચિ, વાસ્તવિક રીતે બીજાની રુચિના અભાવે ઉભયની રુચિના અભાવને જણાવતી હોવાથી તે આભાસરૂપ છે. બેથી સિદ્ધ થનારું કાર્ય હોય ત્યારે એકની રુચિ હોય અને બીજાની રુચિ ન હોય એવું ના બને. પ્રાપ્તિ ક્રમે કરી થાય એ બને. તેથી જે સાધન ન હોય તે મેળવી લેવું જોઈએ. બંન્નેના (જ્ઞાન-ક્રિયાના) સમાવેશથી જ આત્મા શુદ્ધ બને છે, તે જણાવાય છે :
ज्ञानक्रियासमावेशः, सहैवोन्मीलने द्वयोः । ભૂમિળા ખેતત્ત્વત્ર, વેવે મુખ્વતા ??-૭ ||
‘‘જ્ઞાનદષ્ટિ(અલિપ્તતાદષ્ટિ) અને ક્રિયાદૃષ્ટિ(લિપ્તતાદૃષ્ટિ) : આ બંન્ને એકીસાથે ખૂલે તો જ્ઞાન અને ક્રિયાનો સમાવેશ થાય છે. જીવની યોગ્યતાવિશેષને લઈને અહીં એક-એકની મુખ્યતા છે.’” કહેવાનો આશય એ છે કે ઉપર જણાવ્યા મુજબ જ્ઞાનદષ્ટિ અને ક્રિયાદષ્ટિ બંન્ને ક્રમિક નથી. એકસાથે બંન્નેનો આવિર્ભાવ છે. કારણ કે એકલું જ્ઞાન જેને રુચે છે અને એકલી ક્રિયા જેને રુચે છે - તે બન્ને મિથ્યાદષ્ટિ છે. સમકિતદષ્ટિ આત્માને જ્ઞાન અને ક્રિયા બંન્નેની રુચિ છે. એથી તેઓને જ મોક્ષની પ્રાપ્તિ પણ થતી હોય છે.
આ રીતે જ્ઞાન અને ક્રિયા, બંન્નેની દૃષ્ટિ એકસાથે ખૂલવાથી મોક્ષના સાધનભૂત જ્ઞાન અને ક્રિયાનો સમાવેશ થાય છે, અન્યથા તેનો સમાવેશ થતો નથી. ન તો એકલું જ્ઞાન આત્માની શુદ્ધિમાં કામ લાગે છે અને ન તો એકલી ક્રિયા આત્માની શુદ્ધિમાં કામ લાગે છે. બંન્નેનો સમાવેશ જ આત્માની શુદ્ધિ માટે કામ લાગે છે. જ્ઞાનથી દીપકની જેમ આપણને સદ્-અસનું ભાન થાય છે. તપ વગેરેની ક્રિયાથી કર્મમલનો
૧૦૫
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |